KAWALER Z RÓŻĄ RICHARD STRAUSS dyrektor naczelny Tomasz Bęben

dyrektor generalny Peter Gelb honorowy dyrektor muzyczny James Levine dyrektor muzyczny Yannick Nézet-Séguin główny dyrygent Fabio Luisi

prezes Jacek Jankowski wiceprezes Łukasz Strutyński 2.

Erin Morley jako Zofia i Elīna Garanča jako Oktawian w Kawalerze z różą R. Straussa. Fot. Ken Howard/

Prapremiera w Dreźnie – 26 stycznia 1911 roku Premiera aktualnej inscenizacji w The Metropolitan Opera w Nowym Jorku – 13 kwietnia 2017 roku Transmisja z The Metropolitan Opera w Nowym Jorku – 13 maja 2017 roku Przedstawienie w języku niemieckim z napisami w języku polskim Richard Strauss Kawaler z różą 3.

DER ROSENKAVALIER KAWALER Z RÓŻĄ

KOMEDIA MUZYCZNA W TRZECH AKTACH LIBRETTO: HUGO VON HOFMANNSTAHL

OSOBY Księżna marszałkowa von Werdenberg sopran Baron Ochs von Lerchenau bas Oktawian Rofrano mezzosopran Szlachcic Faninal baryton Zofia sopran Śpiewak tenor

REALIZATORZY reżyseria Robert Carsen scenografia Paul Steinberg kostiumy Brigitte Reiffenstuel światło Robert Carsen, Peter Van Praet choreografia Philippe Giraudeau

OBSADA Renée Fleming Marszałkowa Elīna Garanča Oktawian Erin Morley Zofia Matthew Polenzani Śpiewak Marcus Brück Faninal Günther Groissböck Baron Ochs

chór, orkiestra, balet dyrygent Sebastian Weigle

AKCJA TEJ INSCENIZACJI ROZGRYWA SIĘ W WIEDNIU W ROKU 1911 – ROKU PRAPREMIERY „KAWALERA Z RÓŻĄ”. 4.

SEBASTIAN WEIGLE DYRYGENT Dyrygent oraz waltornista, urodzony w 1961 r. w 2003 r. przyniósł mu tytuł „dyrygenta roku” w Berlinie. Znany jest zwłaszcza dzięki inter- magazynu „Opernwelt” (później tytuł ten zdobył pretacji dzieł R. Wagnera w Bayreuth jeszcze dwukrotnie). Weigle współpracował oraz w operze we Frankfurcie. Początkowo z wieloma znakomitymi teatrami operowymi: przez 15 lat był pierwszym waltornistą w Berliń- Niemiecką Operą w Berlinie, Drezdeńską Operą skiej Operze Państwowej, grał też w orkiestrze Państwową, Wiedeńską Operą Państwową, jazzowej „Vielharmonie”. W latach 1997–2002 operami w Cincinnati, Sydney, Japonii i in. był dyrygentem orkiestry przy berlińskiej Na festiwalu w Bayreuth oraz na Festiwalu Staatsoper (Staatskapelle Berlin). W latach Wiosennym w Tokio dyrygował Śpiewakami 2004–2009 był generalnym dyrektorem mu- norymberskimi R. Wagnera. Prowadzi także zycznym w Gran Teatre del Liceu w Barcelonie, koncerty symfoniczne, współpracując m.in. od sezonu 2008/2009 to samo stanowisko z orkiestrami w Dreźnie, Weimarze, Berlinie, sprawuje w operze we Frankfurcie. Sukces zespołami rozgłośni radiowych w Stuttgarcie Kobiety bez cienia R. Straussa na tej scenie i Wiedniu, Orkiestrą Symfoniczną NHK w Tokio.

RENÉE FLEMING MARSZAŁKOWA (SOPRAN) Urodzona w 1959 r. w Indianie. Wykonuje muzy- bella oraz Hrabina w Capricciu. Dokonuje kę klasyczną i jazzową. Uznawana za najwięk- też prapremier nowych dzieł operowych, szą gwiazdę światowego bel canta. Szerokiej m.in. The Ghost of Versailles J. Corigiliano i skom- publiczności jest znana z utworów Twilight and ponowanej z myślą o niej A Streetcar Named Shadow oraz The End of All Things, wykorzysta- Desire A. Previna. Profesjonalny debiut Fleming nych w filmie Władca pierścieni: Powrót króla. odbył się w 1986 r. w Salzburgu rolą Konstancji Występuje na najlepszych scenach operowych w Uprowadzeniu z seraju Mozarta. Pierwszy świata, m.in. w londyńskim Royal Opera House sukces przyszedł po dwóch latach wraz z rolą i mediolańskiej La Scali. Do jej największych ról hrabiny w Weselu Figara. Rok później śpiewaczka należą: Hrabina Almaviva w Weselu Figara miała już za sobą występy w operze w Nowym W.A. Mozarta, Desdemona w Otellu i Violet- Jorku i Covent Garden, a w roku 1991 wystąpiła ta w Traviacie G. Verdiego, tytułowa Rusałka w Met. Jest czterokrotną laureatką Grammy w operze A. Dvořáka, a w dziełach R. Straussa: i zdobywczynią wielu innych nagród, m.in. Richar- Marszałkowa w Kawalerze z różą, tytułowa Ara- da Tuckera i szwedzkiej Polar Music Prize.

ELĪNA GARANČA OKTAWIAN (MEZZOSOPRAN) Łotyszka, urodzona w 1976 r. Jedna ciuszek w dziele G. Rossiniego oraz tytułowa z najsłynniejszych obecnie mezzosopranistek Carmen w inscenizacji w reż. Gary’ego na świecie. Wychowała się w muzycznej rodzi- Halvorsona (przygotowanej specjalnie z myślą nie. Po studiach w Rydze kształciła się w Wied- o niej). Oprócz partii operowych wykonuje także niu i Stanach Zjednoczonych (u Virginii Zeani). oratoria i pieśni. Współpracuje z wybitnymi W 1999 r. zwyciężyła w prestiżowym konkursie dyrygentami: w 2006 r. na festiwalu w Salz- im. Mirjam Helin w Finlandii. Karierę rozpoczęła burgu wzięła udział w koncercie dzieł sakral- w Państwowym Teatrze Południowoturyńskim nych Mozarta pod batutą Riccarda Mutiego. w Meiningen, później związana była z Operą Nagrała m.in. operę A. Vivaldiego Bajazet Frankfurcką. Międzynarodową sławę przyniósł (pod dyr. Fabia Biondiego), wyróżnioną nagro- jej występ na letnim festiwalu w Salzburgu dą Grammy, oraz solową płytę Aria Cantilena, w 2003 r. w roli Annio w Łaskawości Tytusa która przyniosła jej tytuł Wokalistki Roku 2007, W.A. Mozarta. W Metropolitan Opera, gdzie przyznany przez „Echo Klassik”. występuje od 2008 r., zabłysnęła jako Kop- Richard Strauss Kawaler z różą 5.

ERIN MORLEY ZOFIA (SOPRAN) Urodzona w 1980 r. w Salt Lake City. Studiowa- nym Met pod dyrekcją Jamesa Levine’a. ła w Juilliard School of Music w Nowym Jorku. Na deskach Metropolitan Opera wystąpiła Jest laureatką pierwszych nagród Konkursu po raz pierwszy w 2008 r. w operze Manon Pieśni Jessie Kneisel (2002) oraz Konkursu Lescaut G. Pucciniego; od tamtej pory wzięła Fundacji Licia Albanese-Puccini (2006). Wystę- udział w ok. 70 przedstawieniach na tej scenie. puje m.in. w Wiedeńskiej Operze Państwowej, Do jej najważniejszych ról należą: Olimpia Operze Paryskiej, Bawarskiej Operze Państwo- w Opowieściach Hoffmanna J. Offenbacha, wej w Monachium, Operze Narodowej w Paryżu, Konstancja w Dialogach karmelitanek operach w Santa Fe i Walencji. Wykonuje także F. Poulenca, tytułowa Łucja z Lammermooru repertuar koncertowy (m.in. Carmina Burana w operze G. Donizettiego, Angelica w Orlandzie C. Orffa, Mesjasz G.F. Haendla), współpracując G.F. Haendla. Latem tego roku po raz pierwszy z orkiestrami w Cleveland, Chicago, Filadelfii, weźmie udział w festiwalu w Glyndebourne, Nowym Jorku, występując z pianistami Vladem wykonując rolę Zerbinetty w Ariadnie Iftincą i Kenem Nodą oraz z Zespołem Kameral- na Naxos R. Straussa.

GÜNTHER GROISSBÖCK BARON OCHS (BAS) Urodzony w 1976 r. w Austrii. Studiował W The Metropolitan Opera wystąpił po raz w Akademii Muzyki i Sztuk Wykonawczych pierwszy w 2010 r. jako Colline w Cyganerii w Wiedniu. Od 2005 r. regularnie współpra- G. Pucciniego. Brał udział w festiwalu w Salz- cuje z José van Damem. Jako stypendysta burgu. W repertuarze ma m.in. partie Land- centrum Herberta von Karajana, w sezonie grafa w Tannhäuserze i Fafnera w Złocie Renu 2002/2003 był członkiem zespołu Wiedeń- R. Wagnera, Griemina w Eugeniuszu Onieginie skiej Opery Narodowej. W latach 2003–2007 P. Czajkowskiego, Sarastra w Czarodziejskim śpiewał jako pierwszy bas w operze w Zurychu. flecie W.A. Mozarta. Ceniony jest także jako Od tego czasu jest zapraszany do występów interpretator dzieł oratoryjnych i pieśni, kon- na najlepszych światowych scenach, takich jak certując w amsterdamskim Concertgebouw, Opera Państwowa w Berlinie, Opera Niemiecka lipskim Gewandhaus, Filharmonii Berlińskiej w Berlinie, Gran Teatro del Liceu w Barcelonie, czy w wiedeńskim Musikverein. Współpracował w Madrycie, opery w San Francisco, z takimi dyrygentami, jak R. Chailly, Z. Mehta, Los Angeles, Opera Bastylii w Paryżu i in. A. Pappano, N. Harnoncourt, W. Giergijew i in.

ROBERT CARSEN REŻYSER Kanadyjczyk, urodzony w 1954 r. Reżyseru- Zabawy weneckie A. Campry), mediolańskiej je opery i balety, utwory z epok od baroku La Scali (Dziewczyna z Zachodu G. Pucciniego, aż do współczesności. Wyreżyserował Historię Don Giovanni W.A. Mozarta, CO2 włoskiego żołnierza ze Stingiem, Vanessą Redgrave oraz kompozytora współczesnego G. Battistellego), Ianem McKellenem, musical Sunset Boulevard Theater an der Wien w Wiedniu (Agrippina Andrew Lloyd-Webbera. Przygotował projekt G.F. Haendla, balet Platée J.-Ph. Rameau) wystawy Impresjonizm i moda dla paryskiego i in. Karierę rozpoczynał w wieku 25 lat jako muzeum d’Orsay. Wielokrotnie współpracował asystent reżysera, pracując z Loftim Mansourim z Operą Paryską (m.in. Tannhäuser R. Wagnera, nad Tristanem i Izoldą R. Wagnera w Kana- Capriccio R. Straussa, Opowieści Hoffmanna dyjskim Zespole Operowym (COC). Następnie J. Offenbacha). Reżyserował dla festiwalu w Genewie, już samodzielnie, przygotował w Aix-en-Provence (Rigoletto G. Verdiego), operę Mefistofeles A. Boito. Jest rycerzem opery w Lozannie (Orfeusz C. Monteverdiego), Legii Honorowej oraz oficerem Orderu Kanady. Opery Komicznej w Paryżu (opera-balet 6.

„JEDNYM SŁOWEM – MOZART, NIE LEHAR”

1. 2. Zacznijmy od pałacu. Dwaj wiedeńscy Salome (1905) i Elektra (1909) architekci, Johann Bernhard potwierdziły kompozytorską rangę Fischer von Erlach i Johann Lucas Ryszarda Straussa i postawiły go von Hildebrandt, wznieśli w latach w pierwszym szeregu muzycznych 1706 – 1710 pewien okazały gmach. nowatorów. Siła emocji, wspomagana W tym wypadku należy większą wyszukaną chromatyką i śmiałym uwagę zwrócić na fakt, dla kogo był używaniem dysonansów w skali zbudowany niż na jego niewątpliwe wcześniej nieznanej sprawiła, że mimo walory estetyczne. Inwestorem był skrajnych opinii krytyki o przyjętej bowiem Hieronymus Markiz Capece przez twórcę muzycznej estetyce de Rofrano, którego przydomek przeważająca część publiczności brzmiał „Rosenkavalier”. „Różany potraktowała tę muzykę jako kawaler”? „Kawaler z różą”? Rzecz swoją. Współczesną i burzycielską. do zastanowienia. Istotniejszy Nic dziwnego, że spodziewano od pierwszego właściciela jest sam się po Straussie podążania tą budynek. Nie utrzymał się długo samą drogą. Jednak następne w posiadaniu markiza, przez pewien dzieło operowe kompozytora czas rezydował w nim feldmarszałek stało się niespodzianką dla Joseph Friedrich von Sachsen-Hild- wszystkich, nieprzyjemną dla wielu. burghausen, zanim – w roku 1777 W styczniu 1911 roku Strauss i jego – właścicielem barokowej rezydencji librecista Hugo von Hofmannsthal został książę Johann Adam Joseph zaprezentowali na scenie drezdeńskiej von Auersperg, ze śląskiej linii tego Semperoper „komedię muzyczną” rodu. Pałac „od zawsze” związany Der Rosenkavalier. Zachwyt był był z muzyką – w jego sali muzycznej powszechny, twórca potwierdził koncertował sam Christoph Willibald raz jeszcze swoje mistrzostwo, ale… Gluck, wielki reformator opery, Czy nie zszedł z drogi, którą sam a po kilkunastu latach (w 1786 roku) wyznaczył? Czy nie sprzeniewierzył się wystawiono tu Idomenea Wolfganga dotychczasowym modernistycznym Amadeusza Mozarta. Palais ideałom? Pytanie nie jest bynajmniej Auersperg, bo tak się przyjęło go bezzasadne, a przy okazji warto nazywać, był jeszcze świadkiem zastanowić się nad duchem czasów, pierwszej wiedeńskiej prezentacji w których muzyka spełniała nieco oratorium Siedem ostatnich słów istotniejszą niż dziś rolę. Specjalne Chrystusa na krzyżu Józefa Haydna. pociągi dowożące do Drezna widzów Mamy więc podstawowe dane: chcących obejrzeć najgłośniejszą Markiza Rofrano, Feldmarszałka operową premierę sezonu, specjalny i Wiedeń epoki cesarzowej urząd pocztowy otwarty w gmachu Marii Teresy. opery wyłącznie na ich potrzeby Richard Strauss Kawaler z różą 7.

Erin Morley jako Zofia i Elīna Garanča jako Oktawian w Kawalerze z różą R. Straussa. Fot. Ken Howard/Metropolitan Opera 8.

to tylko widome oznaki burzliwego współautorami Kawalera, mamy zainteresowania (czy pamiętają okazję przyjrzeć się całemu procesowi Państwo pociągi dowożące w latach tworzenia, często zaskakującemu: siedemdziesiątych z Warszawy „Gdybym tylko miał bardziej zainteresowanych widzów artystycznie wyrafinowanego na premiery w łódzkim Teatrze kompozytora…” (to oczywiście Wielkim?). A przecież – jak zauważyli Hofmannstahl w liście do swego komentatorzy – podobieństwa przyjaciela, hrabiego Kesslera). między przedrewolucyjnym czasem Wrażliwy poeta rozpaczliwie połowy wieku osiemnastego, nie chciał się zgodzić na podkreślenie a przedwojennym epoki Straussa wulgarnych rysów charakteru barona są nader wyraźne. Bo wynikają Ochsa. Strauss miał jednak dużą z tkwiącego w ludziach zdolność perswazji i esteta w końcu przeświadczenia, że coś się musi uległ. Ale i sam kompozytor musiał wreszcie wydarzyć, a wrażenie się zgodzić na pomysł poety w kwestii spokoju jest złudne – poczucie najistotniejszej: „Rosenkavalier nie względnego bezpieczeństwa daje podoba mi się wcale, mnie się podoba tylko to, co piękne. Świat rokoka był Ochs. Lecz co począć? Hofmannsthal zewnętrznie piękny, ale Beaumarchais lubi to, co subtelne, eteryczne, moja już pisał swoją trylogię o Figarze… żona żąda: Rosenkavalier. A więc Rosenkavalier! Niech go diabli 3. wezmą!...” (Strauss do słynnego „W ciągu trzech spokojnych scenografa Alfreda Rollera, twórcy popołudni sporządziłem kompletny, oprawy plastycznej prapremiery). zupełnie nowy scenariusz operowy, Wersji tytułu było zresztą wiele, z jaskrawo komicznymi postaciami a każda sugeruje, która z postaci i sytuacjami oraz pogodną i niemal dominuje: Die Frau Marschallin, pantomimicznie przejrzystą akcją Quinquin (tak pieszczotliwie nazywała – sposobność do zaprezentowania młodzieńca Marszałkowa, zwana liryki, dowcipu, humoru, a nawet przezeń Bichette), Mariandl (takie małego baletu… Czas: Wiedeń imię nosił Oktawian w przebraniu za Marii Teresy”. Był marzec roku pokojówki). Jak widać, więcej 1909, Hofmannsthal zaskoczył propozycji „krąży” wokół hrabiego kompozytora przemyślanym Rofrano – Rosenkavalier był więc pomysłem, poprzedni bowiem logiczną konsekwencją. Diabelnie – opera o Casanovie – nie przypadł niewygodną do przełożenia na polski. Straussowi do gustu. Wizja Utarł się kiedyś tytuł Kawaler srebrnej Terezjańskiego Wiednia, mocno róży, co brzmiało dość zgrabnie, zanim oczywiście wyidealizowanego, zdano sobie sprawę, że Oktawian za to z całą galerią pysznych Rofrano nie został uhonorowany charakterystycznych typów, którym żadnym „różanym” odznaczeniem. librecista każe używać języka Kawaler z różą brzmi na pozór przynależnego ich stanowi i pozycji neutralnie, ale akcent znaczeniowy społecznej, zachwyciła twórcę. pada bardziej na przedmiot niż Za sprawą Ernsta Krausego, na czynność, którą Oktawian ma biografa kompozytora, który obficie w związku z różą do spełnienia. cytuje korespondencję między Różany kawaler? Bez sensu. Jeśli Richard Strauss Kawaler z różą 9.

trzeba jednak tytuł przetłumaczyć, hrabiego Rofrano i Zofii nie pozwalają wybieram propozycję drugą. powątpiewać w szczerość uczucia. Ale (podszeptuje diabeł wewnętrzny) 4. duety śpiewane z Marszałkową Piotr Kamiński w swoim porywały równie mocno… monumentalnym dziele Tysiąc i jedna opera zadaje pytanie 5. zasadnicze: kto jest bohaterem Duety przychodzą na myśl opery? Marszałkowa, Ochs czy od razu. Wielka scena Oktawiana Oktawian? Skończoną całością i Marszałkowej otwierająca wydaje się „Akt Marszałkowej”, operę, pełen dramatyzmu duet czyli pierwszy. Ochs miał się stać tych dwojga w drugiej połowie w jednej z wersji libretta bohaterem pierwszego aktu, dwa piękne tytułowym, zaszczyt ten przypadł wokalnie spotkania młodych w akcie jednak trzeciemu kandydatowi. drugim i finałowy duet Oktawiana Zatem Oktawian? Odpowiedź nie i Zofii, poprzedzony zjawiskowej może być jednoznaczna. Jeśli nie urody tercetem (Marszałkowa!) mówimy o intencjach twórców, stanowią najpiękniejsze liryczne a spoglądamy na zamierzony efekt miejsca Straussowskiej partytury. sceniczny, wszystko zależy od – nie, Aby ów liryzm zrównoważyć, trzeba proszę Państwa, nie do końca od dorzucić dla kontrastu przezabawną reżysera! Wspaniałość dzieła obu scenę między Ochsem a Anniną, autorów polega również na tym, w której oboje zapamiętale „walcują”. że każdy z wykonawców może Partytura Straussa wymaga ciągnąć własny kawałek materii doskonałych śpiewaków i równie w swoją stronę, bez szkody dla wspaniałych orkiestr, potrafiących całości. Paradoks? Nie całkiem. ukazać wszystkie subtelności „O czym” jest Rosenkavalier, zależy porywającej instrumentacji. Strauss przede wszystkim od osobowości po Elektrze twierdził, że następnym protagonistów. Rozterki Marszałkowej razem napisze operę mozartowską zajmują nas bez reszty, dopóki nie (musiało jednak upłynąć trochę czasu, zdamy sobie sprawy, że równolegle zanim Wesele Figara, ze wspaniale patrzymy na przyspieszony rozwój nakreślonymi postaciami Hrabiny młodego człowieka, żądnego nowych i Cherubina zainspirowało wrażeń… Po chwili Herr Baron każe Hofmannsthala do nakreślenia nam zastanowić się, czy nie mamy postaci księżnej Werdenberg przypadkiem do czynienia z sytuacją i Oktawiana Rofrano). Nic dziwnego, zapisaną już na średniowiecznym że po dwu dziesięcioleciach nagrobku: „Kim byłem, ty jesteś, nieprzerwanych scenicznych kim jestem, ty będziesz” – z tej sukcesów dzieła, Strauss postulował, perspektywy relacja Oktawian–Ochs by jego muzykę grać jak się gra jawi się interesująco. Jak bowiem Mozarta, nie Lehara. Rosenkavalier potoczą się losy Quinquina, który dziś nie jest berlińską farsą! tak gorąco kocha Zofię jak wcześniej Marszałkową – historia milczy. Może 6. jestem zbytnim pesymistą, wspaniałe Naszą Marszałkową jest Renée bowiem frazy finałowego duetu Fleming, która tą partią postanowiła 10.

Renée Fleming jako Marszałkowa w Kawalerze z różą R. Straussa. Fot. Kristian Schuller/Metropolitan Opera Richard Strauss Kawaler z różą 11.

pożegnać się ze sceną. Role Opera poprowadzi James Levine, straussowskie stanowiły znaczącą dziś Music Director Emeritus, a przez część jej repertuaru, choć przez wielu długie lata szef muzyczny Met. Nieraz odbiorców nie były postrzegane byliśmy świadkami jego znakomitych dobrze. Zarzucano Fleming interpretacji, myślę więc, że nie inaczej powierzchowność i „plastikowość” będzie i tym razem. kreowanych postaci – nie podzielam do końca tych sądów. Madeleine Za chwilę podniesie się kurtyna. w Capricciu, rola, którą zasłużenie W pierwszym akcie hrabia Rofrano triumfowała w Paryżu i którą potem przyjmie na siebie, choć bez własnej powtórzyła na scenie Metropolitan chęci, rolę posłańca barona Ochsa: Opera, wydaje się napisana według starego wiedeńskiego dla niej. Przed kilku laty (proszę zwyczaju narzeczony obdarowuje przypomnieć sobie transmisję z Met wybrankę srebrną różą, ale nie wolno z 2010 roku) krytykowano śpiewaczkę mu tego uczynić osobiście. W drugim za „jednowymiarowość” kreowanej akcie dostarczy ją Zofii, pięknej córce wówczas Księżny von Werdenberg. uszlachconego świeżo kupca. I już Jak będzie dzisiaj? Może artystce wiadomo, jak dalej potoczą się losy tym razem uda się utrwalić młodych. w nas przekonanie o szczerości i prawdziwości scenicznego wizerunku Sam „dawny wiedeński obyczaj” jest Marszałkowej? Elina Garanča, od początku do końca wymyślony uczennica m.in. wielkiej Virginii Zeani, przez Hofmannsthala. Siła teatru, z partią kochliwego młodzieńca moc talentów poety i kompozytora zmierzyła się już w 2006 roku, sprawiają, że po obejrzeniu na scenie Opéra Bastille w Paryżu. Kawalera nie mamy żadnych Mocnym akcentem, jak myślę, wątpliwości, że istniał od wieków. zaznaczy się występ Günthera Tak jak jesteśmy najgłębiej Groissböcka w roli Ochsa – trzy lata przekonani, że w rokokowym Wiedniu temu pokazał w Salzburgu młodego, najpopularniejszym tańcem był a nie podstarzałego Ochsa, można walc. I co z tego, że „tak naprawdę” się więc spodziewać ciekawych walcować zaczęto kilkadziesiąt lat wrażeń. Tamten spektakl przygotował później? Nie po raz pierwszy prawda wybitny dyrygent średniego pokolenia historyczna rejteruje, gdy w szranki Franz Walser-Möst, natomiast wstępuje – sztuka. przedstawienie w Metropolitan

Wszystkie cytaty z korespondencji Hofmannsthala i Straussa za: E. Krause, Ryszard Strauss, człowiek i dzieło, z języka niemieckiego przełożył Karol Bula, Kraków 1983.

Lech Koziński recenzent i publicysta muzyczny, w latach 1993–2013 współpracownik „Ruchu Muzycznego”; w latach dziewięćdziesiątych XX wieku współpracownik nieistniejących już pism muzycznych „Studio” i „Klasyka” oraz Programu 2 Polskiego Radia. 12. Richard Strauss Kawaler z różą 13.

Scena zbiorowa z Kawalera z różą R. Straussa. Fot. Ken Howard/Metropolitan Opera 14.

STRESZCZENIE LIBRETTA

AKT I Annina i Valzacchi, którym Ochs nakazuje śledzić śliczną „pokojówkę”. Marszałkowa, księżna Maria Teresa von Werdenberg, spędziła noc Gdy pokój się wreszcie wyludnia, z młodym kochankiem, Oktawianem Marszałkowa, którą wizja ślubu Rofrano. Jedzą razem śniadanie, Barona z młodziutką, niewinną gdy nagle z holu dochodzą ich jakieś dziewczyną napełniła lękiem głosy. Oktawian szybko się ukrywa. przed upływającym czasem, snuje Niezapowiedzianym gościem nie refleksje nad swoim nieszczęśliwym jest, jak się obawiała Marszałkowa, małżeństwem i nieodwracalnie jej mąż, feldmarszałek, lecz daleki przemijającą urodą. Gdy Oktawian krewny, baron Ochs z Lerchenau. wraca i deklaruje swoje gorące Baron przechwala się swoimi uczucia wobec niej, zastaje Marię podbojami miłosnymi, by za chwilę Teresę w melancholijnym nastroju. opowiadać o nadchodzącym ożenku Marszałkowa, przejęta swoimi z Zofią, młodziutką córką dostawcy myślami zapewnia kochanka, wojskowego, barona Faninala. że wkrótce nadejdzie dzień, Faninal od bardzo niedawna może w którym zostawi ją dla młodszej poszczycić się szlacheckim tytułem, kobiety. Oktawian, urażony jej ale za to dysponuje pokaźnym słowami, wychodzi w pośpiechu. majątkiem. Ochs prosi Marszałkową Marszałkowa wzywa pazia o radę, kogo powinien wybrać Mohammeda i wysyła go w ślad do wręczenia swej wybrance za Oktawianem ze srebrną różą. srebrnej róży, która jest wymaganym przez tradycję narzeczeńskim AKT II prezentem. Marszałkowa w żartach sugeruje wybór Oktawiana, który W dniu spotkania z narzeczonym właśnie wychodzi ze swej kryjówki, Zofia niecierpliwie czeka na przybycie przebrany za pokojówkę. Ochs kawalera z różą. Oktawian wkracza natychmiast zaczyna się zalecać ceremonialnie i w imieniu Ochsa do „Mariandel”, ale „ona” szybko prezentuje jej srebrną różę. Dwoje od niego ucieka, gdyż pokój wypełnia młodych zakochuje się w sobie się interesantami, chcącymi od pierwszego wejrzenia. Ochs, porozmawiać z księżną. Wśród nich którego Zofia nigdy jeszcze jest dwoje włoskich intrygantów, nie spotkała, właśnie przybył, Richard Strauss Kawaler z różą 15.

a jego grubiańskie maniery gorszą ma wszcząć alarm, gdy pojawia dziewczynę i Oktawiana. Gdy Ochs się Annina, ucharakteryzowana wychodzi, by omówić szczegóły na ubogą matkę z gromadką dzieci, kontraktu ślubnego z ojcem Zofii, twierdząc, że Ochs jest ich ojcem. ona, pełna desperacji, prosi Wkracza komisarz policji i stara Oktawiana o pomoc. Wzajemne się przywrócić porządek. Gdy uczucie doprowadza młodych przesłuchuje Ochsa, chcąc poznać do pierwszego pocałunku. Widzą jego intencje wobec Mariandel, go Annina i Valzacchi, którzy ich on deklaruje, że dziewczyna jest śledzili, i wzywają Ochsa, który jednak jego narzeczoną. Pojawia się Faninal interpretuje całą sytuację z humorem. z Zofią, wezwany anonimowo Jego podejście do zajścia rozwściecza przez Oktawiana, lecz Ochs udaje, Oktawiana jeszcze bardziej: że ich nie zna. Zachowanie Ochsa wyciąga miecz i lekko rani Barona, mocno zdenerwowało Faninala, który wpada w histerię i wzywa który aż zasłabł i musiano go lekarza. W powstałym zamieszaniu wynieść, aby udzielić mu pomocy. Zofia stanowczo oświadcza ojcu, Nieoczekiwanie pojawia się że nie zgodzi się na ślub z Baronem. Marszałkowa. Zdumiony Ochs Oktawian postanawia wprowadzić odkrywa, że Mariandel jest w życie plan, dzięki któremu w istocie przebranym Oktawianem. zdobędzie pewność, że Baron Gdy uświadamia sobie, jakie relacje faktycznie nigdy nie będzie mógł łączą młodzieńca z Marszałkową, poślubić Zofii. O pomoc prosi Anninę natychmiast nabiera podejrzeń, i Valzacchiego. Pozostawiony sam, że użyto wobec niego szantażu. Ochs topi zranioną dumę w szklance Maria Teresa, doprowadzona wina. Nadchodzi Annina z listem do granic wytrzymałości, informuje od „Mariandel”, która proponuje kuzyna, że jego plany małżeńskie Baronowi randkę następnego poniosły fiasko i powinien wieczoru. Zachwycony Ochs szybko jak najszybciej opuścić gospodę. odzyskuje dobry humor i chęć Ochs w końcu przyznaje się do zalotów. do porażki i szybko oddala się, ścigany przez właściciela karczmy AKT III i innych wierzycieli. Oktawian, Zofia i Marszałkowa zostają we W miejscu o złej reputacji Annina trójkę i rozważają, co dla każdego i Valzacchi przygotowują pokój z nich oznacza dziwna sytuacja, na schadzkę Barona z Mariandel. w której się znaleźli. Marszałkowa Ochs przybywa i przy kolacji zaczyna uświadamia sobie, że straciła uwodzić dziewczynę. Ona zwodzi go kochanka na rzecz młodszej kobiety, z fałszywą skromnością, gdy nagle co trafnie przewidziała, i dyskretnie Baron dostrzega, że dziewczyna opuszcza pomieszczenie. Zakochani nie jest osobą, za którą się podaje. zostają sami i zastanawiają się, Skonfundowany Baron właśnie co im przyniesie wspólna przyszłość.

NA PODSTAWIE MATERIAŁÓW THE METROPOLITAN OPERA 16.

KOMEDIA, CZYLI SPOŁECZEŃSTWO

Der Rosenkavalier Richarda na język angielski, by bagatelizować Straussa i Hugona von jego wybory stylistyczne? Problem Hofmannsthala zawdzięcza swą bowiem polega na tym, że jeśli pomija niesłabnącą już przez sto sześć lat się te wybory, zmienia się sens całości popularność (premiera odbyła się opery, a nawet niejako „wycina” 26 stycznia 1911 w drezdeńskim całą jej warstwę. Königliches Opernhaus), pięknu trzech sopranowych W jednej ze swych warstw partii, instrumentacyjnemu Der Rosenkavalier jest opowieścią i harmonicznemu kunsztowi o języku, a raczej o jednej kompozytora oraz barwności, ironii z najważniejszych jego funkcji, i nieraz karkołomności swych walców która niknie, gdy przekład nie – walców, które miały się doczekać jest wystarczająco precyzyjny. dalekiego „potomstwa” przede Hofmannsthal, pisząc swe libretto, wszystkim w muzyce rosyjskiej, poddał tę funkcję refleksji na długo zwłaszcza w twórczości Sergiusza przed tym, zanim zaczęli ją badać Prokofiewa i Dymitra Szostakowicza. uczeni. Libretto zostało w swobodny Takie spojrzenie na operę, stawiające sposób oparte na motywach na pierwszym miejscu kompozytora Pana de Pourceagnac Moliera i jego pracę, jest zrozumiałe i powieści Les amours du chevalier i nie sposób z nim polemizować, de Faublas Louveta de Couvray, zwłaszcza w przypadku partytury osiemnastowiecznego francuskiego tak błyskotliwej, jak Kawaler z różą. pisarza i – ważny szczegół A jednak opera, efekt kooperacji – jakobina. Tę specyficzną funkcję wielu osób, nigdy nie wyczerpuje języka, którą Hofmannsthal uczynił się w dźwiękowej strukturze, ma jednym ze swych tematów, nazywa autora, jak mówi się we współczesnej się dziś najczęściej „dystynkcją”, humanistyce, „sieciowego”. Oznacza przyjmując terminy francuskiego to, że jej autorstwo rodzi się jako sieć socjologa Pierre’a Bourdieu. zależności pomiędzy aktywnością Postaci Der Rosenkavalier mówią wielu osób. Pomówmy chociaż rozmaitymi odmianami języka o poecie. Zdawałoby się, że roli takiej niemieckiego, a zróżnicowanie to postaci, jak Hugo von Hofmannsthal, obejmuje zarówno czas, jak i sytuację. jeden z najważniejszych Są więc w Kawalerze jednocześnie autorów w dziejach literackiego obecne różne warstwy historyczne ekspresjonizmu, a więc kierunku niemczyzny i język postaci wydaje najistotniejszego dla narodzin się pochodzić z rozmaitych epok: sztuki nowoczesnej w kręgu języka od współczesnej (dla Hofmannsthala niemieckiego, nie trzeba przypominać i Straussa) standardowej niemczyzny i bronić. Skąd w takim razie skłonność po archaiczny i podniosły język tak wielu tłumaczy, zwłaszcza arystokracji z pierwszej połowy Richard Strauss Kawaler z różą 17.

osiemnastego wieku, adekwatny oznacza, że pewne ludzkie działanie, historycznie, bo akcja toczy się w tym przypadku mowa, dokonuje w Wiedniu w roku 1740, u początku nieustannego podziału ludzi na grupy, panowania Marii Teresy. Ten język hierarchie i porządki. Kto mówi „ty” był dla drezdeńskiej publiczności do przedstawiciela dominującej grupy, w roku 1911 tak już archaiczny, nie popełnia tylko niegrzeczności jak jest dziś, na drugą bowiem i nie daje tylko świadectwa połowę osiemnastego wieku nieznajomości konwencji językowej. przypada w historii niemczyzny Ktoś taki kwestionuje porządek jeden z najważniejszych przełomów, społeczny. Porządek ten jest zarazem który można by nawet nazwać i sztywny, i nieustannie zmienny. progiem współczesności dla języka Musi się wciąż na nowo potwierdzać, niemieckiego. Następnie stąd też pochodzi subtelność Hofmannsthal, zależnie od sytuacji językowych podziałów. Hofmannsthal i mówiących osób, a także nie uprościł sobie sprawy. Jego zmieniających się stosunków między zróżnicowana niemczyzna nie jest nimi, różnicuje stopień formalności podporządkowana prostej mapie języka. Czyni to w sposób subtelny, społecznych podziałów, podziały choćby w dialogach Oktawiana te bowiem są – i w języku postaci i Sophie von Faninal, te formy widać to świetnie – skonfrontowane zmieniają się nieustannie w zależności ze światem emocji i indywidualnych od chwilowego nastroju oraz osobowości. Posłużenie się nie tylko rosnącego lub malejącego dystansu zwrotami języka o różnym stopniu emocjonalnego między nimi. Poeta formalności, ale też o różnym wieku używa trzech takich form językowych: daje nam ważny klucz do tego, skrajnie formalnego Sie, poufałego co dzieje się na scenie. Na scenie Du i zanikłej już formy pośredniej Ehr. zaś dokonuje się wielka przemiana Nie chodzi zresztą tylko o dystanse i postaci – ich mowa ujawnia emocjonalne, bardziej jeszcze to od razu – należą do różnych o dystanse społeczne. Samo bowiem etapów historii. zróżnicowanie form niemczyzny jest mniej interesujące niż sposób, Wspomniałem, że oparcie libretta w jaki Hofmannsthal dokonuje na powieści jakobina to istotny rozmieszczenia tych form. Po pierwsze szczegół. Wielka przemiana bowiem jest to kryterium społeczne. to dokonujący się proces przejścia Arystokracja mówi językiem władzy nad światem z rąk arystokracji archaicznym, podniosłym i formalnym, w ręce burżuazji. Przyjrzyjmy się trójce mieszczanie posługują się mową istotnych bohaterów, zestawiając o wiele bardziej współczesną i mniej razem Sophie, jej ojca Faninala koturnową, a stopień formalności i barona Ochsa auf Lerchenau, zwrotów między poszczególnymi skądinąd kuzyna Marszałkowej. bohaterami jest bardzo złożoną Na miejsce trójkąta miłosnego mamy funkcją gry pomiędzy ich pozycjami więc trójkąt społeczny. Baron Ochs społecznymi, osobistymi relacjami – Baron Wół, jak go niewybrednie a chwilowym kontekstem sytuacji. nazwał Hofmannsthal – to oczywiście Nic tu nie jest sztywne, wszystko arystokrata reprezentujący dawny znajduje się w nieustannym ruchu. porządek władzy, porządek już Socjologiczny termin „dystynkcja” bezsilny, chociaż Baron jeszcze o tym 18.

nie wie. Uświadomią mu to dopiero Marię Teresę von Werdenberg, policjanci, na których jego tytuły przypomnijmy, że kuzynkę Barona. nie zrobią najmniejszego wrażenia. Gdzie Baron zawiódł, zignorowany Baron ma więc swoje tytuły i swój przez policjantów, tam triumfuje wyrafinowany język, jakim nie może Marszałkowa: na jej polecenie policja mówić byle parweniusz, ale nie ma potulnie opuszcza dom. Nie dlatego, pieniędzy. Ma za to dłużników, którzy że to księżna, lecz dlatego, że to żona dopadną go, gdy stanie się jasne, marszałka, który był swego czasu że jego planowany bogaty ożenek dowódcą policjantów. Księżna to więc nie dojdzie do skutku. Z drugiej strony państwo, jego niekwestionowana Herr von Faninal, przedstawiciel władza i jego – czyż wpadłby nowego porządku: porządku na to ktoś inny niż Niemiec? pieniądza. Planuje on coś równie – dobroduszna mądrość, zdolność typowego, co i Baron, a to, czego do wzniesienia się ponad tego rodzaju chce dokonać, historycy społeczni konflikty. Marszałkowa jest tak lubią określać jako „zdradę burżuazji”. mądra, by widząc nowo narodzoną Ten przedstawiciel bogatego miłość między Sophie a własnym mieszczaństwa nie ma jeszcze odwagi kochankiem, Oktawianem, zwolnić – bo też i skąd miałby ją mieć w roku Oktawiana z jego słowa i błogosławić 1740 – zaufać nowemu, budującemu tej miłości. Jeszcze dwie istotne się dopiero porządkowi, opartemu postaci: para Włochów, Valzacchi na pieniądzu. W sposób typowy dla i Annina, prawdziwe chorągiewki czasów przed rewolucją francuską na wietrze z prawdziwie włoskim chciałby przejść z szeregów burżuazji wyczuciem koniunktury i równie do arystokracji, przypieczętować swą włoskim brakiem skrupułów. pozycję także w starym porządku. Poznajemy tych intrygantów, Baron i Herr von Faninal mają więc gdy służą Baronowi, po to, wspólny interes. Gdyby Baron poślubił by widzieć ich następnie działających córkę Faninala, Sophie, wżeniłby się w interesie Oktawiana i Sophie. w potrzebne mu pieniądze. Faninal Ich „zdrada” to jedynie duch uczyniłby z córki baronową i zapewnił czasu, mają dość instynktu, arystokratyczną kontynuację rodziny. by być po stronie zwycięzcy. Najbardziej typowa spośród transakcji małżeńskich ancien régime’u. Jest więc Kawaler z różą opowieścią, Pozostaje oczywiście problem w której przegląda się społeczeństwo. Sophie, porządnego mieszczańskiego Niekoniecznie opowieścią historyczną, dziewczęcia, które chciałoby kraje niemieckie bowiem w roku pójść za głosem serca i ma takie 1911 nie przeszły jeszcze swojego pojęcie o męskiej atrakcyjności, odpowiednika Wielkiej Rewolucji któremu zupełnie nie odpowiada i nic z tego libretta nie było jeszcze arystokratyczna buta i arogancja przebrzmiałe. Nie czyńmy jednak Barona. ze Straussa i Hofmannsthala niemieckich odpowiedników Emila Dodajmy do tego trójkąta następne Zoli: ich opowieść jest bardziej postaci, które skomplikują nam wielowarstwowa. Komedia to społeczny obraz sytuacji, najpierw komedia, od czasów Arystofanesa Marszałkową, a właściwie Księżnę jest taką formą teatralną, w której Richard Strauss Kawaler z różą 19.

społeczeństwo ogląda samo to przyjąć z dobrym humorem, siebie i już bycie komedią tworzy tanecznym krokiem. A więc walc, pokrewieństwo między Kawalerem wszechobecny walc. Pierwszym z różą a Weselem Figara. krytykom nie podobały się te walce, Der Rosenkavalier to jednak komedia zarzucili im anachroniczność. metafizyczna, podszyta jeszcze Słusznie zresztą, bo skąd te walce jedną warstwą: nieuchronnością w 1740 roku? Wiedeński Ländler, działania czasu, poddającego swojej bezpretensjonalny, miejski taniec władzy i jednostki, i społeczeństwo. nie przekształcił się jeszcze w ulubiony Dlatego użyłem określenia „wielka taniec wyższych sfer. Czyż jednak przemiana”, a nie „rewolucja” walc nie jest dowodem tej samej czy „rewolta”. Wszystko odbywa się przemiany, o której opowiada tak, jakby sam czas przebudowywał Kawaler z różą? Czyż nie czekał go ludzki świat i nie ma tu co oceniać. ten sam awans? Czyż nie jest von Baron to łajdak, prawda, ale Faninalem, który odniósł sukces? nie dlatego, że jest arystokratą. Czy historiozoficzne zamysły Oktawian – protagonista opowieści Straussa i Hofmannsthala sięgały – to w końcu także arystokrata, tak daleko? To zresztą nie takie hrabia Rofrano. Podobnie jak ważne, społeczeństwo działa we to czas, a nie niewierność, każe wszystkim, co robimy, czy chcemy, Oktawianowi porzucić Marszałkową czy nie. Przede wszystkim jednak dla Sophie. Sophie nie pojawiła się walc jest właściwą filozofią Kawalera jeszcze na scenie, Oktawian jeszcze z różą, ironicznym komentarzem, jej nie spotkał, gdy Marszałkowa który nie gubi czułości i pogody, zastanawia się, w jaki sposób czas który ma dobry humor. Po pierwsze obejdzie się z nią i z jej o wiele jednak walc spaja sensowną ramą młodszym kochankiem, jak inne są ten obraz narodzin – w pierwszym ich czasy i jak – by się tak wyrazić roku panowania Marii Teresy! – nieuchronnie muszą zgubić wspólny – niepowtarzalnego i karkołomnego rytm. Jest więc pogodzona, zanim C.K. Świata, tej środkowoeuropejskiej ma się z czym godzić. To, co spotka całości, gdzie w końcu wciąż żyją ją i Oktawiana, tak, jak to, co spotyka i działają, czy im się to podoba, czy arystokrację i burżuazję – należy nie, Kaiser und König kompozytor do natury rzeczy, a dokładniej: Richard Strauss i cesarsko-królewski do natury czasu. poeta Hugo von Hofmannsthal.

Jeśli zaś działa to, co nieuchronne, to nie ma co rozdzierać szat, można

Krzysztof Moraczewski Doktor habilitowany, profesor poznańskiego Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Zakładzie Badań nad Kulturą Artystyczną Instytutu Kulturoznawstwa. Zajmuje się zagadnieniami teorii i historii kultury artystycznej, ze szczególnym uwzględnieniem kultury muzycznej oraz problemami metodologii nauk humanistycznych. Autor książki „Sztuka muzyczna jako dziedzina kultury”. 20.

PLAN TRANSMISJI w sezonie 2017/2018

7 PAŹDZIERNIKA 2017 / G. 18.55 dyrygent: Thomas Adès VINCENZO BELLINI reżyseria: Tom Cairns libretto: Tom Cairns we współpracy „NORMA” z kompozytorem PREMIERA SEZONU scenografia i kostiumy: Hildegard Bechtler światło: Jon Clark obsada: Sondra Radvanovsky, projekcje wideo: Finn Ross Joyce DiDonato, Joseph Calleja, Matthew Rose dyrygent: Carlo Rizzi 10 LUTEGO 2018 / G. 18.00 reżyseria: Sir David McVicar scenografia: Robert Jones GAETANO DONIZETTI kostiumy: Moritz Junge „NAPÓJ MIŁOSNY” światło: Paule Constable NOWA OBSADA obsada: Pretty Yende, Matthew Polenzani, 14 PAŹDZIERNIKA 2017 / G. 18.55 Davide Luciano, Ildebrando D’Arcangelo WOLFGANG AMADEUS MOZART dyrygent: Domingo Hindoyan reżyseria: Bartlett Sher „CZARODZIEJSKI FLET” scenografia: Michael Yeargan PO RAZ PIERWSZY W HD / kostiumy: Catherine Zuber WERSJA ORYGINALNA światło: Jennifer Tipton obsada: Golda Schultz, Kathryn Lewek, Charles Castronovo, Markus Werba, 24 LUTEGO 2018 / G. 18.30 Christian Van Horn, René Pape dyrygent: James Levine GIACOMO PUCCINI reżyseria i kostiumy: Julie Taymor „CYGANERIA” scenografia: George Tsypin światło: Donald Holder NOWA OBSADA lalki: Julie Taymor i Michael Curry obsada: Sonya Yoncheva, choreografia: Mark Dendy Susanna Phillips, Michael Fabiano, Lucas Meachem, Alexey Lavrov, Matthew Rose, Paul Plishka 18 LISTOPADA 2017 / G. 18.55 dyrygent: Marco Armiliato THOMAS ADÈS reżyseria i scenografia: Franco Zeffirelli kostiumy: Peter J. Hall „ANIOŁ ZAGŁADY” światło: Gil Wechsler PREMIERA SEZONU / PO RAZ PIERWSZY W MET obsada: Audrey Luna, Amanda Echalaz, Sally Matthews, Sophie Bevan, Alice Coote, Christine Rice, Iestyn Davies, Joseph Kaiser, Frédéric Antoun, David Portillo, David Adam Moore, Rod Gilfry, Kevin Burdette, Christian Van Horn, John Tomlinson Richard Strauss Kawaler z różą 21.

10 MARCA 2018 / G. 18.55 dyrygent: Bertrand de Billy GIOACCHINO ROSSINI reżyseria i kostiumy: Laurent Pelly scenografia: Barbara de Limburg „SEMIRAMIDA” światło: Duane Schuler PO RAZ PIERWSZY W HD obsada: Angela Meade, 26 MAJA 2018 / G. 18.55 Elizabeth DeShong, Javier Camarena, Ildar Abdrazakov, Ryan Speedo Green WOLFGANG AMADEUS MOZART dyrygent: Maurizio Benini „TAK CZYNIĄ WSZYSTKIE reżyseria: John Copley ALBO SZKOŁA KOCHANKÓW” scenografia: John Conklin kostiumy: Michael Stennett RETRANSMISJA / PREMIERA SEZONU światło: Gil Wechsler obsada: Amanda Majeski, Serena Malfi, Kelli O’Hara, Ben Bliss, Adam Plachetka, Christopher Maltman 14 KWIETNIA 2018 / G. 18.30 dyrygent: David Robertson reżyseria: Phelim McDermott scenografia: Tom Pye „LUIZA MILLER” kostiumy: Laura Hopkins PO RAZ PIERWSZY W HD światło: Paule Constable obsada: Sonya Yoncheva, Olesya Petrova, Piotr Beczała, Plácido Domingo, Alexander Vinogradov, Dmitry Belosselskiy 9 CZERWCA 2018 / G. 18.55 dyrygent: James Levine GIACOMO PUCCINI reżyseria: Elijah Moshinsky „TOSCA” scenografia i kostiumy: światło: Duane Schuler RETRANSMISJA / PREMIERA SEZONU obsada: Kristine Opolais, Jonas Kaufmann, Bryn Terfel, 28 KWIETNIA 2018 / G. 18.55 Patrick Carfizzi JULES MASSENET dyrygent: Andris Nelsons reżyseria: Sir David McVicar „KOPCIUSZEK” scenografia i kostiumy: John Macfarlane PREMIERA SEZONU / światło: David Finn PO RAZ PIERWSZY W MET choreografia: Leah Hausman obsada: Joyce DiDonato, Alice Coote, Stephanie Blythe, Kathleen Kim, Laurent Naouri

Dyrekcja Met uprzejmie informuje, że repertuar i obsady mogą ulec zmianie. Opracowano na podstawie materiałów nadesłanych przez Met z uwzględnieniem dwóch zmian terminów transmisji („Tosca”, „Tak czynią wszystkie”) z powodu innych wydarzeń artystycznych w Filharmonii Łódzkiej. Sprzedaż karnetów na transmisje oper w Filharmonii Łódzkiej rozpocznie się 1 czerwca 2017 r. Ceny biletów i karnetów pozostają bez zmian: pojedyncze bilety w cenie 80 PLN (I strefa na widowni), 60 PLN (II strefa), 40 PLN (III strefa), bilety w abonamencie z 40-procentowym opustem (48 PLN w I strefie, 36 PLN w II strefie). ADRES Filharmonia Łódzka im. Artura Rubinsteina ul. Narutowicza 20/22 90-135 Łódź www.filharmonia.lodz.pl

INFORMACJE, REZERWACJA I SPRZEDAŻ BILETÓW 42 664 79 79 [email protected] (honorujemy karty płatnicze)

ORGANIZATORZY, SPONSORZY, PARTNERZY MECENAS SEZONU 2016/2017

SPONSOR TRANSMISJI MET W SEZONIE 2016/2017

ADRES al. Krasińskiego 34, 30-101 Kraków 12 433 00 33 www.kijow.pl

Budynek kina jest przystosowany do potrzeb INFORMACJA I SPRZEDAŻ BILETÓW osób niepełnosprawnych. 12 433 00 33 Transmisje odbywają się w dużej sali kina [email protected] KIJÓW.CENTRUM. www.kijow.pl Sala otwierana jest 20 minut przed transmisją. (honorujemy karty płatnicze) Mile widziane stroje wieczorowe. SPRZEDAŻ BILETÓW GRUPOWYCH 503 021 901 [email protected] www.kijow.pl

MECENASI TRANSMISJI

PATRONI TRANSMISJI ADRES ul. 3 Maja 28, 35-030 Rzeszów 17 853 26 37 / [email protected] www.kinozorza.pl

REZERWACJA I SPRZEDAŻ BILETÓW 17 853 26 37 [email protected] www.kinozorza.pl (honorujemy karty płatnicze)

PATRONAT HONOROWY OBJĄŁ PREZYDENT MIASTA RZESZOWA WSPÓŁORGANIZATORZY

PATRONAT MEDIALNY WYDAWCA Filharmonia Łódzka im. Artura Rubinsteina w porozumieniu z Apollo Film Sp. z o.o.

OPRACOWANIE PROGRAMU Magdalena Sasin

PROJEKT GRAFICZNY Mamastudio

ZDJĘCIA Ken Howard/Metropolitan Opera Kristian Schuller/Metropolitan Opera

KOREKTA Ewa Juszyńska-Poradecka

SKŁAD, ŁAMANIE, PRZYGOTOWANIE DO DRUKU Media Press P. Augustyniak i wspólnicy S.J. Beata Gawłowska / www.media-press.com.pl

NAŚWIETLENIA, DRUK Zakład Poligraficzny Sindruk

ODDANO DO DRUKU 26 kwietnia 2017 r. KAWALER Z RÓŻĄ RICHARD STRAUSS