Rapport Nr. 1868 De Bodemgesteldheid Van Het Landinrichtingsgébied Lutj Egast-Doezum

Rapportnr .186 8

De Stichting voor Bodemkartering aanvaardt geen aansprakelijkheid voor even tuele schadevoortvloeien d uit hetgebrui k van de resultaten van dit onderzoek of de tcapassing van de adviezen.

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk4 fotokopie,microfil m en opwelk e anderewijz e ook zonder voor afgaande schriftelijke toestemming van de Stichting voor Bodemkartering en de Landinrichtingsdienst.

Project nr.61.116 3 8.86/is |SÎBUQTH££1 't mAmuüum Rapport nr. 1868

DE BODEMGESTELDHEID VAN HET LANDINRICHTINGSGEBIED LUTJEGAST-DOEZUM

E.va nDodewaar d G.Rutte n

CENTRALE LANDBOUWCATALOGUS

0000022 7173 8

Stichtingvoo rBodemkartering ,Wageningen ,198 6

29 fW. 1986 *Kt\ y:

WOORDVOORA F

SAMENVATTING 11

INLEIDING 15

2 BESCHRIJVINGVA NHE TLANDINRICHTINGSGEBIE D 17 LUTJEGAST-DOEZUM 2.1 Geografie 17 2.2 Geologischeopbou w 17 2.2.1 Afzettingenui the tPleistocee n 19 2.2.1.1Afzettinge nui the tElsterien :fijn ezande n 19 enpotkle i 2.2.1.2Afzettinge nui the tSaalien :keilee m 20 2.2.1.3Afzettinge nui the tWeichselien :fluvioperi - 20 glacialezande ne ndekzande n 2.2.2 Veenlagene nafzettinge nui the tHoloceen : 21 veene nkle i 2.3 Cultuurhistorie 24 2.3.1 Bewoning,ontginnin ge nvervenin g 24 2.3.2 Bodemgebruike nbemestin g 26 2.4 Waterhuishouding 27 2.5 Landschap 29 2.5.1 Hetzeekleilandscha p 29 2.5.2 Hetveen -o fklei-op-veenlandscha p 31 2.5.3 Hetzandlandscha p 31

3 DEBODEMKARTERIN G 35 3.1 Hetveldbodemkundi g onderzoek 35 3.2 Decontrol eo pd eschattinge n 36 3.2.1 Deanalysegegeven sva nd egrondmonster s 36 3.2.2 Degrondwaterstandsgegeven s 36 3.2.3 Dedoorlatendheidsgegeven s 39 3.3 Opzetva nd elegend a 39 3.4 Indelingva nd egronde n 41 3.5 Indelingva nhe tgrondwaterstandsverloo p 47 3.6 Bodemkundigegegeven so pmagneetban dvoo r 47 verwerkingme tcomputerprogramma' s 3.6.1 Dedigital ebodemkaar t 48 3.6.2 Hetdigital ebestan dva nboorstate n 48 3.6.3 Hetdigital ebestan dme taanvullend e gegevens 50 3.6.4 Lokatieva nd edigital ebestande ne nprogramma' s 50 Biz.

DEBODEMGESTELDHEI D 51 4,. 1 Beschrijvingva nd egronden ;toelichtin go pd e 51 bodemkaart 4,. 1 .1 Zandgronden 51 4..1 , .1. ,1 Humuspodzolgronden 52 4, .1. .1. ,2 Eerdgronden 66 4,.1 , .2 Moerigegronde n 79 4,.1 . .2. ,1 Moerigepodzolgronde n 80 4..1 , .2. ,2 Moerigeeerdgronde n 84 4. .1. .3 Veengronden 87 4. ,1, .3. ,1 Eerdveengronden/koopveengronden 87 4. ,1, .3. ,2 Rauwveengronden 90 4. .1, .4 Kleigronden 98 4. .1, .4. ,1 Kleieerdgronden 99 4. ,1. .4. 2 Kleivaaggronden 109 4. ,1, .5 Overigegronde n 121 4. ,1, .6 Toevoegingen 126 4. ,1, .7 Overigeonderscheidinge n 126 4. ,2 Beschrijvingva nd egrondwatertrappen ;toelich - 127 tingo pd egrondwatertrappenkaar t

LITERATUUR 131

AANHANGSELS 133 1 Oppervlakteverdeling pergroe pva nkaarteenhede n 133 2 Woordenlijst 137

BIJLAGEN,schaa l 1: 1 000 0 1 Bodemkaart 2 Grondwatertrappenkaart 3 Boorpuntenkaart

AFBEELDINGEN 1 Liggingva nhe tgebie d 18 2 Overzichtva nd egeologisch eformatie s 19 3 Hogezandru gbi jPeebo s 22 4 Gedeeltelijkgedicht edobb elang sd eEesterwe g 22 5 Hetafwateringsstroompj ed eLauwer sme taa nbeid e 24 kantenee noeverwa l 6 Petgatte nzuide nva nLutjegas t 26 7 Degegrave nDoezumertoch t 28 8 WindmolenD eEendrach taa nd eGrootegastertoch t 28 9 Boerderiji nhe tkleilandscha p 30 10 Armevegetati eron dd epetgate n 30 Biz.

11 Hetvlakk eklei-op-veengeble d 32 12 Eenhog ezandru glang sd eAbe lTasmanwe g 32 13 Hetzandlandscha pme tvee lopgaand ebegroeiin g 34 14 Houtwallene nelzensingel sbi jWesterzand ,di e 34 ditdee lva nhe tgebie d eenbeslote ne nklein schaligkarakte rgeve n 15 Situatiee nnummerin gva nd ebemonsteringsplaatse n3 8 16 Situatiee nnummerin gva nd edoorlatendheid s 40 metingen 17 Indelingva nhe tgebie d inLD-vakke n 49

TABELLEN 1 Resultatenva nd egrondmonsteranalyse s 37 2 Resultatenva nd emetinge nva nd ehorizontal e 39 doorlatendheid 3 Indelingva nd e (humus)podzolgronden 42 4 Indelingva nd ezandeerdgronde n 43 5 Indelingva nd emoerig epodzol -e neerdgronde n 44 6 Indelingva nd eeerd -e nrauwveengronde n 44 7 Indelingva nd ekleieerdgronde n 45 8 Indelingva nd ekleivaaggronde n 46 9 Indelingva nd ekeileemgronde n 46 10t/ m Gegevensva nd ezandgronde n 53 t/m 33 79 34t/ m Gegevensva nd emoerig egronde n 81 t/m 39 87 40t/ m Gegevensva nd eveengronde n 88 t/m 48 98 49t/ m Gegevensva nd ekleigronde n 100 t/m 68 121 69t/ m Gegevensva nd ekeileem -e ndobbegronde n 122 t/m 73 125 WOORDVOORA F

Inopdrach tva nd eLandinrichtingsdiens t teUtrech theef td e Stichtingvoo rBodemkarterin gee nbodemkundi g onderzoekuitge voerdi nhe ttoekomstig elandinrichtingsgebie dLutjegast - Doezum.He tveldwer kwer d in198 5uitgevoerd . Aandi tprojec twerkte nmee : - ing.F .Brouwer :veldbodemkundi gonderzoe ke nverwerking ; - E.va nDodewaar d (projectleider):veldbodemkundi gonderzoek , verwerkinge nrapportage ; -G .Kamping :veldbodemkundi gonderzoek ; -Y .va nPel :tekstverwerking ; -G .Rutte n (hoofdprojectleider):coördinatie ; -C.Th .va nde rSchouw :landschapsfotografie ; - I.Scheerder-Nijhuis :tekstverwerking ; -C .Stegewerns :technisch eredactie ; - ir.J .Stolp :wetenschappelijk ebegeleiding ; -J.C .va nde nTop :technisch eeindredactie . Deorganisatorisch eleidin gha dhe thoof dva nd eafdelin gOp drachten,ir .B.J.A .va nde rPouw .

Dedirecteu rva nd e Stichtingvoo rBodemkartering ,

Dr.ir.F .Sonnevel d 11

SAMENVATTING

Omgegeven st everzamele nove rd ebodemgesteldhei d heeftd e Stichtingvoo rBodemkarterin g eenbodemkarterin guitgevoer di n hetlandinrichtingsgebie dLutjegast-Doezum . Hetgebie d ligti nhe tWesterkwartie rva nd eprovinci eGronin gene nbeslaa tee noppervlakt eva n253 0ha . Hetgrootst edee lva nd egronde ni sgevorm di nafzettinge nui t hetPleistoceen ,waari nzee rkoud ee nminde rkoud eperiode n elkaarafwisselden .D eoudst eafzettinge nzij nd efijn ezande n tenzuide nva nLutjegas te nd ezwar epotkle ite nnoorde nva n Grootegast.Z edatere nui the tElsterien .I nhe tSaalie nwa s hetgebie dbedek tme tij sui tScandinavië .He tij svoerd emate riaalme eda ti sachtergebleve nal skeileem ,di eove ree ngro te,mi no fmee raaneengeslote noppervlakt ebinne n 120c mbene denmaaivel d (-mv. )voorkomt .I nhe tWeichselie nwa she tkli maatnie tsteed seve nkoud .Wate re nwin dverplaatste nvee l materiaalda tw en uterugvinde nal sfluvioperiglacial ezande n enal sou de njon gdekzand .Ui tdez eperiode ndatere noo kd e dobben,di edeel szij nontstaa no pplaatse nwaa rd eondergron d totgrot ediept ebevrore nwa se ndeel so pplaatse nwaa rkomme n kondenuitwaaien .Vroege rla go mvee ldobbe nee nringwal ,maa r doornatuurlijk ee nmenselijk eoorzake nzij ndez ebijn aalle maalverdwenen .Toe ni nhe tHolocee nhe tklimaa tdefinitie f warmerwerd ,ontston d era lsne lee ngeslote nvegetatie .Oo ki s opvee lplaatse nvee ngaa ngroeien ,he teers ti nd edale nwaa r onderinvloe dva nrijke rgrondwate rriet -e nzeggevee nontstond . Aand erande nva nd edale ne no pander elag eplaatse nwaa rhe t grondwaterweini go fgee ninvloe dhad ,groeid ehe tarmer eveen - mosveen.Late rheef td eze egrot edele nva nhe tgebie dover stroomde no phe tvee ne no pd elager ezandgronde nzwar ekle i afgezet.Plaatselij kzij nkle ie nzan dme telkaa rvermengd , waardoorvee lzandgronde nee nkleiig ebovengron dhebben . Vanafca .100 0n aChr .i she tgebie d steedsmi no fmee rbewoon d geweest.D eopeenvolgend ebevolkingsgroepe n enoo kd emonnike n dieron d 1250klooster sstichtte n (o.a.Gerkesklooster) ,hebbe n allenbijgedrage nto td evor mva nhe thuidig egebied .Z ehebbe n ditgedaa ndoo rt eontginnen ,t eontwateren ,t ebedijken ,t e vervenen,wege naa nt elegge ne nwooncomplexe n testichten .Doo r bemestingwerde nd eakker sgeleidelij kopgehoogd .D evla kach terd eboerderije ngelege nbouwlande nkrege nmee rmes tda nd e verderwe ggelege nwei -e nhooilanden .Tegenwoordi gzij nall e grondenal sgraslan d ingebruik ,maa raa nd edikt eva nd ehumeu - zebovengron d ishe tvroeger ebodemgebrui kno gduidelij kt e herkennen. Drielandschapstype nkunne nworde nonderscheiden : -he tzeekleilandscha p langsd enoord -e nwestgrens ; -he tveenlandscha p inhe tzuidweste ne nlang sd eCaspe rRobles - dijk; -he tzandlandscha p langsd eAbe lTasmanwe ge nlang sd egehel e zuidgrens. 12

Deeerst etwe etype nzij nvri jvla ke nkaal ;allee nlang s wegene nrondo md eschaars eboerderije nstaa twa tbegroeiing . Hetzandlandscha pdaarentege nken tee nlintbebouwin gwaarach tervee lbegroeiin g langsslote ne nperceelsscheidinge nvoor komt. Debodemkarterin gwer duitgevoer dva napri l1985-me i1986 .D e gegevensove rd ebodemgesteldhei dwerde nverkrege nui tveld waarnemingene nboringen .E ri sgemiddel d 1borin gpe rh aver richtto tee ndiept eva n15 0c m- mv .Va nd eboormonster szij n o.a.humus- ,lutum -e nleemgehalt ee nzandgrofhei dgeschat . Eenaanta lgrondmonster si si nhe tlaboratoriu mgeanalyseer d omd eschattinge n tecontroleren .D eaa nieder eborin gtoege kendegrondwatertra p isbepaal d aanhydromorf everschijnsele n inhe tprofie le naa no.a .reliëf ,vegetati ee nslootwater - standen.Me tgeregeld egrondwaterstandsmetinge n inbuize ne n boorgatenzij nd etoegekend egrondwatertrappe nz ogoe dmogelij k onderbouwd.Va nall ehorizonte ni sbovendie nd edoorlatendhei d geschat.Oo kdez eschattinge nzij ngetoets taa nee naanta lme tingen. Bijhe trappor tbehore ndri ekaarten ,schaa l1 : 1 0000 :d ebo - demkaart,d egrondwatertrappenkaar t end eboorpuntenkaart .D e gegevensva nd eeerst etwe ekaarte nzij nteven sgedigitaliseer d enopgenome no pee nmagneetband .Oo kd egegeven sva nall ebe schrevenboringe n (metplaatsaanduidin g opd eboorpuntenkaart ) zijno pmagneetban dvastgelegd ,waardoo rhe tmogelij k iso mme t eencompute rgegeven st eselecteren . Opd ebodemkaar t (bijlageP zijnonderscheiden :legenda-een - heden,toevoegingen ,grondwatertrappe ne noverig eonderscheidin gen.D ekaartvlakke nbestaa nvoo rte nminst e70 %va nhu nopper vlakteui td ekaarteenhei d diecoderin ge nkleu raangeven .D e toevoegingenzij nkenmerke ndi enie tal sindelingscriteriu m zijngebruikt ,maa rwe lo pd ebodemkaar t thuishoren.D egrondwa tertrappengeve nd egemiddel dhoogst ee nlaagst egrondwaterstan d weer.Overig eonderscheidinge nomvatte nd eniet-gekarteerd eter reingedeelten,zoal sbebouwing ,wate re nmoeras . Degronde nzij ningedeel d inzandgronden ,moerig egronden ,veen gronden,kleigronde ne noverig egronden . - Zandgronden (858h a= 33,9% )bestaa ntusse n0 e n8 0c m- mv . voormee rda nd ehelf tva ndi edikt eui tzand :mineraa lmate riaalme tminde rda n8 %lutu me nminde rda n50 %leem .E rzij n (humus)podzolgrondene neerdgronde nonderscheiden .Dez ehoofd groepenzij nwee ronderverdeel dnaa rd edikt eva nd ebovengrond , degrofhei d enlemighei dva nhe tzan de nnaa rhe tvoorkome nva n lutumi nd ebovengrond . Humuspodzolgronden (576h a= 22,7% )hebbe nal skenmer kee nin - spoelingslaag (B-horizont)e nzij ngevorm d invri jar mdekzand . Inhe tgebie dzij nz eall egevorm donde rnatt eomstandighede n waardoor zeee nvri jdikke ,mati gontwikkeld eB-horizon thebben . Erkome nprofiele nvoo rme tee ndunn e (<30cm )e nme tee nmati g dikke (30-50cm )bovengrond ;voora ldi eme tee nmati gdikk ebo vengrond zijnreed slan gi ncultuu re nligge nvaa ki nd eomge vingva noud ebewoningskemen .Doo roverslibbin gvanui the t 13

zeewatere ndoo rbemestin gme tterpaard ehebbe nd egronde n plaatselijkee nkleidek . Eerdgronden (282h a= 11,2% )hebbe nee nmineral eeerdlaag .I s deze15-5 0c mdik ,da nma ge rgee nduidelijk epodzol- Bi nd e ondergrondvoorkome n (hier:beekeerd -e ngooreerdgronden) . Komte rwe lee nduidelijk epodzol- Bvoo rda nmoe td emineral e eerdlaagmee rda n5 0c mdi kzij n (hier:enkeerdgronden) .D e beekeerdgronden liggenvoornamelij kte nnoorde nva nDoezu me n Grootegast,d egooreerdgronde ntusse nd eAbe lTasmanwe ge nd e CasperRoblesdijk ,d eenkeerdgronde n tussenGrootegas te nSe - baldeburene nbi jWesterzand .D emineral eeerdlaa g isontstaa n doorophogin gme tpotstalmest .He tplaatselij kvoorkomend e kleideki see ngevol gva noverslibbin gme tzeewate re nva nhe t gebruikva nterpaarde . -D emoerig egronde ni nhe tgebie d (264h a= 10,4% )hebbe nee n moerigetussenlaag ,di eafgedek ti sdoo ree nkleilaag .Z ezij n onderverdeeldnaa rd ezwaart eva nd ekleibovengron d ennaa rd e aardva nd eondergron d (zandme to fzonde rhumuspodzol-B) .D e moerigegronde nkome nversprei d overhe tgebie dvoor ,i nd e nattereterreingedeelten . -Veengronde n (214h a= 8,5% )bestaa ntusse n0 e n8 0c mvoo r meerda nd ehelf tva ndi edikt eui tmoeri gmateriaa l (materiaal metmee rda n15 %organisch e stof).D eveengronde n inhe tgebie d hebbenee nkleide ko fee nkleiige ,moerig ebovengrond .Bi jgron denme tee nveenpakke tdoorlopen d totdiepe rda n 120c m- mv . isonderschei d gemaakt ind eveensoor t (zeggeveeno fveenmos - veenï.Gronde nme tee ndunne rveenpakke tzij ningedeel dnaa rd e aardva nd ezandondergron d (meto fzonde rpodzol) .D eveengron denkome ni ngrot eoppervlakte nvoo rtusse nBomba ye nLutjegas t enverde ri nklein evlakke nversprei d overhe tgebied . -Kleigronde n (811h a= 32,1% )bestaa ntusse n0 e n8 0c mvoo r meerda nd ehelf tva ndi edikt eui tklei :mineraa lmateriaa l metmee rda n8 %lutum .Bi jvee lva ndez egronde ngaa the tklei dektusse n4 0e n8 0c m- mv .ove ri nvee no fpleistocee nzand . Naarhe tvoorkome nva nee nmineral eeerdlaa gzij neerdgronde n envaaggronde nonderscheiden .Dez ezij nverde ronderverdeel d naarhe tlutumgehalt eva nd ebovengron d ennaa rd eaanwezighei d vanee nzware ,kalkloze ,knippig ekleilaa gdirec tonde rd ebo vengrond.D ekleigronde nkome nvoora lvoo raa nd enoord -e n westkantva nhe tgebied . -To td eoverig egronde n (126h a= 5,0% )zij nd ekeileemgronde n end edobbegronde ngerekend ,di eo pverscheiden eplaatse nvoor komen. Degebruikswaard eva nee ngron dberus tvoo ree ngroo tdee lo p bodemfactorendi ester kdoo rd ediept eva nhe tgrondwate rwor denbeïnvloed .D ebeweginge ndi ehe tgrondwate r ind eloo pva n eenjaa rondergaat ,zij ni nach tklasse nondergebrach t end e verbreiding ervani so pd egrondwatertrappenkaar t (bijlage2 1 weergegeven.D egrootst eoppervlakt eva nhe tgebie d (2102h a= 83,3%)heef tee ngemiddel dhoogst egrondwaterstan d (GHGlondie perda n4 0c m- mv. :grondwatertra p (Gt)I ,II ,II Ie nV .O pd e 14

zeerlag ee nlag eplaatse nkome ngronde nvoo rwaarva nd egemid deldlaagst egrondwaterstan d (GLG)minde rda n50 ,50-8 0o f80 - 120c m- mv .bedraag t (GtI ,I Io fIII) .G tI e nI Iworde naan getroffenbi jd edobbegronde ne nbi jvee lveengronden ,G tII I bijd edrechtvaaggronde n enbi jd ekleigronde nme tknippig eei genschappen.G tV (GLG>12 0c m- mv. )kom tvoo rbi jvee lva nd e grondenme tkeilee mdi ete nooste nva nLutjegas te nte nnoorde n enweste nva nGrootegas t liggen.Binne nG tII Ie nV i see n"dro gerdeel "(GH G= 25-4 0c m- mv. )onderscheiden ,aangedui dal s III*e nV* .Va nG tIII *kom tslecht see nklein eoppervlakt evoo r bijPeebo se nbi jDorp .G tV *kom ti nvri jgrot evlakke nver spreid inhe tgebie dvoor .O pd ehoogst egronden ,d eoud ecul tuurgronden,kome nG tV I (GHG= 40-8 0c m- mv. ;GL G>15 0c m- mv.)e nVI I (GHG>8 0c m- mv. ;GL G>20 0c m- mv. )voor . 15

INLEIDING

Hetdoe lva nd ebodemkarterin gva nhe t landinrichtingsgebied Lutjegast-Doezumwa sd ebodemgesteldhei d inkaar t tebrengen . Onderbodemgesteldhei d verstaanwe : -d eopbou wva nd ebode m tot 1,20m - mv .e nd eaard ,samen stellinge neigenschappe nva nd ebodemhorizonten ; -he tgrondwaterstandsverloop . Verschillene novereenkomste ni nd ebodemgesteldhei d gaanvaa k samenme tvisuee lwaarneembar everschille ne novereenkomste ni n hetlandschap ,omda tbeid eonde rinvloe dva ndezelfd eomstan dighedenzij nontstaan .Daardoo ri she tmogelij kd everbreidin g vand everschille ne novereenkomste ni nvlakke no pee nkaar t vastt eleggen . Overd ebodemgesteldhei dva ndi tgebie dware nreed sgegeven s voorhanden.He tmaak tdee lui tva nhe tGronings eZuidelij kWes terkwartier,da td eStichtin gvoo rBodemkarterin g in197 5gekar teerdheef to pschaa l1 : 5 000 0voo rhe tModelonderzoe kWest - Groningen (Makkene nRutte n 1975). In198 1heef td eStichtin g voorBodemkarterin ghe tgebie dnogmaal so pschaa l1 : 5 000 0 gekarteerd,gebrui kmaken dva nvoornoemd ekaart ,voo rkaartbla d 6Oos tva nd eBodemkaar tva nNederlan d (Bodemkaart 1981).Dez e beidebodemkaarte ngeve nvoo ree nlandinrichtingsprojec tee nt e globaalbeel dva nd egronde nbinne nhe tgebied .D ebodemkaar t end egrondwatertrappenkaar t (schaal1 : 1 0000 )di ewi jn uge maakthebben ,geve nvee lmee rdetailinformati e overd egronde n enhe tgrondwater ,di enoodzakelij ki svoo rd evoorbereidin gva n eenlandinrichtingsproject . Ominzich tt ekrijge ni nhe tontstaa nva nbode me nlandscha p hebbenw evoo re ntijden sd ekarterin gliteratuu rove rd egeo logischeopbouw ,d ebodem ,he tlandscha p end ecultuurhistori e geraadpleegd.Bi jhe tveldbodemkundi g onderzoekhebbe nw egege vensverzamel ddoo raa nboormonster sd ebodemopbou wva nd e grondento t 1,50m - mv .vas tt estelle ne ngegeven sove rhe t grondwaterstandsverloop teverzamelen .D ebodemopbou wstelde n wevas tdoo rva nieder ehorizon t dedikte ,d eaar dva nhe t materiaal,d ekorrelgrootte ,he tlutum -o fleemgehalt e end e doorlatendheid temete no ft eschatten .Va nd ebovenst ehori zontwer dbovendie nhe thumusgehalt egeschat .D egegeven s overhe tgrondwaterstandsverloo pverkrege nw edoo rbi jieder e boringd egemiddel dhoogst ee nlaagst egrondwaterstan d te schatten.D epuntsgewij sverzameld eresultate ne nd ewaarge nomenveld -e nlandschapskenmerke nstelde non si nstaa ti nhe t veldd everbreidin gva nd egronde ni nkaar t tebrengen . Bijd evoorbereidin gva nee nlandinrichtingsprojec ti she t vanbelan g inzicht tehebbe ni nhe tontstaa nva nbode me nland schap,e ngegeven svoorhande nt ehebbe nove rd ebodemgesteld heid.D einformati eka ngebruik tworde nbij : -verbeterin gva nd egronde n (ontwateringe ndrainage) ; - aanlegva nwege ne nwaterlopen ; 16

-waardebepalin gva nd egronde n (leschatting) ; -he taanwijze nva nnatuurterreinen . Methode,resultate ne nconclusie sva nhe tonderzoe kzij nweer gegeveni nhe trappor te no pdri ekaarten .Rappor te nkaarte n vormenéé ngeheel ,zi jvulle nelkaa raan .He ti sdaaro mraad zaamrappor te nkaarte ngezamenlij kt eraadplegen . Hoofdstuk2 geef tinformati eove rd eligging ,geologie ,cul tuurhistorie,he tlandscha pe nd eontwaterin gva nhe tgebied . Inhoofdstu k3 beschrijve nw ed emethod eva nkarteren ,d einde lingva nd egronde ne nhe tgrondwaterstandsverloop ,he tgrond - monsteronderzoek enhe tdoorlatendheidsonderzoek . Inhoofdstu k 4vatte nw ed eresultate nva nhe tonderzoe ksame ni nee nuitge breidebeschrijvin gva nd ebodemgesteldheid ,onderverdeel di n gronden,grondwatertrappen ,toevoeginge ne noverig eonderschei dingen,e nhe taspec tdoorlatendheid .N ad eliteratuuropgav e volgentwe eaanhangsels :ee noppervlaktetabe le nee nwoorden lijst,waari nw ed eterme ne nbegrippe nverklare no fdefiniëre n diew ei nhe trappor to fo pd ekaarte ngebruik thebben . Bijhe trappor tbehore ndri ekaarten ,schaa l1 : 1 0000 : 1d ebodemkaart ,waaro pd ebodemgesteldhei d tot1,2 0m - mv . staatweergegeven ; 2d egrondwatertrappenkaart ,waaro pw ehe taspec tgrondwater standsverloopva nd ebodemkaar tapar thebbe nweergegeven ; 3d eboorpuntenkaart ,waaro pd eveldkaartindeling ,d eliggin g vanall eboringe ne nd enummerin gva nd ebeschreve nboringe n staan. 17

BESCHRIJVINGVA NHE TLANDINRICHTINGSGEBIE DLUTJEGAST - DOEZUM

Ind evolgend eparagrafe ntrachte nw eeni ginzich tt egeve ni n deligging ,d eaar de nd eontstaanswijz eva nd ebodem ,e ni nd e relatie tussenbode me nlandschap .D egegeven shebbe nw edoo r eigenwaarneminge ne ndoo rliteratuurstudi everkregen .

2.1 Geografie

Hettoekomstig e landinrichtingsgebied Lutjegast-Doezumlig ti n hetwestelij kdee lva nhe tWesterkwartie r ind eprovinci e Groningen.He tlig tbijn agehee li nd egemeent eGrootegast ; alleeni nhe tuiterst enoordooste nval tee ngering eoppervlak tei nd egemeent eGrijpskerk .He tgebie dkom tvoo ro pd ebla den6 Ge n6 Hva nd eTopografisch ekaart ,schaa l 1: 2 500 0 (afb.1) . Degrenze nva nhe tgebie dzijn : - inhe tnoorden :he tVa nStarkenborghkanaa l (vanStroobo sto t Gaarkeuken); - inhe toosten :he tWolddie p (vanGaarkeuke nto tSebalde - buren); - inhe tzuiden :d ewe gva nSebaldebure nvi aGrootegas tnaa r Doezum,va nDoezu mnaa rPeebo se nda ni nwestelijk erichtin g naard eLauwers ; - inhe twesten :he tstroompj ed eLauwers ,da tteven sd egren s tussend eprovincie sGroninge ne nFrieslan dvorm t (zieafb . 5). Devoornaamst ewoonkerne nzij nDoezum ,Grootegast ,Lutjegas t enSebaldeburen . Detotal eoppervlakt eva nhe tlandinrichtingsgebie d bedraagt ca.253 0ha .Hierva ni see noppervlakt eva nca .15 0h anie t gekarteerd,omda tdez ebestaa tui tbebouwing ,wegen ,water lopenenz .

2.2 Geologischeopbou w

Vooree ngoe dbegri pva nd eontstaanswijz ee nd everbreidin g vand everschillend egronde ngeve nw ei ndez eparagraa fee n beknoptoverzich tva nd eafzettinge ne nveenlage ndi ei ndi t gebied ondieperda n15 0c m- mv .voorkome n (afb. 2). Deafzettinge nzij nvoo rhe tmerendee li nd edri elaatst eijs tijdenva nhe tPleistocee ni nhe tgebie dneergelegd .Onde rd e glacialeomstandighede nva nhe tElsterie nzij nfijn ezande n enpotkle iafgezet .Hiero pheef the tlandij sva nhe tSaalie n 18

Schaal 1:50000 Top. kaart 6 Oost Afb. 1 Ligging van het gebied.

keileemgedeponeerd .Te nslott ei sonde rinvloe dva nhe tperi - glacialeklimaa tva nhe tWeichselie nvee lerosi eopgetrede n doorwate re nwind ;d ewin dheef toverwegen dzan dverplaats t dati nwisselend edikt eo pd eaanwezige ,deel sgeërodeerd eaf zettingeni sterechtgekomen .I nhe trecent egeologisch etijd perk,he tHoloceen ,zij nd edale nvolgegroei dme tveen .D e veengroeistopt enada td ezeespiege lz owa sgestege nda the t waterhe tlan doverstroomde .Eers twer dvi ad eafwaterings stroompjes (bijv.d eLauwers )zeekle iaangevoerd .Omstreek s80 0 naChr .dron gd eze ehe tachterlan dbinne ne noverstroomd eee n 19

Tijdsindeling Afzettingen en veenlagen C-14jare n Duinkerke III Formatie Formatie van 1200- van Kootwijk Griendtsveen o) Duinkerke II (stuifzand) (veen gevormd buiten 1500- Subatlanticum ai mariene invloeds ~ Duinkerke sfeer) IBA 2000-

3000 Subboreaal Basisveen/ 5000H Atlanticum Hollandveen 8000 (veen) Boreaal 9000- Praeboreaal 10000- Late Dryas Stadiaal jong dekzand II Allered bodemvorming (laag van Usselo),lokale veenvorming Interstadiaal Laat VroegeDrya s jong dekzand I Stadiaal Belling zwakke bodemvorming (Bellinglaag) Interstadiaaj 13000- Midden oud dekzand 60000 - Vroeg fluvio-periglaciale afzettingen 9000 0 Eemien verwering keileem, mariene afzettingen 20000 0 Saalien* Formatie van Drente (keileem)

Holsteinien Formatie van Eindhoven (zand) Formatie van Peelo Elsterien* (fiine zanden en potklei) "Cromerien"comple x Formatie van Urk (grove en fijne zanden) * koude periode (Glaciaal) Afb. 2 Overzicht van de geologische formaties.

grootgebied ,waa rnadie nzeekle iachterbleef .Slecht sd eal lerhoogstedele nbleve nbuite nhe tberei kva nhe toverstro mingswater.Hie rgroeide nafgeslote ndepressie s (dobben)doo r deslecht eafwateringsmogelijkhede nvo lme tveen . Ind evolgend eparagrafe nworde nd everschillend e afzettingen inchronologisch evolgord ebeschreven .

2.2.1 Afzettingenui the tPleistocee n

2.2.1.1Afzettinge nui the tElsterien :fijn ezande ne npotkle i

Tenzuide nva nLutjegas tkom tster klemig ,zee rfij nzan dvoo r metee ndicht epakking .Di tzelfd ezan d isbinne n 150c m- mv . 20

onderkeilee maangeboord ,o pplaatse nwaa rhe tkeileempakke t eengering edikt ehad .Wi jneme naa nda tdez eafzettinge nui t hetElsterie ndatere ne nal szodani gto td eFormati eva nPeel o behoren.We lka nee ndee lva nd efijn ezande nwee rui td eFor matieva nPeel overstove nzij ni nd eperiod evoorafgaan daa n delandijsbedekkin gva nhe tSaalien .Dez everstove nzanden , dieto td eFormati eva nEindhove nworde ngerekend ,hebbe nw e nietapar tonderscheiden . Ookd eblauwgrijze ,zwar ekle i (potklei)me t eenlutumgehalt e vanca .70 %behoor tto td eFormati eva nPeelo .Dez ei ste n noordenva nGrootegas taangetroffen ,éé nkee rzelf so pee n diepteva nca .4 0c m- mv .

2.2.1.2Afzettinge nui the tSaalien :keilee m

Tijdensee ndee lva nhe tSaalie nwa she tgebie dva nd ehuidig e drienoordelijk eprovincie sgehee lme t ijsoverdekt .Onde rdi t ijswer d eengrondmoren eafgezet ,bestaand eui tee nmengse l vangrind ,stenen ,zand ,lee me nklei .Dez egrondmoren eword t keileemgenoem d enbehoor tto td eFormati eva nDrente .Keilee m komtove ree ngroot ,mi no fmee raaneengeslote noppervla kvoo r beginnendbinne n 1,20 cm- mv .I nd eomgevin gva nGrootegas t bedraagtd ebegindiept evaa kzelf sminde rda n5 0c m- mv .I n hetda lva nd eLauwers ,bi jGaarkeuke ne ni nenkel edale nte n noordenva nd eCaspe rRoblesdij kontbreek td ekeilee mdoo r latereerosie .He tleemgehalt eva nd ekeilee mvarieer tva n2 0 tot50% ,he tlutumgehalt ebedraag t 10-25%.D ekeilee mka nzan - dige ngelaag dzijn ,maa roo kstu ge nzwaar .Voora ld elaatst e laatzee rslech twate rdoor .I nhe talgemee ni sd ekeilee m kalkloos. Doorverwerin g ind evolgend einterglacial eperiode ,he tEemien , isd ebovenst e 10-20c mva nd ekeilee mvaa kminde rstu ggewor den.Dez ebovenst elaa gword tslecht so pee ngerin gaanta l plaatsenaangetroffen ,omda ti nhe tWeichselie njuis tdi tmate riaalaa nd eoppervlakt ela ge ndoo rerosi ei sverplaatst . Afzettingenui the tEemie nkome ni nhe tgebie dnie tvoor .

2.2.1.3Afzettinge nui the tWeichselien :fluvioperiglacial e zandene ndekzande n

Inhe tWeichselie nbreidd ehe tlandij szic hvanui t Scandinavië weernaa rhe tzuide nuit .He tlandijsfron tkwa mditmaa lnie t verderda nMidden-Denemarken .D enabijhei dva nhe tlandij s zorgdevoo ree nperlglaciaa lklimaat ,waari nd evegetati ebe perktblee fto tee ntoendravegetati e ofontbra ktijden see n periodeme tee npoolwoestijnklimaat .Onde rdez eomstandighede n haddenwin de nsmeltwate ree ngrot egree po phe taa nd eopper vlakteliggend emateriaal . 21

Aanvankelijk,tijden she tVroeg-Weichselie ne nhe teerst edee l vanhe tMidden-Weichselien ,wa she tkou de nvochtig ;he tland - ijswa sno go pgrot eafstand .D evegetati everdwee nevenwe le n erosiedoo rsmeltwate rleidd eto the tontstaa nva ndalen .Hier inwer dmateriaa lui td eomliggend egebiede n (metkeileem ) afgezeti nee nafwisselin gva nfijn ee ngrov ezanden ,gemeng d metgrindjes .Di tfluvioperiglacial ezan di splaatselij ki n hetweste nva nhe tgebie daangetroffen . Ind ehiern avolgend edroger eperiod eva nhe tMidden-Weichse lientra dvee lverstuivin g op,waarbi jhe topgenome nmateriaa l inee ngelaag dpakke tva nfij nzan de nlee mto tafzettin gkwam . Ditoud edekzan dhebbe nwi jaangetroffe no pee naanta lplaatse n inzandruggen ,aa ne nnabi jhe toppervlak . Tijdenshe tLaat-Weichselie ni siet sminde rlemi ge ngrove r zandverstoven .Di tjong edekzan dkom tvoo rbi jPeebo s(afb . 3)e ni nd ezandkopje s ind elage rgelege ndalen .Voora li n ditzan di see nduidelijk ehumuspodzol-B-horizon tontwikkeld . Dezei si nminder emat eontstaa ni nhe toud edekzan d enont breektveela li nd efluvioperiglacial ezanden .A ldez ezandaf - zettingenui the tWeichselie nworde nto td eFormati eva nTwent e gerekend. Inhe tWeichselie nontstonde noo kd ekomvormig edepressie sdi e inhe thuidig elandscha pd enaa mdobbe ndrage n (afb.4) . Veel dobbenzij nontstaa ni nperiode nwaari nd egron d totgrot e dieptebevrore nwa se nallee nhe toppervla ki nd ezome ropdooi - de.D eaangroeiend e ijskerni nd eondergron d drukted eboven - grondomhoo gwaardoo r ijsheuvelso fpingo' sontstonden .N ahe t wegsmeltenva nd eijsker nblee fee ndiep ekui lover ,omgeve n dooree nringwal .D eringwa lontston d doordatgron dlang sd e afsmeltende ijslensafgleed .D edobbe ndi eo pdez ewijz eont staanzijn ,worde npingoruïne sgenoemd .Voora ld ediept eva n eendobb e (>3m )bepaal to fw edez ewe lo fnie tal see n pingoruïnemoete nbeschouwe n (DeGan s 1976).D eoverig edob ben,di evaa kminde rdie pzijn ,zij ndepressie sdi edoo rzand - uitwaaiing zijnontstaan . Dedobbe nzij ni nd eloo pva nd etij do pverschillend emaniere n vanvor mveranderd .I nvee lgevalle ni sd eringwa lo md epingo ruïnesnie tmee raanwezig ,veela ldoo rwegvloeien ,wegwaaie no f doormenselijk e invloed.Reed sgedurend ehe tWeichselie nzij n dediep edobbe nvoo ree ndee lopgevul dme thypnaceeënvee no fge deeltelijkvolgestoven .D esterkst eveengroe ivon dechte rplaat s inhe tHoloceen .Bi jd eontginnin g zijnsommig edobbe nme tee n zandlaagbedek t enal sgraslan d ingebrui kgenomen .Vaa kwa s voordienee ndee lva nhe tvee nuitgegraven . 22

Foto Stiboka nr. R53-01 Afb.3 Hog ezandru gbi jPeebos .

FotoStibok anr .R53-2 1 Afb.4 Gedeeltelij k gedichtedobb elang sd eEesterweg . 23

2.2.2 Veenlageiie nafzettinge nui the tHoloceen :vee ne n klei

Omstreeks 1000 0jaa rgelede nveranderd ehe tklimaat .D ege middeldejaartemperatuu rwer dhoge rwaardoo rd evegetati euit gebreidd ekan skree ghe tgrondoppervla kt ebedekken .O plag e gebiedsdelenme tee nbeperkt ewaterafvoe rontston d eenbegroei ing,waarui t zichvee nvormde .Doorda td ezeespiege lblee f stijgen,wer dd eafwaterin gminde re nontwikkelde nd edale n zichto tsteed sgroter emoerasvlakte nwaari nzegg ee nrie t groeiden.Aanvankelij kontwikkeld ehe tvee nzic honde rinvloe d vanhe tgrondwater ,waari nhe tkwelwate rva nd eomliggend e hogeregronde nee nbelangrij k aandeelhad .Naarmat ehe tveen - pakket groeide,verminderd ed einvloe dva ndi trijker ewate r enverschoo fd eveensamenstellin gva nriet -e nzeggevee nnaa r eenarmer evariant ,he tveenmosveen .Alleng swerde noo kd e hogeregronde nhierme ebedek t ente nslott ebleve nallee nd e hoogstedele n (hogerda nca .3 0c m+ NAP )voo rovergroeiin g gespaard. Inhe tSubatlanticu mwa sd ezeespiege lz ove rgestegen ,da td e zeevi ad eafwateringsstroompje she tgebie dbinnendron ge n grotedele nva nhe tveengebie d overstroomde.D eveengroe ibra k afe nee nzwar ekle iwer d ophe tvee nafgeze t (zieafb .11 )e n ookzelf so pd eaansluitend ezandgronden . Tijdensee ngrot einbraa komstreek s80 0n aChr .ontston dhe t Lauwerszeegebied.Teven skwa mee ngroo tbinnenmee r totontwik kelingdaa rwaa rvroege ree nuitgebrei dveenmoera slag .D e waterstand inhe tmee rko nvri jhoo goplope nwannee rhe tzee wateropgestuw dwer d terwijlhe twate rva nd ehoger ezandgron dennie tko nwegstromen .Wi jneme naa nda tdi tmee rzic hzelf s heeftuitgestrek t totd ehog ezandgronde nwaa rgee nvee nto t ontwikkelingwa sgekomen .Lager ezandkoppe nwerde noverspoel d enaa nd eran dva nhe thog ezandgebie dwer dhe tdekzan dlosge - spoeld.Dekzan d enzeekle ivermengde nzich .D ehog edele nwer denvee lminde rme tkle iaangerijk tda nd elagere ,waarschijn lijkomda tdez elaatst elange ral soeve rfungeerden .O pd e lageplekken ,waa ree nzwar ekleilaa gui td eeerder eoverstro mingsperiode aanwezigwas ,wer d lichter oevererosiemateriaal opd ezwar ekle iafgezet . DeLauwer swa sd ebelangrijkst e aan-e nafvoerstroom .Aa nweers kantenvormd ezic hee noeverwal ,di en uduidelij k inhe tland schapzichtbaa ri sdoo rklin kva nhe tnaastliggend eveengebie d (afb. 5). Inhe tHolocee nzij ndu sd evolgend emateriale ngevorm d ofaf gezeto phe tpleistocen e zand-e nkeileemoppervlak ,a lda n nietdaarme evermengd : - riet-e nzeggevee ni nd edalen ,waa rhe tovertollig ewate r doornaa rze ewer d afgevoerd; -veenmosvee naa nd erande nva ndez edalen ,waa rhe tzic hbui tend einvloe dva nhe tgrondwate rko nontwikkelen ,e ni n depressieso pd ehoger ezandgronde nwaa rzic hhe tovertol lige (regen)waterverzamelde ; 24

FotoStibok anr .R53-0 2 Afb.5 He tafwateringsstroompj e deLauwer sme taa nbeid ekante nee n oeverwal.

- zwarezeekle io phe tvee ne no pee nklei ngedeelt eva nd e aanliggendezandgronden ; - lichtee nzwar ezeekle iaa nweerskante nva nd eLauwer s(oever - wallen)e naa nd enoordzijd eva nhe tgebied ; -kle ivermeng dme tpleistocee nzand ,waarbi jd ehoogteliggin g vand epleistocen e zandondergrond demengverhoudin gmeesta l bepaalt:va nee nrelatie fhog enaa ree nrelatie f lagezand ondergrondverander t detextuu rva nuiters tlicht e zaveli n zwarezave lto tlicht eklei ; - zandvermeng dme tverspoeld ekeilee mi nd egebiede nme tee n ondiepeliggin gva nd ekeileemondergrond .

2.3 Cultuurhistorie

2.3.1 Bewoning,ontginnin g envervenin g

Waarschijnlijk zijnd ehoger epleistocen e zandopduikingeni n hetkleigebie d end ehog ezandgronde nreed svana fomstreek s 500v .Chr .bewoon d geweest.To td eoudst ebewoond edele nbe - 25

horenLutjegast ,Doezum ,Grootegas t enSebaldebure n (Waterbolk enBoersm a 1976).D ebewonin gna mto ei nd e 10eeeuw ,toe nd e woonomstandigheden ind elag edele n (o.a.he t lagemidde nva n Friesland)doo rveelvuldi g optredendeoverstrominge nsteed s ongunstigerwerde n (Bodemkaart 1981).D ebewoner strokke nnaa r dehoger egronde ne ni nd eLat eMiddeleeuwe n (omstreeks125 0 naChr. )zulle nd ezandgronde ni nhe tgebie dalgemee nbewoon d zijngeweest ,o.a .i nhe tzuide ntusse nDoezu m enSebaldebure n eni nhe tnoorde no pd ehog ezandru gva nLutjegas tnaa rWester - zand. Bijd eontginnin ghebbe nkloosterlinge n (o.a.di eva nhe tna bijgelegenGerkesklooster )vana fd e13 eeeu wee nbelangrijk e rolgespeeld .Aangenome nword tda ta leerder ,omstreek s100 0 naChr. ,me td eontginnin gi sbegonnen .Me tal sbasi sd ebewo - ningsasDoezum-Grootegast-Sebaldebure n enapar tdaarva nLutje gastwerde nloodrech thiero pd egronde ni ncultuu rgebracht . Erontston d zoee nstrokenverkaveling ,di evana fd ehoger e grondend elager egebiedsdele n invoerde .He tgebie d tussend e Lauwerse nd eEesterwe g tennoorde nva nBomba y iswaarschijn lijkvana fd eLauwer sontgonnen ,daa rd everkavelin gbijn a haakso pd eeerde rgenoemd e strokenverkaveling staat.Bouwlan d werd aangelegd opd ehoogst egronden ,he tdichts tbi jd eboer derij. Daarachte rlage nd eweilande ne nno gverde rwe gd enat tehooilanden .Dez evolgord ekunne nw emi no fmee rafleze naa n dedikt eva nd ehumeuz ebovengrond .Vana fd eboerderi jneem t dezeva n50-6 0c ma lspoedi ga fto t30-4 0c me nbedraag t ind e weilandene nzeke ri nd evroeger enatt ehooilande n 15-30cm . Dekavel so pd ehoger egronde nwerde nva nelkaa rgescheide n dooree nhoutwa l (zieafb .1 3e n 14),di eo pd elager egronde n dooree nsloot .O pd eovergan gva nd ehoger enaa rd elager e delenplantt eme nelze naa nweerskante nva nd esloot ,omda te r hiernie taltij dvoldoend ewate r ind esloo tston do mhe tve e opeige nterrei nt ehouden .D eontginnin gva nd egemeenschappe lijkegronde ni si netappe sverlopen ,afhankelij kva nd ebe hoefteaa ngron d end emogelijkhede no mt ebemesten .To ti n hetbegi nva nd e20 eeeu wi sdez edoorgegaan .Perceelsvergro tingi nd ehuidig e tijdleid tto the tverdwijne nva nd ehout wallene nsloten . Naastd eontginningsactiviteite nvoo rcultuurlan d isoo kvee n gegraven.I nd eMiddeleeuwe ngebeurd edi ti nhoofdzaa kvoo r eigenbehoefte ,daarn avoo rhe tgewin .I nd e 15ee n16 eeeu w warenvoora ld ekloosterlinge n actiefi nd eturfwinning .N ad e Reformatiename nparticulieren ,voornamelij kui tHollan de n Utrechthe tover .Omstreek s 1580i sme nbegonne nme td eafgra vingva nd eSurhuistervenen ,gelege nte nzuidweste nva nhe t gebied (Bodemkaart 1981).D eGrootegastervene n zijnverveen d ind eperiod eva n175 0to t 1825.I nd eperiod eva n1580-182 5 zali nhe tgebie dLutjegast-Doezu moo kwe lenig evervenin g hebbenplaatsgevonden ,zoal si nd eomgevin gva nPeebos .Ver veningme tee nwijkenpatroo nkom ti ndi tgebie dnie tvoor .D e verveningenlang sd eLauwers ,i nd eGrootegastermolenpolde re n ind eomgevin gva nBomba yvonde npa sn a 1900plaats .I ndi t laagveengebied (hetvee nwa sbedek tme tee nlaa gklei )zij n 26

nogduidelij kspore nva nd evervenin g inhe tlandscha pteru g tevinden ,zoal sd epetgate nD ePette n tennoordweste nva n Peebose ndi ete nzuide nva nLutjegas t (afb.6 )e ni nomgevin g vanBombay .I ncontras tme td evri jkal eomgevin g staanhie r nubosje sva nel se nwilg .D epetgate nzel fbestaa nui tope n watere nstroke ngrond .Te nzuidweste nva nLutjegas tkome n percelenvoo rme tee nzee rongelijk emaaiveldsligging ,wa too k kanduide no pvroeger everveningen .He tzij nn unatuurterrei nen.

2.3.2 Bodemgebruike nbemestin g

Vrijwelall epercele nzij nal sgraslan d ingebruik .O pd eres terendepercele nword tmaï svoo rveevoe rgeteeld . Vroegerkwa me rmee rbouwlan dvoo re nware ne rvee lgemengd e bedrijven.O pd ehog ezandgronden ,voora li nd eomgevin gva n Lutjegast-Doezume nSebaldeburen ,heef takkerbou wvana fd e ontginningomstreek s 1000n aChr .ee nbelangrijk eplaat singe nomen.

FotoStibok anr .R53-0 9 Afb.6 Petga tte nzuide nva nLutjegast . 27

Weleide ndi ta fui td edikk e (>50cm )humushoudend ebovengron - den (cultuurdekken)di ehie rvoorkomen .To td einvoerin gva n dekunstmes t (omstreeks 1890)heef td eveeteel t indiens tge staanva nd eakkerbouw .D edierlijk emes tdiend eal sbemestin g vand ebouwlanden .He tve ewer dvr jlan go psta lgehouden ,i n zgn.potstallen ,waardoo rzovee lmogelij kmes tverzamel dwerd . Ind epotstalle nwerde nheideplagge nme tzan de nstr oal s strooiselgebruikt .Di tmateriaa lgemeng dme td edierlijk e mestga fee nvruchtbar esubstantie . Geziend evri jgrot eoppervlakt edikk ee nmati gdikke ,kleihou - dendecultuurdekke ndi eachte rd ebebouwin gvoorkomen ,i she t onwaarschijnlijkda tdez eallee ndoo rophogin gme tpotstalmes t zijnontstaan .E rza loo kwe lbemes tzij nme tkleihoudend ezo denui td elage rgelege nweilanden .Bovendie nlijk the ton s mogelijkda td ehumushoudend ebovengronde n inhe tgebie d opd e overgangnaa rd elag egronde nme tlutu mverrijk tzij ndoo r overspoelingme tkleihouden d (brakzee- )wate r (ziepar .2.2) . Ookdoo rhe topspitte nva nkeilee mbi jhe tgrave nva ngreppel s enslote nkwa mlutumhouden dmateriaa l ind ezandbovengron dte recht.W eneme naa nda tdoo rbovengenoemd e oorzakenhe tlutum - gehalteva nd ebovengron d ooki stoegenome ni ngebiede ndi e nogalve rva nhe t"kleilandschap "a fliggen . Dehomogenitei tva nd ehumushoudend ebovengron d ishe tgevol g vand emenselijk ebewerkin ge nbiologisch eactivitei t (wormen). Deverde rva nd eboerderi jgelegen ,voorhee n gemeenschappelijke hooilandenwerde nvrijwe lnie tbemest .Toe nd elanderije nonde r deboere ne ngrondeigenare nwerde nverdeeld ,i sd ebemestin g vandez egronde ntoegenomen .I nd e19 ee n20 eeeu wwerde nz e bemestme tva nelder saangevoerd e terpaarde enme tslootbagger , stalmeste nkunstmest .

2.4 Waterhuishouding

Langetij di sd eLauwer sd ebelangrijkst e afvoervoo rovertol ligwate rui the tgebie dgeweest .D eLauwer sontspron gbi j Surhuisterveen,maa rna moo kwate rva nee naanta lzi jriviertje s op,stroomd elang sd ewestkan tva nhe tgebie d enmondd ete n slottei nd eLauwersze euit .D ebedijkin gkwa mpa sgoe do p gangi nd e 13eeeuw ,nada the tGerkesklooste r gestichtwas .D e monnikenhielpe nd ebewoner sdijke naa nt elegge ni nhe tnoor delijkdee lva nhe tgebied .Voordie ndron gd eze edoo rhe tda l vand eLauwer soo kto tdi tgebie d door.To tve rlandinwaart s werd langsd erivie ree nsmall eoeverwa lgevorm d enzwar ekle i overee nbeperkt eafstan dvana fd egeu lo phe tklei-op-veenge - biedafgezet .Voora ltoe nhe tvee nnaderhan d inklonk,lage nd e oeverwallenhoge rda nhe tomringend eveen ,wa td eafwaterin g vand ezandgronde ne nd eklei-op-veengronde nbelemmerde .Voo r deafwaterin gva nhe tgebie dwer d eerstd eDoezumertoch t (afb. 7)gegrave ndoo rhe tmoerasgebie d aand eoostkan tva nd eLauwer s envervolgen sd eGrootegastertocht .I n164 8 (Bodemkaart 1981) 28

FotoStibok anr .R53-0 7 Afb.7 D egegrave nDoezumertocht .

FotoStibok anr .R53-1 7 Afb.8 Windmole nD eEendrach taa nd eGrootegastertocht . 29

werdvoo rhe tturftranspor td eNieuw eVaar tgegraven ,di eSur - huisterveenvi aRoodeschuu rverbon dme the tKolonelsdiep ,d e in157 3gegrave nscheepvaartwe gva nGroninge nnaa rFriesland . Ditdie pla gte nnoorde nva nGrootegast ,maa ri sthan sgroten deelsdichtgemaakt ;n ulig te rd eCaspe rRoblesdijk . Degenoemd etochten ,he tovergebleve ndee lva nhe tKolonels - diepe nd eLauwer szij nn ud ebelangrijk ewaterafvoere nnaa r deFries eboezem . Inhe tgebie dkome nach twaterschappe nvoor . Driehierva nzij nvri jlozen de nvij fworde nbemale n (afb. 8). Dedetailontwaterin g isongunstig .He tsloot -e ngreppelonder - houdi so pvee lplaatse nmaa rmati g end eafvoe rva novertol ligwate rdoo rd eslote ni svee lt egerin go mi nnatt eperio den(zoal sd ezome rva n1985 )d egronde nvoldoend edroo gt e houden.I nd eGrootegastermolenpolde r tennoorde nva nd eCaspe r Roblesdijk,i nd eomgevin gva nBomba ye nte nzuidweste nva n Lutjegast (Hoogemieden)staa nbi jvee lneersla ggrot estukke n landtijdelij konde rwater .Oo kd egronde ni nhe thoge rgelege n zandgebied hebbenontwateringsproblemen .Hie rvertraag t dekei - leemd eafvoe rva nwate rnaa rd ezandondergron d sterk.Opper vlakkigeafvoe re nafvoe rdoo rd ebovengron d naard egreppel s envervolgen snaa rd eslote ni so pdez egronde nmeesta ld e aangewezenwe g omovertollig eneersla gkwij t teraken .Hiervoo r isgoe donderhou dva ngreppel se nslote nnoodzakelijk ,maa rd e aanwezigehoutwalle nvorme nnoga leen see nbelemmerin g omdez e schoningswerkzaamhedenme tmoder nmateriee lui t tekunne nvoe ren. Degevolge nva nee nongunstig eontwaterin gkome nto tuitin g ind egemiddel dhoogst ee nlaagst egrondwaterstand . Inhoofd stuk4 bespreke nw edi taspec taa nd ehan dva nd einformati e opd egrondwatertrappenkaart .

2.5 Landschap

Wehebbe nnaa rgrondsoor t enbegroeiin gdri elandschapstype n onderscheiden: -he tzeekleilandschap ; -he tveen -o fklei-op-veenlandschap ; -he tzandlandschap . Inall elandschappe n isgraslan dhe tvoornaamst ebodemgebruik .

2.5.1 Hetzeekleilandscha p

Hetzeekleilandscha p komtvoo rlang she tVa nStarkenborghkanaa l vanGaarkeuke n totStroobo se nlang sd eLauwers .D ehoogtelig gingvarieer tva nca .0, 5m - NA Pto t0, 5m + NAP . 30

Foto Stiboka nr. R53-11 Afb.9 Boerderi j inhe tkleilandschap .

FotoStibok anr .R53-0 4 Afb. 10Arm evegetati eron dd epetgaten . 31

Hetlandscha pi svri jvla ke nkaal ;allee nron dd eschaars e boerderijene nlang swege nstaa twa topgaand ebegroeiin g (afb. 9). Indi tkal elandscha pvalle nd evie rvri jhoo gopgespote n terreinenlang she tVa nStarkenborghkanaa l sterkop . Inhe tzuidweste nva nhe tgebie dkome nlang sd eLauwer see n aantalpetgate nvoor :D ePetten .Z ezij nontstaa ndoorda tme n veenonde rhe tkleipakke theef tweggegraven .Hie rwissele n smallestroke nlan de nope nwate relkaa raf .I nd epetgate n komtvee lopgaand ebegroeiin gvoor ,zoal sel se nwil g (broek- bos). Ine nron dd epetgate ni sd evegetati evee larme rda no p degoe dbemest egraslande n (afb.10) .D emeest epetgate nzij n inbehee ro fbezi tva nStaatsbosbeheer ,voo rd eomliggend e percelengeld tplaatselij kee nbeheersovereenkomst .Staatsbos beheerken te rgrot ewetenschappelijk ewaard eaa nto eal ster reinvoo rvegetatiestudie .D efaun ai si ndez earm enatuurter reinennie tz ogoe dvertegenwoordigd .D eweidevogel szoal s kievit,grutt oe nscholekste rgeve nd evoorkeu raa nd egoe d bemestegraslande nwaari nee nrijke rbodemleve nvoorkomt .O p deoeverwa lva nd eLauwer si svroege renig ebewonin ggeweest . Ookkwame ne rtoe nklein ebouwlandje so pdez eiet shoge rgele genkleigronde nvoor .

2.5.2 Hetveen -o fklei-op-veenlandscha p

Hetveenlandscha pword tgevorm ddoo rd eveengronde nme tee n kleideke nd eaangrenzend emoerig egronde nme tee nkleidek . Hetkom ti nhe tzuidweste nvoo rlang sD ePetten ,plaatselij k langsd eLauwer se nove ree ngrot eoppervlakt e langsd eCaspe r Roblesdijk envana fBomba y innoordelijk erichtin glang sLutje - gastnaa rhe tVa nStarkenborghkanaal .D ehoogteliggin gvarieer t vanca .1 m - NA Pto t0, 5m + NAP . Hetgebie d isvri jvla ke nkaa l (afb.11) .Plaatselij kkome n erlang sd eslote nelze nvoo re no pd eovergan gnaa rd ezand grondenneem td eopgaand ebegroeiin gwe lwa t toe.Ron denkel e diepeo fgedeeltelij kuitgeveend edobbe nkom triet ,wil ge n elsvoor .Boerderije nligge ne rvrijwe lniet . Hetlandscha pken tdoo rd everschille n inbehee rva nStaatsbos beheer (natuurterreinen)e nboere n (cultuurterreinen)ee nge varieerdevegetatie .He ti sbi juitste kee ngebie dvoo rweide vogels,mit sd eterreine nnie tenkel emale npe rjaa ronde r waterstaan ,zoal sdi ete nnoorde nva nd eCaspe rRoblesdijk .

2.5.3 Hetzandlandscha p

Hetzandlandscha p komtvoo ro pd ezandru gaa nd eAbe lTasman - weg (afb.12 )e nlang sd egehel e zuidkantva nhe tgebied .Be halvezandgronde nkome ne roo kkeileemgronde n enoud ecultuur - 32

FotoStibok anr .R53-1 2 Afb. 11He tvlakk eklei-op-veengebied .

FotoStibok anr .R53-1 4 Afb. 12Ee nhog ezandru g langsd eAbe lTasmanweg . 33

grondenvoor .D ehoogteliggin gvarieer tva nca .2, 5m + NA P (opd ehoogst ezandkoppen )to t0, 5m - NA P (bijee ngedeelt e vand ezandgronde nme tee ndu nkleide ke nbi jd ekeileemgron - den). Inhe tzandlandscha p staatvee lopgaand ebegroeiin go pd eer ven,lang sslote ne nlang sander eperceelsscheidinge n (afb. 13).D ebewonin g isgesitueer d langsd ewegen ,waardoo ree n lintbebouwing isontstaan ,zoal sva nDoezu mnaa rSebaldeburen . Daarachter liggend eakker si nee nstrokenverkaveling .D eper - ceelsgrenzenworde no pd ehoger egronde n (oudsteontginningen ) gemarkeerd doorhoutwalle ne no pd ewa tlager egronde n (jongere ontginningen)doo rhoutsingels .O pd evri jrijk egronde ntref t meni nd ehoutwalle ne n-singel sels ,es ,eik ,berk ,vuilboom , meidoorne nbraa maa n (zieafb .14) .Verde rva nd ehoger egron dena fworde nd ehoutsingel sarme re nonregelmatiger . Inhe tzandgebie dkome nversprei d enkeledobbe nvoor .Sommig e dobbenbestaa nui tope nwate romgeve ndoo rrie te nwa twilgen . Dei ncultuu rgebracht edobbe nzij nveela ldichtgegroei dme t veen;sommig ezij ndichtgeschove nme tgron dui td eomgevin go f metva nelder saangevoer dmateriaal . Dehoutwalle ne n-singel sgeve nhe tzandlandscha p eenbeslote n enkleinschali gkarakte r (afb.14) .Doo rperceelsvergrotin gi n delandbou wtas tme nplaatselij kdi tkarakte renigszin saan . Demodern elandbou wi smee rgebaa tbi jenkel egrot epercele n danbi jvee lkleine .Oo kd eschaduwschad e isgrote ro pklein e percelendi eomslote nzij ndoo rhoutwallen .He t slootonderhoud isonde re ntusse nd ehoutwalle nmoeilijker ,doorda tme ne r nietmachinaa lka nwerken . 3k

FotoStibok anr .R53-1 9 Afb. 13He tzandlandscha pme tvee lopgaand ebegroeiing .

FotoStibok anr .R53-1 5 Afb. 14Houtwalle ne nelzensingel sbi jWesterzand ,di edi tdee lva n hetgebie d eenbeslote ne nkleinschali gkarakte rgeven . 35

DEBODEMKARTERIN G

Debodemkarterin gva n"Lutjegast-Doezum "beston dui tee nveld - bodemkundigonderzoe kwaarva nd eresultate ndirec ti nhe tvel d verwerktzij nto tee nconcept-bodemkaart .Voora fzij nme td e opdrachtgeverafsprake ngemaak tover : -d eboordiept ee nboringsdichtheid ; - deschaa lva nd ea ft elevere nkaarten ; - deaspecte nva nd ebodemgesteldhei d dieeventuee lspecial e aandachtverdiene n (bijv.keileemdikte) . Tevensi suitgezoch t ofe rgegeven sove rhe tgebie daanwezi g zijndi eva nbelan gzij nvoo rhe tonderzoek ,zoal sresultate n vangrondmonsteranalyses ,kaartmateriaa le nliteratuur .

3.1 Hetveldbodemkundi g onderzoek

Hetveldbodemkundi g onderzoeki suitgevoer d in1985 .Bi jdi t onderzoekonderzochte nw ed ebodemgesteldhei d doorboringe n teverrichte ne nveldbodemkundig ewaarneminge nt edoen .D e daarbijverzameld egegeven swerde nvastgeleg d inboorstate n eno pveldkaarten ,schaa l1 : 5000 ,waarvoo rd eLandinrich - tingsdienston sd etopografi everstrekte . Metee ngrondboo rzij n240 6 (beschreven)boringe nverricht , gemiddeld 1borin gpe rha .D eovereengekome nboringsdiept e bedroeg 120c m- mv .of ,al sbinne n12 0c mkeilee mo fvee n voorkwam,15 0c m- mv .O mee nongelijk eboringsdiept eui tt e sluiten,hebbe nw evrijwe lall eboringe nto t15 0c m- mv .uit gevoerd.Bi jelk eborin gi sva nhe tboormonste ree nprofielbe schrijvinggemaak to pd eboorstaat .Plaat se nnumme rva nd e beschrevenboringe ne nd eveldkaartindelin g staanweergegeve n opd eboorpuntenkaart ,schaa l1 : 1 000 0(bijlag e3) . Bijhe tveldbodemkundi g onderzoekbepaalde nw ezowe ld ebodem opbouwal she tgrondwaterstandsverloop . Omd ebodemopbou wvas tt estellen ,noteerde nw epe rborin gva n deonderscheide nhorizonten : - dedikt ee nd eaar dva nhe tmateriaal ; - eenschattin gva nhe torganische-stofgehalte ,d etextuu re n (inkleigronden )he tkalkgehalte ; - eenschattin gva nd ehorizontale-doorlatendheidsklasse . Bovendienschatte nw ed ebewortelbar ediepte . Vanel kprofie lvermeldde nw ed enaa m (incode )volgen she t systeemva nbodemclassificati eda tSTIBOK Alandelij kgebruik t (DeBakke re nSchellin g 1966).Vervolgen sschetste nw ei nhe t veldd ebodemgrenze ni no pd eveldkaarte nnaa rprofiel -e n veldkenmerken. Omhe tgrondwaterstandsverloo p vast testellen ,hebbe nw ei n hetvel dgescha twelk egrondwatertra paa nee ngron dmoes twor - 36

dentoegekend .Ui tprofielkenmerke n (zoalsreductievlekke ne n hetvoorkome nva nkeileem )e nveldkenmerke n (zoalsafwatering , hoogteligging envegetatie )leidde nw ed egemiddel dhoogst e (GHG)e nd egemiddel d laagstegrondwaterstan d (GLG),e ndaarui t degrondwatertra p af.Oo kd egrondwatertrappengrenze ntekende n weo pd eveldkaar tin . Deresultate nva nhe tonderzoe kzij nvastgeleg do ptwe ekaarten , schaal1 : 1 0000 .Omda the tnie tmogelij ki see nkaar t temake n died everbreidin gva nzowe ld ebodemeenhede nal sd egrondwater - trappeni nkleure nweergeeft ,zij no pd ebodemkaar t (bijlage1 ) alleend ebodemeenhede nva nkleure nvoorzien .O md everbreidin g vand egrondwatertrappe nwee r tegeve ni see nafzonderlijk e kaartvervaardigd ,d egrondwatertrappenkaar t (bijlage 2); deze kaartbeva tdezelfd einformatie ,maa ri sallee nnaa rd egrond watertrappeningekleurd .

3.2 Decontrol eo pd eschattinge n

Tijdenshe tveldwer kscha td eveldbodemkundig ebi jelk eborin g hetorganische-stofgehalte ,d etextuu re nd edoorlatendhei dva n deonderscheide nhorizonte ne nd eGH Ge nGLG .O md eschattinge n tetoetse nhebbe nw evóó re ntijden sd ekarterin g grondmonsters genomene nlate nanalysere ne ndoorlatendheidsmetinge nverricht . DeLandinrichtingsdiens theef tgrondwaterstandsbuize ngeplaats t endaari nregelmati gd ewaterstan d gemetenwaardoo rhi jove rge gevensbeschikt eo md eGHG -e nGLG-schattinge n tecontroleren .

3.2.1 Deanalysegegeven sva nd egrondmonster s

Omd eschattinge nva nd etextuu re nhe thumusgehalt et etoetsen , hebbenw e 18grondmonster sui t 14profiele nlate nanalysere n doorhe tBedri jfslaboratoriu mvoo rGrond -e nGewasonderzoe kt e Oosterbeek.Teven shadde nw ed ebeschikkin gove rvie rbemonster deprofiele nva nhe tModelonderzoe kWest-Groninge n (Makkene n Rutten1975 )e néé nva nd e 1: 5 0000-karterin g (Bodemkaart 1981).Daa rhe thumusgehalt ee nd etextuu rva nd ebovengron d belangrijkzij nbi jhe tindele nva nd egronden ,hebbe nw evoor namelijkbovengronde nbemonsterd .Va nall emonster si steven s dezuurgraa d (pH)bepaald . Debemonsteringsplaatse n staanweergegeve no pafbeeldin g1 5 end euitslage nva nd egrondmonsteranalyse s intabe l1 .

3.2.2 De grondwaterstandsgegevens

Grondwaterstandsgegevenskunne ngebruik tworde no md eschat tingenva nGH Ge nGL Go phu njuisthei d tecontroleren . 37

c 10 10 .. •r- ."O »-« T> C O E t-01t-(O\001Mf * J± r* m r- f. ii io m a iDinicmm^mn r~ <2> io r~ 10 vo

o ooaioioror-incMyoooooinoiT-iocMt- m oo ^ rt r- en o r*-r ^ IT) .» o ro o m m KIi -N HlN N » •* m m CM

mm**» u> CM 00 O •a- C/l oo CO I O o in E m m en o oo T- r-1 0 o CM CM m r- oo m r- 3 ror o «- .» «— » CM » r- ro ror o ro ro ro CM

m o nn4rNtti-igininNriiiNO*NN o m E r^r-.cMinoo©©v0cooiOr-i0i0OCM©CM <- t- 3- «-«-»— N r r «- »— t— T- CM CM «— 4> -o

CM O O ro r~ O NlDM*4-r-01CD*lfl>0«l • m o o E UICJ'OOOD** in4uiin*min4in m <- 3 «-«-«— r- CM r- CM •—

NOONWnSNOUi-VDOON m m o ui o m r- ï- m oi oi i- »- * CM ro 10 CM «— » oo m 10 •o * r» in «— m ro r» ffi CM CM CM CM r- m oo V CM CM c •o o > m rlfllCMi-NSOIOlOrr CM Ol OD V0 00 m E N * N OO i- OlW00O10Or-mr- N ID ro i- O 3 t-t-»-t-CM CM r- CM CM t- r- T- CMCM

4> TJ in-a-invor-r^inr-aiini-ioroooororoco l_ 4) E ininoioi4(ooiinmo*»* ro CM CM > 3. T- t— «-CM » CM 4> 4-> O rrl»OrmO*SO*rN * c». <0 en ro E oooooiN'tiomNOimoois ao •* CM o ao 3 r- M N T- CM * CM ro

ro CM «- «- r-- CMrocncM-a-roO«-CMOO-*0 10 c r- E «-•*i0r-ov0cMincni0roroinrocn.*roo"i A 3 ooaov0roinaor~oo*roooooooooaocnu>ro — ap 4) ^-* TJ -O "O oocMro**v0corocM*o m ai 10 •* Ol VO C C T- 10 O E CMror-©«-cnrocMCMrocMroo CM en •P L. 3 f-T-CMinrO M i- » O i- r- r- ro m in oi o T3 "O iooiouiooi

X O mr»ininroor~j|-r~»0r~»-r~invDoooi» O.X. i/iin*»inin4-in4'4,4'in4'***'*-*

> 10 0) = o o o o o o o m omooooooo c •p l ro m CM CM CM » *n»4,mi«)ON4' «o o. i_ 1) i i i i i i » i «- i i i i i i i i « = inminininintnoinininmminin •p Q - ; CM V0 IA c o l E 10 "O T— TJ • • O O ^v ^ -^ ^. o o c t> 4>) r—* o o c x m C 1- r- C c m m ro ro 4> JZ O m m M V ro M m m x 1*4 m m ro ro Ol •P *r-••-> o O 4J o. CL c o > > o _ c c _ 4) t:> n > > x o ± s: © X X 2: 2: 4> _J l> + LU ÜJ .* CL O i Ol Ol ^ o o 01 01

•p oo

C "0. 4) I1O IO •P 71 J£ XI• D «4- NKI4inUSC0010i-KI»l/lUS»010 0) 10 4> - •p L. o oooooooooooooooooooor^r^r^r^r^-r^r^r* 4) V) 4-> **—J= m r»r->r^r»r^r-r-.r^f<.r^ooooooooaooDaoco c C O CMCMCMCMCMCMCMCMCMCMCMCMCMCMCMCMCMCM o 4> l_ i—- CMCMCMCMCMCMCMCMCMCMCMCMCMCMCMCMCMCM 2: O 10 to rorororororororororororororororororo 38

Schaal 1:50000 Top. kaart 6 Oost Afb. 15 Situatie en nummering van de bemonsteringsplaatsen.

Inapri l198 5heef td eLandinrichtingsdiens t Groningeni nover legme tSTIBOK A3 6grondwaterstandsbuize n geplaatste nhieri n omd e1 4dage nd egrondwaterstan d gemeten.STIBOK Ako ngebrui k makenva nd everzameld emeetgegevens .Dez ebesloege nechte rno g maaree nmeetperiod eva nee njaa re ngeve nonvoldoend einforma tieove rd egrondwaterhuishouding .D egrondwatertrappenkaar tbe rustdaaro mvoornamelij ko pschattingen .D emeetgegeven se nd e liggingva nd ebuize nzij nbi jd eLandinrichtingsdiens tbekend . Eenmaalhebbe nw ed egrondwaterstan d inee naanta lboorgate n gemeteno md eGH Gz ogoe dmogelij kvas t testellen .Dez egege venszij nnie ti nhe trappor topgenomen . 39

3.2.3 De doorlatendheidsgegevens

Inverban d met de aanleg van drainage,he t gravenva n sloten enz. achtte de opdrachtgever het noodzakelijk over doorlatend heidsgegevens van devoorkomend e gronden tebeschikken .O m de doorlatendheid zo goed mogelijk tekunne n schatten,hebbe n we inhet voorjaar van 1985 in tien profielen de verzadigde horizontale doorlatendheid (K)gemeten.Me t dekenni s ener varing opgedaan in andere gebiedenmene nw eme t de schattin gen een goede indruk tekunne n gevenva n de doorlatendheid. De doorlatendheid isgemete nvolgen s de directe methode.D e doorlaatfactoren zijnbereken d met de grafieken die Ernst (1950)hierto e afleidde. Tabel 2beva t de resultaten van demetingen .D e diepte van de gemeten laag in de tabel staat inverban d met de grondwa terstand.Afb . 16geef t weerwaa r demetinge n zijnverricht .

Tabel2 Resultate nva nd emetinge nva nd ehorizontal edoorlatendhei d(K) .

Meetplek Diepte Materiaal K nr. (cm- mv. ) (m/dag)

1 70-150 kei leem; gelaagd 0,14 2 70-130 sterk lemig, matig fijn zand; gelaagd, met 0,21 leembrokken 3 55-100 zeggeveen met kleibandjes 0,12 4 40- 80 klei ig veen 0,05 80-115 leemarm, matig fijn zand 0,85 5 70-125 kei leem; gelaagd 0,20 125-155 zwak lemig, matig fijn zand 0,70 6 70-120 sterk lemig, zeer fijn zand 0,45 120-155 zwak lemig, matig fijn zand 0,55 7 85-140 sterk lemig, zeer fijn zand 0,24 8 50-110 veenmosveen 0,08 9 95-175 stugge keilee m 0,06 10 90-150 leemarm, matig fijn zand 1,42

3.3 Opzet van de legenda

De legenda omschrijft en verklaart de eenheden die we op de bodemkaart hebben onderscheiden. De verschillende soorten gronden staan er zodanig in gegroepeerd dat de legenda de wij ze van indeling overzichtelijk weergeeft. De onderscheiden eenheden zijn: legenda-eenheden, toevoegingen, grondwatertrappen en overige onderscheidingen. Legenda-eenheden bestaan voor ten minste 70% van de oppervlak te van een kaartvlak uit een zelfde bodemeenheid, dus uit gronden met een groot aantal overeenkomende kenmerken en eigen schappen. Iedere legenda-eenheid heeft een afzonderlijke kleu rencode en is door een lijn begrensd: de bodemgrens. Op de 40

Schaal 1.50000 Afb. 16 Situatie en nummering van de doorlatendheidsmetingen. Top. kaart 6 Oost

bodemkaarthebbe nw ei ntotaa l6 4legenda-eenhede n onderscheiden. Toevoegingenzij ngebruik t omprofielkenmerke naa nt egeve ndi e nietva nbelan gzij nbi jhe tindele nva nd egronden .Dez ekenmer kenkome nvoo rove ree ngedeelt eo fove rd egehel eoppervlakt e vanee no fmeer ,overigen sva nelkaa rverschillend elegenda-een heden.Oo kd eafgegraven ,opgehoogd e envergrave ngronde nstaa n metee ntoevoegin gaangegeven .O pd ebodem -e ngrondwatertrap - penkaartzij nd etoevoeginge nme tee nraste ro fsignatuu raange geven (inhe trappor tme t eenletter) .Waa rd egren sva nee ntoe - 41

voegingnie tsamenval tme tee nbodemgrens ,i see nonderbro kenlij ngebruikt . Grondwatertrappengeve nd egemiddeld ediept ee nfluctuati e vanhe tgrondwate rweer .Z ezij ni ngrijz elijne ne ncode s opd ebodemkaar taangegeven .Apar t ishu nverbreidin gi n kleurweergegeve no pd egrondwatertrappenkaart . Overigeonderscheidinge nomvatte nd edele nva nhe tgebie d dienie ti nhe tonderzoe kbetrokke nzijn .Hierto ebehoren : -bebouwing ,wege ne nwaterlopen ; -niet-toegankelijk epercelen .D egrondgebruike r lietd e karteerdersnie tto eo pdez epercelen ; - sterkopgehoogd egronden .D ehoo gopgespote ngronde nlang s hetVa nStarkenborghkanaa lhebbe nee nz oheterogen epro - fielopbouw,da te rwe lprofielbeschrijvinge nva ngemaak t zijnmaa rgee nbodemeenhede ni nzij nonderscheiden ; -water ,moeras ,petgate ne nonland .Ne tal sbi jd ester kop gehoogdegronde nzij ni nd evlakke nwaa rgee nwate rston d enkeleprofielbeschrijvinge ngemaakt ,maa rvanweg ed egrot e bodemkundigeverschille no pzee rkort eafstan d zijne rgee n bodemgrenzengetrokken . Deoverig eonderscheidinge nzij nomgrens dme tee nniet-onder - brokenlijn . Eencombinati eva nee nlegenda-eenhei dme tee ngrondwater - trape nee neventuel e toevoeginghee tkaarteenheid .Bi jelk e legenda-eenheid hoort tenminst eéé nkaarteenheid ,maa raf hankelijkva nhe taanta lcombinatie sme t grondwatertrappen entoevoeginge nzulle ne rdoorgaan smee rkaarteenhede nvoor komen.

3.4 Indelingva nd egronde n

Inhe tvel dhebbe nw ed egronde ngedetermineer dvolgen she t systeemva nbodemclassificati e datSTIBOK Alandelij kgebruik t (DeBakke re nSchellin g 1966).Di ti see nmorfometrisc hclassi ficatiesysteem,da td emeetbar ekenmerke nva nhe tprofie lal s belangrijkste indelingscriteriumgebruikt . Vervolgenshebbe nw ed eboorpuntsgewijz egegeven sgekarteerd : gecombineerd envlakke nme tee nzelfd ebodemeenhei d afgegrensd. Hierbijhebbe nw eo phe thoogst eindelingsnivea uvij fhoofd groepenva ngronde nonderscheiden : -zandgronden ; -moerig egronden ; -veengronden ; - (zee)kleigronden; -overig egronden . Mineralegronde nwaarva nhe tmineral edee ltusse n0 e n8 0c m- mv.voo rmee rda nd ehelf tva ndi edikt eui tzan dbestaat ,beho rento td ezandgronden .Hebbe nz eechte ree nmoerig etussenlaag , danzij nz enie tto td ezandgronde ngerekend ,maa rto td emoeri - 42

gegronden .D ezandgronde nzij nonderverdeel dnaa rhe tvoorko menva nee nduidelijk ehumuspodzol-B-horizon te nnaa rd edikt e vand emineral eeerdlaag .Zandgronde nme tee nduidelijk ehumus podzol-B-horizont enee nbovengron d dunnerda n5 0c mbehore n totd ehumuspodzolgronden .Zandgronde nme tee nmineral eeerd laagdikke rda n5 0c mb fme tee nmineral eeerdlaa gva n15-5 0 cme nzonde rduidelijk ehumuspodzol-B ,noeme nw eeerdgronden . Deindelin gva nd ehumuspodzol -e neerdgronde ni si ntabe l3 e n 4weergegeven .O phe tlaagst eindelingsnivea uhebbe nw ed etex tuural sindelingscriteriu m genomen.Hoewe lzandgronde nme tee n kleidekdikke rda n4 0c mto td ekleigronde nbehoren ,zij ni n enkelegevalle nlaarpodzolgronde nme tee nkleide kva n4 5c mto t dezandgronde ngereken dvanweg ehu nliggin ge nontstaanswijze .

Tabel3 Indelin gva nd e(humus)podzolgronden .

Dikteva nd ehumus - Code Aardva nd e Textuur vand ebovengron d Code houdende bovengrond bovengrond en textuurcode legenda- (cm)- eenheid Naam subgroep dun (<30) - Hn zand zeer fijn(3 ) Hn35 veldpodzolgronden sterk lemig(5 )

matig fijn(5 ) Hn55 sterk lemig(5 )

klei zeer lichte zavel (k0) kOHn

matig lichte zavel (k1) klHn

zware zavel(k3 ) k3Hn

lichte klei(k5 ) k5Hn matig dik (30-50)- cHn zand zeer fijn(3 ) cHn35 1aarpodzolgronden sterk lemig(5 )

matig fijn(5 ) cHn55 sterk lemig(5 )

matig fijn(5 ) cHn53 zwak lemig(3 )

klei zeer lichte zavel (k0) kOcHn

matig lichtezave l (k1) klcHn

zware zavel (k3) k3cHn 43

Tabel *fIndelin gva nd ezandeerdgronden .

Hydromorfe Dikteva nd e Code Aard Textuurva nd eboven - Code kenmerken - minerale vand e gronde ntextuurcod e legenda- Naam subgroep eerdlaag (cm)- boven- eenheid Naamsubgroe p grond

geenroest *- dun tZn klei zeerlicht ezave l(kO ) kOtZn gooreerdgronden (15-30) matig lichtezave l(k1 )kltZ n

zwarezave l (k3) k3tZn

matigdi k cZn zand zeerfij n (3) cZn35 (30-50) sterklemi g(5 )

klei zeerlicht ezavel(kO ) kOcZn

matiglicht ezave l(k1 )klcZ n

zwarezave l (k3) k3cZn

roest*- dun tZg klei zwarezave l (k3) k3tZg beekeerdgronden (15-30)

matigdi k cZg klei zeerlicht ezavel(kO ) kOcZg (30-50) matig lichtezavel(k1 )klcZ g

n.v.t. dik (>50)- EZ zand zeer fijn (3) EZ35 enkeerdgronden sterklemi g(5 )

matig fijn (5) EZ55 sterklemi g (5)

*roest:roes tbinne n3 5c m- mv .e nove rnie tmee rda n3 0c monderbroken .

Minerale gronden met een moerige tussenlaag noemen we moerige gronden. Een moerige tussenlaag is een moerige laag die bin nen 40 cm - mv. begint en dikker dan 5 à 15 cm maar dunner dan 40 cm is. Moerige gronden worden onderverdeeld in gron den met en gronden zonder een duidelijke humuspodzol-B-horizont: moerige podzolgronden en moerige eerdgronden (voor indeling zie tabel5) . Gronden die tussen 0 en 80 cm - mv. voor meer dan de helft van die dikte uit moerig materiaal bestaan, behoren tot de veen gronden. Binnen de veengronden zijn eerdveengronden en rauwveengronden onderscheiden. Eerdveengronden zijn veengronden waarin zich in de bovengrond een (15-40 cm dikke) moerige eerdlaag heeft ontwikkeld, bij de rauwveengronden is dat niet het geval (voor indeling zie tabel6) . Binnen de rauwveengronden met een kleidek is het indelings criterium of er een minerale eerdlaag in het (15-40 cm dikke) 44

Tabel 5 Indeling vand emoerig e podzol-e neerdgronden .

Aard vand eonder - Code Textuur vand ebovengron d entextuur - Code grond - code legenda- Naam subgroep eenheid zandme tduidelijk e Wp matig lichte zavel (k1) k1Wp humuspodzol - moerpodzolgronden zware zavel (k3) k3Wp

lichte klei (k5) k5Wp

zware klei (k7) k7Wp zand zonder duidelijke Wz zware zavel (k3) k3Wz humuspodzol - broekeerdgronden lichte klei (k5) k5Wz

Tabel 6 Indelingva nd eeerd -e n rauwveengronden.

Aard vand ebovengron d - Code Begindiepte Aard vand emineral e Code Naam subgroep vand emine - ondergrond ofveen - legenda- nerale onder- soort,e ncod e eenheid grond (cm -mv. ) kleiige moerige eerd- hV <120 zand met humuspodzol hVp laag - (p) koopveengronden zand zonder humuspod- hVz zol (z) kleide kme tmineral e pV <120 zand methumuspodzo l pVp eerdlaag - (p) weideveengronden zand zonder humuspod- pVz zol(z )

>120 veenmosveeno pzegge - pVs veen(s )

zeggeveen/rietzegge- pVc veen (c) kleide k zonder kV <120 zandme thumuspodzo l kVp minerale eerdlaag - (p) waardveengronden >120 veenmosveen opzegge - kVs veen(s )

zeggeveen/rietzegge- kVc veen (c) 45

kleidek is ontwikkeld. Eenbijkomen d criterium ishe t voorkomen van een laag kalkloze, zware klei:gronde n met eenmineral e eerdlaag hebben geen zware kleitussenlaag, gronden zondermine rale eerdlaag wel. Minerale gronden waarvan het minerale deel tussen 0 en 80 cm -mv . voor meer dan dehelf t van die dikte uit (zee)klei bestaat, behoren tot de (zee)kleigronden. Klei betekent in dit geval:mineraa l materiaal dat tenminst e 6à 8% lutum bevat. We onderscheiden eerdgronden (kleigronden met een minerale eerdlaag) envaaggronde n (kleigronden zonder minerale eerdlaag). De verdere indeling staat in tabel 7 en8 .Hieri n onderscheiden we vier profielverloopklassen: klei op veen(l), klei op zand(2), kalkloze, zware klei direct onder de bovengrond(3) enhomogene ,kalkloze , lichte klei of zavel of homogene kalkrijke klei of zavel(5).Verde r is aan deklei gronden dekalkverloopklass e B (kalkrijke klei beginnend tus sen ca. 30 en 50 cm -mv . en tenminst e 30 cm dik) of C (kalk loze klei tot tenminste 50 cm -mv. ) toegekend. Binnen de polder- endrechtvaaggronde n zijn knippige en knipkleigronden apart onderscheiden. Grondenwaarva n de kalk loze, zware kleilaag direct onder de bovengrond knippige eigenschappen heeft, noemenw e knipkleigronden als de boven grond meer dan 35%lutu m bevat enknippig e kleigronden als de bovengrond minder dan 35%lutu m bevat.

Tabel7 Indelin gva nd ekleieerdgronden .

Dikteva nd e Code Textuurva nd ebovengron d Profiel Kalk- Code mineraleeerd entextuurcod e verloop verloop- legenda laag(cm )- klasse klasse eenheid Naamsubgroe p dun pMn matiglicht ezave l (1) 5 C pMn15C (15-30)- leekeerdgronden zwarezave l (3) 3 C pMn33C

lichtekle i(5 ) 3 C pMn53C matigdi k cMn matiglicht ezave l(1 ) 3 C cMn13C (30-50)- woudeerdgronden zwarezave l (3) 2 C cMn32C dik(>50 )- EK zeerlicht ezave l (0) 2 C EK02C tuineerdgronden 5 C EK05C

matig lichte zavel (1) 2 C EK12C

5 C EK15C 46

Tabel 8 Indelingva nd ekleivaaggronden .

Aardva nd e Code Aardva nd e Textuurva nd ebo - Profiel- Kalk- Code ondergrond - klei direct vengronde ntex - verloop- verloop- legenda- Naamsubgroe p onderd e tuurcode klasse klasse eenheid bovengrond veenondergrond*- Mv normaal lichteklei(5 ) 1 C Mv51C drechtvaaggronden knippig(g) zwarezavel(3 ) 1 C gMv31C

lichteklei(5 ) 1 C gMv51C

knip(k) zwareklei(7 ) 1 C kMv71C geenveenonder - Mn normaal zwarezavel(3 ) 2 C Mn32C grond*- ; poldervaaggronden lichteklei(5 ) 5 B Mn55B

knippig(g) matig lichte 2 C gMn12C zavel(1 ) 3 C gMn13C

zwarezavel(3 ) 3 C gMn33C

lichteklei(5 ) 3 C gMn53C

knip(k) zwareklei(7 ) 3 C kMn73C

*veenondergrond :moerig elaa gdikke rda n4 0cm ,beginnen dtusse n4 0e n8 0c m- mv .

Tabel 9 Indelingva nd ekeileemgronden .

Dikteva nd e Code Textuurva nd ebovengron de ntextuurcod e Code humushoudende legenda- bovengrond (cm) eenheid dun KX matig lichtezave l (k1) k1KX (15-30) zwarezave l (k3) k3KX matigdi k cKX zeerlicht ezave l (kO) kOcKX (30-40) matig lichtezave l (k1) klcKX

De gronden die we buiten de indeling van het classificatie systeem hebben gelaten, rekenen we tot de overige gronden. Wanneer we deze gronden zuiver morfometrisch volgens het clas sificatiesysteem zouden benoemen, zouden ze veelal in de naam hun geologische en landschappelijke betekenis verliezen. Zo zouden de nu onderscheiden keileemgronden bij de oude klei- 47

grondenworde ningedeel d end edobbegronde nbi jzandgronde no f veengronden;d eclassificati e isda nwe ljuist ,maa rd eland schappelijkee ngeologisch e inhoudword tonduidelijk .Kortom : grondenme tkeileem ,beginnen dbinne n4 0c m- mv .e nte nmin ste4 0c mdik ,behore nto td ekeileemgronde n (indelingzi e tabel 9). Totd edobbegronde n (D)rekene nw ed e (randenvan ) dobbendi ei ncultuu rzij ngebrach te nee nopgebrach tde kheb ben.

3.5 Indelingva nhe tgrondwaterstandsverloo p

Degrondwaterstan d opee nbepaald eplaat svarieer t ind eloo p vanee njaar .I nhe talgemee nza lhe tnivea ui nd ewinte rho gerzij nda ni nd ezomer .Bovendie ntrede noo kva njaa rto t jaarverschille no pi ngrondwaterstande no pdezelfd edatu me n dezelfdeplaats . Omd everschille ni ngrondwaterstandsverloo p opd ekaar twee r tegeven ,definiëre nw eee ngemiddel dhoogst ee nee ngemiddel d laagstegrondwaterstan d (GHGe nGLG) .Onde rd eGHG/GL Gverstaa n wehe trekenkundi ggemiddeld eva nd ehoogste/laagst edri egrond waterstandenpe rhydrologisc hjaa r (1april-3 1maart) .GH Ge n GLGworde ningedeel d inklasse n (zielegend abijlag e 1e n2) . Elkva ndez eklasse n- d egrondwatertrappe n- i sdoo ree nGH G en/ofGLG-trajec tbegrensd . Wanneeraa nee nkaartvla kee nbepaald egrondwatertra p istoe gekend,wi lda tzegge nda td eGH Ge nGL Gva nd egronde nbinne n datvlak ,afgezie nva nonzuiverheden ,binne nhe tGH Ge nGLG - trajectva ndi egrondwatertra p zullenliggen .D egrondwatertra p geeftdu sinformati e overd egrondwaterstande ndi eme ne ri n deperiod enovember-maar t (GHG)e ni nd eperiod ejuni-septembe r (GLG)i nee ngemiddel djaa rma gverwachten .

3.6 Bodemkundigegegeven so pmagneetban dvoo rverwerkin g met computerprogramma's

Debodemkundig egegeven szij ngedigitaliseer d eno pmagneet bandopgeslagen .He tbetreft : A.d ebodemkaart : -bodemlijnen ,grondwaterlijne ne ntoevoegingslijne nzij n bijeengebracht ophe tzgn .lijnenbestand ; -d ecod eva nd ekaarteenhei dwaarto eee nvlak(je )va nd e bodemkaartbehoort ,i svastgeleg d ophe tzgn .vlakkenbe - stand; B.d eboorstaten : - allegegeven sva nd eboorstaat ,inclusie fd eligging ,zij n overgebrachtnaa rhe tzgn .puntenbestand ; 48

C.aanvullend egegevens : -gegeven sove renkel ebelangrijk ebodemeigenschappe nzij n perkaarteenhei d inhe tzgn .klassenbestan dondergebracht . Dezebestande nzij novergedrage naa nd eafdelin gAutomatiserin g vand eLandinrichtingsdiens t (ALD)t eUtrecht .

3.6.1 Dedigital ebodemkaar t

Hetlijnenbestan dbeva tall elijne ndi eo pd ebodemkaar tvoo r afgrenzingzij ntoegepast .Bi jee nuitvoertekenopdrach tworde n alleendi elijne ngeteken ddi eee ngren svorme ntusse nvlakke n metverschillend e (gevraagde)informatie . Hetvlakkenbestan dbeva tva nel kvla kd evolgend einformatie : -d evolledig e codeva nhe tkaartvlak ,maximaa lbestaand euit : 1.voorvoegse l (n.v.t.); 2.hoofdcod e (bijv.Hn35) ; 3.achtervoegse l (bijv. .../x); 4.vergravingstoestan d (bijv. .../F); 5.grondwatertra p (bijv. V); -d eoppervlakte ; -d ecoördinate nva nee nvisuee lgekoze nzwaartepunt .

3.6.2 Hetdigital ebestan dva nboorstate n

Eenboorstaat ,opgenome ni nhe tdigital ebestand ,ken tdri e groepenva ngegevens : -registratiegegeven sva nhe tboorpunt ; - gegevensove rhe tgehel eprofiel ; -gegeven spe rlaa go fhorizont . Hierondergeve nw ei nhe tkor taa nwelk egegeven sto tdez e groepenbehoren .Voo rmee rinformati everwijze nw enaa rd e gebruikershandleiding (Denneboome.a . 1985). Totd eregistratiegegeven sva nhe tboorpun tbehoren : -he tnumme rva nd etopografisch ekaart ,schaa l1 : 2 5000 ; -he tnumme rva nd eveldkaart ; -he tvolgnumme rva nhe tboorpun to pd eveldkaart ; -d eliggin gva nhe tboorpun taangegeve nme td ex -e ny-coördi - naten; -he tnumme rva nhe tkaartvla kwaari nhe tboorpun t ligt.D e kaartvlakkenzij npe rLD-va kgenummerd .He tkaartvlaknumme r bestaatui tmaximaa l5 cijfers .D elaatst e3 cijfer sgeve n hetvolgnumme rva nhe tkaartvla kaan ;d ecijfer sdi edaarvoo r staan,slaa no phe tLD-vak .Di tgebie d isonderverdeel di n 14LD-vakke n (afb.17) . 49

Schaal 1:50 000 Afb. 17 Indeling van het gebied in LD-vakken. Top. kaart 6 Oost

Totd eprofielgegeven sbehoren : -d ecoderin gvoo rhe tbodemgebruik .Voo rdi tgebie dhebbe nw e devolgend eafkortinge ngebruikt :b o (=bos) ;b w (=bouwland) ; gr (=grasland) ;t u (=tuinland )e nw o( -woest) ; -d ecoderin gvoo rd ebodemeenhei dvolgen she tbodemclassifica tiesysteem,voorzie nva ngedefinieerd evoor -e nachtervoegsel s voord eboven -e nondergrond ; -d egeschatt ewaarde nva nd eGH G (gemiddeldhoogst egrondwater stand)e nd eGL G (gemiddeld laagstegrondwaterstand )me td e daarbijbehorend egrondwatertrap .D etoevoegin ga bi jd egrond - watertrappenII ,II Ie nV geef td eGHG-schattin g inhe ttrajec t 50

0-25 cm- mv .wee r (IIa,Ilia ,Va) ,toevoegin gb geef tbi jdez e grondwatertrappenaa nda td egeschatt eGH Gi nhe t trajectva n 25-40c m- mv .ligt .D etoevoegin ga bi jgrondwatertra pVI I geeftd eGHG-schattin gi nhe ttrajec t80-14 0c m- mv .weer ; -d egeschatt ewaarde nva nd ebewortelbar ediept eva ngras . Totd elaaggegeven sbehoren : -d eboven -e nondergren sva nd ebeschreve nlaag ; -d ehorizontcode ; -d etextuu r (hetlutumgehalt ebi jklei ,e nhe tleemgehalt ee n dezandgrofhei d bijzand) ; -he torganische-stofgehalte ; -d eveensoor t indiend elaa gui tvee nbestaat ; -d eaanwezighei dva nkal ki ndri eklassen ,waarbi j 1= kalk - loos,2 = kalkar me n3 = kalkrijk ; -d erijpingstoestan d (alleenbi jniet-moerig elage nme tmee r dan8 %lutum )i nvij fklassen ,waarbi j 1- gehee longerijpt , 2= bijn aongerijpt ,3 = hal fgerijpt ,4 = bijn agerijp te n 5= gerijpt ; -d edoorlatendhei d invij fklassen .

3.6.3 Hetdigital ebestan dme taanvullend egegeven s

Hetklassenbestan dva ndi tlandinrichtingsprojec tbeva tpe r kaarteenheid devolgend einformatie : -d eGH Ge nGLG ; -d ebewortelbar ediepte ; -ee nvereenvoudigd ebodemcode ,d eHELP-bodemcode . Dezegegeven sworde ngebruik tbi jbewerkinge nme the tcomputer programmaBODE Mi nhe tprogrammapakke tBOPAK .

3.6.4 Locatieva nd edigital ebestande ne nprogramma' s

DeStichtin gvoo rBodemkarterin gheef td edigital einformati e vandi tlandinrichtingsgebie d inee naanta ldeelbestande no p magneetband overgedragenaa nd eAL Dt eUtrecht .Bi jdez ebe standenzij ntwe eprogramma' saanwezi g ombewerkinge nui tt e voeren: 1.programm aSELECT ,voo rhe tafzondere nva nee nveelhoeki g deelgebied; 2.programm aBODEM ,me toptie svoo rdivers ekaarte ne ntabellen . Degebruikershandleidin g geeftaa nwelk eprogramma' sbeschik baarzij ne nho edez ezij nto et epassen .I nd etechnisch edo cumentatiei sd eopbou wva nd ebestande nbeschreve ni nverban d metverder eontwikkelin gva ntoepassingsprogrammatuur .D eAL D teUtrech tverzorg td eaf -e nuitwerkin gva nvrage naa nhe t bestandva ndigital ebodemgegevens . 51

DEBODEMGESTELDHEI D

Debodemgesteldhei d vanhe tgebie d staatweergegeve no pd ebo - demkaart,schaa l 1: 1 000 0 (bijlage 1). Dezekaar tbeva td e informatieove rzowe lprofielopbou wal sgrondwaterhuishouding . Debodemkaar ti snaa rd ebodemeenhede n ingekleurd.Teven si s eree ngrondwatertrappenkaart ,schaa l1 : 1 000 0 (bijlage2) , gemaakt.Dez ekaar tbeva tdezelfd einformatie ,maa ri snaa rd e grondwatertrappen ingekleurd.I ndi thoofdstu klichte nw ed e beidekaarte ntoe .Voo ree nverklarin g ofdefiniërin gva nd e gebruikte terminologieverwijze nw enaa raanhangse l2 ,d ewoor denlijst.

4.1 Beschrijvingva nd egronden ;toelichtin go pd ebodem - kaart

Inhe tlandinrichtingsgebie d Lutjegast-Doezumkome nvij fhoofd groepenva ngronde nvoor : -zandgronden ; -moerig egronden ; -veengronden ; - (zee)kleigronden; - overigegronden . Ind evolgend eparagrafe nbehandele nw ed ebelangrijkst eken merkenva nd egronde npe r (hoofd)groepe npe rlegenda-eenheid . Verdergeve nw ei ntabelvor maanvullend e informatieove rd e grondenbinne nee nlegenda-eenheid ,d ekaarteenheden .I nd e tabeli sdu soo ka ft eleze nwelk etoevoeginge ne ngrondwater - trappenbinne nee nlegenda-eenhei d onderscheidenzijn .Mee r informatiehierove rstaa ti nd eparagrafe n4.1. 6 en4.2 .Va n elkelegenda-eenhei d iste nminst eéë nprofielschet sgegeven , d.w.z.ee nprofielbeschrijvin gva nee nkaarteenhei d died e legenda-eenheid goedvertegenwoordigt .D eoppervlakt edi eee n kaarteenheid inhe tgebie d (overéé no fmee rkaartvlakken ) inneemt,i si nd etabe lopgenomen .Voo ree noverzich tva nd e oppervlaktenpe rgroe pva nkaarteenhede nverwijze nw enaa r aanhangsel1 .

4.1.1 Zandgronden 858h a= 33,9 %

Dezandgronde nbeslaa nongevee ree nderd edee lva nhe tgebied . InLutjegast-Doezu mkome ntwe esoorte nzandgronde nvoor : humuspodzolgronden eneerdgronden .D ejong eontginningsgronde n hebbenveela lee nbovengron d diedunne ri sda n3 0cm ,bi jd e oudecultuurgronde n isdi edikke rda n3 0cm .O pee ndee lva nd e zandgrondenkom tee nkleide kvoor . 52

4.1.1.1Humuspodzolgronde n 576h a= 22,7 %

Dehumuspodzolgronde n inhe tgebie d zijnontwikkel d onderin vloedva nhe tgrondwater .D eA2-horizon t isd euitspoelings - laag,d ehumuspodzol-B-horizon ti sd einspoelingslaag .Z eont staandoorda tee ndee lva nd e (amorfe)humu si nd ebovengron d oplost,mobie lwordt ,me the tgrondwate rme enaa rbenede nbe weegte no pee nbepaald ediept ei nhe tprofie lwee rneerslaat . IJzer-e nee ndee lva nd ealuminiumverbindinge nworde ni nopge lostevor mme td egrondwaterstromin g naarlage rgelege ngebie dengetransporteerd .D ekleurintensitei t end edikt eva nd eB2 - horizontkunne nvariëren ,omda tz emed eafhankelij kzij nva nd e textuur (rijkdom)va nhe tzan de nd eliggin g tenopzicht eva n hetgrondwater .Gronde ndi etijden sd epodzolerin gwa thoge r bovenhe tgrondwate rlagen ,hebbe nove rhe talgemee nee nbete r ontwikkeldeB2-horizon te nee nfeller ekleu rda nd elaaggelege n gronden.D eB2-horizon tgaa tveela lgeleidelij kove ri nhe ton veranderdemoedermateriaal ,d eC-horizont .D eA2-horizon te n plaatselijkee ngedeelt eva nd eB2-horizon tzij ndoo rgrondbe - werkingopgenome ni nd ebovengrond . Binnend ehumuspodzolgronde nhebbe nw enaa rd edikt eva nd ehu - mushoudendebovengron dveldpodzolgronde n enlaarpodzolgronde n onderscheiden (voorindelin gzi etabe l3) .

Hn Veldpodzolgronden 177h a= 7,0 %

Develdpodzolgronde nhebbe nee nhumushoudend ebovengron ddunne r dan3 0cm .D eA2-horizon t ontbreektveelal .Ove rhe talgemee n isd eB2-horizon tduidelij kontwikkeld .D emeest eveldpodzol grondenhebbe nee nkleidek ,d eoverig eveldpodzolgronde nhebbe n eenzandbovengrond . Naard eaar de ntextuu rva nd ebovengron dhebbe nw eze slegenda - eenhedenonderscheiden .

Hn35 Veldpodzolgronden;ster klemig ,zee rfij nzan d

Develdpodzolgronde nHn3 5kome ni nee nklein eoppervlakt e (3h a =0,1% ) voorte nooste nva nLutjegas tlang sd eAbe lTasmanweg . Hetzij nee nafgegrave npercee l (toevoeging .../A)da tal s ijsbaani ngebrui kis ,e nhe taangrenzend evergrave npercee l (toevoeging ...F). Degronde nzij ndoo rverwerkin gheterogee nto tca .6 0cm .Al- , B-e nC-materiaa lzij nme telkaa rvermengd .He thumusgehalt e looptuitee nva n2 to t6% .He tverwerkt edee lva nhe tprofie l bestaatui tster klemi g (18-22%leem) ,zee rfij nzan d (M50= 140urn) ;tusse n6 0e n12 0c m- mv .kome nlaagje szwa klemig , zeerfij no fmati gfij nzan dvoor .Bi jd evergrave ngronde n 53

komt stugge keileem voor beginnend tussen 80e n 120c m (toe voeging .../x). Door de lage ligging ofhe tvoorkome n vanslech t doorlatende keileem hebben de gronden innatt e perioden hoge grondwater standen, dienadeli g zijn bijhe tberijde n enbeweiden .He t afgegraven perceel (deijsbaan ) wordt ind ewinterperiod e onder water gezet.

Tabel10 aGegeven spe rkaarteenhei dva nd eveldpodzolgronde nHn35 .

Kaarteenheid CHC CLC Bewortelbare Opper (cm- mv . (cm- mv. ) diepte(cm ) vlakte (ha)(% )

Hn35/A-1I I 10-20 85-120 30 1,7 0,1 Hn35/x,F-V 10-20 125-160 40 0,9 0,0

Tabel10 bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei d Hn35/x,F-V,veldpodzolgronden .

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (pm) klasse code diepte (cm - mv. .)

(A1 + 0- 50 bont, leemarme nster k 8/18 140 B + lemig, zeer fijn zand; C1)p verwerkt B3 50- 85 bruin, sterk lemig, 18 140 zeer fijnzan d C1 85-100 bleekgeel, leemarm, 8 160 matig fijn zand D 100-140 grijze, zwarekeilee m 45 170 DG 140-150 blauwgrijze, zwarekeilee m 45 170

Hn55 Veldpodzolgronden; sterk lemig, matig fijn zand

Van develdpodzolgronde n Hn55 komt eengering e oppervlakte (15 ha= 0,2%)voo r ind e omgeving vanPeebos .He tzij n jonge ontginningsgronden. Ze hebben een15-2 0c m dikke bovengrond, dieui t sterk lemig, matig fijn zand bestaat enca .5 % humus bevat. Onder debo vengrond komt plaatselijk zwak lemig zand voor. De grootste oppervlakte vandez e gronden isvri j onregelmatig verwerkt (toevoeging .../F) enee ngedeelt e ervan is tevens afgegraven (toevoeging ,../A). Door deverwerkin g isAl- ,B2 -e n Cl-materiaal gemengd. De diepe verwerking is gunstig voor de bewor- teling end edoorlatendheid . Bijee ngedeelt e vand e gronden begint opca .8 0c m- mv .keilee m (toevoeging .../x), die veelal totdiepe r dan15 0c m- mv .doorloopt . Bijd e hogere gronden isbinne n 150c m- mv .vrijwe l geen keileem aange- 54

troffen.Plaatselij k komt in de ondergrond vrij grof zand (M50= 200um )e n zandige,gelaagd e keileem voor. Daarwaa rkeilee m ondiep inhe t profielvoorkomt ,o fwaa r diep is afgegraven,kunne n de gronden periodiek vrij nat zijn. Bij dehooggelege n gronden (GtVI )ka n inhet groeiseizoen enig vochttekort optreden.

Tabel11 aGegeven spe rkaarteenhei dva nd eveldpodzolgronde nHn55 .

Kaarteenheid CHC CLC Bewortelbare Opper (cm - mv.) (cm - mv.) diepte (cm) vlakte (ha) (%)

Hn55/F-lll 10-20 85-120 40 0,8 0,0 Hn55/A-V 10-20 125-150 40 0,7 0,0 Hn55/-V* 25-40 125-160 50 1,4 0,1 Hn55/x,F-V* 25-40 125-200 50 7,1 0,3 Hn55/F-V* 25-40 125-200 50 1,5 0,1 Hn55/F-VI 40-70 140-200 50 3,7 0,1

Tabel11 bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei dHn55/x,F-V* ,veldpodzolgronden .

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (urn)klass e code diepte (cm - mv, .)

A1 0- 20 zwartgrijs, matig humeus, 18 160 sterk lemig, matig fijn zand (B2+ 20- 50 bont, matig humusarm, 14 160 C1)p zwak lemig, matig fijn zand; verwerkt D1g 50- 80 grijze, zandige keileem; 30 170 gelaagd, roestig D2g 80-150 grijze, stugge keileem; 45 170 roestig

kOHn Veldpodzolgronden; kleidekva n zeer lichte zavel

De grondenva n eenheid kOHn komenvoo r ten zuidwestenva nLutje - gast, ten oostenva n Bombay,bi j Grootegast enbi j demole n ten noordoostenva n Grootegast. De oppervlakte is gering (19h a= 0,7%). Ze liggenvoornamelij k inhog ekoppe n tussen demoerig e gronden. Het kleidek bevat 6-10% lutum en 6-8% humus.Plaatselij k komen iets zwaardere bovengronden voorme t ca. 15%lutu m(onzuiverheid) . 55

De B2- en Cl-horizont bestaan uit zwak lemig, matig fijn zand. Bij Bombay is bij enkele boringen tussen 110 en 150 cm - mv. keileem aangetroffen. Bij Grootegast komt keileem voor op ca. 60 cm - mv. (toevoeging .../x). De grootste oppervlakte van de gronden is van nature goed ont waterd (Gt V* en VI). De gronden met Gt III zijn echter bij regen snel met water verzadigd, wat zich uit in vertrapping van de zode. In het voorjaar zijn al deze gronden vrij lang nat en dus ook koud, waardoor de voorjaarsgroei laat op gang komt. Het zijn overigens goede graslandgronden.

Tabel 12a Gegevens per kaarteenheid van de veldpodzolgronden kOHn.

Kaarteenheid GHG GLG Bewortelbare Opper (cm - mv.) (cm - mv.) diepte (cm) vlakte (ha) (%) kOHn-lll 10-20 85-120 40 9,0 0,4 kOHn/x-111 5-20 85-120 40 0,8 0,0 kOHn/F-lll 10-20 85-120 50 0,5 0,0 kOHn-V* 25-40 125-200 50 5,8 0,2 kOHn-VI 40-80 140-200 50 2,8 0,1

Tabel 12b Profielbeschrijving van kaarteenheid k0Hn-V*, veldpodzolgronden.

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (um) klasse code diepte (cm- mv. )

A1 0-2 0 bruingrijze,zee rhumeuze ,8 30 145 1 zeerlicht ezave l B2 20-5 0 bruin,zwa klemig ,mati g 2 12 160 fijnzan d C1 50-150 bleekgeel,zwa klemig , 12 160 matigfij nzan d

klHn Veldpodzolgronden; kleidekva nmati g lichte zavel

Vand eveldpodzolgronde n klHn komt eenvlakj e voor tenooste n van Stroobos enee ngroter e oppervlakte bijPeebos .D e totale oppervlakte bedraagt 18h a= 0,7% . De 20-30 cmdikk e bovengrond vanmati g lichte zavel bevat 14-16% lutume nca .5 %humus . Plaatselijk komen iets zwaardere of lichtere bovengronden voor (onzuiverheid).Tusse nd ezavel - bovengrond end ezandondergron d komt bijPeebo s plaatselijk 56

een dunne laag (ca.1 0cm )zwar eknipkle ivoor ,di estoren di s voord evertical e waterbeweging.D ezandondergrond ,waari nee n podzol-B-horizontvoorkomt ,bestaa t totca .6 0c m- mv .ui t zwake nster k lemig,mati g fijn zand.Bi jPeebo s komtvana fca . 60c m- mv .zee r grof,leemar m zand enzandig ekeilee mvoor . Het grove zand iszee r goed doorlatend. De gronden hebben eengoed e ontwatering,maa r doordat dekle i innatt e periodenmakkelij kme twate r verzadigt,komt we lenig e vertrappingva nd ezod evoor .

Tabel13 aGegeven spe rkaarteenhei dva nd eveldpodzolgronde nk1Hn .

Kaarteenheid CHG GLC Bewortelbare Opper (cm - mv.) (cm - mv.) die pte (cm) vlakte (ha) (%)

k1Hn-lll 10-20 85-120 40 0,4 0,0 k1Hn-|||* 25-40 85-120 50 3,8 0,1 k1Hn-V* 25-40 125-200 50 10,0 0,4 k1Hn/F-V* 25-40 125-200 60 2,5 0,1 k1Hn-VI 40-80 140-200 60 0,7 0,0

Tabel13 bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei dk1Hn-V* ,veldpodzolgronden .

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (urn) klasse code diepte (cm - mv.)

A1 0- 20 grijsbruine, zeer humeuze, 6 15 matig lichte zavel D 20- 30 zware klei; knip 1 40 B2 30- 60 roodbruin, zwak lemig, 3 16 160 matig fijn zand B3 60- 90 lichtbruin, leemarm, 1 170 matig fijn zand C1 90-150 bleekgeel, leemarm, 170 matig fijn zand

k3Hn Veldpodzolgronden; kleidek van zware zavel

De grootste oppervlakten veldpodzolgronden k3Hn liggen ten wes ten en noorden van Peebos en bij Westerzand. Kleinere opper vlakten komen verspreid in het gebied voor, zoals ten noorden van de Casper Roblesdijk. Ze liggen voornamelijk op de overgang van de hoge zandgronden naar de moerige gronden met een klei dek. De oppervlakte bedraagt 89 ha = 3,5%. 57

Debovengron dbestaa tui t 15-30c mzwar ezave le nbeva t4-7 % humus.O penkel eplekke nkom tee nlicht ezavel -o flicht eklei - bovengrondvoo r (onzuiverheid).Bi jPeebo se nWesterzan dlig t opvee lplaatse ntusse nd ezavelbovengron d end ezandondergron d eenca .10-2 0c mdikk elaa gzwar eknipkle ime tmee rda n35 % lutum.Onde rhe tkleide kkom tplaatselij kno gee ndu nhumeu s bandjevoor ;di twa sd eAl-horizon tvoorda td egronde nme t kleioverslib dwerden .D eB2-horizon t isveela lgoe dontwik keld.D ezandondergron d onderhe tkleide kbestaa tui tzwa ke n sterklemig ,zee re nmati gfij nzand .Voornamelij kte nnoorde n vanPeebo skom tvri jzwar ekeilee mi nd eondergron dvoor ,be ginnend tussenca .8 0e n12 0c m- mv .e ndoorlopen d tot 150c m -mv . (toevoeging .../x). Deontwaterin gva ndez egronde ni svri jgoe d (veelalG tV e n V*),maa rdoorda tplaatselij kknipkle ionde rd ebovengron de n keileemi nd eondergron dvoorkomt ,i sd edoorlatendhei dmatig . Innatt eperiode nstaa the tgrondwate r tijdelijkhoog ,waar doord ebovengron dvertrap tword te nslech tberijdbaa ris .He t bodemgebruiki sgrasland .Va ndez elegenda-eenhei dgeve nw e tweeprofielbeschrijvingen ,éé nme te néé nzonde rknipkleitus - senlaag.

Tabel Ha Gegevenspe rkaarteenhei d vand eveldpodzolgronde n k3Hn.

Kaarteenheid CHG GLG Bewortelbare Opper - (cm -mv. ) (cm -mv. ) diepte (cm) vlakte (ha) (%) k3Hn-lll 5-20 85-120 40 1.5 0,1 k3Hn/x-lll 5-20 85-120 40 *.1 0,2 k3Hn/x,F-lll 5-20 85-120 50 2,9 0,1 k3Hn/A-111 10-20 85-120 35 0,4 0,0 k3Hn/F-111 10-20 85-120 50 0,8 0,0 k3Hn/x-V 10-20 125-200 50 25,6 1,0 k3Hn/x,F-V 10-20 125-200 60 1.* 0,1 k3Hn-V* 25-40 125-200 50 34,1 1,3 k3Hn/x-V* 25-40 125-200 50 16,2 0,6 k3Hn/x,F-V* 25-40 125-200 60 0,8 0,0 k3Hn/F-V* 25-40 125-200 60 1,1 0,0 58

Tabel Hb Profielbeschrijving vankaarteenhei d k3Hn-V*, veldpodzolgronden.

Hori;jon t Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk (%) (%) (*) (um) klasse code diepte (cm -mv . .)

A1 0-1 5 grijsbruine,mati g humeuze,6 24 1 zware zavel D 15-3 0 grijze, zware klei; knip 1 38 1 B2 30-6 0 roodbruin, zwak lemig,ma - 3 16 160 tig fijn zand C11 60-110 bleekgeel,leemarm ,mati g 9 170 fijn zand C12 110-150 bleekgeel, zwak lemig,ma H 160 tig fijn zand

Tabel He Profielbeschrijvingva nkaarteenhei d k3Hn/x-V, veldpodzolgronden.

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk (%) (%) (%) (um) klasse code diepte (cm -mv . ,)

A1 0-2 5 grijsbruine,mati g humeu 6 23 1 ze, zware zavel B2 25-9 0 bruin, zwak lemig,mati g 3 H 160 fijn zand C1 90-110 bleekgeel, leemarm, matig 8 170 fijn zand D 110-150 grijze, stugge keileem 45 170

k5Hn Veldpodzolgronden;kleide kva nlicht ekle i

Degrootst eoppervlakt eveldpodzolgronde nk5H nlig tte nweste n vanPeebos .Verde rkome nversprei d enkeleklein evlakke nvoor , zoalslang sd eEesterweg .Z eligge nvoornamelij ko pd eovergan g naard emoerig egronde nme tee nkleide ke nd elicht eknipklei - gronden.D eoppervlakt ebedraag t4 3h a= 1,3% . Debovengron dbestaa tui t 15-30c mlicht ekle ie nbeva t4-8 % humus.Binne nd egronde nva nd elegenda-eenhei dkom tenig e onzuiverheid voori nhe tlutumgehalt eva nd ebovengrond .Bi j verschillendeprofiele nkom ttusse nd elicht ekleibovengron d end ezandondergron d eenkalkloze ,zwar eknipkleilaa gvoo r (metca .40 %lutum) ,di e 10-20c mdi kis .D ezandondergron d metpodzol-B-horizon tbegin ttusse nca .2 5e n4 0c m- mv .D e textuurva nd ezandondergron dvarieer tva nzwa ke nster klemig , 59

zeer fijn zand tot zwak en sterk lemig, matig fijn zand. Plaat selijk begint tussen 80 en 120 cm - mv. keileem (toevoeging .../x). In natte perioden zijn de gronden gevoelig voor vertrapping en slecht berijdbaar.

Tabel 15a Gegevens per kaarteenheid van de veldpodzolgronden k5Hn.

Kaarteenheid CHG CLG Bewerte!bare Opper (cm- mv.) (cm- mv. ) diepte (cm) vlakte (ha) (%) k5Hn-ll 0-20 50-8 0 30 1,4 0,1 k5Hn-lll 10-20 85-120 40 7,4 0,3 k5Hn/x-lll 5-20 85-120 40 1,4 0,1 k5Hn-ll1* 25-40 85-120 50 1,1 0,0 k5Hn/x-V 10-20 125-200 50 1,9 0,1 k5Hn-V* 25-40 125-200 50 20,9 0,8

Tabel 15bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei d k5Hn-V*,veldpodzolgronden .

Horizont Omschrijving Humus Luturn Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (urn)klass e code diepte (cm- mv. )

A1 0-2 0 grijsbruine,mati g humeu- 5 27 ze, lichte klei D 20-3 0 grijze, zware kleij knip 1 40 A1b 30-4 0 grijszwart, zeer humeus, 8 20 155 sterk lemig,mati g fijn zand B2 40-7 0 bruin, sterk lemig,mati g 4 24 155 fijn zand C1 70-150 bleekgeel, leemarm, matig 170 fijn zand

cHn Laarpodzolgronden 399h a= 15,;

Delaarpodzolgronde nzij noud ebouwlanden ,di ezij nontstaa n doorbemestin gme tmateriaa lui td epotstal ,zoal sheideplagge n (zand)e ngraszode n (klei1),e ndoo roverslibbin gme tklei .Doo r regelmatigebewerkin ge ndoo rhe tbodemleve ni se ree nhomogee n cultuurdekontstaan .D egronde nhebbe nee n30-5 0c mdi kcul - tuurdeke ngee nijzerhuidje so pd ezandkorrel sdirec tonde rd e B2-horizont.Bi jvee llaarpodzolgronde nontbreek td eA2-hori zonte ni sd eB2-horizon tnie tz oster kontwikkel do fvri jdun . 60

Waarschijnlijk zijnd eA2 -e nee ngedeelt eva nd eB2-horizon t bijhe ti ncultuu rbrenge nva nd egronde ni nd ebouwvoo ropge nomen.Oo khe tmateriaa l- lemi gzan de n (ondiepvoorkomende ) keileem- ka nee noorzaa kzij nva nd egering edikt eva nd e B2-horizont. Erkome nlaarpodzolgronde nme tee nzandbovengron d enme tee n kleibovengrondvoor .Dez elaatst ehebbe nee nkleide kva nca . 30-45c mdikte .D elaarpodzolgronde nme tee nzandbovengron d beslaanee nklein eoppervlakt ee nkome nvoo rbi jPeebo se n Doezume nlang sd eAbe lTasmanweg .D elaarpodzolgronde nme t eenkleibovengron dbeslaa nee nvri jgrot eoppervlakt ee nlig genvoornamelij kte nnoorde nva nDoezum ,bi jGrootegas te n tennoorde nva nSebaldeburen . Naaraar de ntextuu rva nd ebovengron dhebbe nw ebinne nd e laarpodzolgrondenze slegenda-eenhede nonderscheiden .

cHn35 Laarpodzolgronden;ster klemig ,zee rfij nzan d

Delaarpodzolgronde ncHn3 5kome nvoo rte nnoorde ne nte nzuide n vand eAbe lTasmanweg .Hu noppervlakt ei sgerin g (23h a= 0,9%") . Dedikt eva nd ebovengron dbedraag t 30-50c me nhe thumusge - halteerva nvarieer tva n5 to t8% .D ebovengron dbestaa tui t sterklemi g (20-28%leem) ,zee rfij nzan d (M50= 14 0umï .I n hetcultuurde kkom tca .4 %lutu mvoor .D eB2-horizon tbestaa t veelalui tzwa klemig ,mati gfij nzand ,d eC-horizon tui tzwa k lemige nleemarm ,mati gfij nzand ,da tgoe ddoorlaten dis . Degronde nligge nva nnatur evri jhoo gbove nhe tgrondwate r (voornamelijkG tVI) .I ndrog eperiode nka ntijden she tgroei seizoeneni gvochttekor toptreden .

Tabel 16a Gegevenspe rkaarteenhei dva nd elaarpodzolgronde n cHn35.

Kaarteenheid CHC GLC Bewortelbare Opper (cm- mv. ) (cm- mv. ) diepte (cm) vlakte (ha)(% ) cHn35/x,A-V 10-20 125-200 50 2,3 0,1 cHn35/A-V 10-20 125-200 50 0,8 0,0 cHn35-VI 40-80 140-200 60 19,4 0,8 cHn35/x-VI 40-80 140-200 60 3,3 0,1 61

Tabel16 bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei dcHn35-VI ,laarpodzolgronden .

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (ym) klasse code diepte (cm- mv. )

A1 0-4 5 donkergrijs,zee rhumeus , 5 22 140 sterklemig ,zee rfij n zand B2 45-7 0 roodbruin,zwa klemig , 2 16 155 matigfij nzan d Cl 70-150 bleekgeel,zwa klemig , 12 160 matigfij nzan d

cHn55 Laarpodzolgronden; sterk lemig,mati g fijn zand

De gronden van eenheid cHn55 komen voor bij Doezum enPeebos . De oppervlakte bedraagt 36h a = 1,4%. De bovengrond is ca. 40 cm dik enbeva t 6% humus.He t leemge- halteva n de bovengrond varieert van 18 tot 30%,he t lutumgehalte bedraagt ca.4% .De lutum ind ebovengron d iswaar schijnlijk eengevol g van bemesting. De B2-horizont is ontwik keld in zwak lemig, matig fijn zand (M50= 160ym) .Bi j Pee- bos komt leemarm, grof zand in de diepere ondergrond voor (M50= 210-500 ym).Plaatselijk begint tussen 80 en 120 cm - mv. keileem (toevoeging .../x), die soms slechts ca.2 0 cm dik is. De gronden zijnvri j goed ontwaterd.Waa r grof zand in de on dergrond voorkomt, kan inhe t groeiseizoen enig vochttekort optreden. Inhe t grove, leemarme zand kan de capillaire vocht- stroom makkelijkverbreken ,waardoo r nalevering vanuit het grondwater niet meer mogelijk is.D evertrappin g van de boven grond is gering.

Tabel17 aGegeven spe rkaarteenhei dva nd elaarpodzolgronde ncHn55 .

Kaarteenheid CHC CLC Bewortelbare Opper (cm - mv.) (cm - mv.) diepte (cm) vlakte (ha) (%) cHn55/A-I 11 10-20 85-120 50 0,6 0,0 cHn55-lll* 25-40 85-120 50 3,6 0,1 cHn55/H-V 10-20 125-200 50 0,5 0,0 cHn55-V* 25-40 125-200 60 9,8 0,4 cHn55/x-V* 25-40 125-200 50 12,4 0,5 cHn55-VI 40-80 140-200 60 9,5 0,4 62

Tabel 17b Profielbeschrijving van kaarteenheid cHn55-V*, laarpodzolgronden.

Horizont Omschrijving Humus Luturn Leem M50 Kalk te (%) (%) (ym) klasse code diepte (cm -mv. )

A1 0-3 5 zwartgrijs, zeer humeus, 24 160 sterk lemig,mati g fijn zand B2 35- 60 roodbruin, zwak lemig, 12 160 matig fijn zand C11 60-100 bleekgeel, leemarm,ma 8 170 tig fijn zand Cl2 100-150 bleekgeel, leemarm,ma 3 220 tig grof zand

cHn53 Laarpodzolgronden;zwa klemig ,mati gfij nzan d

Vand elaarpodzolgronde ncHn5 3kom tee nkaartvla kvoo rte noos tenva nLutjegas tlang sd eAbe lTasmanweg .D eoppervlakt ebe draagt5 h a= 0,2% . Debovengron d is4 0c mdik ,beva tca .6 %humu se ni szwa kle mig (14-16%leem )e nmati gfij nzandi g (M50= 16 0ym) .D e vrijgoe dontwikkeld eB2-horizon t isca .2 5c mdi ke nbestaa t evenalsd eC-horizon t uitleemar m (8%leem) ,mati gfij nzan d (M50= 16 0 ym). Hetzij ngoe dontwaterd egronden .I ndrog eperiode nka neni g vochttekortvoorkome nvanweg ehe tgering ewaterbergen dvermo genva nd eondergrond .D egronde nzij nweini ggevoeli gvoo r vertrapping.

Tabel 18aGegeven spe rkaarteenhei d vand elaarpodzolgronde n cHn53.

Kaarteenheid CHC CLG Bewortelbar e Opper (cm - mv.) (cm - mv.) diepte (cm) vlakte (ha) (%) cHn53-VI 40-80 140-200 60 4,6 0,2 63

Tabel18 bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei dcHn53-VI ,laarpodzolgronden .

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk te) (%) (%) (ym) klasse code diepte (cm- mv. )

Al 0- kO donkergrijs,zee rhumeus , 6 16 160 zwaklemig ,mati gfij n zand B2 40-7 0 roodbruin,leemarm ,mati g 2 9 160 fijnzan d C1 70-150 bleekgeel,leemarm ,mati g 9 160 fijnzan d

kOcHn Laarpodzolgronden; kleidekva n zeer lichte zavel

De grootste oppervlakten laarpodzolgronden kOcHn komen voor ten noordenva n Doezum, tussen Sebaldeburen enWesterzand ,bi j Grootegast en ten zuiden en oostenva nLutjegast .D e oppervlak tebedraag t 221 ha « 8,7%. De bovengrond is ca.30-4 5 cm dik,bestaat uit zeer lichte za vel (6à 8 tot 12%lutum ) enheef t eenhumusgehalt e van 5-8%. Demati g dikke kleibovengrond (cultuurdek) is ontstaan door bemesting met potstalmest en anderhumusrij kmateriaal ,zoal s zoden en plaggen.D e lutum erin isvoornamelij k afkomstig van klei die tijdens overstromingen afgezet is,terpaard e waarmee bemest werd en lutumrijke keileem dieme t het gravenva n sloten en greppels aand e oppervlakte is gebracht.Doo r bewerking en bodemleven is er eenvri j homogene bovengrond ontstaan. Een dunneA12-horizon t (eigenlijk Alb-horizont)i splaatselij k aan getroffen. DeB2-horizont komt invel e variaties voor,va n zeer dun (10cm ) totvri j dik (30cm) .Het zand onder de bovengrond varieert van zwak tot sterk lemig enva n zeer totmati g fijn. De Cl-horizont isplaatselij k zeer dun en soms rust een dunne B2-horizont zelfs direct op de keileem. Bij een grote oppervlak teva n deze gronden komt tussen ca.8 0 en 150 cm -mv . keileem voor (indienbeginnen d binnen 120 cm- mv. : toevoeging .../x). Het bovenste deelva n dekeilee m isplaatselij k wat zandig en verweerd. Op demeest e plaatsen gaat de keileem dieper door dan 150c m -mv . Hoewel de gronden in dehooggelege n delenva n het gebied liggen, kan het grondwater innatt e periodenvri j hoog staan,doorda t tamelijk ondiep slecht doorlatende keileem voorkomt.D e kleiige bovengrond wordt danwee k en de zode kanmakkelij k vertrapt worden. Inhe t voorjaar blijven de grondenvri j lang koud.He t zijn over het algemeen welvruchtbar e gronden.Bi j gebruik als bouwland zal ervri jvee lverslempin gvoorkomen . 64

Tabel 19a Cegevens per kaarteenheid van de laarpodzolgronden kOcHn.

Kaarteenheid CHC CLC Bewortelbare Opper (cm -mv. ) (cm -mv. ) diepte (cm) vlakte (ha) (%)

kOcHn-lll 10-20 85-120 50 0,9 0,0 kOcHn/x-lll 5-20 85-120 50 4,4 0,2 kOcHn/F-111 10-20 85-120 50 2,4 0,1 kOcHn-V 10-20 125-200 50 4,0 0,2 kOcHn/x-V 10-20 125-200 50 45,6 1,8 kOcHn-V* 25-40 125-200 50 15,5 0,6 kOcHn/x-V* 25-40 125-200 50 137,4 5,* kOcHn/F-V* 25-40 125-200 50 0,8 0,0 kOcHn-VI 40-80 140-200 50 9,6 0,4

Tabel 19b Profielbeschrijving van kaarteenheid kOcHn/x-V*, laarpodzolgronden.

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (*) (*) (urn) klasse code diepte (cm - mv.)

A1 0- 40 grijsbruine, matig humeu- 6 10 ze, zeer lichte zavel B2 40- 50 roodbruin, zwak lemig, 2 14 160 matig fijn zand C1g 50- 90 bleekgeel, zwak lemig, 12 160 matig fijn zandj plaatse lijk roestig Dg 90-150 grijze, stugge keileem; 40 170 roestig

klcHn Laarpodzolgronden; kleidek van matig lichte zavel

De gronden van eenheid klcHn liggen hoofdzakelijk tussen Westerzand en Sebaldeburen. De oppervlakte bedraagt 67 ha = 2,7%. De bovengrond bestaat uit 30-45 cm matig lichte zavel (12-17,5% lutum'» en heeft een humusgehalte van ca. 5-9%. De matig dikke kleibovengrond fcultuurdekï is ontstaan zoals beschreven bij kOcHn. Het lutumgehalte is echter gemiddeld wat hoger dan dat bij de voorgaande kaarteenheid. De gronden lagen (en liggen nog) iets lager dan die van kOcHn, waardoor overslibbing met klei wat intensiever voorkwam. De textuur van de B2- en C-horizont is vergelijkbaar met die van legenda-eenheid kOcHn. Bij een vrij grote oppervlakte begint tussen ca. 80 en 120 cm - mv. keileem (toevoeging .../x). 65

Daar waar de slecht doorlatende keileem vrij ondiep ligt, kun nen in natte perioden voor korte of langere tijd tamelijk hoge grondwaterstanden voorkomen. De kleiige bovengrond wordt dan week en de zode kan makkelijk vertrapt worden, terwijl de be rijdbaarheid ook slecht is. Het zijn bij gebruik als bouwland slempgevoelige gronden.

Tabel 20a Gegevens per kaarteenheid van de laarpodzolgronden klcHn.

Kaarteenheid CHC CLC Bewortelbare Opper (cm - mv.) (cm - mv.) diepte (cm) vlakte (ha) (%)

k1cHn/x-IM 5-20 85-120 50 2,2 0,1 k1cHn-ll I* 25-40 85-120 50 6,0 0,2 k1cHn/x-V 10-20 125-200 50 10,8 0,4 k1cHn-V* 25-40 125-200 50 5,4 0,2 k1cHn/x-V* 25-40 125-200 50 37,5 1,5 k1cHn-VI 40-80 140-200 60 5,4 0,2

Tabel 20b Profielbeschrijving van kaarteenheid k1cHn/x-V*, laarpodzolgronden.

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk ül (%) {%) (urn)klass e code diepte (cm- mv. )

A1 0-3 5 grijsbruine,mati g humeu- 15 ze,mati g lichte zavel B2 35-6 0 roodbruin, zwak lemig, 16 160 matig fijn zand C1 60-100 bleekgeel, zwak lemig, 16 170 matig fijn zand Dg 100-150 grijze, stugge keileem; 45 170 roestig

k3cHn Laarpodzolgronden; kleidekva n zware zavel

De grondenva n eenheid k3cHn komen voor tussenWesterzan d en Sebaldeburen (ind e omgeving van de Grootegastertocht) en aan de zuidwestkant van het gebied. De oppervlakte bedraagt 44 ha = 1,7%. Debovengron d bestaat uit 30-40 cm zware zavel en heeft een humusgehalte van 8-14%. De grondenverschille n alleenva n de voorgaande gronden door het hogere lutum- en humusgehalte. De opbouw en textuur van de ondergrond isvergelijkbaa r met die van legenda-eenheid kOcHn. Innatt e perioden komt vertrapping van de kleibovengrond voor. 66

Tabel 21aGegeven spe rkaarteenhei dva nd elaarpodzolgronden ,k3cHn .

Kaarteenheid CHC CLC Bewortelbare Opper (cm- mv.) (cm - mv.) diepte (cm) vlakte (ha) (%) k3cHn-l11 10-20 85-120 50 12,9 0,5 k3cHn/x-111 5-20 85-120 50 1,0 0,0 k3cHn-V 10-20 125-200 50 1,2 0,0 k3cHn/x-V 10-20 125-200 50 6,9 0,3 k3cHn-V* 25-40 125-200 50 7,8 0,3 k3cHn/x-V* 25-40 125-200 50 12,1 0,5 k3cHn-VI 40-80 140-200 60 1,1 0,0 k3cHn/x-VI 40-80 140-200 60 1,0 0,0

Tabel21 b Profielbeschrijvingva nkaarteenhei d k3cHn-111,laarpodzolgronden .

Horizont Omschrijving Humus Luturn Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (V>m) klasse code diepte (cm - mv.)

A11 0- 30 bruingrijze, humusrijke, 11 22 zware zavel A12 30- 45 donkergrijs, zeer humeus, 6 12 160 zwak lemig, matig fijn zand B2 45- 70 roodbruin, zwak lemig, 2 12 160 matig fijn zand C1 70-100 bleekgeel, zwak lemig, 12 160 matig fijn zand C 100-150 bleekgrijs, leemarm, ma 8 160 tig fijn zand

4.1.1.2Eerdgronde n 282h a= 11, :

De (zand)eerdgrondenkome nvoornamelij kvoo rte nnoorde nva n Doezume nGrootegast ,tusse nd eCaspe rRoblesdij ke nd eAbe l Tasmanweg,bi jWesterzan de nlang sd eEesterweg . Dezezandgronde nhebbe nee nmineral eeerdlaag ,doc hgee nduide lijkepodzol-B-horizont .Zelf sbi jd eenkeerdgronde nontbreek t eenB-horizon t ind emeest egevallen .He tontbreke nva nee n duidelijkehumuspodzol-B-horizon tonde rd eeerdlaa gka nver schillendeoorzake nhebben : -he tmoedermateriaa l ismineralogisc h terij k (bijv.fluvia - tielzand) ; -d eslech tdoorlatend ekeilee mo fpotkle ilig tt ehoog ,waar doore ree ngering eneerwaarts ewaterstroo mis ; 67

-bi jhe ti ncultuu rbrenge ni sd eB-horizon t doorgrondbewer - kingi nd ebovengron d opgenomene ndu snie tmee rherkenbaar , ofd epodzol-B-horizon te nee ngedeelt eva nhe tdaaronde r liggendezan dzij nafgegrave ne nd emineral eAl-horizon ti s teruggestort.Di tkom twe lvoo rbi jd egooreerdgronde nte n zuidenva nd eAbe lTasmanwe g (toevoeging .../Ae n .../F). Naarhydromorf ekenmerke ne ndikt eva nd ebovengron d zijnbin nend eeerdgronde ngooreerdgronden ,beekeerdgronde ne nenkeerd - grondenonderscheide n (voorindelin gzi etabe l 4).

Zn Gooreerdgronden 174h a= 6,9 %

Degooreerdgronde nkome nvoornamelij kvoo rtusse nd eAbe lTas manwege nd eCaspe rRoblesdijk . Dezeeerdgronde nhebbe nee ndunn e (15-30cm )o fmati gdikk e (30-50cm )Al-horizont .Binne n3 5c m- mv .kome nweini go f geenroestverschijnsele nvoo re ni sdi twe lhe tgeva lda nzij n dezeove rmee rda n3 0c monderbroken .Binne nd egooreerdgron denkome nzwa kontwikkeld ehumuspodzol -e nbeekeerdgronde n voor (onzuiverheid).Wa tlandschappelijk e ligging,hydrologi e enontstaa nva nhe tcultuurde kbetreft ,zij nd egronde nt e vergelijkenme td ehumuspodzolgronden .Allee ni nbodemvormin g verschillenze :d eduidelijk ehumuspodzol-B-horizon tontbreekt . Degrootst eoppervlakt egooreerdgronde nheef tee nkleidek ,d e overigehebbe nee nzandbovengrond . Naaraar de ntextuu rva nd ebovengron dhebbe nw ebinne nd e gooreerdgrondenzeve nlegenda-eenhede nonderscheiden .

kOtZn Gooreerdgronden;dunn emineral eeerdlaag ;kleide k vanzee rlicht ezave l

Degooreerdgronde nkOtZ nkome nvoo rte nweste nva nStroobo s overee ngering eoppervlakt e (2h a= 0,1%) . Debovengron d is20-3 0c mdik ,beva tca .8 %lutu me n5 %humus . Deondergron dbestaa tui tleemar me nzwa klemig ,mati gfij n zand,da tgoe ddoorlaten d is.Bi jéé nkaartvla kkom ttusse n8 0 en12 0c m- mv .keilee mvoo r (toevoeging .../x). Intwe eafge gravenkaartvlakke n (toevoeging .../A)i sd ebovengron dwa t heterogeen. Innatt eperiode ni sd ebovengron d enigszinsgevoeli gvoo r vertrapping. 68

Tabel 22aGegeven spe rkaarteenhei d vand egooreerdgronde n kOtZn-VI

Kaarteenheid CHG GLG Bewortelbar e Opper (cm- mv. ) (cm- mv. ) diepte(cm ) vlakte (ha) (%)

kOtZn/x,A-llI 5-20 85-120 30 0,3 0,0 kOtZn-VI 40-80 140-200 40 0,4 0,0 kOtZn/A-VI 40-80 140-200 40 0,9 0,0

Tabel 22bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei d kOtZn-VI, gooreerdgronden.

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk te (%) (%) (urn) klasse code diepte (cm- mv. )

A1 0- 30 bruingrijze, matig humeu- 10 ze, zeer lichte zavel C11 30- 45 bleekgrijs, zwak lemig, 12 160 matig fijn zand C12 45-150 bleekgeel, zwak lemig, 12 160 matig fijn zand

kltZn Gooreerdgronden; dunne minerale eerdlaag; kleidek van matig lichte zavel

De gronden van eenheid kltZn komenvoo r tenweste n van Lutje- gast en langs de Casper Roblesdijk. De oppervlakte is gering (16h a = 0,6%). De bovengrond is 20-30 cm dik.He t lutumgehalte ervan bedraagt ca. 14%e nhe t humusgehalte varieert van 6 tot 12%.Onde r de kleibovengrond komt overwegend zwak lemig,mati g fijn zand voor. In enkele profielen is de Cl-horizont wat roestig. Bij Lutjegast isbinne n 150 cm -mv . geen keileem aangetroffen, maar langs de Casper Roblesdijk komt keileem ind e ondergrond voor beginnend tussen ca. 70 en 100 cm -mv . (toevoeging .../x). Plaatselijk isbinne n boordiepte ook potklei aangetroffen. De gronden bij Lutjegast zijnva n nature goed ontwaterd. Langs de Casper Roblesdijk hebben de gronden innatt e perioden echter wateroverlast door de slecht doorlatende keileem in de onder grond. Innatt e perioden komt hier ookvertrappin g van de zode voor. 69

Tabel 23aGegeven spe rkaarteenhei dva nd egooreerdgronde n kltZn.

Kaarteenheid CHC GLC Bewortelbare Opper (cm- mv. ) (cm- mv. ) diepte(cm ) vlakte (ha) (%) k1tZn/x-V 10-20 125-200 40 12,7 0,5 k1tZn-V* 25-45 125-200 40 3,2 0,1

Tabel 23b Profielbeschrijving van kaarteenheid k1tZn/x-V, gooreerdgronden.

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (urn) klasse code diepte (cm - mv.)

A1 0- 30 bruingrijze, humusrijke, 10 16 matig lichte zavel C1 30- 70 bleek, zwak lemig, matig 12 170 fijn zand D1 70-120 grijze, stugge kei leem 45 170 D2 120-150 blauwgrijze potklei 60

k3tZn Gooreerdgronden;dunn emineral eeerdlaag ;kleide kva n zwarezave l

Degronde nva neenhei dk3tZ nkome nvoo rte nzuide ne nzuidoos tenva nLutjegast .D eoppervlakt ebedraag t4 6h a= 1,8% . Zehebbe nee n15-3 0c mdikk ekleibovengron d dieca .20 %lutu m en7-14 %humu sbevat .Tusse nd ehumeuz ebovengron d end e zandondergrondkom tplaatselij kee ndunn e (ca.1 0cm )knip - kleilaagvoo rme tmee rda n35 %lutum .Teven slig te rplaatse lijko pd eovergan gva nbovengron dnaa rondergron d eendu n veniglaagje .D ezandondergron dbestaa tvoornamelij kui tleem - arme nzwa klemig ,mati g fijnzand ,som sme twa troestvlekken . Vrijondiep ,vana f 60-120c m- mv. ,kom tkeilee mvoo r(toevoe ging .../x), dieoverwegen d zwaare nslech tdoorlaten dis . Vanweged ekeilee mhebbe nd egronde ni nnatt eperiode nsne l wateroverlast enzij nda ngevoeli gvoo rvertrappin g eninspo - ring. 70

Tabel 24aGegeven spe rkaarteenhei d vand egooreerdgronde n k3tZn.

Kaarteenheid GHC CLG Bewortelbare Opper (cm - mv.) (cm - mv•) diepte (cm) vlakte (ha) (%) k3tZn/x-lII 5-20 85-120 30 6,3 0,2 k3tZn/x-V 10-20 125-200 40 34,7 1,4 k3tZn/x,A-V 10-20 125-200 30 0,9 0,0 k3tZn/x,F-V 10-20 125-200 40 1,5 0,1 k3tZn/x-V* 25-40 125-200 40 2,3 0,1

Tabel 24b Profielbeschrijvingva nkaarteenhei d k3tZn/x-V, gooreerdgronden.

Horizont Omschrijving Humus Lutur n Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (urn) klasse code diepte (cm - mv, .)

A1 0- 25 grijsbruine, zeer humeu- 10 20 1 ze, zware zavel D1 25- 40 bruingrijze, zware klei; 1 40 1 knip C1 40- 80 bleekgeel, zwak lemig, 12 170 matig fijn zand D2 80-150 grijze, stugge keileem 45 170

cZn35 Gooreerdgronden;mati gdikk emineral eeerdlaag ;ster k lemig,zee rfij nzan d

Gooreerdgrondenme tee nzandbovengron d komenvoo rte nzuide n vanLutjegas te nte nnoorde ne nzuide nva nd eAbe lTasmanweg . Deoppervlakt ebedraag t5 0h a= 2,0% . Degronde nhebbe nveela lee n30-4 5c mdikk ebovengron dva n sterklemi g (20-30%leem) ,zee rfij nzan d (M50= 14 0um) , waarin4-7 %organisch esto fvoorkomt .Plaatselij kbeva td e bovengrond 4-6%lutum .Onde rd ebovengron d ligtveela lzwa k lemig,mati gfij nzand .Binne ndez elegenda-eenhei dkom t vrijvee lonzuiverhei dvoo ri nd eprofielen .Som skome ne r zwakkepodzolhorizonte no freste nB2-materiaa li nvoor ,som s isd eovergan gva nA lnaa rC lscherp ,som szij nAl -e nCl-ma - teriaalme telkaa rvermengd . Degronde nligge nva nnatur evri jhoo gbove nhe tgrondwate r enhebbe nee ngoed eontwatering .I nnatt eperiode nechte ri s dester klemig ebovengron dwe lgevoeli gvoo rvertrapping . 71

Tabel 25aGegeven spe rkaarteenhei d vand egooreerdgronde n cZn35.

Kaarteenheid CHC CLC Bewortelbare Opper (cm - mv.) (cm - mv.) die pte (cm) vlakte (ha) (%) cZn35/x,A-V 10- 20 125-200 50 1,3 0,1 cZn35-V* 25- 40 125-200 50 4,1 0,2 cZn35/x,A-V* 25- 40 125-200 50 8,7 0,3 cZn35/A-V* 25- 40 125-200 50 3,3 0,1 cZn35-VI 40- 80 140-200 50 20,5 0,8 cZn35/A-VI 40- 80 140-200 50 2,1 0,1 cZn35/F-VI 40- 80 140-200 50 3,6 0,1 cZn35-VI1 80-120 200-250 50 6,0 0,2

Tabel 25b Profielbeschrijving van kaarteenheid cZn35-VI,gooreerdgronden .

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (um)klass e code di epte (cm - mv, .)

A1 0- 35 donkergrijs, zeer humeus, 20 140 sterk lemig, zeer fijn zand C1 35-130 bleekgeel, zwak lemig, 16 160 matig fijn zand D 130-150 grijze, stugge kei leem 48 170

kOcZn Gooreerdgronden;mati gdikk emineral eeerdlaag ;klei - dekva nzee rlicht ezave l

Degooreerdgronde nkOcZ nkome nvoo rte nweste nva nDoezum ,te n oostenva nLutjegas te nversprei d langsd eAbe lTasmanweg .D e oppervlaktebedraag t 39h a= 1,5% . Degronde nhebbe nee n30-4 0c mdikk ebovengron d die4-7 %humu s bevat.D ebovengron dbestaa tui tzee rlicht ezave l (7-12% lutum).Di tcultuurde k isontstaa nzoal sbeschreve nbi jkOcHn . DeC-horizon t bestaatui tzwa ke nster klemig ,zee re nmati g fijnzand .Plaatselij kkome ne renkel eroestvlekke n invoor . Tenooste nva nLutjegas t enlang sd eAbe lTasmanwe gkom tgee n keileembinne n 150c m- mv .voor .Bi jd egronde nte nweste n vanDoezu mlig tplaatselij kwe lkeileem ,beginnen d tussen6 0 en12 0c m- mv . (toevoeging .../x). Waarkeilee mvri jondie pi nhe tprofie lvoorkomt ,hebbe nd e grondeni nnatt eperiode nhog ewaterstanden .Overigen szij n hetva nnatur evri jhooggelegen ,vruchtbar egronde nme tee n goedeontwatering . 72

Tabel 26aGegeven spe rkaarteenhei d vand egooreerdgronde n kOcZn.

Kaarteenheid GHC CLG Bewortelbare Opper (cm- mv. ) (cm - mv.) diepte (cm) vlakte (ha) (%) k0cZn-V* 25-40 125-200 50 13,5 0,5 k0cZn/x-V* 25-40 125-200 50 12,9 0,5 kOcZn-VI 40-80 140-200 50 12,3 0,5

Tabel 26b Profielbeschrijving van kaarteenheid kOcZn/x-V*, gooreerdgronden.

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (um) klasse code diepte (cm - mv, .)

A1 0- 40 bruingrijze, matig humeu ze, zeer lichte zavel C11g 40- 60 bleekgeel, sterk lemig, 24 160 matig fijn zand; iets roestig D 60- 90 grijze, zandige kei leem 25 170 C12 90-150 bleekgeel, zwak lemig, 11 200 matig fijn zand

klcZn Gooreerdgronden; matig dikke minerale eerdlaag; kleidek van matig lichte zavel

De gronden van eenheid klcZn komen voor ten zuiden van de Abel Tasmanweg en ten noorden van Doezum. De oppervlakte bedraagt 21 ha - 0,8%. De bovengrond bestaat uit 30-40 cmmati g lichte zavel (12-17% lutum) enheef t een humusgehalte van 4-6%. Demati g dikke kleibovengrond (cultuurdek) is ontstaan zoals beschreven bij kOcHn.He t lutumgehalte is gemiddeld wat hoger dan bij de voorgaande legenda-eenheid kOcZn.D e C-horizont bestaat voor namelijk uit zwak lemig, matig fijn zand. Plaatselijk komen zwakke humuspodzolgronden of beekeerdgronden voor (onzuiver heid). Overa l iskeilee m binnen 120 cm -mv . aangetroffen (toevoeging .../x), zelfs vrij hoog inhe t profiel (ca.6 0 cm - mv.).

De gronden liggen vrij hoog ten opzichte van het grondwater, maar door de ondiep voorkomende, slecht doorlatende keileem hebben ze in natte perioden snelwateroverlast . Hierdoor komt veelvertrappin g van de zode voor. 73

Tabel 27aGegeven s perkaarteenhei d vand egooreerdgronde n klcZn.

Kaarteenheid CHC GLC Bewortelbare Opper (cm - mv.) (cm - mv.) die pte (cm) vlakte (ha) (%) klcZn/x-V 10-20 125-200 50 6,2 0,2 k1cZn/x-V* 25-40 125-200 60 10,7 0,4 k1cZn/x,A-V* 25-40 125-200 50 0,9 0,0 k1cZn/x,F-V* 25-40 125-200 50 3,6 0,1

Tabel 27bProfielbeschrijvin g vankaarteenhei d k1cZn7x-V*, gooreerdgronden.

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (urn) klasse code diept e (cm - mv.)

Al 0- 35 grijsbruine, matig humeu- 6 14 ze, matig lichte zavel C11 35- 70 bleekgeel, zwak lemig, 1 17 160 matig fijn zand C12 70-110 bleekgeel, zwak lemig, 14 160 matig fijn zand D 110-150 grijze, stugge keilee m 50 170

k3cZn Gooreerdgronden; matig dikke minerale eerdlaag; kleidek van zware zavel

De gooreerdgronden k3cZn komen in een geringe oppervlakte (1 ha = 0,0%) voor ten zuiden van Lutjegast. De gronden hebben een ca. 40 cm dikke kleibovengrond met ca. 23% lutum en 7% humus. De zandondergrond bestaat tot 70 cm - mv. uit sterk lemig, zeer fijn zand. Daaronder ligt tot ten minste 90 cm - mv. sterk lemig, matig fijn zand. Er kan plaatselijk slecht doorlatende keileem voorkomen.

In natte perioden zijn de gronden gevoelig voor vertrapping.

Tabel 28a Gegevens per kaarteenheid van de gooreerdgronden k3cZn.

Kaarteenheid CHC GLC Bewortelbare Opper (cm - mv.) (cm - mv.) diepte (cm) vlakte (ha) (%) k3cZn-V* 25-40 125-200 50 0,9 0,0 74

Tabel28 bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei dk3cZn-V* ,gooreerdgronden .

Horizont Omschrijving Humus Lututn Leem M50 Kalk- Cd) (%) (%) (um) klasse code diepte (cm- mv .)

A1 0-3 5 grijsbruine,zee rhumeu - 7 23 ze,zwar ezave l C11 35-7 0 bleekgeel,ster klemig , 18 130 zeerfij nzan d C12 70-150 bleekgeel,ster klemig , 18 160 matigfij nzan d

Zg Beekeerdgronden 84 ha= 3,3 %

De beekeerdgronden komen voor tennoorde nva nDoezu m enGroote - gast ente nooste n vand e Eesterweg. Deze eerdgronden hebben eendunn e (15-30 cm)o fmati g dikke (30 tot4 0à 45cm )kleibovengrond . Hierin eni nhe t daaronder liggende zand (end ekeileem ) zitten duidelijke roestvlekken. Soms zijn zei nd e Al-horizont watmoeilij k te onderscheiden. De roestvlekken zijn veelal ontstaan door de slechte doorlatendheid vand ekeilee m (stagnatieroest). Een onzuiverheid binnen debeekeerdgronde n vormen de gooreerd gronden end e gronden waarbij de zandlaag tussen het kleidek en dekeileemondergron d maar ca.3 0 cmdi ki s (eigenlijk kleigronden). Naar dikte en lutumgehalte vand ebovengron d hebbenw e binnen de beekeerdgronden drie legenda-eenheden onderscheiden.

k3tZg Beekeerdgronden; dunne minerale eerdlaag; kleidekva n zware zavel

Van de beekeerdgronden metee ndunn e Al-horizont komt eenge ringe oppervlakte (4h a= 0,2%)voo r langs de Eesterweg. De bovengrond bestaat uit2 0c m zware zavel (18-25% lutum)e n bevat ca.5 %humus . Bij sommige profielen ligt tussen dehu - meuze bovengrond end e zandondergrond eenca .1 0c mdikk e kalkloze kleilaag met knippige eigenschappen. De zandondergrond, waarin roestvlekken voorkomen, bestaat uitzwa k en sterk lemig, zeer enmati g fijn zand. De gronden liggen inee nvri j hoge zandkop grenzend aand ekleigronden . Hetkleide k isvri j hete rogeen indikte , doordat de zandkop tijdens de verschillende overstromingen overspoeld isme t lutumhoudend zeewater. 75

Door de knippige kleilaag en het sterk lemige, zeer fijne zand onder de bovengrond is de doorlatendheid van deze toch vrij hoog gelegen gronden matig. In natte perioden treedt gemakkelijk ver trapping van de zode op.

Tabel 29a Gegevens per kaarteenheid van de beekeerdgronden k3tZg.

Kaarteenheid CHC CLG Bewortelbare Opper (cm mv.) (cm - mv.) diepte (cm) vlakte (ha) (%)

k3tZg-V* 25-40 125-200 50 0,7 0,0 k3tZg-VI 40-80 140-200 50 3,2 0,1

Tabel29 bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei d k3tZg-VI,beekeerdgronden .

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) <%) (pm) klasse code diepte (cm - mv, ,)

A1 0- 20 grijsbruine, matig humeu- 5 24 1 ze, zware zavel Dg 20- 35 grijsbruine, lichte klei; 1 33 1 knippig, roestig A1gb 35- 50 grijszwart, sterk lemig, 4 30 140 zeer fijn zand; roestig C1g 50-150 bleekgeel, zwak lemig, 12 160 matig fijn zand; roestig

kOcZg Beekeerdgronden;mati gdikk emineral eeerdlaag ;kleide k vanzee rlicht ezave l

Degronde nva neenhei dkOcZ gkome nvoo rte nnoorde ne nte nwes tenva nGrootegas t enlang sd eEesterweg .D eoppervlakt ebe draagt 70h a= 2,7% . Dedikt eva nd ebovengron dbedraag t ca.4 0cm .He thumusgehal - teerva nvarieer tva n4 to t7 %e nhe tlutumgehalt eva n6 à 8 to t 12%. Hetmati gdikk ecultuurde ki sontstaa nzoal sbeschreve nbi j legenda-eenheidkOcHn .E ri sbemes tme tpotstalmest ,zode ne n plaggen.Vee llutu mi safkomsti gva nslibrij koverstromingswate r enva nverweerde ,lutumhoudend ekeilee mui td eondergrond .Doo r bewerkinge nbodemleve ni se ree nvri jhomogen ebovengron dont staan.D ezandondergron dbestaa tui troestig ,zwa ke nster kle mig, zeere nmati gfij nzand .Behalv ebi jee ngering eoppervlakt e tenooste nva nd eEesterwe g isovera lkeilee mbinne n 120c m- mv . aangetroffen (toevoeging .../x). RondGrootegas ti sd ezandonder grond somsmaa rca .2 0c mdik ,elder svarieer t dedikt eva n2 0 tot8 0cm .D egronde nzij nvoora li nhe tzan de ni nd ekeilee m roestig. 76

Hoewel de gronden overwegend tamelijk hoog liggen, kunnen er door devri j ondiep voorkomende, slecht doorlatende keileem innatt e perioden vrij hoge grondwaterstanden voorkomen.D e kleiige bovengrond wordt danwee k end e zode kan gemakkelijk vertrapt worden. Inhe t voorjaar blijven de gronden vrij lang koud. Ze zijn over het algemeen wel vruchtbaar. Ten oosten van de Eesterweg ligt een geringe oppervlakte ge- diepploegde gronden (toevoeging .../F)di e nu een heterogene profielopbouw hebben. Ze zijn een goed voorbeeld van eenver keerde bewerking, want de structuur is zeer slecht geworden door verslemping.

Tabel30 aGegeven spe rkaarteenhei dva nd ebeekeerdgronde nkOcZg .

Kaarteenheid CHC GLC Bewortelbare Opper - (cm- mv.) (cm - mv.) diepte (cm) vlakte (ha) (*) kOcZg/x-lll 5-20 85-120 40 0,6 0,0 kOcZg/x-V 10-20 125-200 50 26,7 1,1 k0cZg/x,F-V 10-20 125-200 50 0,7 0,0 kOcZg-V* 25-40 125-200 50 1.9 0,1 kOcZg/x-V* 25-40 125-200 50 30,9 1,2 kOcZg/F-V* 25-40 125-200 50 2,6 0,1 kOcZg-VI 40-80 140-200 50 3,2 0,1 kOcZg/x-VI 40-80 140-200 50 1.9 0,1 kOcZg/F-VI 40-80 140-200 50 1,0 0,0

Tabel30 bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei dk0cZg/x-V* ,beekeerdgronden .

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (urn)klass e code diepte (cm- mv. )

A1g 0-3 5 grijsbruine,mati ghumeu - 5 ze,zee rlicht ezavel ; ietsroesti g C1g 35-8 0 bleekgeel,zwa klemig ,ma 16 155 tigfij nzand ;roesti g Dg 80-150 grijze,stugg ekeileem ; 45 170 roestig

klcZg Beekeerdgronden; matig dikke minerale eerdlaag; kleidek van matig lichte zavel

Van de beekeerdgronden klcZg komen twee kaartvlakkenvoor , één ten oostenva n de Eesterweg en één tennoorde n van Grootegast. De oppervlakte bedraagt 10h a = 0,4%. 77

De bovengrond is 40 cm dik enbevat ca. 14%lutu m en 4-8%orga nische stof.He t matig dikke cultuurdek is ontstaan zoalsbe schreven bij legenda-eenheid kOcHn.D e gronden komen vrijwel overeenmet dieva n devoorgaand e legenda-eenheid (kOcZg). Bij de gronden langs de Eesterweg bestaat de zandondergrond tot ca. 70 cm -mv .uit sterk lemig, zeer fijn zand. Daaronder ligt zwak lemig,mati g fijn zand. Bij de gronden ten noorden van Grootegast isd e roestige zandondergrond leemarm tot zwak lemig enmati g fijn.Teven s komen hier keileem en (plaatselijk) potklei voorvana f ca. 70c m -mv . (beide aangegevenme t toe voeging .../x).

In natte perioden zijn de gronden gevoelig voor vertrapping.

Tabel 31a Gegevens per kaarteenheid van de beekeerdgronden klcZg.

Kaarteenheid CHC GLC Bewortelbare Opper (cm mv. ) (cm mv.) diepte (cm) vlakte (ha) (%) k1cZg/x-V 10-20 125-200 50 5,7 0,2 k1cZg-V* 25-*f0 125-200 50 *,7 0,2

Tabel31 bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei dk1cZg/x-V ,beekeerdgronden .

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk te) (%) (%) (um) klasse code diept e (cm- mv. )

A1g 0-3 5 grijsbruine,zee rhumeuze , 8 17 matiglicht ezavel ;iet s roestig C1g 35-7 0 bleekgeel,leemarm ,mati g 170 fijnzand ;roesti g Dg 70-150 grijze,stugg ekeileem ; 45 170 roestig

EZ Enkeerdgronden 24h a = 1,0%

De enkeerdgronden komenvoo r tussen Grootegast en Sebaldeburen enbi j Westerzand. De oppervlakte is gering. De gronden hebben eendikk e (>50 cm),grijsbruin e bovengrond die ca.6 % humus en slechtsweini g lutumbeva t (<6% lutum). Ze behoren tot de oudste cultuurgronden inhe t gebied. Naar textuur (zandgrofheid)va n debovengron d hebbenw e binnen de enkeerdgronden twee legenda-eenheden onderscheiden. 78

EZ35 Enkeerdgronden; sterk lemig, zeer fijn zand

De enkeerdgronden met eenzee r fijnzandige bovengrond komen voor bij Westerzand, tennoorde n vand e Abel Tasmanweg. De oppervlak te bedraagt 17h a= 0,7% . De bovengrond is 50-80 cmdik .He t humusgehalte vand e grijsbruine bovengrond bedraagt 4-6%,he t leemgehalte 20-28% end e zandgrofheid (M50)14 0um . Hetbovenst e deel vanhe t cultuurdek (tot ca.3 0 cm)i shumeuze r danhe t onderste. De dikke boven grond is ontstaan door eeuwenlange bemesting met potstalmest. Het lage lutumgehalte heeft twee oorzaken. Er isweini g lutum- rijk materiaal gebruikt bijd e bemesting, en door devri jho ge ligging zijn de gronden nauwelijks overstroomd met zeewa ter waardoor er geen klei op afgezet is.D e zandondergrond bestaat uit zwak en sterk lemig, zeer enmati g fijn zand, meestal zonder humuspodzol-B. Deze enkeerdgronden zijn, vooral door hundikk e bovengrond, goede graslandgronden metweini g beperkingen.

Tabel32 aGegeven spe rkaarteenhei dva nd eenkeerdgronde nEZ35 .

Kaarteenheid CHC CLC Bewortelbare Opper (cm mv.) (cm mv. ) diepte (cm) vlakte (ha) (%)

EZ35/A-I I I* 25-40 80-120 60 0,8 0,0 EZ35-V* 25-40 125-200 70 2,1 0,1 EZ35-VI 40-80 140-200 70 14,0 0,6

Tabel32 bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei d EZ35-VI,enkeerdgronden .

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (*) (%) (um) klasse code diepte (cm- mv. )

Al 0- 50 bruingrijs, matig humeus, 4 19 140 sterk lemig, zeer fijn zand AC 50- 70 grijsbruin, humusarm, 2 16 140 zwak lemig, zeer fijn zand C1 70-150 bleekgeel, zwak lemig, 16 140 zeer fijn zand 79

EZ55 Enkeerdgronden; sterk lemig,mati g fijn zand

De enkeerdgronden met eenmati g fijnzandige bovengrond komen voor tussen Grootegast en Sebaldeburen. De oppervlakte bedraagt 7 ha = 0,3%, De ca.6 0 cm dikke minerale eerdlaag is op dezevri j hoge gron den ontstaan door jarenlange bemesting met potstalmest enplag gen, die beide weinig lutumbevatten .D ebovengron d bestaat uit sterk lemig,mati g fijn zand met ca.6 % humus.Onde r de bovengrond komt bijna nergens eenhumuspodzo lvoor .D e bleek gele zandondergrond bestaat veelal uit zwak lemig,mati g fijn zand. Plaatselijk komt keileem ind e ondergrond voor (toevoeging .../x), waardoor innatt e periodenvri j hoge grondwaterstanden kunnen voorkomen. Overigens zijnhe t goede graslandgronden.

Tabel33 aGegeven spe rkaarteenhei dva nd eenkeerdgronde nEZ55 .

Kaarteenheid CHG CLG Bewortelbare Opper (cm- mv. ) (cm- mv.) diepte(cm ) vlakte (ha) (%)

EZ55/x-V* 25-W 120-200 70 0,2 EZ55-VI 40-80 H0-200 70 2,9 0,1

Tabel33 bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei dEZ55-VI , enkeerdgronden.

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) W (um) klasse code di epte (cm - mv.)

A1 0- 60 grijszwart,zee rhumeus , 6 25 160 sterklemig ,mati gfij n zand C1 60-150 bleekgeel,zwa klemig , 17 160 matigfij nzan d

4.1.2 Moerige gronden 264h a =10,4 %

De moerige gronden komenvoornamelij k voor ind e lage,natt e terreingedeelten, zoals die tennoorde n van Sebaldeburen, ten noordenva n de Casper Roblesdijk, tenweste nva n Lutjegast, langs deDoezumertocht , in de omgeving van Bombay, ind e zuid westpunt van het gebied en tenweste nva nWesterzand . 80

Demoerig egronde nhebbe nall eee nbovengron dva nzeeklei .Da n volgtbinne n4 0c m- mv .ee nmoerig e tussenlaagdi edikke rda n 5 à1 5c me ndunne rda n4 0c mis .D emoerig etussenlaa glig t opd epleistocen e zandondergrond.Naa rhe tvoorkome nva nee n humuspodzol-B-horizontonderscheide nw emoerig epodzolgronde n enmoerig eeerdgronde n (voorindelin gzi etabe l 5).

4.1.2.1Moerig epodzolgronden/moerpodzolgronde n 216h a= 8,5 %

Binnend emoerig epodzolgronde nkome nallee nmoerpodzolgronde n metee nkleide k (kWp)voor .He tkleide kvarieer t indikt eva n ca.2 0to t4 0cm .Al she tkleipakke tmee rda n2 0c mdi kis ,i s veelalallee ni nd eeerst e 10-20c mee nmineral eeerdlaa gont wikkeld,di e5-14 %humu sbevat .He tonderst edee lva nhe tklei dek,tusse nca .2 0e n3 0à 4 0cm ,bestaa tda nui tlicht eo f zwarekle ime tknippig eeigenschappen .Moerpodzolgronde nme t dezekle igrenze nveela laa nd ekleigronden .D emoerig etussen laagbestaa tveela lui tmoeilij kherkenbaar ,oligotroo fveen - mosveeno fui tmesotroo fbroekveen .Plaatselij klig te rtusse n deveen -e nd eB2-horizon tee ndunn egliedelaa g (ca.1 0 cm). Uithe tweini gvoorkome nva nd egliedelaa gkunne nw eafleide n date rmee rbroekvee nda nveenmosvee nvoorkomt .D ehumuspodzol - B-horizont ind ezandondergron d isgoe dontwikkeld ,behalv eo p deovergan gnaa rd emoerig eeerdgronden .D eB-horizon tbestaa t veelalui tster klemig ,zee rfij nzan d enzwa ko fster klemig , matigfij nzand .He tzan d ind eC-horizon t isveela lzwa kto t sterklemi ge nmati gfijnzandig .Naa rzwaart eva nd ekleiboven - grondhebbe nw ebinne nd emoerpodzolgronde nvie rlegenda-eenhe - denonderscheiden .

klWp Moerpodzolgronden;kleide kva nmati glicht ezave l

Demoerpodzolgronde nklW pkome nvoornamelij kvoo rte nnoorde n vanSebaldeburen .D eoppervlakt ebedraag t 25h a= 1,0% . De 15-30c mdikk ekleibovengron dbeva t 14-17%lutu me nca .8 - 14%humus .D eveentussenlaa g isca .10-3 0c mdik .He tvee ni s meestalwa tverweer d enonherkenbaar .D epodzol-B-horizon te n eengedeelt eva nd eC-horizon t bestaanveela lui tster klemig , zeerfij nzand ;diepe rkom tleemar me nzwa klemig ,mati gfij n zandvoor . Degronde nhebbe nee ngoed ebovengrond ,maa rzij ni nnatt epe riodener gtrapgevoelig . 81

Tabel34 aGegeven spe rkaarteenhei d vand emoerpodzolgronde n k1Wp.

Kaarteenheid CHG GLC Bewortelbare Opper (cm mv.) (cm - mv.) diepte (cm) vlakte (ha) (%) k1Wp-lll 10-20 85-120 30 17,5 0,7 kIWp/x- 11 I 5-20 85-120 30 3,4 0,1 kIWp/F- 111 10-20 85-120 40 1,1 0,0 k1Wp-V* 25-40 120-200 30 2,5 0,1

Tabel 34bProfielbeschrijvin g van kaarteenheid k1Wp-lll,moerpodzolgronden .

Hon';zon t Omschrijving Humus Lutur n Leem M50 Kalk (%) (%) <*) (um) klasse code diepte (cm - mv, .)

Al 0- 30 bruingrijze, zeer humeu- 8 14 1 ze, matig lichte zavel D 30- 60 zwart, verweerd veen 60 B2 60- 80 roodbruin, sterk lemig, 3 25 130 zeer fijn zand B3 80- 95 lichtbruin, sterk lemig, 1 30 120 zeer fijn zand C1 95-110 bleekgeel, leemarm, matig 6 160 fijn zand G 110-150 bleekgrijs, leemarm, ma 6 160 tig fijn zand

k3Wp Moerpodzolgronden;kleide kva nzwar ezave l

Degronde nva neenhei dk3W pkome nvoo rte nooste nva nLutje - gast,te nnoorde ne nweste nva nPeebo se ntusse nWesterzan de n deCaspe rRoblesdijk .D eoppervlakt ebedraag t 74h a= 2,9% . Deca .20-3 0c mdikk ebovengron dbeva t 18-24%lutum .He thumus - gehaltevarieer tva n6 to t14% .Zowe li ndikt eal si nlutum - gehaltekom tbi jdez egronde nnoga lwa tonzuiverhei dvoor .Te n oostenva nLutjegas tkom tplaatselij k tussend eAl-horizon te n hetvee nee nca .10-2 0c mdikk elaa gkalkloze ,licht eo fzwar e kleivoo rme tknippig eeigenschappen .D e 10-30c mdikk eveen - tussenlaagbestaa tveela lui tverweerd ,onherkenbaa rveen .D e zandondergrondbestaa toverwegen dui tzwa ke nster klemig , matig fijnzand . Doorhu nlag eliggin gte nopzicht eva nhe tgrondwate r zijnd e grondeni nnatt eperiode ner ggevoeli gvoo rvertrapping . 82

Tabel 35a Gegevens per kaarteenheid van de moerpodzolgronden k3Wp.

Kaarteenheid CHC GLC Bewortelbare Opper (cm - mv.) (cm - mv.) diepte (cm) vlakte (ha) (%)

k3Wp-l1 0-20 50- 80 20 2,8 0,1 k3Wp-ll1 10-20 80-120 30 41,5 1,6 k3Wp/x-lll 5-20 80-120 30 7,7 0,3 k3Wp/F-lll 10-20 80-120 40 1,6 0,1 k3Wp-lll* 25-40 80-120 30 4,2 0,2 k3Wp-V 10-20 125-200 30 0,9 0,0 k3Wp/x-V 10-20 125-200 30 12,2 0,5 k3Wp-V* 25-40 125-200 30 3,1 0,1

Tabel 35b Profielbeschrijving van kaarteenheid k3Wp-III, moerpodzolgronden.

Horiz ont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (urn) klasse code di epte (cm - mv, .)

A1 0- 25 bruingrijze, matig humeu- 6 24 1 ze, zware zavel D 25- 40 zwart, verweerd veen 60 B2 40- 70 roodbruin, sterk lemig, 3 30 130 zeer fijn zand B3 70-100 lichtbruin, sterk lemig, 1 30 130 zeer fijn zand C 100-150 bleekgrijs, zwak lemig, 12 160 matig fijn zand

k5Wp Moerpodzolgronden; kleidek van lichte klei

De grootste oppervlakten moerpodzolgronden k5Wp komen voor tus sen de Doezumertocht en de Eesterweg, ten noorden van Bombay, ten zuidoosten van Lutjegast en ten noorden van Peebos. De op pervlakte bedraagt 88 ha =3,5% . De 15-30 cm dikke bovengrond bevat 27-35% lutum. Plaatselijk komen bovengronden voor die maar 10-15 cm dik zijn. Het humusgehalte varieert van 5 tot 10%. Bij deze zwaardere gronden is het humusgehalte gemiddeld iets lager dan bij voorgaande legenda-eenheid k3Wp. Op verscheidene plaatsen komt tussen de Al-horizont en het veen een kalkloze, zware knipkleilaag voor met meer dan 35% lutum. De veentussenlaag is 10-30 cm dik en be staat veelal uit wat verweerd, moeilijk herkenbaar veen. De zandondergrond bestaat uit zwak en sterk lemig, zeer en matig fijn zand (M50 = 130-160 um). 83

De grootste oppervlakte van de gronden heeft een lage ligging, waardoor ze in natte perioden snel met water verzadigd zijn en erg gevoelig voor vertrapping worden.

Tabel 36a Gegevens per kaarteenheid van de moerpodzolgronden k5Wp.

Kaarteenheid CHC CLC Bewortelbare Opper (cm - mv.) (cm - mv.) diepte (cm) vlakte (ha) (%) k5Wp-ll 0-10 50- 80 20 1,6 0,1 k5Wp/x-11 0-10 50- 80 20 2,3 0,4 k5Wp-111 10-20 80-120 30 35,3 1,4 k5Wp/x-111 5-20 80-120 30 38,1 1,5 k5Wp/A-111 10-20 80-120 30 0,5 0,0 k5Wp-V 10-20 125-200 30 5,6 0,2 k5Wp/x-V 10-20 125-200 30 2,7 0,1 k5Wp-V* 25-1*0 125-200 30 1,7 0,1

Tabel 36bProfielbeschrijvin g van kaarteenheid k5Wp-lll,moerpodzolgronden .

Horiz ont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) (*) (Vim) klasse code diepte (cm - mv. .)

A1 0- 20 bruingrijze, zeer humeu- 9 26 1 ze, lichte klei D1 20- 35 grijze, zware klei; knip 1 45 1 D2 35- 55 verweerd veen (onherken 65 baar) B2 55- 80 roodbruin, sterk lemig, 3 30 140 zeer fijn zand C1 80-110 bleekgrijs, zeer sterk le 1 45 100 mig, uiterst fijn zand (lössleem) C 110-150 bleekgrijs, zwak lemig, 12 160 matig fijn zand

k7Wp Moerpodzolgronden;kleide kva nzwar ekle i

Degronde nva neenhei dk7W pkome nvoo rlang sd eDoezumertoch t enaa nd ezuidwestkan tva nhe tgebie d tussenPeebo se nd e Lauwers.D eoppervlakt ebedraag t2 9h a=1,2% . Deca .10-3 0c mdikk ebovengron dbeva t 37-45%lutum .He thu - musgehaltevarieer tva n4-8% .Plaatselij kkome nbovengronde n voordi emaa r1 0c mdi kzijn .Bi jenkel eboringe nbeva td e bovengrond ietsminde rda n35 %lutum .O pvee lplaatse nkom t 84

tussen de Al-horizont en de veentussenlaag zware knipklei voor met 40-48% lutum. De veentussenlaag is 10-40 cm dik en bestaat veelal uit verweerd, onherkenbaar veen en broekveen. De B-hori zont is zwak en sterk lemig, en zeer en matig fijnzandig (M50= 140-160 um). De grootste oppervlakte van de gronden bestaat uit lage, vrij natte gronden die in perioden met veel neerslag gevoelig zijn voor vertrapping.

Tabel 37a Gegevens per kaarteenheid van de moerpodzolgronden k7Wp.

Kaarteenheid CHC CLC Bewortelbare Opper (cm mv.) (cm - mv.) diepte (cm) vlakte (ha) (%) k7Wp-lI 0-10 50- 80 20 3,6 0,1 k7Wp-llI 10-20 80-120 30 13,3 0,5 k7Wp/x-11 1 5-20 80-120 30 12,0 0,5 k7Wp-V* 25-40 125-200 30 0,6 0,0

Tabel 37b Profielbeschrijving van kaarteenheid k7Wp/x-lll, moerpodzolgronden.

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk (%) (%) (*) (um) klasse code diepte (cm - mv, .)

A1 0- 10 grijze, matig humeuze, 6 40 1 zware klei D1 10- 30 grijze, zware klei; knip 2 48 1 D2 30- 50 verweerd veen; onherken 70 baar B2 50- 80 donkerbruin, sterk lemig, 6 25 140 zeer fijn zand; stug B3 80-100 lichtbruin, sterk lemig, 1 20 140 zeer fijn zand DG 100-150 blauwgrijze, stugge kei- 45 170 leem

4.1.2.2 Moerige eerdgronden/broekeerdgronden 48 ha = 1,9%

Binnen de moerige eerdgronden komen alleen broekeerdgronden (Wz) voor. Ze liggen hoofdzakelijk ten noorden en ten zuiden van de Casper Roblesdijk en ten zuiden van Bombay. De broekeerdgronden hebben een kleibovengrond waarin overwegend een minerale eerdlaag is ontwikkeld. Deze is ontstaan door be werking, bemesting en ophoping van organische stof in deze veel- 85

alvri jnatt egronden .Plaatselij kkom ttusse nd emineral e eerdlaage nd eveentussenlaa g eenzwar eknipkleilaa gvoo rva n ca. 10-20c mdik .D emoerig e tussenlaag is10-4 0c mdi ke n bestaatui tmoeilij kherkenbaa rvee no foligotroo fe nmesotroo f broek-o fzeggeveen .O pd eovergan gva nhe tvee nnaa rhe tzan d ligtplaatselij kee ndunn emeerbodemlaa g (ca.1 0cm )o fee n zeerster klemig elössleemlaag .D ezandondergrond ,waari ngee n humuspodzoli sontwikkeld ,bestaa tui tzwa ke nster klemig , zeere nmati gfij nzand .Bi jenkel eboringe nlang sd eCaspe r Roblesdijki spotkle iaangetroffe nbinne n12 0c m- mv . Naarzwaart eva nd ebovengron dhebbe nw ebinne nd ebroekeerd - grondentwe elegenda-eenhede nonderscheiden . k3Wz Broekeerdgronden;kleide kva nzwar ezave l

Degrootst eoppervlakt ebroekeerdgronde nk3W zkom tvoo rte n noordenva nd eCaspe rRoblesdijk .D eoppervlakt ebedraag t 20h a= 0,8% . Dedikt eva nd ebovengron dbedraag t 20-30c me nhe thumusge - halteerva n7-14% .He tlutumgehalt evarieer tva n1 8to t24% . Onderd ebovengron dkom tplaatselij kee nkalkloze ,zwar e knipkleilaagvoo rva nca .1 0c mdikte .D emoerig etussenlaa g bestaatvoornamelij kui tmoeilij kherkenbaar ,verweer dvee n ofbroekvee ne nsom sui tzeggeveen .D ezandondergron d isveela l zwaklemi ge nzee rto tmati g fijn.Bi jee nvri jgrot eopper vlaktei skeilee mi nd eondergron d aangetroffenbeginnen d tus sen6 0e n12 0c m- mv . (toevoeging .../x). Doord elag ee nnatt eliggin gzij ndez ebroekeerdgronde nster k gevoeligvoo rvertrapping .

Tabel38 aGegeven spe rkaarteenhei dva nd ebroekeerdgronde nk3Wz .

Kaarteenheid CHG GLG Bewortelbare Opper (cm - (cm - mv.) diepte (cm) vlakte (ha) (%) k3Wz-ll 0-10 50- 80 20 1,0 0,0 k3Wz/x-l1 0-10 50- 80 20 2,0 0,1 k3Wz-lll 10-20 80-120 30 5,8 0,2 k3Wz/x-ll1 5-20 80-120 30 8,8 0,3 k3Wz-V 10-20 125-200 30 1,1 0,1 k3Wz/x-V 10-20 125-200 30 1,6 0,1 86

Tabel38 bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei dk3Wz/x-III ,broekeerdgronden .

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk (%) (%) (urn) klasse code diepte (cm -mv . ,)

A1 0-2 0 bruingrijze, zeer humeuze, 9 22 1 zware zavel D 20-3 5 verweerd veen; onherken 70 baar C1 35-110 bleekgrijs, zwak lemig, 16 no zeer fijn zand DG 110-150 blauwgrijze, zandigekei - 30 170 leem

k5Wz Broekeerdgronden; kleidekva n lichte klei

De grondenva n eenheid k5Wz komenvoornamelij k voor langs de Casper Roblesdijk en ten zuidenva n Bombay. De oppervlakte be draagt 28h a = 1,1%. De dikte van debovengron d bedraagt 15-30 cm.Het humusgehalte van debovengron d varieert van 7 tot 14à 18%e nhet lutumge- halteva n 27 tot 35%.Plaatselij k isd e bovengrond venig (kleiig veen). Bij enkele boringen komt tussen de humeuze bovengrond end emoerig e tussenlaag een ca. 10c m dikke,kalkloze ,zwar e knipkleilaag voor.D emoerig e tussenlaag van 10-40 cm dikte bestaat veelal uit moeilijk herkenbaar veen. Plaatselijk is een dunnemeerbodemlaa g (10c m dik)aangetroffen . De zandondergrond bestaat voornamelijk uit zwak lemig,mati g fijn zand. Tussen ca.7 0 en 120 cm -mv .kom t keileem voor (toevoeging .../x). Bij enkeleboringe n isbinne n 150 cm- mv . potklei aangetroffen.

Door devri j lage ligging ten opzichte van het grondwater, het hoge humusgehalte van debovengron d enhe t voorkomen van keileem zijnd e gronden innatt e perioden erg gevoelig voor vertrapping.

Tabel39 aGegeven spe rkaarteenhei dva nd ebroekeerdgronde nk5Wz .

Kaarteenheid CHC GLC Bewortelbare Opper (cm (cm mv.) diepte(cm ) vlakte (ha)(% ) k5Wz/x-lll 5-20 80-120 30 23,9 0,9 k5Wz/x-V 10-20 125-200 30 f,2 0,2 87

Tabel 39b Profielbeschrijving van kaarteenheid k5Wz/x-lll, broekeerdgronden.

Horizont Omschri jving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (um) klasse code diepte (cm -mv , .)

A1 0- 20 bruingrijze, humusrijke, 12 26 1 1i cht e klei D1 20- 35 grijze,, zwar e klei; kni p 40 1 D2 35- 60 zwart, verweerd veen 60 C1 60- 90 bleekgrijs, zwak lemig, 12 160 matig fijn zand DG 90-150 grijze,, stugg e keilee m 45 170

4.1.3 Veengronden 214h a= 8,5 %

Veengrondenkome nversprei dvoo rlang sd eLauwers ,te nnoorde n vanBombay ,te nnoorde nva nd eCaspe rRoblesdijk ,te nnoorde n vanSebaldebure ne nversprei d inhe tgebie d openkel eklein e kaartvlakken. Deveengronde nbestaa ntusse n0 e n8 0c mdiept eui tmee rda n 40c mmoeri gmateriaal .Doo rhe trelië fva nd epleistocen ezand - ondergrondka nd edikt eva nhe tveenpakke tvariëre nva n4 0to t meerda n 150cm .Tijden sd etransgressiefase ni szeekle io phe t veenafgezet .D emees tvoorkomend eveensoorte nzij nzeggeveen , rietzeggeveene nbroekveen .Doo rvervenin gi svee lveenmosvee n verdwenen.I nhe tnoordooste nva nhe tgebie dkom tno gwe lveen mosveeno pzeggevee nvoor ,e ni ne nron dd edobben ,klein ein geslotenlaagte ni nhe tzandgebied ,lig toverwegen d ookveen mosveen.I nhe tnoorde nva nhe tgebie dkome nenkel eafgegrave n percelenvoo r (toevoeging .../A); hieri sveenmosvee nonde r hetkleipakke tvandaa ngehaald . Inhe tgebie dkome neerdveengronde ne nrauwveengronde nvoor ;i n deeerst eheef tzic hwe lee nmoerig eeerdlaa g ind ebovengron d ontwikkeld,i nd etweed enie t (voorindelin gzi etabe l6) .

4.1.3.1 Eerdveengronden/koopveengronden 32h a= 1,2 %

Binnend eeerdveengronde nkome nallee nkoopveengronde n (hV) voor.Z eligge nte nnoorde nva nd eCaspe rRoblesdij k ente n oostenva nd eGrootegastertocht . Dekoopveengronde nhebbe nee nkleiige ,veraarde ,moerig eboven grond (moerigeeerdlaag )me tee ndikt eva nca .15-3 0cm .He t organische-stofgehalteva ndez elaa gvarieer tva nca .1 5to t >35%, hetlutumgehalt e isgrote rda n10% .He tvri jlaaggelege n koopveengebied isvoornamelij kvanui td eLauwer sme tkleihou - 88

dend water overspoeld. Er iswa t klei afgezet endoo rbegroei ing, bemesting en bewerking is eenmi n ofmee r homogene,klei - igemoerig e eerdlaag ontstaan.He t veen bestaat voornamelijk lijkui t mesotroof broekveen en zeggeveen.Plaatselij k komt onder debovengron d verweerd, onherkenbaar veenvoor . Op de overgang van hetvee n naar de zandondergrond ligt plaatselijk een dikkemeerbodemlaag . Ten noordenva n de Casper Roblesdijk is ookveelvuldi g een zeer sterk lemige lossleemlaag aange troffen die binnen 120 cm -mv .begin t en doorgaat tot dieper dan 150 cm- mv .D e pleistocene zandondergrond begint veelal binnen 120c m -mv . De ontwateringstoestand van deze lage gronden is slecht. In zeernatt e perioden,zoal s inaugustu s 1985,staa t eengedeel te ervan onderwater .D e afvoercapaciteitva n sloten en gemaal is te gering.D e draagkracht van de gronden isbovendie n on voldoende. Naar het voorkomenva n eenhumuspodzo l in de pleistocene zand ondergrond hebbenw e binnen dekoopveengronde n twee legenda- eenheden onderscheiden.

hVp Koopveengronden; pleistoceen zand met humuspodzolbegin nend binnen 120 cm -mv .

Van dekoopveengronde n hVp komt éénkaartvla k voor langs de Grootegastertocht. De oppervlakte bedraagt 6h a =0,2% . De gronden hebben eenkleiige ,moerig e eerdlaag van ca.2 5 cm dik. Het lutumgehalte ervanbedraag t 25-30%,he t humusgehalte ca. 18%.Onde r debovengron d komt zeggeveenvoor .Tusse n8 0 en 120c m -mv .begin t depleistocen e zandondergrond methumus podzol.Het zand isoverwegen d sterk lemig en zeer fijn.D e C-horizont bestaat uit zwak en sterk lemig,zee r fijn zand. Deze laaggelegen grondenhebbe n innatt e perioden eenweini g draagkrachtige bovengrond.

Tabel40 aGegeven spe rkaarteenhei dva nd ekoopveengronde nhVp .

Kaarteenheid CHC GLG Bewortelbare Opper (cm- mv. ) (cm mv.j diepte (cm) vlakte (ha) (%) hVp-ll 0-10 50-8 0 20 1,0 0,0 hVp-11I 10-20 80-120 30 6,3 0,2 89

Tabel40 bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei d hVp-lll,koopveengronden .

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (um) klasse code diepte (cm - mv. )

A1 0- 25 bruingrijze, venige klei 20 23 C1 25-110 zeggeveen 90 B2 110-150 bruin, sterk lemig, zeer 2 20 140 fijn zand

hVz Koopveengronden; pleistoceen zand zonder humuspodzol beginnend binnen 120c m -mv .

De grondenva n eenheid hVzkome nvoo r tennoorde nva n de Casper Roblesdijk en ten oostenva n de Grootegastertocht. De oppervlak tebedraagt 24h a = 1,0%. De grondenhebbe n een ca. 15-30c m dikke bovengrond die uit kleiig veen ofvenig e klei bestaat.He t lutumgehalte varieert van 18 tot 30%,he t humusgehalte van 20 tot 40%.Te nnoorde n van de Casper Roblesdijk liggen enkele percelen met eenvri j dunne bovengrond (10-15 cm),di e plaatselijkwa t heterogeen is.He t veen bestaat veelal uit zeggeveenme t daarop plaatselijk wat broekveen. Somskomt onder het veen een lemige meerbodemlaag voor. Op veel plaatsen is een 10-40 cm dikke lossleemlaag aan getroffen,di e zeer sterk lemig (ca.50 %leem )e nuiters t fijnzandig is (M50 = 80-105 um). D e pleistocene zandondergrond zonder humuspodzol bestaat overwegend uit sterk lemig,zee r fijn zand en zwak lemig,mati g fijn zand. In sommige profielen is in de ondergrond verspoelde keileem aangetroffen tussen ca. 100 en 150 cm -mv . Deze laaggelegen natte gronden zijn zeer gevoelig voorver trapping.

Tabel41 aGegeven spe rkaarteenhei dva nd ekoopveengronde nhVz .

Kaarteenheid GHC GLC Bewortelbare Opper (cm mv.) (cm• •mv .) diepte (cm) vlakte (ha) (%)

hVz-l 0-10 40-50 20 6,5 0,3 hVz-ll 0-10 50-80 20 17,6 0,7 90

Tabel41 bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei dhVz-ll ,koopveengronden .

Horizont Omschrijving Humus Luturn Leem M50 Kalk te) (%) W (ym)klass e code diepte (cm- mv. )

A1 0-2 5 bruingrijze,venig ekle i 24 22 C1 25-7 0 zeggeveen 90 D 70-8 0 bleekgrijs,zee rster k 45 100 lemig,uiters tfij n zand(lössleem ) DG 80-150 bleekgrijs,zwa klemig , 12 130 zeerfij nzan d

4.1.3.2Rauwveengronde n 183h a = 7,3%

De rauwveengronden hebben geenmoerig e eerdlaag,maa r eenklei - dekme t of zondermineral e eerdlaag.Naa r het voorkomen van diemineral e eerdlaag hebbenw ebinne n de rauwveengronden wei deveengronden enwaardveengronde n onderscheiden.

pV Weideveengronden 110h a - 4,4%

Deweideveengronde n komenvoornamelij k voor ind e omgeving van Bombay, tenweste nva nLutjegast , tennoorde nva n de Casper Roblesdijk, tennoorde nva n Sebaldeburen enversprei d inhet gebied rond enkeledobben . Deze rauwveengronden hebben eenkleide kwaari n eenmineral e eerdlaag is ontwikkeld. Zekome nvoo r op plaatsen dievri jve r van de aanvoerbasis van dekle i liggen en daarwaa r hetveen - pakket vrij hoog isgewees t ten opzichte van de omgeving. Het veenpakket iswaarschijnlij kdoo r vervening envoora l door inklinken en oxidatie dunner geworden.D e gronden liggenn u namelijk zo laag,da t er anders eenvee l dikker kleipakket op afgezet had moeten zijn.Z e liggen alskerne n binnen deveen grondenme t eendikke r kleipakket ofal s laagtenbinne n de hoger gelegen zandgronden.

Demineral e eerdlaag is ontstaan door ophoping van humus in deze lage,natt e gronden en door bemesting met potstalmest, slib en terpaarde.Doo r bewerking enbodemleve n isd e bovengrond min ofmee r homogeen geworden.Doo r vervenen, terugstor tenva n de kleibovengrond enbewerke n komt er ind e bovengrond zowel indikt e alshomogenitei t enige onzuiverheid voor. De dikte van demineral e eerdlaag is ca.2 5 cm.Het humusge- haltevarieer t van 6 tot 16%e n het lutumgehalte van 12 tot 91

35%. Demineral e eerdlaag sluit overwegend direct aanhe t veenpakket aan;plaatselij k komt echter een dunne (ca. 10 cm) laag kalkloze,zwar e knipklei tussen de eerdlaag enhet veen voor. Ind e omgeving van de zandgronden en rond de dobbenkom t plaatselijk zandbijmenging in debovengron d voor.Het veenpak ket bestaat voornamelijk uit zeggeveen,behalv e ind e dobben waar veenmosveenvoorkomt . De dikteva n het veenpakket va rieert van 40 totmee r dan 150 cm. Op de overgang van het veen naar de zandondergrond is plaatselijk eenmeerbodemlaa g aan getroffen. De zandondergrond bestaat uit zwak en sterk lemig, zeer enmati g fijn zand. De ontwateringstoestand en draagkracht van alleweideveengron den isvri j slecht. Naar het voorkomen van eenhumuspodzo l ind e pleistocene zand ondergrond (binnen 120 cm -mv. )o f (wanneer hetvee n dieper doorgaat dan 120c m- mv. )naa r deveensoort zijnbinne n de weideveengronden vier legenda-eenheden onderscheiden.

pVp Weideveengronden; pleistoceen zand met humuspodzol beginnend binnen 120c m -mv .

Deweideveengronde n pVp komen voornamelijk voor ind e omgeving vanBombay , tennoorde nva n de Casper Roblesdijk en ten noorden van Sebaldeburen. De oppervlakte bedraagt 42 ha = 1,7%. De zwaarte van de ca. 20-30 cmdikk e minerale eerdlaag varieert vanmati g lichte zavel tot zware klei. De lichtere bovengronden komenvoornamelij k voor tennoorde nva n Sebaldeburen,d e zware bovengronden (>35%lutum )i nd e omgeving van Bombay.He thumus - gehalte is zeervariabel :het loopt uiteenva n 6 tot 16%,som s komen zelfsvenig e bovengronden voor.Plaatselij k ligt tussen dehumeuz e bovengrond enhet veen eenkalkloze ,licht e of zware kleilaag met knippige eigenschappen.Het veen bestaat voorname lijk uit zeggeveenwaarva n het bovenste deelwa tverweer d is. Ten noordenva n Sebaldeburen isveenmosvee n aangetroffen.Plaat selijk komt er een dunne gliedelaag voor op de overgang van veen naar zand.D e zandondergrond met humuspodzol bestaat veel al uit sterk lemig, zeer fijn zand en zwak lemig,mati g fijn zand.

Tabel42 aGegeven spe rkaarteenhei dva nd eweideveengronde npVp .

Kaarteenheid CHC GLC Bewortelbare Opper (cm mv.) (cm - mv.) diepte (cm) vlakte (ha) (%) pVp-ll 0-10 50- 80 20 23,3 0,9 pVp/A-II 0-10 50- 80 20 0,8 0,0 pVp-lll 10-20 80-120 30 15,5 0,6 pVp/x-lll 5-20 80-120 30 2,7 0,1 92

Tabel 42bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei d pVp-ll,weideveengronden .

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (urn) klasse code di epte (cm - mv.)

A1 0- 25 grijsbruine, humusrijke, 17 24 zware zavel C1 25- 80 zeggeveen 90 B2 80-100 donkerbruin, sterk lemig, 4 25 140 zeer fijn zand C 100-150 bleekgrijs, zwak lemig, matigfij nzan d 15 160

pVz Weideveengronden; pleistoceen zand zonder humuspodzol beginnend binnen 120 cm - mv.

De grondenva n eenheid pVz komen voornamelijk voor ten noorden van de Casper Roblesdijk. De oppervlakte bedraagt 36 ha « 1,4%. De 20-30 cm dikke minerale eerdlaag bestaat overwegend uit zwa re zavel en lichte klei enbeva t 6-14% humus.Enkel e profielen hebben eenvenig e bovengrond. Het veenpakket bestaat uit zegge veen en rietzeggeveen. Tussen het veen en de zandondergrond komt plaatselijk eenmeerbodemlaa g en/of eenuiters t fijnzandige leemlaag voor. De pleistocene zandondergrond zonder humus podzol bestaat uit gelaagd, zwak en sterk lemig, zeer fijn zand.

Tabel43 aGegeven spe rkaarteenhei dva nd eweideveengronde npVz .

Kaarteenheid CHG GLC Bewortelbare Opper (cm- mv .) (cm- mv. ) diepte (cm) vlakte (ha)(% ) pVz-l 0-10 40- 50 20 4,0 0,2 pVz-l1 0-10 50- 80 20 21,8 0,9 pVz/x-ll 0-10 50- 80 20 4,0 0,2 pVz-111 10-20 80-120 30 3,2 0,1 pVz/x-111 5-20 80-120 30 2,9 0,1 93

Tabel 43bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei d pVz-ll, weideveengronden.

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (um) klasse code diepte (cm -mv. )

A1 0-2 0 grijsbruine, humusrijke, 12 24 zware zavel Cl 20- 80 rietzeggeveen 95 DC 80-110 bleekgrijs,zee r sterk 40 130 lemig, zeer fijn zand (lössleem) C 110-150 bleekgrijs, sterk lemig, 20 HO zeer fijn zand

pVs Weideveengronden; veenmosveen; pleistoceen zand dieper dan 120 cm - mv. beginnend

Verspreid in het gebied komen vijf kleine oppervlakten weide veengronden pVs voor. Ze beslaan in totaal 2 ha = 0,1%. De gronden liggen overwegend in de dobben die in cultuur zijn gebracht. De minerale eerdlaag, die 8-14% humus bevat, is veel al ontstaan door bemesting. De dikte van de minerale eerdlaag varieert van 20 tot ca. 40 cm. Het veenpakket bestaat meestal geheel uit oligotroof veenmosveen, waarvan het bovenste deel wat verweerd is. De zandondergrond begint plaatselijk tussen 120 en 150 cm - mv., maar in de meeste gevallen dieper.

Tabel 44a Gegevens per kaarteenheid van de weideveengronden pVs.

Kaarteenheid CHC CLG Bewortelbare Opper (cm (cm - • mv.) diepte (cm) vlakte (ha) (%) pVs-ll 0-10 50- 80 20 0,4 0,0 pVs-11 I 10-20 80-120 30 1.* 0,1

Tabel 44b Profielbeschrijving van kaarteenheid pVs-lll, weideveengronden.

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) {%) (%) (urn) klasse code diepte (cm - mv.)

Al 0- 25 grijsbruine, humusrijke, 9 13 matig lichte zavel D1 25- 40 zwart, verweerd veen 70 D2 40-150 veenmosveen 90 94

pVc Weideveengronden; zeggeveen;pleistocee n zand dieper dan 120 cm- mv . beginnend

De grondenva n eenheid pVc komenvoornamelij k voor tenweste n vanLutjegast en tennoordooste n van Bombay. De oppervlakte bedraagt 30h a - 1,2%. De bovengrond is 15-30 cm dike nbestaa t overwegend uit lichte klei (25-35%lutum) . Het humusgehalte varieert van 7 tot14% . Tenweste n van Lutjegast komt plaatselijk tussen de humeuze bovengrond en deveenondergron d een dunne (ca. 10-20 cm)laa g kalkloze, zware kleivoor .He t veen direct onder het kleidek is somswat verweerd; de restva n hetveenpakket bestaat uit zegge- en rietzeggeveen.Bi j enkele grondenbegint tussen 120 en 150c m -mv . depleistocen e zandondergrond.

Tabel45 aGegeven spe rkaarteenhei dva nd eweideveengronde npVc .

Kaarteenheid CHC CLC Bewortelbare Opper (cm mv.) (cm - mv.) diepte (cm) vlakte (ha) {%) pVc-•1 1 0--10 50- 80 20 21 ,7 0,9 pVc-•II 1 10--20 80-•120 30 8 ,5 0,3

Tabel45 bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei dpVc-ll ,weideveengronden .

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (ym) klasse code diepte (cm- mv. )

A1 0-2 0 grijsbruine,humusrijke , 12 30 lichtekle i C1 20-8 0 zeggeveen 95 C 80-150 zeggeveen;me trietreste n 95

kV Waardveengronden 73h a =2, !

Dewaardveengronde n komen voor langs deLauwers ,te n westen van Lutjegast en inhe t noordoostenva nhet gebied. Deze rauwveengrondenhebbe n een kleidek waarin zich geen of slechts een 15 cm dikkemineral e eerdlaag heeft ontwikkeld. Onder deAl-horizon t ligt veelal grijze,roestige ,kalkloze , zware knipklei.D e grondenkome nvoornamelij k voor op de grens van de kleigronden. Ze liggen dichter bij de aanvoerbasis van dekle i dan de weideveengronden,waardoo r zichhie r duidelijk meer kalkloze,zwar e knipkleiheef t afgezet.O p enkeleplaat - 95

sen, o.a.i nhe tnoordooste nva nhe tgebied ,i sonde rhe tklei - dekvee nweggegraven . Deca .10-2 0c mdikk ebovengron dbestaa tmeesta lui tmati g humeuze,licht eto tzwar ekle i (25-50%lutum) .Daaronde rlig t opvee lplaatse nee n10-3 0c mdikk elaa ghumusarme ,roestig e zwareknipkle i (ca.45 %lutum) .Tusse nca .3 0e n4 0c mdiept e gaatd ekleilaa gvri jabrup tove ri nveen .Som skom te ronde r dekleilaa g eendu nlaagj everweer dvee nvoor .Bi jd ewaard veengrondenkV ckom tvrijwe laltij dallee nzeggeveen ,riet - zeggeveeno fbroekvee no prietzeggevee nvoor ,bi jkaarteenhei d kVskom tallee nveenmosvee nvoo ro fte nminst e4 0c mveenmos - veeno pzeggeveen .Waa rd emineral ezandondergron dbinne n 120c m- mv .begin t (kVp),bestaa the tveenpakke tui tzeggeveen , veenmosveeno fveenmosvee no pzeggeveen .D epleistocen ezand - ondergrondme thumuspodzo lbestaa tui tzee ro fmati gfijn , zwako fster klemi gzand .Te nweste nva nLutjegas ti sbi jee n geringeoppervlakt ekeilee mbeginnen dbinne n 120c m- mv . aangetroffen (toevoeging .../x). Binnend ewaardveengronde nzij ndri elegenda-eenhede nonder scheiden.

kVp Waardveengronden;pleistocee nzan dme thumuspodzo l beginnendbinne n 120c m- mv .

Dewaardveengronde nkV pkome nvoo rte nweste nva nLutjegas te n inee ngering eoppervlakt e inhe tnoordooste nva nhe tgebied . Deoppervlakt ebedraag t 35h a= 1,4% . Debovengron d isca .10-2 0c mdi ke nbestaa tvoornamelij kui t lichteklei .Plaatselij kkome ne rwe lbovengronde nvoo rva n zwarezave lo fzwar eklei .Bi jvee lprofiele nlig ttusse nd e bovengrond enhe tvee nee nlaa gzwar eknipkle i (ca.45 %lutum) . Dedikt eva nhe tgehel ekleipakke tloop tuitee nva nca .2 5to t 40cm .He tvee nbestaa toverwegen dui tzeggeveen ,rietzeggevee n enveenmosveen .Tusse nca .8 0e n12 0c m- mv .begin td epleis tocenezandondergron dme thumuspodzol-B .He tzan dbestaa tui t sterklemig ,zee rfij nzan de nster ke nzwa klemig ,mati gfij n zand.Te nweste nva nLutjegas tkom tplaatselij kkeilee mvoo r binnen 120c m- mv . (toevoeging .../x). Inhe tnoordooste nva n hetgebie d isbi jee ngering eoppervlakt egronde nveenmosvee n afgegraven (toevoeging .../A). Hetzij noverwegen dvri jlaaggelege ngronden ,di ei nnatt e periodengevoeli g zijnvoo rvertrapping . 96

Tabel46 aGegeven spe rkaarteenhei d vand ewaardveengronde nkVp .

Kaarteenheid CHC CLC Bewortelbare Opper (cm- mv. ) (cm - mv.) diepte (cm) vlakte (ha) (%) kVp-l 0-10 40-5 0 20 1,3 0,1 kVp-l1 0-10 50-8 0 20 16,9 0,7 kVp/A-11 0-10 50-8 0 20 1,8 0,1 kVp-111 10-20 80-120 30 7,2 0,3 kVp/x-lIt 5-20 80-120 30 7,3 0,3

Tabel46 bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei d kVp-lll,waardveengronden .

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (*) (%) (%) (Vim) klasse code diepte (cm- mv.)

A1 0- 10 grijsbruine, matig humeu- 6 30 ze, lichte klei D 10-3 0 grijze, zware kleij knip 45 C1 30-9 0 zeggeveen 95 D2 90-110 donkerbruin, sterk lemig, 25 140 zeer fijn zand 110-150 bleekgrijs, zwak lemig, 15 160 matig fijn zand

kVs Waardveengronden;veenmosveen ;pleistocee nzan ddiepe r dan12 0c m- mv .beginnen d

Degronde nva neenhei dkV skome nvoo ri nhe tnoordooste nva n hetgebied .D eoppervlakt ebedraag t4 h a= 0,1% . Dehumeuz ebovengron d isca .1 5c mdi ke nbeva t40 %lutum . Hethumusgehalt ebedraag tca .6% ; ind eheterogen ebovengronde n vand eafgegrave npercele n (toevoeging .../A)varieer the t echterva n5 to t25% .Onde rd ehumeuz ebovengron dkom tveela l eenzwar eknipkleilaa g (45%lutum )voor .Onde rhe tkleide k ligthe tveen ,da tto tca .8 0c m- mv .ui tveenmosvee nbestaa t enda novergaa t inzeggevee no frietzeggeveen .He tvee ngaa t doorto tdiepe rda n 150c m- mv .D ebovengron d isgevoeli gvoo r vertrapping,voora ld eheterogen ebovengron d ind eafgegrave n percelen. 97

Tabel47 aGegeven spe rkaarteenhei dva nd ewaardveengronde nkVs .

Kaarteenheid CHG CLC Bewortelbare Opper (cm- mv . (cm- mv. ) diepte(cm ) vlakte (ha)(* )

kVs-ll 0-10 50- 80 30 1,4 0,1 kVs/A-!I 0-10 50- 80 20 1,7 0,1 kVs-11I 10-20 80-120 30 0,4 0,0

Tabel 47b Profielbeschrijving van kaarteenheid kVs-ll, waardveengronden.

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk ei (%) (%) (urn)klass e code diepte (cm- mv. )

A1 0-1 5 grijsbruine,mati g humeu- 7 40 1 ze,zwar ekle i 0 15-3 0 grijze,zwar eklei ;kni p 45 1 C1 30-8 0 veenmosveen 90 C 80-150 rietzeggeveen 90

kVc Waardveengronden; zeggeveen; pleistoceen zand dieper dan 120c m- mv . beginnend

De waardveengronden kVckome n voornamelijk voor tenweste nva n Lutjegast en langs de Lauwers. De oppervlakte bedraagt 34h a= 1,4%. De dunne bovengrond (10-15 cm)bestaa t veelal uit zware zavel of lichte klei. De lichtere bovengronden zijn waarschijnlijk ontstaan door overslibbing enbemesting . Onder de bovengrond komt 10-30c mkalkloze , zware knipklei voor (ca.45 % lutum). De zware kleilaag gaat op ca.4 0c m- mv . over in zeggeveen of rietzeggeveen. De pleistocene zandondergrond is plaatselijk al tussen 120e n 150c m- mv . aangetroffen.

In natte perioden zijn de gronden gevoelig voor vertrapping.

Tabel 48a Gegevens per kaarteenheid van de waardveengronden kVc.

Kaarteenheid CHG GLG Bewortelbare Opper (cm - mv.) (cm- mv.) diepte(cm ) vlakte (ha) (%)

kVc-ll 0-10 50- 80 30 29,1 1,2 kVc- 11 I 10-20 80-120 30 5,3 0,2 98

Tabel48 bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei d kVc-ll,weideveengronden .

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk te (%) (%) (urn)klass e code diepte (cm- mv. )

A1 0- 15 grijsbruine, matig humeu- 6 26 1 ze, lichte klei D 15- kO grijze, zware klei; knip 40 1 C1 40- 70 zeggeveen 95 G 70-150 rietzeggeveen 95

4.1.4 Kleigronden 811h a= 32,1 %

De (zee)kleigrondenkome nvoornamelij kvoo raa nd ewestkan t (langsd eLauwers )e naa nd enoordkan tva nhe tgebied ,te n noordenva nGrootegas t enSebaldebure ne nbi jDoezum . Dedoo rd eze eaangevoerd ekle ii sonde rrustige ,brakk eom standighedenafgezet .He tgebie d ligtnamelij kve rva nd e aanvoerbasisva nd eklei .Onde rdez eomstandighede ni skalkloze , lichtee nzwar ekle iafgezet ,veela lme tknippig eeigenschappen . Opd eoeverwa lva nd eLauwer si see nlaa gkalkrijk ekle iafge zet, waarvanhe tbovenst edee llate rwee ri sontkalk t (kalk- verloop B).Kalkloz ekle ime tknippig eeigenschappe ni son gunstigvoo rd evochtleveranti e enontwatering :bi juitdrogin g ontstaankrimpscheure ne ni nnatt e (vochtige)toestan dzwel t dekle iwee rdicht .D edichtgezwolle nkle iheef tee ngering e doorlatendheid. Langsd eLauwer skome nkleipakkette nvoo rva nmee rda n12 0c m dikte,elder szij nz enie tdikke rda n40-8 0cm .Daa rbegin t tussenca .4 0e n8 0c m- mv .he tvee nen/o fd epleistocen e zandondergrond.Plaatselij kkom ta lbinne n 120c m- mv .keilee m voor. Bijee ndee lva nd ekleigronde ni si nd ebovengron d eenminera leeerdlaa gontwikkeld .Dez ei sveela lontstaa ndoo rbemestin g metpotstalmes t enregelmatig ebewerking .Bi jd etuineerdgron - den, dieee ndikk emineral eeerdlaa ghebben ,heef the tmate riaalee n"gebroke nkarakter "doo rmengin gva npleistocee n zande nkeileemreste nme tkle io fslib .D ekle ie nhe tsli b zijndeel sbi joverstrominge ne ndeel s (vermoedelijk)al smest - bestanddeelo pdez egronde nterechtgekomen . Naarhe tvoorkome nva nee nmineral eeerdlaa g ind ebovengron d zijnd ekleigronde nonderverdeel d inkleieerdgronde ne nklei - vaaggronden. 99

4.1.4.1Kleieerdgronde n 169h a- 6,7 %

Dekleieerdgronde nkome nvoo rlang sd eAbe lTasmanweg ,te nzui denva nLutjegast ,i nd eomgevin gva nGrootegas t enDoezum ,te n oostenva nd eEesterwe ge nbi jDorp . Dezekleigronde nhebbe nee nmineral eeerdlaa gdi ei sontstaa n doorbemestin gme tpotstalmest ,terpaarde ,zoden ,bagge renz . Doordatvee lva ndez egronde nvroege ral sbouwlan d ingebrui k waren,i se rdoo rgrondbewerkin g enbodemleve nee nhomogen e bovengrondontstaan . Eengering eoppervlakt eva nd egronde nheef tee ndunn e (15-30cm )o fmati gdikk e (30-45cm )mineral eeerdlaag .Bi j dezegronde nkom tplaatselij konde rd ebovengrond ,di eveela l uitmati glicht eo fzwar ezave lbestaat ,ee nkalkloze ,zwar e knipkleilaagvoo r (profielverloop 3). Eenvri jgrot eoppervlak teheef tee nmineral e eerdlaagva n50-8 0c mdik .Dez edikk e bovengrond isontstaa ndoo rhe topbrenge nva nkle ie nhumushou - dendmateriaal .Ee ngroo tdee lva nhe tkleide ki see ngevol g vanoverstromin gme tslibrij kwater .Oo kkeilee mheef the tlu - tumgehalteva nd egronde nverhoogd ;he tkom tplaatselij kondie p voore ni sdoo rhe tgrave nva ngreppel se nslote nove rd eper celengebracht . Bijd eeerdgronde nkome nplaatselij konde rhe tkleipakket , tussen4 0e n12 0c m- mv. ,d evolgend eafwijkend elage nvoor : - eenmoerig elaa gva n10-4 0c mdik ,waaronde rveela lhe tpleis tocenezan dbegint ,vaa kme tee nhumuspodzol- B (toevoeging .../wpindie nd emoerig elaa gbinne n8 0c m- mv .begint) ; -pleistocee nzan d (toevoeging .../p); -keilee m (toevoeging .../x). Combinatiesva ndez elage nzij noo kaangetroffen .Bi jd etuin - eerdgrondenkom tgee nmoerig elaa gvoo rbinne n 120c m- mv . Dekleieerdgronde nzij nnaa rd edikt eva nd emineral eeerdlaa g onderverdeeld inleekeerdgronden ,woudeerdgronde n entuineerd - gronden (voorindelin gzi etabe l7) .

pMn Leekeerdgronden 34h a= 1,3 %

Deleekeerdgronde nkome nvoo rte nnoorde nva nWesterzand ,lang s deGrootegastertocht ,te nzuide nva nLutjegas t enbi jBombay . Deleekeerdgronde nhebbe nee n1 5à 3 0c mdikk emineral eeerd laagme tca .7 %humus .Dez ebestaa tui tkalkloze ,mati glicht e zavel,zwar ezave lo flicht eklei .Bi jd egrootst eoppervlakt e vand egronde nkom tonde rd eeerdlaa gee nkalkloze ,zwar eknip kleilaagvoo rva n20-4 0c mdikt e (profielverloop 3). Inee n geringeoppervlakt eontbreek tdez ezwar ekleilaa g (profielver loop 5). Hetkleipakke t iskalkloo s (kalkverloopC )e nbijn a overaldunne rda n12 0cm .Plaatselij kbegin t tussen4 0e n8 0 cm- mv .ee nca .1 0à 4 0c mdikk emoerig elaag .Dez ebestaa t 100

veelal uit zwart,moeilij k herkenbaar veen, soms uit venige gliede.D emoerig e laag ligt op pleistoceen zand,waari n op de meeste plaatsen eenhumuspodzo l is ontwikkeld (toevoeging .../wp). Bij de grondenmet een lichte kleibovengrond isplaat selijk tussen 120 en 150c m -mv . keileem aangetroffen,bi jd e grondenme t een lichtere bovengrond ookwe l ondieper dan 120 cm -mv . (toevoeging .../x). Het zijnvri j goede graslandgronden.Doo r het voorkomen van storende lagen ind e ondergrond (zoalskeilee m enveen ) end e zware knipkleilaag onder debovengron d hebben de gronden in natte perioden echterwateroverlast ,waardoo r vertrapping van de zodevoorkomt . Naar zwaarte van debovengron d enprofielverloo p zijn drie legenda-eenheden onderscheiden.

pMnl5C Leekeerdgronden; kalkloze,mati g lichte zavel,homogee n

Van de leekeerdgronden pMnl5C komen twee kaartvlakken vange ringe oppervlakte voor,éé n tennoorde nva nWesterzan d en één ten zuidenva n de Casper Roblesdijk (in totaal 3h a = 0,1%). Demineral e eerdlaag is 20-30 cm dik enbevat ca. 15%lutum . Het humusgehalte varieert van 4 tot 7%.Onde r de eerdlaag komt kalkloze,licht e kleivoor .Te n zuidenva n de Casper Roblesdijk begint van ca.6 0 tot 110 cm -mv .keilee m (toevoeging .../x). Het kaartvlak bijWesterzan d bestaat uit verwerkte gronden (toevoeging .../F).

Tabel49 aGegeven spe rkaarteenhei dva nd eleekeerdgronde npMnl5C .

Kaarteenheid GHG GLG Bewortelbare Opper (cm mv.) (cm- mv.) diepte(cm ) vlakte (ha) (%) pMnl5C/x-V 10-20 125-200 50 2,2 0,1 pMn15C/F-VI 40-80 125-200 50 1,1 0,0

Tabel 49b Profielbeschrijving van kaarteenheid pMn15C/x-V, leekeerdgronden.

Hori;zon t Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (*) (%) (*) (um) klasse code diepte (cm - mv, .)

A1 0-2 5 grijsbruine, zeer humeuze, 7 15 1 matig lichtezave l Cl 25-5 5 bruingrijze, lichte klei; 2 33 1 knippig D1 55-9 0 grijze,stugg e keileem 45 170 D2 90-150 bleekgrijs,zwa k lemig, 12 160 matig fijn zand 101

pMn33C Leekeerdgronden;kalkloze ,zwar ezave lo pkalkloze , zwarekle i

Degronde nva neenhei dpMn33 Ckome nvoo rte nnoorde nva nWes - terzand,te nzuide nva nd eAbe lTasmanweg ,lang sd eGroote - gastertochte nte nzuide nva nLutjegast .D eoppervlakt ebe draagt2 2h a= 0,9% . Demineral e eerdlaag is20-3 0c mdi ke nbeva tca .20 %lutum . Hethumusgehalt evarieer tva n5 to t7% .Onde rd emineral e eerdlaagkom t20-5 0c mkalkloze ,zwar ekle ivoor ,meesta l metknippig eeigenschappen ;he tlutumgehalt eerva nvarieer t van3 8to tmee rda n48% .Bi jall egronde nkom tmoeri gmate riaal,pleistocee nzan den/o fkeilee mvoor ,beginnen d tussen 40e n12 0c m- mv . (toevoeging .../wp, .../p, .../x). Alshe t pleistocenezan d (vaakme thumuspodzol )voorkom t incombina tieme tkeilee mbinne n12 0c m- mv. ,i sd ezandlaa gsom s maar2 0c mdik .He tmoerig emateriaa lbestaa tmeesta lui t onherkenbaar,zwar tveen . Hetzij ngoed egraslandgronden ,doc hi nregenrijk eperiode n kunnenz evri jna tzij ndoo rd estorend elagen ,zoal sd e zwareknipkle ie nd ekeileem .

Tabel50 aGegeven spe rkaarteenhei dva nd eleekeerdgronde npMn33C .

Kaarteenheid CHC GLC Bewortelbare Opper (cm - mv.) (cm - mv.) di epte (cm) vlakte (ha) (%) pMn33C/p-lll 10-20 80-120 50 0,5 0,0 pMn33C/x-V 10-20 125-200 50 2,0 0,1 pMn33C/p-V 10-20 125-200 50 1,6 0,1 pMn33C/p,x-V 10-20 125-200 50 6,2 0,2 pMn33C/wp,x-V 10-20 125-200 50 1,6 0,1 pMn33C/p-V* 25-40 125-200 50 2,5 0,1 pMn33C/p,x-V* 25-40 125-200 50 3,4 0,1 pMn33C/wp-V* 25-40 125-200 50 4,7 0,2

Tabel50 bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei d pMn33C/p,x-V*,leekeerdgronden .

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk te) (%) (%) (um) klasse code diepte (cm - mv.)

A1 0-3 0 grijsbruine,zee r humeuze,7 20 1 zwarezave l C1 30-5 0 bruingrijze,zwar e klei; 2 40 1 knip B2 50-9 5 roodbruin,zwa k lemig, 2 16 160 matig fijn zand D 95-150 grijze, stugge keileem 45 170 102

pMn53C Leekeerdgronden; kalkloze, lichte klei op kalkloze, zware klei

De gronden van legenda-eenheid pMn53C komen voor bij Bombay. De oppervlakte bedraagt 8 ha = 0,3%.

De 20 cm dikke eerdlaag bevat ca. 28% lutum en 7-12% humus. Bij de meeste profielen komt tussen 20 en 50 cm - mv. een kalkloze, zware kleilaag voor met ca. 40% lutum. Onder de kleilaag ligt 10-20 cm onherkenbaar, zwart veen of gliede, rustend op pleistoceen zand (toevoeging .../wp). Bij enkele boringen is tussen ca. 120 en 150 cm - mv. keileem aange troffen.

De ontwateringstoestand van de gronden is vrij slecht.

Tabel 51a Gegevens per kaarteenheid van de leekeerdgronden pMn53C.

Kaarteenheid CHC CLC Bewortelbare Opper (cm- mv. ) (cm mv.) diepte (cm) vlakte (ha)(% ) pMn53C/wp-lll 10-20 80-120 50 7,7 0,3

Tabel 51b Profielbeschrijving van kaarteenheid pMn53C/wp-111, leekeerdgronden.

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (urn) klasse code diepte (cm- mv. )

A1 0-2 0 grijsbruine,zee rhumeuze , 9 30 lichtekle i C1 20- 50 grijsbruine,zwar ekle i 36 D 50- 60 zwart,verweer dveen ; 60 metglied e B2 60- 85 roodbruin,ster k lemig, 2 23 H5 zeerfij nzan d C1 85-100 bleekgrijs,zee rster kle 35 130 mig,zee rfij nzan d C2 100-150 bleekgrijs,zwa klemig , 15 160 matig fijnzan d

cMn Woudeerdgronden 20 ha = 0,8%

De woudeerdgronden komen voor ten noorden van Westerzand en in een geringe oppervlakte ten oosten van Lutjegast.

De gronden hebben een 30 à 50 cm dikke minerale eerdlaag van kalkloze, matig lichte of zware zavel. Bij de grootste opper- 103

vlaktekom tonde rd eeerdlaa g eenkalkloze ,zwar eknipkleilaa g voorva n10-3 0c mdikt e (profielverloop 3). Bijee ngering eop pervlakterus tee nkleibovengron dva nca .40-5 0c mdikt evrij weldirec to pd epleistocen ezandondergron d kleio pzand ;pro fielverloop 2.Plaatselij kkom tda ntusse nhe tkleipakke te n dezandondergron d eendu n (ca.1 0cm )moeri glaagj evoor .He t totalekleipakke t isoverwegen ddunne rda n8 0c me nsteed s kalkloos (kalkverloopC) . Hetzij ngoed egraslandgronden . Naarzwaart eva nd ebovengron d enprofielverloo p zijntwe e legenda-eenhedenonderscheiden .

cMnl3C Woudeerdgronden;kalkloze ,mati glicht ezave lo pkalk loze,zwar ekle i

Dewoudeerdgronde ncMnl3 Ckome nvoo rte nnoorde nva nWesterzand . Deoppervlakt ebedraag t 11h a= 0,4% . Demineral eeerdlaa g is30-5 0c mdi ke nbeva t 14-17%lutum . Hethumusgehalt ebedraag t5-6% .Onde rd emineral eeerdlaa g komt 10-30c mkalkloze ,zwar eknipkle ivoor .He tkleipakke t isvrijwe lnergen sdikke rda n8 0cm .Plaatselij krus the t opee nveenlaa gdi e 10-30c mdi ki se nbinne n8 0c m- mv . begint.Onde rd eveenlaa gkom tpleistocee nzan dvoor ,meesta l metee nhumuspodzo l (toevoeging .../wp).Plaatselij krus the t kleipakketdirec to phe tpleistocen ezan d (toevoeging .../p).

Tabel52 aGegeven spe rkaarteenhei dva nd ewoudeerdgronde ncMn13C .

Kaarteenheid CHC GLG Bewortelbare Opper (cm - mv.) (cm - mv.) die pte (cm) vlakte (ha) (%) cMn13C/wp-lll 10-20 80-120 50 0,6 0,0 cMn13C/p-V* 25-40 125-200 50 2,5 0,1 cMn13C/p,A-V* 25-40 125-200 50 1,2 0,0 cMn13C/wp-V* 25-40 125-200 50 4,6 0,2 cMn13C/p-VI 40-80 140-200 50 1,4 0,1 cMn13C/wp-VI 40-80 140-200 50 0,6 0,0 104

Tabel 52b Profielbeschrijving van kaarteenheid cMn13C/wp-V*, woudeerdgronden.

Horizont Omschrijving Humus Lutur n Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (ym) klasse code diepte (cm -mv. )

A1 0- 35 bruine, zeer humeuze,ma - 8 15 tig lichte zavel C1 35- 60 grijze, zware klei kk D 60- 70 zwart verweerd veen 80 B2 70-110 roodbruin, sterk letnig, 3 28 U0 zeer fijn zand C1 110-135 bleekgeel, zwak lemig, 13 155 matig fijn zand C 135-150 bleekgrijs, zwak lemig, 16 155 matig fijn zand

cMn32C Woudeerdgronden; kalkloze, zware zavel op zand

Van de gronden van eenheid cMn32C komt één kaartvlak voor, ten oosten van Lutjegast. De oppervlakte bedraagt 9 ha = 0,3%. De gronden hebben een 30-50 cm dikke minerale eerdlaag van zware zavel. Tussen 40 en 80 cm - mv. begint de pleistocene zandondergrond, overwegend met een humuspodzol-B-horizont. Plaatselijk komt er tussen de klei en het zand een moerig laagje voor van 5-10 cm dik. Tussen 80 en 120 cm - mv. begint keileem (toevoeging .../x).

Tabel 53a Gegevens per kaarteenheid van de woudeerdgronden cMn32C.

Kaarteenheid CHC CLC Bewortelbare Opper (cm - mv.) (cm - mv.) diepte (cm) vlakte (ha) (%) cMn32C/x-V 10-20 125-200 50 8,8 0,3

Tabel 53b Profielbeschrijving van kaarteenheid cMn32C/x-V, woudeerdgronden.

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (*) (%) (urn) klasse code diepte (cm - mv, .)

Al 0- 50 grijsbruine, zeer humeuze, 7 21 1 zware zavel B2 50- 80 bruin, leemarm, matig fijn 8 160 zand D 80-130 grijze, stugge keileem 45 170 DG 130-150 blauwgrijze, stugge kei 50 170 leem 105

EK Tuineerdgronden 116h a= 4,6 %

Detuineerdgronde nkome nvoo rbi jDoezum ,te nooste nva nd e Eesterweg,bi jDorp ,i nd eomgevin gva nLutjegas t enbi j Grootegast. Degronde nligge noverwegen d opd ehoge rgelege nterreingedeel ten. Hetzij noud ebouwlande nof ,zoal sbi jDorp ,terpjes .D e meerda n5 0c mdikk emineral eeerdlaa gheef tveela lee nenigs zins"gebroke nkarakter "doo rd emengin gva n (pleistoceen)zan d metkle io fslib .Kle ie nsli bzij ndeel sbi joverstrominge ne n deelsal smestbestanddee lo pd egronde nterechtgekomen .Doo r hetgrave nva ngreppel se nslote ni se roo kwe llutumrijk ekei - leemi nd ebovengron dgemengd . Hethumusgehalt eva nhe tde kvarieer tva n4 to t8 %e nneem t bijtoenemend ediept eiet saf .I nhe talgemee nverander td e zwaarteva nbove nnaa rbenede ni nhe tprofie lweinig .D ebruin grijzebovengron dbestaa tui tkalkloze ,zee ro fmati glicht e zavel (kalkverloopklasseC) . Bijd emeest egronde nrus td ehumeuz ekleibovengron dbinne n 80c m- mv .o phe tpleistocen ezan d (profielverloop 2),waari n plaatselijkee nhumuspodzo li sontwikkeld .Indie ne rkeilee m binnen 120c m- mv .voorkom t (toevoeging .../x), ligte rvrij welaltij dee nte nminst e2 0c mdikk ezandlaa gtusse nkleide k enkeileemondergrond .Bi jd eoverig egronde n(profielverloo p 5)loop the tkleipakke t zondervee lwisselin g inzwaart edoo r totte nminst e 120c m- mv .o fhe trus ttusse n5 0e n8 0 cm- mv .veela ldirec to pd ekeilee m (toevoeging .../x).He t bovenstedee lva nd ekeilee mi sda nveela lwa tverweer de n zandig. Detuineerdgronde nzij ngoed egraslandgronden .Doorda te rnog alwa tzan d ind ebovengron dvoorkomt ,zij nz ebi jgebrui k alsbouwlan d slempgevoelig.Doorda te rbi jdez egronde no p veelplaatse nkeilee mvoorkomt ,kunne ne ri nnatt eperiode n voorkort eo flanger eduu rhog egrondwaterstande nvoorkomen . Ditheef tvoora li nhe tvoorjaa rhe tnadee lda tz elan gkou d blijven,waardoo rd egrasgroe iwa tlaa to pgan gkomt . Naarzwaart eva nd ebovengron d enprofielveroo pzij ne rvie r legenda-eenhedenonderscheiden .

EK02C Tuineerdgronden;kalkloze ,zee rlicht ezave lo pzan d

Degronde nva neenhei dEK02 Ckome nvoo ri nd eomgevin gva n Westerzand,Lutjegast ,Doezu me nGrootegast .D eoppervlakt e bedraagt 92h a= 3,6% . Demineral eeerdlaa gva ndez eoud ebouwlande ni s50-7 0c m dik, hoewelsom smaa rne t5 0cm .D ebovengron d isbruingrijs , bevat4-8 %humu se n6-12 %lutum .D ekle ii skalkloos .Tusse n 50e n8 0c m- mv .begin td epleistocen ezandondergron dwaari n eenhumuspodzo li sontwikkeld ,tenzi je rer gondie pkeilee m 106

voorkomt. Het zand is zwak of sterk lemig. Bij veel van deze gronden is de zandlaag maar dun (ca. 20-40 cm). Het zand rust dan binnen 120 cm - mv. op de keileemondergrond (toevoeging .../x). Een geringe oppervlakte gronden ten oosten van de Eesterweg is vergraven (toevoeging .../F).

Bij gebruik als bouwland zijn de gronden slempgevoelig.

Tabel 54a Gegevens per kaarteenheid van de tuineerdgronden EK02C.

Kaarteenheid CHC CLG Bewortelbare Opper (cm - mv. (cm - mv.) di epte (cm) vlakte (ha) (%)

EK02C-111 10-20 80-120 60 0,4 0,0 EK02C-V 10-20 125-200 60 0,7 0,0 EK02C/x-V 10-20 125-200 60 13,4 0,5 EK02C-V* 25-40 125-200 60 2,4 0,1 EK02C/x-V* 25-40 125-200 70 48,4 1,9 EK02C-VI 40-80 140-200 70 15,4 0,6 EK02C/X-VI 40-80 140-200 70 10,1 0,4 EK02C/F-VI 40-80 140-200 70 0,7 0,0

Tabel 54bProfielbeschrijvin g van kaarteenheid EK02C/x-V*, tuineerdgronden.

Horizont Omschrijving Humus Luturn Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (urn)klass e code diepte (cm- mv. )

A1 0-7 0 grijsbruine, zeer humeuze,7 zeer lichte zavel C1 70-100 bleekgeel, zwak lemig, 12 160 matig fijn zand D 100-150 grijze, stugge keileem 45 170

EK05C Tuineerdgronden; kalkloze, zeer lichte zavel, homogeen

De tuineerdgronden EK05C komen voor tennoorde nva nGrootegast . De oppervlakte bedraagt 7h a« 0,3% . Ze hebben eenca .50-7 0 cmdikk e minerale eerdlaag vankalkloze , zeer lichte zavel (6à 8 to t12 %lutum) .He thumusgehalt ebe draagt ca.5% .D edikk e minerale eerdlaag rust vrijwel direct op keileem (toevoeging .../x). Doordat degronde n vrij hoog liggen tenopzicht e vand eomge ving, isd eontwateringstoestan d vrij goed, maar moet veelwa ter zijdelings afstromen overd eveela l slecht doorlatende kei leem. Innatt e perioden kunnen ervoo r korte oflanger e tijd 107

iets te hoge waterstanden voorkomen, waardoor de gronden voor al in het voorjaar wat lang nat en koud blijven. Het zijn overigens goede graslandgronden.

Tabel 55a Gegevens per kaarteenheid van de tuineerdgronden EK05C.

Kaarteenheid GHC CLC Bewertetbar e Opper- (cm- mv. ) (cm- mv. ) diepte (cm) vlakte (ha)(% )

EK05C/X-V* 25-40 125-200 60 7,3 0,3

Tabel55 bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei d EK05/x-V*,tuineerdgronden .

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) {%) (%) (urn) klasse code diept e (cm- mv. )

A1 0-6 0 bruine,mati ghumeuze , 5 zeer lichtezave l D 60-150 grijze,stugg eke ileem ; 40 170 gelaagd

EK12C Tuineerdgronden; kalkloze, matig lichte zavel op zand

De gronden van eenheid EK12C komen voor ten oosten van de Eester weg, bij Westerzand en langs de oostgrens van het gebied noorde lijk van Sebaldeburen. De oppervlakte bedraagt 15 ha = 0,6%.

De bruingrijze minerale eerdlaag is 50-70 cm dik, bevat 5-8% hu mus en 13-17% lutum. De klei is kalkloos. Onder het kleipakket komt pleistoceen zand voor met of zonder humuspodzol. In een kaartvlak langs de oostgrens van het gebied begint tussen 100 en 120 cm - mv. keileem (toevoeging .../x).

Tabel56 aGegeven spe rkaarteenhei dva nd etuineerdgronde nEK12C .

Kaarteenheid CHG GLG Bewortelbare Opper (cm (cm mv.) diepte (cm) vlakte (ha) (%)

EK12C-V* 25-40 125-200 60 10,5 0,4 EK12C/x-V* 25-40 125-200 60 2.8 0,1 EK12C-VI 40-80 140-200 60 1.9 0,1 108

Tabel 56bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei d EK12C-V*,tuineerdgronden .

.Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (*) (%) (%) (vim) klasse code diepte (cm- mv. )

A1 0-5 5 bruin,mati ghumeuze , H matig lichtezave l B2 55-7 0 donkerbruin,zwa klemig , 16 155 matig fijnzan d C1 70-150 bleekgeel,zwa klemig , 13 155 matigfij nzan d

EK15C Tuineerdgronden; kalkloze, matig lichte zavel, homogeen

De tuineerdgronden EK15C komen voor in terpen bij Dorp en langs de Eesterweg. De oppervlakte bedraagt 2 ha = 0,1%.

Deze terpgronden hebben een minerale eerdlaag die dikker is dan 80 cm. Deze bevat ca. 8% humus en ca. 12% lutum. De klei is kalkloos. Langs de Eesterweg komt een vergraven perceel voor (toevoeging .../F).

Het zijn vrij hooggelegen graslandgronden met een goede ontwa tering.

Tabel 57aGegeven spe rkaarteenhei d vand etuineerdgronde nEK15C .

Kaarteenheid CHG CLG Bewortelbare Opper (cm- mv . (cm- •mv. ) diepte(cm ) vlakte (ha)(% )

EK15C/F-V* 25-

Tabel57 bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei d EK15C-VI,tuineerdgronden .

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk te) (%) (%) (Mm) klasse code diepte (cm- mv. )

Aan1 0-6 0 zwartbruine,mati ghumeuze ,5 14 matig lichtezavel ;terpi g (metbewoningsresten ) Aan2 60-120 zwartbruine,mati g humeuze,5 23 zwarezavel ;terpi g (met bewoningsresten 109

4.1.4.2Kleivaaggronde n 645h a= 25,5 %

Dekleivaaggronde nkome nvoo rtusse nd eAbe lTasmanwe ge nhe t VanStarkenborghkanaal ,e nlang sd ewestkan tva nhe tgebied . Bijd ekleivaaggronde nheef tzic hveela lwe lee nhumeuz elaa g ind ebovengron d ontwikkeld,maa rdez ei sdunne rda n1 5c mo f zwakontwikkeld .Hieri nonderscheide nd evaaggronde nzic hva n deeerdgronden .D emineral eeerdlaa gontbreek tdoorda td egron dennie to fnauwelijk swerde nbemes tme tpotstalmes te nterp aarde.Z eware ni nhoofdzaa kal sweide -e nhooilan d ingebruik . Degronde nzij noverwegen dvri jzwaar .Onde rd e10-2 0c mdikk e bovengrondkom tveela lkalkloze ,zwar eknipkle ivoor .Bi jee n vrijgrot eoppervlakt egaa td eknipkle itusse n4 0e n8 0c m- mv.ove ri nmoeri gmateriaal ,da tsom sdikke ri sda n4 0c m (danprofielverloo p 1), somsdunne r (danprofielverloo p3 , beidekalkverloopklass e C). Alleenlang sd eLauwer si see ndi k pakketkalkrijk ekle iafgezet ,da tinmiddel sto tca .3 0c m- mv.ontkalk ti s (profielverloop5 ,kalkverloopklass e B). Bij eengering eoppervlakt e rustkalkloze ,zwar ezave lbinne n8 0 cm- mv .o pd epleistocen ezandondergron d (profielverloop2 , kalkverloopklasseC) . Binnend ekleivaaggronde nzij ndrechtvaaggronde ne npoldervaag - grondenonderscheide n (voorindelin g zietabe l8) .

Mv Drechtvaaggronden 248h a= 9,8 3

Dedrechtvaaggronde nkome nvoo raa nd enoordoostkan t enlang s dewestgren sva nhe tgebie de nte nnoorde nva nLutjegast . Bijdez ekleivaaggronde nbegin t tussen4 0e n8 0c m- mv .ee n moerigelaa gdi edikke ri sda n4 0c m (profielverloop 1).E r zijn"normale" ,knippig ee nknipdrechtvaaggronden . Vand eeerst egroe pkome nslecht sdri eklein evlakje svoor . Hetkleipakke t ishie rca .7 0c mdi ke nbestaa tui tkalkloze , lichtekle izonde rknippig eeigenschappen .He tvee nbestaa t voornamelijkui tzeggeveen .D ezandondergron d ligtdiepe rda n 120e nplaatselij kzelf sdiepe rda n15 0c m- mv . Bijd eoverig edrechtvaaggronde nbestaa td ebovengron dui t zwarezavel ,licht ekle io fzwar eklei .D ebovengronde nzij n 10-20c mdi ke nbevatte n4-7 %humus .Onde rd ehumeuz eboven grondkom tveela lee nlaa gkalkloze ,zwar ekle ivoo r (45%lu - tum)me tknippig eeigenschappen .D edikt eva nhe tkleipakke t varieertva nca .4 0to t7 0cm .I nd enoordoosthoe kva nhe t gebied ligtonde rd ekle ica .4 0c mveenmosvee no pzeggevee n ofrietzeggeveen .Mee ri nwestelijk erichtin gkom tzeggevee n enrietzeggevee nvoor .Ee ngering eoppervlakt e isuitgeveen d (afgegraven;toevoegin g .../A). Naarknippighei d ennaa rlutumklass eva nd ebovengron dzij n vierlegenda-eenhede nonderscheiden . 110

Mv51C "Normale"drechtvaaggronden ;kalkloze ,licht ekle i

Dedrechtvaaggronde nzonde rknippig eeigenschappe nkome nvoo r bijDorp ,te nnoorde nva nPeebo se nte nooste nva nDoezum .D e oppervlaktebedraag t2 h a= 0,1% . Debovengron d isca .2 0c mdik ,heef tee nlutumgehalt eva n 25-30%e nbeva tca .7 %humus .He ttotal ekleipakke t isca . 70c mdi ke nrus to pzeggeveen .Plaatselij kbestaa the tbo venstegedeelt eva nhe tvee nui tonherkenbaar ,zwar tvee no f uitveenmosveen .D epleistocen ezandondergron dbegin tdiepe r dan12 0e nplaatselij kzelf sdiepe rda n15 0c m- mv .I nhe t vlakjebi jDor pi skle iafgegrave n (toevoeging .../A). Het zijn over het algemeen vrij natte, laaggelegen gronden.

Tabel 58a Gegevens per kaarteenheid van de drechtvaaggronden Mv51C.

Kaarteenheid CHC GLC Bewortelbare Opper (cm (cm- mv. ) diepte(cm ) vlakte (ha)(% )

Mv51C-ll 0-10 50-8 0 30 0,5 0,0 Mv51C-llI 10-20 80-120 50 0,8 0,0 Mv51C/A-llI 10-20 80-120 0,5 0,0

Tabel58 bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei d Mv51C-lll,drechtvaaggronden .

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk üls) (%) (%) (urn) klasse code diepte (cm - mv.)

A1 0- 25 grijsbruine, zeer humeuze, 7 27 lichte klei C1 25- 70 grijsbruine, lichte klei 2 34 D 70-100 zeggeveen 90 DG 100-150 zeggeveen 90

gMv31C Knippige drechtvaaggronden; kalkloze, zware zavel

De gronden van eenheid gMv31C komen voornamelijk voor ten noor den van Westerzand. De oppervlakte bedraagt 18 ha = 0,7%. De bovengrond is 10-20 cm dik, heeft een lutumgehalte van 18-24% en bevat ca. 6% humus. Onder de bovengrond komt kalkloze, zware knipklei (37-48% lutum) voor. Het kleipakket varieert in dikte van 50 tot 70 cm. Het veenpakket eronder is 40 tot meer dan 100 cm dik. Het bovenste deel van het veen bestaat veelal uit Ill

onherkenbaar,zwar tveen ,da tovergaa t inzeggeveen .Te nnoor denva nWesterzan dkom too kveenmosvee nvoor .Indie nd epleis tocenezandondergron d binnen 120c m- mv .begint ,i sdi taange gevenme t toevoeging .../p.I nhe tzan dkom tmeesta lee nhumus - podzolvoor .

Tabel59 aGegeven spe rkaarteenhei dva nd edrechtvaaggronde ngMv31C .

Kaarteenheid CHC CLC Bewortelbare Opper (cm - mv.) (cm - mv.) diepte (cm) vlakte (ha) (%) gMv31C-lll 10-20 80-120 50 0,9 0,0 gMv31C/p-lll 10-20 80-120 50 15,9 0,6 gMv31C/p,H-lll 10-20 80-120 50 0,

Tabel 59b Profielbeschrijving van kaarteenheid gMv31C/p-lII,drechtvaaggronden .

Horizont Omschrijving Humus Lutur n Leem M50 Kalk- (*) (%) (*> (urn) klasse code diepte (cm - mv, .)

A1 0- 15 grijsbruine, zeer humeuze, 7 20 1 zware zavel C1 15- 50 grijze, zware klei; knip 2 40 1 D 50-100 veenmosveen 90 B2 100-130 donkerbruin, zwak lemig, 4 16 160 matig fijn zand C 130-150 bleekgrijs, leemarm, ma 8 160 tig fijn zand

gMv51C Knippigedrechtvaaggronden ;kalkloze ,licht ekle i

Degronde nva neenhei dgMv51 Ckome nvoo ri nd enoordoosthoe k vanhe tgebied ,te nnoorde nva nLutjegas te nversprei d langs dewestgren sva nhe tgebied .D eoppervlakt ebedraag t 210h a= 8,3%. Debovengron d is10-2 0c mdik ,heef tee nlutumgehalt eva n27 - 35% enbeva t4-7 %humus .Onde rd elicht ekleibovengron d ligt veelalkalkloze ,zwar eknipklei .He tlutumgehalt eva nd ezwar e kleivarieer tva n3 7to tmee rda n50% .D edikt eva nhe tklei - pakketbedraag t 50-70cm .Tusse n5 0e n8 0c m- mv .begin td e veenondergrond.Dez ebestaa t ind enoordoosthoe kva nhe tgebie d uitca .4 0c mveenmosvee no pzegge -o frietzeggeveen .Mee r westelijkontbreek the tveenmosvee ngeheel .Plaatselijk ekom t depleistocen ezandondergron dbinne n 120c m- mv .voo r(toe - 112

voeging .../p), waarin meestal een humuspodzol is ontwikkeld.

Tabel 60a Gegevens per kaarteenheid van de drechtvaaggronden gMv51C.

Kaarteenheid CHG GLG Bewortelbare Opper (cm - mv. ) (cm - mv.) diepte (cm) vlakte (ha) (*) gMv51C/p,F-l 0-10 40- 50 20 0,5 0,0 gMv51C-11 0-10 50- 80 30 *.1 0,2 gMv51C/p-ll 0-10 50- 80 30 1,1 0,0 gMv51C/A-ll 0-10 50- 80 30 0,5 0,0 gMv51C-111 10-20 80-120 40 140,9 5,6 gMv51C/p-lll 10-20 80-120 40 48,0 1.9 gMv51C/F-lll 10-20 80-120 40 2,9 0,1 gMv51C-llI* 25-40 80-120 40 5,7 0,2 gMv51C/p-V 10-20 125-200 40 4,4 0,2 gMv51C-V* 25-40 125-200 40 1,7 0,1

Tabel 60b Profielbeschrijving van kaarteenheid gMv51C-MI, drechtvaaggronden.

Horizont Omschrijving Humus Luturn Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (ym) klasse code diepte (cm - mv.)

A1 0- 15 grijsbruine, zeer humeuze, 7 29 lichte klei C1 15- 60 grijze, zware klei; knip 43 D 60-100 veenmosveen 95 DG 100-150 zeggeveen 95

kMv71C Knipdrechtvaaggronden; kalkloze, zware klei

De knipdrechtvaaggronden komen voornamelijk voor langs de west kant van het gebied. De oppervlakte bedraagt 19 ha = 0,7%. De bovengrond is 10-20 cm dik, heeft een lutumgehalte van 38- 45% en bevat 4-6% humus. Daaronder komt kalkloze, zware knipklei voor met een lutumgehalte variërend van ca. 40% tot meer dan 50%. Op ca. 50 cm - mv. begint de veenondergrond. Het veen bestaat veelal uit zeggeveen en rietzeggeveen. Plaatselijk komt binnen 120 cm - mv. de pleistocene zandondergrond voor (toevoe ging .../p), waarin meestal een humuspodzol is ontwikkeld. Het zijn over het algemeen vrij natte, slecht ontwaterde gronden, waar weinig onderhoud plaatsvindt. 113

Tabel61 aGegeven spe rkaarteenhei dva nd edrechtvaaggronde nkMv71C .

Kaarteenheid CHC CLG Bewortelbare Opper (cm - mv. ) (cm - mv.) diepte (cm) vlakte (ha) (%) kMv71C-ll 0-10 50- 80 30 7,3 0,3 kMv71C/p-lI 0-10 50- 80 30 6,4 0,3 kMv71C-llI 10-20 50- 80 40 1,2 0,0 kMv71C/p-lll 10-20 50- 80 40 3,9 0,2

Tabel61 bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei dkMv71C-lll ,drechtvaaggronden .

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (ym) klasse code diepte (cm- mv. )

A1 0-1 5 grijsbruine,mati ghumeu - 38 ze,zwar ekle i C1 15- 45 grijze,zwar eklei ;kni p 42 D 45- 90 rietzeggeveen 90 DG1 90-140 rietzeggeveen 90 DG2 140-150 bleekgrijs,zwa klemig , 14 160 matigfij nzan d

Mn Poldervaaggronden 394h a= 15,6%

De poldervaaggronden komen voor tennoorde nva nd eAbe l Tasman- weg enlang sd ewestkan t vanhe tgebied . Poldervaaggronden hebben geen moerige laag zoals dedrechtvaag gronden.D edikt eva nhe tkleipakke t varieert van5 0to tmee r dan 120cm .E rzij n "normale",knippig e enknippoldervaaggron - den. Langsd eLauwer s komen poldervaaggronden zonder knippige eigen schappen voorme tmee r dan12 0c mklei .D ebovengron d bestaat hier uitkalkloze , lichte klei,di eo pca .3 0c m- mv .overgaa t in kalkrijke, lichte ofzwar e klei (profielverloop 5,kalkver - loopklasse B).Bi jd epoldervaaggronde n tenzuidweste nva nDor p rust kalkloze, zware zavel binnen 80c m- mv .o p pleistoceen zand (profielverloop 2,kalkverloopklass e C).Bi jd e grootste oppervlakte poldervaaggronden echter komt onder debovengron d kalkloze, zware kleime tknippig e eigenschappen voor (profiel verloop 3,kalkverloopklass e C).Bi jee ngering e oppervlakte van degronde nme tprofielverloo p 3i sonde r dezwar e knipkleilaag lichte en/of kalkrijke klei aangetroffen. Overigensi s bij vrijwel alle grondenme tprofielverloo p 3he tkleipakke t 114

dunnerda n12 0cm .Onde rd ekle ilig tda nmoeri gmateriaal , keileemen/o fpleistocee nzan d (meestalme thumuspodzol) .

Mn32C "Normale"poldervaaggronden ;kalkloze ,zwar ezave lo p zand

Vand egronde nva neenhei dMn32 Ckom tee ngering eoppervlak tevoo rte nweste nva nd eEesterwe g (4h a= 0,2%) . Deca .2 0c mdikk ebovengron dbeva t 18-20%lutu me nca .4 % humus.O p5 0à 6 0c m- mv .begin td epleistocen e zandondergrond. Hetzan di sveela lzwa klemi ge nmati gfijn .

Het zijn wat hoger gelegen gronden met een goede ontwatering.

Tabel 62a Gegevens per kaarteenheid van de poldervaaggronden Mn32C.

Kaarteenheid CHG CLG Bewortelbare Opper (cm -mv. ) (cm -mv. ) diepte(cm ) vlakte (ha) (%)

Mn32C-V* 25-40 125-200 50 4,4 0,2

Tabel 62b Profielbeschrijving van kaarteenheid Mn32C-V*, poldervaaggronden.

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk te) (%) (%) (urn)klass e code diepte (cm- mv. )

A1 0- 25 bruine, matig humeuze, 4 18 zware zavel C1 25- 50 bruingrijze, zware zavel 1 20 D1 50- 90 bleekgeel, zwak lemig, 17 155 matig fijn zand D2 90-150 bleekgeel, leemarm, matig 165 fijn zand

Mn55B "Normale" poldervaaggronden; kalkloze, lichte klei op kalkrijke klei

De kalkarme poldervaaggronden komen alleen voor langs de Lauwers. De oppervlakte bedraagt 12 ha = 0,5%. De ca. 20 cm dikke bovengrond bestaat veelal uit kalkloze tot kalkarme, lichte klei en bevat ca. 4% humus. Daaronder komt kalkarme tot kalkrijke, lichte of zware klei voor (30 tot ca. 115

45% lutum).I ntotaa li sca .3 0c mva nd ekle imi no fmee ront - kalkt.D ekalkrijk ekle iloop tdoo rto tte nminst e 120c m- mv .

Het zijn vrij hooggelegen, goed ontwaterde gronden.

Tabel 63a Gegevens per kaarteenheid van de poldervaaggronden Mn55B.

Kaarteenheid CHC GLC Bewortelbare Opper (cm mv.) (cm- mv. ) diepte (cm) vlakte (ha)(% )

Mn55B-11I 10-20 80-120 40 1,3 0,1 Mn55B-V* 25-40 125-200 50 9,3 0,4 Mn55B/A-V* 25-40 125-200 50 0,4 0,0 Mn55B-VI 40-80 140-200 60 0,9 0,0

Tabel 63b Profielbeschrijving van kaarteenheid Mn55B-VI, poldervaaggronden.

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (urn)klass e code diepte (cm- mv. )

A1 0-2 5 donkerbruine,mati g humeu-4 30 ze, lichte klei C1 25- 40 bruine, lichte klei 1 30 C2 40-150 bruingrijze, zware klei 1 40 (kalkrijk)

gMnl2C Knippigepoldervaaggronden ;kalkloze ,mati glicht e zavelo pzan d

Depoldervaaggronde ngMnl2 Ckome nvoo rte nooste nva nDor pe n tenzuide nva nDor p langsd eEesterweg .D eoppervlakt ebedraag t 10h a= 0,4% . Deca .2 0c mdikk ebovengron dbestaa tui tkalkloze ,mati glich tezave l (12-17%lutum )e nbeva t4-6 %humus .Onde rd eboven grondkom tto tca .6 0c m- mv .kalkloze ,zwar ezave lo flicht e kleivoo rme tknippig eeigenschappen .O pca .6 0c m- mv .begin t depleistocen ezandondergrond .Plaatselij ki si ndi tzan dee n humuspodzolontwikkeld . Hetzij nvri jhooggelegen ,goe dontwaterd egronden . 116

Tabel64 aGegeven spe rkaarteenhei dva nd epoldervaaggronde ngMn12C .

Kaarteenheid GHC CLG Bewortelbare Opper (cm- mv. ) (cm- mv. ) diepte(cm ) vlakte (ha)(% ) gMn12C-V* 25-40 125-200 50 6,8 0,3 gMn12C-VI 40-80 140-200 60 2,8 0,1

Tabel64 bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei dgMn12C-V* ,poldervaaggronden .

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk te) (%) (%) (yin) klasse code diept e (cm - mv, .)

A1 0-3 0 bruine,mati g humeuze, 16 matig lichtezave l C11 30-4 0 bruingrijze, lichte 30 klei; knippig C12 40-6 0 bruingrijze,zee r lichte 8 zavel D 60-150 bleekgeel, zwak lemig, 15 155 matig fijn zand

gMnl3C Knippige poldervaaggronden; kalkloze matig lichte zavel op kalkloze, zware klei

De gronden van eenheid gMnl3C komen voornamelijk voor ind e omgeving vanDorp , Lutjegast enWesterzand . De oppervlaktebe draagt 21h a= 0,8% . De bovengrond isca .2 0c mdi ke nbeva t 13-17% lutum. Hethu - musgehalte bedraagt 4-6%.Direc t onder debovengron d of tussen 30 en 70c m- mv .lig t eenlaa g kalkloze, zware knipklei. Bin nen 120c m- mv .kom t pleistoceen zand voor, opvee l plaatsen met eenhumuspodzol . Bij gronden met toevoeging .../wp ishe t kleipakket 50-70 cmdik ,bi jgronde n met toevoeging .../p 60-110 cm. De gronden komen overigens sterk overeen metd e woudeerdgronden cMnl3C. 117

Tabel 65a Gegevens per kaarteenheid van de poldervaaggronden gMn13C.

Kaarteenheid CHC CLC Bewortelbare Opper (cm - mv.) (cm - mv• ) diepte (cm) vlakte (ha) (%) gMn13C/wp-llI 10-20 80-120 40 0,6 0,0 gMn13C/v-ll I 10-20 80-120 40 0,7 0,0 gMn13C/wp-lll* 25-40 80-120 50 1,2 0,0 gMn13C/p-V 10-20 125-200 50 0,2 0,0 gMn13C/p,F-V 10-20 125-200 50 0,4 0,0 gMn13C/p-V* 25-40 125-200 50 8,0 0,3 gMn13C/wp-V* 25-40 125-200 50 9,6 0,4

Tabel 65b Profielbeschrijving van kaarteenheid gMn13C/wp-V*, poldervaaggronden.

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (pm) klasse code diepte (cm - mv, .)

A1 0- 15 bruine, matig humeuze, 4 15 1 matig lichte zavel C11 15- 40 grijsbruine, matig lichte 15 1 zavel; knippig Cl2 40- 70 grijze, zware klei; knip 45 1 D 70- 90 zwart, veraard veen en 60 g1i ede B2 90-130 roodbruin, sterk lemig, 4 30 130 zeer fijn zand C13 130-150 bleekgeel, sterk lemig, 30 130 zeer fijn zand

gMn33C Knippige poldervaaggronden; kalkloze, zware zavel op kalkloze, zware klei

De poldervaaggronden gMn33C komen voor ten noorden van de Abel Tasmanweg, ten westen van Lutjegast, in de omgeving van Dorp en langs de Eesterweg. De oppervlakte bedraagt 173 ha = 6,9%. De 15-25 cm dikke bovengrond bevat 18-24% lutum en 4-7% humus. Tussen 30 en 50 à 70 cm - mv. komt kalkloze, zware knipklei voor. Behalve de weinig donker gekleurde bovengrond komen de gronden veel overeen met de leekeerdgronden pMn33C. 118

Tabel 66aGegeven spe rkaarteenhei d vand epoldervaaggronde n gMn33C.

Kaarteenheid CHC CLC Bewortelbare Opper - (cm- mv.) (cm- mv. ) diepte(cm ) vlakte (ha) (%) gMn33C-111 10-20 80-120 40 2,0 0,1 gMn33C/p-ll1 10-20 80-120 40 2,8 0,1 gMn33C/p,F-lll 10-20 80-120 40 1,9 0,1 gMn33C/p,x-lll 5-20 80-120 40 1.9 0,1 gMn33C/wp-lll 10-20 80-120 40 25,4 1,0 gMn33C/wp,x-lll 5-20 80-120 40 5,3 0,2 gMn33C/p,x-lll* 25-40 80-120 50 3,3 0,1 gMn33C/wp,x-lll* 25-40 80-120 50 1,3 0,1 gMn33C-V 10-20 125-200 50 0,7 0,0 gMn33C/p-V 10-20 125-200 50 9,3 0,4 gMn33C/p,x-V 10-20 125-200 50 34,2 1,* gMn33C/wp-V 10-20 125-200 50 19,1 0,8 gMn33C/wp,x-V 10-20 125-200 50 8,5 0,3 gMn33C-V* 25-40 125-200 50 1,0 0,0 gMn33C/p-V* 25-40 125-200 50 28,3 1,1 gMn33C/p,x-V* 25-40 125-200 50 13,1 0,5 gMn33C/p,x,F-V* 25-40 125-200 50 1,0 0,0 gMn33C/wp-V* 25-40 125-200 50 10,3 0,4 gMn33C/wp,x-V* 25-40 125-200 50 2,2 0,1 gMn33C/p-VI 40-80 140-200 50 1,7 0,1

Tabel 66bProfielbeschrijvin g van kaarteenheid gMn33C/p,x-V, poldervaaggronden.

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) (*) (W) klasse code diepte (cm- mv. )

A1 0-2 0 grijsbruine, zeer humeuze,7 23 zware zavel C1 20-6 0 grijze, zware klei; knip 40 D1 60-8 0 bleekgeel, zwak lemig,ma 14 170 tig fijn zand D2 80-150 grijze, stugge keilee m 45 170

gMn53C Knippige poldervaaggronden; kalkloze, lichte klei op kalkloze, zware klei

De gronden van eenheid gMn53C komenvoornamelij k voor tennoor denva n deAbe l Tasmanweg, langs de Doezumertocht en langs de Eesterweg. De oppervlakte bedraagt 167h a = 6,6%. 119

De 10-20c mdikk ebovengron dbeva t26-34 %lutu me n4-7 %humus . Onderd elicht ekleibovengron dkom tkalkloze ,zwar eknipkle i voorme tee nlutumgehalt evariëren dva n3 8to t48 %e nsom s zelfsmee rda n50% .D egronde nkome nveela lvoo ro pd eover gangnaa rd edrechtvaaggronden .He tkleide ki so pvee lplaat senda noo kmaa r40-5 0c mdi ke ngaa tda nvri jabrup tove ri n veen.Di ti smeesta lslecht s10-4 0c mdi ke nbestaa tui tzegge - veeno fonherkenbaar ,zwar tveen .D eveenlaa grus tbinne n12 0 cm- mv .o pd epleistocen ezandondergrond ,meesta lme thumus - podzol (toevoeging .../wp).Waa rzowe lpleistocee nzan dal s keileembinne n 120c m- mv .i saangetroffen ,i sd ezandlaa g somsmaa r 20-40c mdik .Bi jee ngering eoppervlakt ebegin t veentusse nca .8 0e n10 0c m- mv .e ngaa tdoo rto tdiepe rda n 150c m- mv . (toevoeging .../v). Bijee nvri jgrot eoppervlakt eva ndez egronde ni sd eontwate ringstoestandmati g totslech t (GtI Ie nIII) .

Tabel67 aGegeven spe rkaarteenhei dva nd epoldervaaggronde ngMn53C .

Kaarteenheid CHC CLC Bewortelbare Opper - (cm- mv.) (cm -mv. ) diepte(cm ) vlakte (ha) (%) gMn53C/p-ll 0-10 50-8 0 30 3,8 0,2 gMn53C/x-111 5-20 80-120 40 0,9 0,0 gMn53C/p-lII 10-20 80-120 40 6,3 0,2 gMn53C/p,x-lll 5-20 80-120 40 0,9 0,0 gMn53C/wp-111 10-20 80-120 40 49,9 2,0 gMn53C/wp,x-lII 5-20 80-120 40 42,2 1,7 gMn53C/v-lll 10-20 80-120 40 2,1 0,1 gMn53C/p,x-lll* 25-40 80-120 50 0,9 0,0 gMn53C/v»p,x-lll* 25-40 80-120 50 1,1 0,0 gMn53C/p-V 10-20 125-200 50 1,7 0,1 gMn53C/p,x-V 10-20 125-200 50 2,5 0,1 gMn53C/wp-V 10-20 125-200 50 *,5 0,2 gMn53C/wp,x-V 10-20 125-200 50 38,0 1,5 gMn53C/v-V 10-20 125-200 50 1,2 0,0 gMn53C/p-V* 25-40 125-200 50 4,4 0,2 gMn53C/p,x-V* 25-40 125-200 50 5,1 0,2 gMn53C/v-V* 25-40 125-200 50 1,8 0,1 120

Tabel 67b Profielbeschrijving van kaarteenheid gMn53C/wp,x-111, poldervaaggronden.

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk (%) (%) (%) (um) klasse code diepte (cm -mv , .)

A1 0-2 0 bruine,mati g humeuze, 4 27 1 lichtekle i C1 20-5 0 grijze,zwar e klei; knip - 45 1 D 50-7 0 verweerd zeggeveen 70 B2 70-110 bruin, zwak lemig,mati g 3 16 160 fijn zand DG 110-150 grijze,zandig e keilee m - 25 170

kMn73C Knippoldervaaggronden;kalkloz e zware klei

De knippoldervaaggronden komen voor ind e zuidwestpunt van het gebied bij De Petten.D e oppervlakte bedraagt 7h a = 0,3%. Dehumushoudend e bovengrond is slechts ca. 10c m dik,beva t 36-45% lutum en 4-6% humus.Onde r de dunne bovengrond komt kalk loze, zware knipklei voor.Het totale kleipakket varieert in dikteva n 40 tot 110cm ,maa r isveela l niet dikker dan 70 cm. Met uitzondering van de zware kleibovengrond komen de gronden overeenme t dieva n legenda-eenheid gMn53C.

De ontwateringstoestand is vrij slecht (Gt II en III).

Tabel 68a Gegevens per kaarteenheid van de poldervaaggronden kMn73C.

Kaarteenheid GHG GLG Bewortelbar e Opper (cm -mv. ) (cm -mv. ) diept e (cm) vlakte (ha) (%) kMn73C/p-ll 0-10 50-8 0 30 0,4 0,0 kMn73C/wp-l1 0-10 50-8 0 30 1,8 0,1 kMn73C/v-ll 0-10 50-8 0 30 1,5 0,1 kMn73C/p-lll 10-20 80-120 40 0,7 0,0 kMn73C/wp-111 10-20 80-120 40 2,6 0,1 121

Tabel 68bProfielbeschrijvin gva n kaarteenheid kMn73C/wp-111,poldervaaggronden .

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (urn) klasse code diepte (cm - mv.)

A1 0- 10 grijsbruine, matig humeu- 36 ze, zware klei C11 10- 50 grijze, zware klei; knip 45 D 50- 70 zwart, verweerd zeggeveen 60 B2 70- 80 donkerbruin, sterk lemig, 3 30 160 matig fijn zand C12 80-100 bleekgeel, zwak lemig, 12 170 matig fijn zand G 100-150 bleekgrijs, zwak lemig, 12 200 matig fijn zand; met grindjes

4.1.5 Overigegronde n 126h a= 5,0 %

Onderd enaa m"overig egronden "bespreke nw ed ekeileemgronde n end edobbegronden .

KX Keileemgronden 124h a= 4,9 %

Dekeileemgronde nkome nvoornamelij kvoo rte nnoorde nva nGroote - gast (tussend eCaspe rRoblesdij ke nGrootegast )e nte nweste n vanGrootegast .Gering eoppervlakte nva ndez egronde nligge n verderte nzuide nva nLutjegas te nte nzuide nva nd eAbe lTas - manweglang sd eGrootegastertocht . Dekeilee mbegin tbinne n4 0c m- mv .D egronde nte nnoorde ne n tenweste nva nGrootegas tbehore nto td eoud ecultuurgronde n inhe tgebied .Doo rbemestin genz .i shie ree nmati gdikk e (ca. 40cm )mineral eeerdlaa gontstaan .Dez egronde nkome n overeenme td etuineerdgronden .D egronde ndirec tte nnoorde n enweste nva nGrootegas t liggenvri jhoo g (0to t>10 0c m+ NAP), diedirec tte nzuide nva nd eCaspe rRoblesdij kvri jlaa g (0to t6 0c m- NAP) . De (kleiige)mineral eeerdlaa grus tvrij weldirec to pd ekeilee me nbi jenkel eboringe no pd ezwar e potklei.D ekeilee mloop tveela ldoo rto tdiepe rda n15 0c m- mv., maarlig tplaatselij ko ppotklei .D egronde nbi jLutje - gaste nlang sd eAbe lTasmanwe ghebbe nee ndunn e (20-30cm ) mineraleeerdlaa go pca .10-2 0c mzan do pkeileem .He tlutum - gehalteva nd emineral eeerdlaa gvarieer tovera lva n6 à 8 to t 24% enhe thumusgehalt eva n5 to t8% . 122

Dekeileemgronde nzij ndoo rd eslecht edoorlatendhei d inre genrijkeperiode ngau wtamelij knat .D egronde no pG tV hebbe n vannatur eno gee nvri jgoed eontwatering ,di eo pG tII Iheb benechte ri nnatt eperiode nvee lwateroverlast .Vertrapt e bovengrondenkome nvee lvoor . Naardikt ee nhe tlutumgehalt eva nd ebovengron d zijnbinne n dekeileemgronde nvie rlegenda-eenhede nonderscheide n (voor indelingzi etabe l9) .

klKX Keileemgronden;dunn emineral eeerdlaag ;kleide kva n matiglicht ezave l

Vand egronde nva neenhei dklK Xkom téé nkaartvla kvoo rlang s deAbe lTasmanwe ge néé nte nzuidooste nva nBombay .D eopper vlaktebedraag t4 h a= 0,2% . Degronde nzij nvergelijkbaa rme td elegenda-eenhede nklH ne n klZnme ttoevoegin g .../x,allee nkom td ekeilee mno giet s ondieperi nhe tprofie lvoo r (binneno fo pca .4 0c m- mv.). De20-3 0c mdikk ebovengron d iskalkloos ,beva t 13-16%lutu me n ca. 6%humus .Tusse n2 5e n4 0c m- mv .kom tplaatselij kster k lemig,zee rfij nzan dvoor .Bi jsommig eander eprofiele nkom t tussend ebovengron d end ekeileemondergron d eendunn elaa g lichtekle ivoor .D ekeilee mloop tdoo rto tdiepe rda n15 0c m -mv . Dekeilee m isvri jstu ge nslech tdoorlatend .I nnatt eperio denkom tdaardoo rvertrappin gva nd ebovengron dvoor .

Tabel69 aGegeven spe rkaarteenhei dva nd ekeileemgronde nk1KX .

Kaarteenheid GHC CLG Bewortelbare Opper (cm - mv.) (cm - mv. ) diepte (cm) vlakte (ha) (%) k1KX-V 0-20 125-200 40 *,1 0,2

Tabel 69bProfielbeschrijvin g vankaarteenhei d k1KX-V,keileemgronden .

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk te) (%) (%) (pm) klasse code diept e (cm- mv .)

A1 0-2 5 bruine,zee r humeuze,ma -7 16 tig lichte zavel C1 25-4 0 bleekgeel,ster k lemig, 1 21 140 zeer fijn zand D 40-150 grijze,stugg e keileem 45 170 123

k3KX Keileemgronden; dunne minerale eerdlaag; kleidek van zware zavel

Van de keileemgronden k3KX komt een geringe oppervlakte voor ten zuiden van Lutjegast (2 ha = 0,1%). De bovengrond is ca. 25 cm dik en kalkloos en bevat 20-24% lutum. Het humusgehalte bedraagt ca. 8%. Behalve de iets zwaar dere bovengrond komen de gronden overeen met die van de voor gaande kaarteenheid.

Tabel 70a Gegevens per kaarteenheid van de keileemgronden k3KX.

Kaarteenheid CHC GLG Bewortelbare Opper (cm - mv.) (cm - mv.) diepte (cm) vlakte (ha) (%)

k3KX-V 0-20 125-200 *f0 2,3 0,1

Tabel 70b Profielbeschrijving van kaarteenheid k3KX-V, keileemgronden.

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (V>m)klass e code diepte (cm- mv. )

Al 0-2 0 bruine,zee rhumeuze , 21 zwarezave l D1 20-7 0 grijze,zandig ekeileem ; 25 170 gelaagd D2 70-150 grijze,stugg ekeilee m 45 170

kOcKX Keileemgronden; matig dikke minerale eerdlaag; kleidek van zeer lichte zavel

De grondenva neenhei d kOcKX komen voor tennoorde n ente nwes tenva nGrootegast . Deoppervlakt e bedraagt 63h a• » 2,5%. De gronden hebben eenmati g dikcultuurdek va nca .30-4 0cm .D e bovengrond bestaat uitkalkloze , zeer lichte zavel (6à 8 to t 12% lutum)e nbeva t 5-6%humus .Plaatselij k komt enige onzui verheid voor indikt eva nd ebovengron d ofbegindiepte vand e keileem.De mineral e eerdlaag rust vrijwel direct opd ekei - leemondergrond, diemeesta l doorloopt totdiepe r dan15 0c m- mv.He tcultuurde k isontstaa n zoalsbi jkOcH n enEK0 5 isbe schreven. Het zijn overhe talgemee n vrij hooggelegen gronden,maa r door het ondiep voorkomenva nd eslech t doorlatende keileem hebben zei nregenrijk e perioden snelwateroverlast , waardoor veel vertrapping vand ebovengron d voorkomt. 124

Tabel71 aCegeven spe rkaarteenhei dva nd ekeileemgronde nkOcKX .

Kaarteenheid CHG GLC Bewortelbare Opper (cm- mv. ) (cm- mv. ) diepte(cm ) vlakte (ha)(% ) kOcKX-lll 0-20 80-120 40 3,0 0,1 kOcKX-V 0-20 125-200 50 59,9 2,4

Tabel71 bProfielbeschrijvin gva nkaarteenhei dkOcKX-V ,keileemgronden .

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk te) (%) (%) (yn) klasse code diepte (cm- mv. )

A1 0-4 0 bruine,mati ghumeuze , 10 zeerlicht ezave l D 40-150 grijze,stugg eke ilee m 45 170

klcKX Keileemgronden; matig dikke minerale eerdlaag; kleidek vanmati g lichte zavel

De keileemgronden klcKX komen voor ten noorden van Grootegast. De oppervlakte bedraagt 54 ha = 2,1%. Dekalkloz e bovengrond, die 30-40 cm dik is,beva t 13-17% lutum. Het humusgehalte ervanvarieer t van 5 tot 10%.He t cultuurdek is ontstaan zoals bij kOcHn enEK0 5 isbeschreven . De bovengrond rust vrijwel direct op de keileem, die meestal doorloopt tot dieper dan 150 cm -mv . Bij enkele profielen is (onder 40-80 cm keileem) zware potklel aangetroffen. De laaggelegen grondenva n deze legenda-eenheid (Gt III en V) hebben innatt e perioden zeer snel envee lwateroverlast , de hoger gelegen gronden (die als gevolg van de keileem ookG t V hebben)hebbe nva n nature een betere ontwatering waardoor min der snelwateroverlas t optreedt. Over het algemeen zijn zowel laag als hoger gelegen gronden gevoelig voor vertrapping van de bovengrond. Ze zijn tevens slempgevoelig.

Tabel72 aGegeven spe rkaarteenhei dva nd ekeileemgronde nklcKX .

Kaarteenheid GHG GLC Bewortelbare Opper (cm - mv.) (cm- mv.) diepte(cm ) vlakte (ha) (%) k1cKX-l II 0-20 80-120 40 11.1 0,4 k1cKX-V 0-20 125-200 50 43.2 1,7 125

Tabel 72b Profielbeschrijving van kaarteenheid k1cKX-V, keileemgronden.

Hori; zont Omschrijving Humus Lutur n Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (um) klasse code diepte (cm - mv, .)

A1 0- 40 gn'jsbruine, zeer humeuze, 7 15 1 matig lichte zavel D1 40- 70 grijze, stugge keileem 45 170 D2 70-110 grijze, zandige keileem; 25 170 gelaagd D3 110-150 blauwgrijze potklei 3 70 1

Dobbegronden 2 ha = 0,1%

De dobbegronden komen voor tenweste nva n Peebos,bi j Doezum en tenweste n van Bombay. Dobbegronden liggen in (randen van) dobben die in cultuur zijn gebracht. De dobben zijn grotendeels dichtgeschoven met grond uit het perceel waarin ze zijn gelegen. Plaatselijk kan in een dieper deelva n de dobbewe lvreem d materiaal (huisvuil,pui n enz.)zij n gebruikt. De dobbegronden hebben daardoor eenbon t dekva n wisselende dikte en zwaarte. De dichtgemaakte dobben onderscheiden zich nog van de rest van het perceel door een lagere ligging,waardoo r het nog vrij natte plekken zijn.

Tabel73 aGegeven spe rkaarteenhei dva nd edobbegronde nD .

Kaarteenheid CHC CLG Bewortelbare Opper (cm mv.) (cm- mv. ) diepte(cm ) vlakte (ha) (%)

D/H-11I 0-20 80-120 40 0,4 0,0 D/F-111 0-20 80-120 40 1,5 0,1 D/H-V 0-20 125-200 40 0,4 0,0

Tabel 73b Profielbeschrijvingva nkaarteenhei d D/H-V, dobbegronden.

Horizont Omschrijving Humus Lutum Leem M50 Kalk- (%) (%) (%) (urn)klass e code diepte (cm- mv. )

(A1+ 0-5 0 bont, sterk lemig, matig 20 155 C1)p fijn zandj heterogeen D 50-150 zwart veen 70 126

4.1.6 Toevoegingen

Opd ebodem -e ngrondwatertrappenkaar tzij nzeve ntoevoeginge n gebruikt. ,../x:keileem ,beginnen d tussen4 0e n12 0c m- mv .e nte n minste 20c mdik .Keilee mkom tove rgrot eoppervlakte nvoo ri n ditgebied .D ekeileemdikt evarieer tva nenkel edecimeter sto t meerda n15 0cm .Dunn ekeileemlage ne nd etoplaa gva ndikker e pakkettenbestaa nnoga leen sui tverweerd ee nzandig ekeileem . Dikkekeileempakkette nzij nmeesta lstugge re nvri jdicht . .../p:pleistocee nzand ,a lda nnie tme tpodzol-B-horizont , beginnend tussen4 0e n12 0c m- mv .Dez etoevoegin gkom tuit sluitendvoo rbi jd ekleigronden . .../wp:10-4 0c mmoeri gmateriaal ,beginnen d tussen4 0e n8 0 cm- mv .e nliggen d oppleistocee nzand ,overwegen dme tpodzol - B-horizont.Dez etoevoegin gkom tuitsluiten dvoo rbi jd eklei gronden.D eveenlaa gbestaa tmeesta lui tmoeilij kherkenbaar , verweerdveen . .../v:moeri gmateriaal ,dikke rda n4 0cm ,beginnen ddiepe r dan8 0c m- mv .e ndoorgaan d totdiepe rda n 120c m- mv .Dez e toevoegingkom tove ree ngering eoppervlakt evoor ,e nuitslui tendbi jd ekleigronden . .../A:afgegraven .D eafgegrave ngronde nbetreffe ni ngroott e variërendeoppervlakte nversprei d inhe tgebied .D eafgravinge n zijnhe tgevol gva nzand -e nveenwinning . .../H:opgehoogd .Opgehoogd egronde nkome nversprei d inhe t gebiedvoor .He tzij nveela lklein eoppervlakten ,zoal sopge vuldedobben . .../F:verwerkt .Toevoegin g .../Fkom tversprei d inhe tgebie d voorove rgrot ee nklein eoppervlakten .D everwerkingsdiept e bedraagtte nminst e4 0cm .D ehorizonte ni nhe tprofie lzij n metelkaa rvermengd ;e rzij nechte rno gvoldoend eprofielken merkenaanwezi go md egronde nbi jd edivers eonderscheide n eenhedenonde rt ebrengen .

4.1.7 Overigeonderscheidinge n

Opd ebodem -e ngrondwatertrappe nkome nvie rcategorieë noveri geonderscheidinge nvoor . Sterkopgehoogd egronde nkome nvoo ri nenkel ehoo gopgespote n percelenlang she tVa nStarkenborghkanaal .He tzij ngronde n metee nheterogee nprofielopbouw .I ndez epercele nzij nwe l enkelegrondboringe nverricht ,waarva nee nprofielbeschrijvin g isgemaakt .Teven si see nvuilstor tbi jSebaldebure nal sster k opgehoogdaangegeven . 127

Eenaanta li nhoofdzaa kgeografisch ebijzonderhede nvorm td e tweedecategori eoverig eonderscheidingen :bebouwing ,wegen , waterlopen,kade nenz . Water,moeras ,petgate ne nonlan d zijnnie tal szodani gi n hetonderzoe kbetrokken .I nd estroke nlan d tussend epetgate n zijnplaatselij kwe lgrondboringe nverricht ,waarva noo kee n profielbeschrijving isgemaakt . Tenooste nva nDor pkom tee nterrei nvoo rwaa rgee ntoestem mingwer dverleen d omd epercele nt ekarteren .

4.2 Beschrijvingva nd egrondwatertrappen ;toelichtin go p degrondwatertrappenkaar t

Pergrondwatertra pworde nd ebelangrijkst ekenmerke ne nd e verbreidingbeschreven .I nLutjegast-Doezu mhebbe nw each t grondwatertrappenonderscheiden :I ,II ,III ,III* ,V ,V* ,V I enVII .

I GHG<2 0c m- mv. ;GL G<5 0c m- mv .

Grondenme tgrondwatertra p Ikome nvoo rte nooste nva nd eGroote - gastertocht,te nnoorde nva nd eCaspe rRoblesdij ke nte nooste n vand eDoezumertocht .D eoppervlakt ebedraag t 12h a= 0,5% . Dezegrondwatertra pkom tvoo ro pzee rlag eplaatse ne no puit - geveendepercelen .Doo rd elag eliggin gkom the tgrondwate ri n natteperiode nregelmati g totaa nhe tmaaivel d eni nextree m natteperiode nstaa ndez eplaatse nblank .D egronde nhebbe n veelalee ngering edraagkracht ,waardoo r zei nnatt eperiode n moeilijk teberijde ne nt ebeweide nzijn .

II GHG<4 0c m- mv. ;GL G= 50-8 0c m- mv .

Grondenme tgrondwatertra p IIkome nvoornamelij kvoo rlang sd e Lauwers,te nweste nva nLutjegas trichtin gBombay ,te nnoorde n vand eCaspe rRoblesdij ke nte nnoorde nva nSebaldeburen .D e oppervlaktebedraag t 184h a= 7,3% . Degronde nligge nva nnatur elaa gte nopzicht eva nhe tgrondwa tero fzij nverlaag ddoo rvervening .Oo kdoo rinklinke nva n hetveenpakke tkunne nlage rgelege nvlakke nzij nontstaan .D e grondenhebbe nveela lee nGH Gondiepe rda n2 0c m- mv .I nex treemnatt eperiode nstaa nslech tontwaterd edele no fingeslo tenlaagte n (zoalsbi jBomba ye nte nnoorde nva nd eCaspe r Roblesdijk)zelf sonde rwater .D ebovengron d isveela lweini g draagkrachtig;voora lkoop -e nweideveengronde nzij ndaardoo r moeilijkt eberijde ne nt ebeweiden .Verdrogin gkom tdaarente gennie tvoor . 128

III GHG<4 0c m- mv. ;GL G= 80-12 0c m- mv .

Grondenme tgrondwatertra pII Ikome nvoo ri nhe tnoordooste n vanhe tgebied ,lang sd eCaspe rRoblesdijk ,te nweste nva n Lutjegastrichtin gBombay ,te nooste nva nd eLauwer se nver spreid inhe tgebie d inkleiner evlakken .D eoppervlakt ebe draagt72 3h a- 28,6% . Degronde nvorme nee novergan gva nd elaaggelege ngronde nme t grondwatertrap IInaa rd ehoge rgelege ngronde nme tgrondwater - trapV .Z ehebbe nveela lee nGH Gtusse n0 e n2 5c m- mv .He t zijnvoornamelij kdrecht -e npoldervaaggronde nme tknippig e eigenschappene nmoerig egronde nme tee nkleidek .Z ehebbe n mindersne le nminde rlangduri ghog egrondwaterstande nda ndi e metgrondwatertra p II.D egebruiksduu r isiet slanger .Di t geldtvoora lvoo rd edrechtvaaggronde ne npoldervaaggronden .

III* GHG= 25-4 0c m- mv. ;GL G= 80-12 0c m- mv .

Vand egronde nme tgrondwatertra p III*kom tee ngering eopper vlaktevoor ,o.a .bi jPeebo se nte nzuidweste nva nDor p (33h a = 1,3%). Degronde nhebbe nee nGH Gva nca .2 5to t4 0c m- mv .He tzij n dewa thoge rgelege ngronde nbinne ngrondwatertra p III.Water standenbinne n2 5c m- mv .zulle nweini gvoorkome no fove ree n veelkorter eperiode .D egebruikswaard eva nd egronde ni sdaar doorhoge rda nva ndi eme tgrondwatertra p III.Z ezij nbete r berijd-e nbeweidbaar .

V GHG<4 0c m- mv. ;GL G>12 0c m- mv .

Groteoppervlakte ngronde nme tgrondwatertra p Vkome nvoo rte n oostenva nLutjegas t ente nnoorde ne nweste nva nGrootegast . Zebeslaa ni ntotaa l49 3h a= 19,5% . Degronde nhebbe nee nGH Gtusse nca .5 e n2 5c m- mv .Ee nge deelteerva nlig to pd eovergan gva nd ehoger ee ndroger egron denme tgrondwatertra pV *e nV Inaa rd elag ee nnatt egronde n metgrondwatertra p III.D egronde ndi eo pd eovergan gligge n naard enatt egronden ,hebbe nee nGL Gtusse n12 0e nca .15 0c m -mv . Verderhebbe noo kvee lgronde nwaarbi jkeilee mbinne nca .8 0 cm- mv .begin tgrondwatertra pV .D ekeilee mheef tee ngerin g waterbergendvermoge ne ni sslech tdoorlaten dwaardoo r innatt e periodenhog ewaterstande nvoorkomen .Afhankelij kva nd eland schappelijkehoogteliggin g (enhe tpolderpeil )ka nd eGL Gbi j dezegronde nvariëre nva n 120to tdiepe rda n20 0c m- mv . Tenslott ekom tee noppervlakt epoldervaaggronde nme tknippig e 129

eigenschappenme tdez egrondwatertra pvoor .Oo kbi jdez egron denkome ndoo rhe tgering ewaterbergen d vermogene nd eslecht e doorlatendheidhog egrondwaterstande nvoor . Degronde nme tgrondwatertra pV hebbe ni nperiode nme tvee l neerslag tehog egrondwaterstande nvoo roptimal egebruiksmoge lijkheden.I ndrog eperiode nka ndoo rd egrot efluctuati eva n hetgrondwate r enigedroogteschad evoorkomen .

V* GHG= 25-4 0c m- mv. ;GL G>12 0c m- mv .

Vrijgrot eoppervlakte ngronde nme tgrondwatertra pV *kome n voorbi jPeebos ,te nnoorde nva nDoezum ,lang sd eEesterweg , tennoorde nva nSebaldebure ne nte nzuide nva nWesterzand .Z e beslaani ntotaa l65 8h a= 26,0% . Degronde nhebbe nee nGH Gtusse nca .2 5e n4 0c m- mv .He t zijnvoornamelij kd evri jhooggelege nzandgronden ,d etuineerd - grondene nd epoldervaaggronde n ind eomgevin gva nDorp . Ind ehoger egronde nzonde rkeilee mbinne n 120c m- mv .be draagtd eGH Gca .35-4 0c m- mv .D eGL Gvarieer t erafhankelij k vand ehoogteliggin gva n 150to tdiepe rda n20 0c m- mv . Ind egronde nme tkeilee mbinne n 120c m- mv . (80to t12 0c m- mv.)bedraag td eGH Gca .25-3 5c m- mv .I nzee rnatt eperiode n kunnengedurend eee nkort eperiod eiet shoger estande nvoorko men. Dehog egronde nme tkeilee mbinne n12 0c m- mv .hebbe nee nGL G tussen15 0e n25 0c m- mv .Z ehebbe nee ngrot efluctuatie , doordatd ekeilee mee ngerin gwaterbergen dvermoge nheeft . Grondenme tgrondwatertra pV *zij ngoe dontwaterd .I nnatt e periodenka nevenwe lwa tvertrappin gva nd e (overwegendkleii - ge)bovengron dvoorkomen .I ndrog eperiode ntijden she tgroei seizoenkunne ngewasse ndoo rd egrot efluctuati eva nhe tgrond waterenig edroogteschad eoplopen .

VI GHG= 40-8 0c m- mv. ;GL G>12 0c m- mv .

Grondenme tgrondwatertra pV Ikome nvoornamelij kvoo rbi jPee - bos,Doezum ,te nnoorde ne nzuide nva nd eAbe lTasmanwe ge nbi j Westerzand.D eoppervlakt ebedraag t 165h a= 6,5% . Dezegrondwatertra pkom tvoo ro pd elandschappelij khooggelege n gronden.He tzij noverwegen d oudecultuurgronde nme tee nmati g dikkeo fdikk ebovengrond .Bi jvee lgronde nzonde rstorend e lagen (zoalskeileem )lig td eGH Gtusse nca .6 0e n8 0c m- mv . end eGLG ,afhankelij kva nd ehoogteliggin g t.o.v.d eomgeving , tussen 150e n25 0c m- mv .o fdieper .Bi jgronde nme tkeilee m (tussen8 0e n12 0c m- mv. )lig td eGH Gveela ltusse n4 0e n6 0 cm- mv .Z ehebbe noverwegen d eengrot efluctuatie .Gronde n 130

metdez egrondwatertra pkunne ni nhe tgroeiseizoe nenigszin s verdrogen.

VII GHG= 80-14 0c m- mv. ;GL G>16 0c m- mv .

Degronde nme tgrondwatertra pVI Iligge nte nzuide nva nd e AbelTasmanwe ge nte nnoorde nva nWesterzand .D eoppervlakt e isgerin g (6h a= 0,2%) . Degronde nhebbe nee nGH Gtusse n8 0e nca .10 0c m- mv .e nee n GLGdiepe rda n20 0c m- mv .Z emake ndee lui tva nd ehoogst e grondenbinne nhe tgebied .Keilee montbreek tbinne n 150c m- mv.D egronde nzij nvrijwe laltij dberijdbaar .Z ehebbe nee n matigdikk ebovengron d (30-50cm )e nzulle ndaardoo rnie tster k verdrogen. 131

LITERATUUR

Bakker,H .d ee nJ .Schelling ,1966 .Systee mva nbodemclassifi catievoo rNederland ;d ehoger eniveaus .Wageningen . Pudoc. Bodemkaart,1981 .Bodemkaar tva nNederland ,schaa l1 : 5 0000 , toelichtingbi jhe tkaartbla d 6West ,6 Oost ,Leeuwar dene n2 Wes te nOos t (vasteland) .Wageningen .STIBOKA . Denneboom,J .e.a. ,1985 .BOPA Kversi e3.0 ;ee nprogrammapakke t omdigitale ,bodemkundig egegeven st everwerken .Wage ningen.STIBOKA .Rappor tnr .1857 . Ernst,L.F. ,1950 .Ee nnieuw eformul evoo rd eberekenin gva n dedoorlatendheidsfacto rme td eboorgatenformule .Gro ningen.TNO . Gans,W .de ,1976 ."Dobbe no phe tDrent splateau" .Geogr .Tijd - schr.Nieuw eReek sX ,354-369 . Kiestra,E .e nG .Rutten ,1986 .D ebodemgesteldhei dva nhe t landinrichtingsgebied Twijzel-Buitenpost.Wageningen . STIBOKA.Rappor tnr .1801 . Makken,H .e nG .Rutten ,1975 .Modelonderzoe kWest-Groningen , hetZuidelij kWesterkwartier ;bodemgesteldhei d enbo - demgeschiktheid.Wageningen .STIBOKA .Rappor tnr .1176 . Makken,H .e nG .Rutten ,1985 .D ebodemgesteldhei d enbodemge - schiktheidva nhe tlandinrichtingsgebie d Roden-Norg. Wageningen.STIBOKA .Rappor tnr .1733 . Stolp,J. ,G .Kampin ge nG .Rutten ,1977 .D ebodemgesteldhei d vanhe truilverkavelingsgebie d Kollumerland.Wageningen . STIBOKA.Rappor tnr .1138 . Waterbolk,H.Tj .e nJ.W . Boersma,1976 .Bewonin g invoor -e n vroeghistorische tijd.In :Histori eva nGroningen ,Sta d enLand .Groningen .13-74 . 133

T** LD r- r» m ro o O •a- CM r~ r- r~ r~ ,- LD 00 O m co O ffl CM r- .* O O o o ro ^~ r~ *~ <— O co CM *~ in o O T~ CM "~ o o LD o CM O

LD CM ffl m o Ot co •* LD LD CM o m r~ ffl 00 LD r- * ffl ffl ffl in Jt co A CM* inft coft f-ft enft roft r^ft m LDft Jfft o ft r»ft ft 00ft mft inft ffl ft co•« r"ft oft ro roft ffi ft o ft ft co ro [*» CM ro CM LO * ffi ^ ro CM r^ \o O ^- CM * ro •* ro co

CM CM ft ft O o o o ft ft LD LD

_ o ro er> .» CM * CM *— O m LO CM •I oft o ft o ft O ft o * o ft O ft O ft o ft o ft CM* o r—ft oft r-ft o ft O ft o

r- co r» »*- I-» m LD LD * ffl ro CM ro 00 CM ro a« ro•* CMft o« r~ CMft ffl ft ft ffl ft mft CMft roft t-"ft LDft CMft ffl ft roft LDft CM .» m CM ro ffi

.* CM in ,_ co o ffl ,_ r- CO -a- *—*— LD O LD o m O .3- CM n M O O ft oft CMft O ft * Oft LDft *~•« O ft enft o ft oft O ft *-ft O ft oft CM O ft '~ft O ft

O co 1X1 ro Ol m CM r» ffi ffl r- CS ro T— ro CM ffl o r-. ro r^ •I o ft mft CMft CM oft CMft ro CMft ffl ft coft ro CM LOft LO mft o ft ft o ft mft •4-« O r- 1 m CM o^ CM m ro T— CM \s>* ro > ~ .* *~ CM ^

O o ,_ ^ CM ,_ O o •ä" ro 00 m m T"- CM ro ^* CM A O oft *"ft Oft r—ft O ft O ft CMft O ft O ft CM« o ft r-ft O ft O ft CMft ^~ft O ft

ffi 1*- o Ol LD ,_ m m co 1— O r- CM ro CM CM * rv •I o * o ft ft ft Oft roft o * ffi o ft 00ft CMft CMft ft ft LDft f«ft. * mft CM ro f". CM •* r- ro m

o CM CM ft * ft ft O O ft o O O

O co LD O m C ft ft ft ft r- ro LD en •o ro co V ^> o * O Jt m roft O ro ^ LD o O CM ro o 4> 4> o« oft oft O ft o ft O• » *"ft• O O O O ^* O ft O ft o ft o ft

r- co ro .» r-. 00 r>. LD I-. CM ffl * ro ro r~ LO •I •* o ft O ft o ft ffi ft 00ft ft Oft r»ft CMft roft oft LDft LOft o ^ ro CM

O. ft ft m O o o

4) Q. Ol c 4> •(o- 4>> .» 41 •P

4) C Q. 4> Q. T3 C c O C 4) 4) O •o T3 C i- C O Ol O L. L. Ol LU 'S Ol T3 tO N •o i- m in X X X X c c c ü o o n> 4J •P •U c o O o o 4-> U o 4> z O) c c o f— ro m X X X o ro <0 O r— ro M o ro o ro O t— J3 LU X X J* J* j* j* 'S> ü o o J£ .^* .* *— .* .* -^ O .* JC J£ Ol .* .* J£ s 4> •o c o l_ en O N TD O 13*»

ft rO O on m CM m 00 «- •3-ft o ft o ft ft * oo ft ft CM ro O T-

O CM IT) oo ao ro CM * en en CM 10 ft ft M n n ft ft ft ft «I ID «XI r~ if r» en m O 00 00 f- •* CM m r- O CM CM r* 00 CM CM CM * ro ro O ^- CM

o en en ft ft .» CM * ID

co o CO ft ft ft O O o O O O

m r» 10 on ft ft ft M ft ft CM JJ- VO CM m O r-

in ro oo r- CM ft ro O O O ft O ft ft o O

t— ro V0 CM co ft ft ro ft CM ft ft 10 ao *

4> o O CM •o « o O ft .c O c 4> oo co 4-> ft o o 91 O 91 O CO u> on N N T- m C A «t A « 10 O CM CM «- ft o o ft ft « * ft > vc o o o o o oo en ro 10 en ro ro ro CM it m ft Q. ft •I ft ft ft ft •3-ft roft ID vo oo VU T- co Jt O CM O ro m V— CM CM in r-. CM

4> T- CM »- -3- O o o o on Q. ft ft ft o o o ft O o o ft ft ft « O «- T- O O

oo on vo ro O 10 r~. en ft ft A ft « CM ro ro O ft ft oo l_ * m O r *— r^ CM CM CM r-. 4>) 4) ro ro CM CM •P ft ft ft Ji O O ID O o

m m 4> o D. u> Jt CL O

LU lO 4> c c O 73 ai C 1) z c c TO 4) -o < 4> o c •o c X •o i- o C o z CJ1 O (_ < L- Dl < "o O) C Ol N c 4> •o TO •D 4) 4) L. O 4) > o 0) 4) a. > 4> 4) •o > a> a. a. a. a. Q. ce c m in u O a. N O O. N io o c r- ro m r» 4> ro m > > O > > > > 4> LU LU O SL .C CL CL CL CL S 4) E 135

* i- .* en PO 00 CO PO CD r- VC t- r-. PO r» 00 •\ « •* r- m m ft ft CM O ft ft ft ft ft ft ft ft ft ft ft t- © r- « •» •» CTl O PO O O O o o o o O o co o

CTl 00 r- PO CM r-. 10 #1 ft en oo m oi N 10 * ro CM ro CM h- ro O oo en «- r-. LT| ft ft ft « ft •P ro r» CM en «- O LD t- N Ol 00 re *- O r- CM

O O o ft O * O o r- O O

o CM en ft o ft ft ro CM CM CO ft ft CM T' ff! JT PO O PO en o ft ft ft O O ft O ft ft o o o CM O o co PO PO 00 PO ro CD p- in ft o CO ft ft ft ft ft * ft co O PO > O o m t— m LD PO po ie CD o CM CM ft ft ft ft o o O ft o o ft ft O O o O o 00 CMft 10ft 03 ft CM PO ft 00 ft ft jf CM PO CO 00 o ft

CD o CM 00 O ro PO o o o o P» CD CM in C ft «t at ft ft 10 ft O ft ft o ft O ft ft o ft o P-. co o o O > o o o o o •a- ro m r-- •* .* CM CO a. CD o ft ft O ft ft ft o o © o r«. ft ft •* ft ft LD m CM co o I". O o en CM ft r-. CM O o CM in 00 a. * o ft ft ft O o CM o O oi *— o o c CO ft O r- COft 00 en r— o ft ro Ol t- CN m *— > o O 4-> ft o ft o

> LD m ft ft a. o a. O o

c co o c c •o eu o » c •D •o •o T3 o < C c c L. O o o Ol L. X C_ Ol Ol < Dl Ol re c -o •O re •o o L. 0) L. > o o o O O O > 4> PO CM .c o '5 T3 m ro po o o o o 4> L. i- m m r- ro TJ c *- PO LO P^ O c CL m o c c c c c CM LD CM in m > > > 4> > > > > re z: z: £ O O O *- «- > 2: 2: s: re CL CL CL o ü s<: 2* ^ Ü 4-> s: oi oi i LU £ s LU ÜJ LU LU > 136

CM in .3- oo o-> vo ro V0 CM »- m «- Ol O o* CO o CM * M ft ft M ft M ft ft ft ft ft M O O O O VO vo o LD O O CM CM ft i£ •• r—ft CMft O ft O o O

4- m u N » M o «- CO 01 CM m CO co CM m m VO 00 ID ft ft ft n ID T- o co h« r» CM CM * co CM CM CM CMft coft o-fti 1"ft- •P t— M s (D Ol m CM co m O CO ic in .* CM m ^ CM

o ft VO

O «- t- m ft ft ft ft O O o VO

N * fl N M # CM o ft » M ft ft ft ft O O O O CM O ft V0 •d- f- oo vo cri ro ft ft ft ft ft ft r- o m % * 01 tf S UI r- vo

T- m T- oo CMft ft* ft- ft * |-~ O O ft m ft O O CM r- ft o ft o Ol o oo en ft ft ft ft ft Oo C O CM T- T3 4> * ft ft J= C o o o 4> V CM VC o 00 Ol •p ft c 10 ft * CM CM m «o r- vo oo vo ft * ft r- J- ft O m ft ft o o o ft o oo O O o Q. ro CO co CO co vo o «- 01 o-i 4> ft O ft ft ft ft co ft ft co 0-1 CM co O CO i- CM l_ 4) CM co ro O. ft ft ft O ft o O r» m 00 r- 4) ft co •o ft co oo L. co 4>) 4> in •P ft o

4) Q. CL O c 4) •P C L. JX, 4) 10 ••-» Ö •o 10 -t- T3 « Z C c > •— Ol CO < O 4) 4) O C X L- c C J£ O 4) z Ol c 4) 4> C x: O < Ol o TJ 10 4) E < •o t. c Ol Ol Ol 10 o C 4) CL C > E L. •.- O O 4) 4) O O O O O 4) Ol £ -P Ol C o 4> O CD CM m ro co co 4) X X 41 4) 3 •r- 4> 10 CM m *— *— co in r*. •O X X ^ ^ XI O -P L- 4) t- Ol ro C co in c c c c c i* ^ o o .O XI 4) 4) -P 4) C •P > 4) c c z z z z z O «- co O «- 4> O 4) •»- 4-> ro > T- O CU Q. o -o LU z z o m o ra i .* .¥ ^ JÉ •o XI C > 137

AANHANGSEL2 Woordenlijs t

Rapporte nkaarte nbevatte nterme ndi ewellich tenig etoelich tingbehoeven .I ndez elijst ,di eee nalfabetisch evolgord e heeft,vind tu d egebruikt eterme nverklaar d ofgedefinieerd . Omdatd emeest everklaringe no fdefinitie sberuste no p DeBakke r& Schellin g (1966),zij ntusse n () d enummer sva nd e bladzijdenvermel dwaaro p ingenoemd epublikati eveela ldiepe r opd ebetekeni sva nee nter mword tingegaan . afwatering:he tva nwate rontlaste ndoo rope nwaterlopen .Zi e ook:ontwatering . Al-horizont:bovengron dva nmineraa lo fmoeri gmateriaal ,aa n hetoppervla kontstaan ,mi no fmee rdonke rgekleurd ;d eorgani schesto fi sgehee lo fgedeeltelij kbiologisc homgezet .Zi eook : dikke,mati gdikk ee ndunn eAl-horizon t(62) . A2-horizont:mineral ehorizon tdi elichte rva nkleu re nmeesta l ooklage ri nlutum -o fhumusgehalt ei sda nd eboven -o fonder liggendehorizont .Verarm ddoo rvertical e (somslaterale )uit spoeling (62). ...an-horizont:horizon tdi eui tva nelder stoegevoer dmateri aalbestaat ."Aan "bijvoorbeel d duidto pd einvloe dva nd e plaggenbemesting inbijv .d eenkeerdgronde ne no pd einvloe d vanhe topbaggere ni nd etuineerdgronde n (an= anthropos )(63) . B-horizont:inspoelingshorizont ;ee nhorizon twaaraa ndoo rin - spoelingui tee nhoge rliggend ehorizon tstoffe n (humus,humu s + sesquioxyden,lutu mo flutu m+ sesquioxyden )zij ntoegevoeg d (62e n72-77) . B2-horizont:dee lva nee nB-horizon t dathe tsterks tontwikkel d is(62) . B2h-horizont:bovenst edee lva nee nB2-horizont ,waari nzee r sterkehumusverrijkin gheef tplaatsgevonde n(64) . B3-horizont:vorm tee ngeleidelijk eovergan gva nee nB2 -naa r eenC-horizon t(63) . ...b-horizont:( b= begraven )horizon tdi en ad ebodemvormin g metee nander eafzettin go fme tee nopgebracht e laag (bijv. Aan)bedek ti sgeraak t(64) . bodemprofiel(kortwe lprofiel) :doorsned eva nall eelkaa rver ticaalopeenvolgend ehorizonten ;i nd epraktij kva nd eStichtin g voorBodemkarterin gmeesta lto t12 0o f15 0c mdiepte . bodemvorming:veranderin gva nmoedermateriaa londe rinvloe dva n uitwendige factoren,waarbi jhorizonte nontstaan . bovengrond:bovenst ehorizon tva nhe tbodemprofiel ,di emeesta l eenrelatie fhoo ggehalt eaa norganisch e stofbevat .Kom tbodem - kundigi nhe talgemee noveree nme td eAl-horizont ,landbouwkun digme td ebouwvoor . 138

C-horizont:mineral eo fmoerig ehorizon tdi eweini go fnie ti s veranderddoo rbodemvorming .Doorgaan szij nd ebovenliggend e horizontenui tsoortgelij kmateriaa lontstaa n(63) . Cl-horizont:dee lva nd eC-horizon t datweini gverander dis , zoalsontkalkt ezave le nmati gverteer dvee n(63) . C2-horizont:dee lva nd eC-horizon t datonverander d is,zoal s kalkrijkeklei . D-horizont:mineral eo fmoerig ehorizon tdi eweini go fnie tver anderdi sdoo rbodemvorming .Doorgaan szij nd ebovenliggend ea l dannie tdoo rbodemvormin gveranderd ehorizonte nnie tui tsoort gelijkmateriaa lontstaa n(63) . DG-horizont:D-horizon t dieteven saa nd eeerstgenoemd eeise n vooree nG-horizon tvoldoet . dikkeAl-horizont :nie tvergrave nAl-horizon tdi edikke ri sda n 50c m(67) . doorlatendheid:i nd everzadigd ehorizontal edoorlatendhei d (K) zijni ndi tgebie dvij fklasse nonderscheiden : klasse K-waarde (m/dag) naam

1 <0,15 slecht doorlatend 2 0,15-0,30 matig doorlatend 3 0,30-0,50 redelijk doorlatend 4 0,50-1,00 goed doorlatend 5 >1,00 zeer goed doorlatend duidelijkehumuspodzol-B-horizont :duidelijk epodzol-B-horizont , waarinbenede n2 0c mdiept eee nB2 hvoorkomt ,o fwaarva nd ebo venste5 à 1 0c m (ofmeer )amorf ehumu sbevat ,di eal sdispers e humusi sverplaats t (74e n75) . duidelijkepodzol-B-horizont :horizon tme tee npodzol- Bdi e krachtigontwikkel d is,d.w.z .dat : -ee nbijn azwart elaa gvoorkom tva nte nminst e3 c mdikt e (B2h),of : -d eB 2voldoend ekleurcontras theef tme td eC-horizont .Naar mated eB 2dikke ris ,ma ghe tkleurcontras tminde rzijn ,of : - eenduidelij kt eherkenne nB-horizon t totdiepe rda n12 0c m doorgaat,of : - eenvergrave ngron dbrokke nB-materiaa lbeva twaarva nd e kleurgoe dcontrasteer tme tdi eva nd eC-horizon t (73e n74) . dunneAl-horizont :niet-vergrave nAl-horizon tdi edunne ri sda n 30cm ,o fee nvergrave nbovengron d ongeachtd edikt e(67) . eerdgronden:mineral egronde nme tee nmineral eeerdlaag ,maa r zonderduidelijk epodzol-B-horizon t enzonde rbriklaag . eolisch:doo rd ewin dgevormd ,afgezet . fluctuatie:zi egrondwaterstandsfluctuatie . 139

GHG (gemiddeldhoogst egrondwaterstand) :waard evoo rd egrond waterstand,afgeleze nbi jd eto pva nd egemiddeld egrondwater standscurve. G-horizont:mineral eo fmoerig ehorizon tdi egehee lo fvrijwe l geheeli s"gereduceerd "e nn aoxydati eaanzienlij kva nkleu r verandert.Moe too kaa nd eeise nvoo ree nC-horizon tvoldoe n (63). ...g-horizont:horizon tme troestvlekken ;d elette rg (=gley ) kano md eaanwezighei dva nroestvlekke naa nt egeve nbi jelk e horizontworde ngebruik t(64) . gleyverschijnselen:zie :hydromorf everschijnselen . GLG (gemiddeld laagstegrondwaterstand) :waard evoo rd egrond waterstand,afgeleze nbi jhe tda lva nd egemiddeld egrondwater standscurve. grondwater:wate rda tzic hbenede nd egrondwaterspiege lbevind t enall eholte ne nporië ni nd egron dvult .He tka nzic hvri j bewegene nword tdaaro moo kwe lvri jwate rgenoemd . grondwaterspiegel (=phreatisc hvlak ,niveau) :denkbeeldi gvla k waaropd edru ki nhe tgrondwate rgelij ki saa nd eatmosferische , enwaarbenede nd edru ki nhe tgrondwate rneerwaart stoeneemt . De"bovenkant "va nhe tgrondwater . grondwaterstand:diepte ,uitgedruk t inm o fc mbenede nmaaivel d (ofee nande rvergelijkingsvlak ,bijv .NAP) ,waaro pzic hd e grondwaterspiegelbevindt . grondwaterstandsfluctuatie:he tstijge ne ndale nva nd egrond waterstand.Som si nkwantitatiev e zingebruikt :he tverschi l tussenGL Ge nGHG . grondwaterstandsverloop:word tgekenmerk tdoo rd eGH Ge nGLG . grondwatertrap (Gt):omva tee ntrajec tva ngemiddeld egrondwa terstandsverlopen,da tbegrens dword tdoo rd eGH Ge nGLG . grondwatertrappenindeling:word tgebruik to md eva nplaat sto t plaatsoptredend everschille ni nhe tgemiddeld egrondwater standsverloop inkaar t tebrengen .Di tverloo pword tgedefini eerddoo rd eGH Ge nd eGLG .Zi eook :grondwatertrap . HG3-,LG3-methode :method ewaarbi jd eGHG ,o fd eGLG ,gevonde n wordtui the tgemiddeld eva nd ehoogste ,o flaagste ,dri egrond waterstandenpe rjaa rva nminimaa lach tjaren . hoog,middelhoog ,laa ge nzee rlaa g (gelegen):i nd ebodemkund e hebbendez eaanduidinge nbetrekkin g opd eliggin gva nhe tmaai veld tenopzicht eva nhe tgrondwater . horizont:laa gi nd egron dme tkenmerke ne neigenschappe ndi e verschillenva nd eerbove nen/o feronde rliggend elagen ;i nhe t algemeenlig tee nhorizon tmi no fmee revenwijdi gaa nhe tmaai veld. humus,-gehalte ,-klasse :kortheidshalv ekrijg the twoor dhumu s vaakd evoorkeur ,terwij lorganisch esto f (eenruime rbegrip ) 140

wordtbedoeld .Zi eook :organisch e stofe norganische-stofklas se(59) . hydromorfekenmerken : (1)Voo rd epodzolgronden : (a)ee nmoeri - gebovengron d of:(b )ee nmoerig etussenlaa g en/of:(c )gee n ijzerhuidjeso pd ezandkorrel sonmiddellij konde rd eB2 .(2 ) Voord eeerdgronde ne nd evaaggronden : (a)ee nG-horizon tbin nen8 0c mdiept ebeginnen d en/of:(b )ee nniet-gerijpt e ondergrond en/of: (c)ee nmoerig ebovengron d en/of:(d )ee n moerigelaa gbinne n8 0c mdiept ebeginnend ; (e)bi jzandgron denme tee nA ldunne rda n5 0cm :gee nijzerhuidje so pd e zandkorrelsonde rd eA-horizont ; (f)bi jkleigronde nme tee n Aldunne rda n5 0cm :roestvlekken ,beginnen dbinne n5 0c m diepte,i nee nhoofdkleu rme tchrom a2 o fkleiner ;o fander e (grijze)vlekken ,bijv .reductievlekken ,di ete nminst e2, 5 eenheid inhu egele rof/e néé neenhei d inchrom alage rzij n dand ehoofdkleu r(79) . hydromorfeverschijnselen :doo rperiodiek everzadigin gva nd e grondme twate rveroorzaakt everschijnselen .I nhe tprofie l waarneembaari nd evor mva nblekings -e ngleyverschijnselen , roest-e n"reductie"vlekke ne nee ntotaa l"gereduceerde "zone . Inijzerhoudend egronde nmeesta lgle yo fgleyverschijnsele nge noemd (37-42). kalkarm,-loos ,-rijk :bi jhe tveldbodemkundi gonderzoe kword t hetkoolzure-kalkgehalt eva ngron dgescha taa nd emat eva nop bruisenme tverdun d zoutzuur (10%HCl) . Erzij ndri ekalkklas - sen: 1 kalkloosmateriaal :gee n opbruising;overeenkomen d met minderda nca . 0,5% CaCO ,analytisc h bepaald,d.w.z .d egeanalyseerd e hoeveelheid CO ,omgere kendi nprocente n CaCO (opd egrond) . 2 kalkarm materiaal:hoorbar e opbruising;overeenkomen d met ca.0,5- 1I2 % CaCO. 3kalkrij kmateriaal :zichtbar eopbruising ;overeenkomen dme tmee rda nca . 1â 2 %CaC O. klei:mineraa lmateriaa lda tte nminst e8 %lutu mbevat .Zi e ook: textuurklasse. kleigronden:mineral egronde n (zondermoerig ebovengron do f tussenlaag),waarva nhe tmineral edee ltusse n0 e n8 0c m dieptevoo rmee rda nd ehelf tva nd edikt eui tkle ibestaat . Indienee ndikk eA lvoorkomt ,moe tdez egemiddel d zwaarder zijnda nd etextuurklass ezan d(83) . kleiigemoerig eeerdlaag :ee nmoerig eeerdlaag ,waari nlutu m voorkomt(65) . leem:1 mineraa lmateriaa lda tte nminst e50 %leemfracti ebevat ; 2kortwe ggebruik tvoo rleemfractie . leemfractie:mineral edele nkleine rda n5 0um .Word t ind eprak tijkvrijwe luitsluiten d gebezigdbi jlutumar mmateriaa l (53e n 57). Zieook :textuurklasse . lutum:kortwe ggebruik tvoo rlutumfractie . lutumfractie:mineral edele nkleine rda n2 u m (52).Zi eook : textuurklasse. Hl

matigdikk eAl-horizont :niet-vergrave nAl-horizon tdi e 30-50c mdi ki s(67) . mineraal:zie :mineraa lmateriaal ;zie :organische-stofklasse . mineraalmateriaal :gron dme tee norganische-stofgehalt eva n minderda n15 %(bi j0 %lutum )to t30 %(bi j70 %lutum) .Zie : organische-stofklasse (58-62). mineraledelen :he tbi j105° Cgedroogde ,ove rd e2 m mzee fge zeefdedee lva nee nmonste rn aaftre kva nd eorganisch e stofe n dekoolzur ekalk .Dez eter mi seigenlij kminde rjuist ,wan td e koolzurekalk ,hoewe lvaa kva norganisch eoorsprong ,behoor t tothe tmineral edee lva nhe tmonste r(52) . mineraleeerdlaag :Al-horizon tva nte nminst e 15c mdikte ,di e uitmineraa lmateriaa lbestaa tda t (1)humusrij ki so f (2)ma tighumusar mo fhumeus ,maa rda nteven saa nbepaald ekleureise n voldoet.Ee ndikk eAl-horizon tva nmineraa lmateriaal .Voo r "humusrijk","mati ghumusarm "e n"humeus "zie :organische-stof klasse (66). mineralegronden :gronde ndi etusse n0 e n8 0c mdiept evoo r meerda nd ehelf tva nd edikt eui tmineraa lmateriaa lbestaan . moerig:zie :moeri gmateriaal ;zie :organische-stofklasse . moerigebovengrond :ee nbovengrond ,di emoeri gi se nbinne n4 0 cmo pee nmineral eondergron dligt . moerigeeerdlaag :moerig eAl-horizon tdikke rda n1 5c m(o f moerigeAp ,ongeach td edikte )waari nd evolumefracti eplante restenme tee nherkenbar eweefselopbou wte nhoogst e0,10-0,1 5 magbedragen .Voo rd ebetekeni sva n"moerig "zie :organische - stofklasse (64-67). moerigegronden :mineral egronde nme tee nmoerig ebovengron do f eenmoerig etussenlaag . moerigetussenlaag :ee nlaa gmoeri gmateriaa ldi eondiepe rda n 40c mbenede nmaaivel dbegin te n15-4 0c mdi kis . moerigmateriaal :gron dme tee norganische-stofgehalt eva nmee r dan15 %(bi j0 %lutum )to t30 %(bi j70 %lutum) .Zie :organische - stofklasse (58-62). M50 (eigenlijkM50-2000) :mediaa nva nd ezandfractie .He tgeta l datdi ekorrelgroott e aangeeftwaarbove ne nwaarbenede nd e helftva nd emass ava nd ezandfracti elig t (58).Zi eook : textuurklasse. ontwatering:he tafvoere nva nwate rui td egrond ,eventuee l doorgreppels ,drain so fsloten .Ontwaterin gword tafwaterin g waarhe twate rhe tpercee lverlaat . organischestof :a lhe tlevend ee ndod emateriaa li nd egron d datva norganisch eherkoms tis .Hoofdzakelij kva nplantaardig e oorspronge nvariëren dva nleven dmateriaa l (wortels)to tplan teresteni nallerle istadi ava nafbraa ke nomzetting .He tmi n ofmee rvolledi gomgezett eproduk ti shumus . 142

organische-stofklasse:berus t op een indeling naar demassa fracties organische stof en lutum,beid e uitgedrukt inprocen tenva n de bij 105°C gedroogde en over de 2m m zeef gezeefde grond.Lutumarm e grondenworde n alsvolgt naar het organische- stofgehalt e ingedeeld: organischesto f(% ) naam samenvattendenaa m

0 - 0,75 uiterst humusarm zand 0,75- 1,5 zeer humusarm zand humusarm 1,5 - 2,5 matig humusarm zand mineraal

2,5 - 5 matig humeus zand humeus 5-8 zeer humeus zand

6 - 15 humusrijk zand

15 - 22,5 venig zand 22,5 - 35 zandig veen moerig 35 -100 veen

Lutumrijke gronden worden als volgt naar het organische-stofgehalte ingedeeld: organische stof (%) naam samenvattende naam

0- 2,5 â 5 humusarme klei

2,5 â 5- 5 â 10 matig humeuze klei humeus mineraal 5 â 10- 8 3 16 zeer humeuze klei

8 3 16- 15 3 30 humusrijke klei

15 3 30- 22,5 3 45 venige klei 22,5 3 45- 35 3 70 klei ig veen moeng 35 3 70-100 veen

Bij deze indeling zijn de klassegrenzen afhankelijk van het lutumgehalte met dien verstande, dat hoe hoger het lutumgehalte is, hoe hoger ook het vereiste organische-stofgehalte moet zijn om een grond in een bepaalde organische-stofklasse te handhaven.

...p-horizont: door de mens bewerkte (p = ploegen) horizont, zoals de bouwvoor (Ap). Diep bewerkte gronden leveren meestal een menging van verschillende horizonten op, aangeduid bijv. als (Al+B+C)p (63). podzol-B: B-horizont in minerale gronden, waarvan het ingespoel- de deel vrijwel uitsluitend uit amorfe humus, of uit amorfe humus en sesquioxyden bestaat, of uit sesquioxyden te zamen met niet-amorfe humus (72). podzolgronden: minerale gronden met een duidelijke podzol-B- horizont en een Al dunner dan 50 cm (100). 143

"reductie"-vlekken: door de aanwezigheid van tweewaardig ijzer neutraal grijs gekleurde, in "gereduceerde" toestand verkerende vlekken. roestvlekken: door de aanwezigheid van bepaalde ijzerverbindin gen bruin tot rood gekleurde vlekken. textuur:korrelgroottesamenstellin gva n de grondsoorten; zie ook: textuurklasse (52-59). textuurklasse: berust op een indeling van grondsoorten naar hun korrelgroottesamenstelling inmassaprocente n van de minerale delen.Niet-eolisch e afzettingen (zowel zand als zwaarder materiaal)worde n naar het lutumgehalte alsvolg t ingedeeld: lutum(% ) naam samenvattendenaa m

0-5 kleiar mzan d , . ,,. . , zand lutumarmmateriaa l 5-8 klengzan d

8 -12 zeerlicht ezave l lichte 12 -17, 5 matiglicht ezave l zavel zavel lutumrijkmate - 17,5-2 5 zwarezave l riaal(word ti n zijngehee l t.o.v."zand " 25 - 35 lichte klei ook wel met "klei" klei aangeduid) 35 - 50 matig zware klei zware 50 -100 zeer zware klei klei

Eolische afzettingen (zowel zand als zwaarder materiaal) worden naar het leemgehalte als volgt ingedeeld: leem (%) naam samenvattende naam

0 - 10 leemarm zand

10 - 17,5 zwak lemig zand zand* 17,5- 32,5 sterk lemig zand lemig zand 32,5- 50 zeer sterk lemig zand

50 - 85 zandige leem leem 85 -100 si 1tig e leem

* Tevens minder dan 8% lutum 144

De zandfractie wordt naar de M50 onderverdeeld in:

M50 (vim) naam samenvattende naam

50 - 105 uiterst fijn zand 105 - 150 zeer fijn zand fijn zand 150 - 210 matig fijn zand

210 - 420 matig grof zand grofzan d 420 - 2000 zeer grof zand totaal"gereduceerde "zone :zie :G-horizont . vaaggronden:mineral egronde nzonde rduidelijk epodzol-B-hori - zont,zonde rbriklaa ge nzonde rmineral eeerdlaag . veengronden:gronde ndi etusse n0 e n8 0c m- mv .voo rmee rda n dehelf tva nd edikt eui tmoeri gmateriaa lbestaan . vergravengronden :gronde nwaari nee nvergrave nlaa gvoorkomt , dietusse n0 e n4 0c mdiept ebegint ,to tgroter ediept eda n 40c mdoorloop t endikke ri sda n2 0c m (76-80). waterstand:zie :grondwaterstand . zand:mineraa lmateriaa lda tminde rda n8 %lutumfracti ee nmin derda n50 %leemfracti ebevat . zandfractie:mineral edele nme tee nkorrelgroott eva n5 0to t 2000um .Zi eook :textuurklasse . zandgronden:mineral egronde n (zondermoerig ebovengron d ofmoe - rigetussenlaag )waarva nhe tmineral edee ltusse n0 e n8 0c m dieptevoo rmee rda nd ehelf tva nd edikt eui tzan dbestaa t(83) . zavel:zie :textuurklasse . zonderroest :(a )gee nroes to f (b)roes tdiepe rda n3 5c mbe nedenmaaivel dbeginnend ,o f (c)roes tondiepe rda n3 5c mbene denmaaivel dbeginnend ,maa rove rmee rda n3 0c monderbroken . zwaar(der):gron dword tzwaar(der )genoem dal s (naarmate)he t gehalteaa nsilt -e nlutumfracti ehoo gi s (toeneemt). zwartemineral eeerdlaag :mineral eeerdlaag ,di enie taa nd e criteriavoo rd ebruin evoldoe t(68) .