Dermestidae — Skórnikowate (In - Seata: Coleoptera), 1975, 163 Ss
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Maciej Mroczkowski DERMESTTDAE skórnikowate (Insecta: Coleoptera) A.: PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE ihp - K A&3- W serii «Fauna Polski» ukazały się dotychczas: Tom 1. J. D. Plisko. Lumbricidae — Dżdżownice (Anneli da: OligocJiaeta), 1973, 156 ss. Tom 2. A. Eiedel i A. Wiktor. Arionacea — Ślimaki krążałkowate i ślinikowate ( Gastropoda: Stylomma- tophora), 1974, 140 ss. Tom 3. S. M. Klimaszewski. Psyllodea — Koliszki ( Insec- ta: Homoptera), 1975, 295 ss. Tom 4. M. Mroczkowski. Dermestidae — Skórnikowate (In - seata: Coleoptera), 1975, 163 ss. W druku: Tom 5. W. Staręga. Opiliones — Kosarze (Arachnoidea) W przygotowaniu: W. Bazyluk. Blattodea et Mantodea — Karaczany i mo dliszki ( Insecta) http://rcin.org.pl DERMESTIDAE Skórnikowate (Insecta: Coleoptera) http://rcin.org.pl POLSKA AKADEMIA NAUK INSTYTUT ZOOLOGII Fauna Polski • Fauna Poloniae Tom 4 PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE http://rcin.org.pl MACIEJ MROCZKOWSKI DERMESTIDAE Skórnikowate (Insecta: Co I WARSZAWA 1975 http://rcin.org.pl KOLEGIUM REDAKCYJNE dr hab. K. D o b r o w o l s k i , dr S. L. K a z u b s k i , prof. dr S. M. K limaszewski , prof. dr M. M ł y n a r s k i , prof, dr A. R i e d e l (przewodniczący), prof, dr W. S k u r a t o w i c z , dr W. S t a r ę g a , mgr Z. S w i r s k i (sekretarz), dr hab. H. S zełęgiewicz (z-ca przewodniczącego), prof. dr P.T r o j a n REDAKTOR PRACY prof. dr A. R i e d e l Praca wykonana w ramach problemu resortowego Nr PAN-27 p a ń s t w o w e wydawnictwo n a u k o w e Nakład 550 + 90 egz. Ark. wyd. 13,50. Ark. druk. 10,25. Papier druk. sat. III kl. 80 g 70x100 cm. Oddano do składania we wrześniu 1974 r. Podpisano do druku w lipcu 75 r. Druk ukończono w sierpniu 1975 r. Zam. nr 889r74 — A-14. Cena zł 42.— WROCŁAWSKA DRUKARNIA NAUKOWA http://rcin.org.pl I. CZĘŚĆ OGÓLNA 1. STANOWISKO DERMESTIDAE WŚRÓD CHRZĄSZCZY Dermestidae (skórnikowate albo skórniki) należą do najliczniejszego podrzędu chrząszczy — do Polyphaga, do którego zalicza się ponad 100 rodzin z około 250000 gatunków. Wraz z rodzinami Derodontidae, Nosodendridae i Tliorictidae tworzą nadrodzinę Dermestoidea. Nadrodzina ta łączona bywa z nadrodziną Bos- trychoidea we wspólną jednostkę Bostrychiformia, tworzącą szczebel pośredni między podrzędami a nadrodzinami. Podrząd Polyphaga dzielony bywa wtedy na 6 jednostek tego szczebla, a te dopiero na nadrodziny. Nadrodzina Dermestoidea wykazuje szereg specyficznych cech różniących ją od kilkunastu innych nadrodzin Polyphaga. Najważniejsze z nich to: 1) czułki nie nitkowate, na ogół z buławką; 2) przedtułów mniej lub bardziej ruchomy w stosunku do śródtułowia; 3) metasternum bez szwu poprzecznego; 4) szwy między I a II, oraz między II a III sternitem odwłoka równie wyraźnie zazna czone; 5) krętarze normalne, ich połączenie z udami bardzo skośne (prawie boczne); 6) pierwszy człon stóp normalny, nie zredukowany. Spośród rodzin nadrodziny Dermestoidea najsłabiej poznane są Derodontidae — mała, bo obejmująca zaledwie około 10 gatunków rodzina. Jej przedstawicieli łatwo odróżnić po obecności dwu przyoczek na głowie, czy po zamkniętych z tyłu panewkach biodrowych nóg przednich. Rodziny Nosodendridae (obejmują ca jeden rodzaj z około 30 gatunkami) i Tliorictidae (około 100 gatunków) łączą gatunki również łatwo odróżnialne odDermestidae : nie mają na głowie przyoczka, u Nosodendridae przednie biodra ułożone są całkowicie poprzecznie, u Thorictidae tylne biodra są mniej lub bardziej jajowate, a ich płytki udowe zredukowane, szczątkowe. Dermestidae liczą prawie 900 znanych gatunków, rozmieszczonych na całym świecie. 2 . H istoria badań Karol Linneusz w dziesiątym wydaniu „Systema Naturae” (1758) ustanowił rodzaj Dermestes. W jego ujęciu rodzaj ten potraktowany był bardzo szeroko i obejmował nie tylko wszystkie wtedy znane gatunki zaliczane dziś do rodziny Dermestidae, lecz i szereg innych, dziś należących do rodzin Hydrophilidae, 5 http://rcin.org.pl Bostrychidae, Anobiidae, Byrrhidae, Cleridae, Silvanidae, Colydiidae, Nitidididae, Mycetophagidae, Cryptopliagidae, Lathridiidae, Bruchidae i Scolytidae. Aż do koń ca XVIII wieku utrzymało się tak szerokie ujęcie rodzaju Dermestes. Włączano do niego nie tylko przedstawicieli wymienionych wyżej rodzin, lecz także gatunki zaliczane dziś do Gatopidae, Leiodidae, Ptiliidae, Clambidae, Scaphidiidae, Sta- phylinidae, Silphidae, Trixagidae, Heteroceridae, Dryopidae, Dasytidae, Gucujidae, Phalacridae, Gioidae, Temnochilidae, Byturidae, Erotylidae, Endomychidae, Goccinellidae, Serropalpidae, Pythidae i Tenebrionidae. W XVIII wieku utworzono jeszcze dwa rodzaje należące do Dermestidae, a mianowicie Anthrenus Schaeffer , 1766 i Megatoma Herbst , 1792. Większość gatunków wtedy do nich zaliczanych to już obecne Dermestidae. Jedynie dwa gatunki (dziś należące do Helodidae i do Byrrhidae) z rodzaju Anthrenus oraz jeden z rodzaju Megatoma (należący obecnie do Serropalpidae) zostały wyłączone z tych rodzajów poza obręb rodziny Dermestidae. Dermestidae, jako odrębny takson szczebla rodzinowego, wyróżnione zostały na początku X IX wieku (w 1807 r.) przez P. A. LATREiLLE’a w drugim tomie „Genera Crustaceorum et Insectorum.. W tym też mniej więcej czasie ukształ towany został zakres taksonu oraz rozdzielenie go na główne jednostki: podro- dziny Dermestinae, Megatominae (utworzonej przez angielskiego entomologa W. E. Leacha w r. 1815) oraz Attageninae (ustanowionej przez francuskiego badacza chrząszczy, F.L. Laporte de Castelnau , w r. 1840). Pod koniec pierwszej połowy XIX wieku zakres systematyczny rodziny Dermestidae był już w zasadzie ustalony i do dziś nie uległ istotnym zmianom. Najlepiej przedsta wiony on był po raz pierwszy w trzecim tomie (wydanym w r. 1846) znakomitego dzieła niemieckiego entomologa W. F. Erichsona „Naturgeschichte der Insecten Deutschlands”. Druga połowa XIX wieku oraz pierwsze lata wieku XX — to okres intensyw nego eksplorowania terenów wcale, bądź słabo zbadanych pod względem pozna nia świata owadów — a co za tym idzie — okres opisywania licznych gatunków nie znanych uprzednio nauce. Wydany w końcu tego okresu ogólnoświatowy katalog Dermestidae, opracowany przez Hiszpana, K. W. von Dalla Torre (1911), obejmuje już nieco ponad 500 gatunków. W okresie tym utworzono prawie wszystkie pozostałe podrodziny: Anthreninae i Orphilinae (J. L.Leconte , w r. 1861), Trinodinae (T. L. Casey , w r. 1900), Thelydriini, noszącą obecnie nazwę Thylodriadinae, oraz Egidyellinae, obie wyróżnione przez znanego entomo loga rosyjskiego, A. Semenowa -Tian -Szańskiego ( w latach 1912 i 1914). Okres ten charakteryzuje również rozpoczęcie prac nad poznaniem młodszych stadiów rozwojowych oraz bionomią gatunków, przede wszystkim mających duże zna czenie gospodarcze. W XX wieku w systematyce owadów, szczególnie w odniesieniu do najliczniej szych w gatunki rzędów, zaznacza się Avyraznie coraz dalej idąca specjalizacja. O ile w drugiej połowie XIX wieku przeważali entomologowie pracujący nad całością rzędu chrząszczy, to w okresie międzywojennym takich „omnibusów” 9 http://rcin.org.pl prawie już nie było, a coraz liczniej pojawiali się specjaliści od jednej, czy kilku rodzin. Xie ma w tym nic dziwnego — nowoczesna systematyka i taksonomia, starająca się ustalać pokrewieństwa rodowe i śledzić rozwój filogenetyczny, musi operować materiałem całoświatowym. Badania bowiem jednego tylko obszaru zoogeograficznego nie pozwalają na odpowiednią analizę i nie dają podstaw do syntetycznych wniosków dotyczących rozwoju rodowego. Z drugiej strony wielka liczba gatunków (np. w rzędzie chrząszczy opisano już około 400 000 gatunków) nie daje możliwości szczegółowej i dokładnej analizy więk szych jednostek. Przeprowadzenie naprawdę dokładnej i szczegółowej analizy, takiej, by otrzymana synteza nie była powierzchowna i oparta jedynie o przykła dowo wybrane fragmenty całości, możliwa jest jedynie w odniesieniu do grup nie liczących więcej niż 5000 analizowanych jednostek. Toteż wiek XX można określić w entomologii jako wiek ścisłej i daleko posuniętej specjalizacji. Ten stan rzeczy może będzie zmieniony w XXI wieku, przy wprowadzeniu do badań systematycznych nowych metod i nowego oprzyrządowania: metod maszyno wego przetwarzania danych i elektronicznych, automatycznych maszyn cyfrowych o bardzo rozbudowanej pamięci zewnętrznej. Zanim to jednak nastąpi, możliwe jest jedynie nowoczesne opracowywanie od podstaw grup niezbyt dużych. Spośród specjalistów XX wieku, koncentrujących swoje badania jedynie, lub głównie na systematyce rodziny Dermestidae, wymienić należy badaczy radzieckich: E. Kuzniecową , B. Żantijewa i E. Sokołowa , amerykańskich specjalistów: B. S. B eala jr., B. G. Stronga i G. T. Okumurę , czechosłowac kiego entomologaY. K alika , australijskiego badacza J. W. T. Armstronga , Anglików: H. D. B urgesa , B. W. HowE’a i G. E. WooDROFFE’a, Hiszpana P. P lata Negrache oraz autora tego opracowania. Większość prac, jakie ukazały się po pierwszej wojnie światowej, a prawie wszystkie z okresu międzywojennego, to prace drobniejsze, wnoszące mniej lub bardziej istotne przyczynki do poznania rodziny. Dopiero na początku drugiej połowy XX wieku zaczęły pojawiać się opracowania większe, monograficzne, dotyczące bądź pewnych obszarów zoogeograficznych, bądź poszczególnych rodzajów Dermestidae. Jedyną pracą tego okresu, która objęła całość rodziny av zakresie całego świata, jest „Bozmieszczenie Dermestidae na świecie wraz z katalogiem wszystkich znanych gatunków”, opracowane przez M. Mrocz kowskiego i wydane w 1968 r. Zawiera ona analizę zoogeograficzną grupy, katalog wykazujący niecałe 900 gatunków oraz wykaz ponad