Elite, Revisie 06-10-2003 16:29 Pagina 1
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Elite, revisie 06-10-2003 16:29 Pagina 1 DE NIEUWE ELITE VAN NEDERLAND Elite, revisie 06-10-2003 16:29 Pagina 2 Elite, revisie 06-10-2003 16:29 Pagina 3 JOS VAN HEZEWIJK DE NIEUWE ELITE VAN NEDERLAND HET NEW BOYS-NETWERK OP JACHT NAAR GELD, STATUS EN INVLOED uitgeverij balans Elite, revisie 06-10-2003 16:29 Pagina 4 Uitgeverij Balans 2003 © 2003 Jos van Hezewijk. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm op of welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Omslagontwerp Studio Jan de Boer Eindredactie Ronald Buitenhuis Typografie en zetwerk Studio Cursief, Amsterdam Verspreiding voor België Libridis, Sint-Niklaas isbn90 5018 621 1 nur740 www.uitgeverijbalans.nl Elite, revisie 06-10-2003 16:29 Pagina 5 INHOUD hoofdstuk 1 inleiding – 7 De nieuwe elite op jacht naar geld, status en invloed Een periode van sterke economische groei na de Tweede Wereldoorlog geeft veel nieuwe rijken; hierbinnen ontstaat een nieuwe elite, die op nieuwe markten de oude elite dreigt te passeren. hoofdstuk 2 onroerend goed – 16 De nieuwe elite legt haar financiële basis Vanaf de jaren ’50 wordt het onroerend goed het spaar- varken van de nieuwe elite; dit gaat gepaard met vele affaires, waarbij na een economische dip zelfs gerenommeerde banken omvallen. hoofdstuk 3 media – 36 De oude elite neemt het initiatief over De jongerencultuur opent in de jaren ’60 de mediamarkt met hoge status voor de nieuwe elite; maar de oude elite weet zich goed aan te passen. hoofdstuk 4 it – 51 De nieuwe elite vertoont de eerste kliekvorming Vanaf de jaren ’70 weet de nieuwe elite aanvankelijk de it-markt te domineren; het gevolg is een kliek, die het bij een economische dip echter laat afweten. Elite, revisie 06-10-2003 16:29 Pagina 6 hoofdstuk 5 bedrijvenhandel– 69 De nieuwe elite krijgt status In de jaren ’80 trekt het succes van de bedrijvendokters veel academici naar de nieuwe elite; maar de meeste raiders vallen na de eerste economische tegenwind terug op conglomeraten. hoofdstuk 6 beursbengels – 96 De oude elite slaat terug Begin jaren ’90 denkt de nieuwe elite slapende rijk te worden op de beurs; maar de oude elite is de minachting beu. hoofdstuk 7 internet – 122 De oude elite lijkt verslagen Eind jaren ’90 duikt de gevestigde nieuwe elite met hun kinderen massaal op de nieuwe economie; maar na een economische dip staan zij tot hun boosheid al snel met lege handen. hoofdstuk 8 politiek – 143 De nieuwe elite ruikt macht Begin 21e eeuw krijgt de nieuwe elite de vurig gewenste invloed aangereikt; tot hun frustratie gaan jonkies uit de oude politieke elite ermee aan de haal. hoofdstuk 9 conclusies – 166 De oude elite slokt de nieuwe op Afhankelijk van de economie kan de nieuwe elite nog groeien; maar historisch gezien hoeft de oude elite niets te vrezen; een restant van de nieuwe elite zal zich bij de oude elite voegen. personenregister– 192 zakenregister– 201 Elite, revisie 06-10-2003 16:29 Pagina 7 HOOFDSTUK 1 INLEIDING De Nieuwe Elite, op jacht naar geld, status en invloed Dit boek gaat over de opkomst van een nieuwe financiële elite in Nederland na de Tweede Wereldoorlog. Een kliek, ofwel een ‘new boys network’, van enkele tientallen individuen binnen de nouveau riche, die in wisselende samenstelling elkaar de bal toespelen. Met alle gevolgen van dien. Sinds de jaren vijftig doken zij ieder decennium weer op in een andere branche, niet zelden na een spoor van verwoesting te hebben achtergelaten. Snelle jongens en een enkele vrouw die, hit and run, in allerlei nieuwe riskante markten duiken en het gros van alle (zakelijke) affaires van de laatste decennia op hun geweten hebben. De kliek is opportunistisch en geld trekt hen als een magneet aan. Ze zetten zich ook – zeker als het gaat om politiek – nadrukkelijk af tegen de oude elite, de conservatieve representanten van de organisaties die hun roots hebben in de tijd voor de Tweede Wereldoorlog. De oude elite heeft haar eigen ‘old boys network’, de nieuwe elite verkeert in kringetjes van ‘new boys’. Hun werelden zijn, een enkele over- of meeloper daargelaten, strikt gescheiden. Toch blijkt de nieuwe elite na aanvankelijke successen uitein- delijk maar in zeer beperkte mate blijvend succesvol. Ze ver- werven maar weinig status en invloed, ondanks de miljoenen op hun bankrekeningen. Wel schudt de nieuwe elite de oude wakker. 7 Elite, revisie 06-10-2003 16:29 Pagina 8 De nieuwe elite waarover dit boek handelt kon gedijen van- wege de extreme economische voorspoed vanaf de Tweede Wereldoorlog. Geen nieuw verschijnsel overigens. Ook in de Gouden Eeuw en tijdens de Industrialisatie ontstond er een nieuwe elite dankzij een florerende economie (en een flinke dosis geluk). Ten tijde van buitengewone economische bloei ontstaan nieuwe markten die nog niet door de gevestigde oude elite worden gedomineerd en die haar vanwege de onbe- kendheid en risico’s afschrikken. Waren dat in de Gouden Eeuw overzeese handel in specerijen, opium en slaven, in de negentiende eeuw brachten de industriële productie van tex- tiel, margarine, gloeilampen, machines en de handel in olie nieuwe rijkdom. De naoorlogse nieuwe elite van nu heeft weer een geheel eigen karakter. In de komende hoofdstukken zullen we laten zien hoe de nieuwe elite zich de laatste decennia heeft ontwik- keld. Door profielschetsen van de hoofdrolspelers zien we welke lijntjes er tussen de verschillende leden van de nieuwe elite lopen en wat het voor een kliek is. Uit de beschrijvingen blijkt vaak ook een typische levensstijl. Veelal zijn de leden van de nieuwe elite narcistische figuren, zowel qua levensstijl, opportunisme, kliekmentaliteit als geldingsdrang. In hoofdstuk 2 van dit boek wordt de basis van de nieuwe elite beschreven. Na de Tweede Wereldoorlog volgden de ja- ren van de wederopbouw en dus veel bouwprojecten. Koren op de molen van de vastgoedhandelaren, die dan ook de basis gaan vormen voor de eerste nieuwe elite. Hoofdrolspelers in dat tijdperk zijn onder meer Reinder Zwolsman, ‘Ome’ Jaap Kroonenberg, Cor van Zadelhoff, Ronnie van de Putte, ‘Don Leone’ Melchior, Robert Jan Doorn en Maup Caransa. Vanaf de jaren zestig rook de nieuwe elite macht in een an- dere branche dan die van bakstenen: de mediawereld. Daar- over gaat hoofdstuk 3. We komen er Willem van Kooten, Lex 8 Elite, revisie 06-10-2003 16:29 Pagina 9 Harding, Joop van den Ende en John de Mol tegen, maar ook mensen als – wederom – Reinder Zwolsman, en (veel later) Erik de Vlieger. Vormde de vastgoedmarkt de basis, de media bezorgden de nieuwe elite (een klein beetje) status en nieuw elitair bloed, al wist de oude elite met redelijk succes de vernieuwing van de media te absorberen. In hoofdstuk 4 zien we dat de nieuwe elite in de jaren ze- ventig weer een nieuw speeltje vindt: de informatietechno- logie. Voor het eerst komen we dan Joop van Oosterom, Jan Mol, Willem Smit, Jan Jurgen Kuijten, Eckart Wintzen en Nina Brink tegen. De kliek van de nieuwe elite dijt in dit de- cennium nadrukkelijk uit. Het gros van hen komen we ook weer in hoofdstuk 5 tegen als in de jaren tachtig de raiders/bedrijvendokters de boven- toon gaan voeren. Dan manifesteert zich ook een groep in- vesteerders die we als de kern van de nieuwe elite kunnen be- schouwen. De Groupe Courtier (Berry van den Brink, Wil- lem Cordia, Adri Strating en alweer Willem Smit) vormde de vetste spin in het netwerk dat in dit boek wordt bloot- gelegd. Ze hebben overal tentakels en hebben eveneens een aantal affaires op hun naam staan. Ze zijn de voorbode van wat in hoofdstuk 6 wordt beschreven: de beurshandel van eind jaren tachtig. Ook daar veel oude bekenden die de nieu- we elite in stand houden. Maar ook een aantal overlopers uit de oude elite (John Fentener van Vlissingen, de kinderen Van Doorne en Frederik van Beuningen). In hoofdstuk 7 zien we dat de nieuwe elite zich opnieuw ververste. Internet diende zich eind jaren negentig aan en los van de bestaande kliek die ook nu weer geld rook, doken ook nieuwe-eliteleden op. Zeker ook omdat het idee postvatte dat de nieuwe economie binnen de kortste keren de oude econo- mie van de oude elite zou wegvagen en de nieuwe elite op de troon zou helpen. Het zou allemaal anders lopen. 9 Elite, revisie 06-10-2003 16:29 Pagina 10 De jacht naar geld, status en invloed komt tot een climax in hoofdstuk 8 als de nieuwe elite zich politiek gaat manifeste- ren. Het stak de nieuwe elite al tijden dat ze de hoogste sta- tus, die van de politiek, alsmaar niet hadden kunnen berei- ken. Harry Mens probeerde het in 1993 met zijn Liberale Partij Nederland (lpn), maar schoot tekort. Ook het initia- tief van de nieuwe elite (Henk Westbroek, Broos Schnetz en Willem van Kooten) met Leefbaar Nederland leidde niet tot het gewenste resultaat. Maar het tij leek de nieuwe elite einde- lijk mee te zitten. Aan het begin van het nieuwe millennium ontstond er een maatschappelijk explosief mengsel waarin Pim Fortuyn en zijn lpf konden gedijen. Fortuyn genoot al jarenlang grote faam bij de nieuwe elite. Ed Maas, Ronnie van de Putte, Eddy de Kroes en Joep van den Nieuwenhuy- zen sprongen onmiddellijk in het Haagse gat. Ook nogal wat meelopers uit de oude elite, zoals Jim Janssen van Raay, Mickey Huibregtsen en Hans Wiegel, sloten zich aan. Met de moord op Fortuyn zou ook deze ambitie abrupt eindigen. Tegen die tijd was zo langzamerhand wel duidelijk dat de nieuwe elite door tijdig te handelen wel erg rijk is geworden, maar tegelijkertijd feitelijk nergens vaste voet aan de grond heeft gekregen.