Nulmeting

STRUCTURELE MONITORING NATIONAAL PROGRAMMA GRONINGEN 0 GRONINGEN / FEBRUARI 2021 DE NULMETING“ RECHTVAARDIGT HET BESTAAN VAN NATIONAAL PROGRAMMA GRONINGEN 0 ” SAMENVATTING 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING De brede welvaart in Groningen is relatief laag is relatief in Groningen welvaart De brede De resultaten uit de nulmeting bevestigen dat de regio voor een grote opgave staat. Bij Bij staat. opgave een grote voor regio dat de bevestigen uit de nulmeting De resultaten Zuid-Holland alleen in de provincies welvaart ligt de brede programma het van de start staan die centraal de vijf gemeenten alle van Voor op een lager niveau. en Limburg Midden- Hogeland, Groningen, Het (Eemsdelta, Groningen in Nationaal Programma behoren de programmaperiode van geldt dat zij bij aanvang en Oldambt) Groningen de Nederland. Hoewel van welvaart brede de laagste met gemeenten de groep tot een in alle gemeenten blijken verschilt, gemeenten in de Groningse uitgangssituatie factoren verlagende belangrijke en een lage vacaturegraad lage arbeidsparticipatie de van dat een realisatie opgemaakt worden Hieruit kan welvaart. zijn in de brede te in de komende en Leren Werken aanzien van ten en de ambities ambities economische de van verbetering aan de relatieve leveren zullen bijdrage een bovengemiddelde jaren bij alle in de buurt levert voelt men zich veilig waarin De mate in de regio. welvaart brede en Behoud welvaart. aan de brede bijdrage in de Ommelanden een positieve gemeenten programma. in het ook de aandacht verdient punt dit sterke uitbouw van Managementsamenvatting gebied op het haar ambities beoogt met Groningen Nationaal Programma en Klimaat een en Natuur Leefbaarheid en Leren, Werken Economie, van en de regionale Groningen imago van het van verbetering structurele er zien hoe Groningen laat nulmeting Deze realiseren. te welvaart brede biedt De nulmeting staat. voor aan de programmaperiode voorafgaand in de en projectplannen om programma- handvatten beleidsmakers regionale een is tevens De nulmeting sturen. bij te en/of richten in te periode komende programma het van en evaluatie monitoring de structurele voor referentiepunt worden zullen jaren in de komende Ontwikkelingen tien jaar. in de komende doelbereik van om de mate uit de nulmeting de uitgangswaarden tegen afgezet helpen vaststellen. kunnen te impact en de gewenste op de ambities 3 ” “

UIT DE UIT DE

NULMETING NULMETING BEVESTIGEN BEVESTIGEN DAT DE REGIO DE REGIO DAT OPGAVE STAAT OPGAVE DE RESULTATEN DE RESULTATEN VOOR EEN GROTE EEN GROTE VOOR SAMENVATTING 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING De historische economische ontwikkeling laat zien dat de realisatie van de economische de economische van laat zien dat de realisatie ontwikkeling economische De historische Realisatie van ambities vraagt doorbreking van patronen van doorbreking vraagt ambities van Realisatie Er ligt een opgave het imago van Groningen bij Groningen imago van het een opgave Er ligt verbeteren te en niet-inwoners bedrijven De nulmeting maakt duidelijk dat de doelstellingen van Nationaal Programma Groningen Groningen Nationaal Programma van duidelijk dat de doelstellingen maakt De nulmeting in inzet dat een stevige ook de stellingname ondersteunt ambitieus zijn. De nulmeting Groningen. Nationaal Programma van bestaan het nodig is en rechtvaardigt Groningen landelijk minder goed dan het overwegend Groningen scoort Op alle vier ambities de scoren indicatoren Op de meeste in de referentiegroepen. de waarde gemiddelde of in achter ze blijven en ook in hun ontwikkeling zin lager in absolute gemeenten Groningse nodig zijn om de ambities zal huidige trends van doorbreking de benchmark. Structurele genereren. te in de regio de beoogde impact en daarmee realiseren te trendbreuk. dergelijke om een vraagt Groningen Nationaal Programma ambitie van in waarde toegevoegde is dat de bruto Groningen Nationaal Programma De ambitie van dan gemiddeld in Nederland. stijgt sterker jaren in de komende Groningen de provincie Groningen in de provincie waarde toegevoegde bruto laat de totale Op dit moment Veruit een stijging. is van sprake landelijk juist zien, terwijl ontwikkeling een negatieve de de afbouw van vormt ontwikkeling negatieve deze voor verklaring de belangrijkste bruto de totale is gekozen Groningen Nationaal Programma Voor in de regio. gaswinning de economische voor als graadmeter gaswinning, de dus inclusief waarde, toegevoegde Naast een verbetering van de brede welvaart wil Nationaal Programma Groningen, door Groningen, Programma wil Nationaal welvaart de brede van een verbetering Naast imago aan het leveren bijdrage een positieve haar ambities, van de realisatie middel van beeld dat het blijkt programma het van bij aanvang Uit de imagometing Groningen. van ruim hebben op dit moment Groningen imago van het over zelf Groningen van inwoners vinden te als plek om een baan Groningen vinden ze aantrekkelijk minst Het is. voldoende van mensen beeld van ligt het imagometingen andere als bij veel ondernemen. Net en te specifiek Wat de eigen inwoners. van zelfbeeld het van niveau onder het de regio buiten significant is dat niet-Groningers Groningen imago van het tot betrekking met opvalt vinden Niet-Groningers verwachten. zelf zijn dan de Groningers Groningen over positiever Termen wonen. en om te ondernemen om te als plek aantrekkelijk minst het Groningen passen. bij Groningen minst het en ‘jong’ vinden ze ‘transitie’ ‘vlot’, als ‘internationaal’, het programma het van ligt bij aanvang onder bedrijven De gemiddelde imagoscore laagst. 4 ” “ REALISEREN STRUCTURELE STRUCTURELE DOORBREKING DOORBREKING NODIG ZIJN OM NODIG ZIJN OM DE AMBITIES TE TE DE AMBITIES VAN TRENDS ZAL ZAL TRENDS VAN SAMENVATTING 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING Ook op het gebied van Werken en Leren liggen er grote uitdagingen voor Groningen. Groningen. voor uitdagingen grote liggen er en Leren Werken van gebied Ook op het ambitie te hanteren. Dat betekent dat de afbouw van de gaswinning tot en met 2022 2022 met en tot de gaswinning van dat de afbouw Dat betekent hanteren. te ambitie in waarde de toegevoegde van ontwikkeling op de totale factor remmende een grote sectoren overige in de waarde toegevoegde hebben. De zal Groningen de provincie De gemiddelde. landelijke het met voet zich op vergelijkbare ontwikkelt in Groningen en Stad zijn tussen verschillen economische zien dat er grote laat verder nulmeting de regio voor motor economische is een belangrijke Groningen gemeente Ommeland. De De gemeenten haar referentiegemeenten. met goed in vergelijking relatief én presteert in de benchmark. achter indicatoren economische op veel Ommeland blijven in het een extra gemeenten deze gaat voor beroepsbevolking krimpende termijn) De (op realiseren. te groeidoelstelling economische om de geformuleerde vormen uitdaging naar arbeidsintensieve van en de transitie in innovatie investeringen Bovengemiddelde groeiambities zijn nodig om de economische productieprocessen kapitaalintensieve liggen deze Groningen Nationaal Programma van de start Bij realiseren. kunnen te gemiddelde. onder het echter investeringen is en Leren Werken aanzien van ten Groningen Nationaal Programma De ambitie van en het huishoudinkomen mediaan besteedbaar het arbeidsparticipatie, dat de netto stijgen periode sterker komende in de in de aardbevingsgemeenten opleidingsniveau ambitie laat zien op deze De startsituatie dan gemiddeld in de referentiegebieden. een programma het van bij aanvang aardbevingsgebied in het dat op alle gemeenten hebben ten en gemiddeld huishoudinkomen arbeidsparticipatie lage netto relatief gebied van op het de doelstelling tot betrekking Met referentiegroep. hun van opzichte Ommeland een grote in het de gemeenten hoger opgeleiden hebben van uitstroom en een universiteit van de aanwezigheid is (door Groningen De gemeente uitdaging. opgeleiden hoger van uitstroom nu een hogere die de enige gemeente hogescholen) te en Leren thema Werken op het ambities Om de dan haar referentiegroep. kent worden jaren in de komende dat de genoemde ‘achterstanden’ zaak halen is het kunnen de van vergroten het zijn daarbij nodig voor inspanningen ingelopen. Bovengemiddelde terugdringen het de arbeidsmarkt, tot een afstand met groepen van arbeidsparticipatie Groningers van om-, her- en bijscholen en het schulden armoede en problematische van de van realisatie name de met zal Naar verwachting kwalificatie. -3- of een MBO-2 met verbetering hebben in de structurele impact een grote en Leren Werken rondom ambities in de regio. welvaart de brede van 5 ” “

RONDOM RONDOM

WELVAART WERKEN EN WERKEN EN DE AMBITIES DE AMBITIES HEBBEN IN DE HEBBEN IN DE VERBETERING VERBETERING VERWACHTING VERWACHTING VAN DE BREDE DE BREDE VAN GROTE IMPACT IMPACT GROTE REALISATIE VAN VAN REALISATIE LEREN ZAL NAAR NAAR LEREN ZAL SAMENVATTING 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING Wat betreft Natuur en Klimaat heeft Nationaal Programma Groningen de ambitie dat de ambitie dat Groningen Nationaal Programma en Klimaat heeft Natuur betreft Wat Nationaal Programma Groningen staat voor grote en urgente opgaven en urgente grote voor staat Groningen Nationaal Programma Uit de nulmeting blijkt duidelijk dat het aardbevingsgebied niet voor niets beschikt beschikt niets voor niet aardbevingsgebied duidelijk dat het blijkt Uit de nulmeting en Nationaal en urgent zijn groot De opgaven Programma. een eigen Nationaal over is verbeteren, te in de regio welvaart Om de brede ambitieus. Groningen Programma Nationaal Programma beoogt op de vier ambities de inzet impuls nodig. Met een flinke nodig inzet een flinke zal de vier ambities Op elk van geven. te vorm inzet deze Groningen bewerkstelligen. te zijn om de benodigde trendbreuken Ten aanzien van de ambitie Leefbaarheid beoogt Nationaal Programma Groningen dat dat Groningen Nationaal Programma beoogt Leefbaarheid de ambitie van aanzien Ten dan stijgt periode sterker de komende in in de aardbevingsgemeenten de leefbaarheid de staat aan de programmaperiode Voorafgaand in de referentiegroepen. gemiddeld druk. Deze onder en Midden-Groningen Eemsdelta Oldambt, name in met leefbaarheid op de Leefbaarometer. minder goed dan hun referentiegroep scoren drie gemeenten dan hun scoren dat zij beter geldt en Groningen Hogeland Het de gemeenten Voor realiseren, te Groningen Nationaal Programma van de ambities Om referentiegroepen. moeten behouden en verder moeten hun positie Hogeland Het en Groningen zullen geldt Midden-Groningen en Eemsdelta Oldambt, Voor referentiegroepen. uitlopen op hun moeten hun referentiegroep in op de gemiddelde waarden achterstand dat zij de huidige goedmaken. dan landnatuur van op de ecosysteemkwaliteit presteert beter Groningen de provincie beduidend minder goed op Groningen scoort Op dit moment landelijk gemiddelde. het in de ecosysteemkwaliteit van is de ontwikkeling dan landelijk. Bovendien indicator deze ontwikkelt gezien Landelijk meetperiode. de laatste van opzichte ten negatief Groningen Groningen van De achterstand periode positief. dezelfde zich over de ecosysteemkwaliteit deze van waarmaken Het periode. in de afgelopen gemiddelde is vergroot landelijk op het om een kentering. vragen ambitie zal 6 ” “ DE REGIO TE TE DE REGIO WELVAART IN IN WELVAART OM DE BREDE OM DE BREDE VERBETEREN, VERBETEREN, IS EEN FLINKE IS EEN FLINKE IMPULS NODIG Inhoudsopgave

1 Inleiding en leeswijzer 8

2 Impact 12 2.1 Brede welvaart 14 2.2 Imago 19

3 Outcome 23 3.1 Economie 25 FACTSHEETS 3.2 Werken en Leren 32 3.3 Leefbaarheid 40 3.4 Natuur en Klimaat 46

4 Bekendheid, waardering en vertrouwen 52

5 Verantwoording 55 5.1 Een nulmeting als onderdeel van een langjarige monitorings- en evaluatiecyclus 56 5.2 Operationalisering outcome indicatoren 58 5.3 Monitoring impact: brede welvaart en imago 59 5.3.1 Brede welvaart 59 5.3.2 Imago 64 5.4 Samenstelling van referentiegroepen 66

6 Het consortium 68

Bijlagen 70 Bijlage I 71 Bijlage II 73

Colofon 83

7

NULMETING STRUCTURELE MONITORING NATIONAAL PROGRAMMA GRONINGEN / 2021 1 Inleiding en leeswijzer

8

NULMETING STRUCTURELE MONITORING NATIONAAL PROGRAMMA GRONINGEN / 2021 INLEIDING EN LEESWIJZER 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING Voorliggend document is de nulmeting, de eerste rapportage in de monitoringscyclus in de monitoringscyclus rapportage de eerste is de nulmeting, document Voorliggend Aanleiding Sinds begin 2020 werken wij, een consortium van E&E advies, Sociaal Planbureau Planbureau Sociaal advies, E&E van een consortium wij, werken Sinds begin 2020 Programma Nationaal van monitoring aan de structurele Advies, en Aletta Groningen in welke wij periodiek inzichtelijk maken monitoring deze de hand van Aan Groningen. welvaart, brede aanzien van ten Groningen Nationaal Programma de doelen van mate behaald worden. imago en de vier ambities jaarlijks 2030) (tot programma het van de gehele looptijd over waarin wij de startpositie zetten nulmeting deze Met verschijnen. monitoringsrapportages onderliggende en een aantal programmadoelen de gebied van op het Groningen van de van de ontwikkeling over in de monitor we rapporteren Jaarlijks uiteen. indicatoren en doelbereik van de mate in nulmeting), de uitgangswaarden van opzichte (ten regio en 2030 2023 In Groningen. uit Nationaal Programma de projecten van de resultaten Nationaal Programma van en een eindevaluatie een tussen- respectievelijk we voeren en impact de doelmatigheid, doeltreffendheid we Hierin beoordelen uit. Groningen het zal in 2023 evaluatie durante ex de Vooral breedte. in de volle programma het van de dan voor getrokken worden lessen waarbij evaluatie, een lerende hebben van karakter programmaperiode. resterende Nationaal Programma Groningen wil een flinke impuls aan Groningen geven. geven. aan Groningen impuls flinke wil een Groningen Programma Nationaal als startkapitaal gesteld beschikbaar miljard €1,15 heeft De Rijksoverheid de en aardbevingsgebied in het vijf gemeenten De programma. het voor en lokale periode thematische hebben in de afgelopen Groningen provincie de beschikbare van besteding ter ingediend, voorstellen programmaplannen Nationaal van zich op de vier ambities plannen richten middelen. Deze en Natuur Leefbaarheid en Leren, Werken Economie, Groningen: Programma zoals vier onderwerpen op deze de doelen van behalen het Met en Klimaat. Groningen, Nationaal Programma van Programmakader in het geformuleerd te welvaart brede de Groningse Groningen beoogt Nationaal Programma verbeteren. te de regio imago van en het versterken 9 INLEIDING EN LEESWIJZER 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING oegevoegde waarde stijgt sterker in Groningen dan gemiddeld dan in Groningen sterker stijgt waarde oegevoegde de bruto t de bruto in Nederland. op netto- presteert aardbevingsgebied in het gemeente iedere en Leren: Werken per opleiding beter en uitstroom inkomen gemiddeld besteedbaar participatiegraad, in haar referentiegroep. dan de gemiddelde ontwikkeling in haar referentiegroep. dan de gemiddelde ontwikkeling beter van op ecosysteemkwaliteit beter presteert Groningen de regio en Klimaat: Natuur gemiddelde. Nederlands dan het landnatuur Nationaal Programma Groningen verbetert, naarmate de uitvoering van het het van de uitvoering naarmate verbetert, Groningen Nationaal Programma Groningen. de regio imago van het en welvaart de brede vordert, programma De doelstelling van deze nulmeting is te onderbouwen hoe Groningen er Groningen hoe onderbouwen is te nulmeting deze van De doelstelling de gebieden waarop op voorstaat aan de programmaperiode voorafgaand hebben. wil en impact effect Groningen Nationaal Programma Werkwijze Doelstelling en scope en Doelstelling 2 3 indicator op deze presteert aardbevingsgebied in het gemeente iedere Leefbaarheid: 4 informatie. beschikbare reeds en regionale landelijke wij gebruik van maken In de monitor Ten aanzien van de vier ambities zijn de onderstaande doelstellingen vastgesteld: doelstellingen zijn de onderstaande de vier ambities aanzien van Ten 1 Economie: Voor Nationaal Programma Groningen is de volgende overkoepelende doelstelling doelstelling overkoepelende is de volgende Groningen Programma Nationaal Voor geformuleerd: De nulmeting is dus het vertrek- en ijkpunt voor de structurele jaarlijkse monitoring van van monitoring jaarlijkse structurele de voor ijkpunt en vertrek- is dus het De nulmeting Groningen: Programma Nationaal impact en de miljard uit de genoemde €1,15 investeringen van dat effecten Dat wil zeggen wordt nulmeting die in deze zijn in de informatie zichtbaar nog niet programma het van de waarvan op basis de uitgangssituatie enkel beschrijft De nulmeting gepresenteerd. gevolgd programma het van de looptijd gedurende Groningen de regio van ontwikkeling effect imago als het en het welvaart op brede de impact voor Dat geldt zowel worden. kan projecten van en resultaten doelen. De voortgang en bijbehorende op de vier ambities in de jaarlijkse wordt projectinformatie Deze de nulmeting. geen deel uit van maken meegenomen. wel monitoringsrapportages 10 INLEIDING EN LEESWIJZER 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING Leeswijzer Voor brede welvaart en imago zijn speciale meetinstrumenten ontwikkeld. Met behulp behulp Met ontwikkeld. meetinstrumenten zijn speciale en imago welvaart brede Voor en voor per gemeente nulmeting in deze we brengen uit de monitor de indicatoren van in kaart. programmadoelen de van opzichte ten de startpositie Groningen de provincie een Groningen Nationaal Programma aan die deelneemt gemeente elke is voor Daartoe met vergeleken wordt Groningen De provincie gevormd. referentiegemeenten met groep in de gemeenten de ontwikkeling wordt alle indicatoren gemiddelden. Voor landelijke in hun eigen de ontwikkelingen tegen afgezet Groningen Programma binnen Nationaal de van de ontwikkeling zijn voor aandacht ook zal In de monitor referentiegroep. Groningen Programma in Nationaal vertrouwen en het voor waardering van, bekendheid onder inwoners. imago en het welvaart brede de Groningse beelden van de eerste 2 komen In hoofdstuk Nationaal Programma waar onderwerpen aan bod, de twee Groningen de regio van de vier ambities, van teken in het 3 staat op wil hebben. Hoofdstuk impact Groningen en Klimaat. en Natuur Leefbaarheid Leren, en Werken Economie, in de volgorde van en vertrouwen waardering ingegaan op de bekendheid, 4 wordt In hoofdstuk de 5 betreft Hoofdstuk Groningen. van onder inwoners Groningen Nationaal Programma consortium, het wordt hoofdstuk laatste In het en onderzoeksmethode. verantwoording nader geïntroduceerd. en evaluatie, de monitoring voor verantwoordelijk 11 2 Impact

12

NULMETING STRUCTURELE MONITORING NATIONAAL PROGRAMMA GRONINGEN / 2021 IMPACT 2021 /

1,25 (1,43)

PROVINCIE PROVINCIE GRONINGEN Zuid-Holland 4 (62) (1,81)

0,98

OLDAMBT Limburg

Gemiddelde Groningen 11

(47) (1,70) 1,23 MIDDEN- Flevoland Deze indicator wordt berekend op basis van de Brede de Brede op basis van berekend wordt indicator Deze en vervolgens in 2019 in een gemeente Index Welvaart met Gemeenten in 100 percentielgroepen. verdeeld in een hoge zullen Index Welvaart een hoge Brede de Brede Naarmate terechtkomen. percentielgroep in een een gemeente wordt lager is, Index Welvaart geeft de indicator ingedeeld. Deze groep lagere de van opzichte ten weer welvaart brede relatieve in Nederland (2019). gemeenten overige GRONINGEN

B2 Noord-Holland

10 HET (48) Noord-Brabant (1,71) 1,22

HOGELAND

Friesland (7) Overijssel 14 (1,05) 1,27

GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE

GRONINGEN Drenthe

Gelderland 8 Utrecht (51) 1,18 (1,73)

EEMSDELTA  Brede Welvaart Index in 2019. De minimale waarde is 0 De minimale waarde in 2019. Index Welvaart Brede (2019). 2,4 en maximale waarde Positief ten opzichte van het gemiddelde van de referentiegroep gemiddelde van het van opzichte ten Positief de referentiegroep gemiddelde van het van opzichte ten Negatief Zeeland NULMETING  Ranking van Groningen (2019) Groningen van Ranking B1 n n B1 B2 > > > > RANGSCHIKKING BREDE RANGSCHIKKING Gemiddelde in de referentiegroep Gemiddelde in de referentiegroep BREDE WELVAART INDEX NPG BREDE WELVAART WELVAART INDEX NPG (0-100) WELVAART 13 2019 G AMBITIE Groningen verbetert. Groningen De brede welvaart van van welvaart De brede 1,25 IMPACT 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING Brede welvaart welvaart Brede 39 indicatoren uit de Brede Welvaartsmonitor van CBS. van Welvaartsmonitor uit de Brede indicatoren 39 gemeente die de betreffende is de plaats Dit NPG. Index Welvaart Brede Rangschikking deze van de positie hoe hoger Hoe hoger dit getal, 0 – 100. van een ranglijst op inneemt NPG. Index Welvaart op de Brede gemeente De overige Groningse gemeenten scoren beduidend lager op brede welvaart in vergelijking in vergelijking welvaart beduidend lager op brede scoren gemeenten Groningse De overige De BWI-NPG in de provincie Groningen bedraagt 1,25. Dit is lager dan het landelijk gemiddelde Dit is lager dan het 1,25. bedraagt Groningen in de provincie De BWI-NPG Alleen op de 10e plaats. Groningen de provincie staat provincies van Op de ranking 1,43. van brede een hogere kennen provincies De overige lager. staan en Limburg Zuid-Holland welvaart. dat de gemeente zien we gekeken, wordt per gemeente naar de BWI-NPG-scores Wanneer De Brede dan de referentiegemeenten. heeft welvaart brede een hogere Groningen gemiddeld 1,05 de BWI-NPG in de referentiegroep terwijl is 1,27, Groningen Index Welvaart 100 en de 0 tot van op een ladder op de 14e trede staat Groningen De gemeente bedraagt. 7. op trede gemiddeld staan referentiegemeenten Ambitie: de brede welvaart van Groningen verbetert Groningen van welvaart Ambitie: de brede •  De Brede Welvaart Index die voor de monitoring van Nationaal Programma Groningen Groningen Nationaal Programma van de monitoring die voor Index Welvaart De Brede maten: uit twee bestaat gehanteerd, wordt 1 van somscore Dit is een gewogen NPG (BWI-NPG). Index Welvaart Brede 2 • •  2.1 maken te inzichtelijk Groningen Programma Nationaal van voortgang Om de maatstaf als welvaart brede is staat, ervoor hoe Groningen bepalen te en om alleen. Met welvaart naar meer dan economische kijkt welvaart Brede gekozen. in brede verbetering duidelijke een wordt Groningen Nationaal Programma is een programma het van de monitoring van behoeve Ten beoogd. welvaart van aspecten de verschillende waarin NPG’ ontwikkeld Index Welvaart ‘Brede belang dat op het zijn gewogen CBS (2020) van Welvaart-concept Brede het de Voor hechten. aspecten deze aan Groningen de provincie van inwoners en naar rapportage in deze 5.3.1 naar paragraaf we verwijzen verantwoording verschijnt. dit onderzoek dat over artikel het 14 IMPACT 2021 / scores. Op scores. GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE , de mate waarin men zich veilig in de men zich veilig waarin , de mate 1 NULMETING De gemiddelde schuld per huishouden is relatief laag. Volgens het CBS geldt dat een hogere gemiddelde schuld per huishouden gemiddelde schuld CBS geldt dat een hogere het laag. Volgens is relatief per huishouden De gemiddelde schuld alle schulden Lang niet veranderingen. conjuncturele scherpe van in tijden vooral huishoudens vergroot, van de kwetsbaarheid in investeren mogelijk om te het maakt een studieschuld aangaan van Het een bedreiging. of een probleem echter vormen bij aan brede dragen investeringen Deze kopen. te mogelijk om een woning het maakt en een hypotheekschuld kapitaal menselijk vormen een risico of ook een probleem geeft schulden gebruikt geen dus geen inzicht of die hier wordt De indicator welvaart. voor op een restschuld risico het of (betalingsachterstanden) schulden op problematische risico het zoals huishoudens, voor op een risico met personen aantal Het relateren). te aan elkaar en woningwaarde de hypotheekschuld (door woningbezitters is gemiddeld. een restschuld met woningbezitters aantal Het Groningen. hoog in de provincie is relatief schulden problematische woonbuurt voelt en de tevredenheid met vrije tijd. met de tevredenheid en voelt woonbuurt In de gemeente Eemsdelta zien we de volgende drie BWI-NPG-verhogende factoren: de factoren: drie BWI-NPG-verhogende de volgende zien we Eemsdelta In de gemeente per huishouden lage gemiddelde schuld relatief in de werk van beschikbaarheid de lagere zijn in Eemsdelta factoren verlagende BWI-NPG mensen waarin Ook de mate en de arbeidsparticipatie/werkloosheid. vacaturegraad) (de regio laag. is relatief voelen zich gezond met hun referentiegroep. De Groningse gemeenten bevinden zich tussen trede 4 en 11 op de trede tussen zich bevinden gemeenten De Groningse hun referentiegroep. met en 62 47 tussen scores zich met bevinden De referentiegemeenten rangschikking. BWI-NPG welvaart. brede van de ranking halverwege in de grootst is het de referentiegroep en die in score de eigen BWI-NPG tussen De kloof Eemsdelta. gemeente door de gevolgd Oldambt, gemeente klein. De zijn vrij gemeenten de vijf Groningse tussen scores in de BWI-NPG De verschillen beïnvloed (positief) in kleine mate wordt de gehele provincie voor welvaart brede op score Groningen. de gemeente van door de score Gemeente Eemsdelta Gemeente Deze indicator meet het gemiddelde van de schulden van huishoudens. De schulden betreffen de hypotheekschuld van de eigen van de hypotheekschuld betreffen De schulden huishoudens. van de schulden gemiddelde van het meet indicator Deze de aflossing voor tegoeden doeleinden. Opgebouwde consumptieve voor zoals schulden en overige studieschulden woning, uit bestaat de huishoudensschuld van gros meegenomen. Het zijn niet en dergelijke via spaarhypotheken de hypotheek van inkomen. besteedbaar en het de huizenprijzen met hangt samen de hypotheekschulden van De hoogte schuld. hypothecaire Nader onderzoek van de BWI-NPG per gemeente de BWI-NPG van Nader onderzoek

deze plaats benoemen we per gemeente de drie aspecten die de sterkste positieve bij­ positieve die de sterkste de drie aspecten per gemeente benoemen we plaats deze die en de drie factoren factoren) verhogende (BWI-NPG leveren aan de BWI-NPG drage factoren). verlagende (BWI-NPG hebben BWI-NPG op de invloed negatieve de grootste •  •  1 •  •  Welvaart aan de Brede welvaartsaspecten brede de verschillende van is de bijdrage Wat op een zaken van de stand wordt rapportage deze van vervolg In het per gemeente? Index ­ aan de BWI-NPG duiding geven die een nadere weergegeven indicatoren aantal 15 ” “

NEGATIEVE NEGATIEVE

INVLOED OP DE DE OP INVLOED PER GEMEENTE PER GEMEENTE DRIE FACTOREN DRIE FACTOREN DRIE ASPECTEN DRIE ASPECTEN POSITIEVE EN DE EN DE POSITIEVE DIE DE STERKSTE DIE DE STERKSTE DIE DE STERKSTE DIE DE STERKSTE BWI-NPG HEBBEN BWI-NPG BENOEMEN WE DE DE WE BENOEMEN IMPACT 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING De sterkste negatieve bijdrage aan de BWI-NPG van de gemeente Groningen is toe te schrijven schrijven te toe is Groningen gemeente de van BWI-NPG de aan bijdrage negatieve sterkste De en de arbeidsparticipatie. de vacaturegraad cohesie, op sociale lage score aan een relatief Midden-Groningen Gemeente BWI-NPG aan de bijdragen positieve zijn de hoogste Midden-Groningen In de gemeente van per huishouden, de mate lage gemiddelde schuld aan de relatief schrijven te toe in de woonbuurt. voelen zich veilig en het in de landbouw, stikstofuitscheiding zijn ervaren verlagen sterkst het in Midden-Groningen welvaart die de brede De factoren en de vacaturegraad. de arbeidsparticipatie/werkloosheid gezondheid, Oldambt Gemeente bij aan de brede sterkst het drie factoren de volgende dragen Oldambt In de gemeente vrienden familie met contact per huishouden, het lage gemiddelde schuld de relatief welvaart: in de buurt. voelt men zich veilig waarin als de mate hoog, net is relatief buren of in de minder vertrouwen zijn: verlagen die de BWI-NPG factoren De drie belangrijkste en de vacaturegraad. medemens en de arbeidsparticipatie/werkloosheid Gemeente Het Hogeland Het Gemeente Index: Welvaart aan de Brede bijdragen positieve sterkste Hogeland zijn de Het In gemeente de mate huishouden en per schuld lage gemiddelde relatief de terrein, bebouwd aandeel het buurt. in de voelt veilig men zich waarin de zijn: de arbeidsparticipatie/werkloosheid, factoren verlagende BWI-NPG De belangrijkste van de emissie aan de hand van gemeten in de woonbuurt, en de luchtkwaliteit vacaturegraad en broeikasgas. fijnstof Groningen Gemeente Index Welvaart op de Brede aan de score bijdrage positieve de hoogste leveren Drie aspecten laag, evenals is relatief per huishouden schuld de gemiddelde Groningen: de gemeente van in de een hoger vertrouwen Groningen is er in de gemeente Bovendien overgewicht. het medemens. •  •  •  •  •  •  •  •  16 IMPACT 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING Op de hoofdambitie ‘verbetering van brede welvaart’ kent Groningen een duidelijke uitdaging. een duidelijke Groningen kent welvaart’ brede van ‘verbetering Op de hoofdambitie en Eemsdelta. Oldambt in de gemeenten grootst is het uitdaging Deze van zijn onderdeel aspecten verlagende en BWI-NPG verhogende de BWI-NPG van aantal Een en op de hoofd- zaken van De stand Groningen. Programma Nationaal van evaluatiekader het op brede de lage scores duiding van een nadere geeft rapportage in deze sub-indicatoren welvaart. naar aspecten en BWI-NPG-verlagende BWI-NPG-verhogende aantal een is echter Daarnaast huishouden, per schuld de gemiddelde zoals gemonitord, worden die niet gekomen voren aan dat Dit geeft buren. of vrienden familie, met de contacten in de medemens en vertrouwen van op de indicatorenset heeft waarde een toegevoegde Groningen Index Welvaart de Brede Groningen. Nationaal Programma van en monitoring de evaluatie onclusie C •  •  •  •  17 IMPACT 2021 / 10 10 10 1,7% 9,9% 2,8% 8 8 8 17,6% 32,0% 53,7% 6 6 6 19,7% 19,0% 26,0% 6,5 4 4 4 12,0% 6,1% 10,8% 4,5 2 2 2 10,3% 1,8% 5,1% 2,7 0 0 0 19,3% 4,2% 16,7% -2 -2 -2 1,4% 2,6% 4,6% -4 -4 -4 1,9% 2,2% 5,9% GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE -6 -6 -6 1,2% 0,4% 3,9% -8 -8 -8 1,3% 1,2% 1,8% NULMETING -10 -10 -10 0,2% 2,0% 0,5% 0% 0% 0% 75% 75% 75% 25% 25% 25% 50% 50% 50% Beeld imago bedrijven Beeld imago Groningers Beeld imago Beeld imago niet-Groningers 100% 100% 100% VAN -10, ZEER ZEER -10, VAN DIT MOMENT? ZEER POSITIEF GRONINGEN OP OP GRONINGEN NEGATIEF TOT +10, +10, TOT NEGATIEF HOE BEOORDEELT HOE BEOORDEELT U HET BEELD VAN BEELD VAN U HET 2,7 Bedrijven 18 4,5 2020 niet- Groningers AMBITIE binnen en buiten de provincie. de binnen en buiten 6,5 Groningers Het imago van Groningen verbetert verbetert Groningen imago van Het IMPACT 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING het zelfbeeld van Groningers (wat vinden Groningers van Groningen); van Groningers vinden (wat Groningers van zelfbeeld het Groningen); van niet-Groningers vinden (wat niet-Groningers beeld van het Groningen). van vinden bedrijven (wat bedrijven beeld van het Groningers zijn vrij trots op hun woonplek. Groningers vinden Groningen vooral een vooral Groningen vinden Groningers op hun woonplek. zijn vrij trots Groningers minst Het (8,0). wonen 8,3) en te (rapportcijfer studeren plek om te aantrekkelijke ondernemen (6,9). vinden (6,5) en te te om een baan Groningen vinden ze aantrekkelijk het relatief en gelukkig authentiek gezellig nuchter, vinden de woorden Groningers Het beeld dat Groningers van het imago van Groningen hebben is op een schaal van -10 tot tot -10 van hebben is op een schaal Groningen imago van het van beeld dat Groningers Het het voor ook mee tellen scores negatieve de Dit is dus geen rapportcijfer: gemiddeld 6,5. +10 dat als referentie en ervaringen hun kennis van op basis geven De onderzoekers gemiddelde. is én ruim voldoende Groningers van zelfbeeld dat het Dat betekent hoger goed is. een 7 of vatbaar. verbetering voor de van op dat 46% dan valt de imagomonitor, van in de scores kijken verder Als we en dat 50% ontwikkelen zal jaar positief komende imago zich het dat het denkt respondenten ontwikkelen. zal vier jaar positief imago zich de komende dat het denkt Beeld Groningers Beeld Hoofdambitie: het imago van Groningen verbetert verbetert Groningen van imago het Hoofdambitie: de provincie binnen en buiten •  Deze score tijdens de nulmeting is steeds het ijkpunt. Jaarlijks volgen we of de of we volgen Jaarlijks ijkpunt. het is steeds tijdens de nulmeting score Deze in de nulmeting is dan de score hoger de drie onderdelen op elk van gemiddelde score einde van het Aan is. meting de voorgaande van opzichte ten en hoe de ontwikkeling als gehaald de ambitie we beschouwen 10 jaar, dus over programma, het van de looptijd de van De schaal en 2,7. 4,5 6,5, dan respectievelijk hoger zijn de scores wanneer + 10. tot is -10 imagoscore •  •  2.2 Imago Groningen imago van is dat het Groningen Programma Nationaal De ambitie van behaald wordt die doelstelling of bepalen Om te de provincie. binnen en buiten verbetert jaar: tien de komende we volgen 1 2 3 19 IMPACT 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING Niet-Groningers vinden Groningen op alle aan hen voorgelegde aspecten een stuk minder stuk een aspecten op alle aan hen voorgelegde vinden Groningen Niet-Groningers als plek Groningen beeld van het Dit geldt ook voor zelf. dan de Groningers aantrekkelijk in het zien we en niet-Groningers Groningers tussen afwijking De grootste studeren. om te betreft afwijking de kleinste wonen, plek om te als aantrekkelijke Groningen over oordeel recreëren. en om te ondernemen (5,1) om te aantrekkelijk minst het vinden Groningen Niet-Groningers hoogst. het (6,3) scoren en recreëren (6,5) Studeren (5,1). wonen dan men hier in de dus positiever onder niet-Groningers is Groningen algehele imago van Het ondernemen, een wonen, zoals op dimensies Groningen imago van Het denkt. zelf provincie laag. echter scoort vinden en studeren, baan bij passen best het en authentiek groen nuchter, ruimte, vinden de woorden Niet-Groningers ‘transitie’ ‘vlot’, ‘internationaal’, termen de ze vinden passend minst het Relatief Groningen. de van 67% zijn opvallend. ‘internationaal’ term de voor de resultaten en ‘jong’. Vooral is ‘Aardbevingen’ passend. vindt die term de niet-Groningers van 35% en slechts Groningers onder niet-Groningers. associatie aanwezige een behoorlijk sterk best passen bij Groningen. Daarentegen vinden ze begrippen pioniersgeest, transitie, transitie, pioniersgeest, begrippen ze vinden Daarentegen Groningen. bij passen best passend. minst het en goed verbonden internationaal op de Stad die zowel woorden noemen Groningers Groningen met associaties Als spontane en rust aardbevingen Martinitoren, stad, Ruimte, hebben. betrekking Ommeland als op het veel en ‘jong’ als ‘internationaal’ vinden woorden Groningers genoemd. vaak relatief worden dat vinden. en bedrijven niet-Groningers dan bij Groningen passen beter +10 tot -10 van schaal hebben is op een Groningen van beeld dat niet-Groningers Het hoger is dan de geven die inwoners de score dat is gebruikelijk Het gemiddeld een 4,5. anderen van oordeel het Dat wonen. regio de onderzochte in die niet mensen van score imagomonitor in deze Wat voor. stelselmatig eveneens komt lager uitvalt ook daadwerkelijk zijn dan de Groningers Groningen over positiever een stuk is dat niet-Groningers opvalt vooral gemiddeld 2,3 Dat is 2,2 is. niet-Groningers van dat de score denken Groningers denken. aan dat een dermate geven De onderzoekers score. daadwerkelijke lager dan de punten niet-inwoners beeld van daadwerkelijke en het beeld geprojecteerde het tussen verschil groot is. uitzonderlijk Beeld niet-Groningers Beeld •  •  •  •  •  •  20 ” “ NIET-

DENKEN

GRONINGERS GRONINGERS ZIJN EEN STUK ZIJN EEN STUK DE GRONINGERS DE GRONINGERS GRONINGEN DAN DAN GRONINGEN POSITIEVER OVER OVER POSITIEVER IMPACT 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING Relatief lage scores onder bedrijven op associaties als ‘pioniersgeest’ en ‘innovatief’ vallen te te vallen en ‘innovatief’ als ‘pioniersgeest’ op associaties onder bedrijven lage scores Relatief blijft het In Groningen bedrijfsvestigingen. nieuwe van oprichtingen aan de indicator relateren Met name Oost-Groningen wordt laag gewaardeerd als vestigingsplaats. Onder Groningse Onder Groningse als vestigingsplaats. laag gewaardeerd wordt name Oost-Groningen Met de provincie van aan de westkant vestigen op dat zij zich bij voorkeur valt bedrijven de stad). (inclusief Groningen specifieke hebben en het Groningen met die Groningers de associaties tussen Er is een relatie ‘gezond’, ‘gelukkig’, De associaties welvaart. aan de brede geven dat Groningers accent zagen We onder Groningers. allemaal hoger dan 89% scoren en ‘veilig’ ‘ruimte’ ‘leefkwaliteit’, van naar de aspecten Panel Groninger onder het onderzoek en het in de focusgroep dat terug belangrijk vinden. meest het die Groningers welvaart brede vinden is te te vinden om een baan aantrekkelijk minst het Groningen Dat Groningers ten banen aantal totaal dat het zien we Daarin werkgelegenheid. aan de indicator relateren landelijke onder het Groningen in de provincie beroepsbevolking de potentiële van opzichte gemiddelde ligt. De gemiddelde imagoscore onder alle bedrijven (Groningse en niet-Groningse) is in de en niet-Groningse) (Groningse onder alle bedrijven imagoscore De gemiddelde de Groningers beeld van geprojecteerde het in lijn met ligt meer score Deze 2,7. nulmeting de over verwachting een positieve heeft bedrijven de ondervraagde van (2,3). 33% vindt dat het de bedrijven van 24% vier jaar. imago in de komende het van ontwikkeling zich de imago vindt dat het 17% ontwikkeld, heeft vier jaar positief imago zich de afgelopen ontwikkeld. heeft vier jaar negatief afgelopen overeen sterk komt de dimensies van de aantrekkelijkheid over de bedrijven van oordeel Het aantrekkelijk minst het onder bedrijven wordt Groningen de niet-Groningers. dat van met en ver als ondernemen. Associaties om te of vinden te om een baan als plek gevonden genoemd als vaak worden Studenten onder bedrijven. aanwezig zijn sterk aardbevingen associatie. spontane passen. bij Groningen meest het begrippen die relatief en ‘nuchter’ vinden ‘ruimte’ Bedrijven ‘internationaal’, ‘innovatief’, ‘pioniersgeest’, zoals kenmerken, De functionele economische ‘Internationaal’ en cultuur. woonklimaat tot betrekking met lager dan de kenmerken scoren dus bedrijven Nederlandse voor heeft Groningen bij Groningen. passend 30% slechts scoort jong, creatief innovatie, rondom dimensies en ook op andere associatie geen internationale laag. zijn de scores Raakvlakken met overige ambities overige met Raakvlakken Beeld bedrijven Beeld •  •  •  •  •  •  •  21 IMPACT 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING aantal oprichtingen van nieuwe vestigingen achter bij de rest van Nederland. Nederland. van rest bij de achter vestigingen nieuwe van oprichtingen aantal dat uit de constateren in de rapportage we geldt dat ‘internationalisering’ de associatie Voor in Groningen in de provincie vestigingen exporterende aantal het dat blijkt cijfers historische lag. gemiddelde landelijke onder het vijf jaar structureel de afgelopen die onder Groningers associaties zijn als geschreven en ‘ruimte’ ‘gezond’ ‘Leefkwaliteit’, is tijd sprake in de afgelopen waarin provincies de twee is een van Groningen hoog scoren. de de vijf gemeenten dat in drie van Ook zien we natuurkwaliteit. afname van een netto van de vijf In vier van de referentiegroep. gemiddelde van bij het achterblijft leefbaarheidsscore gemiddelde dan het lager gezondheid een goede met inwoners percentage is het gemeenten de referentiegroep. van •  •  22 3 Outcome

23

NULMETING STRUCTURELE MONITORING NATIONAAL PROGRAMMA GRONINGEN / 2021 HET MIDDEN- PROVINCIE EEMSDELTA GRONINGEN ­HOGELAND GRONINGEN OLDAMBT GRONINGEN

BRUTO TOEGEVOEGDE WAARDE > E1 € 21.987

Aantal banen per 1.000 inwoners > E2 517,6 826,6 435,6 475,3 543,9 618

Gemiddelde in de referentiegroep > (568,9) (767,8) (516,1) (660,7) (581,4)

Aantal oprichtingen per 1.000 inwoners > E3 9,4 16,9 10,3 11,1 12,2 12,7

Gemiddelde in de referentiegroep > (13,3) (16,7) (13,1) (13,1) (12,9)

AMBITIE Percentage snel groeiende vestigingen > E4 1,5% 2,1% 1,0% 1,1% 1,6% 1,6% De Bruto Toegevoegde Waarde Gemiddelde in de referentiegroep > (1,6%) (2,1%) (1,2%) (1,9%) (1,7%) (NL 1,7%) stijgt in Groningen sterker dan Percentage exporterende vestigingen > E5 5,7% 4,6% 4,3% 5,2% 6,1% 5,0% gemiddeld in Nederland. Gemiddelde in de referentiegroep > (6,6%) (6,2%) (5,6%) (7,4%) (7,3%)

Interne O&O uitgaven > E6 19,1%

Gemiddelde in de referentiegroep > (FR 21,6% / DR 19,4%) Investeringen in materiële vaste > E7 20,0 NL activa per 1.000 vestigingen

Gemiddelde in de referentiegroep > (NL 36,0)

n Positief ten opzichte van het gemiddelde van de referentiegroep +16,30% n Negatief ten opzichte van het gemiddelde van de referentiegroep

-2,10% G E1 Bruto toegevoegde waarde basisprijzen: BTW bruto, E4 Bedrijven met 10 of meer werknemers in het begin basisprijzen, mln euro, de toegevoegde waarde is van het startjaar met een gemiddelde autonome groei Ontwikkeling gelijk aan het verschil tussen de productie van 10% per jaar of meer over een periode van 3 jaar (basisprijzen) en het intermediair verbruik (2017-2019). 2015 – 2019 (aankoopprijzen) van een bedrijfseenheid (2019). E5 Aantal exporterende vestigingen per 1.000 vestigingen, E2 Het aantal banen per 1.000 inwoners in de gemiddelde over 3 jaar (2017- 2019). leeftijdsgroep van 15-75 jaar (2019). E6 Interne O&O uitgaven als percentage van de omzet E3 Het aantal nieuw opgerichte vestigingen van (2019, t.o.v. Drenthe en Friesland). bedrijven per 1.000 inwoners in de leeftijdsgroep E7 Investeringen in materiele vaste activa per 1.000 van 15- 75 jaar (2018). vestigingen in mln euro (2018). OUTCOME

24

NULMETING STRUCTURELE MONITORING NATIONAAL PROGRAMMA GRONINGEN / 2021 OUTCOME 2021 / is gedaald met is gedaald met 3 GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING , maakt duidelijk dat de provincie Groningen op dit moment niet voldoet aan de voldoet niet dit moment op Groningen duidelijk dat de provincie , maakt 2 € 2.646 miljoen (-47,4%). Door het grote aandeel van de delfstofwinning in de totale bruto bruto in de totale de delfstofwinning aandeel van grote het Door € 2.646 miljoen (-47,4%). de beeld van dit een vertekend geeft in 2015) (24,8% in Groningen waarde toegevoegde bruto de totale groeide In de periode 2015-2018 in Groningen. ontwikkeling economische in de provincie delfstofwinning) zijnde (niet sectoren in de overige waarde toegevoegde toegevoegde bruto landelijk de totale Terwijl miljoen). (€ 2.166 12,8% namelijk met Groningen 12,7%. met periode groeide in dezelfde sectoren in de overige waarde Bijlage 2 betreft een overzicht van de historische ontwikkeling van de in deze nulmeting opgenomen indicatoren, mits mits opgenomen indicatoren, nulmeting de in deze van ontwikkeling de historische van een overzicht 2 betreft Bijlage beschikbaar. nog Groningen de provincie van niveau is op het in 2019 per bedrijfstak in basisprijzen waarde toegevoegde bruto van De omvang bekend. niet economische ambitie die Nationaal Programma Groningen heeft. heeft. Groningen ambitie die Nationaal Programma economische Een terugblik op de historische ontwikkeling van de bruto toegevoegde waarde in de periode waarde toegevoegde de bruto van ontwikkeling op de historische terugblik Een 2015-2019 in Groningen waarde toegevoegde de bruto van omvang is de totale In de periode 2015-2019 de bruto van omvang landelijk de totale terwijl miljoen (-2,1%), € 496 met afgenomen door verklaren te grotendeels valt verschil forse 16,3%. Het met groeide waarde toegevoegde periode. in deze de gaskraan van dichtdraaien (verder) het waarde toegevoegde de bruto dat gezorgd ervoor heeft de gaskraan van dichtdraaien Het in de periode 2015-2018 Groningen in de provincie uit delfstofwinning In 2019 bedroeg de bruto toegevoegde waarde die in de provincie Groningen werd werd Groningen die in de provincie waarde toegevoegde de bruto bedroeg In 2019 een aandeel van in 2019 had daarmee Groningen miljoen. De provincie € 21.987 gerealiseerd Nederland. van economie in de totale 3,0% waarde toegevoegde bruto is dat de totale Groningen Nationaal Programma De ambitie van gemiddeld in Nederland. dan stijgt periode sterker in de komende Groningen in de provincie de van ontwikkeling i.) een positieve Groningen Programma dat Nationaal Dit betekent waarde toegevoegde bruto gerealiseerde Groningen de in de provincie van omvang totale zijn dan de gemiddelde landelijke moet sterker ontwikkeling positieve en ii.) dat deze nastreeft ontwikkeling. Hoofdambitie: bruto toegevoegde waarde toegevoegde bruto Hoofdambitie: 2 3 •  •  •  Economie 3.1 •  •  25 OUTCOME 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE Overig Groningen. In de historische ontwikkeling zien we we zien ontwikkeling de historische In Groningen. Overig NULMETING 4 Nederland is ingedeeld in 40 COROP-gebieden die bestaan uit meerdere aan elkaar grenzende gemeenten. De indeling in gemeenten. grenzende aan elkaar uit meerdere die bestaan Nederland is ingedeeld in 40 COROP-gebieden regionaal de indeling voor CBS gebruikt in. Het en gemeenten provincies tussen niveau is een regionaal COROP-gebieden Eemsdelta. uit de gemeente bestaat e.o. Delfzijl De COROP-regio drie COROP-gebieden. telt Groningen De provincie onderzoek. De COROP- en Westerwolde. Veendam Stadskanaal, Pekela, Oldambt, uit de gemeenten bestaat Oost-Groningen De COROP-regio en Westerkwartier. Hogeland, Midden-Groningen Het Groningen, uit de gemeenten: bestaat Groningen Overig regio  De bruto toegevoegde waarde uit delfstofwinning wordt in Groningen nagenoeg volledig volledig nagenoeg in Groningen wordt delfstofwinning uit waarde toegevoegde De bruto aan de COROP-regio toegerekend In de periode 2018-2019 lieten de COROP-regio’s Oost-Groningen (+4,5%) en Delfzijl e.o. e.o. en Delfzijl (+4,5%) Oost-Groningen de COROP-regio’s lieten In de periode 2018-2019 de gaskraan van dichtdraaien verder het van zien. Als gevolg herstel een economisch (+2,1%) de economie groeide Landelijk (-0,9%). met Groningen Overig in de regio de economie kromp 4,3%. met in de periode 2018-2019 De gemeente verdeeld. is onevenredig aardbevingsgebied in het De werkgelegenheid van opzichte ten banen veel relatief gemeenten de overige met vergeleken telt Groningen de van opzichte ten banen aantal Het beroepsbevolking. haar potentiële van de omvang lager én in alle gevallen een stuk gemeenten ligt in de overige beroepsbevolking potentiële is de referentiegroepen tot In vergelijking de referentiegroep. gemiddelde van ook onder het beperkt. Midden-Groningen van name de werkgelegenheidsfunctie met de gehele voor werkgelegenheidsfunctie dus een belangrijke heeft Groningen De gemeente in de en instellingen bedrijven bij banen van zijn afhankelijk in de regio inwoners veel regio: Groningen. stad Wat verder opvalt is dat de ontwikkeling in Oost-Groningen en Delfzijl niet stabiel is. Waar de de Waar is. stabiel niet en Delfzijl in Oost-Groningen is dat de ontwikkeling opvalt verder Wat de jaarlijkse en waarbij groeit jaarlijks sinds 2015 in Nederland waarde toegevoegde bruto Oost-Groningen zowel kenden de 4%-5%, tussen 3 jaar is gestabiliseerd in de laatste groei de economie. nog een krimp van periode 2017-2018 in de (-3,1%) e.o. en Delfzijl (-1,1%) dan ook dat de andere COROP-regio’s in de provincie Groningen; Oost-Groningen (+10% in (+10% Oost-Groningen Groningen; provincie in de COROP-regio’s dat de andere dan ook dan presteren beter 2015-2019), in de periode (+6,2% e.o. en Delfzijl 2015-2019) de periode tussen waarde toegevoegde bruto de totale van de omvang waar Groningen, Overig de regio goed voor in 2019 was Groningen Overig De COROP-regio 4,6%. met kromp 2019 en 2015 dat Ondanks gecreëerd. werd die in provincie waarde toegevoegde bruto de totale van 79% in te verder de gaswinning besluit onder het ‘lijden’ direct niet COROP-regio’s de andere de van opzichte ten achter ontwikkeling de economische gebieden twee blijft in deze perken, periode. in deze landelijk ontwikkeling Sub-indicator: werkgelegenheid Sub-indicator: 4 •  •  •  •  • 

26 ” “ DE WERK- VERDEELD IN HET AARD­ GELEGENHEID GELEGENHEID BEVINGSGEBIED BEVINGSGEBIED IS ONEVENREDIG IS ONEVENREDIG OUTCOME 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING Het gemiddelde aantal snelle groeiers ten opzichte van het totaal aantal vestigingen lag vestigingen aantal totaal het van opzichte ten snelle groeiers gemiddelde aantal Het de van niveau op het Groningen gemiddeld alleen in de gemeente 3 jaar in de afgelopen 3 jaar minder in de afgelopen gemiddeld telden gemeenten Alle overige referentiegroep. ten afwijking de grootste kent Midden-Groningen De gemeente bedrijven. snelgroeiende haar referentiegroep. van opzichte maakt scoren de referentiegroepen gemiddelde van onder het gemeenten dat veel feit Het als bedrijven snelgroeiende minder iets als geheel ook net in 2019 Groningen dat de provincie Uit gemiddelde (1,7%). landelijke het dan telt (1,6%) vestigingen aantal totaal het aandeel van in Groningen in de provincie bedrijven snelgroeiende aantal dat het blijkt cijfers de historische gemiddelde lag. landelijke onder het 5 jaar structureel de afgelopen Hoewel de gemeente Groningen het relatief beperkte aantal banen in de rest van de van de rest in banen aantal beperkte relatief het Groningen gemeente de Hoewel potentiële van opzichte ten banen aantal totaal ligt het compenseert, (deels) regio 677 vs. gemiddelde (618 landelijke onder het Groningen provincie in de beroepsbevolking jaar). 15-74 in de leeftijd inwoners per 1.000 banen in verhouding dat Groningen beseffen dan ook goed te is het de hoofdambitie van licht In het gegenereerd in Groningen waarde toegevoegde bruto de totale waarmee heeft minder banen worden. kan Nederland. van rest bij de blijft achter vestigingen nieuwe van oprichtingen aantal Het de gemeente van de positie Opnieuw valt verschillen. grote zijn er opnieuw de regio Binnen veel relatief gemeenten Groningse de andere met in vergelijking hier worden op, Groningen hoger dan in de in Groninger vestigingen opgerichte aantal Ook ligt het opgericht. vestigingen gemiddelde het onder oprichtingen aantal ligt het gemeenten In alle andere referentiegroep. weinig relatief worden Hogeland en Eemsdelta name in Het Met in de referentiegroep. opgericht. vestigingen Sub-indicator: snelle groeiers snelle groeiers Sub-indicator: Sub-indicator: oprichtingen oprichtingen Sub-indicator: •  •  •  •  •  27 OUTCOME 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING Uit de cijfers blijkt dat Groningse bedrijven in vergelijking tot bedrijven in Friesland en Drenthe Drenthe en in Friesland bedrijven tot in vergelijking bedrijven dat Groningse blijkt Uit de cijfers en ontwikkeling. aan onderzoek minder geld uitgeven 1.000 per activa vaste in materiële de investeringen van dat de omvang blijkt Uit de cijfers gemiddelde. landelijke bij het achterblijft in 2018 Groningen in de provincie vestigingen in vestigingen per 1.000 de investeringen van dat de omvang blijkt cijfers Uit historische De gemiddelde lag. landelijke onder het structureel periode 2015-2017 ook in de Groningen stabiel. is niet in Groningen de investeringen van in omvang ontwikkeling jaarlijkse Alle aardbevingsgemeenten tellen minder exporterende bedrijven dan gemiddeld in de gemiddeld in de dan bedrijven minder exporterende tellen Alle aardbevingsgemeenten in de gemeenten name lager is met bedrijven exporterende aandeel het referentiegroep, Midden-Groningen. en Groningen Groningen in de provincie vestigingen exporterende aandeel 3 jaar lag het In de afgelopen het dat blijkt cijfers (6,2%). Uit de historische gemiddelde landelijke het onder (5,0%) 5 jaar in de afgelopen Groningen in de provincie vestigingen aandeel exporterende door de opbouw verklaren dit te valt gemiddelde lag. Deels landelijke onder het structureel de landelijke met In vergelijking Groningen. provincie de van de productiestructuur van sector. (semi-)publieke grote een relatief Groningen de provincie kent productiestructuur niet. tot algemeen weinig het over exporteren sector in deze De organisaties Sub-indicator: investeringen in materiële in materiële investeringen Sub-indicator: vestigingen per 1.000 activa vaste Sub-indicator: exporterende vestigingen vestigingen exporterende Sub-indicator: de omzet van als percentage uitgaven O&O Sub-indicator: •  •  •  •  28 ” “

GEVEN IN IN GEVEN BEDRIJVEN BEDRIJVEN GRONINGSE GRONINGSE

GELD UIT AAN GELD UIT AAN VERGELIJKING VERGELIJKING ONTWIKKELING ONDERZOEK EN EN ONDERZOEK TOT BEDRIJVEN BEDRIJVEN TOT IN FRIESLAND EN EN IN FRIESLAND DRENTHE MINDER DRENTHE MINDER OUTCOME 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING Binnen de regio zijn er sterke economische verschillen. De gemeente Groningen Groningen De gemeente verschillen. economische zijn er sterke de regio Binnen is in gemeente deze van De economie de regio. van motor fungeert als economische Een lager aantal snelgroeiende bedrijven in de provincie Groningen kan er verder op verder er kan Groningen in de provincie bedrijven snelgroeiende lager aantal Een is. beperkt relatief economie de Groningse van acceleratievermogen duiden dat het op er verder wijst Groningen de provincie in vestigingen geringe aandeel exporterende Het van is om Nederland minder goed in staat met in vergelijking economie dat de Groningse profiteren. Nederland te buiten groei economische aan uitgegeven wordt minder relatief Groningen op dat er in de provincie valt slot Tot In het activa. in vaste geïnvesteerd en dat er minder wordt en ontwikkeling onderzoek dat bevolkingsprognoses merken belang op te hierbij van is het de hoofdambitie van licht krimpen door zal harder Groningen in de provincie dat de beroepsbevolking voorspellen Dit nog blijft groeien. landelijk voorlopig de beroepsbevolking daar waar vergrijzing is vanuit aanwezig minder groeipotentie relatief Groningen dat er in de provincie betekent in Nederland. Als de bruto regio’s andere tot arbeid in vergelijking de productiefactor groeien blijven sneller moet in omvang Groningen in de provincie waarde toegevoegde dit dat de arbeidsproductiviteit vraagt hoofdambitie), Nederland (de van dan in de rest meer Nederland. Naast van dan in de rest stijgt harder structureel per arbeidskracht zal arbeidskrachten schaal op grotere dit ook dat Groningen betekent innovatievermogen kunnen bij te groei de landelijke om zo en apparaten, machines voor vervangen moeten benen. blijven Veel stimuleringsbeleid van de overheid is gericht op de doorontwikkeling van van op de doorontwikkeling is gericht de overheid van stimuleringsbeleid Veel snelgroeiende zijn Scale-ups scale-ups. tot en micro-bedrijven zelfstandigen de aan leveren bijdrage grote een disproportioneel die gezamenlijk bedrijven Uit de de regio. van verdienvermogen en daarmee het werkgelegenheidsontwikkeling populatie waaruit en de telt minder oprichtingen Groningen provincie dat de blijkt cijfers Ook kan dunner is. in verhouding hierdoor voortkomen kunnen bedrijven snelgroeiende de van dat de werkgelegenheidsfunctie zijn oorzaak een mogelijke dynamiek een lagere kleiner is. in verhouding Groningen provincie

> > > > De provincie Groningen voldoet op dit moment niet aan de hoofdambitie van Nationaal Nationaal van aan de hoofdambitie niet dit moment op voldoet Groningen De provincie in de provincie waarde toegevoegde de bruto van de ontwikkeling Groningen: Programma van dichtdraaien is het hiervoor verklaring druk. De belangrijkste onder sterk staat Groningen die aan ontwikkelingen een aantal in de sub-indicatoren we treffen Daarnaast de gaskraan. in de waarde de toegevoegde van de ontwikkeling hebben op effect mogelijk een remmend Groningen. provincie > Conclusies •  29 OUTCOME 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING absolute omvang groter dan alle andere gemeenten in het gebied bij elkaar en presteert en presteert bij elkaar gebied in het gemeenten alle andere dan groter omvang absolute dan beter export) van uitzondering (met indicatoren op alle economische bovendien alle op nagenoeg presteren aardbevingsgemeenten De overige haar referentiegroep. Daarbij de referentie. van opzichte ten onder gemiddeld juist indicatoren economische algemeen de grootste het Hogeland over Het en Midden-Groningen de gemeenten kennen in hun referentiegroep. gemiddelde het tot afstand In het licht van bovenstaande dient vermeld te worden dat de negatieve ontwikkeling van van ontwikkeling dat de negatieve worden te vermeld dient bovenstaande van licht In het van inkomen een lager besteedbaar geleid tot heeft niet de regio van verdienvermogen het In tegenstelling in de regio. werkloosheid hogere en/of arbeidsparticipatie netto huishoudens, zien ontwikkeling een positieve alle indicatoren lieten waarde toegevoegde de bruto tot dat de feit door het verklaard wordt ontwikkeling De tegengestelde jaren. in de afgelopen is en hoog bovengemiddeld delfstofwinning per arbeidsjaar in de sector waarde toegevoegde goede komt ten niet waarde toegevoegde de gerealiseerde deel van overgrote dat het feit het aan lonen maar aan bedrijfswinsten. Er is geconstateerd dat de regio een lagere werkgelegenheidsfunctie heeft en minder en minder heeft werkgelegenheidsfunctie een lagere dat de regio Er is geconstateerd een verbetering Aangezien land. in het regio’s dan vergelijkbare dynamiek kent economische innoverende meer meer snelle groeiers, werkgelegenheid, (meer situatie de economische van arbeidsparticipatie netto een hogere algemeen leidt tot het over bedrijven) en exporterende economische deze van dat een verbetering worden mag verondersteld en lager werkloosheid, Werken rondom ambities de gestelde van zijn op enkele zal invloed van op termijn indicatoren en Leren. Raakvlakken met overige ambities overige met Raakvlakken •  •  30 HET MIDDEN- PROVINCIE EEMSDELTA GRONINGEN ­HOGELAND GRONINGEN OLDAMBT GRONINGEN

NETTO ARBEIDSPARTICIPATIE > W1 63,7% 65,6% 64,6% 64,8% 61,9% 65,1%

Gemiddelde in de referentiegroep > (69,2%) (67,0%) (69,3%) (69,9%) (69,5%)

MEDIAAN VAN HET GESTANDAARDISEERD > W2 23.437 20.100 24.300 23.600 22.700 BESTEEDBAAR HUISHOUDINKOMEN IN EURO’S 22.400 Gemiddelde in de referentiegroep > (25.966) (22.459) (25.862) (26.166) (25.990)

PERCENTAGE UITSTROOM HBO EN WO > W3 8,3% 59,9% 9,1% 8,7% 9,4% (T.O.V. TOTALE UITSTROOM) 35,3%

Gemiddelde in de referentiegroep > (11,4%) (45,1%) (10,8%) (10,6%) (12,7%)

Percentage werkloosheid > W4 3,6% 5,4% 3,5% 4,2% 4,2% 4,4%

Gemiddelde in de referentiegroep > (2,8%) (4,1%) (2,7%) (2,7%) (2,8%) AMBITIE Sociaaleconomische status - rangorde > W5 352 340 297 350 368 nvt Gemiddelde in de referentiegroep > (238) (356) (221) (207) (229) Iedere gemeente in het aardbevingsgebied presteert Hoogopgeleide bevolking > W6 19,1% 42,6% 25,3% 21,7% 18,8% 30,9% beter op netto arbeidsparticipatie, Gemiddelde in de referentiegroep > (23,2%) (38,9%) (24,3%) (24,6%) (24,2%) mediaan gestandaardiseerd besteedbaar inkomen en Voortijdig schoolverlaters > W7 2,4% 3,2% 2,0% 2,2% 2,3% 2,4% uitstroom HBO en WO dan de Gemiddelde in de referentiegroep > (1,9%) (3,1%) (1,7%) (2,1%) (1,9%) gemiddelde ontwikkeling in haar referentiegroep. Digitale vaardigheden (landelijk cijfer) > W8 97%

n Positief ten opzichte van het gemiddelde van de referentiegroep n Negatief ten opzichte van het gemiddelde van de referentiegroep

W1 Het aandeel van de werkzame beroepsbevolking W5 Rangnummer in rangorde binnen Nederland. De indicator E G H MG O Netto arbeidsparticipatie > 15-75 jaar in de bevolking van dezelfde leeftijdsgroep sociaaleconomische status is een samengestelde (beroeps- en niet-beroepsbevolking 2019). indicator voor gemeenten, waarbij de aandacht uitgaat naar de gemiddelde waarde van de huizen, W2 Het mediaan gestandaardiseerd besteedbaar inkomen Mediaan gestandaardiseerd > het aandeel (sociale) huurwoningen, het aandeel E G H MG O per huishouden, in euro. Bij de berekening wordt bijstands- en arbeidsongeschiktheidsontvangers, het besteedbaar inkomen gecorrigeerd voor verschillen in grootte en samenstelling aandeel werklozen en het aandeel huishoudens met van huishoudens. De mediaan is het middelste getal laag inkomen, met een hoog inkomen en het gemiddeld E G H MG O wanneer alle inkomens van laag naar hoog worden Uitstroom HBO en WO > inkomen per persoon in de gemeente. De indicator wordt gesorteerd (2018). uitgedrukt in ranking van de sociaal economische status W3 Percentage gediplomeerden op HBO en WO niveau ten ten opzichte van Nederland (van de 380, 2018). Uitgangspositie bij nulmeting opzichte van het totaal aantal gediplomeerden (2018). W6 Percentage van de bevolking van 15-75 jaar dat hoger W4 De werkloze beroepsbevolking als percentage van de onderwijs heeft afgerond (op het niveau van HBO of WO, (werkzame en werkloze) beroepsbevolking. Personen 2019). van 15-75 jaar zonder betaald werk, die recent naar werk Leerlingen die in een gegeven jaar het onderwijs hebben gezocht en daarvoor direct beschikbaar zijn W7 verlaten zonder startkwalificatie. Het gaat hierbij dus (2019). om de jaarlijkse aanwas. Een in Nederland gangbare 31 leeftijdsgrens is 23 jaar bij schoolverlaten (2018). W8 Percentage inwoners dat toegang heeft tot internet (2019).

NULMETING STRUCTURELE MONITORING NATIONAAL PROGRAMMA GRONINGEN / 2021 OUTCOME 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING Werken en Leren Werken Ook de netto arbeidsparticipatie in de aardbevingsgemeenten kent een licht positieve positieve een licht kent in de aardbevingsgemeenten arbeidsparticipatie Ook de netto structureel Groningen, in de gemeente behalve maar is in de periode 2015-2019, ontwikkeling, zich onderscheidt Groningen De gemeente gemiddelde. provinciaal bij het achtergebleven (1,2 bij Oldambt achter blijft vooral De groei procentpunten. 3,2 van een toename met positief procentpunten). (1,7 en Midden-Groningen Hogeland (1,6 procentpunten) Het procentpunten), aardbevingsgebied in het gemeente iedere voor participatiegraad ligt de netto In 2019 de netto ligt Groningen In de gemeente de referentiegroepen. gemiddelde van onder het met vergelijkbaar meest het gemiddelde en is deze provinciale het boven arbeidsparticipatie is het en de referentiegroep de aardbevingsgemeente tussen verschil Het de referentiegroep. procentpunten. 7,6 met Oldambt voor grootst De netto arbeidsparticipatie in de provincie Groningen kent een positieve ontwikkeling, maar ontwikkeling, een positieve kent Groningen de provincie in arbeidsparticipatie De netto aandeel van is het en 2019 2015 Nederland. Tussen van bij de rest achter blijft licht de groei naar 62,4% van Groningen jaar in de provincie 74 15 t/m beroepsbevolking de werkzame naar 65,4% van arbeidsparticipatie de netto landelijk groeide procentpunten), (+2,7 65,1% procentpunten). (+3,4 68,8% In 2019 is de netto arbeidsparticipatie in de provincie Groningen 65,1%, dit ligt onder het dit ligt onder het 65,1%, Groningen in de provincie arbeidsparticipatie de netto is In 2019 68,8%. gemiddelde van landelijke in arbeidsparticipatie is dat de netto Groningen Nationaal Programma De ambitie van de dan gemiddeld in stijgt periode sterker in de komende de aardbevingsgemeenten positieve i.) een Groningen Programma dat Nationaal Dit betekent referentiegebieden. ontwikkeling positieve dat deze en ii.) nastreeft arbeidsparticipatie de netto van ontwikkeling in de ontwikkeling dan de gemiddelde de aardbevingsgemeenten is voor sterker referentiegebieden. Hoofdambitie: netto arbeidsparticipatie netto Hoofdambitie:

• • 3.2 •  •  • 32 OUTCOME 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING Het besteedbaar huishoudinkomen is in alle aardbevingsgemeenten gegroeid in de afgelopen in de afgelopen gegroeid is in alle aardbevingsgemeenten huishoudinkomen besteedbaar Het 5,2%. gemiddelde van provinciale onder het gemeenten de vier van ligt voor De groei jaren. groei bovengemiddelde met een uitzondering, weer Groningen de gemeente Ook hier vormt 6,3%. van Dit (€ 20.100). huishoudinkomen besteedbaar laagst het op met valt Groningen De gemeente een laag inkomen, huishoudens met én veel studenten een hoog percentage met hangt samen het Groningen de gemeente na kent Op Rotterdam studenten). (exclusief namelijk 14% Nederland. van inkomen een laag huishoudens met percentage hoogste in het gemeente iedere voor huishoudinkomen besteedbaar ligt het In 2018 de referentiegroepen. van gemiddelde onder het aardbevingsgebied In 2018 bedraagt het (mediaan) besteedbaar huishoudinkomen in de provincie Groningen Groningen in de provincie huishoudinkomen besteedbaar (mediaan) het bedraagt In 2018 laagste het heeft Groningen De provincie 25.600. dit € Landelijk bedraagt € 22.400. in Nederland. alle provincies van inkomen besteedbaar huishoudinkomen besteedbaar is dat het Groningen Nationaal Programma De ambitie van in de dan gemiddeld stijgt periode sterker in de komende in de aardbevingsgemeenten positieve i.) een Groningen Programma dat Nationaal Dit betekent referentiegebieden. ontwikkeling positieve en ii.) dat deze nastreeft inkomen besteedbaar het van ontwikkeling in de ontwikkeling dan de gemiddelde de aardbevingsgemeenten is voor sterker referentiegebieden. 5,2% met Groningen provincie in de huishoudinkomen besteedbaar is het Sinds 2015 de met is vergelijkbaar Dit in 2018). € 22.400 naar € 21.300 in 2015 (van toegenomen het zin loopt In absolute in 2018). naar € 25.600 in 2015 € 24.300 van (5,3%, groei landelijke op. verschil Hoofdambitie: mediaan besteedbaar huishoudinkomen besteedbaar mediaan Hoofdambitie: •  •  •  •  •  •  33 ” “

LAAGSTE LAAGSTE

HEEFT HET HEEFT HET GRONINGEN GRONINGEN INKOMEN VAN VAN INKOMEN DE PROVINCIE DE PROVINCIE BESTEEDBAAR BESTEEDBAAR IN NEDERLAND ALLE PROVINCIES ALLE PROVINCIES OUTCOME 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING In de afgelopen jaren is er een heel lichte positieve ontwikkeling te zien in de uitstroom van van zien in de uitstroom te ontwikkeling positieve is er een heel lichte jaren In de afgelopen Groningen. in de provincie in 2018) 35,3% naar in 2015 34,6% (van studenten en WO HBO (1,3 procentpunten). groei landelijke de met is vergelijkbaar ontwikkeling Deze van daling een lichte van variërend binnen de regio, verschillen Ook hier zien we (+0,1 bij Eemsdelta groei en lichte Groningen gemeente de voor 1,2 procentpunten en Oldambt procentpunten) Hogeland (beide +1,3 en Het Midden-Groningen procentpunten), procentpunten). (+2,1 in gemeente iedere voor dat uitstroomt en WO HBO studenten aandeel van ligt het In 2018 van uitzondering met de referentiegroepen, gemiddelde van onder het aardbevingsgebied het Groningen. de gemeente De ambitie van Nationaal Programma Groningen is dat het opleidingsniveau in de opleidingsniveau is dat het Groningen Programma Nationaal van De ambitie in de dan gemiddeld stijgt periode sterker komende in de aardbevingsgemeenten i.) een positieve Groningen Programma dat Nationaal Dit betekent referentiegebieden. positieve ii.) dat deze en nastreeft opleidingsniveaus hogere van in de uitstroom ontwikkeling in de de gemiddelde ontwikkeling dan aardbevingsgemeenten de is voor sterker ontwikkeling referentiegebieden. in de provincie dat uitstroomt studenten en WO HBO aandeel grote het is opvalt, Wat landelijk). 24,0% tegenover (35,3% Groningen fungeert de met Groningen De gemeente verschillen. grote zijn zeer de regio Binnen uit jongeren Noord-Nederland: voor magneet als en hogescholen Groningen Rijksuniversiteit aandeel is het Groningen In de gemeente in Groningen. gaan studeren de wijde omgeving ligt dit aardbevingsgemeenten in de overige 60%, dat uitstroomt en WO HBO studenten van onder de 10%. net percentage Hoofdambitie: uitstroom opleidingen uitstroom Hoofdambitie: •  •  •  •  •  •  34 OUTCOME 2021 / van van

GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING In 2018 kennen alle aardbevingsgemeenten een relatief lage sociaaleconomische status lage sociaaleconomische een relatief alle aardbevingsgemeenten kennen In 2018 ligt lager dan hun aardbevingsgemeenten de meeste van status De sociaaleconomische op de indicatoren scores de lagere met hangt onder meer samen Dit referentiegebieden. de referentie. t.o.v. huisinkomen mediaan besteedbaar en het werkloosheid is verklaring De belangrijkste zich positief. onderscheidt Groningen Alleen de gemeente Haren gemeenten de voormalige van status hoge sociaaleconomische gelegen in de relatief fuseerde. in 2019 Groningen de gemeente waarmee Boer, en Ten In 2019 is de werkloosheid in de provincie Groningen 4,4%. De werkloosheid in Groningen in Groningen De werkloosheid 4,4%. Groningen provincie in de is de werkloosheid In 2019 het boven wel ligt structureel maar ontwikkeling de landelijke algemeen het over volgt (3,4%). gemiddelde landelijke in de provincie werkloosheid daalde de ontwikkeling economische Door de gunstige 8,5% (van werkloosheidsniveaus (lage) vertoonde eerder niet naar nog in 2019 Groningen in naar 3,4% in 2015 6,9% ook landelijk (van zien we trend Deze in 2019). 4,4% naar in 2015 daling plaatsgevonden. een vergelijkbare heeft in de aardbevingsgemeenten Ook 2019). de gemeente telt In 2019 verdeeld. is onevenredig aardbevingsgebied in het De werkloosheid Maar ook (5,4%). werklozen veel relatief gemeenten de overige van opzichte ten Groningen gemiddelde en het landelijke het ruim boven ligt de werkloosheid gemeenten in de andere de referentiegroepen. gemiddelde van en het de RUG zich volgens laat in de aardbevingsgemeenten hoge werkloosheid De relatief een afstand deels met groepen, kwetsbare aantal groot door een relatief UWV verklaren door haken om aan te moeite groepen uit deze hebben mensen Vaak de arbeidsmarkt. tot arbeidsmarktpositie een zwakkere met Mensen werk. van eisen en veranderende de hogere denk aan lager opgeleiden, de arbeidsmarkt, van worden te uitgesloten hierdoor dreigen migranten. en niet-westerse arbeidsbeperkten werklozen, langdurig (oudere) 297 tot 368 op de schaal van 380. 380. van op de schaal 368 tot 297 Sub-indicator: sociaaleconomische status sociaaleconomische Sub-indicator: Sub-indicator: werkloosheid werkloosheid Sub-indicator: •  •  •  •  •  •  •  35 OUTCOME 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING Het aandeel voortijdige schoolverlaters lag in het schooljaar 2018-2019 in de provincie in de provincie 2018-2019 schooljaar lag in het schoolverlaters aandeel voortijdige Het leerlingen die in een gegeven betreft Het gemiddelde. landelijke op het 2,4% met Groningen startkwalificatie. zonder onderwijs verlaten jaar het aantal het van toename een lichte zien we ontwikkeling op de historische Terugkijkend Een in 2018-2019). naar 2,4% in 2015-2016 1,9% (van in de provincie schoolverlaters voortijdig de aardbevingsgemeenten. landelijk en in zien we trend vergelijkbare in de verlaat startkwalificatie onderwijs zonder aandeel leerlingen dat het Het en 3,2%. de 2,0% ligt tussen 2018-2019 schooljaar in het aardbevingsgemeenten onderwijs zonder aandeel leerlingen dat het het ligt In de aardbevingsgemeenten de referentiegroepen. boven in alle gevallen verlaat startkwalificatie In 2019 is het percentage hoogopgeleiden in de provincie Groningen 30,9%. Dit ligt onder het het Dit ligt onder 30,9%. Groningen in de provincie hoogopgeleiden percentage is het In 2019 gemiddelde (32,5%). landelijk jaren, in de afgelopen opleidingsniveau het van ontwikkeling op de historische Terugkijkend naar in 2015 28,1% van toegenomen Groningen in de provincie hoger opgeleiden aantal is het in alle aardbevingsgemeenten. zien we trend Deze in 2019. 30,9% als in Net verdeeld. onevenredig aardbevingsgebied in het hoger opgeleiden is aantal Het relatief Groningen gemeente aandeel hoogopgeleiden in de is het universiteitssteden andere als Bedum Plaatsen hoger opgeleiden. 25,3% Hogeland telt Het De gemeente (42,6%). groot In de afstand). korte over aan (suburbanisatie uit de stad Groningers trekken en Winsum 20% gelegen zijn, is ongeveer de stad van verder die wat aardbevingsgemeenten overige hoger opgeleid. aandeel hoogopgeleiden boven Hogeland ligt het als Het Groningen in de gemeente Zowel is het de referentiegroepen tot In vergelijking de referentiegroep. gemiddelde van het en Eemsdelta Midden-Groningen, in de gemeenten beroepsbevolking de van opleidingsniveau laag. relatief Oldambt Sub-indicator: voortijdige schoolverlaters voortijdige schoolverlaters Sub-indicator: Sub-indicator: hoogopgeleide bevolking bevolking hoogopgeleide Sub-indicator: •  •  •  •  •  •  •  • 

­ - -

36 ” “ IN DE IN DE GROEPEN HET AANTAL HET AANTAL KWALIFICATIE KWALIFICATIE AARD­BEVINGS- ZONDER START ZONDER DE REFERENTIE HET ONDERWIJS HET ONDERWIJS VERLAAT BOVEN BOVEN VERLAAT LEERLINGEN DAT LEERLINGEN DAT GEMEENTEN LIGT GEMEENTEN LIGT OUTCOME 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING brengt de digitalisering van de Nederlandse maatschappij maatschappij de Nederlandse van de digitalisering brengt 5 De relatief lage arbeidsparticipatie gaat gepaard met een relatief hoge werkloosheid in hoge werkloosheid een relatief met gepaard gaat lage arbeidsparticipatie De relatief groepen, kwetsbare aantal groot een relatief Dit hangt samen de aardbevingsgemeenten. de arbeidsmarkt. tot een afstand deels met

en economie in beeld. Er is over een flink aantal zaken informatie bekend. Helaas bestaan er Helaas bestaan bekend. informatie zaken aantal een flink Er is over in beeld. en economie verder vlekken witte dat deze we verwachten de monitor van updates Bij vlekken. ook witte Nationaal van de monitoring voor mogelijk bruikbaar en daarmee worden zullen ingevuld Groningen. Programma Te raadplegen via: https://monitor-nederlanddigitaal.nl/digitalisering-in-nederland-4 raadplegen Te Bij aanvang van Nationaal Programma Groningen ligt de netto arbeidsparticipatie (2019) in de (2019) arbeidsparticipatie ligt de netto Groningen Nationaal Programma van aanvang Bij de referentiegroep. gemiddelde van onder het aardbevingsgemeenten 5 jaar in de afgelopen kent de aardbevingsgemeenten in arbeidsparticipatie De netto structureel Groningen, in de gemeente behalve maar is, ontwikkeling, positieve een licht ontwikkeling. en landelijke bij de provinciale achtergebleven > huishoudinkomen besteedbare ligt het Groningen Nationaal Programma van aanvang Bij de referentiegroep. van gemiddelde onder het in de aardbevingsgemeenten (2018) in de periode 2015-2018 in alle aardbevingsgemeenten is huishoudinkomen besteedbaar Het gemiddelde van provinciale onder het de gemeenten vier van ligt voor De groei gegroeid. bovengemiddelde met een uitzondering, weer Groningen de gemeente Ook hier vormt 5,2%. 6,3%. van groei Bij aanvang van Nationaal Programma Groningen zijn cijfers over digitale vaardigheden niet niet vaardigheden digitale over zijn cijfers Groningen Programma Nationaal van aanvang Bij blijkt waaruit beschikbaar, landelijk niveau op cijfers Er zijn slechts de regio. voor beschikbaar de van 79% basisvaardigheden. digitale op goed scoren algemeen het over dat Nederlanders en internet tot toegang heeft 97% basisvaardigheden. digitale tenminste heeft Nederlanders gebruik van. er bijna dagelijks maakt 86% scoort (OESO) en Ontwikkeling Samenwerking voor Organisatie de van cijfers Volgens niet-ICT-personeel. van vaardigheden digitale van trainen gemiddeld bij het Nederland onder in technologie digitale van toepassen succesvol het belang voor van Zij zijn bij uitstek domeinen. of sectoren specifieke Nederland Digitaal De Monitor Conclusie Sub-indicator: digitale vaardigheden vaardigheden digitale Sub-indicator: 5 •  •  •  •  •  •  •  37 OUTCOME 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING Er is sprake van een toenemend aantal huishoudens met een langdurig laag inkomen in laag inkomen een langdurig met huishoudens aantal een toenemend van Er is sprake mensen omdat ontwikkeling, een relevante Dit is beleidsmatig alle aardbevingsgemeenten. en problematische lopen op armoede een hoog risico laag inkomen een langdurig met tijd voortduurt. langere als de situatie zeker schulden, fungeert de met Groningen De gemeente verschillen. grote zijn zeer de regio Binnen uit de wijde jongeren Noord-Nederland: voor magneet als en hogescholen Rijksuniversiteit aandeel van is het Groningen In de gemeente in Groningen. gaan studeren omgeving ligt dit aardbevingsgemeenten 60%, in de overige dat uitstroomt en WO HBO studenten onder de 10%. net percentage Eemsdelta, de gemeenten voor ontwikkeling positieve een zien we jaren In de afgelopen de gemeente daling voor en een lichte Hogeland en Oldambt Het Midden-Groningen, Groningen.

Als de bruto toegevoegde waarde in de provincie Groningen sneller moet groeien dan in groeien sneller moet Groningen in de provincie waarde toegevoegde Als de bruto structureel per arbeidskracht dit dat de arbeidsproductiviteit Nederland vraagt van de rest automatisering, alleen door verdergaande kan Nederland. Dit van dan in de rest stijgt harder name op MBO-2 met Beroepen, ingezet. is al volop trend Deze en robotisering. digitalisering jaren de komende voor uitdaging De grootste ingrijpend veranderen. zullen niveau en MBO-3 op peil te op dat niveau om de beroepskwalificaties dan ook SER Noord-Nederland is volgens houden door om-, her- en bijscholing. een minder en Oldambt Midden-Groningen Eemsdelta, dat de gemeente Er is geconstateerd een land. Aangezien in het regio’s hebben dan vergelijkbare hoogopgeleide bevolking ervaren een hoger inkomen, algemeen leidt tot het over opleidingsniveau het van verbetering dat een verbetering worden mag verondersteld leven, het met en tevredenheid gezondheid vlak van ambitie op het gestelde zijn op de zal invloed van op termijn opleidingsniveau het van leefbaarheid. > plus HBO dat studenten aandeel van ligt het Groningen Nationaal Programma van aanvang Bij gemiddelde onder het aardbevingsgebied in het gemeente iedere voor (2018) uitstroomt WO Groningen. de gemeente van uitzondering met de referentiegroepen, van > > Raakvlakken met overige ambities overige met Raakvlakken •  •  •  38 HET MIDDEN- PROVINCIE EEMSDELTA GRONINGEN ­HOGELAND GRONINGEN OLDAMBT GRONINGEN

LEEFBAARHEIDSSCORE > L1 6,2 7, 2 7,0 6,0 6,0

Gemiddelde in de referentiegroep > (6,8) (6,4) (6,8) (6,9) (7,3)

Ervaren leefbaarheid > L2 7,4 7, 8 7,9 7,7 7, 5 7,7

Ervaren gezondheid > L3 70,1% 78,8% 76,9% 73,4% 71,0% 75,9%

Gemiddelde in de referentiegroep > (78,0%) (74,4%) (79,3%) (77,6%) (77,1%)

Kwaliteit van de woning > L4 Cijfers nog niet beschikbaar

AMBITIE Tevredenheid met het leven > L5 87,7% 82,5% 88,7% 88,5% 84,9% 86,3%

Iedere gemeente in het Gemiddelde in de referentiegroep > (89,7%) (86,5%) (88,5%) (87,9%) (89,5%) aardbevingsgebied presteert beter op de leefbarometer dan de gemiddelde ontwikkeling in haar COROP 1 COROP 2 COROP 3 referentiegroep. OOST- OVERIG GRONINGEN DELFZIJL E.O. GR0NINGEN

Tevredenheid met woning > L6 86,5% 80,3% 84,7%

Tevredenheid met > 85,8% 84,7% 83,1% woonomgeving L7 E G H MG O Leefbaarheidsscore > n Positief ten opzichte van het gemiddelde van de referentiegroep n Negatief ten opzichte van het gemiddelde van de referentiegroep Uitgangspositie bij nulmeting

L 1 Score voor leefbaarheidssituatie op basis van L6 Het percentage particuliere huishoudens dat (zeer) meerdere sub-indicatoren, waarbij 1 = zeer tevreden is met de huidige woning. Cijfers per onvoldoende, 2 = ruim onvoldoende, 3 = onvoldoende, gemeente zijn alleen beschikbaar voor gemeenten met 4 = zwak, 5 = voldoende, 6 = ruim voldoende, 7 = goed, meer dan 100.000 inwoners en op COROP en provincie 8 = zeergoed, 9 = uitstekend (2018). niveau (2018). L2 Gemiddeld rapportcijfer voor de eigen ervaren L7 Het percentage particuliere huishoudens dat (zeer) leefbaarheid (2020). tevreden is met de huidige woonomgeving. De woonomgeving is de omgeving en de buurt waarin een L3 Percentage van de bevolking van 19 jaar en ouder huishouden woont. Cijfers per gemeente zijn alleen vindt eigen gezondheid (zeer) goed (2018). beschikbaar voor gemeenten met meer dan 100.000 L4 - inwoners en op COROP en provincie niveau (in 2018). L5 Percentage van de bevolking van 18 jaar of ouder dat tevreden is met het leven (2019).

39

NULMETING STRUCTURELE MONITORING NATIONAAL PROGRAMMA GRONINGEN / 2021 OUTCOME 2021 / ­ GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE voor de aardbevingsgemeenten zijn gelijk gebleven over over zijn gelijk gebleven de aardbevingsgemeenten voor NULMETING 6 Oldambt, Midden-Groningen, Eemsdelta en Het Hogeland scoren negatief op negatief Hogeland scoren en Het Eemsdelta Midden-Groningen, Oldambt, (minder op ‘Veiligheid’ en positief voorzieningen) tot afstanden (grotere ‘Voorzieningen’ daarbij ook scoren Eemsdelta en Oldambt omgeving’. ‘Fysieke en en overlast) onveiligheid op de dimensie ‘Woningen’; negatief beeld zien, namelijk een positieve een omgekeerd laat precies Groningen De gemeente op maar negatief voorzieningen), tot afstanden kleinere (relatief op ‘Voorzieningen’ score omgeving’ en ‘Fysieke en overlast) als onveiligheid indicatoren (onderliggende ‘Veiligheid’ bedrijventerreinen); bos, als ligging aan omgevingskenmerken (fysieke Haren, gemeenten de voormalige de fusie met van profiteren Hogeland en Groningen Het op leefbaarheid. hoog scoren die zeer en Bedum, Boer Ten lager dan de is in 2018 en Eemsdelta Midden-Groningen in Oldambt, De leefbaarheid hoger is de leefbaarheid Hogeland en Het Groningen in de gemeente referentiegebieden, dan in de referentiegemeenten. op de lager dan de referentiegemeenten scoren en Eemsdelta Midden-Groningen Oldambt, de woningen). van (kwaliteit en ‘Woningen’ ‘Veiligheid ‘Voorzieningen’, dimensies

De Leefbaarometer is samengesteld uit objectieve indicatoren waarmee een schatting van de leefbaarheid wordt gemaakt. gemaakt. wordt de leefbaarheid van een schatting waarmee indicatoren uit objectieve is samengesteld De Leefbaarometer is instrument Het omgeving. fysieke veiligheid, voorzieningen, bewoners, woningen, uit vijf onderliggende dimensies: Hij bestaat via: www.leefbaarometer.nl. raadplegen te De scores van de Leefbaarometer van De scores gemeenten in de komende periode sterker stijgt dan gemiddeld in de referentiegebieden. gemiddeld in de referentiegebieden. dan stijgt periode sterker in de komende gemeenten van ontwikkeling i.) een positieve Groningen Programma dat Nationaal Dit betekent de is voor sterker ontwikkeling positieve en ii.) dat deze nastreeft de leefbaarheid in de referentiegebieden. ontwikkeling dan de gemiddelde aardbevingsgemeenten De leefbaarheid in de aardbevingsgemeenten in 2018 varieert in een rapportcijfer tussen 6,0 6,0 tussen in een rapportcijfer varieert in 2018 in de aardbevingsgemeenten De leefbaarheid en 7,2. in de aardbevings is dat leefbaarheid Groningen Nationaal Programma De ambitie van De leefbaarheid binnen de regio verschilt per gemeente: Oldambt (6,0), Midden-Groningen Midden-Groningen (6,0), Oldambt per gemeente: verschilt binnen de regio De leefbaarheid de van beeld Ook het (7,2). en Groningen (7,0) Hogeland (6,2), Het Eemsdelta (6,0), is divers. onderliggende dimensies > > > > > de periode 2016-2018. de periode 2016-2018. Hoofdambitie: leefbaarheid Hoofdambitie:

6 •  Leefbaarheid Leefbaarheid 3.3 •  •  • 40 OUTCOME 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING in de aardbevingsgemeenten ligt rond het provinciale gemiddelde. gemiddelde. provinciale het ligt rond in de aardbevingsgemeenten 7 Daarnaast spelen de beperkte mogelijkheden van vooral starters op de starters vooral mogelijkheden van spelen de beperkte Daarnaast 8 Ondanks dat de ervaren leefbaarheid overall stabiel is in het aardbevingsgebied, geeft 1 geeft aardbevingsgebied, is in het stabiel overall leefbaarheid ervaren dat de Ondanks is maanden achteruit twaalf in de afgelopen aan dat de leefbaarheid op de 5 Groningers (13%). en Fryslân (14%) Drenthe provincies dan in de aangrenzende gegaan. Dit is hoger bodembeweging van als gevolg aan woningen de schade met maken te heeft Dit verschil Panel). (Groninger door de gaswinning van wegtrekken onder druk door krimp en het ook staat in de regio De leefbaarheid het geven Groningers op de leefbaarheid. effect een negatief Dit heeft voorzieningen. redenen als belangrijkste en de aardbevingsproblematiek voorzieningen van verdwijnen Panel). in de buurt (Groninger de leefbaarheid van de achteruitgang voor Postmes, T., Stroebe, K., Richardson, J., Lekander, B. & Oldersma, F. (2016). Veiligheidsbeleving, gezondheid en gezondheid Veiligheidsbeleving, (2016). F. & Oldersma, B. Lekander, J., K., Richardson, Stroebe, T., Postmes, Groningen. & Rijksuniversiteit Perspectief Gronings Groningers. van toekomstperspectief

Van een 7,4 voor Eemsdelta 7,4 tot een 7,9 voor Het Hogeland (Groninger Panel). Panel). (Groninger Hogeland Het voor een 7,9 tot 7,4 Eemsdelta voor een 7,4 Van

In de provincie Groningen is 84,8% van de inwoners in 2018 tevreden met zijn of haar eigen zijn of met tevreden in 2018 de inwoners van is 84,8% Groningen In de provincie de met is de tevredenheid Oost-Groningen In de COROP-regio Landelijk is dit 84,6%. woning. (80,3%). laagst het en omgeving Delfzijl en in de COROP-regio (86,5%) hoogst het woning in de provincie de woning met de tevredenheid van op de ontwikkeling Terugkijkend in 2018. naar 84,8% in 2015 86,7% van de tevredenheid een afname van zien we Groningen, in met COROP-regio’s, in de Groninger trend dezelfde we zien ontwikkeling In de historische dan en -3,1%) afname (-4,3% een sterkere en Oost-Groningen e.o. Delfzijl de COROP-regio is de tevredenheid de afname van voor verklaring mogelijke Een gemiddeld in de provincie. aan aardbevingsschade meervoudige met Groningers aan de woningen. aardbevingsschade schade zonder dan mensen in de woning veilig minder vaak zich veel voelen hun woning 85%). vs. (38% en in 2015 (86,9% ook op landelijk niveau zien we afnemende tevredenheid van trend Deze in 2018). 84,6% Groningers geven de leefbaarheid in 2020 zelf een rapportcijfer 7,7. Dit getal is al jaren stabiel. stabiel. is al jaren Dit getal 7,7. een rapportcijfer zelf 2020 in de leefbaarheid geven Groningers leefbaarheid De ervaren > > woningmarkt volgens de Rabobank hierin waarschijnlijk ook een rol. ook een rol. hierin waarschijnlijk de Rabobank volgens woningmarkt Sub-indicator: tevredenheid met de woning de woning met tevredenheid Sub-indicator: Sub-indicator: ervaren leefbaarheid leefbaarheid ervaren Sub-indicator: Voor de sub-indicator Ervaren leefbaarheid zijn geen gegevens over referentiegemeenten beschikbaar en maakt de vergelijking niet niet de vergelijking en maakt beschikbaar referentiegemeenten over zijn geen gegevens leefbaarheid Ervaren de sub-indicator Voor mogelijk. De ervaren leefbaarheid wordt gemeten via het Groninger Panel (www.sociaalplanbureaugroningen.nl/over-het-groninger-panel). (www.sociaalplanbureaugroningen.nl/over-het-groninger-panel). Panel Groninger via het gemeten wordt leefbaarheid De ervaren 7 8 •  •  •  •  •  41 OUTCOME 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING Ook voor deze indicator geldt dat de tevredenheid negatief wordt beïnvloed dat de beïnvloed wordt negatief geldt dat de tevredenheid indicator deze Ook voor en Perspectief Gronings van onderzoek Het aan de woningen. aardbevingsschade

> Groningers met zware aardbevingsschade ervaren vaker een achteruitgang in de leefbaarheid in de leefbaarheid een achteruitgang vaker ervaren aardbevingsschade zware met Groningers Panel). (Groninger (14%) schade en zonder (22%) schade lichte met dan mensen (32%) In de COROP- de woonomgeving. met tevreden in 2018 is 83,9% Groningen In de provincie en in de (85,8%) hoogst het de woonomgeving met is de tevredenheid Oost-Groningen regio de woonomgeving met De tevredenheid (83,1%). laagst het Groningen Overig COROP-regio (83,3%). hoger dan gemiddeld in Nederland iets Groningen ligt in de provincie in de provincie de woonomgeving met de tevredenheid van op de ontwikkeling Terugkijkend in 2018. naar 83,9% in 2015 79,9% van de tevredenheid van een toename zien we Groningen, De in 2018.). naar 83,3% in 2015 82,0% (van niveau ook op landelijk zien we trend Deze is omgebogen dan landelijk en de achterstand zich positiever ontwikkelt Groningen provincie voorsprong. in een lichte de woonomgeving met in de tevredenheid een toename zien we ontwikkeling In de historische Delfzijl in de COROP-regio grootst is het in de tevredenheid De toename in de COROP-regio’s. in 2018). naar 84,7% in 2015 76,9% (van en omgeving Van de volwassen inwoners van Groningen ervaart 76% zijn gezondheid als (zeer) goed als (zeer) zijn gezondheid 76% ervaart Groningen van inwoners de volwassen Van beeld. landelijke aan het Dit is gelijk (2016). en Midden-Groningen Oldambt Eemsdelta, aardbevingsgemeenten de van Inwoners en 71% 70%, (resp. gemeenten in de overige minder goed dan hun gezondheid beoordelen op 79%. Groningen en in de gemeente ligt dit aandeel op 77% Hogeland In Het 73%). dan gemiddeld in de zich gezonder de inwoners voelen Groningen Alleen in de gemeente referentie. de onder gemiddeld t.o.v. scoren gemeenten De andere referentiegebieden. van op de gezondheid de aardbevingsschade van impact is de grote Noemenswaardig minder tot Perspectief RUG/Gronings leidt volgens schade meervoudige Vooral Groningers. ervaart woning hebben aan hun schade die geen Groningers Van gezondheid. goede ervaren en (76%) schade één keer met mensen goed, en dit daalt voor als (zeer) hun gezondheid 77% (72%). schade meervoudige Sub-indicator: tevredenheid met de woonomgeving met tevredenheid Sub-indicator: Sub-indicator: ervaren gezondheid gezondheid ervaren Sub-indicator: •  •  •  •  •  •  •  •  -

42 ” “ GEMEENTE ­GEMEENTE VOELEN ­VOELEN GROEPEN ALLEEN IN ALLEEN IN GRONINGEN ­GRONINGEN DE GEMIDDELD IN GEMIDDELD IN GEZONDER DAN DAN GEZONDER INWONERS ­INWONERS ZICH DE REFERENTIE OUTCOME 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING wijst uit dat de woontevredenheid van mensen met enkele en meervoudige en meervoudige enkele met mensen van de woontevredenheid uit dat wijst 9 de RUG schade significant afnam in de periode 2016-2017. Bij mensen zonder schade bleef de bleef schade zonder mensen Bij 2016-2017. afnam in de periode significant schade onveranderd. woontevredenheid Postmes, T., Stroebe, K., Richardson, J., LeKander, B., Oldersma, F., Broer, J. & Greven, F. (2018). Gevolgen van bodembeweging voor voor bodembeweging van Gevolgen (2018). F. & Greven, J. Broer, F., Oldersma, B., LeKander, J., K., Richardson, Stroebe, T., Postmes, 2016-2017. en toekomstperspectief, gezondheid veiligheid, Ervaren Groningers:  De tevredenheid met het leven in de gemeenten Groningen, Oldambt en Eemsdelta ligt onder en Eemsdelta Oldambt Groningen, in de gemeenten leven het met De tevredenheid scoren Midden-Groningen Hogeland en Het de referentiegemeenten. gemiddelde van het referentiegebieden. van gemiddelde het boven in de gemeenten (2018) ligt de leefbaarheid Groningen Nationaal Programma van aanvang Bij in de gemeente lager dan de referentiegebieden, en Eemsdelta Midden-Groningen Oldambt, hoger dan in de referentiegemeenten. is de leefbaarheid Hogeland en Het Groningen de periode over gelijk is gebleven de leefbaarheid de aardbevingen, ondanks op dat, valt Het de beeld voor positief een te wel misschien aan dat er geeft De Leefbaarometer jaar. twee van opgenomen in als indicator is wel Aardbevingsrisico geschetst. wordt aardbevingsgemeenten mogelijk een te aardbevingen voor op data door de modelschatting maar heeft de barometer, laag gewicht. Groningen in de gemeenten De leefbaarheid verschillen. zijn er grote de regio Binnen gemiddelde van dan het beter en zij scoren positief is relatief Hogeland (7,0) en Het (7,2) (6,2) en Eemsdelta (6,0) Midden-Groningen (6,0), In Oldambt hun referentiegemeenten. gemeenten Deze de referentiegebieden. van opzichte ook ten achter, blijft de leefbaarheid De tevredenheid met het leven in de provincie Groningen is 86,3% in 2019 en dit ligt onder en in 2019 is 86,3% Groningen in de provincie leven het met De tevredenheid gemiddelde (87,3%). landelijke het Groningen, in de provincie leven het met de tevredenheid van op de ontwikkeling Terugkijkend In de historische naar 86,3% in 2019. in 2015 84,1% van in tevredenheid toename een zien we van uitzondering met de aardbevingsgemeenten, voor trend dezelfde zien we ontwikkeling is afgenomen. iets de tevredenheid waar Oldambt, minder tevreden zijn iets (84,0%) en Oldambt (82,5%) Groningen de gemeente van Inwoners aardbevingsgemeenten. dan de andere leven het met Conclusie Sub-indicator: tevredenheid met het leven leven het met tevredenheid Sub-indicator: 9 •  •  •  •  •  •  •  43 OUTCOME 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING Opvallend is dat de inwoners van de gemeenten Oldambt, Midden-Groningen en Eemsdelta en Eemsdelta Midden-Groningen Oldambt, de gemeenten van is dat de inwoners Opvallend van de lage scores van je op basis dan dat de leefbaarheid zijn over aanzienlijk positiever gesignaleerde en de eerder de Leefbaarometer via leefbaarheid gemeten de objectief zou en lager inkomen werkloosheid hogere lager opleidingsniveau, zoals knelpunten tegenstelling. een schijnbare zijn van te er sprake lijkt gezicht eerste Op het verwachten. van hoge waardering is de tegenstelling ogenschijnlijke deze voor verklaring Mogelijke brede van (aspecten en ‘veiligheid’ ‘ruimte’ ‘leefkwaliteit’, ‘gezond’, ‘gelukkig’, voor Groningers belangrijk vinden). meest het die Groningers welvaart Voorzieningen’, ‘Veiligheid en ‘Woningen’. Het Het en ‘Woningen’. ‘Veiligheid ‘Voorzieningen’, op de dimensies lager vooral scoren de met samen grotendeels hangt gemeenten in deze de leefbaarheid van achterblijven en de aardbevingen. krimpgemeenten in deze voorzieningen tot afstanden grotere relatief de leefbaarheid, op de ervaren op gezondheid, impact grote heeft Aardbevingsschade en op de woontevredenheid. veiligheid) van (gevoel de woning met tevredenheid in Nederland. Dat als gemiddeld hun woning over tevreden even zijn ongeveer Groningers cijfer het dat de aardbevingsschade de hypothese vanuit interessant: redenen is om twee is als heerlijk wonen zo in Groningen de aanname dat het en vanuit beïnvloedt negatief point. belangrijk selling hoger dan iets (83,9%) Groningen ligt in de provincie de woonomgeving met De tevredenheid Groningen de provincie ontwikkelde jaren afgelopen In de (83,3%). gemiddeld in Nederland voorsprong. is omgebogen in een lichte dan landelijk en de achterstand zich positiever Raakvlakken met overige ambities overige met Raakvlakken •  •  •  44 HET MIDDEN- PROVINCIE EEMSDELTA GRONINGEN ­HOGELAND GRONINGEN OLDAMBT GRONINGEN ECOSYSTEEMKWALITEIT > N1 (AREAAL LANDNATUUR) PROVINCIES 17%

Gemiddelde in de referentiegroep > (NL 38%)

Emissies van fijnstof naar lucht (PM2,5) > N2 106.200 111.900 94.700 54.700 35.400 1.531.900 AMBITIE Gemiddelde in de referentiegroep > (39.011) (79.828) (34.025) (110.211) (35.190) De provincie Groningen presteert beter op ecosysteemkwaliteit Emissie broeikasgassen per inwoner > N3 51,8 5,2 254,8 11,8 11,0 31,7

(areaal landnatuur) dan het Gemiddelde in de referentiegroep > (9,9) (5,8) (12,0) (26,2) (9,1) Nederlands gemiddelde. Hittestress - warme nachten > N4 0,2% 0,2% 0,0% 0,0% 0,0% 0,1%

Gemiddelde in de referentiegroep > (1,3%) (21,0%) (2,6%) (2,2%) (0,1%)

Wateroverlast > N5 5,2% 63,6% 22,5% 1,0% 0,0% 24,8% NL Gemiddelde in de referentiegroep > (71,9%) (90,4%) (79,8%) (80,2%) (61,5%) n Positief ten opzichte van het gemiddelde van de referentiegroep n Negatief ten opzichte van het gemiddelde van de referentiegroep 17% G 38% N1 Aandeel landnatuur met een (vrij) hoge N4 Percentage stedelijk oppervlak in gemeente met ecosysteemkwaliteit (2010-2017). minstens twee weken warme nachten per jaar 2010 - 2017 (nachten met gemiddelde temperatuur boven N2 Jaarlijksegemiddelde fijnstof emissie naar lucht, 2 20 graden celsius, 2020). kg PM2,5 per km (2018). N5 Het percentage oppervlak in een gebied waarin N3 Totale broeikasgasemissies (CO2, CH4, N2O, HFK, gemiddeld 2 tot 3 aantal dagen per jaar 25 millimeter PFK en SF6) in CO2-equivalenten per inwoner, of meer neerslag valt, over een periode van 30 jaar ton CO2-equivalent per inwoner (2018). (2010). OUTCOME

45

NULMETING STRUCTURELE MONITORING NATIONAAL PROGRAMMA GRONINGEN / 2021 OUTCOME 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING In de provincie Groningen was het aandeel landnatuur met een (sterke) toename van de van toename een (sterke) met aandeel landnatuur het was Groningen In de provincie meetperiode de vorige van opzichte ten en vogels vlinders planten, soorten kwalificerende afname van een (sterke) met aandeel landnatuur Het om 27,1%. 19,3% lager dan landelijk: om 17,1%. 21,3% lag hoger dan in Nederland als geheel: soorten de kwalificerende Natuur en Klimaat en Natuur

Terugkijkend op de ontwikkeling van de ecosysteemkwaliteit ten opzichte van de vorige de vorige van opzichte ten de ecosysteemkwaliteit van op de ontwikkeling Terugkijkend en een Groningen voor ontwikkeling een negatieve zien we (2002-2009), meetperiode Nederland. voor ontwikkeling positieve > de tussen is in Nederland waarin provincies de twee een van dat Groningen ervoor Dit zorgt sprake maatstaf deze volgens (2002-2009) meetperiode en de voorgaande periode 2010-2017 natuurkwaliteit. afname van een netto van was De ambitie van Nationaal Programma Groningen is dat de provincie Groningen beter presteert presteert beter Groningen is dat de provincie Groningen Nationaal Programma De ambitie van hoge een (vrij) met aandeel landnatuur dat het Dat betekent gemiddelde. Nederlands dan het is. geval dan landelijk het liggen hoger moet in Groningen ecosysteemkwaliteit Groningen in de provincie landnatuur areaal het van 17% heeft periode 2010-2017 de Over met landnatuur aandeel het bedraagt Nederland Voor hoge ecosysteemkwaliteit. een (vrij) bij aanvang voldoet Groningen woorden: andere Met 38%. hoge ecosysteemkwaliteit een (vrij) is Groningen Nationaal Programma aan de ambitie die vanuit niet de programmaperiode van geformuleerd. volgens heeft cijfer Groningse landelijk gemiddelde en het het tussen verschil grote Het Groningse van beheertypen de met maken te vooral de Leefomgeving voor Compendium goed op deze scoren open duinlanschap heide of bos, veel met name provincies Met gronden. waaraan en dagvlindersoorten vaatplant- broedvogel-, hebben veel provincies Deze indicator. landschap: typen deze minder van heeft Groningen wordt. afgelezen de ecosysteemkwaliteit bos. weinig en relatief duinlandschap er is geen heide- of Hoofdambitie: ecosysteemkwaliteit landnatuur provincies landnatuur ecosysteemkwaliteit Hoofdambitie: •  •  3.4 •  •  • 

SPRAKE ­SPRAKE AFNAME ­AFNAME 46 ” “ DE TWEE DE TWEE KWALITEIT IS EEN VAN IS EEN VAN GRONINGEN GRONINGEN PROVINCIES ­PROVINCIES WAS VAN EEN EEN VAN WAS ­ NATUUR VAN NETTO NETTO WAARIN WAARIN OUTCOME 2021 / ) zijn 2,5 van fijnstof uit het buitenland buitenland uit het fijnstof van 10 GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE ) 2,5 ) bedoeld. 2,5 NULMETING . 11 Van de categorie gemeenten met een relatief lage fijnstofuitstoot is een minder eenduidig lage fijnstofuitstoot een relatief met gemeenten de categorie Van sprake sterk zo is niet en Midden-Groningen Oldambt In de gemeenten schetsen. beeld te ligt de absolute gemeenten In deze fijnstof. van emissieoorzaken in uitschieters van voor Vuurhaarden drie gemeenten. lager dan in de andere stuk ook een flink emissie fijnstofuitstoot: van bron de belangrijkste gemeenten twee zijn in deze sfeerverwarming in Oldambt. en 19,8% in Midden-Groningen 18,0% In de categorie gemeenten met een relatief hoge uitstoot is sprake van een aantal een aantal van is sprake hoge uitstoot relatief een met gemeenten In de categorie de name is met In Eemsdelta fijnstofemissie. van gaat om oorzaken als het uitschieters in de emissie de totale van 62,1% zo’n goed voor fijnstof, van uitstoter een grote industrie vervoer en en verkeer (37,2%) de energiesector Hogeland geldt dat Het Voor gemeente. is door het Groningen hebben. In de gemeente totaal aandeel in het groot een (31,8%) van aandeel in de uitstoot belangrijk van sprake de gemeente van karakter stedelijke door vuurhaarden, bijvoorbeeld en huishoudens (38,9%, (25,1%) en vervoer verkeer geldt dat Groningen de gemeente Voor vuurwerk). van afsteken en het sigarettenrook zich in Het de emissies terwijl emissies, gebied verdeelde het meer over is van hier sprake en industriesector. de energie- rondom meer concentreren Hogeland en Eemsdelta

en onder invloed van weersomstandigheden bij aan hogere fijnstofconcentraties in de lucht. de lucht. in fijnstofconcentraties bij aan hogere weersomstandigheden van invloed en onder teweegbrengen. gezondheidseffecten en kan luchtkwaliteit de van vermindering tot Dit leidt (PM dan 2,5 micrometer minder van een doorsnee met name fijnstofdeeltjes Met Het RIVM schat op basis van modelmatige berekeningen in dat gemiddeld twee-derde van de fijnstofconcentratie door de fijnstofconcentratie van gemiddeld twee-derde in dat modelmatige berekeningen op basis van RIVM schat Het veroorzaakt. wordt bronnen buitenlandse (PM altijd fijnstof fijnstof met wordt In dit hoofdstuk Lokale fijnstofuitstoot draagt, samen met onder meer ‘import’ onder meer met samen draagt, fijnstofuitstoot Lokale > Eemsdelta Groningen, de referentiegroep. met in de vergelijkingen ook terug Dit beeld komt beter presteert Midden-Groningen dan de referentiegroep. negatiever Hogeland scoren en Het gelijk is aan de ongeveer geldt dat de fijnstofemissie Oldambt Voor dan haar referentiegroep. referentiegroep. Noemenswaardig in de vijf gemeenten. veranderd sterk niet zijn sinds 2015 De fijnstofemissies in vier van is bewerkstelligd fijnstofuitstoot van reductie een sterke dat er sinds 2000 is wel De gemeenten zijn op het gebied van fijnstofemissie grofweg in twee categorieën te verdelen. verdelen. te categorieën twee in grofweg fijnstofemissie gebied van zijn op het De gemeenten kg de 100.000 rond hoog, relatief ligt de uitstoot Hogeland en Groningen Het In Eemsdelta, een veel kennen kg) (54.700 en Midden-Groningen kg) (35.400 Oldambt per jaar. fijnstof uitstoot. lagere > schadelijk voor de gezondheid voor schadelijk Sub-indicator: fijnstofemissie (PM fijnstofemissie Sub-indicator: 11 10 •  •  •  •  47 OUTCOME 2021 / -emissies -emissies 2 . Emissie van 1 kg methaan kan kan methaan 1 kg van . Emissie 2 -emissies door elektriciteitscentrales door elektriciteitscentrales -emissies 2 per inwoner in de gemeente Het Het in de gemeente per inwoner 12 GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE -equivalenten 2 -equivalenten. -equivalenten. 2 NULMETING Bij deze indicator wordt gekeken naar feitelijke emissies van broeikasgassen in een gebied. broeikasgassen van emissies naar feitelijke gekeken wordt indicator deze Bij en Het Eemsdelta in de gemeenten de elektriciteitscentrales van dat emissies Dat betekent aan de gemeenten en niet gemeenten, aan deze toegerekend worden Hogeland volledig van verbruik Lokaal wordt. verbruikt uiteindelijk centrales uit deze de elektriciteit waar meegenomen. dus niet methode in deze en wordt emissies lokale tot leidt niet elektriciteit van op basis emissies van toerekenen het tussen verschil groot een Er is in Groningen methode. de hier gehanteerde voor of verbruik lokaal -equivalenten zijn een maatstaf om aan te geven in welke mate een bepaald broeikasgas bijdraagt aan de opwarming van de van aan de opwarming bijdraagt een bepaald broeikasgas mate in welke geven om aan te zijn een maatstaf -equivalenten 2

rond de 35,1%. Niet meenemen van de emissies van elektriciteitscentrales in de gemeente in de gemeente elektriciteitscentrales van de emissies meenemen van Niet de 35,1%. rond gemeenten andere de Aan 18 ton. zo’n met per inwoner de emissies daling van een voor zorgt toegerekend. uit de elektriciteitssector emissies zijn nauwelijks van elektriciteitscentrales niet mee zouden nemen, zou de emissie per inwoner dalen per inwoner de emissie nemen, zou mee zouden niet elektriciteitscentrales van de én door de industrie een hoge uitstoot eveneens heeft Eemsdelta ton. 240 zo’n met aandeel CO lag het Eemsdelta Voor elektriciteitssector. CO Uit de cijfers blijkt dat in de regio van Nationaal Programma Groningen broeikasgasemissies broeikasgasemissies Groningen Nationaal Programma van dat in de regio blijkt Uit de cijfers CO ton 254,8 van variëren per inwoner dan ook worden uitgedrukt als emissie van 28 kg CO kg 28 van emissie als uitgedrukt dan ook worden 94,4% van de geregistreerde broeikasgasemissies in de gemeente Het Hogeland waren waren Hogeland Het in de gemeente broeikasgasemissies de geregistreerde van 94,4% per inwoner Hogeland is Het Hierdoor aan elektriciteitscentrales. rekenen te toe in 2018 de CO Nederland. Als we van gemeente broeikasgas-intensieve de meest per en ook op de cijfers emissies op absolute invloed een grote heeft Bovenstaande gaat om als het Hogeland en Eemsdelta Het van de koppositie verklaren Ze inwoner. als het plaats op de derde staat Groningen De gemeente per inwoner. broeikasgasemissies onderaan. de gemeente staat maar per inwoner emissies, gaat om absolute de vijf gemeenten. Dit is een landelijke trend die volgens het RIVM vooral te danken is aan is aan danken te vooral RIVM het die volgens trend landelijke Dit is een de vijf gemeenten. de Eemshavencentrale de opening van zorgt Hogeland In Het verkeer. in het motoren schone 2000. sinds emissies van toename een netto voor in 2015 > Hogeland tot 5,2 ton in gemeente Groningen. Eemsdelta en Het Hogeland zijn, net als bij zijn, net Hogeland en Het Eemsdelta Groningen. gemeente in ton 5,2 Hogeland tot sub- zin. Ook bij deze en in absolute inwoner per uitstoters de grootste fijnstofemissies, de van de aanwezigheid met maken te sterk gemeenten deze van de score heeft indicator energiesector. en industrie- aarde. Zo is het effect van methaan op de opwarming van de aarde 28 keer zo sterk als dat van CO als dat van sterk zo keer 28 de aarde van op de opwarming methaan van effect is het Zo aarde. Sub-indicator: broeikasgasemissies per inwoner broeikasgasemissies Sub-indicator:

12 •  •  • 48 OUTCOME 2021 / , zoals , zoals 2 -equivalenten -equivalenten 2 als van andere broeikasgassen broeikasgassen andere als van 2 GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE per inwoner ligt in Midden-Groningen op een vergelijkbaar op een vergelijkbaar in Midden-Groningen ligt per inwoner 2 NULMETING -equivalent per inwoner). Naast de invloed van het relatief hoge inwonertal hoge inwonertal relatief het van de invloed Naast per inwoner). -equivalent 2 per inwoner het laagst van de gemeenten binnen Nationaal Programma Groningen (totaal (totaal Groningen Nationaal Programma binnen gemeenten de van laagst het per inwoner CO ton 5,2 een stuk beter dan haar referentiegroep (gemiddeld 26,2 ton). Oldambt heeft de laagste de laagste heeft Oldambt ton). 26,2 (gemiddeld dan haar referentiegroep beter een stuk (11,0 Groningen binnen Nationaal Programma de gemeenten van inwoner per emissies minder goed. haar referentiegroep van opzichte ten maar scoort ton), methaan en lachgas per inwoner lager ligt dan in Oldambt, Eemsdelta en Het Hogeland. en Het Eemsdelta lager ligt dan in Oldambt, en lachgas per inwoner methaan en door koeien bijvoorbeeld onder meer vrij in de landbouw, komen stoffen Deze CO van De uitstoot bemesting. Voor Midden-Groningen geldt dat de uitstoot van andere broeikasgassen dan CO broeikasgassen andere van geldt dat de uitstoot Midden-Groningen Voor In de gemeente Groningen liggen zowel de emissie van CO van de emissie liggen zowel Groningen In de gemeente scoort de gemeente Groningen ook ten opzichte van haar referentiegroep goed. Het hoge goed. Het referentiegroep haar van opzichte ook ten Groningen de gemeente scoort studenten zijn, doordat voor hier een verklaring kan in de bevolking aandeel studenten en vervoer). verkeer voor (bijvoorbeeld verbruiken energie weinig relatief niveau met de gemeente Oldambt. Midden-Groningen scoort met 11,8 ton CO 11,8 ton met scoort Midden-Groningen Oldambt. de gemeente met niveau

Ten opzichte van de referentiegemeenten scoren de Groningse gemeenten goed. Alle gemeenten de Groningse scoren de referentiegemeenten van opzichte Ten een heeft Groningen name de gemeente Met dan hun referentie. beter presteren gemeenten Over de afgelopen jaren bezien zijn er geen grote veranderingen in de emissies van van in de emissies veranderingen zijn er geen grote bezien jaren de afgelopen Over stijging een lichte gemeenten de meeste vertonen 2015 Vanaf per inwoner. broeikasgassen Het Voor en Midden-Groningen). Eemsdelta daling (Groningen, een lichte of (Oldambt) door de opening van 2015, zien vanaf te de uitstoot van toename een flinke Hogeland is wel in dat jaar. de Eemshavencentrale aan nauwelijks op dit moment gemeenten is in de zes nachten warme door Hittestress per jaar nachten meer dan 14 tropische oppervlak waar stedelijk percentage Het de orde. en Groningen op 0%. Alleen de gemeenten of dichtbij ligt in alle gemeenten voorkomen huidige gebied in het verstedelijkt het van is een klein percentage (beide 0,2%) Eemsdelta hier hebben geen gebieden waar gemeenten De andere hittestress. voor klimaat gevoelig in worden probleem een groter hittestress kan Door klimaatverandering is. van sprake gebied. stedelijk Kijkend naar de referentiegroepen ontstaat eenzelfde beeld. Het Hogeland en Eemsdelta Eemsdelta Hogeland en Het beeld. eenzelfde ontstaat de referentiegroepen naar Kijkend name door bovengenoemde met dan hun referentiegroep, minder goed scoren goed ten relatief doen het en Midden-Groningen Groningen Gemeenten ontwikkelingen. hun referentiegroepen. van opzichte > > Sub-indicator: hittestress Sub-indicator: •  •  •  •  49 OUTCOME 2021 / . 14 . GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE 13 NULMETING De hoogste gemeten gemiddelde neerslagcategorie die op het grondoppervlak van de Groningse gemeenten voorkomt is: voorkomt gemeenten de Groningse van grondoppervlak die op het gemiddelde neerslagcategorie gemeten De hoogste door is gemeten voorkomt neerslag hevige waarin mate De meer in een etmaal. of mm neerslag 25 dagen per jaar met 2-3 berekenen. jaar te dagen per 2-3 met per gemeente aandeel grondoppervlak het  wateroverlast. voor risico op het invloed van dan neerslag factoren zijn ook andere opgemerkt Zoals alle vijf Groningse gemeenten relatief minder oppervlakte hebben minder oppervlakte relatief gemeenten dat alle vijf Groningse blijkt Uit de nulmeting dan hun per jaar (2-3) neerslagdagen hevige gemiddelde aantal voorkomende hoogst het met neerslag hevige van als gevolg op wateroverlast risico dat het Dat betekent referentiegroep. is dan in de referentiegebieden minder groot gemeenten in de Groningse toenemen kan dat de problematiek hittestress, als voor net geldt, indicator deze Voor Nederland sterk in neerslag eeuw is extreme In de afgelopen door klimaatverandering. voorkoming nodig zijn, ter maatregelen adaptieve dat extra betekenen Dit kan toegenomen. schade. en maatschappelijke economische van veel beter resultaat dan haar referentiegemeenten. De noordelijke ligging van Groningen Groningen van ligging De noordelijke dan haar referentiegemeenten. resultaat beter veel De hierbij een rol. speelt referentiegroep) in de de steden ligging van de zuidelijkere (en immers Groningen liggen in de provincie dagen warme aantal en het temperatuur gemiddelde een kent Groningen de gemeente van De referentiegroep gemiddeld in Nederland. lager dan 21%. In per jaar van nachten warmte meer dan veertien met oppervlak stedelijk percentage de 0 en 2,6%. tussen percentage ligt het gemeenten de vijf andere van de referentiegebieden die waarin mate de als over in een gebied valt die de neerslag over gaat zowel Wateroverlast in de opgenomen worden kan of riolering en waterwegen via afgevoerd worden kan neerslag bodem. naar hevige alleen gekeken goede data van ontbreken het is vanwege de nulmeting Voor in een etmaal). mm neerslag 25 minimaal dagen per jaar met gemiddeld aantal (het neerslag de over dit aantal varieert en de referentiegroepen gemeenten de vijf Groningse Binnen de 0 en 3 dagen per jaar jaar tussen 30 afgelopen Sub-indicator: wateroverlast Sub-indicator: 13 14 •  •  •  •  50 OUTCOME 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING Economische ontwikkelingen en gemeentelijke sectorstructuren hebben invloed op de hebben invloed sectorstructuren en gemeentelijke ontwikkelingen Economische in de voornamelijk Dit zien we en fijnstof. broeikasgassen van emissies van ontwikkeling economische emissie-intensieve een aantal Hogeland, waar Het en Eemsdelta gemeenten Hogeland minder en Het Eemsdelta scoren activiteiten deze Ondanks plaatsvindt. activiteiten huishoudinkomen en mediaan besteedbaar waarde toegevoegde bruto goed op de indicatoren in deze sectoren emissie-intensieve van De aanwezigheid dan de referentiegroepen. gebied op het positie een gunstigere tot niet woorden, andere zich, met vertaalt gemeenten en inkomen. economie van De provincie Groningen voldoet op dit moment nog niet aan de hoofdambitie uit het uit het aan de hoofdambitie nog niet dit moment op voldoet Groningen De provincie de programmaperiode van aanvang voor Groningen dat blijkt de cijfers Uit programmakader. Dit dan landelijk. scoort landnatuur van Ecosysteemkwaliteit de hoofdindicator op slechter kwalificerende veel waarin landschapstypen van ontbreken het met maken name te met heeft in de ontwikkeling is de Bovendien heidelandschap. of bos- zoals voorkomen, soorten natuurkwaliteit. afname van een netto van er is sprake geweest: periode negatief afgelopen realiseren. te programmakader doelen uit het ligt om de opgave een grote dat er Dat betekent zijn dan moeten positiever eerst zal de ecosysteemkwaliteit van ontwikkeling De Groningse Ook komen. landelijk gemiddelde te het in de buurt van dichter om vervolgens de landelijke, ecosysteemkwaliteit van verbetering kan in de landbouw, bijvoorbeeld natuurgebieden, buiten zijn. relevant dat met blijkt Uit de cijfers binnen de regio. verschillen ambitie sterke Er zijn ook binnen deze Hogeland Het in de gemeenten en industriesector de energie- van name de aanwezigheid in per inwoner en broeikasgassen fijnstof van een hoge emissie voor zorgt en Eemsdelta in absolute zijn de emissies Groningen In de gemeente de referentiegroepen. met vergelijking en laag. Midden-Groningen zijn ze inwonertal het voor hoog, maar gecorrigeerd zin relatief sub- twee goed op deze relatief drie gemeenten de overige van opzichte ten scoren Oldambt in zoals aan de orde, gebieden in enige mate is alleen in verstedelijkte Hittestress indicatoren. Groningen. de gemeente Raakvlakken met overige ambities overige met Raakvlakken Conclusie •  •  •  51 4 Bekendheid, waardering en vertrouwen

52

NULMETING STRUCTURELE MONITORING NATIONAAL PROGRAMMA GRONINGEN / 2021 BEKENDHEID, WAARDERING EN VERTROUWEN 2021 / 36,8% 63,2% OLDAMBT 47,5% 52,5% MIDDEN- GRONINGEN HET 50,1% 49,9% HOGELAND nee 31,9% 68,1% GRONINGEN ja 49,4% 50,6% EEMSDELTA FIG. 1 u wel eens gehoord van het Nationaal Programma Groningen? Heeft GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE 0 60 20 40 80 100 NULMETING De bekendheid met Nationaal Programma Groningen in de zes andere Groninger gemeenten gemeenten Groninger andere in de zes Groningen Nationaal Programma met De bekendheid lager dan in de vijf aardbevingsgemeenten. en ligt is 24,6% Begin 2021 is 38,0% van de Groningers de Groningers van is 38,0% 2021 Begin Nationaal Programma met bekend eens van er wel en heeft Groningen grootst is het De bekendheid gehoord. en (50,6%) Eemsdelta in de gemeenten in de gemeente Hogeland (50,1%), Het van laagst het is de bekendheid Groningen (31,9%). de vijf aardbevingsgemeenten Programma Nationaal met De bekendheid naar leeftijdsgroep. verschilt Groningen onder is de lage bekendheid Opvallend jaar) (18-34 leeftijdsgroep de jongste andere de van opzichte ten (18,6%) ; 50- jaar: 32,9% (35-49 leeftijdsgroepen jaar en ouder: 65 42,4%). 64 jaar: 40,3%; is bekend kent, Groningen die Nationaal Programma de Groningers van Meer dan driekwart Nationaal met is bekend 13,4% (84,9%). en televisie krant via de media, zoals geraakt of familie (7,7%), werk zijn via het kanalen Andere via de website. Groningen Programma (4,2%). via dorpenrondes of vrienden (4,9%) Bekendheid met Nationaal Programma Groningen Groningen Programma Nationaal met Bekendheid •  •  •  •  Voor de realisatie van de ambities van Nationaal Programma Groningen Groningen Nationaal Programma van de ambities van de realisatie Voor inwoners van vertrouwen en het voor waardering met, de bekendheid vormen randvoorwaarde. belangrijke een Groningen Programma in Nationaal de over voorgelegd vragen Panel Groninger aan het daarom hebben we In januari 2021 vertrouwen en het voor de waardering Groningen, Programma Nationaal met bekendheid voorgelegd, panel het elk jaar aan worden De vragen Groningen. in Nationaal Programma in volgen kunnen en vertrouwen waardering in bekendheid, de ontwikkeling we waarmee op te uitvraag de eerste van de resultaten Er is afgesproken programma. het de loop van beantwoord. hebben dit jaar de vragen Groningers 3.200 Ruim nulmeting. nemen in deze

53 ” “ BEGIN 2021 2021 BEGIN NATIONAAL NATIONAAL GRONINGEN BEKEND MET BEKEND MET GRONINGERS GRONINGERS PROGRAMMA PROGRAMMA IS 38% VAN DE DE VAN IS 38% BEKENDHEID, WAARDERING EN VERTROUWEN 2021 / 100% 100% 6% GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE 8% 13,2% 11,3% 80 80 neutraal neutraal NULMETING 60 60 53% 55,5% mee eens helemaal mee oneens mee eens helemaal mee oneens 40 40 20 20 26,1% 23,3% helemaal mee eens helemaal mee eens mee oneens mee oneens 1,7% 1,9% FIG. 2 het Nationaal Programma Groningen is het beter wonen, Dankzij Groningen werken en recreëren in FIG. 3 Ik heb op dit moment vertrouwen in het Nationaal Programma Groningen Begin 2021 heeft een kwart van de Groningers vertrouwen in Nationaal Programma Groningen Groningen Programma in Nationaal vertrouwen de Groningers van een kwart heeft 2021 Begin heeft geen vertrouwen 2021 begin de Groningers van dat 19,3% staat Daartegenover (25,2%). en is over er geen uitspraak doet 50% (55,5%) Ruim Groningen. in Nationaal Programma neutraal. Ruim een kwart van de Groningers die bekend zijn met het programma, spreekt begin 2021 begin 2021 spreekt programma, het zijn met bekend die de Groningers van een kwart Ruim eens het geven aan te door ze Dit doen (27,8%). programma het uit voor haar waardering en werken wonen, beter is het Groningen Programma Nationaal Dankzij de stelling: zijn met oneens het de Groningers de vijf van dat één op staat Daartegenover in Groningen. recreëren doet. over uitspraak er geen en 53,0% (19,2%) stelling deze is met 0% 0% Vertrouwen in Nationaal Programma Groningen Programma in Nationaal Vertrouwen Waardering voor Nationaal Programma Groningen Programma Nationaal voor Waardering •  •  54 5 Verant- woording

55

NULMETING STRUCTURELE MONITORING NATIONAAL PROGRAMMA GRONINGEN / 2021 VERANTWOORDING 2021 / IMPACT - Brede Welvaart - Imago OUTCOME - Economie - Werken & leren - Leefbaarheid - Natuur & klimaat GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE Effectiviteit (doeltreffendheid) OUTPUT de projecten Resultaten van NULMETING UITVOER Efficiency (doelmatigheid) Een nulmeting als onderdeel van een langjarige van als onderdeel nulmeting Een en evaluatiecyclus monitorings- Samenhang: van input naar impact van Samenhang: Ondanks dat absolute uitspraken over de effectiviteit van beleid hierdoor niet mogelijk niet beleid hierdoor van de effectiviteit over uitspraken dat absolute Ondanks INPUT (PROJECT) zijn, zorgt bewustzijn van deze beperking voor realistische en betekenisvolle evaluaties. evaluaties. en betekenisvolle realistische beperking voor deze van bewustzijn zijn, zorgt FIG. 4 FIG. de bovengenoemde tussen verbanden causale harde vinden van is het Tegelijkertijd Nationaal Programma van onmogelijk. De werking redenen om verschillende aspecten van context sociale niet-reproduceerbare de unieke, zien van te los is niet Groningen als in een laboratorium niet programma het van effect het valt Hierdoor Groningen. dankzij werken juist bovendien kan programma Het ‘scheiden’. te haar omgeving van aantal is een groot Daarnaast factoren. contextuele van de aanwezigheid ondanks of imago en het welvaart de brede op de programma-ambities, invloed van factoren externe een op de ambitie Economie Groningen Nationaal Programma kan Zo Groningen. van welvaart de brede ontwikkelingen door macro-economische zijn, maar kan succes groot versa. vice dalen of flink 5.1 Groningen Programma Nationaal van evaluatiecyclus en De monitorings- doeltreffendheid in de doelmatigheid, geven te om inzicht gericht is erop aannemelijk een zo getracht Hiermee wordt programma. het van en impact (input) programmamiddelen de bestede tussen maken te verbinding mogelijke de brede vier programma-ambities, en de enerzijds en projectresultaten woorden: andere Met anderzijds. Groningen imago van in en het welvaart op in Groningen projecten uitgevoerde van invloed de onderzoeken we 4 is In figuur welvaart. en brede waarde toegevoegde als bruto doelvariabelen weergegeven. schematisch de genoemde samenhang 56 VERANTWOORDING 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING Vanaf 2021 voeren wij de monitoring van het programma jaarlijks uit en baseren de evaluaties de evaluaties uit en baseren jaarlijks programma het van wij de monitoring voeren 2021 Vanaf en continu als de doelvariabelen de projecten van de voortgang zowel zodat mede hierop, wordt; langjarig gebracht in kaart naar effectiviteit waarin bevatten productevaluatie alleen een niet zullen De evaluaties waarop naar de wijze kijken we waarin en planevaluatie, maar ook een proces- wordt, gekeken wordt; is en uitgevoerd opgebouwd programma het de van perceptie aan de besteed worden aandacht ook expliciet zal In de evaluaties projecten, van de uitvoerders betrokkenheidslagen: uit drie programma het van werking onder meer zal Hiervoor Groningen. van en de inwoners projecten van de doelgroepen ruim 7.000 van panel een representatief Panel, Groninger het van gemaakt gebruik worden Groningers. We voeren deze nulmeting uit voorafgaand aan de programmaperiode, om zo de startsituatie de startsituatie om zo aan de programmaperiode, uit voorafgaand nulmeting deze voeren We brengen; te in kaart in de regio te op een goede manier in kaart de doelvariabelen om ontwikkeld hebben instrumenten We en de BWI-NPG; de Imago-Index brengen: de gemiddelde zowel waarin samengesteld, een referentiegroep hebben per gemeente We wordt; uitgelicht programmaperiode de gehele jaar als over afgelopen het in ontwikkeling onder van duiden adviseert in het consortium dat het ingericht, hebben een expertteam We programma; het van en de werking en ontwikkelingen trends meer externe •  •  •  Het ontbreken van de mogelijkheid om harde causale verbanden te leggen, betekent betekent leggen, te verbanden causale harde mogelijkheid om de van ontbreken Het Nationaal tussen verband is het consortium het van en opdracht de uitdaging dat het maken. te mogelijk aannemelijk zo genoemde doelvariabelen en de Groningen Programma activiteiten diverse wij zullen en evaluatiecyclus de monitorings- van In de aanpak maximeren: te onderzoek het van validiteit de causale om uitvoeren •  •  •  •  57 VERANTWOORDING 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING . De voorgestelde indicatoren uit het monitoringsraamwerk zijn monitoringsraamwerk uit het indicatoren . De voorgestelde 15 De mate waarin de indicatoren daadwerkelijk het bedoelde concept (namelijk de vier ambities) de vier ambities) (namelijk bedoelde concept het daadwerkelijk de indicatoren waarin De mate meten. uitgevoerd dat nieuw onderzoek voorkomen om te data van beschikbaarheid De openbare worden. moet op voorkeur bij schaalniveau, geografisch op een bruikbaar data van De beschikbaarheid mogelijk is. referentiegroepen met een vergelijking zodat gemeenteniveau, de zodat geactualiseerd, jaarlijks en bij voorkeur datum recente van data: van De actualiteit op de progressie en jaarlijks op de programmaperiode heeft mogelijk betrekking zoveel data vastgesteld. worden kan doelbereik het nulmeting. in deze alle indicatoren opgenomen van In bijlage 1 is een overzicht 15

•  •  •  •  en bronhouders data- bij externe ontwikkelingen worden jaren In de komende toegevoegde die van komt beschikbaar data Indien er nieuwe gevolgd. nauwlettend Nationaal Programma van en impact de ambities van de monitoring zijn voor kan waarde in het worden gemaakt een afweging programmabureau het met in overleg zal Groningen passen. aan te raamwerk gepresenteerde nulmeting deze 5.2 Operationalisering outcome indicatoren indicatoren outcome Operationalisering 5.2 en de monitorings- voor en ijkpunt vertrek- het vormt De nulmeting nulmeting In deze Groningen. Programma Nationaal van evaluatiecyclus aan de programmaperiode er voorafgaand hoe Groningen is onderbouwd Groningen Programma Nationaal waarop op de vier themagebieden voorstaat de ambitie themagebieden staat de vier elk van hebben. Voor beoogt te effect Groningen. Programma Nationaal van Programmakader in het beschreven opgenomen. een monitoringsraamwerk is tevens In dit programmakader definitieve naar een vertaald in 2020 dit monitoringsraamwerk heeft consortium Het indicatoren van set geoperationaliseerd. Voor enkele van de voorgestelde indicatoren is daarbij een is daarbij een indicatoren de voorgestelde van enkele Voor geoperationaliseerd. de vier centrale tot betrekking met De indicatoren gekozen. indicator alternatieve zijn geselecteerd nulmeting, zijn opgenomen in deze die uiteindelijk programma-ambities criteria: de volgende van op basis ­ 58 ” “

CYCLUS

VORMT HET HET VORMT VERTREK- ­VERTREK- EN EN EVALUATIE DE NULMETING DE NULMETING ­IJKPUNT VOOR DE MONITORINGS- DE MONITORINGS- VERANTWOORDING 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING Voor het versterken van regio’s is het belangrijk om brede welvaart ook lokaal te te ook lokaal welvaart om brede belangrijk is het regio’s van versterken het Voor 5.3.1 Brede welvaart Brede 5.3.1 5.3 Monitoring impact: brede welvaart en imago en welvaart brede impact: Monitoring 5.3 de vier gekozen van realisatie de met streeft Groningen Programma Nationaal van imago en het welvaart de brede na van verbetering naar een ambities de vier ambities van de realisatie in hoeverre volgen kunnen Om te Groningen. de brede van de ontwikkeling zaak is het heeft, impact deze daadwerkelijk Nationaal Programma van aanvang Bij monitoren. imago te en het welvaart (frequent) imago niet het als welvaart brede concept het zowel werd Groningen het wel indicatoren de outcome voor zoals gemeten, schaal op regionale en de monitorings- van behoeve zijn ten beide concepten Voor was. geval meetinstrumenten Groningen Nationaal Programma van evaluatiecyclus ontwikkeld. Er is steeds meer aandacht voor het verbeteren van brede welvaart in de regio, in de regio, welvaart brede van verbeteren het voor meer aandacht Er is steeds & Stam en Raspe al. 2020 et ook Weterings (zie Dealbeleid Regio in het zoals van aspecten alleen op de economische zich niet richt welvaart Brede 2019). de zoals aspecten, maar ook op andere nationaal product, bruto het zoals welvaart, brede gebruik van Het de woonbuurt. in en veiligheidsbeleving gezondheidssituatie de van rapport het genomen met een vlucht heeft beleidsontwikkeling voor welvaart Jean- en de econoom Sen en Amartya Stiglitz Joseph economen Nobelprijswinnende de Better met sindsdien vergelijkt De OECD 2009). en Fitoussi Sen (Stiglitz, Fitoussi Paul op de voorkeur landen, gebaseerd verschillende tussen welvaart de brede index life al. et Stegeman hun website. van bezoekers van welvaart brede van aspecten voor voor welvaart bredere voor om een indicator gebruikt voorkeuren hebben deze (2017) construeren. Nederland te Brede Monitor de 'Regionale van is de publicatie stap belangrijke Een meten. kunnen Monitor De Regionale 2020). (CBS de Statistiek voor Bureau Centraal door het Welvaart’ van een beeld geven die gezamenlijk indicatoren 39 van is een dashboard Welvaart Brede er CBS heeft Het regio. of in de gemeente welvaart brede van en ontwikkeling de staat in één vatten te samen niet aan indicatoren om de set gekozen voor dan de OECD anders 59 VERANTWOORDING 2021 / . 16 GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING Een uitgebreide versie van deze verantwoording wordt als artikel aangeboden (Ooijen, R. van, Vaart, J. van der en Mierau, J. Brede Brede J. der en Mierau, van J. Vaart, van, R. aangeboden (Ooijen, als artikel wordt verantwoording deze van versie uitgebreide Een perspectief) regionaal vanuit regio’s en gemeenten Nederlandse voor welvaartindex Ten behoeve van Nationaal Programma Groningen is door onderzoekers van Aletta Aletta van onderzoekers is door Groningen Nationaal Programma van behoeve Ten Brede welvaart indicatoren indicatoren welvaart Brede Hybride methode voor brede welvaart brede voor Hybride methode Methode 16 index met als belangrijkste argument dat informatie ontbreekt over de voorkeur voor de de voor voorkeur de over ontbreekt dat informatie argument belangrijkste als met index ontbreken Het 2020). (CBS in de samenleving groep representatieve een van indicatoren wat bepalen om te moeilijk beleidsmakers voor het maakt welvaartsindex een brede van om inzetten moeten en gemeenten provincie zijn waarop onderdelen de belangrijkste al., 2019). et Bavel, ook Van (zie verbeteren te regio in de welvaart brede ontwikkeld, en regio’s gemeenten Nederlandse voor welvaartsindex een brede Advies Groningen de provincie van inwoners van voorkeuren op de persoonlijke gebaseerd Er zijn verschillende mogelijkheden om tot één maatstaf voor brede welvaart te komen. komen. te welvaart brede voor één maatstaf mogelijkheden om tot Er zijn verschillende normatief, data-gestuurd, besproken: drie methoden worden al. (2013) et In Decancq indicatoren de verschillende van de weging wordt methode een hybride Bij en hybride. De hybride de bevolking. van voorkeuren de gerapporteerde van op basis bepaald en de Index’ Life ‘Better de OECD van construeren het voor gebruikt wordt methode deze gebruiken Wij al., 2017). et Nederland (Stegeman voor welvaartindicator’ ‘Brede vanuit en regio’s gemeenten in Nederlandse welvaart brede van meten het voor methode perspectief. Gronings van dashboard het uit van gaan we komen te welvaart brede van één maatstaf Om tot 2020). CBS (CBS het van 2020 Welvaart Brede Monitor de Regionale volgens indicatoren van rapport uit het en volgt onderbouwd is wetenschappelijk indicatoren van De selectie zijn beschikbaar De indicatoren 2009). en Fitoussi Sen (Stiglitz, Stiglitz de commissie Indien een (10 indicatoren). provincieniveau of COROP indicatoren), (29 op gemeente De provincieniveau. of COROP het we gebruiken ontbreekt, op gemeenteniveau indicator Het meten van brede welvaart vanuit Gronings perspectief sluit aan bij de behoefte van van aan bij de behoefte sluit perspectief Gronings vanuit welvaart brede van meten Het van perspectief het in de regio investeringen voor om Groningen Nationaal Programma stellen. te centraal in de regio mensen 60 VERANTWOORDING 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING Een aantal aspecten van brede welvaart zoals gedefinieerd door het CBS komen CBS komen door het gedefinieerd zoals welvaart brede van aspecten aantal Een perspectief Gronings vanuit welvaart Brede Resultaten In totaal namen 3.518 van de 7.120 panelleden deel aan het onderzoek, wat een wat onderzoek, deel aan het panelleden de 7.120 van namen 3.518 In totaal naar in de respons Er zijn verschillen Panel. Groninger is in het respons gebruikelijke hebben een lage respons) mensen jongere (vooral en opleidingsniveau geslacht leeftijd, voor waarden missende met Observaties mee houden in de analyse. rekening we waar Er bleven verwijderd. hebben we en de vragenlijst opleidingsniveau, geslacht, leeftijd, de analyse. voor over personen 3.077 hierdoor meeste indicatoren worden vanaf 2012 jaarlijks gemeten. Voor iedere indicator gebruiken gebruiken indicator iedere Voor gemeten. jaarlijks 2012 vanaf worden indicatoren meeste zinvolle op een alle indicatoren Om meting. recente de meest van de gegevens we naar omgezet wij de indicatoren hebben een index, tot samenvoegen kunnen te wijze gebruiken bepalen kunnen te welvaartindex in de brede de trend Om standaardscores. de uit van gaan daarbij We jaren. in andere standaardisatiewaarden dezelfde we 2021. indeling op 1 januari gemeentelijke één of met en ‘personen gezondheid’ ‘ervaren De indicatoren overeen. elkaar met sterk op de beide betrekking hebben bijvoorbeeld aandoeningen’ of ziekten meer langdurige wij het gebruiken voorkomen, te dubbeltelling Om mensen. van gezondheid (ervaren) bepalen. te de index om indicatoren gestandaardiseerde deze gemiddelde van relatieve Om het welvaart. brede bij aan mate in gelijke draagt indicator iedere Niet vragenlijst een online hebben we bepalen, manier te op een objectieve gewicht inwoners is van afspiegeling dat een representatieve Panel Groninger aan het voorgelegd krijgen panelleden In de vragenlijst Groningen. de provincie van jaar en ouder) 20 (leeftijd verbeteren ‘veel’ of die ‘iets’ indicatoren twee tussen voorgelegd een keuze 12 keer aan set krijgt een andere Elk panellid onveranderd). blijven indicatoren overige (de we manier kunnen Op deze sets). zijn er 12 verschillende (in totaal voorgelegd keuzes aan Groningen de provincie van inwoners waarde hoeveel achterhalen heel nauwkeurig onderdelen dus de belangrijkste – en wat hechten indicator iedere van een verbetering te in de regio welvaart brede om inzetten moeten en gemeenten provincie zijn waarop is methode preference’ ‘stated deze middels welvaart brede van meten Het verbeteren. al. (2014). et in Benjamin en gevalideerd gedocumenteerd uitgebreid 61 VERANTWOORDING 2021 / 0,07 WEGING 0,06 0,05 0,04 0,03 0,02 GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE 0,01 0,00 NULMETING > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > -0,01 Groningse economie verbetert Voorzieningen liggen dichterbij Landbouw is milieuvriendelijker Mensen hebben minder schulden Mensen hebben minder schulden Meer mensen voelen zich gezond Meer mensen voelen zich gezond Meer werk beschikbaar in de regio Meer werk beschikbaar in de Minder mensen hebben overgewicht Meer natuurgebieden in de omgeving Meer natuurgebieden in de omgeving Meer woningen hebben zonnepanelen Minder misdrijven in de woonomgeving Luchtkwaliteit in de woonbuurt is beter Meer mensen hebben een betaalde baan Meer mensen hebben een betaalde Kans dat mensen langer leven neemt toe Inkomens van mensen verschillen minder Meer mensen verrichten vrijwilligerswerk Mensen zijn meer tevreden met hun reistijd Mensen zijn meer tevreden met hun woning Mensen houden maandelijks meer geld over Mensen kunnen meer uren per week werken Mensen zijn meer tevreden met hun vrije tijd Meer mensen kunnen naar hbo of universiteit Park, plantsoen of natuurgebied ligt dichterbij Meer mensen hebben vertrouwen in de overheid Kwaliteit van zwemwater in de omgeving is beter Natuur wordt minder opgeofferd voor bebouwing Natuur wordt minder opgeofferd Mensen voelen zich vaker veilig in hun woonbuurt Mensen voelen zich vaker veilig Meer mensen hebben vertrouwen in de medemens Meer mensen hebben vertrouwen Mensen zijn meer tevreden met hun woonomgeving Mensen zijn meer tevreden met Ranking van de geschatte gewichten voor de verschillende indicatoren de verschillende voor gewichten de geschatte van Ranking Mensen zijn meer tevreden over het contact met familie Mensen zijn meer tevreden over Berekenen van de Brede Welvaart Index vanuit Gronings perspectief Gronings vanuit Index Welvaart de Brede van Berekenen Mensen zijn vaker tevreden over de omgang in hun woonbuurt Mensen zijn vaker tevreden over FIG. 5 FIG. met we schatten welvaartsindex in de brede CBS indicator iedere van De wegingsfactor voor panelleden van daarbij de keuze modelleren We regressie. een probit behulp van van opzichte ten welvaart brede van de onderdelen één van steeds van een verbetering geslacht naar leeftijd, De steekproefverdeling een ander onderdeel. van de verbetering We Groningen. in de provincie de populatieverdeling af van wijkt en opleidingsniveau deze zodat en opleidingsniveau geslacht naar leeftijd, resultaten onze daarom wegen Index Welvaart Brede De Groningen. de provincie van inwoners zijn voor representatief de gestandaardiseerde van is de somscore (BWI-NPG) perspectief Gronings vanuit hierbij de waarde tellen We de wegingsfactor. met vermenigvuldigd indicatoren Figuur 5 bevat de ranking van de geschatte gewichten voor de verschillende indicatoren. indicatoren. de verschillende voor gewichten de geschatte van de ranking bevat Figuur 5 (sociale werkgelegenheid, gezondheid, vinden Groningen provincie de van Inwoners belangrijkste de en natuur landschap en behoud van hun woonbuurt, in) omgang minst als het opleidingsniveau het van hoogte de terwijl welvaart, brede van aspecten gezien. belangrijk wordt 62 VERANTWOORDING 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING eterings, A., E. Buitelaar E. Evenhuis, en A. Thissen (2020) Het verbeteren van de brede de brede van verbeteren Het (2020) en A. Thissen E. Evenhuis, A., E. Buitelaar eterings, elvaart in regio’s vergt normatieve keuzes. ESB te verschijnen. te ESB keuzes. normatieve vergt in regio’s elvaart aspe O. en E. Stam (2019) Brede welvaart in de regio verdient meer aandacht. ESB, 104(4772), 104(4772), ESB, meer aandacht. verdient de regio in welvaart Brede (2019) en E. Stam aspe O. an Bavel, B., S. Hardeman, en A. Rijpma (2019) Vervolgstappen voor integrale welvaartsmeting. welvaartsmeting. integrale voor Vervolgstappen en A. Rijpma (2019) Hardeman, S. B., an Bavel, tegeman, H., M. Badir, en A. Rijpma (2017) Een indicator voor bredere welvaart voor Nederland. Nederland. voor welvaart bredere voor indicator Een en A. Rijpma (2017) H., M. Badir, tegeman, performance economic of measurement The (2009) Fitoussi en J.-P. A.K. Sen J., tiglitz, Naast de absolute waarde van de Brede Welvaart Index NPG berekenen we een relatieve relatieve een we NPG berekenen Index Welvaart de Brede van waarde de absolute Naast Literatuur Benjamin, Daniel, Ori Heffetz, Miles Kimball, & Nichole Szembrot (2014) Beyond Happiness and Happiness Beyond (2014) & Nichole Szembrot Kimball, Miles Daniel, Ori Heffetz, Benjamin, Review Economic American Preference. on Stated Based Indices Well-Being Toward Satisfaction: 9: 2698–2735. no. 104, de Statistiek. voor Bureau 1: 7–34. no. 32, Reviews Econometric An Overview. 83-85. 2-5. 102(4746), ESB, 2009-33. de travail, Document OFCE and overview. reflections revisited: progress and social vinden op spire.sciencespo.fr. Te 22-25. 104(4772), ESB, w  Centraal 2020, Welvaart Brede Monitor regionale op de toelichting Technische CBS (2020) Wellbeing: of Indices in Multidimensional Weights (2013) & María Ana Lugo Koen, Decancq, R S S V W ------van de gemeente met de laagste brede welvaart in 2019 op zodat de BWI-NPG een een BWI-NPG de op zodat in 2019 welvaart brede de laagste met de gemeente van op De BWI-NPG is 2,4). in 2019 waarde maximale 0 (de van heeft waarde minimale gemiddelde gewogen het van basis op berekend wordt en landelijk niveau provinciaal gemeenten. de bijbehorende van (bevolkingsomvang) de van opzichte ten weer welvaart brede de relatieve geeft maatstaf Deze maatstaf. Brede de absolute van op basis berekend en wordt in Nederland gemeenten overige 100 percentielgroepen. in verdeeld in 2019, gemeenten alle NPG voor Index Welvaart terecht. in een hoge percentielgroep komen score BWI-NPG een hoge met Gemeenten ingedeeld. groep lagere in een een gemeente wordt is, lager score de BWI-NPG Naarmate 63 VERANTWOORDING 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE waarmee wordt onderzocht hoe respondenten hoe respondenten onderzocht wordt waarmee 17 NULMETING De Image Sentiment Index (ISI) is een door For the Love of Place ontwikkeld concept. De vragenlijst als geheel en de ISI als De vragenlijst concept. ontwikkeld Place of the Love (ISI) is een door For Index De Image Sentiment Commons als Creative zijn gelicentieerd daarvan onderdeel Er wordt gevraagd naar spontane en geholpen associaties met Groningen en hoe belangrijk Groningen met associaties en geholpen naar spontane gevraagd Er wordt die zijn; worden vestigingsplaatsvoorkeuren is een module waarin bedrijven voor Specifiek onderzocht; opleidingsniveau leeftijd, hun postcode, bijvoorbeeld over vragen extra krijgen Respondenten en functie. Het zelfbeeld, het ontvangen beeld en het geprojecteerde beeld worden gemeten gemeten beeld worden geprojecteerde beeld en het ontvangen het zelfbeeld, Het +10); tot -10 (schaal Index de Image Sentiment is Onderdeel denken dat het imago zich de afgelopen vier jaar en het afgelopen jaar ontwikkelde en zich jaar ontwikkelde afgelopen vier jaar en het de afgelopen imago zich dat het denken ontwikkelen; vier jaar zal komende jaar en de komende het 5.3.2 Imago 5.3.2 17 •  •  •  De Enneus onder Panelclix. door onderzoeksbureau is uitgevoerd De dataverzameling 5.014 Groningen buiten onder personen 504, in Groningen onder personen was respons zijn representatief op personen heeft die betrekking Data 1.100. en onder bedrijven de van en de leeftijd geslacht het de populatie, van de omvang voor gemaakt die door personen gevormd is in dit onderzoek bedrijven De doelgroep respondenten. de over zeggen kunnen hun functie iets van die op basis en bij een organisatie werken zijn representatief op de bedrijven heeft die betrekking De data hun bedrijf. van vestiging en niet (privaat sectoren relevante en reflecteren provincies de Nederlandse voor meer dan 5 werknemers). met op bedrijven (nadruk en grootteklassen grondgebonden) •  •  Om te ontwikkeling van het imago te kunnen monitoren is in het afgelopen jaar een jaar een afgelopen het is in monitoren kunnen te imago het van ontwikkeling Om te In november Groningen. Programma Nationaal van in opdracht ontwikkeld imagomonitor nieuwe deze van aan de hand gemeten eerste het voor Groningen van imago is het 2020 uit bestaande door een consortium en uitgevoerd is ontwikkeld De monitor methode. en de Hanzehogeschool. Place of the Love For Groningen, de Rijksuniversiteit Groningen buiten personen in Groningen, zijn personen de monitor van De doelgroepen in Nederland. en bedrijven zijn: monitor de van uitgangspunten De belangrijkste 64 VERANTWOORDING 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING . 18 www.nationaalprogrammagroningen.nl/nieuws/2021/01/02/niet-groningers-positiever-over-groningen-dan-groningers-denken zelfbeeld personen in Groningen (schaal -10 tot +10); tot -10 (schaal in Groningen personen zelfbeeld +10); tot -10 (schaal Groningen buiten beeld personen ontvangen +10). tot -10 in Nederland (schaal beeld bedrijven ontvangen Het ontvangen beeld, de Image Sentiment Index, imagoaspecten en associaties met met en associaties imagoaspecten Index, beeld, de Image Sentiment ontvangen Het Nationaal van via de website vinden is te de rapportage van versie uitgebreide Een 18 Als consortium zijn wij nauw betrokken geweest bij de ontwikkeling en uitvoering van de van uitvoering en bij de ontwikkeling geweest betrokken zijn wij nauw Als consortium Met over. onderzoekers door de die is aangeleverd zoals nemen de data We nulmeting. Groningen Nationaal Programma streeft programma-ambities de vier van realiseren het Om te de provincie. binnen en buiten verbetert Groningen van imago het ernaar dat van een verbetering leidt tot ook daadwerkelijk de ambities van realisatie de of bepalen en de monitoring- wij de gedurende volgen de provincie imago binnen en buiten het indicatoren: de volgende Groningen Nationaal Programma periode van evaluatie 1 2 3 drie onderdelen deze elk van op score de gemiddelde metingen Als bij de jaarlijkse de we beschouwen meting, bij de voorgaande hoger is dan de gemiddelde score als gehaald. meting tijdens de betreffende impactdoelstelling van alleen dan onderdeel en worden duiding en analyse voor we gebruiken Groningen de zijn voor waarde toegevoegde die van geven inzichten ze wanneer rapportage onze andere Mogelijk zullen Groningen. Nationaal Programma van en evaluatie monitoring ontwikkelingen Die ook gaan uitvoeren. in de toekomst de imagomonitor provincies de en duiding van analyse voor mogelijk en noodzakelijk waar we en gebruiken we volgen ontwikkeling. Groningse Groningen Programma 65 VERANTWOORDING 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING INDICATOR omgevingsadressendichtheid in 2018 inkomen besteedbaar gestandaardiseerd op 1 januari 2018 inwoners aantal Dimensies en indicatoren t.b.v. referentiegroepen t.b.v. en indicatoren Dimensies DIMENSIE Inkomen Mate van verstedelijking van Mate Bevolkingsomvang niet in de provincie Groningen liggen. Groningen in de provincie niet TABEL 1 TABEL de van afwijken meer dan 1,5 standaarddeviatie niet de drie dimensies op elk van doelgemeente; de doelgemeente; t.o.v. afwijken meer dan 50% niet per indicator 1 3 2 • Per gemeente is voor elk van de drie dimensies een standaarddeviatie berekend. berekend. een standaarddeviatie de drie dimensies elk van is voor gemeente Per die zijn die gemeenten De referentiegemeenten •  •  5.4 Samenstelling van referentiegroepen van Samenstelling 5.4 Nationaal Programma van en de impact ambities de van De realisatie hoe de volgen door te beschouwd nulmeting in deze worden Groningen de referentiegroep. van opzichte ten zich ontwikkelen gemeenten Groningse ingedeeld in een is daartoe in de regio de aardbevingsgemeenten Elk van Nederland. van uit de rest gemeenten vergelijkbare met eigen referentiegroep in de welvaart en de brede indicatoren outcome de van De ontwikkeling gemeente. betreffende voor als referentiekader dient referentiegroep Referentiegemeenten referentiegemeenten. van uit een set bestaan Referentiegroepen bij de mogelijk dicht zo statistisch en inkomen die qua verstedelijking zijn gemeenten inwonersaantal. het gehouden met Daarbij is ook rekening liggen. gemeenten Groningse en indicatoren drie dimensies van basis op gekomen stand zijn tot De referentiegroepen 1): tabel (zie ­ ­ 66 ” “ GROEP MET MET GROEP ELK VAN DE DE ELK VAN GEMEENTEN GEMEENTEN NEDERLAND REFERENTIE IN EEN EIGEN IN EEN EIGEN IS INGEDEELD IS INGEDEELD GEMEENTEN IN GEMEENTEN IN AARDBEVINGS VERGELIJKBARE ­VERGELIJKBARE VERANTWOORDING 2021 / Raalte Dronten Dronten Schagen Berkelland Berkelland Waadhoeke Waadhoeke EEMSDELTA Steenwijkerland Noordoostpolder Noordoostpolder Oude IJsselstreek Noardeast-Fryslân Goeree-Overflakkee Epe Raalte Deurne Dronten OLDAMBT Berg en Dal en Dal Berg Montferland Hellendoorn Gemert-Brakel Noordoostpolder Oude IJsselstreek GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE Barneveld Terneuzen Terneuzen Hoogeveen Hoogeveen Lingewaard Hardenberg Hardenberg Doetinchem Overbetuwe Overbetuwe Krimpenerwaard Noordoostpolder Noordoostpolder Vijfheerenlanden MIDDEN-GRONINGEN NULMETING Altena Leudal Medemblik Medemblik Opsterland Opsterland Waadhoeke Achtkarspelen Hollands Kroon Midden-Drenthe Midden-Drenthe HET HOGELAND De Fryske Marren De Fryske Noardeast-Fryslân Leiden Leiden Tilburg Samenstelling referentiegroepen referentiegroepen Samenstelling Arnhem Nijmegen Enschede Eindhoven Maastricht GRONINGEN GRONINGEN Referentiegemeenten Referentiegemeenten 2 TABEL van op de mate gerangschikt staan in de referentiegroep De referentiegemeenten dat een voorkomen kan Het bovenaan. vergelijkbare de meest vergelijkbaarheid, is hiervoor De reden overhoudt. minder dan tien referentiegemeenten gemeente minder dan de drie variabelen zijn die in elk van dat er dan minder gemeenten afwijkt. 1,5 standaarddeviatie Op basis van de som van de procentuele verschillen tussen de gemeente en en de gemeente tussen verschillen de procentuele van de som van Op basis van op basis is een rangschikking drie dimensies, de elk van voor referentiegemeente elke voor referentiegemeenten vergelijkbare tien meest en de top gemaakt gelijkenis de referentiegemeenten per gemeente 2 zijn In de tabel geselecteerd. doelgemeente de van De ontwikkeling de referentiegroep. samen vormen gemeenten opgenomen. Deze de ambities van realisatie de voor referentiekader het vormt als geheel referentiegroep tien de komende in principe gelijk voor blijven De referentiegemeenten en impact. worden daarvoor zal herindelingen gemeentelijke is van er sprake maar wanneer jaar, gecorrigeerd. 67 6 Het consortium

68

NULMETING STRUCTURELE MONITORING NATIONAAL PROGRAMMA GRONINGEN / 2021 HET CONSORTIUM 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING E&E advies is een adviesbureau geworteld in Groningen en helpt hoofdzakelijk partijen hoofdzakelijk en helpt in Groningen geworteld is een adviesbureau advies E&E sociaal- voor kenniscentrum een onafhankelijk is Groningen Planbureau Sociaal de van (AJSPH) Public Health of School Jacobs Aletta van is de adviestak Advies Aletta E&E advies, Sociaal Planbureau Groningen en Aletta Advies vormen samen het het samen vormen Advies Aletta en Groningen Planbureau Sociaal advies, E&E van en evaluatie monitoring de structurele is voor dat verantwoordelijk consortium van en monitoring evaluatie onze doel van Het Groningen. Programma Nationaal te in kaart programma het van is om de effecten Groningen Programma Nationaal er goed wat signaleren te partij tussentijds maar ook om als onafhankelijke brengen, programma het van en de impact leren te de regio helpen Wij kan. er beter gaat en wat het aan dragen om bij te motivatie intrinsieke Onze maken. te mogelijk groot zo verbindende is daarbij een sterk en haar inwoners Groningen voor toekomstperspectief factor. versterken te duurzaam structuur economische de regionale domein publieke in het van bieden zijn het bureau het van Diensten versnellen. te en de energietransitie en programmamanagement project- en strategieontwikkeling, beleids- bij ondersteuning de met ervaring veel heeft advies E&E en evaluatie. monitoring en detacheringen, publiek-private van in de context meerjarige programma’s van en evaluatie monitoring samenwerkingen. Het CMO STAMM. van is onderdeel planbureau Het vraagstukken. maatschappelijke domein en sociale in het en ontwikkelingen signaleert trends en monitort kenniscentrum te in Groningen organisaties en maatschappelijke gemeenten als doel de provincie, heeft Specifieke de praktijk. in daarvan beleid en uitvoering van maken bij het ondersteunen Het en zorg. en welzijn participatie leefbaarheid, van terrein ligt op het expertise programma’s, meerjarige van monitoring gebied van op het ervaren is zeer planbureau stakeholders. en andere burgers met en evalueren onderzoek kwalitatief wetenschappelijk de brug tussen vormt Advies Aletta (RUG). Groningen Rijksuniversiteit en is de ingang naar de wetenschappelijke vraagstukken en praktijkgerichte onderzoek van partners en de academische de Hanzehogeschool UMCG, het de RUG, van kennis gebied op het onderzoek verricht bij vraagarticulatie, ondersteunt Advies AJSPH. Aletta the art of state waarbij oplossingen duurzame en adviseert over gezondheid publieke van adviseurs van een netwerk heeft Advies Aletta ontwikkeld. of toegevoegd wordt kennis en monitoring implementatie, procesbegeleiding, gebied van op het en managers effectmeting. 69 HET CONSORTIUM 2021 / GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING Bijlagen 70 BIJLAGE I 2021 / DEFINITIE Het aantal banen per 1.000 inwoners in de leeftijdsgroep van 15-75 jaar 15-75 van in de leeftijdsgroep inwoners banen per 1.000 aantal Het inwoners per 1.000 bedrijven van vestigingen nieuw opgerichte aantal Het jaar 75 15- van in de leeftijdsgroep Interne O&O uitgaven als percentage van de omzet de omzet van als percentage uitgaven O&O Interne Score tussen -10 en 10 waarin wordt beschreven hoe het imago van de imago van hoe het beschreven wordt en 10 waarin -10 tussen Score door bedrijven ervaren wordt Groningen provincie de imago van hoe het beschreven wordt en 10 waarin -10 tussen Score zelf door Groningers ervaren wordt Groningen provincie de imago van hoe het beschreven wordt en 10 waarin -10 tussen Score Groningen buiten door mensen ervaren wordt Groningen provincie Investeringen in materiele vaste activa per 1.000 vestigingen in mln. euro vestigingen per 1.000 activa vaste in materiele Investeringen Brede Welvaart Index vanuit Gronings perspectief, waarbij de brede de brede waarbij perspectief, Gronings vanuit Index Welvaart Brede uitgedrukt. in één maat wordt welvaart de tussen verschil is gelijk aan het basisprijzen waarde toegevoegde Bruto van (aankoopprijzen) verbruik intermediair en het (basisprijzen) productie een bedrijfseenheid. Gemiddeld percentage bedrijven met 10 of meer werknemers in het begin in het meer werknemers 10 of met bedrijven Gemiddeld percentage 10% per jaar of van groei een gemiddelde autonome met startjaar het van 3 jaar een periode van meer over een periode van over dat exporteert vestigingen van Gemiddeld percentage 3 jaar. GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE CBS CBS CBS VNG VNG VNG LISA BRON Noord-NL Groningen Groningen Groningen Groningen Imagomonitor Imagomonitor Imagomonitor Imagomonitor Innovatiemonitor Innovatiemonitor Waarstaatjegemeente Waarstaatjegemeente NULMETING 2018 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2018 2020 2020 2020 JAAR JAAR NULMETING

3 jaar BWI-NPG over 3 jaar over (15-75 jaar) (15-75 (15-75 jaar) (15-75 vestigingen INDICATOR vaste activa per 1.000 per 1.000 activa vaste Imago score bedrijven Imago score Aantal banen per 1.000 banen per 1.000 Aantal Imago score Groningers Imago score vestigingen, gemiddelde gemiddelde vestigingen, Interne O&O uitgaven als uitgaven O&O Interne percentage van de omzet van percentage Percentage exporterende exporterende Percentage Percentage snelgroeiende snelgroeiende Percentage Investeringen in materiele in materiele Investeringen Bruto toegevoegde waarde toegevoegde Bruto inwoners beroepsbevolking beroepsbevolking inwoners inwoners beroepsbevolking beroepsbevolking inwoners Imago score niet-Groningers Imago score vestigingen, gemiddelde over over gemiddelde vestigingen, Aantal oprichtingen per 1.000 oprichtingen per 1.000 Aantal THEMA Overzicht indicatoren nulmeting indicatoren Overzicht I BIJLAGE 71 BIJLAGE I 2021 / 2 per km ) in 6 2,5 O, HFK, PFK en SF O, 2 -equivalent per inwoner -equivalent 2 , N 4 , CH 2 -equivalenten per inwoner, ton CO ton per inwoner, -equivalenten 2 Percentage stedelijk oppervlak met minstens twee weken warme nachten nachten warme weken twee minstens oppervlak met stedelijk Percentage Celsius) graden 20 boven gemiddelde temperatuur met per jaar (nachten Gemiddeld rapportcijfer voor de eigen ervaren leefbaarheid. de eigen ervaren voor Gemiddeld rapportcijfer Nog nader te bepalen Nog nader te de is met tevreden huishoudens dat (zeer) particuliere percentage Het huidige woonomgeving. het is met tevreden ouder dat 18 jaar of van de bevolking van Percentage leven. (CO broeikasgasemissies Totale Het aandeel van de werkzame beroepsbevolking 15 – 75 jaar in de bevolking jaar in de bevolking – 75 15 beroepsbevolking de werkzame aandeel van Het en niet-beroepsbevolking) (beroeps- leeftijdsgroep dezelfde van in per huishouden inkomen besteedbaar mediaan gestandaardiseerd Het laag van alle inkomens wanneer getal middelste mediaan is het De euro. gesorteerd. naar hoog worden het van opzichte ten niveau en WO op HBO gediplomeerden Percentage woongemeente. naar gediplomeerden aantal totaal en de (werkzame van als percentage beroepsbevolking De werkloze werk, betaald jaar zonder 15–75 van Personen beroepsbevolking. werkloze) zijn. beschikbaar direct en daarvoor hebben gezocht naar werk die recent jaar dat hoger onderwijs heeft 15-75 van de bevolking van Percentage WO) of HBO van niveau het (op afgerond zonder onderwijs verlaat jaar het leerlingen dat in een gegeven Percentage startkwalificatie. de is met tevreden huishoudens dat (zeer) particuliere percentage Het huidige woning. 19 jaar en ouder dat de eigen gezondheid van de bevolking van Percentage goed vindt. (zeer) Het aandeel landnatuur met een (vrij) hoge ecosysteemkwaliteit hoge ecosysteemkwaliteit een (vrij) met aandeel landnatuur Het PM kg naar lucht, emissie gemiddelde fijnstof Jaarlijkse 3 aantal gemiddeld 2 tot oppervlak in een gebied waarin percentage Het een periode van over valt, meer neerslag of millimeter dagen per jaar 25 jaar (2010). 30 Samengestelde indicator voor gemeenten, op basis van de gemiddelde de gemiddelde op basis van gemeenten, voor indicator Samengestelde aandeel het huurwoningen, aandeel (sociale) het huizen, van waarde en aandeel werklozen het en arbeidsongeschiktheidsontvangers, bijstands- en het een hoog inkomen met laag inkomen, huishoudens met aandeel het gemeente. in de per persoon gemiddeld inkomen CO Score voor leefbaarheidssituatie op basis van meerdere sub-indicatoren. sub-indicatoren. meerdere op basis van leefbaarheidssituatie voor Score en een onvoldoende” “zeer voor een 1 staat waarbij 9, 1 tot van schaal Een “uitstekend”. 9 voor GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE CLO CLO CBS CBS CBS CBS CBS CBS CBS CBS CBS CBS CBS CBS CBS RUG KNMI Groninger Panel Groninger Leefbaarometer X NULMETING 2017 2019 2019 2019 2019 2016 2018 2018 2018 2018 2018 2018 2018 2018 2018 2010 2020 2020 ) 2,5 inwoner inwoner uitstroom naar lucht besteedbaar besteedbaar woonomgeving Mediaan van het het Mediaan van extreme neerslag extreme gestandaardiseerd gestandaardiseerd Leefbaarheidsscore Ervaren gezondheid gezondheid Ervaren Tevredenheid met de met Tevredenheid huishoudensinkomen Ervaren leefbaarheid Ervaren landnatuur provincies provincies landnatuur Kwaliteit van de woning van Kwaliteit (t.o.v. beroepsbevolking) (t.o.v. Netto arbeidsparticipatie Netto Percentage werkloosheid Percentage Tevredenheid met woning met Tevredenheid Sociaaleconomische status status Sociaaleconomische Voortijdige schoolverlaters schoolverlaters Voortijdige Emissies van fijnstof (PM fijnstof van Emissies Emissie broeikasgassen per broeikasgassen Emissie Tevredenheid met het leven het met Tevredenheid Percentage hoogopgeleiden Percentage Ecosysteem-kwaliteit areaal areaal Ecosysteem-kwaliteit Hittestress - warme nachten - warme Hittestress Wateroverlast - aantal dagen - aantal Wateroverlast Percentage uitstroom HBO en HBO uitstroom Percentage WO ten opzichte van de totale de totale van opzichte ten WO 72 BIJLAGE II 2021 / Nederland Provincie Groningen COROP-gebied Oost-Groningen COROP-gebied Delfzijl en omgeving COROP-gebied Overig Groningen 2019 GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE 2018 NULMETING 2017 2016 2015 Bruto toegevoegde waarde 0 5.000 15.000 10.000 25.000 20.000 Historische ontwikkeling indicatoren indicatoren ontwikkeling Historische Economie 700.000 600.000 500.000 800.000 II BIJLAGE de om jaar vóór de nulmeting 4-5 tot blikken te om terug gekozen is ervoor nulmeting In deze plaatsen. te en in de context duiden kunnen te beter de regio van nulsituatie een paar Voor jaar vóór de nulmeting. 4-5 tot de trend per indicator we bijlage presenteren In deze meegenomen. niet hieronder worden Deze bekend. 1 jaar een cijfer voor is slechts indicatoren 73 BIJLAGE II 2021 / Eemsdelta Groningen Het Hogeland Midden Groningen Oldambt Provincie Groningen Nederland 1.000 909,9 2018 826,6 GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE 750 667,2 618,0 2017 543,9 530,8 517,6 513,3 475,3 NULMETING 459,9 500 435,6 416,1 2016 250 2019 2015 2018 Aantal banen per 1000 inwoners beroepsbevolking per 1000 inwoners Aantal banen Aantal oprichtingen per 1000 inwoners beroepsbevolking (15 - 75 jaar) Aantal oprichtingen per 1000 inwoners 0 5 0 15 10 20 Oldambt Groningen Eemsdelta Het Hogeland Midden-Groningen Provincie Groningen 74 BIJLAGE II 2021 / Eemsdelta Groningen Het Hogeland Midden Groningen Oldambt Provincie Groningen Nederland Eemsdelta Groningen Het Hogeland Midden Groningen Oldambt Provincie Groningen Nederland 2019 2019 GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE NULMETING 2018 2018 2017 2017 Percentage exporterende vestigingen, gemiddelde over 3 jaar Percentage exporterende vestigingen, Percentage snelgroeiende vestigingen, gemiddelde over 3 jaar gemiddelde snelgroeiende vestigingen, Percentage 1% 6% 5% 4% 2% 0% 1,5% 6,5% 5,5% 4,5% 2,5% 0,5% 75 BIJLAGE II 2021 / Provincie Groningen Nederland 2018 GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE 2017 NULMETING 2016 2015 Investeringen in materiële vaste activa per 1.000 investeringen activa per 1.000 in materiële vaste Investeringen 0 10 30 20 40 76 BIJLAGE II 2021 / Eemsdelta Groningen Het Hogeland Midden Groningen Oldambt Provincie Groningen Nederland Eemsdelta Groningen Het Hogeland Midden Groningen Oldambt Provincie Groningen Nederland 2018 2019 GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE 2018 2017 NULMETING 2017 2016 2016 2015 2015 Mediaan van het gestandaardiseerd besteedbaar huishoudensinkomen Mediaan van het gestandaardiseerd besteedbaar Netto arbeidsparticipatie 66% 70% 62% 64% 68% 60% 18.000 26.000 22.000 24.000 20.000 Werken en Leren Werken 77 BIJLAGE II 2021 / Eemsdelta Groningen Het Hogeland Midden Groningen Oldambt Provincie Groningen Nederland Eemsdelta Groningen Het Hogeland Midden Groningen Oldambt Provincie Groningen Nederland 2019 2018 GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE 2018 2017 NULMETING 2017 2016 2016 2015 2015 Percentage werkloosheid Percentage uitstroom HBO en WO t.o.v. totale uitstroom WO t.o.v. totale uitstroom HBO en Percentage 6% 2% 4% 8% 0% 0% 12% 10% 60% 20% 40% 80% 78 BIJLAGE II 2021 / Eemsdelta Groningen Het Hogeland Midden Groningen Oldambt Provincie Groningen Nederland Eemsdelta Groningen Het Hogeland Midden Groningen Oldambt Provincie Groningen Nederland 2019 2018 GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE 2018 2017 NULMETING 2017 2016 2016 2015 2015 Hoogopgeleide bevolking Hoogopgeleide Voortijdig schoolverlaters 1% 0% 3% 2% 4% 0% 10% 30% 50% 20% 40% 79 BIJLAGE II 2021 / Groningen Provincie Groningen Nederland COROP-regio Oost-Groningen COROP-regio Delfzijl en omgeving COROP-regio Overig Groningen 8 7,2 7,2 7,0 7,0 6,7 6,2 6,2 GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE 6,0 6,0 6,0 6 2018 4 NULMETING leefbaarheidsscore 2018 2 2015 leefbaarheidsscore 2016 Leefbaarheidsscore Tevredenheid met de woning 0 0% 75% 85% 90% 80% Leefbaarheid Oldambt Groningen Eemsdelta Het Hogeland Midden-Groningen 80 BIJLAGE II 2021 / Groningen Provincie Groningen Nederland COROP-regio Oost-Groningen COROP-regio Delfzijl en omgeving COROP-regio Overig Groningen Eemsdelta Groningen Het Hogeland Midden Groningen Oldambt Provincie Groningen Nederland 2019 GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE 2018 2018 NULMETING 2017 2016 2015 2015 Tevredenheid met de woonomgeving Tevredenheid Tevredenheid met het leven 0% 0% 75% 95% 85% 90% 80% 75% 85% 90% 80% 100% 81 BIJLAGE II 2021 / Eemsdelta Groningen Het Hogeland Midden Groningen Oldambt Provincie Groningen Eemsdelta Groningen Het Hogeland Midden Groningen Oldambt Provincie Groningen 2018 2018 GRONINGEN PROGRAMMA NATIONAAL MONITORING STRUCTURELE 2017 NULMETING 2017 ) naar de lucht ) naar de 2,5 2016 2015 2015 Emissies van fijnstof (PM Emissies Emissie broeikasgassen per inwoner 0 0 100 300 200 75.000 25.000 50.000 Natuur en Klimaat en Natuur 100.000 1.750.000 1.250.000 1.500.000 1.000.000 82 Colofon

© 2021

ONDERZOEK EN TEKST E&E advies Sociaal Planbureau Groningen Aletta Advies

ONTWERP 0 Peter Boersma