Różnorodność Biologiczna OB-PTB 2015 W2.Pdf
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Polskie Towarzystwo Botaniczne Oddział w Białymstoku Różnorodność biologiczna – od komórki do ekosystemu. Funkcjonowanie roślin i grzybów. Środowisko – eksperyment – edukacja pod redakcją Andrzeja Bajguza i Iwony Ciereszko Polskie Towarzystwo Botaniczne Białystok 2015 Redakcja naukowa dr hab. Andrzej Bajguz, prof. UwB dr hab. Iwona Ciereszko, prof. UwB Recenzenci prof. dr hab. Wiesław Fałtynowicz; prof. dr hab. Czesław Hołdyński; prof. dr hab. Grzegorz Jackowski; prof. dr hab. Wacław Orczyk; prof. dr hab. Elżbieta Romanowska; dr hab. Andrzej Bajguz, prof. UwB; dr hab. Iwona Ciereszko, prof. UwB; dr hab. Katarzyna Jadwiszczak; dr hab. Bożena Kiziewicz; dr hab. Grażyna Łaska, prof. PB; dr hab. Adam Tylicki; dr hab. Małgorzata Wójcik Copyright © 2015 by: Polskie Towarzystwo Botaniczne – Oddział w Białymstoku. Wszystkie prawa zastrzeżone Korekta językowa: Urszula Glińska Projekt okładki: Agencja Wydawnicza EkoPress / fot.: Andrzej Bajguz, Piotr Tałałaj, Aneta Adamczuk Redaktor techniczny: Andrzej Poskrobko Realizacja: Agencja Wydawnicza EkoPress 601 311 838 4 Spis treści Wstęp ................................................................................................................................................ 7 1. Grzegorz Jackowski, Magda Grabsztunowicz, Małgorzata Baranek Regulacja karboksylazy/oksygenazy rybulozo-1,5-bisfosforanu (Rubisco) w odpowiedzi na zmiany czynników środowiskowych .................................................... 9 2. Wioleta Wasilewska, Tomasz Krupnik, Maksymilian Zienkiewicz, Barbara Michalak, Elżbieta Romanowska Rola fotooddychania w kontroli odpowiedzi roślin na zmiany środowiskowe ........... 23 3. Edyta Łukaszuk, Iwona Ciereszko Metabolizm cukrów w warunkach stresu zranienia ........................................................ 37 4. Małgorzata Wójcik, Sławomir Dresler, Piotr Sugier, Grzegorz Stanisławski, Agnieszka Hanaka, Zbigniew Krupa, Anna Tukiendorf Roślinność spontanicznie zasiedlająca składowiska odpadów cynkowo-ołowiowych – różnorodność gatunkowa oraz mechanizmy adaptacji ................................................... 51 5. Ewa Muszyńska, Alina Wiszniewska, Ewa Hanus-Fajerska Rośliność terenów wzbogaconych w metaliczne pierwiastki śladowe jako unikatowe źródło bioróżnorodności ......................................................................... 63 6. Urszula Krasuska, Anna Dzierżyńska, Katarzyna Ciąćka, Olga Andrzejczak, Paweł Staszek, Agnieszka Gniazdowska Rośliny mięsożerne jako przykład adaptacji do niesprzyjających warunków środowiska naturalnego ................................................................................... 77 7. Grażyna Łaska Różnorodność biologiczna i walory przyrodnicze zbiorowisk roślinnych w dolinie Słoi w Puszczy Knyszyńskiej .............................................................................. 89 8. Izabela Tałałaj Biologia i ekologia wybranych gatunków storczyków naziemnych ............................ 103 9. Grażyna Łaska, Aneta Sienkiewicz Stan zachowania i zagrożenie populacji sasanki otwartej Pulsatilla patens (L.) Mill. w Nadleśnictwie Pomorze w Puszczy Augustowskiej ...................... 117 10. Marta Szal Z badań nad przemianami środowiska przyrodniczego, gospodarki i osadnictwa na Pojezierzu Mrągowskim ........................................................................ 129 5 11. Agnieszka Chrzanowska, Katarzyna A. Jadwiszczak Rola hybrydyzacji międzygatunkowej w kształtowaniu zmienności genetycznej oraz morfologicznej brzóz (Betula L.) ............................................................................. 145 12. Magdalena Kulczyk-Skrzeszewska, Barbara Kieliszewska-Rokicka Różnorodność biologiczna ektomykoryzowych symbiontów topoli włoskiej (Populus nigra ‘Italica’) w środowisku zmienionym antropogenicznie ...................... 159 13. Jolanta Tyburska-Woś, Barbara Kieliszewska-Rokicka Mykoryza kasztanowca białego Aesculus hippocastanum L. w warunkach miejskich i pozamiejskich ......................................................................... 173 14. Ewa Oleńska Asocjacja symbiotyczna roślin bobowatych z ryzobiami .............................................. 187 15. Bożena Kiziewicz, Adam Kamil Trzeszczkowski, Anna Godlewska, Elżbieta Muszyńska, Natalia Rogoz Grzyby wybranych fontann miejskich Białegostoku ................................................... 201 16. Sylwia Kiercul Materiały do bioty porostów Podlasia III. Wieś Janowicze, gmina Juchnowiec Kościelny (Polska północno-wschodnia) ...................................... 213 17. Anna Matwiejuk Bioróżnorodność wokół nas – porosty jako biowskaźniki zanieczyszczenia powietrza ............................................................................................... 225 18. Alicja Piotrowska-Niczyporuk, Andrzej Bajguz Udział glonów w fitoremediacji środowisk wodnych skażonych metalami ciężkimi .............................................................................................................. 239 19. Iwona Biziewska, Marta Talarek, Andrzej Bajguz Rola brassinosteroidów w odpowiedzi roślin na stres metali ciężkich ....................... 253 20. Zuzanna Denkiewicz, Bożena Kozłowska-Szerenos, Iwona Ciereszko Wpływ askorbinianu na zdolności antyoksydacyjne komórek Chlorella vulgaris rosnących w warunkach niedostatecznego żywienia fosforanowego .......................... 265 21. Michał Sulkiewicz, Iwona Ciereszko Odpowiedź lokalna lub systemiczna roślin na uszkodzenia przez fitofagi ................ 279 22. Marta Talarek, Iwona Biziewska, Andrzej Bajguz Rola brassinosteroidów w odpowiedzi roślin na działanie patogenów ...................... 293 23. Alina Stankiewicz Uczniowie szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych o szkolnym nauczaniu biologii .............................................................................................................. 305 Spis rycin ....................................................................................................................................... 319 Spis tabel ........................................................................................................................................ 321 6 Wstęp Prezentowana Państwu monografia jest już czwartą pozycją wydawniczą cyklu poświęconego najnowszym osiągnięciom z zakresu badań nad bioróżnorodnością, prowadzonych na wszystkich poziomach organizacji życia roślin, grzybów i poro- stów – od komórki do ekosystemu. Motywem przewodnim cyklu jest wszechstron- na analiza funkcjonowania roślin i grzybów w zmieniających się warunkach środo- wiska, dzięki interdyscyplinarnym badaniom genetycznym, biochemicznym, fizjo- logicznym, florystycznym, demograficznym oraz fitosocjologicznym. Poszczególne rozdziały monografii prezentują szeroki zakres zagadnień nau- kowych związanych z ekofizjologią, biochemią, biologią rozwoju roślin, ekologią populacji, fitosocjologią, florystyką i systematyką. Autorami rozdziałów są pracow- nicy uczelni krajowych, uznani badacze naukowi, w większości członkowie Polskie- go Towarzystwa Botanicznego. W monografii omówione zostały szczegółowo różnorodne zagadnienia przed- stawiane w świetle najnowszych badań, między innymi: modyfikacja aktywności kluczowego enzymu fotosyntezy – rubisco, rola fotooddychania oraz metabolizmu cukrów w roślinach rosnących w zmiennych warunkach środowiska, różnorodność porostów czy zbiorowisk roślinnych występujących na terenach obszarów chronio- nych oraz na terenach zanieczyszczonych metalami ciężkimi. W tomie przedsta- wiono wiele przykładów dostosowań roślin do wzrostu i rozwoju w warunkach stresu biotycznego i abiotycznego. Została również zasygnalizowana problematyka paleobotaniczna, dotycząca wpływu osadnictwa człowieka na szatę roślinną. Życząc Państwu miłej lektury, mamy nadzieję, że monografia przyczyni się do owocnej dyskusji, kontynuacji interdyscyplinarnych badań nad bioróżnorodnością lub określenia nowych interesujących kierunków badań w tym zakresie. Andrzej Bajguz, Iwona Ciereszko 7 1 Regulacja karboksylazy/oksygenazy rybulozo-1,5-bisfosforanu (Rubisco) w odpowiedzi na zmiany czynników środowiskowych Grzegorz Jackowski* / Magda Grabsztunowicz / Małgorzata Baranek Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Wydział Biologii, Instytut Biologii Eksperymentalnej Zakład Fizjologii Roślin ul. Umultowska 89, 61-614 Poznań *e-mail: [email protected] Streszczenie Liczne dane dowodzą, że Rubisco podlega bardzo precyzyjnej regulacji w odpowiedzi na krótko- i długoterminowe zmiany czynników środowiskowych, a także zmieniający się kontekst ontogene- tyczny. Wydarzenia regulacyjne uruchamiane w odpowiedzi na zmiany czynników środowisko- wych, włączając w nie zastąpienie warunków komfortowych stresowymi, mogą polegać na modu- lacji zawartości Rubisco poprzez zmiany intensywności syntezy i degradacji obu podjednostek, względnie na modulacji aktywności karboksylacyjnej gotowych cząstek enzymu. Niniejsza praca stanowi przegląd stanu wiedzy na temat molekularnych uwarunkowań wydarzeń regulacyjnych, którym podlega Rubisco, z uwzględnieniem wyników najnowszych dokonań w zakresie poznania struktury i funkcji tego enzymu. Słowa kluczowe: aktywność karboksylacyjna, degradacja, mniejsza podjednostka Rubisco, większa podjednostka Rubisco, transkrypcja Polskie Towarzystwo Botaniczne Różnorodność biologiczna – od komórki do ekosystemu 2015 Funkcjonowanie roślin i grzybów. Środowisko – eksperyment – edukacja strony: 9-21 redakcja naukowa: Andrzej Bajguz i Iwona Ciereszko 9 1.1. Wstęp Karboksylaza/oksygenaza rybulozo-1,5-bisfosforanu (Rubisco, EC 4.1.1.39) jest najobficiej reprezentowanym