MO KOT ÓW Strategia rozwoju usług kulturalnych w dzielnicy Mokotów do 2020 roku Dokument zrealizowany w ramach projektu „Od diagnozy do strategii – model planowania rozwoju usług publicznych”

Spis treści

O procesie partycypacyjnego powstawania dokumentu 3 O projekcie O procesie O dokumencie Pejzaż dzielnicy – lokalny kontekst 6

Pejzaż kulturalny 8

Potrzeby wybranych grup odbiorców usług kulturalnych 9

Wizja rozwoju usług kulturalnych na Mokotowie do 2020 10

Wartości 12

O tworzeniu celów strategicznych 13

Cele strategiczne 14

Program operacyjny 15

Harmonogram 19

Rekomendacje 20

Strategia rozwoju kultury w kontekście obowiązujących 21 dokumentów strategicznych Podsumowanie 22

2 O procesie partycypacyjnego powstawania dokumentu

O projekcie pracownikom Urzędu Dzielnicy Mokotów i mokotowskich instytucji kultury, Treści prezentowane w niniejszym ekspertom, twórcom, przedstawicielom dokumencie powstały w toku procesu organizacji pozarządowych, mieszkańcom partycypacyjnego. Ich autorami są uczestnicy niezrzeszonym – warunków do efektywnej serii spotkań warsztatowych: urzędnicy, pracy nad wspólnym rozumieniem stanu pracownicy instytucji kultury, obecnego, potrzeb mieszkańców dzielnicy przedstawiciele rad osiedli, eksperci i sami i możliwości ich zaspokojenia w sposób mieszkańcy dzielnicy. Warsztaty zostały odpowiadający specyfice miejsca. Wynikiem przeprowadzone w ramach projektu „Od tej pracy są prezentowane zapisy diagnozy do strategii – model planowania zawierające: wizję funkcjonowania usług rozwoju usług publicznych” realizowanego kulturalnych na Mokotowie do roku 2020, przez Centrum Komunikacji Społecznej kluczowe wartości (zasady działania), cele Urzędu m.st. Warszawy, przy strategiczne oraz katalog inspiracji do współfinansowaniu Unii Europejskiej działań. w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Projekt zakładał W spotkaniu uczestniczyły osoby aktywnie partycypacyjne przygotowania założeń działające w obszarze kultury, bądź strategicznych do rozwoju wybranych usług zainteresowane tą tematyka, w tym publicznych w każdej z 18 dzielnic Warszawy pracownicy urzędu dzielnicy, przedstawiciele oraz w 7 gminach ościennych. Na organizacji pozarządowych oraz centralnych Mokotowie po wstępnej diagnozie podjęto i miejskich instytucji kultury z siedzibą na decyzję o pracy nad strategią rozwoju usług Mokotowie. Uczestnicy spotkań stanowili kulturalnych. liczną, różnorodną i silnie zmotywowaną grupę. Wykazali duże zaangażowanie O procesie w temat i aktywnie poszukiwali konsensusu. Spotkania prowadziła moderatorka Anna Na proces partycypacyjny składały się Cybulko wspierana (zamiennie) przez Joannę 3 warsztaty otwarte dla mieszkańców: Stefańską i Annę Wieczorek. warsztat strategiczny i dwa warsztaty konsultacyjne. Celem spotkań było zapewnienie uczestnikom procesu –

Etapy procesu partycypacyjnego:

Warsztat strategiczny odbył się we wtorek, 24 czerwca, w godzinach 17.00-20.00. W warsztacie uczestniczyło 27 osób i obserwator z Centrum Komunikacji Społecznej Urzędu miasta stołecznego Warszawy (CKS).

Pierwszy warsztat konsultacyjny odbył się we wtorek, 18 września, w godzinach 17.00- 20.00. W warsztacie uczestniczyło 14 osób i obserwator z CKS.

Drugi warsztat konsultacyjny odbył się we wtorek, 25 września, w godzinach 17.00-20.00. W warsztacie uczestniczyło 14 osób i obserwator z CKS. 3 O procesie partycypacyjnego powstawania dokumentu

O dokumencie Mokotowa przeprowadzono badanie ankietowe na próbie reprezentatywnej zrealizowane przez firmę Millward Brown na Niniejszy dokument zawiera założenia do zlecenie Centrum Komunikacji Społecznej. Strategii Rozwoju Usług Kulturalnych Wyniki badań ankietowych zostały w Dzielnicy Mokotów do 2020 r. wypracowane uczestnikom przedstawione w toku procesu w toku procesu partycypacyjnego. Dane i stanowiły podstawę do dalszych prac nad diagnostyczne dotyczące: dzielnicy, oceny jej strategią. funkcjonowania przez mieszkańców oraz zasobów infrastrukturalnych pochodzą z kilku Elementy dotyczące planowania źródeł – badań ankietowych zrealizowanych strategicznego (wizja, cele strategiczne, na próbie reprezentatywnej, stron propozycje działań) zostały sformułowane internetowych Urzędu Dzielnicy oraz lokalnych przez uczestników spotkań warsztatowych instytucji kultury, wywiadów z ekspertami, i w niezmienionej formie zostały one zapisane opracowań historycznych i tematycznych w niniejszym dokumencie. a także informacji zebranych podczas spotkań warsztatowych od uczestników. Na spotkaniach omawiany był ogólny sposób działania stanowiący scenariusz osiągania Na potrzeby niniejszego opracowania, celów w zakresie kultury, do których dąży dokonano syntezy informacji pochodzących dzielnica Mokotów, a także sposób z etapu diagnostycznego. Autorki opracowania wykorzystania otoczenia do osiągania tych wybrały te informacje, które odnoszą się do celów. Dzięki temu, dokument ten może być funkcjonowania usług kulturalnych i miały wyznacznikiem decyzji merytorycznych, znaczenie w pracy nad elementami strategii. organizacyjnych, finansowych i pozwala Dla płynności wywodu, informacje z różnych wyróżniać działania dzielnicy na tle otoczenia. źródeł zostały zebrane syntetycznie – tak, by się uzupełniały. Szczegółowe dane dostępne są w odpowiednich dokumentach źródłowych.

Podobnie jak w innych dzielnicach i gminach biorących udział w projekcie, na terenie

4 Pejzaż Dzielnicy – lokalny kontekst

Charakterystyka Mokotowa Ochocie i w Śródmieściu), Park Arkadia, Park Morskie Oko, Park Dreszera oraz Park Sielecki. Mokotów to dzielnica Warszawy położona Znajduje się tu także kilka zbiorników w lewobrzeżnej części miasta. Mokotów ma wodnych: największy z nich to Jeziorko powierzchnię 35,42 km², a liczba jego Czerniakowskie należące do miejskich mieszkańców (stan na 31 grudnia 2012) rezerwatów przyrody. wynosi 219 812, jest więc największą dzielnicą Warszawy pod względem liczby ludności. Mokotów dzieli się na obszary: Stary Mokotów jest dzielnicą mieszkalną Mokotów, Sielce, Czerniaków, Siekierki, wypełnioną dużą ilością zieleni i parków Augustówka, Sadyba, Stegny, Wierzbno, miejskich, z których najbardziej znane to Pole Ksawerów, Służew, Służewiec, Wyględów. Mokotowskie (położone w większości na

5 Pejzaż Dzielnicy – lokalny kontekst

Centralne usytuowanie Mokotowa z niepowtarzalną ofertą. W takim ujęciu Mokotów powinien być miejscem otwartym Specyfika dzielnicy Mokotów w dużej mierze i gościnnym, również wobec gości z innych wynika z tego, że jest on usytuowany dzielnic Warszawy. Jednocześnie konieczne centralnie w obrębie Miasta Warszawy. jest pamiętanie, że kultura jest ważnym Usytuowanie dzielnicy daje jej możliwości, elementem tożsamości dzielnicy. Usługi dyskontowane dla dobra swoich kulturalne adresowane do mieszkańców mieszkańców, zarazem generując obowiązki powinny być odpowiedzią na lokalne potrzeby wobec pozostałych mieszkańców Warszawy. pojedynczych mieszkańców i całych społeczności. Zdaniem uczestników warsztatów usytuowanie Mokotowa w istotny sposób Mieszkańcy powinni mieć swój wkład wpływa na sposób planowania rozwoju w rozwój kultury, a jednocześnie ta sama usług kulturalnych. kultura powinna mieć moc integrującą. W tym kontekście istotne jest budowanie W związku ze swoją lokalizacją Mokotów mocnych instytucji kultury. może „sprzedawać swoją kulturę”, promując się jednocześnie jako wyjątkowe miejsce,

Atuty dzielnicy Mokotów Mokotów jest najbardziej zaludnioną dzielnicą Warszawy, a zarazem najbardziej atrakcyjną do zamieszkania (I miejsce w Plebiscycie Czytelników Gazety Wyborczej).

Zdecydowanym atutem dzielnicy jest bliskość centrum miasta, w tym ośrodków kulturalnych i biznesowych. Dzielnica jest bardzo dobrze skomunikowana, ma rozwiniętą sieć tramwajową i autobusową oraz dostęp do metra. Mieszkańcy są zadowoleni ze swojego życia, pracy i kontaktów z innymi. Bardziej zadowolone zarówno z mieszkania na Mokotowie, jak i w Warszawie, są osoby rezydujące na Dolnym Mokotowie.

6 Pejzaż kulturalny

Mocne strony kultury na Mokotowie: Na Mokotowie funkcjonuje wiele instytucji kulturalnych, m.in.: . 5 domów kultury, w tym Młodzieżowy Dom Kultury (placówka oświatowa), . biblioteka z 28 filiami, . 3 kina, . liczne galerie, kluby osiedlowe, muzea, a także grupy teatralne i kilka teatrów instytucjonalnych.

W obszarze kultury działa blisko 60 organizacji pozarządowych: stowarzyszeń i fundacji.

W 2007 roku Dzielnica wspólnie ze Stowarzyszeniem BORIS oraz lokalnymi organizacjami i instytucjami powołała Partnerstwo dla Mokotowa, porozumienie organizacji i instytucji, które chcą działać na rzecz mieszkańców swojej dzielnicy. To forum, które pozwala łączyć zasoby i wymieniać doświadczenia. Liczy obecnie ponad 100 podmiotów, z czego połowa to organizacje pozarządowe.

Mokotów charakteryzuje duża ilość inicjatyw kulturalnych. Zaangażowanie aktywistów w kulturę, widoczne jest m.in. w dużej liczbie projektów kulturalnych zgłaszanych w budżecie partycypacyjnym. W głosowaniu na budżet partycypacyjny na dolnym Mokotowie projekty związane z kulturą zyskały dużą ilość głosów i często wygrywały z innymi.

Wyzwania dla kultury na Mokotowie Mieszkańcy w stosunkowo niewielkim stopniu biorą udział w życiu kulturalnym dzielnicy. Większość wydarzeń kulturalnych organizowanych przez dzielnicę i w dzielnicy pozostaje niezauważona przez mieszkańców.

Istnieje rozdźwięk między danymi o ofercie kulturalnej a odczuciami mieszkańców. Mieszkańcy stosunkowo nisko oceniają ofertę kulturalną, nie mając na jej temat pełnej wiedzy.

Mieszkańcy podkreślają brak informacji o wydarzeniach kulturalnych. Konieczna jest poprawa przepływu informacji między organizatorami i potencjalnymi uczestnikami wydarzeń kulturalnych oraz usprawnienie komunikacji z mieszkańcami.

Problemem jest rozbicie oferty kulturalnej związane z przestrzennym ukształtowaniem Mokotowa. Mokotów jako dzielnica jest bardzo duży i zróżnicowany. Podmioty kulturalne w dzielnicy są rozłożone nierównomiernie, poszczególne osiedla i społeczności charakteryzuje duża odrębność i niezależność.

7 Pejzaż kulturalny

Mokotów oczami mieszkańców kultury, do których mają dostęp w okolicy. Co trzecia osoba nie jest w stanie określić, czy Spośród mieszkańców Mokotowa 25% osób ocenia ofertę kulturalną dzielnicy w sposób deklaruje, że w ciągu ostatnich 12 miesięcy pozytywny, czy negatywny. Mimo, że uczestniczyło w wydarzeniach kulturalnych na w dzielnicy znajduje się kilka teatrów, kin, terenie dzielnicy, 9% brało udział w zajęciach domów kultury i bibliotek, mieszkańcy zdają domu kultury, a 21% korzystało z oferty się nie zauważać oferowanych przez nich najbliższej biblioteki na terenie dzielnicy. aktywności. Uczestnikami wydarzeń kulturalnych w dzielnicy są przede wszystkim 30-45- W porównaniu z mieszkańcami innych latkowie oraz osoby posiadające dzieci. dzielnic, osoby pochodzące z Mokotowa Najczęściej wymieniane formy uczestniczenia zdecydowanie częściej wskazują na zbyt małą w wydarzeniach kulturalnych dzielnicy to: liczbę wydarzeń kulturalnych oraz na brak impreza plenerowa (np. piknik rodzinny, dni informacji o nich. Uważają również, że oferta dzielnicy), impreza dla dzieci oraz występ kulturalna w dzielnicy nie jest dla nich kabaretu. ciekawa. Wydaje się, że jest ona niezbyt dobrze dopasowana do ich oczekiwań. Mieszkańcy Mokotowa nisko oceniają ofertę i jakość wydarzeń kulturalnych oraz instytucji [źródło: badania Millward Brown SA]

Ocena oferty kulturalnej dzielnicy:

8 Potrzeby wybranych grup odbiorców usług kulturalnych

W toku prac warsztatowych przeanalizowana potrzebują zapełnienia wolnego czasu została kwestia potrzeb kulturalnych i poczucia bezpieczeństwa (lokalność działań) mieszkańców. Uczestnicy spotkań oraz realizacji potrzeb poznawczych oraz warsztatowych wyróżnili kilka specyficznych duchowych. grup odbiorców oraz zdefiniowali potrzeby istotne z punktu widzenia udziału tych grup W kontekście pracy z tą grupą ważne jest w życiu kulturalnym dzielnicy. dotarcie do seniorów, którzy nie są zbyt mobilni, odpowiednie ich zapraszanie na Młodzież (15 – 18 lat) wydarzenia kulturalne.

Potrzeby ważne dla tej grupy, które powinny Wykluczeni być zaspokajane w ramach istniejącej oferty to: aktywne uczestnictwo, rozwijanie W tej grupie istotne okazało się wskazanie zainteresowań, nabywanie nowych podgrup, do których warto docierać umiejętności i wiedzy, rozwijanie wrażliwości i uwzględnienie ich kluczowych potrzeb: i rozrywka. • Dla dzieci z rodzin dysfunkcyjnych kluczowe Rodziny z dziećmi jest wyciąganie z domu i dysfunkcyjnego środowiska poprzez zajęcia zorganizowane. Potrzeby istotne dla tej grupy są związane z budowaniem więzi międzypokoleniowej • Dla defaworyzowanej młodzieży kluczowa i integracją rodziny. Rodziny z dziećmi będą wydaje się integracja w ramach grupy chętnie odwiedzały miejsca, gdzie mile rówieśniczej. widziani są zarówno dorośli, jak i dzieci oraz korzystały z wydarzeń mających charakter • Dla samotnych rodziców, rodzin rodzinny, łączący pokolenia. Zarazem jest to wielodzietnych oraz osób grupa, która zaspokaja swoje potrzeby niepełnosprawnych i ich rodzin usługi poprzez udział w wydarzeniach kulturalne mogą realizować potrzebę poszerzających horyzonty, dostarczających integracji wewnątrz grupy i ze społecznością wiedzy, wspomagających samorozwój oraz lokalną. budujących tożsamość (szczególnie u dzieci). Ważne jest dla niej także zapewnienie • Bezdomni i osadzeni to grupy, do których rekreacji i rozrywki. trzeba z kulturą dotrzeć – zachęcić do udziału w życiu kulturalnym, pokazać korzyści płynące Seniorzy z udziału w kulturze.

Potrzeby ważne dla tej grupy, które powinny • Wśród bezrobotnych usługi kulturalne mogą być zaspokajane w ramach istniejącej oferty wspierać rozwój, kreatywność, aktywność. związane są z budowaniem więzi między- pokoleniowej, integracją z różnymi grupami mieszkańców, a także uczestniczeniem w życiu dzielnicy, wśród innych ludzi. Seniorzy cenią sobie miejsca zapraszające zróżnicowanych odbiorców, w zróżnicowanym wieku. Ta grupa chętnie dzieli się wiedzą i doświadczeniami. Jednocześnie seniorzy 9 Wizja rozwoju usług kulturalnych na Mokotowie do roku 2020

Motto: „Zarażamy pasją kultury”

Funkcjonujące na Mokotowie podmioty kultury współpracują na wielu poziomach w działaniach na rzecz wspólnego celu: oferty kulturalnej wysokiej jakości. Żywa, różnorodna, otwarta kultura podnosi jakość życia mieszkańców dzielnicy i wspiera ich lokalną tożsamość. Upowszechnianie kultury ułatwia sprawny, zintegrowany system przepływu informacji na temat wydarzeń kulturalnych

10 Wizja rozwoju usług kulturalnych na Mokotowie do roku 2020

Wizja rozwoju usług kulturalnych oceny oferty kulturalnej dzielnicy wyrażane w kontekście potrzeb dzielnicy przez mieszkańców w badaniach diagnostycznych niekoniecznie wynikają ze Wizja rozwoju usług kulturalnych na słabej jakości lub niedostosowania dostępnej Mokotowie do roku 2020 została oferty kulturalnej, lecz raczej z niedostatków sformułowana w oparciu o specyfikę pejzażu informacji na jej temat. kulturalnego dzielnicy. Z punktu widzenia dzielnicy, w której żyje Dzielnica dysponuje szeroką ofertą kulturalną ponad 200 tysięcy ludzi ważne jest i ma duży potencjał rozwoju w tym obszarze. wykorzystanie kultury jako czynnika W tym kontekście najistotniejsze staje się wzmacniającego poczucie lokalnej tożsamości budowanie współpracy między różnorodnymi oraz podnoszącej jakość życia mieszkańców. podmiotami (a także osobami indywidualnymi), tworzącymi kulturę w dzielnicy. Budowanie Twórcy strategii rozwoju usług kulturalnych sieci współpracy zakłada z jednej strony w dzielnicy Mokotów dostrzegają również koordynowanie działań oddolnych, z drugiej wyjątkowość swojej dzielnicy związaną z jej współpracę i angażowanie w życie kulturalne centralnym położeniem oraz wyjątkowymi Mokotowa instytucji ponaddzielnicowych: zasobami kulturalnymi. Ten punkt widzenia centralnych i miejskich, które mają swoje rodzi przekonanie o potrzebie tworzenia siedziby na terenie Mokotowa. Współpraca, oferty kulturalnej dostępnej zarówno dla efektywna komunikacja oraz zintegrowany mieszańców, jak i osób spoza dzielnicy, która system przepływu informacji pozwolą będzie zarazem atrakcyjna, jak i rozwijająca dla najpełniej wykorzystać bogaty potencjał swoich odbiorców. kulturalny dzielnicy.

Założenie podkreślające znaczenie adekwatnej komunikacji z mieszkańcami odzwierciedla przekonania wyrażane w toku warsztatów przez wielu uczestników, że relatywnie niskie

11 Wartości

Wartości są ważnym elementem dokumentu strategicznego, ponieważ definiują, jakiego rodzaju działania powinny być realizowane oraz wskazują, o czym należy pamiętać przy realizacji celów strategicznych i planowaniu sposobów wdrażania ich w życie.

Zdaniem uczestników procesu, najważniejsze wartości z punktu widzenia strategicznego myślenia o usługach kulturalnych na Mokotowie to jakość i lokalność.

Uczestnicy warsztatów pod pojęciem jakości rozumieli wysoki poziom oferowanych produktów i usług kulturalnych, uwzględniający dbanie o zachowanie standardów zarówno w obszarze kultury wysokiej, jak i popularnej.

W tym ujęciu odpowiedzialność za jakość oferty kulturalnej spoczywa na wszystkich osobach odpowiedzialnych za jej tworzenie. W zakres tej odpowiedzialności wchodzi również zatrudnianie kompetentnych realizatorów działań kulturalnych. Aby możliwe było tworzenie wysokiej jakości oferty kulturalnej niezbędne jest jej profilowanie – jasne określanie celów i odbiorców.

 Uczestnicy warsztatów uznali, że dbałość o jakość zakłada otwartość na odważne rozwiązania o charakterze innowacyjnym i niestandardowym.

Dla uczestników warsztatów wartość lokalności zasadzała się na przekonaniu, że Mokotów – ze względu na swoją wielkość i charakter – powinien rozwijać się, jako dzielnica wielu lokalnych miejsc kultury, zgodnie z założeniem, że kultura wzmacnia lokalne społeczności, buduje poczucie tożsamości mieszkańców i poprawia jakość ich życia.

W dzielnicy powinny być organizowane działania kulturalne o adekwatnej, zróżnicowanej skali. Warto wspierać świetne jakościowo imprezy na poziomie całej dzielnicy, jednocześnie dostrzegając i stymulując małe, lokalne imprezy oraz działania oddolne na poziomie mniejszych podobszarów dzielnicy.

Lokalność rozumiana jest także, jako autentyczność: spójność prowadzonych działań z wizerunkiem i charakterem Mokotowa.

 Lokalność nie oznacza zamknięcia dzielnicy dla osób z zewnątrz. Mokotów pozostaje otwarty dla wszystkich mieszkańców Warszawy.

12 O tworzeniu celów strategicznych

Liczba i brzmienie zapisanych poniżej celów w proponowanych aktywnościach strategicznych jest wypadkową kulturalnych („Mieszkańcy Mokotowa są indywidualnych pomysłów uczestników, aktywni kulturalnie, jako twórcy, które następnie były omawiane przez grupę organizatorzy i odbiorcy działań społeczno- i zapisywane w ostatecznym brzmieniu na kulturalnych”). Cel ten wyraźnie pokazuje zasadzie konsensusu (drugi i trzeci warsztat nastawienie na wykorzystanie oddolnych konsultacyjny). Cele były formułowane na inicjatyw mieszkańców i organizacji oraz odpowiednim poziomie ogólności i miały włączenie ich w szerszy plan rozwoju charakter strategiczny. W toku dyskusji poprzez kulturę. Zarazem podkreśla wyodrębniono także cele operacyjne oraz znaczenie budowania właściwych postaw propozycje konkretnych działań, które społecznych i zachęcania mieszkańców do stworzyły zalążek programu operacyjnego. udziału w kulturze.

Stopień spójności zapisanych celów Drugi w kolejności priorytetów cel strategicznych z brzmieniem wizji, danymi strategiczny: „Zwiększona dostępność diagnostycznymi i kluczowymi wartościami różnorodnych usług społeczno-kulturalnych, jest pochodną przyjętej metodologii pracy adekwatnych do zdiagnozowanych potrzeb partycypacyjnej w formule spotkań społeczności lokalnych Mokotowa” obrazuje otwartych. Ze względu na to, że wszystkie znaczenie, jakie autorzy strategii spotkania były otwarte i każdy chętny mógł przykładają do konstrukcji adekwatnej dołączyć do procesu w dowolnym i dostępnej dla odbiorców oferty momencie, na każdym kolejnym spotkaniu kulturalnej. Dopasowanie oferty do potrzeb pojawiali się nowi uczestnicy. Dzięki temu, jest sposobem na zachęcenie mieszkańców każda kolejna grupa zyskiwała dostęp do do udziału w kulturze – tym samym niejako nowych opinii, doświadczeń i pomysłów. uzupełnia założenia celu pierwszego. Z drugiej strony wymagało to jednak Zarazem cel ten wpisuje się w wyrażone każdorazowego wprowadzenia nowych w wizji przekonanie o potrzebie budowania uczestników w ustalenia z poprzednich opartej na kulturze tożsamości lokalnych spotkań, a często ich dokładnego społeczności. W toku warsztatów uczestnicy przedyskutowania i wprowadzenia zmian. wielokrotnie podkreślali znaczenie lokalnych inicjatyw kulturalnych, które ich zdaniem Pomimo ryzyka wpisanego w przyjętą wzmacniają społeczności lokalne metodologię pracy, dzięki wysokiemu i poprawiają jakość życia mieszkańców. zaangażowaniu zarówno mieszkańców, jak i przedstawicieli instytucji kultury oraz Z celami pierwszym (aktywizacja) i drugim urzędników i władz dzielnicy, którzy (zwiększona dostępność adekwatnych usług) systematycznie pojawiali się na kolejnych spójnie łączy się cel trzeci: „Zbudowanie spotkaniach, na Mokotowie udało się efektywnych sieci współpracy podmiotów zachować spójność i ciągłość prac nad kultury działających na rzecz mieszkańców strategią. Efektem zaangażowania Mokotowa”, który wprowadza w życie uczestników jest wysoka spójność założenie, iż drogą do najpełniejszego wewnętrzna wypracowanego dokumentu. wykorzystania potencjału kulturalnego Uzgodnione wartości i cele strategiczne Mokotowa jest komunikacja i współpraca wpisują się w wizję rozwoju kulturalnego z twórcami i odbiorcami kultury. dzielnicy i w jasny sposób konkretyzują jej zapisy.

Za najważniejszy cel strategiczny dla Mokotowa zostało uznane zaktywizowanie mieszkańców Mokotowa w obszarze kultury 13 – zarówno w aspekcie tworzenia oferty kulturalnej, jak i uczestnictwa Cele strategiczne

Poniżej zapisane cele zostały przedstawione zgodnie z kolejnością priorytetów ustaloną przez uczestników spotkań warsztatowych.

CEL 1: Mieszkańcy Mokotowa są aktywni jako twórcy, organizatorzy i odbiorcy działań społeczno- kulturalnych.

CEL 2: Zwiększona dostępność różnorodnych usług społeczno-kulturalnych, adekwatnych do zdiagnozowanych potrzeb społeczności lokalnych Mokotowa. CEL 3: Zbudowanie efektywnych sieci współpracy podmiotów kultury działających na rzecz mieszkańców Mokotowa.

14 Program operacyjny – propozycje działań

Przedstawione trzy cele strategiczne zostały W tabelach zebrano pomysły na działania uznane za kluczowe dla realizacji wizji usług realizujące poszczególne cele strategiczne. kulturalnych w dzielnicy Mokotów. Poniżej Z założenia pomysły te nie były poddawane przedstawiono sposób rozumienia celów oraz weryfikacji pod kątem wykonalności i budżetu pomysły na ich implementację. – mają jedynie stanowić źródło inspiracji i punkt wyjścia do dalszych rozważań.

15 Cel 1: Mieszkańcy Mokotowa są aktywni kulturalnie jako twórcy, organizatorzy i odbiorcy działań społeczno-kulturalnych

Mieszkańcy biorą udział w wydarzeniach kulturalnych dziejących się na terenie Mokotowa oraz inicjują i organizują Wskaźniki realizacji celu: wydarzenia kulturalne. Twórcy mieszkający na Mokotowie prezentują swoje prace na  Badanie ankietowe (barometr warszawski) Mokotowie. – 30 % mieszkańców Mokotowa uczestniczy przynajmniej w dwóch wydarzeniach Realizacja celu prowadzi do rozwoju kulturalnych. mieszkańców, zwiększenia poczucia zadowolenia i podniesienia jakości życia.  Wzrost liczby wydarzeń kulturalnych. Udział w kulturze buduje tożsamość mieszkańców, a zarazem wzmacnia społeczności lokalne i prowadzi do wzrostu identyfikacji mieszkańców ze swoimi społecznościami i całą dzielnicą.

Pomysły działań realizujących założony cel • Atlas dobrych praktyk, ocenianych jako działania wysokiej jakości, pomysły do naśladowania, inspiracje. • Nagroda S3ktor.

• Działania w szkołach w ramach edukacji kulturalnej. Wsparcie podmiotów działających w obszarze kultury: • Wsparcie twórców o Stypendia o Udostępnianie pracowni (możliwości wynajęcia lokalu użytkowego). o Wydarzenia umożliwiające kontakt między twórcami – w różnej formie.

• Wsparcie organizatorów wydarzeń kulturalnych: instytucji, osób indywidualnych, itd. o Udostępnienie lokali i przestrzeni publicznej. o Dotacje – w tym dla grup nieformalnych, organizatorów indywidualnych. o Otwartość instytucji na inicjatywy grup nieformalnych, organizacji pozarządowych, osób indywidualnych, etc. Nieodpłatnie lub na preferencyjnych warunkach udostępniania przestrzeń, miejsce, czas itd.

• Platforma internetowa z mapą podmiotów i usług kulturalnych, możliwość wydruku. Własna platforma, bądź współpraca z działaniami miejskimi.

16 Cel 2: Zwiększona dostępność różnorodnych usług społeczno-kulturalnych, adekwatnych do zdiagnozowanych potrzeb społeczności lokalnych Mokotowa Zwiększenie dostępności oferty kulturalnej w kulturze: „na Mokotowie każdy znajdzie coś powinno odbywać się na wszystkich dla siebie”. Osiągnięcie celu podniesie jakość poziomach: przestrzennym, informacyjnym, życia mieszkańców, pojawią się nowe, ekonomicznym. Dostępność przestrzenna wartościowe formy spędzania czasu wolnego. może się poprawiać poprzez dywersyfikację miejsc, w których dzieje się kultura, zgodnie Wskaźniki: z hasłem: „kultura za rogiem”. Bardziej efektywne komunikowanie pozwala lepiej  Wzrost frekwencji w wydarzeniach dotrzeć do mieszkańców z informacją kulturalnych mierzony danymi z instytucji o istniejącej ofercie. kultury, badaniami ankietowymi, polubieniami w mediach społecznościowych, Poznanie oczekiwań mieszkańców pozwala zapisami do newslettera. lepiej dostosować ofertę kulturalną do potrzeb potencjalnych odbiorców.  Wzrost liczby mieszkańców korzystających Różnorodna, bogata i adekwatna do potrzeb z oferty kulturalnej z 25 do 30 %. oferta kulturalna sprawi, że coraz więcej mieszkańców Mokotowa będzie uczestniczyć

Schemat i kolejność działań 1. Przeprowadzenie przez wykwalifikowany zespół analityków (socjologów kultury) badania społecznego w celu zdiagnozowania potrzeb kulturalnych społeczności lokalnych i zidentyfikowania hierarchii wartości. 2. Zbudowanie programu działań kulturalnych adekwatnego do zdiagnozowanych potrzeb. 3. Zbudowanie sieci podmiotów współpracujących na rzecz realizacji programu z możliwością planowania przez nie wzbogacających, innowacyjnych działań. 4. Dostosowanie przestrzeni (miejsc) na realizację działań kulturalnych.

Pomysły działań realizujących założony cel: • Utworzenie galerii plenerowych • Warsztaty kulinarne • Utworzenie żywej biblioteki – konkretne postaci odgrywające swoje role • Prezentacja ciekawych ludzi związanych z Mokotowem • Organizowanie działań związanych z historią lokalną: opowieści, zdjęcia, etc. • Przygotowanie informatora kulturalnego w wersji papierowej i elektronicznej • Organizacja koncertów, różne rodzaje muzyki • Kino plenerowe • Dyskusyjne kluby książki • Dyskusyjny klub filmowy • Wycieczki tematyczne po Mokotowie • Filmowe teatralne poranki dla dzieci • Kursy komputerowe dla Seniorów 17 Cel 3: Zbudowanie efektywnych sieci współpracy podmiotów kultury działających na rzecz mieszkańców Mokotowa

Osiągniecie celu pozwoli w pełni realizować Efektywne sieci współpracy umożliwią założone wartości, jakimi są: jakość oferty również lepsza komunikację potencjalnych kulturalnej i lokalność tworzenia kultury. twórców kultury, lepsze koordynowanie wydarzeń kulturalnych oraz pełniejsze dostosowanie propozycji do potrzeb mieszkańców.

Pomysły działań realizujących założony cel • Mapowanie podmiotów kultury/zasobów. • Platforma wymiany informacji  internetowa, między aktorami, którzy współpracują ze sobą,  pozainternetowa. • Edukacja aktywnych podmiotów życia kulturalnego: szkolenia, jak tworzyć sieci, wykorzystywać zasoby. • Dzielnicowe programy grantowe, premiowanie partnerstw. • Wykorzystanie już istniejących sieci – np. Warszawski Program Edukacji Kulturalnej. • Programy rezydenckie – wymiany między instytucjami. • Stworzenie punktu informacyjno-pomocowego. • Lokale na kulturę:  uproszczona ścieżka ich uzyskiwania,  sieciowanie pozwalające wykorzystać w pełni ich potencjał.

18 Harmonogram

Zrealizowany proces nie pozwolił na osoby odpowiedzialne za podejmowanie opracowanie szczegółowego harmonogramu decyzji finansowych. W dalszych krokach, realizacji strategii ze względu na ograniczone z wypracowanym materiałem powinny ramy czasowe. pracować osoby, które mając wiedzę o sytuacji finansowej dzielnicy, byłyby Przyjęta formuła pracy partycypacyjnej, w stanie ocenić, na ile proponowane zmiany zakładająca udział wszystkich w funkcjonowaniu sektora kultury będą zainteresowanych osób i instytucji na możliwe do realizowania w ramach znanych zasadzie dobrowolności, pozwalała na pracę prognoz budżetowych. koncepcyjną w atmosferze otwartości, ograniczając przy tym możliwość W celu realizacji wyżej opisanych założeń podejmowania wiążących decyzji na strategicznych, konieczne jest podjęcie poziomie operacyjnym. następujących działań w określonej kolejności: W spotkaniach nie uczestniczyły wszystkie

Działania, w kolejności wykonania Sugerowane podmioty odpowiedzialne 1. Akceptacja wypracowanych założeń strategicznych Zarząd Dzielnicy, Biuro Kultury (wizji, kierunków i celów strategicznych, kluczowych Urzędu m.st. Warszawy, wartości) przez podmioty odpowiedzialne za realizację Wydział/Zespół Kultury dla strategii w latach 2014-2020. Dzielnicy. 2. Określenie ram finansowych i organizacyjnych Wydział/Zespół Kultury dla umożliwiających realizację strategii, w tym rozważenie Dzielnicy, odpowiednie wydziały modelu dalszej pracy nad realizacją strategii (model Urzędu Dzielnicy, ewentualnie partycypacyjny czy ekspercki). odpowiednie instytucje kultury. 3. Praca nad uzupełnieniem pomysłów na działania W modelu partycypacyjnym – realizujące poszczególne cele strategiczne. Wybór działań wszyscy interesariusze, najlepiej realizujących poszczególne cele strategiczne. w modelu eksperckim – Zaplanowanie działań pozwalających na monitorowanie zaproszeni eksperci, i ewaluację realizowania strategii. w modelu instytucjonalnym – urzędnicy. 4. Opracowanie planów realizacji poszczególnych działań Wydział/Zespół Kultury dla (grupy docelowe, podmioty odpowiedzialne za Dzielnicy, podmioty realizujące wykonanie, potrzebne zasoby, źródła finansowania, usługi kulturalne w dzielnicy. lokalizacje). 6. Precyzyjne zaplanowanie działań w czasie. Wydział/Zespół Kultury dla Dzielnicy, podmioty realizujące usługi kulturalne w dzielnicy. 7. Opracowanie szczegółowego budżetu. Wydział/Zespół Kultury dla Dzielnicy, Główny Księgowy Dzielnicy, podmioty realizujące usługi kulturalne w dzielnicy.

8. Uchwała Rady Dzielnicy przyjmująca strategię. Rada Dzielnicy 9. Realizacja strategii. Zgodnie z założeniami strategii. 10. Monitorowanie i ewaluacja działań realizowanych Zgodnie z założeniami strategii. w ramach strategii. 19 Rekomendacje

Opisane poniżej rekomendacje są autorskim komentarzem osoby odpowiedzialnej za koordynację prac partycypacyjnych nad założeniami strategicznymi w dzielnicy Mokotów. Dotyczą one przebiegu procesu i organizacji pracy w dzielnicy, zawierają komentarze do wyników pracy i rekomendacje dalszych działań specyficznych dla dzielnicy.

Bazując na doświadczeniach z pracy w tym procesie, wiedzy na temat lokalnego kontekstu oraz doświadczeniu w pracy nad dokumentami strategicznymi, sygnalizujemy potencjał i obszary ryzyka, na które warto zwrócić uwagę w przypadku kontynuacji prac nad tą strategią i jej realizacją.

Dotychczasowy przebieg prac nad strategią w toku intensywnych prac twórczych. pokazuje wyraźnie, że jednym z zasobów Mokotowa jest kapitał ludzki Wydaje się, że w związku z założeniami i organizacyjny, przekładający się na przyjętymi przez uczestników wysokie zaangażowanie mieszkańców, dotychczasowych działań, zgodnie z którymi organizacji pozarządowych i jednostek dla dzielnicy kluczowe jest budowanie kulturalnych w życie dzielnicy. Postawa ta współpracy między różnymi podmiotami przełożyła się na gotowość do aktywnego tworzącymi i oferującymi kulturę, dalsze udziału w procesie partycypacyjnego prace nad strategią powinny być w dalszym budowania strategii. ciągu prowadzone w modelu partycypacyjnym. Mocną stroną procesu było również stałe wsparcie ze strony urzędu dzielnicy, Zarazem warto podkreślić konieczność manifestujące się m.in. obecnością na uwzględnienia w toku dalszych działań: spotkaniach przedstawiciela wydziału osób posiadających wiedzę i kompetencje właściwego ds. kultury oraz zastępcy w obszarze finansów dzielnicy (ze burmistrza dzielnicy odpowiedzialnego za szczególnym uwzględnieniem budżetu) oraz obszar kultury. Frekwencja na spotkaniach osób, które miałyby wziąć na siebie warsztatowych była wysoka. Aktywna odpowiedzialność za realizację planowanych obecność i twórcze działania uczestników zadań. Przydatne byłoby również włączenie procesu pozwoliły na stworzenie spójnego do procesu osób odpowiedzialnych za zarysu strategii rozwoju usług kulturalnych kulturę na poziomie miasta Warszawy. w dzielnicy. Można również uwzględnić włączenie do W związku z opisanym powyżej przebiegiem procesu ekspertów, czyli kompetentnych procesu zdecydowanie sugerujemy osób z zewnątrz, które pomogą kontynuację prac nad dokumentem zweryfikować przyjęte plany i założenia oraz strategicznym. Zaniechanie kontynuacji prac w profesjonalny sposób ocenią możliwości doprowadzi do zaprzepaszczenia wysiłku realizacji przyjętych celów. włożonego w powstanie niniejszego dokumentu, naruszając kapitał zaufania społecznego gromadzony przez organizatorów procesu i władze dzielnicy

20 Strategia rozwoju kultury w kontekście obowiązujących dokumentów strategicznych

Struktura i treść założeń Strategii Rozwoju Założenia niniejszego dokumentu są nie tylko Usług Kulturalnych w Dzielnicy Mokotów do niesprzeczne z założeniami zawartymi w już 2020 r. wpisuje się w treść obowiązujących istniejących aktach strategicznych, ale także w mieście i dzielnicy dokumentów twórczo rozwijają i uzupełniają istniejące strategicznych: ogólne zapisy. Poniżej przedstawiono wybrane fragmenty wskazanych • Strategii Rozwoju Miasta Stołecznego dokumentów, które odnoszą się bezpośrednio Warszawy do 2020 r., do obszaru kultury i usług kulturalnych. Stanowią one punkt odniesienia dla myślenia • Programu Rozwoju Kultury Miasta o strategii rozwoju usług kulturalnych Stołecznego Warszawy do 2020 r., będącego w dzielnicy Mokotów. dokumentem stworzonym przez aktywistów miejskich wyznaczającym najważniejsze zadania dla kultury w mieście Warszawie.

Na mocy Strategii Rozwoju m.st. Warszawy do roku 2020 r. jednym z priorytetów rozwoju Warszawy jest „Wzmocnienie poczucia tożsamości mieszkańców poprzez pielęgnowanie tradycji, rozwój kultury i pobudzanie aktywności społecznej”.

Głównym celem Programu Rozwoju Kultury Miasta Warszawy do 2020 r. jest rozwój kultury w jej zróżnicowanych przejawach. Zgodnie z wizją programu – który w adekwatnej dla siebie skali twórczo rozwija niniejszy dokument: „Kultura buduje współczesną tożsamość miasta i obywateli, wspiera ich aktywność oraz wzmacnia stołeczną i metropolitalną pozycję Warszawy”.

Do priorytetów i zasad Programu należy:

• rozwój nieskrępowanej twórczości i rozszerzanie oferty kulturalnej, którym towarzyszy rozwój infrastruktury kulturalnej (obejmującej istniejące lub nowe miejsca kultury);

• zwiększanie uczestnictwa w kulturze mieszkańców całej Warszawy, z czym wiąże się rozwijanie edukacji kulturalnej oraz wspieranie aktywności społecznej i wykorzystanie nowych technologii;

• budowanie wizerunku Warszawy jako europejskiego miasta kultury, które kształtuje swą współczesną tożsamość i docenia swoje korzenie.

21 Podsumowanie

Założenia strategiczne rozwoju usług kulturalnych w dzielnicy Mokotów do 2020 r.

Wizja Wartości Cele Strategiczne

Motto: „Zarażamy pasją kultury”

Funkcjonujące na Jakość 1. Mieszkańcy Mokotowa Mokotowie podmioty są aktywni jako twórcy, Wysoka jakość produktów kultury współpracują na organizatorzy i usług kulturalnych; wielu poziomach i odbiorcy działań Innowacyjność w działaniach na rzecz społeczno- i niestandardowość; wspólnego celu: oferty kulturalnych. współodpowiedzialność kulturalnej wysokiej jakości. 2. Zwiększona dostępność wszystkich aktorów za różnorodnych usług Żywa, różnorodna, otwarta poziom oferty kulturalnej. społeczno- kultura podnosi jakość życia Lokalność kulturalnych, mieszkańców dzielnicy adekwatnych do i wspiera ich lokalną Mokotów jest dzielnicą zdiagnozowanych tożsamość. wielu lokalnych miejsc potrzeb społeczności kultury. Kultura buduje Upowszechnianie kultury tożsamość mieszkańców lokalnych Mokotowa. ułatwia sprawny, 3. Zbudowanie i lokalnych społeczności. zintegrowany system efektywnych sieci przepływu informacji na współpracy temat wydarzeń podmiotów kultury kulturalnych. działających na rzecz mieszkańców Mokotowa. 22 Wykaz źródeł: Respublic – Dokument diagnostyczny wraz z założeniami do budowy strategii rozwoju usług kulturalnych w dzielnicy Mokotów sporządzony w ramach projektu „Od diagnozy do strategii – model planowania rozwoju usług publicznych”, 2014 r.

www.mokotow.waw.pl

Wszystkie zdjęcia zamieszczone w niniejszym dokumencie pochodzą ze strony www.mokotow.waw.pl i stanowią jedynie subiektywnie dobrane ilustracje idei opisywanych w tekście.

Wykonano na zlecenie Centrum Komunikacji Społecznej Urzędu m.st. Warszawy

Zespół: Anna Cybulko Joanna Stefańska Anna Wieczorek

Warszawa, listopad 2014 r.

23