Projekt Założeń Do Planu Zaopatrzenia W Ciepło, Energię Elektryczną I Paliwa Gazowe Dla Gminy Przykona

Załącznik do Uchwały Nr 0007 / 221 /2013 Rady Gminy Przykona z dnia 16 września 2013 roku

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Spis treści

WSTĘP...... 3 1.1 PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA ...... 3 1.2 ZAKRES OPRACOWANIA ...... 4 1.3 POWIĄZANIA PROJEKTU ZAŁOŻEŃ Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI ...... 5 1.4 CHARAKTERYSTYKA GMINY PRZYKONA ...... 12 1.4.1 Lokalizacja ...... 12 1.4.2 Warunki klimatyczne ...... 14 1.4.3 Sytuacja demograficzna ...... 16 1.4.4 Ogólna charakterystyka infrastruktury budowlanej ...... 26

2 OCENA STANU ISTNIEJĄCEGO ...... 31 2.1 INWENTARYZACJA STANU ISTNIEJĄCEGO ...... 31 2.1.1 Współpraca z przedsiębiorstwami energetycznymi ...... 31 2.1.2 Ankietyzacja obiektów ...... 32 2.2 OPIS OGÓLNY SYSTEMÓW ENERGETYCZNYCH GMINY ...... 33 2.3 SYSTEMY ENERGETYCZNE ...... 33 2.3.1 System elektroenergetyczny ...... 33 2.3.2 Plany rozwojowe systemu elektroenergetycznego na terenie gminy ...... 38 2.3.3 System ciepłowniczy ...... 38 2.3.4 System gazowniczy ...... 44 2.3.5 Odnawialne źródła energii ...... 45 2.4 KOSZTY ENERGII ...... 46 2.5 STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARZE GMINY...... 49 2.5.1 Charakterystyka głównych zanieczyszczeń atmosferycznych ...... 49 2.5.2 Ocena stanu atmosfery na terenie województwa, powiatu oraz Gminy Przykona ...... 51 2.6 OCENA STANU ISTNIEJĄCEGO W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA PALIWOWEGO, TECHNICZNEGO, EKONOMICZNEGO ZWIĄZANEGO Z ZAOPATRZENIEM GMINY W CIEPŁO, ENERGIE ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE 56

3 MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA LOKALNYCH ZASOBÓW PALIW I ENERGII ...... 57 3.1 LOKALNE ZŁOŻA PALIW ...... 57 3.2 MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA ODNAWIALNYCH ZASOBÓW PALIW I ENERGII ...... 57 3.2.1 Energia wiatru ...... 60 3.2.2 Energia słoneczna ...... 65 3.2.3 Energia geotermalna ...... 77 3.2.4 Energia z biomasy ...... 82 3.2.5 Energia z biogazu ...... 86 3.2.6 Energia spadku wody ...... 90

4 PROGNOZA ZAPOTRZEBOWANIA NA CIEPŁO I ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ ...... 91

5 PRZEDSIĘWZIĘCIA RACJONALIZUJĄCE UŻYTKOWANIE PALIW I ENERGII ...... 93 5.1 DZIAŁANIA ORGANIZACYJNE I ZARZĄDCZE ...... 93 5.2 DZIAŁANIA INFORMACYJNE I EDUKACYJNE ...... 94 5.3 DZIAŁANIA INWESTYCYJNE ...... 95 5.3.1 Inwestycje racjonalizujące zużycie ciepła ...... 95 5.3.2 Inwestycje racjonalizujące zużycie energii elektrycznej ...... 98 5.4 PROPOZYCJE FINANSOWANIA DZIAŁAŃ INWESTYCYJNYCH ...... 99

6 ZAKRES WSPÓŁPRACY MIĘDZY GMINAMI ...... 111 6.1 PISMA ODNOŚNIE WSPÓŁPRACY MIĘDZY GMINAMI W ZAKRESIE ZAOPATRZENIA ...... 111 6.2 ZAKRES WSPÓŁPRACY MIĘDZY GMINAMI ...... 112

7 PODSUMOWANIE ...... 114

Strona 2

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Wstęp

1.1 Podstawa prawna opracowania

Podstawę prawną opracowania projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona na lata 2013 – 2028 stanowi art. 19 ust. 1 Ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2012 r., poz. 1059), zgodnie z którym wójt (burmistrz, prezydent miasta) opracowuje projekt założeń. Sporządza się go dla obszaru gminy co najmniej na okres 15 lat i aktualizuje co najmniej raz na 3 lata. Poza tym należy wskazać, że zgodnie z art. 18 ust 1 wskazanej ustawy do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe należy:  planowanie i organizacja zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze gminy,  planowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na terenie gminy,  finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych znajdujących się na terenie gminy,  planowanie i organizacja działań mających na celu racjonalizację zużycia energii i promocję rozwiązań zmniejszających zużycie energii na obszarze gminy.

Ponadto, zgodnie z zapisami art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst pierwotny: Dz. U. z 1990 r., Nr 16, poz. 95, tekst jednolity: Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.), do zadań własnych gminy należy zaopatrzenie w energię elektryczną i cieplną oraz gaz. Proces legislacji projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energie elektryczną i paliwa gazowe przedstawiono na rys.1.

Strona 3

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Rys. 1. Proces legislacji projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energie elektryczną i paliwa gazowe 1.2 Zakres opracowania

„Prawo energetyczne” to bazowy dokument prawny dla gospodarki energetycznej, który określa jej kierunki i mechanizmy działania, powołuje również projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Opracowanie zawiera: a) ocenę stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, b) przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych, c) możliwości wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii, z uwzględnieniem energii elektrycznej i ciepła wytwarzanych w odnawialnych źródłach energii, energii elektrycznej i ciepła użytkowego wytwarzanych w kogeneracji oraz zagospodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych, d) możliwości stosowania środków poprawy efektywności energetycznej w rozumieniu ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej, e) zakres współpracy z innymi gminami.

Strona 4

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

1.3 Powiązania projektu założeń z dokumentami strategicznymi

W związku z przygotowaniem projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe należy wskazać, że kierunki rozwoju źródeł energii oraz inwestycje planowane do realizacji w ramach dokumentu wynikają z obowiązujących aktów prawnych, programów wyższego rzędu oraz dokumentów planistycznych uwzględniających tę problematykę. Z tego względu w ramach niniejszego rozdziału przedstawione zostały akty prawne oraz dokumenty regulujące kwestie racjonalizacji wykorzystania energii oraz rozwoju wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych.

Dyrektywa 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006r. w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych oraz uchylając dyrektywę Rady 93/76/EWG

Zgodnie z zapisami dyrektywy 2006/32/WE sektor publiczny w poszczególnych państwach członkowskich, a więc także w Polsce, powinien dawać dobry przykład w zakresie inwestycji, utrzymania i innych wydatków na urządzenia zużywające energię, usługi energetyczne i inne środki poprawy efektywności energetycznej. Poza tym wskazano, że państwa członkowskie powinny dążyć do osiągnięcia oszczędności w zakresie wykorzystania energii w wysokości 9% w dziewiątym roku stosowania dyrektywy (licząc od 1 stycznia 2008 r.). Tak więc na terenie Polski, a zatem i Gminy Przykona, konieczne jest wdrożenie przedsięwzięć wpływających na zmniejszenie wykorzystania energii oraz promujących wśród mieszkańców postawy związane z oszczędzaniem konwencjonalnych źródeł energii.

Dyrektywa 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 września 2001r. w sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych

Celem wskazanej dyrektywy jest wspieranie zwiększania udziału odnawialnych źródeł energii w produkcji energii elektrycznej na wewnętrzny rynek energii elektrycznej oraz stworzenie podstaw do opracowania przyszłych ram Wspólnoty w tym przedmiocie. Zgodnie z jej zapisami Państwa Członkowskie mają obowiązek podejmowania działań w kierunku zwiększenia zużycia energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii oraz promowania instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii w systemie przesyłowym,

Strona 5

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

dzięki czemu zapewniono gwarancję wykorzystania źródeł niekonwencjonalnych do produkcji energii elektrycznej.

Dyrektywa 2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej uchylająca dyrektywę 96/92/WE

Zgodnie ze wskazaniami dyrektywy 2003/54/WE Państwo Członkowskie może zobowiązać operatora systemu, aby dysponując instalacjami wytwarzającymi energię elektryczną, przyznawał pierwszeństwo tym instalacjom, które wykorzystują odnawialne źródła energii, odpady lub takie źródła, które produkują łącznie ciepło i elektryczność. W ten sposób w ramach dyrektywy Unia Europejska starała się zachęcić Państwa Członkowskie, w tym Polskę, do promowania produkcji energii z wykorzystaniem źródeł odnawialnych.

Odnowiona strategia UE dotycząca trwałego rozwoju

W ramach analizowanego dokumentu wskazane zostały cele odnoszące się do racjonalizacji wykorzystania energii oraz zwiększenia udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w ogólnym bilansie wykorzystywanych rodzajów energii na danym terenie. Do tych celów można zaliczyć:  cel ogólny: poprawić gospodarowanie zasobami naturalnymi oraz unikać ich nadmiernej eksploatacji, z uwagi na pożytki ponoszone przez ekosystemy, . cel operacyjny: zwiększyć wydajność zasobów w celu zmniejszenia ogólnego zużycia nieodnawialnych zasobów naturalnych oraz związane z nimi skutki ekologiczne wykorzystania surowców, a równocześnie wykorzystywać odnawialne zasoby naturalne w tempie nieprzekraczającym ich zdolności regeneracyjnych.

Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku

Działania w tym obszarze obejmują:  wypracowanie ścieżki dochodzenia do osiągnięcia 15% udziału OZE w zużyciu energii finalnej, w podziale na poszczególne rodzaje energii: energia elektryczna, ciepło, chłód, biokomponenty oraz w rozbiciu na poszczególne technologie,

Strona 6

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

 utrzymanie mechanizmów wsparcia dla producentów energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych poprzez system świadectw pochodzenia (zielonych certyfikatów). Instrument ten zostanie skorygowany poprzez dostosowanie do mającego miejsce obecnie i przewidywanego wzrostu cen energii produkowanej z paliw kopalnych,  realizacja wieloletniego programu promocji biopaliw i innych paliw odnawialnych w transporcie na lata 2008 – 2014,  utrzymanie obowiązku stopniowego zwiększania udziału biokomponentów w paliwach transportowych, tak aby osiągnąć zamierzone cele,  wprowadzenie dodatkowych instrumentów wsparcia o charakterze podatkowym zachęcających do szerszego wytwarzania ciepła i chłodu z odnawialnych źródeł energii, ze szczególnym uwzględnieniem wykorzystania zasobów geotermalnych (w tym przy utyciu pomp ciepła) oraz energii słonecznej (przy zastosowaniu kolektorów słonecznych),  wdrożenie programu budowy biogazowni rolniczych przy założeniu powstania do roku 2020 co najmniej jednej biogazowni w każdej gminie,  utrzymanie zasady zwolnienia z akcyzy energii pochodzącej z OZE,  bezpośrednie wsparcie budowy nowych jednostek OZE i sieci elektroenergetycznych umożliwiających ich przyłączenie z wykorzystaniem funduszy europejskich oraz środków funduszy ochrony środowiska, w tym środków pochodzących z opłaty zastępczej,  stymulowanie rozwoju przemysłu produkującego urządzenia dla energetyki odnawialnej, w tym przy wykorzystaniu funduszy europejskich,  realizacja inwestycji w hydroenergetyce.

Program dla Energetyki

Jednym z głównych celów programu jest realizacja zrównoważonego rozwoju gospodarki poprzez ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko zgodnie ze zobowiązaniami Traktatu Akcesyjnego i dyrektywami Unii Europejskiej oraz rozwoju odnawialnych źródeł energii. W ramach mechanizmów służących realizacji wskazanego celu przewidziano m.in.:  promowanie rozwoju wytwarzania energii w źródłach odnawialnych,  ograniczenie emisji gazów, które będzie realizowane poprzez inwestycje w urządzenia redukujące tę emisję,

Strona 7

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

 wprowadzenie efektywnych systemów ograniczania emisji SO2 oraz NOx.

Polityka Ekologiczna Państwa do roku 2030 w latach 2009-2012 z perspektywa do roku 2030

Polityka określa cele i kierunki działań na rzecz poprawy stanu środowiska. Do najważniejszych należy zaliczyć:  rozwój i wdrożenie metodologii wykonywania ocen oddziaływania na środowisko dla dokumentów strategicznych,  wdrażanie systemu „zielonych certyfikatów” dla zamówień publicznych,  promocja „zielonych miejsc pracy” z wykorzystaniem funduszy europejskich oraz promocja transferu do Polski najnowszych technologii służących ochronie środowiska przez finansowanie projektów w ramach programów unijnych.

Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020

Inwestycje planowane do realizacji w ramach niniejszego dokumentu, zmierzające do racjonalizacji wykorzystania energii wpisują się w następujące zapisy Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku:  cele strategiczny nr 1: Dostosowanie przestrzenie do wyzwań XXI wieku, . cel operacyjny 1.1. Poprawa stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie zasobami przyrodniczymi, . cel operacyjny 1.2. Wzrost spójności komunikacyjnej i powiązań z otoczeniem, . cel operacyjny 1.5. Przygotowanie i racjonalne wykorzystanie terenów inwestycyjnych.

Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego

Dokument opisuje podstawowe priorytety planistyczne dla kształtowania rozwoju przestrzennego Wielkopolski, dotyczące m.in. ochrony przyrody, transportu i infrastruktury oraz rozwoju osadnictwa. Określa ograniczenia i potencjalne obszary rozwoju energetyki odnawialnej. Według Planu Zagospodarowania na obszarze Wielkopolski, możliwe jest wykorzystanie odnawialnych źródeł energii tj.: energia wiatru, geotermia, energia wód powierzchniowych, energia słoneczna oraz biomasa i biogaz. Zakłada się także dalsze zwiększanie udziału upraw służących produkcji biomasy na cele energetyczne. Charakterystyka systemu elektroenergetycznego na terenie województwa uwzględnia wzrost

Strona 8

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

wykorzystania odnawialnych źródeł energii i działania związane z modernizacją sieci przesyłowej. Założenia dotyczące elektroenergetyki mają na celu poprawę efektywności energetycznej i wzrost bezpieczeństwa energetycznego. O efektywności energetycznej jest mowa m.in. w kontekście procesów inwestycyjnych w mieszkalnictwie, polegających na termomodernizacji budynków mieszkalnych i budynków użyteczności publicznej, co ma przyczyniać się do sukcesywnej poprawy jakości powietrza w Wielkopolsce. Celem głównym planu jest: Zrównoważony rozwój przestrzenny regionu jako jedna z podstaw wzrostu poziomu życia mieszkańców, a jego realizacja będzie się opierać na dwóch celach szczegółowych:  dostosowanie przestrzeni do wyzwań XXI wieku,  zwiększenie efektywności wykorzystania potencjałów rozwojowych województwa. Inwestycje planowane do realizacji na terenie Gminy Przykona są spójne z pierwszym z wyżej wymienionych celów Planu zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego, a w szczególności z działaniami: . poprawa stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie zasobami przyrodniczymi, . przygotowanie i racjonalne wykorzystanie terenów inwestycyjnych.

Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2008-2011 z perspektywa na lata 2012-2019

Celem strategicznym polityki ekologicznej województwa wielkopolskiego do 2019 roku jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego województwa (mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) oraz harmonizacja rozwoju gospodarczego i społecznego z ochroną walorów środowiskowych. Celowi temu podporządkowane są cele szczegółowe, których realizacja będzie miała miejsce poprzez przypisane im kierunki działań. Cele szczegółowe zostały ujęte w trzech blokach tematycznych, tj.: a) ochrona zasobów naturalnych, b) poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego, c) działania systemowe. Cele wojewódzkiej polityki ekologicznej są zgodne z „Polityką ekologiczną państwa na lata 2009- 2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016” i wpisują się w osiąganie celów polityki państwa. Inwestycje zawarte w niniejszym projekcie założeń wpisują się w następujące cele programu ochrony środowiska województwa wielkopolskiego:

Strona 9

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

 cel szczegółowy: ochrona zasobów naturalnych, . priorytet: gospodarowanie zasobami geologicznymi,  kierunki działań do 2019 roku:  kontynuowanie prac w zakresie poszukiwania, rozpoznania i dokumentowania złóż kopalin,  eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin,  ochrona złóż kopalin przed zabudową infrastrukturalną m.in. poprzez uwzględnianie złóż kopalin w opracowaniach planistycznych,  sukcesywna rekultywacja i zagospodarowanie terenów po eksploatacji kopalin.  cel szczegółowy: poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego, . priorytet: jakość powietrza,  kierunki działań do 2019 roku:  ograniczenie niskiej emisji ze źródeł komunalnych, w tym eliminowanie węgla jako paliwa w lokalnych kotłowniach i gospodarstwach domowych i zastępowanie go innymi, bardziej ekologicznymi nośnikami ciepła, w tym odnawialnych źródeł energii (np. wody geotermalne, energia słoneczna, energia wiatrowa, energia biomasy z lokalnych źródeł),  termomodernizacja budynków użyteczności publicznej i budynków mieszkalnych,  zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii,

 wdrażanie nowoczesnych technologii przyjaznych środowisku (BAT),

 rozwój infrastruktury drogowej z uwzględnieniem wymagań ochrony środowiska (obwodnice, poprawa stanu technicznego dróg),  edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie potrzeb i możliwości ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i stosowania odnawialnych źródeł energii oraz korzystania ze środków transportu publicznego.

Strategia Rozwoju Powiatu Tureckiego 2001-2015

W dokumencie sformułowano cztery strategiczne kierunki rozwoju powiatu tureckiego. Pierwszy z nich dotyczy: Ochrony zasobów środowiska i rozwoju infrastruktury komunalne.

Strona 10 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Inwestycje zaplanowane do realizacji na terenie Gminy Przykona wpisują się w program i projekty Strategii Rozwoju Powiatu Tureckiego w zakresie:  programu cząstkowego 1.2. Pełne wyposażenie w infrastrukturę techniczną, . projektu 1.2.1. Pełne zaopatrzenie w źródła energii cieplnej.

Program Ochrony Środowiska Gminy Przykona na lata 2010-2017

Jako podstawowy cel ekologiczny na obszarze Gminy Przykona do 2017 r. przyjęto „Trwały i zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy gminy”. Dla obszaru Gminy Przykona sformułowano następujące cele systemowe:  racjonalna gospodarka zasobami wodnymi,  ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do wód powierzchniowych i podziemnych,  ochrona przeciwpowodziowa,  ograniczenie niskiej emisji,  zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii (OZE),  ograniczenie uciążliwości systemu komunikacyjnego,  ochrona przed niejonizującym promieniowaniem elektromagnetycznym,  zapobieganie degradacji gleb,  zapobieganie degradacji zasobów złóż mineralnych,  zrównoważone użytkowanie kompleksów leśnych,  rozwój systemu ochrony przyrody,  ochrona i kształtowanie bioróżnorodności gminy,  podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa,  urządzenie miejsc rekreacji z wykorzystaniem walorów naturalnych.

Strona 11 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

1.4 Charakterystyka Gminy Przykona

1.4.1 Lokalizacja

Gmina wiejska Przykona leży we wschodniej części województwa wielkopolskiego, w południowo wschodniej części powiatu Turkowskiego. Gmina ta graniczy:  od północy z Gminą Brudzew,  od zachodu z Gminą Turek,  od południa z Gminą Dobra,  od wschodu z Gminą Uniejów (woj. łódzkie).

Rys. 2. Lokalizacja Gminy Przykona na tle województwa i powiatu

Strona 12 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Rys. 3. Mapa Gminy Przykona

Obszar gminy wynosi 11 093 ha, który zamieszkuje 4402 mieszkańców. Sieć osadniczą gminy tworzy 29 miejscowości w tym 18 wsi sołeckich (tabela 1).

Tab. 1. Sołectwa i jednostki osadnicze Gminy Przykona

Lp. Sołectwa Wsie wchodzące w skład sołectwa

1. Bądków Drugi Bądków Drugi 2. Bądków Pierwszy Bądków Pierwszy 3. Boleszczyn Boleszczyn 4. Dąbrowa Dąbrowa, Słomów Kościelny, Zmiotki 5. Ewinów Ewinów, Trzymsze 6. Gąsin Gąsin 7. Kaczki Plastowe Kaczki Plastowe 8. Laski Laski 9. Olszówka Olszówka 10. Posoka Posoka, Paulinów, Aleksandrów, Jakubka 11. Przykona Przykona 12. Psary Gajówka, Jeziorko, Józefina, Psary 13. Radyczyny Młyniska, Radyczyny, Radyczyny Kolonia 14. Rogów Rogów 15. Sarbice Sarbice 16. Smulsko Smulsko 17. Wichertów Wichertów 18. Żeroniczki Żeroniczki

Strona 13 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Elementem wiążącym ze sobą jednostki osadnicze jest system dróg. Przez obszar gminy przebiega trasa drogowa o kluczowym znaczeniu komunikacyjnym dla Gminy Przykona – droga krajowa nr 72 Konin - Turek - Uniejów – Łódź (Rys. 3) stanowiąca połączenie z autostradami A1 i A2. Sieć drogową gminy tworzą również drogi powiatowe:  4483P Szadów Pański – Żuki – ok. 0,20 km,  4484P Brudzew – Krwony – Warenka – gr. województwa Czepów – 4,66 km,  4497P Przykona – dobra – 3,43 km,  4498P Kaczki Średnie – Przykona – ok. 3,30 km,  4402P Smulsko – Wygoda – 3,92 km,  4506P Sarbice – Smulsko – 9,38 km,  4499P Rogów - Gąsin – Wietchinin – 2,20 km. Łączna długość dróg powiatowych wynosi 28,9 km. Uzupełnienie sieci dróg stanowią drogi gminne, o łącznej długości 80,3 km (w tym nawierzchnie asfaltowe – 76 km). Na terenie gminy oddano do użytku ścieżki pieszo-rowerowe o łącznej długości ok. 10 km. Łączą one gminę z Gminą Turek i miastem Turek i prowadzą do Zbiornika „Przykona” w miejscowości Zimotki.

1.4.2 Warunki klimatyczne

Gmina Przykona leży w strefie charakteryzującej się cechami przejściowymi pomiędzy klimatem oceanicznym a kontynentalnym. Elementy meteorologiczne kształtują w tym rejonie głównie masy powietrza polarno-morskiego i polarno-kontynentalnego, a w minimalnym stopniu powietrze arktyczne i zwrotnikowe. Według regionalizacji klimatycznej analizowany region zaliczono do Łódzkiej Dzielnicy Klimatycznej (wg R. Gumińskiego) i II strefy klimatycznej (zgodnie z PN-82-B-02403 pt. „Temperatury obliczeniowe zewnętrzne). Jest to obszar o najmniejszym w kraju opadzie atmosferycznym (poniżej 600 mm/rok). Średnia temperatura w roku wynosi +7,9˚C, Średnia temperatura stycznia -2,5˚C a lipca +18,0˚C. Dni pogodnych występuje około 50 a pochmurnych 120 – 150. Dni mroźnych 30 – 35, dni z przymrozkami 100 – 110. Pokrywa śnieżna zalega 40 – 60 dni. Okres wegetacyjny wynosi 210 - 220 dni. Roczne potencjalne parowanie wynosi 774 mm z czego 75% przypada na półrocze letnie. W charakterystyce warunków klimatu lokalnego wykorzystano dane z wieloletnich obserwacji meteorologicznych w stacji Koło.

Strona 14 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Wiatry będący czynnikiem wymiany i transportu mas powietrza pozostają w ścisły związku z charakterem cyrkulacji atmosferycznej. Wiosną wzrasta udział wiatrów wschodnich. Cisza stanowi 22% i występuje najczęściej miesiącach lipiec, sierpień, wrzesień, październik. Średnia ważona wiatrów bez rozbicia na kierunki sięga 4,2 m/s a wiatry wiejące z prędkością 3-7 m/s stanowią prawie 60% ogólnego udziału wiatrów w ciągu roku. Istotne znaczenie dla przyrody i gospodarki ma cyrkulacja powietrza. Obszar gminy ma układ wiatrów charakterystyczny dla panujących na całym Niżu Polski. Przeważają wiatry z sektora zachodniego, przy czym zimą większa frekwencja dotyczy kierunku południowo- zachodniego. Jesienią zwiększa się frekwencja wiatrów południowo-wschodnich. W analizowanym obszarze panują dobre warunki do rozprzestrzeniania się lokalnych zanieczyszczeń w atmosferze. Na odsłoniętych terenach obserwuje się zwiększenie prędkości wiatru oraz sprzyjającą dynamikę ruchów pionowych powietrza. Występują również miejsca wykazujące cechy zaciszności, a nawet skłonności do tworzenia inwersji radiacyjnych.

Rys. 4. Roczna róża wiatrów dla stacji meteorologicznej w Kole

Strona 15 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

1.4.3 Sytuacja demograficzna

1.4.3.1 Uwarunkowania demograficzne

Jednym z podstawowych elementów wpływających na rozwój gmin jest sytuacja demograficzna oraz perspektywy jej zmian. Przyrost ludności to przyrost liczby konsumentów, a zatem wzrost zapotrzebowania na energię oraz jej nośniki, zarówno sieciowe jak i w postaci paliw stałych, czy ciekłych.

4350

4334

4315 4300

4268

4262 4262 4250

4239

4237

4200 4203

4194 Liczba mieszkańców Liczba

4179

4168

4150 4148

4146 4146

4130 4130

4100 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Rok

* dane GUS www.stat.gov.pl Rys. 5. Liczba ludności w Gminie Przykona w latach 1995-2010

Liczba ludności na obszarze Gminy Przykona wykazywała tendencję malejącą w latach 1995-2001 oraz powolny wzrost po 2001 roku. Sytuacja ta wynika z przesiedleń ludności związanych z eksploatacją węgla brunatnego przez kopalnie KWB Adamów. Obecnie wydobycie prowadzi się poza obszarami zamieszkałymi. Duży wpływ na zmiany demograficzne ma migracja krajowa oraz zagraniczna. Gmina Przykona z bardzo dobrze rozwiniętą infrastrukturą drogową oraz komunalną stanowi atrakcyjne miejsce do osiedlenia się w szczególności dla mieszkańców sąsiednich miast. Wzrost liczby ludności obserwowany jest głównie w sołectwach położonych w sąsiedztwie gminy Turek oraz drogi krajowej nr 72.

Strona 16 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Najwyższy wskaźnik gęstości zaludnienia na 1 km2 posiadają sołectwa Przykona, Rogów i Laski, odpowiednio 113,7 os./km2, 94,1 os./km2 oraz 86,0 os./km2 (tab. 2.). Najniższe wskaźniki notuje się w sołectwach Dąbrowa, Ewinów oraz Posoka. Najliczniej zamieszkanymi sołectwami są: Przykona, Psary, Rogów i Laski - łącznie zasoby ludzkie na tym terenie stanowią ponad 40% ogółu lokalnej społeczności.

Tab. 2. Liczba ludności oraz gęstość zaludnienia w poszczególnych sołectwach Gminy Przykona Liczba ludności Powierzchnia Gęstość zaludnienia Lp. Sołectwa 2012r. km2 os./km2 1. Bądków Drugi 165 2,22 ~74,3 2. Bądków Pierwszy 195 2,76 ~70,7 3. Boleszczyn 279 4,68 ~59,6 4. Dąbrowa 88 9,91 ~8,9 5. Ewinów 237 19,21 ~12,3 6. Gąsin 235 2,78 ~84,5 7. Kaczki Plastowe 109 2,08 ~52,4 8. Laski 313 3,64 ~86,0 9. Olszówka 123 2,12 ~58,0 10. Posoka 199 12,28 ~16,2 11. Przykona 646 5,68 ~113,7 12. Psary 493 16,04 ~30,7 13. Radyczyny 187 9,49 ~19,7 14. Rogów 337 3,58 ~94,1 15. Sarbice 115 3,14 ~36,6 16. Smulsko 308 4,73 ~65,1 17. Wichertów 199 2,84 ~70,1 18. Żeroniczki 174 2,25 ~77,3 RAZEM 4402 109,43 ~40,2 * dane Urzędu Gminy Przykona

Średnia gęstość zaludnienia w gminie wynosi około 40 os./km2 i jest niespełna trzy razy niższa niż dla województwa wielkopolskiego (114,6 os./km2). Obszar powiatu tureckiego charakteryzuje się ponad dwukrotnie wyższym wskaźnikiem gęstości zaludnienia (90 os./km2).

Strona 17 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

W kształtowaniu wielkości zaludnienia zasadnicze znaczenie mają takie czynniki, jak: przyrost naturalny będący pochodną liczby zgonów i urodzeń, saldo migracji (migracje krajowe oraz zagraniczne), współczynnik feminizacji oraz struktura wiekowa ludności. W tabeli 3 porównano podstawowe wskaźniki demograficzne dotyczące Gminy Przykona w zestawieniu z analogicznymi wskaźnikami dla powiatu tureckiego, województwa wielkopolskiego oraz Polski.

Tab. 3. Porównanie podstawowych wskaźników demograficznych Trend z lat Wskaźnik Wielkość Jednostka 1995-2010 Stan ludności wg stałego miejsca zameldowania (31.12.2010) 4334 osób wzrost Powierzchnia gminy 110,93 km2 - Gmina 40 os./km2 wzrost Powiat 90 os./km2 wzrost Gęstość zaludnienia Województwo 114,6 os./km2 wzrost Kraj 122 os./km2 spadek Gmina -0,16 % spadek Powiat 0,19 % spadek Przyrost naturalny Województwo 0,28 % spadek Kraj 0,03 % spadek Gmina 0,93 % wzrost Powiat -1,71 % wzrost Saldo migracji Województwo 0,37 % wzrost Kraj 0,00 % spadek * dane GUS www.stat.gov.pl

Zakładane zmiany w strukturze demograficznej Gminy wyznaczono na podstawie prognozy wykonanej przez Główny Urząd Statystyczny dla powiatu tureckiego i poprzez przeniesienie tego trendu na poziom Gminy Przykona. Prognoza GUS przewiduje do 2030 roku zmniejszenie liczby ludności o 24 osoby, co stanowi spadek w stosunku do stanu ludności z 2010 roku o niespełna 0,6%. Taki stopień zmian jest mało prawdopodobny gdyż obecny trend zmian liczby mieszkańców gminy w ostatnich latach jest rosnący. Przy zachowaniu obecnego trendu, wzrost liczby ludności do roku 2030 wyniesie około 400 osób, czyli o 9,2%. W dalszej analizie trend oparty o prognozy GUS przyjęto jako pasywny (najbardziej niekorzystny) scenariusz rozwoju Gminy (Scenariusz A). W scenariuszu aktywnym (Scenariusz C) przyjęto, że liczba ludności będzie rosnąć zgodnie z obecnym trendem.

Strona 18 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Natomiast wariant umiarkowany (Scenariusz B) zakłada umiarkowany stabilizację liczby ludności na poziomie roku 2010. Wszystkie scenariusze przedstawiono na rysunku 6.

Rys. 6. Prognoza demograficzna dla Gminy Przykona

Obserwowana na terenie Gminy Przykona tendencja związana z przyrostem liczby osób w wieku produkcyjnym jest korzystnym zjawiskiem mającym wpływ na rozwój gospodarczy Gminy w chwili obecnej. Liczba osób w wieku produkcyjnym na terenie gminy równoważy liczbę osób w wieku poprodukcyjnym. Generuje to korzystną sytuację demograficzną z punktu widzenia dnia dzisiejszego. Liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym uległa spadkowi w stosunku do liczby ludności w wieku poprodukcyjnym, co oznacza, starzenie się społeczeństwa. Jest to bezwzględnie negatywny wskaźnik społeczno-gospodarczy, który obserwowany jest w skali całego kraju. Prognoza wskazuje, że maleje liczba osób, które w przyszłości wkroczą w wiek produkcyjny, a rośnie liczba osób będących wkrótce w wieku poprodukcyjnym.

Strona 19 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

3000

2500

2000 Ludność w wieku przedprodukcyjnym

Ludność w wieku produkcyjnym

1500 Ludność w wieku poprodukcyjnym Liczba ludności 1000

500

0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Rok

Rys. 7. Struktura wiekowa ludności dla Gminy Przykona

Z powyższej analizy demograficznej obejmującej ostatnie lata wynika wyraźny wzrost ludności gminy. Sytuacja ta jest następstwem dodatniego salda migracji. Wzrost przepływu ludności z miasta na tereny wiejskie spowodowany jest ograniczeniem popytu na prace w miastach, co stało się czynnikiem zatrzymującym (lub skłaniającym do powrotu) ludność na obszarach wiejskich, jak i z celami rezydencjalnymi (mieszkańcy dużych miast, zgodnie z tendencją europejską przeprowadzają się na obszary wiejskie funkcjonalnie związane z miastem w poszukiwaniu zdrowszych i tańszych warunków życia). Wzrost liczby ludności na wsi łączy się z dynamicznym wzrostem liczby gospodarstw domowych, wzrostem udziału obszarów wiejskich w rozmieszczeniu zasobów pracy oraz zwiększaniem liczby ludności w wieku produkcyjnym. Ważne jest przeprowadzanie inwestycji mających na celu poprawę stanu środowiska naturalnego, infrastruktury oraz zaplecza usługowego w celu przyciągania na teren gminy młodych, dobrze wykształconych mieszkańców, którzy zapewnią dodatkowe przychody dla budżetu gminy oraz przyczynią się do wzrostu liczby urodzeń.

Strona 20 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

1.4.3.2 Działalność gospodarcza, rolnictwo, leśnictwo

Działalność gospodarcza

Na przestrzeni lat 2001–2011 obserwowany jest systematyczny wzrost liczby przedsiębiorstw funkcjonujących na terenie Gminy Przykona. W analizowanym okresie liczba podmiotów wzrosła o 57 przedsiębiorstw. W strukturze działalności gospodarczej na terenie gminy dominują osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, które stanowią ponad 76% podmiotów ogółem.

Tab. 4. Podmioty gospodarcze działające na terenie gminy w latach 2001 – 2011r. Rok Wyszczególnienie 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Liczba podmiotów 136 145 155 141 138 156 165 167 170 182 193 gospodarczych ogółem 11 11 11 12 12 12 12 12 12 12 12 państwowe i Sektor samorządowe publiczny jednostki 10 10 10 11 10 10 10 10 10 10 10 prawa budżetowego ogółem 125 134 144 129 126 144 153 155 158 170 181 osoby fizyczne prowadzące 95 103 111 96 94 110 119 123 126 140 147 działalność gospodarczą spółki 6 6 6 6 6 7 7 7 7 6 8 handlowe Sektor spółki prywatny handlowe z udziałem 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 kapitału zagranicznego spółdzielnie 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 stowarzyszenia i organizacje 12 12 13 13 13 13 13 13 13 13 13 społeczne * dane GUS www.stat.gov.pl

Do największych grup branżowych na terenie gminy należą firmy z kategorii handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli, następnie firmy prowadzące działalność związaną z budownictwem. Ponadto dużo podmiotów zarejestrowanych było w sekcjach: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, co pokazano w poniższej tabeli 5.

Strona 21 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Tab. 5. Wykaz podmiotów gospodarczych na terenie gminy wg sekcji PKD 2007 w 09.2012r. Sekcja wg Liczba Opis PKD podmiotów Sekcja A Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 27 Sekcja B Górnictwo i wydobywanie 0 Sekcja C Przetwórstwo przemysłowe 23 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, Sekcja D 1 gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność Sekcja E 3 związana z rekultywacją Sekcja F Budownictwo 42 Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, Sekcja G 50 włączając motocykle Sekcja H Transport i gospodarka magazynowa 8 Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami Sekcja I 2 gastronomicznymi Sekcja J Informacja i komunikacja 1 Sekcja K Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 3 Sekcja L Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 0 Sekcja M Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 7 Działalność w zakresie usług administrowania i działalność Sekcja N 1 wspierająca Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe Sekcja O 9 zabezpieczenia społeczne Sekcja P Edukacja 9 Sekcja Q Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 12 Sekcja R Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 5 Sekcja S Pozostała działalność usługowa 8 Razem 211 * dane GUS www.stat.gov.pl

Największym przedsiębiorstwem w regionie powiatu tureckiego jest PAK Kopalnia Węgla Brunatnego Adamów S.A. Działalność rozpoczęła w 1959r. a pierwsze wydobycie węgla nastąpiło w 1964 r. Zdolność wydobywcza kopalni wynosi 4,5 – 5,0 mln Mg rocznie. Dla wydobycia takiej ilości węgla zdejmuje się około 32-34 mln m3 nadkładu i pompuje około 92 mln m3 wody. Obecnie węgiel brunatny wydobywany jest z dwóch odkrywek: „Adamów” i „Koźmin”. W kwietniu 2012r. zakończono wydobywanie węgla z odkrywki "Władysławów". Znajdująca się na terenie Gminy Przykona odkrywka „Adamów” w 2009r. charakteryzowała się:  powierzchnia wyrobiska – 405 ha,  średnia głębokość wyrobiska - 49 m,

Strona 22 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

 ilość poziomów: nadkładowych – 2, wydobywczy – 1,  wysokość pięter nadkładowych - 12÷25 m,  wysokość piętra węglowego - 3÷6,5 m,  wysokość piętra zwałowego - 43÷50 m,  wydobycie węgla – 3 mln Mg/rok,  zdejmowanie nadkładu – ok. 19,0 mln m3/rok.

Rolnictwo i leśnictwo

Gmina Przykona należy do turkowskiej strefy przemysłowej i pozostaje w strefie bezpośredniego oddziaływania przemysłu wydobywczego (kopalnia odkrywkowa KWB Adamów) usytuowanego w części północno-wschodniej. Obszary, na których możliwa jest intensyfikacja rolnictwa znajdują się w południowej części gminy. W związku z przewagą gruntów o niskiej przydatności rolniczej ich faktyczne przeznaczenie traci swoje miejsce na rzecz mieszkalnictwa, głównie w rejonie oddziaływania miasta Turku. Tereny, z których ustąpiła kopalnia wchodzą w skład terenów zaplecza lokalnego ruchu rekreacyjno- turystycznego i rolniczego.

Rys. 8. Użytkowanie gruntów na terenie Gminy Przykona

Strona 23 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Rolnicza przestrzeń produkcyjna zajmuje 56% powierzchni gminy, z czego 81% to grunty orne i 19% - to łąki i pastwiska. Grunty orne charakteryzują się małą przydatnością do produkcji rolnej. Podstawowym typem gleby są pseudo-bielice, brunatne wyługowane i murszaste, które zaliczone zostały do kompleksów żytnich szczególnie słabych i bardzo słabych. Najlepsze gleby występują w rejonach wsi: Bądków Pierwszy, Bądków Drugi, Kaczki Plastowe, Smulsko i Wichertów. Zwarty kompleks łąk i pastwisk występuje w dolinie Warty i Teleszyny. Użytki zielone charakteryzują się małą przydatnością dla rolnictwa. Jednak przez to, że są okresowo podtapiane wodami roztopowymi, że sąsiadują z naturalnymi i sztucznymi zbiornikami wodnymi oraz lasami i terenami zadrzewionymi, nadają się na siedliska dla wielu gatunków roślin i zwierząt. Na terenie Gminy Przykona w 2010r. było 737 gospodarstw rolnych. O produkcji rolnej decydują przede wszystkim większe gospodarstwa. Grunty należące do rolników indywidualnych są silnie rozdrobnione i nie stanowią potencjału produkcji towarowej. Struktura gospodarstw rolnych przedstawia się bardzo niekorzystnie. Średnia wielkość gospodarstwa nie przekracza 5ha. Mało jest funkcjonujących gospodarstw o powierzchni przekraczającej 15ha (rys. 9).

* dane GUS www.stat.gov.pl Rys. 9. Gospodarstwa rolne według grup obszarowych użytków rolnych w Gminie Przykona

Ważną pozycję w użytkowaniu powierzchni gminy zajmują lasy. Ich udział wynosi około 27%. Występują one w postaci ciągłego kompleksu leśnego we wschodniej części gminy. W drzewostanie dominuje sosna z domieszką brzozy i świerku. Większe urozmaicenie typów siedliskowych występuje na terenie z płytką wodą gruntową, w pobliżu cieków

Strona 24 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

i niewielkich zbiorników wodnych. Powierzchnia gruntów leśnych systematycznie się powiększa poprzez rekultywowanie gruntów pogórniczych oraz zalesianie słabych gruntów ornych.

Turystyka i rekreacja

W celu ochrony obszarów o cechach środowiska zbliżonych do stanu naturalnego oraz konieczności zapewnienia społeczeństwu warunków niezbędnych dla regeneracji sił w środowisku reprezentującym korzystne właściwości dla rozwoju turystyki i wypoczynku ustalono obszary chronionego krajobrazu. Na terenie Gminy Przykona obszar chronionego krajobrazu stanowi fragment tzw. Obszaru Uniejowskiego i zajmuje ok. 25% powierzchni gminy. W strefie Uniejowskiego Obszaru Krajobrazu Chronionego, którego powierzchnia wynosi 180 km2, znajduje się południowo-wschodnia część Gminy Przykona. Ponadto sołectwa Ewenów i Radyczyny wchodzą w skład tzw. osi ekologicznej rzeki Warty, stanowiącej Obszar Ochrony Doliny Warty. Obszary krajobrazu chronionego są terenami przeznaczonymi do uprawiania wszelkich form turystyki i wypoczynku. W bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się Zbiornik wodny Przykona utworzony w ramach „Programu małe retencji wód powierzchniowych na terenie województwa konińskiego do 2015 roku”. Zbiornik Przykona jest efektem rekultywacji o kierunku wodnym terenów po byłej odkrywce „Adamów”. Zbiornik wodny Przykona zlokalizowany jest na obszarze górniczym w obrębie zwałowiska wewnętrznego odkrywki Adamów w osi starego koryta rzeki Teleszyny Środkowej w granicach Gminy Przykona. W celu zachowania przepływu wody w Zbiorniku, gmina odtworzyła koryto rzeki Teleszyny Środkowej na odcinku 1500 m. Podstawowym przeznaczeniem zbiornika jest zagospodarowanie, w regionalnym systemie małej retencji, nadwyżek wody ze zlewni rzeki Teleszyny położonej powyżej zbiornika i okresowo wód ze studni głębinowych odprowadzanych do rzeki Teleszyny. Parametry techniczno-eksploatacyjne zbiornika:  powierzchnia terenu objęta rekultywacją - 242,1 ha,  powierzchnia czaszy zbiornika w granicach górnej krawędzi skarp - 168,59 ha,  powierzchnia na poziomie średniego zwierciadła wody 106,00m n.p.m. - 135,04 ha,  powierzchnia obrzeża czaszy zbiornika - 73,51 ha,  powierzchnia wyspy - ok. 3 ha,  powierzchnia zlewni zbiornika bez zlewni Górnej Teleszyny - 9,0 km2,

Strona 25 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

 powierzchnia zlewni zbiornika ze zlewnią Górnej Teleszyny -204,0 km2.

Wzdłuż południowego brzegu zbiornika rozciąga się piaszczysta plaża, przy której w okresie letnim funkcjonuje miejsce przeznaczone do kąpieli. Na zbiorniku zainstalowane są trzy pomosty, z których jeden pełni rolę przystani żeglarskiej, pozostałe dwa znajduje się przy miejscu przeznaczonym do kąpieli. Wypoczywający nad zbiornikiem mogą korzystać z wypożyczalni sprzętu pływającego, małej gastronomi oraz ogólnie dostępnego punktu sanitarnego. Specyficzne położenie zbiornika z jego nieosłoniętym zachodnim brzegiem stanowi doskonałe miejsce do uprawiania sportów wykorzystujących wiatr a szczególnie windsurfingu. Na terenach w położonych w bezpośrednim sąsiedztwie zbiornika, tj. w miejscowościach Dąbrowa i Zimotki wydzielono 135 działek pod budownictwo letniskowe o pow. od 630 do 1000m2, co stanowi całościowo powierzchnię 20 ha. Wszystkie działki mają dostęp do sieci elektrycznej, wodociągowej kanalizacyjnej. Ponadto zbiornik przyczyni się do:  poprawy mikroklimatu okolicy,  zapewni punkt czerpania wody do celów przeciwpożarowych,  stworzy warunki siedliskowe dla wielu gatunków ptactwa i ryb.

1.4.4 Ogólna charakterystyka infrastruktury budowlanej

Obiekty budowlane znajdujące się na terenie gminy różnią się wiekiem, technologią wykonania, przeznaczeniem i wynikającą z powyższych parametrów energochłonnością. Spośród wszystkich budynków wyodrębniono podstawowe grupy obiektów: budynki mieszkalne, obiekty użyteczności publicznej, obiekty handlowe, usługowe i przemysłowe – podmioty gospodarcze. Istniejące warunki mieszkaniowe na terenie gminy są zbliżone do warunków mieszkaniowych w kraju.

1.4.4.1 Zabudowa mieszkaniowa

Na terenie gminy dominuje skoncentrowana wzdłuż dróg kołowych zabudowa zagrodowa i jednorodzinna a także sporadycznie występuje zabudowa wielorodzinna. Ponadto spotkać można pojedyncze gospodarstwa rozsiane po całej gminie. Stan zasobów mieszkaniowych jest zbliżony do sytuacji województwa wielkopolskiego. W całej gminie wraz z upływem czasu, rozwojem technologii i wymogów normatywnych, w budynkach zmieniały się rodzaje materiałów i stosowane technologie.

Strona 26 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Począwszy od najstarszych budynków, w których zastosowano mury wykonane z cegły oraz kamienia wraz z drewnianymi stropami, kończąc na budynkach najnowocześniejszych, gdzie zastosowano ocieplenie przegród budowlanych materiałami termoizolacyjnymi. Na podstawie diagnozy stanu aktualnego zasobów mieszkaniowych w gminie można stwierdzić, że około 12% ogólnych zasobów stanowią budynki najstarsze, 30% - budynki wybudowane w latach 1945 - 1970, około 45% budynki wzniesione w latach 1971 - 2000 i 13% budynki najnowsze powstałe w latach 2001 - 2010. Struktura wiekowa budynków według powierzchni użytkowej, przedstawia się następująco: 7% to budynki najstarsze, 23% - budynki z okresu 1945 - 1970, 43% budynki z okresu 1971 - 2000 oraz 18% budynki najnowsze.

30% 30% Struktura wiekowa wg liczby mieszkań

Struktura wiekowa wg powierzchni

25% 23% 21%

20% 18% 18% 17% 15% 14%

15% 13% 13% Wartość % 9% 10%

5% 3% 2%

0% przed 1918 1918-1944 1945-1970 1971-1978 1979-1988 1989-2000 2001-2010 Rok

Rys. 10. Struktura wiekowa budynków wg liczby mieszkań i powierzchni w Gminie Przykona

Na koniec 2010 roku (dane wg GUS), na terenie Gminy Przykona zlokalizowanych było 1184 mieszkań o łącznej powierzchni 114 598 m2. Od 1995 roku liczba mieszkań wzrosła o 43 a ich całkowita powierzchnia o 38 579 m2. W latach 2004-2010 nastąpił najintensywniejszy rozwój budownictwa mieszkaniowego. W tym okresie oddano do użytku 119 budynków mieszkalnych (tab. 6).

Strona 27 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Tab. 6. Statystyka mieszkaniowa z lat 1995 - 2010 dotycząca Gminy Przykona

Mieszkania istniejące Mieszkania oddane do użytku w danym roku Rok Liczba Powierzchnia istniejąca Liczba Powierzchnia istniejąca sztuk m2 sztuk m2 1995 1141 76019 8 741 1996 1147 76496 6 477 1997 1148 76576 1 80 1998 1150 76722 2 146 1999 1152 76939 2 217 2000 1153 77079 1 140 2001 1157 77510 4 431 2002 1066 98317 9 1157 2003 1071 99345 5 1028 2004 1085 101153 17 2246 2005 1103 103433 20 2501 2006 1121 106001 21 3046 2007 1139 108388 19 2493 2008 1164 111866 28 3886 2009 1178 113663 14 1797 2010 1184 114598 11 1544 * dane GUS www.stat.gov.pl

Przeciętna liczba osób na 1 mieszkanie wynosi 3,66 (wskaźnik dla powiatu tureckiego – 3,33, dla województwa wielkopolskiego – 3,13), przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania wynosi 96,78 m2 (wskaźnik dla powiatu – 79,65 m2 i województwa wynosi – 78,23 m2). Z powyższego wynika, iż na tle województwa i powiatu, gmina dysponuje zasobami mieszkaniowymi znacznie lepszymi pod względem warunków zamieszkania od przeciętnych na terenach powiatu i województwa.

Tab. 7. Warunki mieszkaniowe na terenie Gminy Przykona w porównaniu do warunków panujących w powiecie i województwie

Województwo Wyszczególnienie: Gmina Przykona Powiat turecki wielkopolskie liczba izb w 4,93 4,09 3,96 mieszkaniu:

liczba osób na 1 3,66 3,33 3,13 mieszkanie: liczba osób na 1 izbę 1,20 1,22 0,79 pow. użytkowa 1 Przeciętna 96,78 79,65 78,23 mieszkania (m2) pow. użytkowa na 1 26,44 23,87 24,93 osobę (m2) * dane GUS www.stat.gov.pl

Strona 28 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Z posiadanych danych wynika, że Gminę Przykona, podobnie jak tereny województwa, z każdym rokiem cechuje poprawa warunków mieszkaniowych. W porównaniu do 2005 roku, jakość i komfort mieszkań uległ znacznemu podwyższeniu. Nastąpił wzrost przeciętnej powierzchni użytkowej jednego mieszkania o ponad 3 m2 oraz przeciętnej powierzchni użytkowej mieszkania na jedna osobę o niespełna 2 m2. Liczba izb w mieszkaniu systematycznie rośnie, a liczba osób przypadających na jedno mieszkanie maleje.

Tab. 8. Zmiany w zasobach mieszkaniowych Gminy Przykona w latach 2005 - 2010

Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010

liczba izb w 4,28 4,30 4,33 4,36 4,38 4,39

mieszkaniu:

liczba osób na 1 3,79 3,75 3,72 3,66 3,65 3,66 mieszkanie: pow. użytkowa 1 2 93,77 94,56 95,16 96,10 96,49 96,79

Przeciętna mieszkania (m ) pow. użytkowa na 1 24,75 25,22 25,58 26,25 26,43 26,44 osobę (m2) * dane GUS www.stat.gov.pl O sytuacji mieszkaniowej i jakości warunków mieszkaniowych świadczy również stopień wyposażenia w instalacje techniczno-sanitarne. Stan wyposażenia mieszkań w podstawowe urządzenia komunalne ulega systematycznej poprawie. W 2010 roku 100% budynków wyposażonych było w wodociąg, 69,8% budynków mieszkalnych posiadało łazienkę, natomiast 57% centralne ogrzewanie, 74,4% mieszkań posiada przyłącze do kanalizacji. Dla miejscowości nie objętych zbiorczą kanalizacją sanitarną przewidziano budowę oczyszczalni przydomowych. Zakłada się, że na terenie gminy tego typu rozwiązanie będzie przyjęte we wszystkich miejscowościach o rozproszonej zabudowie oraz w pojedynczych gospodarstwach znacznie oddalonych od terenów o zwartej zabudowie.

Strona 29 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Tab. 9. Stopień wyposażenia w instalacje techniczno - sanitarne w Gminie Przykona

Wyszczególnienie Liczba mieszkań Udział %

Rok 2002* ciepła woda bieżąca 687 67,9 gaz z butli 880 87,0 gaz z sieci 0 0,0 sposób ogrzewania - CO zbiorowe 13 1,3 sposób ogrzewania - CO indywidualne 530 52,4 sposób ogrzewania - piece 408 40,3 Rok 2006** wodociąg 1021 91,1 kanalizacja 720 51,5 łazienka 763 68,1 centralne ogrzewanie 612 54,6 gaz sieciowy 0 0 Rok 2010** wodociąg 1084 100*** kanalizacja 881 58,0 łazienka 826 69,8 centralne ogrzewanie 675 57,0 gaz sieciowy 0 0,0 * Narodowy Spis Powszechny ** dane GUS - www.stat.gov.pl *** dane UG Przykona

1.4.4.2 Obiekty handlowe, usługowe, przedsiębiorstw produkcyjnych

W Gminie Przykona brak jest dużych zakładów produkcyjnych. Główną rolę w strefie gospodarczej odgrywają firmy z kategorii handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, motocykli, następnie firmy prowadzące działalność związaną z budownictwem. Szereg podmiotów gospodarczych zarejestrowany jest i świadczy swoje usługi w budynkach mieszkalnych. Struktura zapotrzebowania energii w tego typu obiektach jest niejednorodna i często zmienna w czasie. Szczegółowa charakterystyka obiektów użyteczności publicznej została przedstawiona w dalszej części opracowania.

Strona 30 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

2 Ocena stanu istniejącego

2.1 Inwentaryzacja stanu istniejącego

Na potrzeby określenia stanu istniejącego w zakresie sytuacji energetycznej w gminie oraz oceny oddziaływania systemów energetycznych na środowisko wykorzystano:  dane statystyczne opublikowane przez GUS,  informacje udostępnione przez Urząd Gminy Przykona dotyczące: . obiektów użyteczności publicznej i mieszkalnych zarządzanych przez gminę, . opracowania o stanie środowiska na terenie Gminy Przykona, . informacje z Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego,  informacje z dokumentów z zakresu energetyki i ochrony środowiska szczebla powiatowego i wojewódzkiego,  dane z bazy Urzędu Marszałkowskiego dotyczące opłat środowiskowych i emisji zanieczyszczeń.

2.1.1 Współpraca z przedsiębiorstwami energetycznymi

Prawo energetyczne, ma istotne znaczenie, dla strategii rozwoju gmin i przedsiębiorstw energetycznych. Przepisy ustawy nakładają na przedsiębiorstwa energetyczne obowiązek sporządzania, na okresy nie krótsze niż trzy lata, planów rozwoju dla obszaru swojego działania, uwzględniając miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (kierunki rozwoju gminy). Plany te muszą m.in. określać:  przewidywany zakres dostarczania paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła,  przedsięwzięcia w zakresie modernizacji, rozbudowy albo budowy sieci oraz ewentualnych nowych źródeł paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła, w tym: . źródeł niekonwencjonalnych i odnawialnych, . przedsięwzięcia racjonalizujące zużycie paliw i energii u odbiorców, . przewidywany sposób finansowania inwestycji, . przewidywane przychody niezbędne do realizacji planów, . przewidywany harmonogram realizacji inwestycji. Przedsiębiorstwo to ma obowiązek współpracować z odbiorcami i gminami, a w szczególności przekazywać informacje o przedsięwzięciach wpływających na pracę urządzeń przyłączonych do sieci, albo zmianę warunków przyłączenia lub dostawy, a także

Strona 31 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

informacje niezbędne dla zapewnienia spójności między planem rozwoju przedsiębiorstwa, a „założeniami do planu…” i „planem zaopatrzenia w energię i paliwa gminy”. Jednocześnie zgodnie z ustawą Prawo energetyczne Wójt/Burmistrz/Prezydent opracowuje projekt założeń do planu zaopatrzenia w energię i paliwa gminy lub jej części, który powinien określać:  ocenę stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe,  przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych,  możliwości wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii, z uwzględnieniem skojarzonego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej oraz zagospodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych,  zakres współpracy z innymi gminami. Jeśli plany przedsiębiorstw energetycznych nie zapewniają realizacji tych założeń, wówczas Wójt/Burmistrz/Prezydent opracowuje projekt planu zaopatrzenia…, który powinien zawierać:  propozycje w zakresie rozwoju i modernizacji poszczególnych systemów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, wraz z uzasadnieniem ekonomicznym,  harmonogram realizacji zadań,  przewidywane koszty realizacji planowanych przedsięwzięć oraz źródła ich finansowania. Ustawa zobowiązuje przedsiębiorstwa energetyczne do nieodpłatnego udostępnienia Wójtowi/Burmistrzowi/Prezydentowi informacji i przedstawienia propozycji niezbędnych do opracowania projektu założeń do „planu zaopatrzenia w energie i paliwa dla gminy”. Każde przedsiębiorstwo musi więc określić swoje możliwości rozwojowe i przedstawić ofertę pokrycia potrzeb energetycznych gminy.

2.1.2 Ankietyzacja obiektów

W przypadku Gminy Przykona nie przeprowadzano badania ankietowego, gdyż mimo tego, że jest to metoda dokładniejsza, to jednak jest bardziej czasochłonna i kosztowna, co wydłużyłoby okres opracowania przedmiotowego dokumentu. Poza tym może się ona okazać metodą o ograniczonej skuteczności, bowiem zwykle nie udaje się otrzymać

Strona 32 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

informacji zwrotnych od wszystkich ankietowanych lub są one niepełne oraz obarczone dużym błędem ze względu na brak wiedzy ankietowanych w zakresie tematyki energetycznej. Badania ankietowe przeprowadzono w stosunku do budynków użyteczności publicznej na temat których uzyskano rzetelne informacje.

2.2 Opis ogólny systemów energetycznych gminy

Jednym z podstawowych czynników niezbędnych dla egzystencji ludności jest dostęp do źródeł energii. Wydobycie paliw i produkcja energii stanowi jeden z najbardziej niekorzystnych rodzajów oddziaływania na środowisko. Wynika to zarówno z ogromnego zapotrzebowania na energię, jak i istoty przemian energetycznych, którym energia musi być poddawana w celu dostosowania do potrzeb odbiorców. Jednym z najważniejszych obszarów funkcjonowania gminy jest gospodarka energetyczna, czyli kwestie związane z zaopatrzeniem w energię, jej użytkowaniem i gospodarowaniem na terenie gminy zapewniając bezpieczeństwo i równość dostępu zasobów.

2.3 Systemy energetyczne

2.3.1 System elektroenergetyczny

2.3.1.1 Informacje ogólne

Koncesję na obrót, przesyłanie i dystrybucję energii elektrycznej na omawianym terenie posiada ENERGA-OPERATOR S.A. Oddział w Kaliszu. Głównym sprzedawcą energii na obszarze Gminy Przykona jest ENERGA-OPERATOR S.A. Oddział w Kaliszu. Zakres działania dystrybutora energii pokazano na poniższym rysunku 11.

Strona 33 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Rys. 11. Obszar działania ENERGA-OPERATOR Oddział w Kaliszu

Przez obszar Gminy Przykona przebiegają linie o charakterze tranzytowym wysokiego napięcia WN 220 kV należące do Polskich Sieci Elektroenergetycznych Centrum S.A. oraz 110 kV (w dyspozycji ENERGA-OPERATOR S.A.) o łącznej długości 24,84 km. Na terenie gminy nie ma zlokalizowanych stacji transformatorowo-rozdzielczych WN/SN 110/15 kV (Główny Punkt Zasilania). Główne zasilanie w energię elektryczną obszaru Gminy Przykona odbywa się za pomocą linii SN wyprowadzonych ze stacji transformatorowo- rozdzielczej WN/SN 110/15 kV Żuki.

Tab. 10. Sieci rozdzielcze na terenie Gminy Przykona Rodzaj sieci energetycznej Długości sieci energetycznej na terenie gminy

Linie przesyłowe 220 kV 15,6 km wysokiego napięcia WN 110 kV 9,24 km

Linie rozdzielcze Napowietrzne 74,2 km średniego napięcia SN Kablowe 1,1 km

Linie rozdzielcze Napowietrzne 105,6 km niskiego napięcia nN Kablowe 17,7 km

Stacje transformatorowe SN/nN Słupowe 65 szt.

Strona 34 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Rys. 12. Przebieg linii wysokiego napięcia na terenie Gminy Przykona.

Sieć elektroenergetyczna nie ma problemu z dostarczaniem mocy i energii elektrycznej do istniejących obiektów. Linie średniego napięcia SN 15kV i niskiego napięcia nN 0,4kV oraz stacje transformatorowe są w dobrym stanie technicznym i posiadają rezerwy w zakresie obciążalności prądowej. Istnieją również rezerwy w mocach transformatorów SN/nN zainstalowanych w stacjach transformatorowych SN/nN.

Tab. 11. Wykaz stacji transformatorowych SN/nN na terenie Gminy Przykona Lp. Nr stacji Miejscowość Moc transformatora Typ stacji Ciąg liniowy SN 1 60124 Aleksandrów Wsp. 30 ŻH-15 Żuki-Koźmin 2 60145 Sarbice 40 STSKu-20/250 Żuki-Koźmin 3 60146 Łęg Wielki 30 ŻH-15 Żuki-Koźmin 4 60147 Radyczyny „A” 20 ŹH-15 Żuki-Koźmin 5 60148 Radyczyny „B” 20 ŹH-15 Żuki-Koźmin 6 60149 Radyczyny „C” 63 ŹH-15 Żuki-Koźmin 7 60150 Młyniska „A” 30 ŹH-15 Żuki-Koźmin 8 60154 Rogów „A” 63 ŹH-15 Żuki-Dobra II 9 60155 Rogów „B” 50 ŹH-15 Żuki-Dobra II 10 60156 Rogów „C” 50 ŹH-15 Żuki-Dobra II 11 60157 Laski „A” 30 ŹH-15 Żuki-Koźmin 12 60158 Laski „B” 63 ŹH-15 Żuki-Koźmin 13 60159 Laski „C” 63 STSu-20/250 Żuki-Koźmin 14 60163 Kaczki Plastowe 63 ŻH-15 Żuki-Dobra II 15 60164 Gąsin „A” 50 ŻH-15 Żuki-Dobra II

Strona 35 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

16 60165 Gąsin „B” 40 ŻH-15 Żuki-Dobra II 17 60166 Gąsin „C” 63 ŻH-15 Żuki-Dobra II 18 60184 Paulinów Posoka „A” 63 ŻH-15 Żuki-Koźmin 19 60185 Paulinów Posoka „B” 30 ŻH-15 Żuki-Koźmin 20 60186 Paulinów Posoka „C” 40 ŻH-15 Żuki-Koźmin 21 60198 Trzymsze „a” 20 ŻH-15 Żuki-Koźmin 22 60199 Trzymsze „B” 63 ŻH-15 Żuki-Koźmin 23 60222 Olszówka „A” 63 ŻH-15 Żuki-Dobra I 24 60223 Olszówka „B” 63 STSp-20/250 Żuki-Dobra I 25 60280 Boleszczyn „A” 50 STS-100 Żuki-Koźmin 26 60281 Bądków 40 STS-100 Żuki-Koźmin 27 60282 Smulsko 100 STS-250 Żuki-Koźmin 28 60283 Przykona I 63 ŻH-15 Żuki-Koźmin 29 60284 Przykona II 100 SB-2A Żuki-Koźmin 30 60285 Zimotki 30 STS-100 Żuki-Koźmin 31 60316 Rogów 40 STS-100 Kraski-Świnice 32 60354 Wichertów „A” 63 ŻH-15 Żuki-Koźmin 33 60355 Wichertów „B” 63 ŻH-15 Żuki-Koźmin 34 60356 Wichertów „C” 63 ŻH-15 Żuki-Koźmin 35 60387 Przykona WOSK 100 STS-250 Żuki-Koźmin 36 60478 Bądków 30 STS-250 Żuki-Dobra I 37 60550 Przykona SKR 125 STS-250 Żuki-Koźmin 38 60575 Ewinów I 20 STS-100 Kraski-Uniejów 39 60576 Bądków I 20 STS-100 Żuki-Koźmin 40 60577 Bądków II 40 STS-100 Dobra-Zimotki 41 60614 Boleszczyn „B” 63 STS-100 Żuki-Koźmin 42 60615 Boleszczyn „C” 40 STS-100 Żuki-Koźmin 43 60675 Olszówka 63 STSRp-20/250 Żuki-Koźmin 44 60823 Przykona-Bądków 63 STS-100 Żuki-Koźmin 45 60840 Smulsko 40 STS-100 Żuki-Koźmin 46 60853 Młyniska 30 STSR Zdrojki-Koło 47 60908 Bądków 100 STS-100 Żuki-Koźmin 48 60955 Laski 63 ŻH-15 Żuki-Dobra I 49 60956 Przykona 75 ŻH-15 Żuki-Koźmin 50 60990 Rogów 40 STS-100 Kraski-Świnice 51 60993 Dąbrowa 100 STS-250 Żuki-Koźmin 52 60999 Smulsko „A” 100 STS-100 Żuki-Koźmin 53 61000 Smulsko „C” 40 STS-100 Żuki-Koźmin 54 61009 Psary 63 STS-250 Żuki-Koźmin 55 61017 Paulinów 63 STS-100 Żuki-Koźmin 56 61030 Przykona 125 STS-100 Żuki-Koźmin 57 61050 Olszówka 250 STS-250 Żuki-Koźmin 58 61085 Psary 63 STSp-20/250 Żuki-Koźmin 59 61093 Ewinów 63 STSp-20/250 Kraski-Uniejów 60 61099 Młyniska 100 STSpb-20/250 Żuki-Koźmin 61 61103 Rogów 63 STSpb-20/250 Żuki-Koźmin 62 61113 Przykona 63 STSR-20/250 Żuki-Koźmin 63 61115 Zimotki 40 STSR-20/250 Żuki-Koźmin 64 61146 Dąbrowa (k. Zmiotek) 63 STSKu-20/250 Żuki-Koźmin 65 61158 Przykona 63 STSKu-20/400 b.d.

Strona 36 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

2.3.1.2 Oświetlenie ulic

Utrzymanie oświetlenia dróg, parków, skwerów i innych publicznych terenów należy do jednych z podstawowych obowiązków gminy w zakresie planowania energetycznego. Obecnie na terenie Gminy Przykona zainstalowanych jest 1150 lamp sodowych na wszystkich typach dróg o łącznej mocy 172,5 kW. Zużycie energii elektrycznej na cele oświetlenia kształtuje się na poziomie 790 MWh/rok.

2.3.1.3 Odbiorcy i zużycie energii elektrycznej

W niniejszym opracowaniu nie zawarto aktualnych i historycznych danych dotyczących liczby odbiorców i zużycia energii elektrycznej na terenie Gminy Przykona, gdyż ENERGA – OPERATOR S.A. Oddział w Kaliszu nie dysponuje takimi informacjami. Na terenie Gminy Przykona występują budynki mieszkalne o łącznej liczbie mieszkań 1184 szt. (stan na koniec 2010 r.) dla których roczne zużycie energii elektrycznej oszacowano na poziomie około 3528 MWh. Średnioroczne zużycie energii w budynkach użyteczności publicznej administrowanych przez gminę wynosiło w 2012 roku 202 MWh. W poniższej tabeli przedstawiono roczne zużycia energii elektrycznej w latach 2008 – 2012 w wybranych budynkach użyteczności publicznej.

Tab. 12. Zużycie energii elektrycznej w budynkach użyteczności publicznej

Grupa Zużycie energii elektrycznej (kWh) taryfowa 2008 2009 2010 2011 2012 Budynek Przedszkola C11 18 519 21 215 18 735 19 944 19 500 w Przykonie Budynek Szkoły Podstawowej C11 30 041 34 705 40 249 30 469 33 000 w Przykonie Sala sportowa C11 15 461 18 190 19 240 17 826 17 500 w Przykonie Budynek Gimnazjum w C11 38 840 44 773 40 678 44 403 44 600 Przykonie Budynek Szkoły Podstawowej C11 5 460 7 155 7 782 6 919 6 900 w Boleszczynie Budynek Szkoły Podstawowej C11 39 446 39 661 44 236 34 368 43 000 w Sarbicach Budynek biurowy Urzędu C11 - - - 33 150 33 005 Gminy Budynek Ośrodka Zdrowia C11 - - - 4 968 4 068

Strona 37 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

W bilansie uwzględniono również zakłady usługowe i przetwórcze oraz obiekty pozostałe, dla których roczne zapotrzebowanie na energię oszacowano na poziomie około 2000 MWh.

Tab. 13. Analiza zapotrzebowania na energię elektryczną dla obiektów zlokalizowanych na terenie Gminy Przykona

Rodzaj obiektu Roczne zużycie energii (MWh) Budownictwo mieszkaniowe 3528

Przemysł i Usługi 2000

Budynki użyteczności publicznej 202

Oświetlenie uliczne 790

Razem 6520

2.3.2 Plany rozwojowe systemu elektroenergetycznego na terenie gminy

W zamierzeniach inwestycyjnych na terenie Gminy Przykona ENERGA - OPERATOR S.A. Oddział w Kaliszu przewiduje w latach 2018 - 2019 modernizację linii wysokiego napięcia WN 110kV relacji Elektrownia Adamów - GPZ Poddębice. W ramach modernizacji przewidywane jest dostosowanie istniejącej linii WN do pracy w temperaturze +80˚C. W ramach planowanej modernizacji nie przewiduje się istotnej zmiany trasy przebiegu linii i wprowadzenie istotnych ograniczeń w zagospodarowaniu terenu. Ponadto, w planach inwestycyjnych ENERGA - OPERATORA S.A. Oddział w Kaliszu posiada zarezerwowane środki na przyłączenia odbiorców do sieci elektroenergetycznej wysokości 282 tyś. złotych w 2013 roku. Poza tym sieć elektroenergetyczna średniego napięcia SN 15kV i niskiego napięcia nN 0,4kV na terenie Gminy Przykona jest na bieżąco modernizowana. Takie działania ENERGA - OPERATORA S.A. Oddział w Kaliszu będzie czynił również w najbliższych latach.

2.3.3 System ciepłowniczy

Na obszarze Gminy Przykona nie ma scentralizowanego systemu zaopatrzenia i pokrycia potrzeb cieplnych, zarówno mieszkańców, jak i przemysłu. Powyższe potrzeby pokrywane są z lokalnych źródeł ciepła - kotłownie indywidualne, bądź tradycyjne

Strona 38 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

ogrzewanie piecowe. Z uwagi na rozproszenie zabudowy, w przeważającej ilości zabudowy zagrodowej i jednorodzinnej w dalszej perspektywie przewiduje się budowę lokalnego systemu ciepłowniczego na bazie biogazowi. Odbiorców ciepła zlokalizowanych na terenie Gminy Przykona można podzielić na następujące kategorie: a) odbiorcy indywidualni ciepła na cele bytowe, w tym:  budynki jednorodzinne – do celów ogrzewania pomieszczeń i przygotowania ciepłej wody użytkowej,  budynki wielorodzinne – do celów ogrzewania pomieszczeń i przygotowania ciepłej wody użytkowej, b) instytucje użyteczności publicznej – do celów ogrzewania pomieszczeń i przygotowania ciepłej wody użytkowej, c) odbiorcy przemysłowi wykorzystujący ciepło w instalacjach przemysłowych do procesów technologicznych. System ciepłowniczy gminy oparty jest na indywidualnych źródłach ciepła - małych kotłowniach domowych, opalanych przede wszystkim, węglem i drewnem oraz w niewielu przypadkach olejem opałowym. Widoczne jest coraz większe zainteresowanie kotłami na ekogroszek i zasilanych olejem. Z takich rozwiązań korzysta coraz więcej mieszkańców gminy w celu ogrzania pomieszczeń i podgrzania c.w.u. Istniejące w wielu gospodarstwach kotły spalające paliwa stałe, głównie węgiel kamienny, są w większości przestarzałe. Emitują one do atmosfery znaczne ilości gazów SO2, NO2, CO i CO2 (w ramach tzw. niskiej emisji), które są bardzo szkodliwe nie tylko dla środowiska przyrodniczego, ale także dla zdrowia ludzi. W kotłach i piecach domowych bardzo często spala się odpady w tym substancje niebezpieczne takie jak pojemniki i materiały z polichlorku winylu (PCV), materiały gumowe, opakowania z polietylenu (PET), polipropylenu czy poliuretanu). Przy braku jakichkolwiek filtrów na emitorach do środowiska dostaje się bardzo wiele toksyn. Większość instalacji odbiorczych centralnego ogrzewania w obiektach mieszkaniowych zlokalizowanych na terenie gminy wykonana jest w technologii tradycyjnej, tj. z przewodów wykonanych z rur stalowych i grzejników członowych żeliwnych lub panelowych. Tylko część z tych instalacji posiada zainstalowane przygrzejnikowe zawory regulacyjne z głowicami termostatycznymi. Stan instalacji odbiorczych centralnego ogrzewania omówionych powyżej można ocenić jako dobry w tych obiektach, gdzie zainstalowano przygrzejnikowe zawory z głowicami termostatycznymi, które umożliwiają racjonalne

Strona 39 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

korzystanie z ciepła stosownie do potrzeb w poszczególnych pomieszczeniach. W przypadku budynków, gdzie instalacja centralnego ogrzewania nie jest wyposażona w ww. zawory, ocena tych instalacji wypada niezadowalająco, niezależnie od stanu technicznego samych rurociągów i grzejników – brak możliwości racjonalizowania dostaw ciepła do poszczególnych pomieszczeń (niska efektywność ekonomiczna instalacji). Istotne znaczenie dla wielkości zużycia energii na ogrzewanie ma wiek budynków i historia ich eksploatacji. Realizowany od kilku lat program termomodernizacji wspierany kredytami z premią termomodernizacyjną pozwala na ograniczenie strat ciepła. Średnie zużycie ciepła (bez działań termomodernizacyjnych) na cele grzewcze w zależności od wieku budynku przedstawiono na poniższym rysunku.

Rys. 13. Zapotrzebowania na ciepło w zależności od wieku budynku

Do obliczenia zapotrzebowania na ciepło dla budynków mieszkalnych użyto średniego zużycia energii w zależności od wieku budynku. Wynik przedstawia tabela poniżej.

Strona 40 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Tab. 14. Zużycie ciepła na cele grzewcze w budynkach mieszkalnych

Mieszkania zamieszkane wg okresu budowy budynków

ogółem przed 1966 1967 - 1985 1986 - 1992 1993 - 1997 od 1998

Powierzchnia mieszkań (m2)

114052 33929 36259 12946 10789 20129

Zużycie energii cieplnej (kWh/rok)

25459680 10178700 9427340 2330280 1510460 2012900

W oparciu o dane z tabeli 14 zapotrzebowanie energii na potrzeby ogrzewania w budynkach mieszkalnych wynosi około 91 655 GJ rocznie. Powierzchnia budynków przeznaczona pod działalność gospodarczą wynosi 21 794,28 m2. Zakładając średnie zużycie energii cieplnej na poziomie 160 kWh/m2/rok oszacowano zużycie energii cieplnej 12 554 GJ rocznie. Budynki użyteczności publicznej znajdujące się na obszarze gminy są zróżnicowane pod względem przeznaczenia, wieku i technologii wykonania. Na potrzeby niniejszego opracowania jako budynki użyteczności publicznej przyjęto obiekty zlokalizowane na terenie gminy administrowane przez Urząd Gminy oraz Zespół Szkół w Przykonie. Wykaz tych obiektów oraz zużycie paliw przedstawiono w tabeli 15. Zapotrzebowanie energii na potrzeby ogrzania budynków użyteczności publicznej wynosi 4291,95 GJ. Wielkość tą, oszacowano na podstawie zużycia oleju opałowego (tabela 15). Przyjęto wartość opałową w wysokości 0,0355 GJ/dm3 i sprawność kotłów na poziomie 93%. Do powyższych obliczeń niezbędne jest doliczenie zapotrzebowania na energię cieplną na przygotowanie ciepłej wody użytkowej. Do obliczeń tych wskaźników skorzystano z metodologii określonej w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. w sprawie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynku i lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową oraz sposobu sporządzania i wzorów świadectw ich charakterystyki energetycznej. Skorzystano także z tabeli „Przeciętne normy zużycia wody na jednego mieszkań w gospodarstwach domowych” wg Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 14 stycznia 2002 r. w sprawie określenia przeciętnych norm zużycia wody. Oszacowano, że ilość energii

Strona 41 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

niezbędnej do przygotowania ciepłej wody użytkowej bez uwzględnienia strat wyniesie 12 100 GJ rocznie. Należy zwrócić uwagę, że oszacowana ilość energii jest to tzw. energia końcowa nie uwzględniająca średniej sprawności całkowitej na którą składa się między innymi sprawność produkcji i przesyłu energii. Ilość energii pierwotnej u źródła potrzebnej do pokrycia zapotrzebowania na ogrzewanie, przygotowanie ciepłej wody użytkowej Gminy Przykona wyniesie ok. 120 600 GJ rocznie. Dane te posłużą do prognozy zużycia ciepła w Gminie Przykona. Zwrócić należy uwagę, że powyższe dane są szacunkowe. Dane te i oszacowania można będzie doprecyzować, jeśli gmina przeprowadzi szczegółową inwentaryzację budynków mieszkalnych, użyteczności publicznej i innych znajdujących się na terenie gminy.

Strona 42

Tab. 15. Zużycie energii elektrycznej w budynkach użyteczności publicznej

Powierzchnia Moc 3 Rok Rok Rodzaj Rodzaj Zużycie paliwa (dm ) użytkowa źródła przeprowadzonej budowy pieca paliwa (m2) (kW) 2008 2009 2010 2011 2012 termomodernizacji Budynek lekki olej 1996 304,5 Viessmann 105 15 100 21 700 15 400 17 900 16 000 - Przedszkola opałowy w Przykonie Budynek Szkoły lekki olej 1951 1843,68 Torus 2 szt. 2 x 100 45 950 43 100 41 050 39 300 45 000 2005 Podstawowej opałowy w Przykonie Sala sportowa lekki olej 1998 1056 Torus 275 Zużycie oleju opałowego łącznie ze szkołą podstawową - w Przykonie opałowy Budynek lekki olej 2002 2416,1 Torus 2 szt. 2 x 110 28 700 28 300 27 700 26 900 27 000 - Gimnazjum w opałowy Przykonie Budynek Szkoły lekki olej 1962 502 Torus 100 11 100 13 350 13 900 14 400 14 000 - Podstawowej w opałowy Boleszczynie Budynek Szkoły lekki olej 1957 1951,6 Torus 2 szt. 2 x 100 30 000 27 000 27 600 27 700 28 000 - Podstawowej w opałowy Sarbicach Budynek lekki olej 1992 1034,72 Torus 2 szt. 2 x 100 b.d 10 000* 7 300* 8 300* 14 000* - biurowy opałowy Urzędu Gminy Budynek lekki olej 1975 b.d. Torus 100 b.d 1 000* 4 100* 5 600* 3 000* - Ośrodka opałowy Zdrowia * Ilość oleju zakupiona w danym roku W przypadku przedsiębiorstw prowadzących działalność na terenie gminy, są to głównie małe firmy z branży handlowo – usługowej zlokalizowane w domach jednorodzinnych właścicieli lub wynajętych pomieszczeniach. W związku z tym, zasilane są one z kotłowni lokalnych zasilających budynki, w których są zlokalizowane. Na potrzeby grzewcze podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy, podobnie jak domów jednorodzinnych wykorzystywany jest węgiel. Scentralizowany system ciepłowniczy nie występuje na terenie Gminy Przykona. Budowa od podstaw lokalnego systemu ciepłowniczego opartego na węglu lub innych kopalnych nośnikach energii w przypadku Gminy Przykona jest nieopłacalna, ze względu na wysokie koszty sieci ciepłowniczej, transportu paliwa, utylizację odpadów oraz rozproszoną zabudowę. Nie można, jednak wykluczać budowy w przyszłości sieci ciepłowniczej opartej o energię pozyskaną z Biogazowi Przykona, która ma powstać na terenie gminy w najbliższych latach. Jedną z koncepcji jest zaopatrzenie w ciepło budynków użyteczności publicznej (Urzędu Gminy, Zespołu Szkół w Przykonie, Ośrodka Zdrowia), które znajdować się będą w bliskiej odległości względem planowanej inwestycji. O opłacalności przedsięwzięcia zdecyduje analiza w oparciu o środki dostępnych funduszy środowiskowych, zwłaszcza w przypadku realizacji programowych działań zmierzających do redukcji niskiej emisji.

2.3.4 System gazowniczy

Przez teren Gminy Przykona przebiega przesyłowa sieć gazowa wysokiego ciśnienia DN 250 relacji Turek - Uniejów, której właścicielem jest Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Długość gazociągu zlokalizowanego na terenie gminy wynosi ok. 14 km. GAZ-SYSTEM S.A. obecnie realizuje projekt budowy gazociągu wysokiego ciśnienia DN 700 relacji Gustorzyn-Odolanów. Projekt zlokalizowany jest na terenie dwóch województw i przebiegać będzie przez obszar Gminy Przykona. Obecnie na obszarze gminy nie funkcjonuje zbiorczy system zaopatrzenia w gaz. Operator sieci gazowej, którym jest Wielkopolska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. Oddział Zakładów Gazownictwa w Kaliszu nie planuje rozbudowy sieci gazowej na terenie gminy. Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Rys. 14. Przebieg trasy gazociągu DN 250 relacji Turek - Uniejów

2.3.5 Odnawialne źródła energii

Na terenie Gminy Przykona nie wykorzystuje się całkowitego potencjału energii odnawialnej. Część gospodarstw domowych korzysta z kolektorów słonecznych do wytworzenia ciepłej wody użytkowej, oraz pomp ciepła na potrzeby ogrzewania, stanowią one jednak nikłe udziały w ogólnym bilansie energetycznym. Podstawowe instalacje wykorzystujące OZE to:  137 instalacji kolektorów słonecznych na budynkach prywatnych o łącznej powierzchni 656 m2,  w Szkole Podstawowej w Sarbicach zainstalowano kolektory słoneczne o powierzchni 16,38 m2 służące do podgrzewania c.w.u.,  na budynku Urzędu Gminy zainstalowano 21 paneli fotowoltaicznych o łącznej mocy 5,04 kV,  w sześciu domach jednorodzinnych zainstalowano pompy ciepła na potrzeby c.w.u, jedna z nich dodatkowo wspomaga system centralnego ogrzewania.

W dalszej części opracowania przedstawiono potencjał możliwości wykorzystania energii odnawialnej na terenie gminy a także opis możliwych przedsięwzięć do realizacji w tym zakresie.

Strona 45 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

2.4 Koszty energii

Koszt wytworzenia 1 GJ energii cieplnej do ogrzewania przykładowego budynku jednorodzinnego przy uwzględnieniu średniego kosztu zakupu oraz sprawności urządzeń działających na poszczególne nośniki energii przedstawia rysunek 15. Poniżej zestawiono założenia przyjęte do analizy. Dane przykładowego budynku jednorodzinnego to średnia dla budynków istniejących na terenie gminy wynikająca z danych statystycznych.

Tab. 16. Charakterystyka przykładowego obiektu jednorodzinnego

Charakterystyka przykładowego obiektu jednorodzinnego

Cecha Jednostka Opis / wartość

Dane techniczne budowlane

Technologia budowy - tradycyjna

Szerokość budynku m 11,3

Długość budynku m 9

Wysokość budynku m 6

Powierzchnia ogrzewana budynku m2 97

Kubatura ogrzewana budynku m3 272,5

Sumaryczna powierzchnia okien i drzwi zewnętrznych m2 20,7

Sumaryczna powierzchnia drzwi zewnętrznych m2 4,0

Dane energetyczne

Jednostkowy wskaźnik zapotrzebowania na ciepło GJ/m2 0,77

Roczne zapotrzebowanie na ciepło budynku GJ/rok 74,7

Zapotrzebowanie na moc cieplną budynku kW 9,7

Typ kotła - węglowy - węglowy

Sprawność kotła % 60

Ponadto przyjęto poniższe ceny paliw i energii (cena z VAT i ewentualny transport):  cena węgla do kotłów komorowych 750 zł/tonę,  cena węgla do kotłów retortowych 800 zł/tonę,  cena drewna opałowego 150 zł/m3,  cena słomy 30 zł/m3,

Strona 46 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

 cena oleju opałowego 4,05 zł/litr,  cena gazu płynnego LPG 2,74 zł/litr,  ceny energii elektrycznej zgodnie z taryfą ENERGA - OPERATIOR S.A. (dla taryfy G12 – 60% ogrzewania w taryfie nocnej oraz 40% w taryfie dziennej),  ceny energii elektrycznej zgodnie z taryfą ENERGA - OPERATIOR S.A.(dla taryfy G11),  pompa ciepła zasilana energią elektryczną w taryfie G11. W niniejszej analizie nie uwzględnia się kosztów ewentualnej obsługi i remontów urządzeń oraz nakładów inwestycyjnych niezbędnych do poniesienia w przypadku zmiany nośnika energii. Przyjęto również sprawności wytwarzania w zależności od sposobu ogrzewania i rodzaju stosowanego paliwa. Przedstawiono również efekt energetyczny spowodowany zmianą kotła węglowego na inne alternatywne źródło ciepła. W poniższej analizie nie wzięto pod uwagę ciepła sieciowego i gazu, ponieważ takie źródło ciepła nie występuje na terenie Gminy Przykona (Tabela 17).

Tab. 17. Roczne zużycie paliw na ogrzanie budynku indywidualnego z uwzględnieniem sprawności energetycznej urządzeń grzewczych oraz potencjał redukcji zużycia energii w wyniku zastosowania technologii alternatywnej do kotła węglowego komorowego

Roczne zużycie paliwa dla różnych źródeł ciepła Redukcja zużycia Sprawność Zużycie paliwa Rodzaj kotła energii kotła [%]* Ilość Jednostka paliwa

Kocioł węglowy - tradycyjny 60 4,98 Mg/a -

Kocioł węglowy - retortowy 80 3,74 Mg/a 25%

Kocioł olejowy 93 2,3 m3/a 35,5%

Kocioł LPG 96 2,1 m3/a 37,5%

Kocioł na drewno 80 9,13 m3/a 25%

Kocioł na słomę 80 39,84 m3/a 25% Pompa ciepła zasilana 300 6,92 MWh/rok 80% energią elektryczną** Ogrzewanie elektryczne 100 20,75 MWh/rok 40%

* sprawność średnioroczna ** dla pomp ciepła określa współczynnik COP, tu przyjęto COP=3

Strona 47 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

180

160

140

120 194,78

100 169,86

80 124,70

64,95

18,33

16,00

40,05 Jednostkowe koszty ciepła [zł/ GJ] 20 50,00

0 energia energia kocioł pompa węgiel- węgiel- kotły na kotły na elek.G12 elek. G11 olejowy ciepła kocioł kocioł drewno słomę tradycyjny retorowy Sposób ogrzewania

Rys. 15. Porównanie kosztów wytworzenia energii w odniesieniu do energii użytecznej dla różnych nośników

Z przeprowadzonej symulacji (rys.12) wynika, że najwyższy koszt wytworzenia ciepła w przeliczeniu na ilość ciepła potrzebnego do zachowania normatywnego komfortu cieplnego występuje w przypadku zasilania w ciepło energią elektryczną oraz olejem opałowym. Najniższe koszty dla przykładowego budynku jednorodzinnego występują w przypadku kotłowni zasilanej paliwami stałymi na słomę, a w dalszej kolejności na drewno, węgiel do kotłów retortowych oraz komorowych. Konkurencyjne pod względem kosztów eksploatacyjnych jest ogrzewanie pompą ciepła, która około 2/3 energii potrzebnej do ogrzewania pobiera z gruntu (lub innego źródła), a tylko 1/3 w postaci energii konwencjonalnej, jaką zazwyczaj jest energia elektryczna. Rozważając zmiany źródła ciepła należy się liczyć z poniesieniem znacznych nakładów inwestycyjnych, które nie zostały uwzględnione na omawianym rysunku.

Strona 48 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

2.5 Stan środowiska na obszarze gminy

Istnieje wiele sposobów zaopatrzenia w ciepło na terenie Gminy Przykona. W głównej mierze opiera się ono na spalaniu węgla kamiennego w domowych instalacjach grzewczych. Niestety, ogrzewanie tradycyjnymi metodami ma skutki uboczne: podczas spalania paliw powstają zanieczyszczenia, które są emitowane do środowiska. Najwięcej szkodliwych substancji powstaje ze stosowania węgla lub innych paliw kopalnych. W dużym stopniu na stan środowiska wpływa również emisja spalin z pojazdów mechanicznych poruszających się po gminnych drogach.

2.5.1 Charakterystyka głównych zanieczyszczeń atmosferycznych

Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego następuje wskutek wprowadzenia do niego substancji stałych, ciekłych lub gazowych w ilościach, które mogą oddziaływać szkodliwie na zdrowie człowieka, klimat, przyrodę żywą, wodę, glebę, albo też powodować inne szkody w środowisku. Substancje zanieczyszczające atmosferę ze względu na swój charakter i łatwość rozprzestrzeniania się, oddziałują na wszystkie elementy środowiska, na żywe zasoby przyrody, na zdrowie człowieka i wytwory jego działalności. Do podstawowych substancji zanieczyszczających atmosferę zaliczyć należy:

 dwutlenek siarki (SO2),

 dwutlenek azotu i tlenki azotu (NO2, NOx),  tlenek węgla (CO),  zanieczyszczenia pyłowe. Spośród pyłów szczególnie groźne dla zdrowia są jego drobne cząstki o średnicy poniżej 10 mikronów – tzw. pył PM10. Składnikami tego pyłu mogą być również inne zanieczyszczenia, z których takie, jak: arsen, kadm, nikiel i niektóre wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, w tym benzo(a)piren, są substancjami mutagennymi, rakotwórczymi. O jakości powietrza na danym obszarze decyduje zawartość w nim różnorodnych substancji, których koncentracja jest wyższa od warunków naturalnych. Poziomy stężeń zanieczyszczeń w powietrzu wynikają bezpośrednio z wielkości emisji zanieczyszczeń do atmosfery oraz warunków meteorologicznych. Wielkości dopuszczalnych poziomów stężeń niektórych substancji zanieczyszczających w powietrzu określone są w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 8 marca 2008r. (Dz. U. nr 47, poz. 281) (tab. 18).

Strona 49 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Tab. 18. Dopuszczalne stężenia zanieczyszczeń, zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem Poziom Dopuszczalna częstość dopuszczalny Okres uśredniania przekraczania poziomu Lp. Nazwa substancji substancji w wyników pomiarów dopuszczalnego w roku powietrzu kalendarzowymb) [µg/m3] 1 Benzen rok kalendarzowy 5c) - jedna godzina 200c) 18 razy Dwutlenek azotu 2 rok kalendarzowy 40c) - Tlenki azotud) rok kalendarzowy 30e) - jedna godzina 350c) 24 razy 24 godziny 125c) 3 razy 3 Dwutlenek siarki rok kalendarzowy i pora 20e) - zimowa (okres od 01 X

do 31 III) 4 Ołówf) rok kalendarzowy 0,5c) - c) Pył zawieszony 24 godziny 50 35 razy 5 g) PM10 rok kalendarzowy 40c) - 6 Tlenek węgla osiem godzinh) 10.000c),h) -

Objaśnienia: a) Oznaczenie numeryczne substancji według Chemical Abstracts Service Registry Number. b) W przypadku programów ochrony powietrza, o których mowa w art. 91 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska, częstość przekraczania odnosi się do poziomu dopuszczalnego wraz z marginesem tolerancji. c) Poziom dopuszczalny ze względu na ochronę zdrowia ludzi. d) Suma dwutlenku azotu i tlenku azotu w przeliczeniu na dwutlenek azotu. e) Poziom dopuszczalny ze względu na ochronę roślin. f) Suma metalu i jego związków w pyle zawieszonym PM10. g) Stężenie pyłu o średnicy aerodynamicznej ziaren do 10 µm (PM10) mierzone metodą wagową z separacją frakcji lub metodami uznanymi za równorzędne. h) Maksymalna średnia ośmiogodzinna spośród średnich kroczących, obliczanych co godzinę z ośmiu średnich jednogodzinnych w ciągu doby. Każdą tak obliczoną średnią 8-godzinną przypisuje się dobie, w której się ona kończy. Pierwszym okresem obliczeniowym dla każdej doby jest okres od godziny 1700 dnia poprzedniego do godziny 0100 danego dnia. Ostatnim okresem obliczeniowym dla każdej doby jest okres od godziny 1600 do 2400 tego dnia czasu środkowoeuropejskiego CET

Istotny jest także wpływ zanieczyszczeń napływowych (transgranicznych) z obszarów sąsiednich. Zanieczyszczenia emitowane z wysokich kominów przenoszone są na duże odległości i rozpraszane na znacznych obszarach, powodując podwyższenie ogólnego poziomu tła zanieczyszczeń w skali całego kraju. Mają one natomiast stosunkowo ograniczony wpływ na lokalną jakość powietrza, gdzie większą rolę odgrywają małe, ale liczne obiekty zlokalizowane częstokroć w zamieszkanych rejonach, w bezpośrednim sąsiedztwie zwartej zabudowy mieszkaniowej. Źródła te emitują również specyficzne substancje podczas niepełnego spalania paliw w przestarzałych typach kotłów lub w paleniskach indywidualnych, stanowiąc poważny problem. Zagrożenia przekraczania dopuszczalnych poziomów stężeń zanieczyszczeń w powietrzu występują przede wszystkim w związku z dużym natężeniem ruchu samochodowego.

Strona 50 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

2.5.2 Ocena stanu atmosfery na terenie województwa, powiatu oraz Gminy Przykona

Zgodnie z teorią rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń, potwierdzoną przez badania własne IMGW, na propagację zanieczyszczeń wpływają przede wszystkim elementy klimatu charakteryzujące własności atmosfery: termiczne (temperatura), mechaniczne (prędkość i kierunek wiatru) i fizyczno-chemiczne (wilgotność względna, opady atmosferyczne). Stężenie zanieczyszczeń zależy również od pory roku. I tak:  sezon zimowy, charakteryzuje się zwiększonym zanieczyszczeniem atmosfery, głównie przez niskie źródła emisji,  sezon letni, charakteryzuje się zwiększonym zanieczyszczeniem atmosfery przez skażenia wtórne powstałe w reakcjach fotochemicznych. Czynniki meteorologiczne wpływające na stan zanieczyszczenia atmosfery w zależności od pory roku podano w tabeli 19.

Tab. 19. Czynniki meteorologiczne wpływające na stan zanieczyszczenia

Zmiany stężeń Główne zanieczyszczenia zanieczyszczenia Zimą: SO2, pył zawieszony, CO Latem: O3 Sytuacja wyżowa: Sytuacja wyżowa: − wysokie ciśnienie, − wysokie ciśnienie, − spadek temperatury poniżej 0˚C, − wzrost temperatury powyżej 25˚C, Wzrost stężenia − spadek prędkości wiatru poniżej 2 m/s, − spadek prędkości wiatru poniżej 2 m/s, zanieczyszczeń − brak opadów, − brak opadów, − inwersja termiczna, − promieniowanie bezpośrednie powyżej 500 − mgła, W/m2 Sytuacja niżowa: Sytuacja niżowa: − niskie ciśnienie, − niskie ciśnienie, Spadek stężenia − wzrost temperatury powyżej 0˚C, − spadek temperatury, zanieczyszczeń − wzrost prędkości wiatru powyżej 5m/s, − wzrost prędkości wiatru powyżej 5 m/s, − opady, − opady, Ocenę stanu atmosfery na terenie województwa, powiatu i gminy przeprowadzono w oparciu o dane z raportów Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Poznaniu. Na rysunkach 16-19 przedstawiono wyniki klasyfikacji stref województwa wielkopolskiego za rok 2009 (klasyfikacja ze względu na kryterium ochrony zdrowia), stosując oznaczenia: − klasa A: poziom stężeń nieprzekraczający odpowiednio: poziomu dopuszczalnego lub poziomu docelowego, − klasa C: poziom stężeń powyżej poziomu dopuszczalnego, poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji lub poziomu docelowego; wymagany program ochrony powietrza.

Strona 51 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Rys. 16. Ocena pod kątem zanieczyszczenia Rys. 17. Ocena pod kątem zanieczyszczenia ozonem pyłem PM10

Rys. 18. Ocena pod kątem zanieczyszczenia Rys. 19. Ocena pod kątem zanieczyszczenia benzo(a)piranem dwutlenkiem siarki, dwutlenkiem azotu, kadmem, arsenem, niklem, ołowiem, benzenem i tlenkiem węgla

Strona 52

Zanieczyszczenia powietrza mogą swobodnie się przemieszczać i nie da ich się ograniczyć do określonego obszaru, dlatego też na stan jakości powietrza w Gminie Przykona składają się dwa podstawowe czynniki, o różnej skali oddziaływania, są to:  źródła lokalne, m.in. emisja z lokalnych kotłowni i palenisk domowych, transport samochodowy, nielegalne spalanie odpadów,  zanieczyszczenia podlegające procesowi rozprzestrzeniania się wraz z masami powietrza z sąsiednich gmin i powiatów. Największy wpływ na stan powietrza atmosferycznego na obszarze gminy ma znajdująca się w bezpośrednim sąsiedztwie elektrownia „Adamów” oraz oddalone o ok. 50 km elektrownie Konin, Pątnów I i Pątnów II. Głównym paliwem zasilającym elektrownie jest węgiel brunatny. W wyniku jego spalania emitowane są do atmosfery zanieczyszczenia takie jak tlenki siarki, tlenki azotu, tlenki węgla, para wodna i cząstki stałe. Coraz bardziej restrykcyjne dopuszczalne poziomy stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu wymuszają na producentach energii stosowanie nowych technologii powodujących ograniczenie emisji szkodliwych substancji do atmosfery.

W ostatnich latach największy spadek emisji notuje się w przypadku SO2 oraz pyłu. Na rysunkach 20-22 przedstawiono emisje zanieczyszczeń z Zespołu Elektrowni Pątnów-Adamów-Konin na przestrzeni lat.

Rys. 20. Emisja SO2 w latach 1976-2011 (tyś. Mg/rok)

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Rys. 21. Emisja NO2 w latach 1996-2011 (tyś. Mg/rok)

Rys. 22. Emisja pyłu w latach 1976-2011 (tyś. Mg/rok)

W powiecie tureckim w 2010r. emisja pyłów wyniosła ponad 2314 Mg a emisja gazów przekroczyła 4366 Mg. W skali województwa tylko z terenu miasta Konin wyemitowano więcej zanieczyszczeń gazowych. Sytuacja ta wynika głównie z przestarzałych technologii, które są stosowane w osiedlowych i zakładowych kotłowniach grzewczych.

Strona 54 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Rys. 23. Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych w 2010r.

Na drugim miejscu wśród źródeł zanieczyszczenia powietrza w Gminie Przykona jest Kopalnia Węgla Brunatnego „Adamów”. Kopalnia prowadząc swoja działalność jest źródłem dwóch rodzajów emisji: emisji niezorganizowanej i emisji zorganizowanej. W obrębie odkrywki na terenie gminy, jak i w jej najbliższym otoczeniu występuje emisja niezorganizowana. Tworzą ją maszyny i urządzenia eksploatowane w kopalni, powodujące emisję pyłów podczas urabiania kopalin, przesypywania, rozdrabniania i transportu. Źródła te mają na ogół lokalny zasięg oddziaływania bezpośredniego, ograniczający się praktycznie do wnętrza wyrobiska i zwałowiska nadkładu. Ograniczone zasięgi emisji ze źródeł technologicznych uwarunkowane są stosunkowo wysokim, stanem wilgotności urabianych utworów. W zasadzie materiał ten dopiero po przesuszeniu może brać udział w dalszych emisjach. Jednak głównymi źródłami emisji, decydującymi o stopniu uciążliwości kopalni są zakładowe kotłownie grzewcze przeznaczone do zaspokajania potrzeb cieplnych w zakresie centralnego ogrzewania i ciepłej wody obiektów zaplecza, w których odbywają się naprawy sprzętu kopalnianego i regeneracja maszyn, prowadzone są prace spawalnicze i malarskie.

Strona 55 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

2.6 Ocena stanu istniejącego w zakresie bezpieczeństwa paliwowego, technicznego, ekonomicznego związanego z zaopatrzeniem gminy w ciepło, energie elektryczną i paliwa gazowe

Dostępność i koszt nośników energii determinują tempo rozwoju lokalnych gospodarek w związku, z czym istotną kwestią jest możliwość zabezpieczenia ciągłości dostaw nośników energii oraz zapewnienie konsumentom stałego dostępu do niej. Pojęcie bezpieczeństwa energetycznego zostało zdefiniowane w obowiązujących dokumentach urzędowych, takich jak Ustawa Prawo energetyczne, czy „Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku”. Według Ustawy, bezpieczeństwo energetyczne jest to stan gospodarki umożliwiający pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony przy zachowaniu wymagań ochrony środowiska”

System ciepłowniczy Na terenie Gminy Przykona nie ma scentralizowanego systemu ciepłowniczego.

System gazowniczy Przez centralną część gminy przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia relacji Turek – Uniejów. Pomimo to, na terenie gminy nie funkcjonuje system zbiorowego zaopatrywania mieszkańców w gaz.

System elektroenergetyczny System elektroenergetyczny zaspokaja potrzeby wszystkich dotychczasowych odbiorców energii elektrycznej. Stan techniczny systemu zasilania gminy w energię elektryczną jest dobry. Operator działający na terenie gminy planuje w najbliższym czasie inwestycje w zakresie modernizacji linii wysokiego napięcia WN 110 kV relacji Elektrownia Adamów - GPZ Poddębice. Pozostałe mniejsze modernizacje są prowadzone na bieżąco. GPZ zlokalizowany jest poza obszarem gminy, najbliższy znajduje się w miejscowości Żuki. Rezerwy stacji transformatorowych, umożliwiają bezproblemowe podłączenie do systemu i zwiększanie liczby odbiorców. W systemie elektroenergetycznym na terenie Gminy Przykona nie ma wytwórców energii elektrycznej. Dostawy energii pochodzą z krajowego systemu elektroenergetycznego, którego źródła zasilania również praktycznie w całości bazują na węglu kamiennym i brunatnym.. Systemy grzewcze praktycznie w całości oparte są na dostawach paliw z poza obszaru gminy.

Strona 56 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

3 Możliwości wykorzystania lokalnych zasobów paliw i energii

3.1 Lokalne złoża paliw

W północno-zachodniej części obszaru Gminy Przykona występują ogromne udokumentowane złoża węgla brunatnego. Pokłady węgla eksploatowane są obecnie przez PAK Kopalnia Węgla Brunatnego Adamów S.A. i umożliwią ich energetyczne wykorzystanie w elektrowniach ZE PAK do ok. 2023 r. W strefie ekologicznej doliny Warty położone są złoża torfu o małej miąższości, praktycznie nienadające się do eksploatacji w celach energetycznych głównie ze względu na wysoce prawdopodobną degradację środowiska naturalnego.

3.2 Możliwości wykorzystania odnawialnych zasobów paliw i energii

Wraz z rozwojem cywilizacyjnym wzrasta zapotrzebowanie na energię, przy wyczerpywaniu się jej tradycyjnych zasobów – głównie paliw kopalnych (węgiel, ropa naftowa, gaz ziemny) oraz towarzyszący ich zużyciu wzrost zanieczyszczenia środowiska naturalnego, powodują zwiększenie zainteresowania wykorzystaniem energii ze źródeł odnawialnych. Do energii wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii zalicza się, niezależnie od parametrów technicznych źródła, energię elektryczną lub ciepło pochodzące ze źródeł odnawialnych, w szczególności:  z elektrowni wodnych,  z elektrowni wiatrowych,  ze źródeł wytwarzających energię z biomasy,  ze źródeł wytwarzających energię z biogazu,  ze słonecznych ogniw fotowoltaicznych,  ze słonecznych kolektorów do produkcji ciepła,  ze źródeł geotermicznych. Cechy odnawialnych źródeł energii w stosunku do technologii konwencjonalnych:  minimalny bądź żaden wpływ na środowisko,  oszczędność paliw (eliminacja zużycia węgla, ropy i gazu),  ogromne, stale odnawiające się zasoby energii,

Strona 57 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

 stały koszt jednostkowy uzyskanej energii elektrycznej,  stanowią „energetykę elastyczną”, wykorzystującą różnorodne lokalne źródła energii,  są rozproszone na całym obszarze kraju, co rozwiązuje problem transportu energii, gdyż może ona być pozyskiwana w dowolnym miejscu, co eliminuje również straty związane z dystrybucją i pozwala uniknąć budowy linii przesyłowych,  uniezależnienie się od importu nośników energii,  obniżenie cen urządzeń do pozyskiwania energii odnawialnej w następstwie postępu technicznego i zwiększonego ich wytwarzania Główne korzyści wynikające ze stosowania technologii odnawialnych źródeł energii:  środowiskowe - ograniczenie emisji zanieczyszczeń, w szczególności dwutlenku węgla– wdrożenie przedsięwzięć opartych na wykorzystaniu paliw ekologicznych,  ekonomiczne - obniżenie kosztów pozyskania energii – odnawialne źródła charakteryzują się niższymi kosztami zmiennymi, np. koszt zł/GJ biomasy (drewna, słomy) jest niższy niż węgla, gazu czy oleju opałowego, jest też możliwość ubiegania się o dofinansowanie takiego przedsięwzięcia z krajowych lub zagranicznych funduszy ekologicznych, które przede wszystkim preferują stosowanie OZE,  społeczne - powstanie dodatkowych miejsc pracy na poziomie lokalnym  prawne- zobowiązania niektórych krajów oraz Unii Europejskiej do produkcji części energii z energii odnawialnej, prawo krajowe narzucające obowiązki na wytwórców energii, projektantów budynków, deweloperów oraz właścicieli, wszystko to ma przyczynić się do wzrostu udziału OZE w produkcji energii. W ciągu najbliższych lat energia ze źródeł odnawialnych stanowić będzie znaczny składnik europejskiego bilansu energetycznego tj. ok. 20% udziału OZE w bilansie energetycznym państw Unii Europejskiej do 2020 roku, z tendencją zwyżkową w latach następnych. Członkowstwo naszego kraju w UE z jednej strony zobowiązuje nasz kraj do podejmowania działań na rzecz rozwoju, wykorzystania odnawialnych źródeł energii, z drugiej strony daje szansę na skorzystanie z istotnej pomocy Unii Europejskiej w tej dziedzinie. Z uwagi na specyficzne uwarunkowania (spowolnienie gospodarcze) należy przystąpić do opracowania programów rozwoju dla poszczególnych rodzajów odnawialnych źródeł energii, które przyczyniłyby się do lepszej realizacji celów strategicznych. Działania te powinny przyczynić się do wyraźnego zwiększenia udziału energii odnawialnej w bilansie paliwowo energetycznym kraju w perspektywie roku 2020 i uzyskanie wartości na poziomie 15% (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23.04.2009).

Strona 58 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Zgodnie z ekspertyzą Europejskiego Centrum Energii Odnawialnej rzeczywisty potencjał techniczny odnawialnych źródeł energii w Polsce wynosi około 2514 PJ/rok, co przy pełnym wykorzystaniu stanowiłoby prawie 60% krajowego zapotrzebowania na energię pierwotną. Aby móc efektywnie wykorzystywać potencjał techniczny polskich firm w zakresie odnawialnych źródeł energii należy stworzyć odpowiednie warunki sprzyjające ich rozwojowi, zwiększyć nakłady finansowe na badania, rozwój nowych technologii oraz dofinansowanie przedsięwzięć montażowych z zakresu OZE. W działaniach należy przede wszystkim wzorować się na Unii Europejskiej, która od szeregu lat wspiera rozwój odnawialnych źródeł energii. Analizując potencjał techniczny Polski i krajów Unii Europejskiej można zauważyć, że potencjał techniczny odnawialnych źródeł energii w Polsce jest relatywnie duży (np. znacznie większy od potencjału technicznego Danii i Szwecji). Teoretycznie największy potencjał techniczny tkwi w energii wiatru, promieniowaniu słonecznym, niestety zasoby: energii słonecznej, wiatru były jak dotąd słabo wykorzystywane. W porównaniu z innymi krajami UE posiadamy duży potencjał techniczny biomasy, jak też znaczne zasoby energii geotermalnej. Szacuje się, że w Polsce w ciągu najbliższych lat główny nacisk w zakresie wykorzystania OZE zostanie położony na energię: biomasy, wiatru, w mniejszym zakresie ze słońca, geotermii. Strukturę produkcji energii elektrycznej w polskim systemie elektroenergetycznym oraz udział poszczególnych technologii OZE w jej produkcji pokazano na rysunku 24.

Biomasa stała 85,83%

Energia prom. słonecznego 0,13% Energia geotermalna 0,16% Energia wody Odpady komunalne 2,59% 0,41% Biogaz Energia wiatru Biopaliwa ciekłe 1,77% 3,56% 5,56%

Rys. 24. Udział poszczególnych technologii w produkcji energii odnawialnej w Polsce

Strona 59 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Ilość i moc większych instalacji odnawialnych źródeł energii na terenie województwa wielkopolskiego opracowanej przez Urząd Regulacji Energetyki jest następująca:

Rys. 25 Ilość i moc instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii na terenie województwa wielkopolskiego wg URE

3.2.1 Energia wiatru

Aby precyzyjnie oszacować zasoby energii wiatrowej należałoby sporządzić rozkład prędkości wiatrów, co wymagałoby długotrwałych, co najmniej rocznych pomiarów wykonanych na różnych wysokościach, nawet do 100 m nad gruntem. Wśród dostępnych standardowo danych nie ma takiej informacji. Według opracowanych przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej map wietrzności dla obszaru Polski wynika, że tereny

Strona 60 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

uprzywilejowane pod względem zasobów energii wiatru to przede wszystkim wybrzeże Morza Bałtyckiego, Suwalszczyzna, środkowa Wielkopolska i Mazowsze, Beskid Śląski i Żywiecki, Pogórze Dynowskie i Bieszczady (Rys. 26).

* Halina Lorenc IMGW Warszawa Rys. 26 Zasoby energii wiatru w Polsce

Prędkość wiatru, a więc i energia, jaką można z niego czerpać, ulega zmianom dziennym, miesięcznym i sezonowym. Zarówno w cyklu dobowym, jak i sezonowym (lato-zima) obserwuje się korzystną zbieżność między prędkością wiatru, a zapotrzebowaniem na energię. W przypadku energii wiatru opłacalne jest budowanie siłowni wiatrowych w obszarach o najkorzystniejszych warunkach wiatrowych, a produkcja energii elektrycznej w sprzężeniu z istniejącą siecią elektroenergetyczną. Dotychczasowe badania dowiodły, że aby opłacalne było wykorzystanie elektrowni wiatrowych (przy obecnych zasadach konkurencyjności w odniesieniu do innych źródeł energii), przy obiektach dużej mocy (np. powyżej 30 kW), niezbędne jest występowanie średnich rocznych prędkości wiatru powyżej 5,5 m/s na wysokości wirnika elektrowni wiatrowych. Średnia roczna prędkość wiatru w Wielkopolsce wynosi od niecałych 3 do ok. 3,5 m/s.. Małe siłownie wiatrowe pracujące na tzw. sieć wydzieloną np. dla celów grzewczych

Strona 61 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

w małych gospodarstwach rolnych, mogą być stosowane dla prędkości wiatru powyżej 3m/s. Pomimo, że wydajność silnika wiatrowego zależy przede wszystkim od prędkości wiatru, istotne znaczenie mają również warunki lokalizacji obiektu w terenie, gdyż brak swobodnego przepływu wiatru wydatnie ogranicza pracę wirnika, jeśli jest on instalowany na stosunkowo niskich wysokościach (np. wieżach o wysokości do 12 m).

* Atlas klimatu województwa wielkopolskiego 2004 * Atlas klimatu województwa wielkopolskiego 2004 Rys. 27 Średnia roczna częstość prędkości Rys. 28 Średnia roczna prędkość wiatru wiatru w przedziale 4-9 m/s w województwie w województwie wielkopolskim wielkopolskim

Wzrost prędkości wiatru wraz z rosnącą wysokością zależy w głównej mierze od lokalnych warunków, przy czym im wyżej ponad powierzchnię terenu, tym notowane prędkości mniej będą zależne od szorstkości terenu. Standardowych stacji IMiGW jest w Wielkopolsce tylko kilka, zatem aby oszacować obszarową zmienność prędkości wiatru należy wykonać interpolację pomiędzy nimi. Przyjmuje się jednakową szorstkość terenu dla całego obszaru. W rzeczywistości punktowe prędkości wiatru mogą być wyższe lub niższe niż te oszacowane z interpolacji. Na terenie poprzecinanym częstymi pasami drzew i krzewów, z fragmentami lasu lub w terenie zurbanizowanym rzeczywista prędkość wiatru będzie niższa, niż ta wynikająca z oszacowania, z kolei na dużych otwartych terenach lub na wzniesieniach rzeczywista prędkość wiatru będzie wyższa. Przykładowe obliczenia dla Wielkopolski wykonane na podstawie danych z AKWW wskazują, że najkorzystniejsze

Strona 62 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

lokalizacje pod budowę elektrowni wiatrowych występują na południowym wschodzie województwa, a najmniej korzystne na północy. W Wielkopolsce zlokalizowane są 34 farmy wiatrowe o łącznej mocy 200,355 MW (Rys.29). W powiecie tureckim znajdują się 3 instalacje o mocy 1,2 MW. Mocne i słabe strony Energetyka wiatrowa jak każda rozwijająca się gałąź energetyki odnawialnej posiada swoje pozytywne i negatywne strony. Do słabych stron należy zaliczyć nadal wysokie koszty całego procesu stawiania famy wiatrowej, zaczynając od ceny turbiny wiatrowej, a kończąc na jej montażu. Kolejną niedogodnością jest długotrwała i do tego złożona ścieżka uzyskiwania różnych pozwoleń, które doprowadzą do powstania farmy wiatrowej. Brakuje rozgraniczenia w prawie i jasnych zapisów, które identyfikowałyby małe, średnie i duże turbiny wiatrowe. Powoduje to, że liczba pozwoleń do uzyskania na postawienie ich jest prawie, że taka sama, co często zniechęca inwestorów. Nienormowany czas pracy turbiny wiatrowej to następna słaba strona, która sprawia, że operatorzy sieci niechętnie wydają pozwolenia na podłączanie farm, gdyż następują skoki napięć. Inwestorzy nie zawsze

Rys. 29 Lokalizacja farm wiatrowych w Wielkopolsce są w stanie dokładnie oszacować zysk z produkcji energii. Spowodowane jest to zmiennymi parametrami wiatru, mianowicie kierunkiem i siłą. Paradoksem jest to, iż elektrownie wiatrowe większą część energii generują w nocy, gdyż wtedy są największe ruchy mas powietrza, natomiast największe zapotrzebowanie na prąd jest w ciągu dnia.

Strona 63 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Wpływy z podatków oraz aktywizacja lokalnej gospodarki, będą wpływały na możliwości rozkwitu tej gałęzi energetyki. Duże zalety to naturalna odnawialność zasobów energii wiatru bez ponoszenia kosztów, niskie koszty eksploatacyjne siłowni wiatrowych, duża dekoncentracja elektrowni – pozwala to na zbliżenie miejsca wytwarzania energii elektrycznej do odbiorcy. Gmina Przykona leży w zasięgu tzw. II „bardzo korzystnej” strefy energetycznej wiatru, według podziału prof. H. Lorenc. Przynależność terenu do tej strefy energetycznej stanowi o bardzo dużych możliwościach efektywnej pracy siłowni wiatrowej. Dodatkowo planując inwestycję należy rozpoznać wszelkie lokalne czynniki, które mogą nie sprzyjać tego typu przedsięwzięciom (np. rzeźba terenu, pokrycia terenu) – rozkład prędkości wiatru zależy od lokalnych warunków topograficznych. Dokładne wskazanie obszarów najbardziej predysponowanych do zlokalizowania elektrowni wiatrowych wymaga bardziej uszczegółowionych badań, a przede wszystkim pomiarów terenowych. Teoretycznie na terenie gminy istnieją możliwości pozyskania energii z wiatru, jednak dla potwierdzenia opłacalności dużych inwestycji niezbędne są pomiary średniej rocznej i sezonowych wielkości energii wiatru oraz zasobów energii wiatru, dla wskazanych wysokości zawieszenia wirnika turbiny wiatrowej na danym terenie. Obecnie na terenie Gminy Przykona planowana jest budowa elektrowni wiatrowej na obszarach poeksploatacyjnych kopalni. Kopalnia Węgla Brunatnego „Adamów” i Grupa ENERGA 7 stycznia 2010r. podpisały umowę zgodnie z którą powołano do życia konsorcjum do realizacji projektu pod nazwą Farma Wiatrowa Przykona. Przedsięwzięcie to ma być realizowane według formuły „project finance” przez utworzoną w tym celu spółkę celową, w której obaj partnerzy obejmą po połowie udziałów. 9 lutego 2012r. do UOKiK wpłynął wniosek spółek Energa Elektrownie Wiatrowe oraz KWB „Adamów” o zamiarze powołania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością specjalnego przeznaczenia. Farma wiatrowa zgonie z umową z 2010 roku ma być zlokalizowana na terenach poeksploatacyjnych kopalni w Gminie Przykona. Kopalnia „Adamów” dysponuje obecnie około 600 ha takich gruntów, docelowo jednak może być to nawet trzykrotnie więcej, gdyż co roku kopalni przybywa ok. 100 ha zrekultywowanych gruntów. Pierwszy etap budowy zakłada powstanie farmy wiatrowej o mocy ok. 40 MW. Docelowa moc ma ociągnąć poziom 80 MW, jednocześnie istnieje możliwość budowy dalszych farm na terenach pozostałych odkrywek kopalni Adamów. Obecnie trwają pomiary siły wiatru oraz prowadzone są badania geologiczne.

Strona 64 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Poza farmą wiatrową planowana jest budowa elektrowni wiatrowej w miejscowości Wichertów składającej się z jednej turbiny wraz z urządzeniami przesyłu energii elektrycznej o mocy do 1 MW i wysokości do 100 m.

3.2.2 Energia słoneczna

Potencjał teoretyczny promieniowania słonecznego w Polsce szacuje się na ok. 1,1·106 PJ rocznie w przeliczeniu na powierzchnię kraju (ok. 1000 kWh/m2/rok). Ok. 80% tej energii przypada na miesiące od kwietnia do września. Szacuje się, że rocznie potencjał możliwy do wykorzystania do produkcji energii elektrycznej i cieplnej z energii słonecznej wynosi w Polsce ok. 1340 PJ. Najlepsze warunki wykorzystania energii słonecznej w skali roku występują we wschodniej części Polski, od Białowieży do Zamościa oraz na Wybrzeżu zachodnim. W półroczu zimowym korzystne warunki wykorzystania energii słonecznej występują w południowej i wschodniej części Polski.

Rys. 30. Roczna gęstość promieniowania słonecznego w Polsce na płaszczyznę poziomą

Roczne wartości usłonecznienia w Wielkopolsce, wahają się w granicach od 1250 godzin w latach o najwyższym zachmurzeniu do 2000 w latach słonecznych (rys.31.). Średnio w ciągu roku wynoszą około 1600 godzin, jest to wartość zbliżona do wartości średniej

Strona 65 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

dla większości obszaru Polski. Istotna jest duża roczna zmienność wartości usłonecznienia i związana z tym dostępność energii. Średnio miesięcznie wypada około 133 godzin, jednak wspomniane geograficzne położenie Polski i warunki meteorologiczne powodują, że średnio w styczniu jest tylko 50 godzin usłonecznienia, a w lipcu około 230. Stad też duża dysproporcja pomiędzy energią dostępną w okresie wiosny i lata oraz jesieni i zimy (rys. 32.).

Rys. 31. Roczna suma usłonecznienia rzeczywistego w województwie wielkopolskim

Strona 66 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Rys. 32. Procentowa dostępność energii słonecznej w ciągu roku

Ze względu na fizyko-chemiczną naturę procesów przemian energetycznych promieniowania słonecznego na powierzchni Ziemi, wyróżnić można trzy podstawowe i pierwotne rodzaje konwersji:  konwersję fotochemiczną energii promieniowania słonecznego prowadzącą dzięki fotosyntezie do tworzenia energii wiązań chemicznych w roślinach w procesach asymilacji,  konwersję fototermiczną prowadzącą do przetworzenia energii promieniowania słonecznego na ciepło,  konwersję fotowoltaiczną prowadzącą do przetworzenia energii promieniowania słonecznego w energię elektryczną. Energię słoneczną wykorzystuje się przetwarzając ją w energię:  cieplną – za pomocą kolektorów;  elektryczną – za pomocą ogniw fotowoltaicznych.

Kolektory słoneczne

Obecnie polski rynek kolektorów słonecznych jest jednym z wiodących rynków europejskich i znajduje się na czwartym miejscu w europejskim rankingu sprzedaży instalacji słonecznych, tuż za Niemcami, Włochami i Hiszpanią. Na koniec 2011 roku łącznie zainstalowanych i użytkowanych było 909 tys. m2 kolektorów słonecznych, co stanowi równoważnik 637 MW mocy cieplnej.

Strona 67 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Kolektory słoneczne są zalecane do podgrzewania c.w.u. w budynkach mieszkalnych, jedno i wielorodzinnych, w hotelach, na campingach, w budynkach użyteczności publicznej (biura, szpitale). Najpopularniejsze są dwa zasadnicze typy kolektorów słonecznych: płaskie i próżniowo-rurowe. Ze względu na cenę i prostotę konstrukcji najszerzej wykorzystywanym obecnie typem kolektorów są kolektory płaskie.

Rys. 33. Budowa kolektora płaskiego

Rys. 34. Budowa kolektora próżniowego

Podgrzanie ciepłej wody użytkowej dla posiadacza instalacji solarnej i dobrze dobranym zbiornikiem buforowym nie powinno stanowić żadnego problemu. W miesiącach

Strona 68 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

zimowych o najmniejszym nasłonecznieniu kolektory słoneczne muszą być wspierane przez instalacje centralnego ogrzewania.

Rys. 35. Stopień pokrycia potrzeb dla podgrzania ciepłej wody użytkowej

Kolektor słoneczny jest częścią instalacji grzewczej, której pozostałymi elementami są:  zasobnik magazynujący ciepłą wodę,  układ pompujący ciecz,  zespół bezpieczeństwa (zawór bezpieczeństwa),  regulator sterujący pracą instalacji,  rurociągi łączące elementy układu hydraulicznego,  zasilanie energii elektrycznej dla regulatora i pompy,  bojler gazowy/węglowy/elektryczny do podgrzewania wody do wymaganej temperatury.

Strona 69 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Rys. 36. Schemat instalacji solarnej dla ciepłej wody użytkowej

Koszty inwestycyjne dla układu solarnego na potrzeby c.w.u., dla czteroosobowej rodziny wynoszą w zależności od typu kolektorów słonecznych, a także producenta w granicach od 10 000 zł do 15 000 zł. Do produkcji ciepłej wody można zastosować z dużym powodzeniem kolektory płaskie. Dla czteroosobowej rodziny wystarczy 4 do 6 m2 powierzchni kolektora. Wymagana minimalna pojemność zbiornika ciepłej wody dla czteroosobowej rodziny powinna wynosić 200 l. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przy współpracy z sektorem bankowym realizuje program 45% dopłat do kredytów bankowych przeznaczonych na zakup i montaż kolektorów słonecznych dla osób fizycznych i wspólnot mieszkaniowych w budynkach mieszkalnych. Każdy, kto posiada prawo do dysponowania budynkiem oraz nie jest podłączony do sieci ciepłowniczej dla celów podgrzewania wody użytkowej, może skorzystać z tej oferty. NFOŚiGW początkowo zarezerwował 300 mln zł na wypłaty dotacji do umów kredytu zawieranych w latach 2010-2014, jednak w wyniku dużego zainteresowania dopłatami, w lipcu 2012 budżet Programu został zwiększony do 450 mln zł. W ramach dwóch naborów przeprowadzonych w latach 2010-2011 podpisano umowy z 7 bankami. Pierwsze kredyty z dotacją zostały udzielone w sierpniu 2010r.

Strona 70 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

*Dane www.nfosigw.gov.pl stan na 30.11.2012 Rys. 37. Rozkład zrealizowanych inwestycji na terenie kraju

Rada Gminy Przykona w dniu 31 maja 2011r. podjęła uchwałę w sprawie zasad i trybu postępowania przy udzielaniu dotacji na realizację zadań z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej, kryteriów wyboru inwestycji do dofinansowania i sposobu jej rozliczania. Uchwała ta mówi, że z budżetu Gminy Przykona mogą być udzielane dotacje celowe na dofinansowanie inwestycji z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej, realizowanych na terenie Gminy Przykona. Dotacje będą udzielane na inwestycje, które mają na celu osiągnięcie poprawy stanu środowiska i zmniejszenie uciążliwości dla mieszkańców wynikających z zanieczyszczenia środowiska poprzez ograniczenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery i do ziemi. Łączną kwotę dotacji w danym roku budżetowym określa każdorazowo uchwała budżetowa. Podmiot ubiegający się o dotacje może uzyskać do 50% udokumentowanych fakturą poniesionych kosztów, lecz nie więcej niż 5 000 zł na inwestycje polegające na wykorzystaniu lokalnych źródeł energii odnawialnej. Dwa źródła dofinansowania z NFOŚiGW oraz z budżetu gminy spowodowały znaczny wzrost zainteresowania kolektorami słonecznymi. Od 2011 roku na terenie Gminy Przykona zamontowano 137 instalacji solarnych na budynkach prywatnych o łącznej powierzchni czynnej ponad 656 m2. Na budynkach użyteczności publicznej zamontowano jedną instalację

Strona 71 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

o powierzchni 16,38 m2 która służy do podgrzewania c.w.u. w budynku Szkoły Podstawowej w Sarbicach. Zakładając, że średnia roczna gęstość promieniowania słonecznego na terenie gminy wynosi 1100 kWh/m2 (rys. 30) i sprawność instalacji solarnych wynosi 55%, to w ciągu roku z 656 m2 powierzchni kolektorów uzyskamy energię użyteczną w ilości:

1100 kWh/m2 · 55% · 656 m2 = 396880 kWh/m2 =1428,8 GJ

1428,8 GJ : 137 = 10,4 GJ

Aby określić roczną oszczędność finansową wynikającą z eksploatacji kolektorów słonecznych należy je porównać z konwencjonalnymi źródłami energii stosowanymi do podgrzewania c.w.u.

Węgiel kamienny. Cena paliwa: 800 zł/Mg Wartość opałowa: 25.000 kJ/kg Średnia sprawność wytwarzania ciepła: 60 % Cena energii: 800 [zł/Mg] : 25 [GJ/Mg] : 60 [%] = 53,33 [zł/GJ] Roczna oszczędność: 53,33 [zł/GJ] · 10,4 [GJ] = 554 [zł] Drewno opałowe. Cena paliwa: 150 zł/m3 Wartość opałowa: 6 GJ/m3 (wilgotność 20%) Średnia sprawność wytwarzania ciepła: 60 % Cena energii: 150 [zł/m3] : 6 [GJ/m3] : 60 [%] = 41,6 [zł/GJ] Roczna oszczędność: 41,6 [zł/GJ] · 10,4 [GJ] = 432,6 [zł] Energia elektryczna. Cena energii: 0,62 zł/kWh Średnia sprawność wytwarzania ciepła: 100 % Cena energii: 0,62 [zł/kWh] : 0,0036 [GJ/kWh] = 172,2 [zł/GJ] Roczna oszczędność: 172,2 [zł/GJ] · 10,4 [GJ] = 1.790,88 [zł] Olej opałowy. Cena energii: 4,05 zł/dm3 Średnia sprawność wytwarzania ciepła: 93 % Cena energii: 4,05 [zł/dm3] : 0,0355 [GJ/dm3] : 93 [%] = 122,7 [zł/GJ] Roczna oszczędność: 122,7 [zł/GJ] · 10,4 [GJ] = 1276,1 [zł]

Strona 72 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Opłacalność wykorzystania kolektorów słonecznych do produkcji ciepłej wody zależy od wielkości zapotrzebowania oraz od sposobu jej przygotowywania w stanie istniejącym, z którym porównujemy instalację z kolektorami. Chodzi głównie o cenę energii, którą wykorzystujemy do podgrzewania wody. Przy dużym zapotrzebowaniu na ciepłą wodę czas zwrotu kosztów poniesionych na wykonanie instalacji kolektorów słonecznych jest bardzo krótki. Stopę zwrotu z inwestycji w instalację solarną dla osób fizycznych przy koszcie ok. 11 000 zł (zakładając 15% wzrostu cen nośników energii rocznie) zestawiono w tabeli 20.

Tab. 20. Czas zwrotu inwestycji w instalacje solarne

Czas zwrotu inwestycji Z dofinansowaniem Bez Z dofinansowaniem NFOŚiGW i budżetu dofinansowania NFOŚiGW Gminy Przykona

węgiel kamienny 12 lat 7 lat 3 lata

drewno opałowe 13 lat 9 lat 4 lata energia elektryczna 5 lat 3 lata 2 rok

olej opałowy 7 lat 4 lata 2 rok

Atrakcyjny system dofinansowania spowodował, że z roku na rok obserwuje się na terenie gminy wzrost liczby kolektorów słonecznych. Od maja 2011 roku zrealizowano 137 wniosków na dofinansowanie z budżetu gminy, a kolejne 270 czeka na realizację. Rocznie Rada Gminy przekazuje na cele związane z ochroną powietrza atmosferycznego i klimatu ponad 500 000 zł, co pozwala na dofinansowanie 100 instalacji solarnych. Zakładając, że zainteresowanie montażem oraz sposoby dofinansowania kolektorów słonecznych nie zmienią się na przestrzeni kolejnych lat, to na terenie Gminy Przykona w 2020 r. ilość energii cieplnej pozyskanej z promieniowania słonecznego wzrośnie do ponad 9772 GJ rocznie (rys. 38).

Strona 73 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

10000 9772 8729

8000 7686 6643

6000 5600

4558 Energia GJ Energia 4000 3515

2472

2000 1429

407 0 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Rok

Rys. 38. Perspektywa pozyskania energii cieplnej z kolektorów słonecznych na terenie Gminy Przykona

Bilansując zyski z wykorzystania instalacji solarnej należy również brać pod uwagę fakt, że zmniejszenie emisji substancji szkodliwych w miejscu ich wytwarzania, wiąże się z mniejszymi środkami budżetowymi gminy przeznaczonymi na ochronę środowiska i zdrowia.

Ogniwa fotowoltaiczne

Kolejnym sposobem zagospodarowania energii promieniowania słonecznego jest wykorzystanie zjawiska konwersji fotowoltaicznej, polegające na bezpośredniej zamianie energii promieniowania słonecznego (światła) na energię elektryczną. Najistotniejszą cechą tego zjawiska jest generacja nośników ładunku elektrycznego w wyniku absorpcji promieniowania przez półprzewodnik i w efekcie przepływ prądu elektrycznego w obwodzie zewnętrznym. Cechą charakterystyczną ogniwa fotowoltaicznego jest sprawność konwersji i wielkość możliwej do wytworzenia mocy elektrycznej. Idealne ogniwo krzemowe o powierzchni 1 m2, przy mocy promieniowania padającego na tą powierzchni równej 1000 W, może wytworzyć maksymalnie 210 W mocy elektrycznej, co oznacza, że maksymalna teoretyczna sprawność przetwarzania wynosi 21%. Rzeczywista sprawność konwersji fotoelektrycznej jest mniejsza od teoretycznej a ponadto zależy od rodzaju fotoogniwa.

Strona 74 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Tab. 21 Sprawność konwersji wybranych ogniw fotowoltaicznych

Materiał Struktura Sprawność

Krzem monokrystaliczna 18

Krzem polikrystaliczna 7-14

Arsenek galu monokrystaliczna 22

AlGaAs/Si monolityczna (2 złącza p-n) 28,5

Istnieje wiele odmian ogniw fotowoltaicznych, różniących się przede wszystkim materiałem z którego są wykonane (krzem, półprzewodniki) oraz jego strukturą. Do najczęściej spotykanych należą: • ogniwa fotowoltaiczne z krzemu monokrystalicznego, • ogniwa fotowoltaiczne z krzemu polikrystalicznego, • cienkowarstwowe ogniwa fotowoltaiczne z krzemu amorficznego, • cienkowarstwowe ogniwa fotowoltaiczne z materiałów półprzewodnikowych, np.: tellurek kadmu (cdte), selenek indowo-miedziowy (ciS) i inne.

Rys. 39. Schemat działania ogniwa fotowoltaicznego

Materiałem najczęściej używanym do produkcji ogniw fotowoltaicznych jest krzem, charakteryzujący się (w zależności od struktury materiału) sprawnością fotokonwersji 7 -18%. Największe sprawności przetwarzania (do 30%) uzyskuje się w ogniwach wytworzonych na bazie arsenku galu. Pojedyncze ogniwo dostarcza strumień energii

Strona 75 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

elektrycznej o mocy 1 - 2 W, co jest wartością niewspółmiernie małą dla większości zastosowań praktycznych. Dla uzyskania odpowiednio dużych napięć i prądów ogniwa łączone są szeregowo i/lub równolegle, tworząc tzw. moduły fotowoltaiczne o mocy wyjściowej od kilku do kilkuset watów i zawierające od kilkunastu do kilkudziesięciu (kilkuset) ogniw. Moc modułów wyrażana jest jako moc szczytowa, uzyskiwana w warunkach standardowych, tj. przy promieniowaniu słonecznym o gęstości strumienia 1000 W/m2 i temperaturze otoczenia 25°C. W budowie instalacji fotowoltaicznych wyróżnia się trzy podstawowe konfiguracje, to jest instalacje: wolnostojące, hybrydowe i współpracujące z siecią. Jedyna instalacja pozyskująca energię z ogniw fotowoltaicznych znajduje się na dachu budynku biurowego Urzędu Gminy w Przykonie. Zainstalowanych jest tam 21 paneli na wsporczej konstrukcji o łącznej mocy 5,04 kW w perspektywie rozbudowy do 10 kW. W chwili obecnej energia pozyskana w ten sposób jest użytkowana na potrzeby własne budynku. Trwają prace związane z podłączeniem instalacji do sieci elektroenergetycznej, aby w przyszłości móc sprzedawać ewentualne nadwyżki wyprodukowanej energii. W latach 2013- 2014 planuje się montaż kolejnych ogniw fotowoltaicznych na budynkach użyteczności publicznej:  dach hali sportowej – 40 kW,  działka stacji wodociągowej Dąbrowa- 100 kW,  działka stacji wodociągowej Przykona – 100 kW  dach budynku przedszkola w Przykonie – 19,11 kW,  dach budynku szkoły w Boleszczynie – 19,6 kW,  działka stacji wodociągowej w Laskach – 100 kW.

Łącznie daje to moc w wysokości 383,85 kW, co pozwoli na wyprodukowanie ok. 327 MWh energii elektrycznej rocznie. Na terenie Gminy Przykona zainstalowane jest obecnie siedem instalacji hybrydowych służących jako oświetlenie drogowe. Znajdują one zastosowanie jako autonomiczne źródła energii elektrycznej w miejscach gdzie dostarczanie energii z sieci jest nieopłacalne ekonomicznie. W miejscowości Wichertów planowana jest budowa elektrowni fotowoltaicznej, która będzie się składać z zespołu modułów fotowoltaicznych podzielonych na kilka części. Zastosowane panele fotowoltaiczne będą współpracowały z przetwornicami prądu a łączna moc projektowanej elektrowni ma wynosić 1 MW.

Strona 76 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

3.2.3 Energia geotermalna

Polska należy do państw posiadających duże zasoby wód geotermalnych. Wynika to z budowy geologicznej. W opinii wielu naukowców i specjalistów, energia geotermalna powinna być traktowana jako jedno z głównych odnawialnych źródeł energii w naszym kraju. Zasoby energii geotermalnej w Polsce są związane z wodami podziemnymi różnych pięter stratygraficznych występującymi na różnych głębokościach w obrębie jednostek geologicznych Niżu Polskiego, Sudetów i Karpat.

Rys. 40 Zasoby geotermalne, funkcjonujące i planowane zakłady geotermalne w Polsce. Zakłady geotermalne: 1-funkcjonujące, 2-planowane, 3-uzdrowiska. (podział na prowincje i zasoby wg. Sokołowskiego) W Polsce wody geotermalne mają na ogół temperatury niższe niż 100 °C. Wynika to z tzw. stopnia geotermicznego, który w Polsce waha się od 10 do 100 m. Na przeważającym obszarze kształtuje się na poziomie 35-70 m. wartość ta oznacza, że temperatura wzrasta o 1 °C na każde 35-70 m., pionowo w głąb ziemi. Całkowita objętość

Strona 77 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

wód geotermalnych w Polsce wynosi około 6,7 · 103 km3 (ok. 3 objętości Bałtyku). Zasoby cieplne wód geotermalnych na terenie Polski oszacowane zostały na około 34 mld ton paliwa umownego (tpu).

Tab. 22. Potencjalne zasoby energii geotermalnej w Polsce Objętość wód Zasoby energii Powierzchnia Nazwa okręgu geotermalnych cieplnej obszaru [km2] [km3] [mln tpu]

grudziącko-warszawski 70 000 2 766 9 835

szczecińsko-łódzki .67 000 2 854 18 812

Sudecko-świętokrzyski 39 000 155 995

pomorski 12 000 21 162

lubelski 12 000 30 193

przybałtycki 15 000 38 241

podlaski 7 000 17 113

przedkarpacki 16 000 362 1 555

karpacki 13 000 100 714

RAZEM: 251 000 6 343 32 620

Na obszarze województwa wielkopolskiego za perspektywiczne dla poszukiwań wód geotermalnych należy uznać przede wszystkim osady piaskowcowe kredy dolnej i jury dolnej niecki mogileńsko-łódzkiej. Wody te mogą być wykorzystywane zarówno do celów leczniczych, rekreacyjnych oraz do ogrzewania. O możliwości ich praktycznego wykorzystania decyduje: temperatura wody, mineralizacja ogólna (do około 10 g/l), skład chemiczny wody, wydajność pojedynczego otworu (powyżej 20 m³/h) oraz głębokość występowania poziomu wodonośnego. Energia geotermalna posiada duże szanse na rozwój w szeroko rozumianym sektorze ciepłowniczym, jak i rekreacyjno – leczniczym. Szczególnie ważne jest ciepłownictwo (centralne ogrzewanie, przygotowanie ciepłej wody do użytku domowego) oraz rolnictwo (szklarnie, tunele, suszarnie), hodowla ryb, a także – rekreacja i lecznictwo (baseny, parki wodne, ośrodki wypoczynkowe i lecznicze stosujące wody geotermalne). Pozwoli to na znaczne ograniczenie ilości spalanego węgla, koksu, ropy naftowej i gazu oraz wiążących się z tym licznych zanieczyszczeń środowiska naturalnego.

Strona 78 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

W ostatnim okresie na znaczeniu zaczęło zyskiwać wykorzystanie energii geotermicznej, szczególnie jako źródła ciepła niskotemperaturowego w układach pomp ciepła. Wykorzystują one grunt i płytkie partie górotworu, jako tzw. dolne źródło ciepła lub też miejsce, gdzie można odprowadzić nadmiar ciepła w procesie chłodzenia (zależnie od pory roku). Ponieważ temperatura gruntu kilka metrów w głąb powierzchni pozostaje stała, nie zależna od pór roku, ok. 10˚C – jest to dużo mniej niż temperatura powietrza latem i dużo więcej niż temperatura powietrza w zimę.

Rys. 41. Zasada działania pompy ciepła

Pompy ciepła najczęściej odbierają ciepło z gruntu. Niezbędny jest do tego wymiennik ciepła. Wykonuje się go z długich rur z tworzywa sztucznego lub miedzianych powlekanych tworzywem. Przepływający nimi czynnik ogrzewa się od gruntu, który na głębokości 2 m pod powierzchnią ma zawsze dodatnią temperaturę. Za pośrednictwem czynnika ciepło dostarczane będzie do parownika pompy. Wykonanie wymiennika gruntowego jest najbardziej kłopotliwym etapem instalowania układu, a od jego prawidłowego doboru i wykonania zależy poprawne funkcjonowanie pompy. Najczęściej spotykanymi wymiennikami są wymienniki gruntowe, w kilku różnych wariantach ułożenia.

Strona 79 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Rys. 42.Instalacja pompy ciepła z kolektorem gruntowym pionowym

Rys. 43. Instalacja pompy ciepła z kolektorem gruntowym poziomym

Najczęściej układa się je poziomo, w jednej lub dwóch płaszczyznach albo w formie spirali. Stabilna jednakowa przez cały rok temperatura gruntu występuje na głębokości powyżej 10 m. Jest ona w przybliżeniu równa średniorocznej temperaturze powietrza (w naszych warunkach wynosi ok. 8˚C). Jednak ze względu na wysoki koszt robót poziome wymienniki układa się na głębokości 1,5-2 m, gdzie temperatura zmienia się od 11-17˚C w lecie oraz od 0-5˚C zimą. Wielkość temperatury zależy w dużym stopniu od nasłonecznienia terenu i właściwości fizycznych gleby, dlatego przed wykonaniem

Strona 80 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

wymiennika powinno się ją zbadać, bo zbyt optymistyczne złożenie temperatury gruntu wokół wymiennika będzie skutkować niedostateczną wydajnością pompy ciepła, a w konsekwencji problemem z dogrzaniem obiektu. Najcieplejsze warunki do pozyskania ciepła występują w mokrym gruncie gliniastym. Aby moc pompy ciepła wynosiła 15 kW, konieczne jest wykonanie wymiennika o długości rur wynoszącej około 700 m. W zależności od sposobu ułożenia (jedna lub dwie płaszczyzny, spirala) trzeba na nie przeznaczyć powierzchnię od kilkudziesięciu do kilkuset metrów kwadratowych. Jeżeli na działce nie ma dostatecznej ilości miejsca do ułożenia rur w poziomie wykonuje się wymienniki pionowe. Wymaga to z kolei wywiercenia w ziemi kilku otworów o długości ok. 20 m. Odległych od siebie przynajmniej 5 m, i włożenia do każdego jednej pętli rur. Powietrzna pompa ciepła wykorzystuje jako dolne źródło ciepła powietrze i jest najmniej kłopotliwa do zainstalowania. Nie potrzebuje zewnętrznego wymiennika ciepła. Powietrze zasysane jest do jej wnętrza przez wentylator i bezpośrednio omywa parownik oddając ciepło czynnikowi roboczemu krążącemu w obiegu wewnętrznym pompy. Powietrze to może pochodzić z zewnątrz, ale jej wydajność jest tym mniejsza, im niższa jest temperatura powietrza. Poniżej –10°C pompa w ogóle nie pracuje. Innym rozwiązaniem jest pompa odzyskująca ciepło z powietrza wywiewanego z pomieszczeń, którego temperatura wynosi na ogół ok. 20°C. Powietrzna pompa ciepła sprawdza się w naszym klimacie sprawdza się jako urządzenie do podgrzewania wody użytkowej. Do ogrzewania pomieszczeń można ją stosować tylko z drugim źródłem ciepła, które zastąpi ją w czasie dużych mrozów. Dwie spośród wielu wartości, które charakteryzują pompy ciepła to: moc grzewcza oraz pobór mocy elektrycznej. Stosunek tych wartości określany jest jako współczynnik efektywności pompy ciepła (COP). Aby uzyskać dobry efekt ekonomiczny i ekologiczny wartość COP nie powinna być mniejsza od 3. Moc cieplna pompy jest podawana w ściśle określonym zakresie temperatur, który z kolei zależy od rodzaju dolnego i górnego źródła ciepła. Moc pompy ciepła dobiera się na podstawie uprzednio oszacowanego zapotrzebowania cieplnego budynku. Współczynnik efektywności w sprężarkowych pompach ciepła jest tym wyższy, im mniejsza jest różnica temperatur pomiędzy górnym a dolnym źródłem. Parametrami określającymi ilościowo dolne źródło ciepła są: zawartość ciepła, temperatura źródła i jej zmiany w czasie; natomiast od strony technicznej istotne są: możliwość ujęcia i pewność eksploatacji.

Strona 81 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Górne źródło ciepła stanowi instalacja grzewcza, jest ono więc tożsame z potrzebami cieplnymi odbiorcy. Parametry techniczne pomp ciepła ograniczają ich przydatność do następujących celów: − ogrzewania podłogowego: 25-30°C, − ogrzewania sufitowego: do 45°C, − ogrzewania grzejnikowego o obniżonych parametrach: np. 55/40°C, − podgrzewania ciepłej wody użytkowej: 55-60°C, − niskotemperaturowych procesów technologicznych: 25 - 60°C. Zastosowanie pomp ciepła w budownictwie mieszkaniowym jest rozwiązaniem, które zapewnia komfort i przynosi duże oszczędności energii. Zestawienie pompy ciepła z istniejącym systemem grzewczym i zastosowanie automatycznej centrali sterującej zapewnia minimalne zużycie energii potrzebnej do uzyskania wymaganej temperatury w domu. Stosując pompę ciepła ok. 75% energii otrzymuje się za darmo, natomiast konieczne jest wytworzenie jedynie ok. 25% energii (zużytej do napędu sprężarki). Z 1 kWh energii elektrycznej otrzymuje się ok. 4 kWh energii cieplnej. Na terenie Gminy Przykona obecnie jest 6 pomp ciepła eksploatowanych w domach jednorodzinnych. Pięć z nich służy do podgrzewania c.w.u. a jedna wspomaga również system centralnego ogrzewania. Wszystkie instalacje otrzymały dofinansowanie z budżetu gminy w wysokości 50% wartości inwestycji ale nie więcej niż 5 000 zł. Kolejne siedem wniosków czeka na realizację w 2013 r.

3.2.4 Energia z biomasy

Biomasa to najstarsze i najszerzej współcześnie wykorzystywane odnawialne źródło energii. Należą do niej zarówno odpadki z gospodarstwa domowego, jak i pozostałości po przycinaniu zieleni miejskiej. Biomasa to cała istniejąca na Ziemi materia organiczna, wszystkie substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego ulegające biodegradacji. Biomasą są resztki z produkcji rolnej, pozostałości z leśnictwa, odpady przemysłowe i komunalne. Biomasa stanowi trzecie, co do wielkości na świecie, naturalne źródło energii. Według definicji Unii Europejskiej biomasa oznacza podatne na rozkład biologiczny frakcje produktów, odpady i pozostałości przemysłu rolnego (łącznie z substancjami roślinnymi i zwierzęcymi), leśnictwa i związanych z nim gałęzi gospodarki, jak również podatne na rozkład biologiczny frakcje odpadów przemysłowych i miejskich (Dyrektywa 2001/77/WE).

Strona 82 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Z kolei zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o biokomponentach i biopaliwach ciekłych (Dz. U. Nr 169, poz. 1199 z późn. zm.) biomasa to stałe lub ciekłe substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, które ulegają biodegradacji, pochodzące z produktów, odpadów i pozostałości z produkcji rolnej, leśnej oraz przemysłu przetwarzającego ich produkty, a także części pozostałych odpadów, które ulegają biodegradacji, a w szczególności surowce rolnicze. W Polsce z 1 ha użytków rolnych zbiera się rocznie ok. 10 ton biomasy, co stanowi równowartość ok. 5 ton węgla kamiennego. Podczas jej spalania wydzielają się niewielkie ilości związków siarki i azotu. Powstający gaz cieplarniany - dwutlenek węgla jest asymilowany przez rośliny wzrastające na polach, czyli jego ilość w atmosferze nie zwiększa się. Zawartość popiołów przy spalaniu wynosi ok. 1% spalanej masy, podczas gdy przy spalaniu gorszych gatunków węgla sięga nawet 20%. Energię z biomasy można uzyskać poprzez: a) spalanie biomasy roślinnej:  w sposób bezpośredni- w paleniskach otwartych (ogniska) lub zamkniętych (piece, kotły),  przy wstępnej gazyfikacji w odrębnych gazyfikatorach,  spalanie śmieci komunalnych,  wytwarzanie oleju opałowego z roślin oleistych,  fermentację alkoholową zboża, ziemniaków lub dowolnego materiału organicznego poddającego się takiej fermentacji,  beztlenową fermentację metanową odpadowej masy organicznej,  energetyczne wykorzystanie gazu wysypiskowego. Pochodzenie biomasy może być różnorodne, poczynając od polowej produkcji roślinnej, poprzez odpady występujące w rolnictwie, w przemyśle rolno – spożywczym, w gospodarstwach domowych, jak i w gospodarce komunalnej. Biomasa może również pochodzić z odpadów drzewnych w leśnictwie, przemyśle drzewnym i celulozowo – papierniczym. Zwiększa się również zainteresowanie produkcją biomasy do celów energetycznych na specjalnych plantacjach: drzew szybko rosnących (np. wierzba), rzepaku, słonecznika, wybranych gatunków traw. Ważnym źródłem biomasy są też odpady z produkcji zwierzęcej oraz odpady z gospodarki komunalnej. Do oszacowania potencjału biomasy na obszarze Gminy Przykona przyjęto, że pochodzić ona będzie z produkcji roślinnej; w tym słomy, sadów, przecinki corocznej

Strona 83 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

drzew przydrożnych, a także produkcji leśnej, łąk nie użytkowanych jako pastwisk i innych źródeł. Potencjał biomasy rolniczej możliwej do wykorzystania na cele energetyczne w postaci stałej zależne są od areału i plonowania.

Biomasa z lasów

Oprócz planowego pozyskiwania drewna z lasów powstaje pewna ilość drewna odpadowego związanego z gospodarowaniem lasami. Zasoby drewna odpadowego z lasu na cele energetyczne można obliczyć zakładając wartość teoretyczną drewna możliwego do pozyskania z lasu na cele energetyczne równą 0,6192 m3/ha. Na terenie Gminy Przykona lasy zajmują 2904,7 ha, mnożąc tą wartość przez 0,6192 m3/ha otrzymujemy 1798 m3 drewna odpadowego. Możliwości zwiększenia ilości drewna opałowego drzemią jedynie w zwiększeniu obszaru zalesienia. W gminie istnieją grunty przeznaczone pod zalesianie w ramach rekultywacji po wydobyciu węgla oraz grunty niskiej klasy bonitacyjnej. Zalesienie tych terenów pozwoliłoby na zwiększenie ilości drewna przeznaczonego na cele energetyczne.

Odpady z przecinki drzew rosnących wzdłuż dróg gminnych i powiatowych

Informacje o drogach przyjęto na podstawie danych Urzędu Gminy Przykona. Ilość zasobów drewna oszacowano metodą wskaźnikową, przyjmując ilość drewna możliwego do wykorzystania energetycznego jako 1,5 m3/km. W przypadku długości dróg brano pod uwagę wyłącznie drogi gminne, bowiem tylko te odcinki dróg znajdują się w gestii władz samorządu gminnego i to one decydują o możliwości przeprowadzenia wycinki tych drzew. Długość dróg gminnych na terenie gminy wynosi 80,3 km. Ilość drewna możliwa do pozyskania przyjmując, że 30% dróg jest zadrzewionych wynosi 36,14 m3. Teoretyczna ilość energii pozyskanej z drewna z przecinki dróg na terenie gminy wyniesie 48,53 MWh/rok (przy założeniu wartości energetycznej drewna 8 GJ/m3 i sprawności spalania 60%).

Biomasa z słomy

Energia 1 kg słomy o wilgotności 15% wynosi 14,3 MJ, co odpowiada energii chemicznej zawartej w 0,81 kg drewna opałowego, 0,75 kg węgla grubego lub 0,41 m3 gazu ziemnego wysokometanowego. Pod względem energetycznym 1,5 t słomy równoważne jest 1 t węgla średniej jakości. Potencjał słomy do wykorzystania energetycznego z terenu gminy obliczono poprzez obniżenie zbiorów słomy o jej zużycie w rolnictwie. Na podstawie dotychczasowych badań

Strona 84 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

i obserwacji przyjęto założenie, że słoma w pierwszej kolejności ma pokryć zapotrzebowanie produkcji zwierzęcej (ściółka i pasza) oraz cele nawozowe (przyoranie). Na terenie Gminy Przykona areał zasiewu zbóż wynosi rocznie ok. 2980 ha. Średni roczny plon tych zbóż kształtuje się zwykle na poziomie ok. 2,4 Mg/ha, co daje rocznie ok. 7152 tony ziarna. Przyjmując, że masa słomy stanowi 100% masy uzyskanego ziarna oraz, że tylko 25% masy słomy można przeznaczyć rocznie na cele energetyczne, to masa słomy możliwa do zagospodarowania na te cele w gminie wynosi 1788. Przy przeciętnej kaloryczności słomy 14,3 GJ/Mg daje zasób energii chemicznej w ilości ok. 25568 GJ/rok.

Biomasa z siana

Sianem nazywa się zielone rośliny skoszone przed ukończeniem wzrostu i rozwoju oraz wysuszone w naturalnych warunkach do takiego stanu (15-17% wody), aby można je było bezpiecznie przechowywać. W bilansie zasobów siana na cele energetyczne uwzględniono areał z trwałych użytków zielonych nieużytkowanych. Założono ponadto, że średni plon suchej masy wynosi 4,5 t/ha. Nie brano tu pod uwagę powierzchni nieużytkowanych pastwisk, gdyż plon suchej masy jest trudny do pozyskania z tych terenów. Wartość opałowa siana wynosiła od 14,00 do 15,65 MJ/kg s.m. z ha. Na trenie Gminy Przykona jest ok. 900 ha łąk trwałych z których można uzyskać 4050 Mg suchej masy siana o potencjale energetycznym w wysokości 60750 GJ/rok. Z uwagi na wykorzystywanie siana w produkcji zwierzęcej założono, że jedynie 5% siana z łąk może być wykorzystane do celów energetycznych.

Uprawy energetyczne

W Polsce można uprawiać następujące gatunki roślin energetycznych:  wierzba z rodzaju Salix viminalis,  ślazowiec pensylwański,  róża wielokwiatowa,  słonecznik bulwiasty (topinambur),  topole,  robinia akacjowa,  trawy energetyczne z rodzaju Miscanthus. Na terenie Gminy Przykona brak jest upraw roślin energetycznych. Głównym czynnikiem ograniczającym rozwój tej gałęzi rolnictwa są warunki naturalne. Na brak zainteresowania wśród lokalnych rolników wpływa też słabo rozwinięty rynek

Strona 85 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

biomasy, słaby stan techniczny związany z uprawą, zbiorem i przetwarzaniem biomasy, brak odpowiedniej wiedzy wśród rolników przyzwyczajonych do tradycyjnych kierunków produkcji rolniczej oraz przede wszystkim brak dostatecznej ilości kapitału inwestycyjnego oraz wystarczającego wsparcia ze strony Rządu. Koszt założenia jednego hektara uprawy to wydatek rzędu 7-8 tysięcy złotych. Chociaż wydaje się, że nie jest to dużo w perspektywie 25-30 lat eksploatacji plantacji to jednak dla pojedynczego rolnika może on być za wysoki, zwłaszcza, że pierwsze pełne zbiory osiąga się po 3 latach. Innym istotnym problemem jest niepewność rynku zbytu, co z kolei ogranicza możliwości ubiegania się o dotacje na uprawę roślin energetycznych (wymaganym jest przedstawienie podpisanych umów na odbiór biomasy wraz z przybliżonym harmonogramem ilościowym).

3.2.5 Energia z biogazu

Biogaz pozyskiwany w procesie fermentacji metanowej dzielimy na trzy podstawowe kategorie, w zależności od miejsca pochodzenia materiału wsadowego do fermentacji:  biogaz z oczyszczalni ścieków pozyskiwany z fermentacji osadu ściekowego stanowiącego produkt końcowy po biologicznym oczyszczaniu ścieków,  biogaz wysypiskowy pozyskiwany z fermentacji odpadków organicznych na składowiskach śmieci,  biogaz rolniczy pozyskiwany z fermentacji odpadów rolniczych takich jak gnojowica, obornik, odpadki gospodarcze, odpadki poprodukcyjne z przemysłu spożywczego.

Biogaz z oczyszczalni ścieków

Z sieci kanalizacyjnej korzysta 60% mieszkańców Gminy Przykona. Gmina posiada obecnie 2 zespołowe oczyszczalnie ścieków bytowo-komunalnych.  w Wichertowie, obsługującą Wichertów, Smulsko, Boleszczyn i Bądków Pierwszy,  w Laskach, obsługującą część miejscowości Laski  w Sarbicach dla potrzeb szkoły. Ścieki z miejscowości Przykona, Psary, Bądków Pierwszy, Bądków Drugi, oraz Żeroniczki odprowadzane są do oczyszczalni w Turku. Łącznie z skanalizowanych miejscowości odprowadzanych jest ok. 146 tyś. m3 ścieków, z czego 34.834 m3 zostaje oczyszczonych na terenie gminy. Sposób odprowadzania

Strona 86 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

ścieków (rozdrobnienie kanalizacji), niewielkie ilościowo wykorzystanie wody wykluczają ekonomiczną opłacalność energetycznego wykorzystania odpadów pościekowych i pozyskiwanie metanu na potrzeby wytwarzania ciepła i energii elektrycznej.

Biogaz z składowiska odpadów

Na obszarze gminy znajduje się własne składowisko odpadów w Psarach, które zabezpiecza gminne potrzeby związane z zagospodarowaniem odpadów. W Planie Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego jest wpisane jako instalacja zastępcza dla Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych. Ilości odpadów komunalnych z terenu gminy są zbyt małe by uznać za uzasadnione z ekonomicznego punktu widzenia przeprowadzanie inwestycji związanych z ich unieszkodliwianiem w instalacjach do spalania lub fermentacji.

Biogaz rolniczy

Biogaz rolniczy to paliwo gazowe otrzymywane w procesie fermentacji metanowej surowców rolniczych, produktów ubocznych rolnictwa, płynnych lub stałych odchodów zwierzęcych, produktów ubocznych lub pozostałości z przetwórstwa produktów pochodzenia rolniczego lub biomasy leśnej, z wyłączeniem gazu pozyskanego z surowców pochodzących z oczyszczalni ścieków oraz składowisk odpadów. Proces produkcyjny w biogazowniach rolniczych jest niezależny od warunków atmosferycznych i jest realizowany jako produkcja ciągła. Proces technologiczny biogazowni umożliwia utylizację zarówno odpadów rolniczych, jak i przemysłowych. Nowo budowane biogazownie są w pełni zautomatyzowane, a do jej obsługi wystarczy minimalna ilość personelu. W szczelnych i hermetycznych instalacjach biogazowych, wytwarzany jest metan, a z płynu pofermentacyjnego powstaje wysoko wydajny nawóz. Metan znajduje zastosowanie w produkcji energii elektrycznej i cieplnej. Nawóz produkowany w biogazowniach w postaci granulatu doskonale użyźnia glebę. Z bilansu dobrze przeprowadzonej fermentacji, wynika, że z 1 kg substancji organicznej otrzymuje się około 0,4 m3 biogazu, który ma wartość opałową 16,8-23 MJ/m3.

W przypadku oddzielenia z biogazu CO2, wartość opałowa biogazu zwiększa się do 35,7 MJ/m3. Energia zawarta w 1 m3 takiego biogazu odpowiada energii zawartej w 0,93 m3 gazu ziemnego, w 1 dm3 oleju napędowego, w 1,25 kg węgla lub odpowiada 9,4 kWh energii elektrycznej.

Strona 87 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Rys. 44. Schemat biogazowi rolniczej

W Polsce funkcjonuje obecnie 196 biogazowni o mocy około 130 MW, z czego 30 instalacji, to biogazownie rolnicze o łącznej mocy elektrycznej wynoszącej 33,4 MW. W realizacji i w przygotowaniu są projekty instalacji o łącznej mocy przekraczającej 410 MW. W przyjętym przez Radę Ministrów w 2010 roku dokumencie programowym „Kierunki rozwoju biogazowni rolniczych w Polsce w latach 2010-2020” potencjał teoretyczny produkcji biogazu oszacowano na 5 mld m3 rocznie. Realny potencjał oparty na produktach ubocznych rolnictwa i przemysłu rolno spożywczego oszacowano na 1,7 mld m3 biogazu. W ekspertyzie przygotowanej dla Ministerstwa Gospodarki maksymalny potencjał ekonomiczny na 2020r. oceniono na ok. 6,6 mld m3 biogazu rocznie. Niezależnie od rozbieżności metodycznych w ocenach potencjałów i prognozach, wszystkie ostatnio wykonane prace wskazują na znaczący potencjał sektora oraz zapowiadają jego dynamiczny rozwój do roku 2020 w tempie rzędu kilkudziesięciu procent rocznie. Program rządowy „Kierunki rozwoju biogazowni rolniczych w Polsce” zakłada budowę średnio jednej biogazowni rolniczej w każdej gminie wykorzystującej biomasę pochodzenia rolniczego do 2020 roku, przy założeniu posiadania przez tę gminę odpowiednich warunków do uruchomienia takiej biogazowni. W miejscowości Psary w Gminie Przykona zaplanowana jest budowa Elektrowni Biogazowej Przykona. Elektrociepłownia przeznaczona będzie do wykorzystywania nawozów naturalnych pochodzących z produkcji zwierzęcej, upraw celowych i kiszonki

Strona 88 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

z roślin zielonych oraz odpadów pochodzących z przemysłu rolno-spożywczego i przetwórczego. W kontrolowanych warunkach prowadzony będzie proces rozkładu materiału pochodzenia roślinnego i zwierzęcego z wytworzeniem gazu zawierającego ok. 60% metanu i 40% dwutlenku węgla. Wytworzony gaz zużywany będzie do produkcji prądu elektrycznego i ciepła. Elektrownia Biogazowa Przykona będzie wyposażona w dwa generatory, pierwszy o mocy elektrycznej 835 kW o mocy cieplnej 934 kW, oraz drugi o mocy elektrycznej 1063 kW o mocy cieplnej 1122 kW. Biogazownia pracować będzie przez 24 h w ciągu doby 7490 h/rok a wsad będzie dostarczany w godzinach od 6˚˚ do godziny 22˚˚.

Tab. 23. Wielkość produkcji

Lp. Parametr Ilość

1 produkowany biogaz ok. 6 379 596 m3/rok

2 wytwarzanie energii elektrycznej (brutto) ok. 12 507 966 kWh/rok

3 wytwarzanie ciepła ok. 14 000 000 kWh/rok

ok. 110 Mg/dobę 4 płyn pofermentacyjny ok. 47 900 Mg/rok (ok. 6% s.m.)

W zależności od dostaw oraz w zależności od dostępności wsad do biogazowi mogą stanowić:  wytłoki owocowe w ilości ok. 5 000 Mg/rok,  wysłodki buraczane w ilości ok. 5 000 Mg/rok,  odpady owocowo-warzywne w ilości ok. 5 000 Mg/rok,  wywar pogorzelniany w ilości ok. 19 000 Mg/rok,  suchy wywar pogorzelniany w ilości ok. 5 200 Mg/rok,  gliceryna w ilości ok. 4 000 Mg/rok,  odchody kurze w ilości ok. 4 500 Mg/rok,  gnojowica świńska w ilości ok. 1 200 Mg/rok,  gnojowica bydlęca w ilości ok. 1 200 Mg/rok,  kiszonka sorgo w ilości ok. 9 000 Mg/rok,  kiszonka kukurydziana w ilości ok. 9 000 Mg/rok,  tłuszcze roślinne w ilości ok. 4 000 Mg/rok.

Strona 89 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Przewidywana całkowita ilość wsadów przeznaczonych do produkcji biogazu nie będzie przekraczać 47 900 Mg/rok. Surowce, które będą mogły być źródłem uciążliwości zapachowej, transportowane będą wyłącznie w momencie zapotrzebowania (bezpośrednio do odzysku z pominięciem magazynowania w biogazowni). W celu magazynowania ścieku dofermentowanego inwestor planuje wykorzystanie 3 istniejących, zlokalizowanych na sąsiedniej działce zbiorników, w obecnej chwili nieczynnej, komunalnej oczyszczalni ścieków. Łączna pojemność zbiorników wynosi 15 000 m3. Budowa lokalnej biogazowni oprócz możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii na potrzeby energetyczne gminy, pozwoli również na długofalową aktywizację lokalnego sektora rolniczego. Powstanie biogazowni wpłynie na wzrost zagospodarowania nieużytków, bądź na wykorzystanie nadwyżek produkcji rolnej. Dzięki temu, że dostawy substratów są kontraktowane długoterminowo, jest to bezpieczna i perspektywiczna forma współpracy dla rolników, która zapewnia stałe, gwarantowane dochody. Szacuje się, że około 70% kosztów operacyjnych biogazowni w ciągu roku stanowi zakup substratów, co przy instalacji o mocy 1 MW przekłada się na kwotę w przedziale od 1 mln od 1,5 mln złotych. Lokalni dostawcy mają zatem możliwość znacznego zwiększenia swoich przychodów. Z uwagi na koszty transportu, źródła substratów muszą one znajdować się maksymalnie ok. 20 km od biogazowni, co pozwala na współpracę z dostawcami głównie z terenu gminy, w której jest zlokalizowana instalacja biogazowni.

3.2.6 Energia spadku wody

W aspekcie hydrograficznym Gmina Przykona leży w lewobrzeżnej części zlewni rzeki Warty. Przez obszar gminy przepływają rzeki: Kiełbaska i Teleszyna. Rzeki te obecnie z powodu niewielkich przepływów wody nie nadają się do energetycznego zagospodarowania. Tego stanu rzeczy nie zmieniła budowa zbiornika retencyjnego „Przykona” na rzece Teleszynie.

Strona 90 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

4 Prognoza zapotrzebowania na ciepło i energię elektryczną

Dynamika wzrostu zapotrzebowania na moc i energię cieplną ma ścisły związek z dynamiką rozwoju ludności i jej dążenia do poprawy warunków funkcjonowania, co pociąga za sobą rozwój budownictwa mieszkaniowego, usługowego i przemysłu w gminie. Stopień zagospodarowania terenów gminnych w perspektywie do 2030 roku jest na obecnym etapie trudny do określenia i zależy od wielu czynników między innymi: sytuacji gospodarczej kraju, inicjatywy gminy w pozyskiwaniu inwestorów, możliwości uzbrojenia terenów. Prognozę zapotrzebowania na ciepło i energię elektryczną sporządzono w trzech wariantach: pesymistycznym, realistycznym i optymistycznym. Warianty te charakteryzują się następującymi założeniami: Wariant pesymistyczny: zakłada, że w gminie udaje się wygenerować trwałe podstawy rozwojowe w niewielkim zakresie (brak czynników napędzających rozwój); pojawią się negatywne trendy w gospodarce t.j. utrzymanie bezrobocia; spowolnienie wzrostu liczby podmiotów gospodarczych; małe zainteresowanie inwestorów terenami pod handel, usługi oraz produkcję. Wszystkie te elementy wpływają na nieznaczne podnoszenie się poziomu życia. Scenariusz ten charakteryzuje się wprowadzaniem przedsięwzięć racjonalizujących zużycie nośników energii przez odbiorców komunalnych: do celów grzewczych w niewielkim stopniu oraz wzrostem zużycia energii elektrycznej o około 10 %. Budynki użyteczności publicznej administrowane przez gminę nie wymagają prac termomodernizacyjnych oraz nie planowana jest budowa nowych obiektów. Racjonalizacja zużycia energii w budynkach użyteczności publicznej szacuje się na ok. 10 %. Racjonalizacja zużycia energii w sektorze usług, handlu, rzemiosła i przemysłu na niskim poziomie, ok. 8 %. Wariant realistyczny: zakłada, że rozwój gminy jest dynamiczny i systematyczny; planowane inwestycje zostaną zrealizowane, utrzyma się zainteresowanie inwestorów wyznaczonymi terenami pod handel, usługi oraz przemysł. Scenariusz ten charakteryzuje się wprowadzaniem przedsięwzięć racjonalizujących zużycie nośników energii przez odbiorców komunalnych do celów grzewczych w stopniu średnim oraz wzrostem zużycia energii elektrycznej o około 20%, co spowodowane jest większym przyrostem nowych obiektów. Inwestycje w budynkach użyteczności publicznej administrowane przez gminę będą wynikały z racjonalnej polityki energetycznej. Racjonalizacja zużycia energii w budynkach użyteczności publicznej zakłada się na poziomie ok. 20%. Racjonalizacja zużycia energii

Strona 91 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

w sektorze usług, handlu, rzemiosła i przemysłu na poziomie, ok. 20%. W większym stopniu będą wykorzystywane odnawialne źródła energii, głównie po stronie układów solarnych i ogniw fotowoltaicznych. Wariant optymistyczny: zakłada, że planowane inwestycje będą dynamicznie realizowane i będą dodatkowo generować inne inwestycje na terenie gminy, co stymulować będzie jej stabilny rozwój. W scenariuszu tym zakłada się również wzrost zużycia energii podyktowany dynamicznym rozwojem we wszystkich dziedzinach gospodarki (przemysł, mieszkalnictwo, usługi, handel, itp.) z jednoczesnym wprowadzaniem w dużym zakresie przez odbiorców przedsięwzięć racjonalizujących zużycie nośników energii oraz rozwojem wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Następuje wzrost zużycia energii elektrycznej o około 50% w stosunku do stanu obecnego, co spowodowane jest dużym przyrostem nowych odbiorców. Budynki użyteczności publicznej administrowane przez gminę zostaną w pełni zmodernizowane zgodnie z potrzebami, a inwestycje będą wynikały z racjonalnej polityki energetycznej. Racjonalizacja zużycia energii w budynkach użyteczności publicznej na poziomie ok. 30%. Racjonalizacja zużycia energii w sektorze usług, handlu, rzemiosła i przemysłu na wysokim poziomie, ok. 50%. W znacznym stopniu będą wykorzystywane odnawialne źródła energii, głównie po stronie układów solarnych, pomp ciepła, ogniw fotowoltaicznych itp.

Tab. 24. Zestawienie prognozowanego wzrostu zapotrzebowania na energię do 2030 roku wg scenariuszy

Zapotrzebowanie na ciepło Zapotrzebowanie na energię Wyszczególnienie (ogrzewanie) (GJ/rok) elektryczną (MWh/rok)

Scenariusz 4340 391 pesymistyczny

Scenariusz realistyczny 9765 978

Scenariusz 19530 1956 optymistyczny

Strona 92 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

5 Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie paliw i energii

Racjonalizacja użytkowania ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych sprowadza się do poprawy efektywności ekonomicznej wykorzystania nośników energii przy jednoczesnej minimalizacji szkodliwego oddziaływania na środowisko. Osiągnięcie tego celu możliwe jest przez realizację działań organizacyjnych i zarządczych, informacyjnych i edukacyjnych oraz inwestycyjnych.

5.1 Działania organizacyjne i zarządcze

Pierwszym krokiem do osiągnięcia efektywności ekonomicznej jest prowadzenie monitoringu zużycia energii w obiektach gminnych oraz oświatowych. Informacje powinny być gromadzone w zakresie:  zużycia oleju, energii elektrycznej, wody, oraz pozostałych nośników/paliw dla istniejących budynków gminnych,  kosztów związanych ze zużyciem oleju, energii elektrycznej, wody, oraz pozostałych nośników dla istniejących obiektów gminnych,  zużycia oraz kosztów mediów energetycznych generowanych przez pododbiorców,  szczegółów dotyczących rozliczania się z dostawcą mediów bądź paliw,  działań zrealizowanych związanych z poprawą efektywności energetycznej budynków,  liczby stopniodni dla poszczególnych lat bądź sezonów grzewczych. Uzupełnieniem gromadzonych danych powinien być audyt parametrów poszczególnych obiektów użyteczności publicznej tj.:  powierzchnia ogrzewana obiektu,  kubatura ogrzewana,  rok budowy,  liczba budynków wchodzących w skład obiektu,  liczba kondygnacji,  liczba użytkowników,  rok ostatniego remontu,  technologia budowy,  źródła c.o., c.w.u.

Strona 93 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Gromadzone informacje powinny być na bieżąco aktualizowane zgodnie z stanem faktycznym. Proponuje się także pozyskiwanie następujących informacji:  koszty inwestycji związanych z poprawą efektywności energetycznej takich jak termomodernizacja, wymiana oświetlenia na energooszczędne, wymiana źródła ciepła etc.  szczegółowy opis przedsięwzięć prowadzonych w budynkach a także obecnego stanu obiektu. Opis powinien w sposób czytelny diagnozować obecny stan budynku, stopień ego modernizacji oraz stan źródeł ciepła, a także sygnalizować istniejące potrzeby w tym zakresie. Proponuje się procentowe określanie udziału oświetlenia energooszczędnego.  przechowywanie dokumentów związanych z wykorzystaniem energii w budynkach oświatowych na potrzeby działań gminy, takich jak audyty energetyczne czy świadectwa charakterystyki energetycznej. Proponuje się przechowywanie tych dokumentów w formie papierowej bądź elektronicznej w miejscu umożliwiającym wgląd oraz uzupełnienie prowadzonego monitoringu.  pozyskiwanie danych o długości sezonów grzewczych.

5.2 Działania informacyjne i edukacyjne

Podnoszenie świadomości zmiany zachowań odbiorców energii w zakresie działań oszczędnościowych może nastąpić poprzez przeprowadzenie szkoleń. Głównie dla użytkowników obiektów użyteczności publicznej (dyrektorów szkół, administratorów, obsługi). Powinno ono być prowadzone przez osobę kompetentną, która w sposób jednoznaczny i skuteczny przedstawi możliwości zmian w sposobie użytkowania energii. Skutecznym sposobem podnoszenia świadomości użytkowników energii jest umieszczanie wpisów na stronach internetowych Urzędu Gminy, poszczególnych szkół, dotyczących dobrych praktyk w zakresie gospodarowania energią w budynkach. Wśród dzieci i młodzieży szkolnej możliwe jest przeprowadzenie zajęć konkursowych z nagrodami. Celem prowadzonych zajęć będzie przekazanie uczniom podstawowych zasad oszczędzania energii we własnym domu i w szkole, a tym samym nauka prawidłowych nawyków związanych z oszczędzaniem energii we własnym otoczeniu. Edukacja dzieci przyczyni się w sposób pośredni do propagowania idei zielonej energii oraz zwiększania świadomości społecznej w tym temacie, również wśród dorosłych (rodziców).

Strona 94 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

5.3 Działania inwestycyjne

5.3.1 Inwestycje racjonalizujące zużycie ciepła

Do działań inwestycyjnych związanych z ograniczeniem strat ciepła w obiektach zalicza się termomodernizację. Termomodernizacja jest to poprawienie cech technicznych budynku, w celu zmniejszenia zużycia energii dla potrzeb ogrzewania, wentylacji i przygotowania ciepłej wody użytkowej. Do głównych działań termomodernizacyjnych zalicza się:  Dodatkowe zaizolowanie stropu nad najwyższą kondygnacją zmniejszenie strat ciepła przez ten element konstrukcji budynku poprzez wykonanie dodatkowej izolacji cieplnej. Jeżeli wykonanie wspomnianej izolacji nie jest możliwe bez naruszania pokrycia dachu, należy to przedsięwzięcie połączyć z remontem pokrycia.  Dodatkowe zaizolowanie stropu nad piwnicami zmniejszenie strat ciepła przez ten element konstrukcji budynku poprzez wykonanie dodatkowej izolacji cieplnej od strony piwnic. Przedsięwzięcie to z reguły nie wymaga dodatkowych prac remontowych.  Dodatkowe zaizolowanie ścian zewnętrznych zmniejszenie strat ciepła przez ten element konstrukcji budynku poprzez wykonanie dodatkowej izolacji cieplnej wraz z zewnętrzną warstwą elewacyjną. Rozważanie tego przedsięwzięcia jest szczególnie wskazane w przypadkach kiedy konieczne jest wykonanie remontu elewacji zewnętrznych.  Wymiana okien na nowe o lepszych własnościach termoizolacyjnych zmniejszenie strat ciepła przez ten element konstrukcji budynku poprzez zastąpienie okien istniejących, oknami o niższym współczynniku przenikania ciepła U. Rozważanie tego przedsięwzięcia jest szczególnie wskazane w przypadkach kiedy okna istniejące są w bardzo złym stanie technicznym i konieczna jest ich wymiana na nowe.  Zamurowanie części okien zmniejszenie strat ciepła poprzez likwidację części otworów okiennych w obiekcie. Przedsięwzięcie to powinno być wykonane w taki sposób, aby spełnione były wymagania norm i przepisów dotyczące naturalnego oświetlenia pomieszczeń.

Strona 95 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

 Uszczelnienie okien i ram okiennych zmniejszenie strat ciepła spowodowanych nadmierną infiltracją powietrza zewnętrznego. Przedsięwzięcie to powinno się rozważać jeżeli okna istniejące są w dobrym stanie technicznym lub wymagają niewielkich prac remontowych. Uszczelnienia powinny być wykonane w taki sposób aby zapewnić wymagane normą lub odrębnymi przepisami wielkości strumieni powietrza wentylacyjnego w pomieszczeniach.  Montaż okiennic lub zewnętrznych rolet zasłaniających okna przedsięwzięcie to może być rozpatrywane jako alternatywa dla wymiany okien w przypadku, kiedy ich stan techniczny jest zadowalający, a współczynnik przenikania ciepła U stosunkowo wysoki ≥ 3.0 W/(m2 · K).  Montaż tzw. "wiatrołapów" (otwartych lub zamkniętych dodatkowymi drzwiami)  Montaż zagrzejnikowych ekranów refleksyjnych zmniejszenie strat ciepła przez fragmenty ścian zewnętrzych, na których zainstalowane są grzejniki i skierowanie ciepła do pomieszczenia. Przedsięwzięcie szczególnie polecane dla budynków, w których nie przewiduje się dodatkowej izolacji termicznej na ścianach zewnętrznych.  zastosowanie odzysku ciepła z powietrza wentylacyjnego zmniejszenie zużycia ciepła do podgrzewania powietrza wentylacyjnego. Wprowadzenie przedsięwzięcia powinno się rozważać w odniesieniu do obiektów/pomieszczeń wymagających mechanicznych układów wentylacji. Dotyczące poprawy sprawności źródeł ciepła grzewczego (w tym również węzłów cieplnych) i/lub wewnętrznych instalacji grzewczych.  Montaż lub wymiana wewnętrznej instalacji c.o. zastosowanie instalacji o małej pojemności wodnej wyposażonej w nowoczesne grzejniki o rozwiniętej powierzchni lub konwekcyjne.  Montaż systemu sterowania ogrzewaniem system sterowania powinien umożliwiać co najmniej regulację temperatury wewnętrznej w zależności od temperatury zewnętrznej oraz realizację tzw. obniżeń nocnych” i „obniżeń weekendowych”.  Montaż przygrzejnikowych zaworów termostatycznych wraz z podpionowymi zaworami regulacyjnymi, zapewniającymi stabilność hydrauliczną wewnętrznej instalacji grzewczej.  Kompletna wymiana istniejącego źródła ciepła opalanego paliwem stałym (węgiel,

Strona 96 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

koks) na nowoczesne opalane paliwami przyjaznymi dla środowiska (gaz ziemny, gaz płynny, olej opałowy, odpady drzewne, węgiel typu ekogroszek, itp).  Montaż izolacji termicznej na elementach instalacji c.w.u. zaizolowanie wymienników, zasobników, instalacji rozprowadzającej i przewodów cyrkulacyjnych c.w.u.  Montaż zaworów regulacyjnych na rozprowadzeniach c.w.u. zapewniających regulację hydrauliczną systemu c.w.u.  Montaż układu automatycznej regulacji c.w.u., układ powinien zapewniać regulację temperatury c.w.u. w zasobniku oraz: . przydzielać priorytet grzania c.w.u. - umożliwia to uniknięcie zamówienia mocy do celów c.w.u., . sterować w trybie „Start/Stop” pracą pompy cyrkulacyjnej c.w.u. w zależności od temperatury wody na powrocie cyrkulacji do zasobnika.  Zmiana systemu przygotowania c.w.u. w obiektach z centralnie przygotowywaną c.w.u., a niewielkim jej zużyciem, uzasadnione może być przejście z systemu centralnego na lokalne urządzenia do przygotowania c.w.u. dotyczących urządzeń technologicznych w kuchniach i pralniach.  Wymiana urządzeń wyposażenia technologicznego na bardziej efektywne, efektywność powinna być oceniona energetycznie i ekonomicznie, bowiem nie zawsze sprawniejsze urządzenie zapewnia zmniejszenie kosztów uzyskania efektu końcowego (np. przygotowania posiłku czy też wyprania określonej ilości bielizny). W rachunku ekonomicznym należy uwzględnić koszty kapitałowe (koszty zakupu nowych, sprawniejszych urządzeń). Dla wiarygodnego rozliczenia efektów wprowadzonych przedsięwzięć proponuje się monitorowanie zużycia zgodnie z przyjętymi zasadami (ewidencjonowanie danych w funkcjonującej bazie danych). Dane wprowadzone do bazy, przed i po wprowadzeniu przedsięwzięć, stanowić będą podstawę rozliczeń. Poniżej omówiono czynniki korygujące zużycie. Największy potencjał oszczędności energii stanowi: ocieplenie ścian zewnętrznych oraz stropów nad ostatnią kondygnacją oraz modernizacja instalacji c.o. poprzez montaż zaworów termostatycznych i regulację hydrauliczną instalacji. Znaczące zmniejszenie zużycia energii pierwotnej można osiągnąć poprzez zamianę nieefektywnego źródła ciepła (np. kotły i piece węglowe) na źródła o wysokiej sprawności spalania (np. kotły gazowe).

Strona 97 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

5.3.2 Inwestycje racjonalizujące zużycie energii elektrycznej

Przy rozpatrywaniu działań związanych z racjonalizacją użytkowania energii elektrycznej należy wziąć pod uwagę cały ciąg logiczny operacji związanych z użytkowaniem tej energii:  wytwarzanie energii elektrycznej,  przesył w krajowym systemie energetycznym,  dystrybucja,  wykorzystanie energii elektrycznej,  wykorzystanie efektów stosowania energii elektrycznej. Zagadnienia, które powinny być analizowane z punktu widzenia polityki energetycznej Gminy Przykona dotyczą dystrybucji, wykorzystania energii elektrycznej oraz wykorzystania efektów stosowania energii elektrycznej. Kierunkami zmniejszania strat energii elektrycznej w systemie dystrybucyjnym jest zmniejszenie strat przesyłowych w liniach energetycznych i zmniejszenie strat jałowych w stacjach transformatorowych. Podmiotem w całości odpowiedzialnym za zagadnienie związane ze zmniejszeniem strat w systemie dystrybucji energii elektrycznej na terenie Gminy Przykona jest ENERGA-OPERATOR SA. Oddział w Kaliszu. Wielkość potencjału racjonalizacji zużycia energii elektrycznej jest zróżnicowana w zależności od sposobu jej użytkowania. Główne kierunki racjonalizacji to:  montaż energooszczędnych opraw oświetleniowych,  montaż urządzeń automatycznego włączania i wyłączania oświetlenia,  montaż urządzeń do regulacji natężenia oświetlenia w pomieszczeniach,  zastąpienie oświetlenia ogólnego oświetleniem zlokalizowanym,  stopniowa wymiana maszyn i urządzeń elektroenergetycznych na bardziej efektywne,  regularna konserwacja i czyszczenie urządzeń i oświetlenia,  powszechna edukacja,  zapewnienie dostępu do informacji o energooszczędnych urządzeniach elektroenergetycznych. Wszystkie działania modernizacyjne zarówno w przypadku odbiorców indywidualnych jak i przemysłu powinny być uzasadnione rachunkiem ekonomicznym potwierdzającym celowość ich przeprowadzenia. Optymalny zakres usprawnień planowanych do wykonania

Strona 98 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

powinien zostać poprzedzony analizą wyboru usprawnień a następnie analizą konieczności realizacji.

5.4 Propozycje finansowania działań inwestycyjnych

W Polsce istnieje obecnie dużo możliwości wsparcia inwestycji w poprawę efektywności energetycznej. Wpierany jest szereg przedsięwzięć z tym związanych od zarządzania energią, poprzez inwestycje we wszelkiego rodzaju źródła energii odnawialnej (kolektory słoneczne, elektrownie wodne, elektrownie i ciepłownie na biomasę i biogaz, geotermia), termomodernizacje budynków i inne. Finansowanie skierowane jest do każdej z możliwych grup odbiorców, są to: . samorządy i jednostki budżetowe, . przedsiębiorcy oraz rolnicy, . osoby fizyczne oraz wspólnoty mieszkaniowe. Najważniejsze obecnie instrumenty i mechanizmy finansowania inwestycji w zakresie OZE to między innymi: . fundusze strukturalne UE, Fundusz Spójności i inne środki zagraniczne, . środki Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, . preferencyjne kredyty bankowe.

Strona 99 Źródła finansowania

Krajowe Wielkopolski Środki z innych Inne środki Krajowe środki Banki programy Regionalny programów europejskie finansowe operacyjne Program unijnych Operacyjny 2007-2013

Program Program Program Program Mechanizm Narodowy Fundusz Wojewódzki operacyjny Operacyjny Rozwoju ramowy na Finansowy Ochrony fundusz Infrastruktura i Innowacyjna Obszarów Rzecz rozwoju (EOG) Norweski Środowiska Ochrony Środowisko Gospodarka Wiejskich i Innowacji Mechanizm i Gospodarki Środowiska i Gospodarki 2007-2013 2007-2013 2007-2013 (CIP) Finansowy Wodnej Wodnej

Program Bank Bank Europejski Europejski DnB Inteligentna Ochrony gospodarstwa Bank Bank Nord Energia dla środowiska Krajowego Odbudowy Inwestycyjny Europy II i rozwoju

Rys. 45. Schemat źródeł finansowania inwestycji związanych z energią Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2007 - 2013 W ramach Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko” na zakres związany z oszczędnością energii i zastosowanie OZE dofinansowanie można uzyskać na oś priorytetową IX. Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna. W ramach tego działania można wyróżnić następujące priorytety objęte dofinansowaniem:  Działanie 9.1 Wysokosprawne wytwarzanie energii – dotacje do 30 mln. zł na inwestycje powyżej 10 mln zł w zakresie wysokosprawnej kogeneracji (w tym m.in. budowa biogazowi) – instytucja wdrażająca NFOŚiGW w Warszawie,  Działanie 9.2 Efektywna dystrybucji energii – dotacje do 50 mln. zł na inwestycje powyżej 20 mln zł w zakresie wymiany sieci energetycznych lub ciepłowniczych – instytucja wdrażająca NFOŚiGW w Warszawie,  Działanie 9.3 Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej – dotacje do 50 mln. zł na inwestycje powyżej 10 mln zł – instytucja wdrażająca NFOŚiGW w Warszawie,  Działanie 9.4 Wysokosprawne wytwarzanie energii – dotacje na inwestycje OZE. Projekty minimum 20 mln. zł (biomasa, biogaz, MEW – 10 mln zł) – instytucja wdrażająca Ministerstwo Gospodarki. Łącznie na realizację działań w zakresie osi priorytetowej IX przewidziano 1403,0 mln euro (w tym 748,0 mln. euro z Funduszu Spójności). Nabory na ww. działania zostały już zakończone. Nie przewiduje się nowych naborów na te działania w 2011 roku.

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka na lata 2007 – 2013

Głównym celem Programu Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013 jest rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa. Cel ten zostanie osiągnięty poprzez: zwiększenie innowacyjności przedsiębiorstw; wzrost konkurencyjności i znaczenia polskiej nauki; zwiększenie udziału innowacyjnych produktów polskiej gospodarki na rynku międzynarodowym; tworzenie miejsc pracy; wzrost wykorzystania technologii informacyjnych i komunikacyjnych Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

w gospodarce. Instytucją Zarządzającą Programu jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka realizowany jest w ramach 8 priorytetów tematycznych oraz priorytetu Pomoc Techniczna:  Priorytet I Badania i rozwój nowoczesnych technologii,  Priorytet II Infrastruktura sfery B+R,  Priorytet III Kapitał dla innowacji,  Priorytet IV Inwestycje w innowacyjne przedsięwzięcia,  Priorytet V Dyfuzja innowacji,  Priorytet VI Polska gospodarka na rynku międzynarodowym,  Priorytet VII Społeczeństwo informacyjne – budowa elektronicznej administracji,  Priorytet VIII Społeczeństwo informacyjne – zwiększanie innowacyjności gospodarki,  Priorytet IX Pomoc techniczna.

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich

Program realizowany jest w latach 2007- 2013 na terenie całego kraju. Podstawą realizacji założeń strategicznych Programu, opisanych w Krajowym Planie Strategicznym Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, będą działania na rzecz rozwoju obszarów wiejskich w ramach czterech osi priorytetowych:  Oś 1: Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego (poziom dofinansowania – do 100% kosztów kwalifikowanych),  Oś 2: Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich (poziom dofinansowania – do 75% kosztów kwalifikowanych),  Oś 3: Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej w tym działanie „Odnowa i rozwój wsi” (poziom dofinansowania – do 75% kosztów kwalifikowanych),  Oś 4: Leader (poziom dofinansowania – do 70% kosztów kwalifikowanych). Samorząd Województwa Małopolskiego na realizację działania "Odnowa i rozwój wsi" Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich w całym okresie programowania dysponuje kwotą ponad 34 mln euro. Beneficjentem niniejszego działania może być również gmina.

Strona 102 Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 WRPO jest jednym z 16 programów regionalnych, które są realizowane w ramach Strategii Rozwoju Kraju na lata 2007-2015 (SRK) oraz Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013. Program ma za zadanie wspierać wzrost gospodarczy i zatrudnienie w regionie. Równocześnie jest odzwierciedleniem polityki rozwoju prowadzonej przez Samorząd Województwa Wielkopolskiego, której podstawę stanowi Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020. Jego cele są realizowane w oparciu o współdziałanie z partnerami społecznymi i gospodarczymi, a środki UE mają za zadnie wspierać osiąganie założonych celów rozwojowych. W ramach programu wyznaczono VII priorytetów:  Konkurencyjności przedsiębiorstw,  Infrastruktura komunikacyjna,  Środowisko przyrodnicze,  Rewitalizacja obszarów problemowych,  Infrastruktura dla kapitału ludzkiego,  Turystyka i środowisko kulturowe,  Pomoc techniczna. W ramach Priorytetu III wyznaczono następujące cel główny i cele szczegółowe: Cel główny:  poprawa stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie zasobami przyrodniczymi regionu. Cel główny osiągany będzie poprzez następujące cele szczegółowe:  zmniejszenie rozmiarów emisji zanieczyszczeń do środowiska,  poprawa zaopatrzenia w wodę,  poprawa gospodarki odpadami,  ochrona przyrody,  ochrona powietrza,  rozbudowa systemów bezpieczeństwa środowiskowego i technologicznego,  zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii,  racjonalne gospodarowanie energią. Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Program Ramowy na Rzecz Konkurencyjności i Innowacji (CIP), w ramach którego prowadzony jest program Inteligentna Energia dla Europy II Celem programu jest zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego, zrównoważonego rozwoju i konkurencyjnego rynku energii w Europie poprzez poprawę efektywności energetycznej oraz racjonalne wykorzystanie zasobów energetycznych, promowanie nowych i odnawialnych źródeł energii i wspieranie dywersyfikacji źródeł energii, promowanie efektywności energetycznej oraz zastosowanie nowych i odnawialnych źródeł energii w transporcie. Co roku Komisja Europejska ogłasza nowy program roboczy na rok kalendarzowy, który określa priorytety, typy i warunki związane z finansowymi projektami, budżet na dany rok, terminy naboru wniosków.

Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru gospodarczego Norweski Mechanizm Finansowy Obszar programowy C: Efektywność energetyczna i odnawialne źródła energii Program: Oszczędzanie energii i promowanie odnawialnych źródeł energii Cele: Redukcja emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczenia powietrza; Zwiększenie udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w ogólnym bilansie zużycia energii. Rezultaty: Poprawa efektywności energetycznej w budynkach, wzrost świadomości społecznej i edukacja w zakresie efektywności energetycznej, wzrost produkcji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. Operator Programu: Ministerstwo Środowiska we współpracy z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Projekty pre-definiowane: 1. Działania edukacyjne i promocyjne w zakresie efektywności energetycznej oraz wykorzystania odnawialnych źródeł energii, włączając ideę domów przyjaznych środowisku.

Strona 104 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Cel Program Finansowanie Beneficjenci

5.1. Część 3. Dopłaty na częściowe spłaty kapitału kredytów Kolektory słoneczne Osoby fizyczne, bankowych Dopłata do 45% do podgrzewania wspólnoty przeznaczonych kapitału kredytu wody użytkowej mieszkaniowe na zakup i montaż kolektorów słonecznych Optymalizacja i Przedsiębiorcy, racjonalizacja zużycia JST* i ich związki, 5.7. Inteligentne sieci energii: elektrycznej, Dotacja uczelnie, instytuty energetyczne cieplnej i ciepłej wody badawcze, Polska użytkowej Akademia Nauk

Termomodernizacja Polska Akademia Nauk 5.3. System zielonych budynków, wymiana i instytuty naukowe, inwestycji GIS* systemów wentylacji i państwowe instytucje Część 5. Zarządzanie Dotacja do 100% klimatyzacji, kultury, instytucje energią w budynkach kosztów wykorzystanie OZE*, gospodarki budżetowej, wybranych podmiotów kwalifikowanych wymiana oświetlenia miejskie i powiatowe sektora finansów wewnętrznego komendy straży publicznych Część A pożarnej Wspieranie Dotacja do 45% przedsięwzięć 5.3. System zielonych kosztów poprawiających inwestycji GIS* kwalifikowanych efektywność Część 6. SOWA – JST* i ich związki Pożyczka do 55% energetyczną Energooszczędne kosztów systemów oświetlenia oświetlenie uliczne kwalifikowanych ulicznego Dofinansowanie Gminy miejskie, spółki 5.3. System zielonych Dofinansowanie przedsięwzięć komunalne, inne inwestycji GIS* do 100% kosztów polegających na podmioty świadczące Część 7. GAZELA – kwalifikowanych. obniżeniu zużycia usługi dla gmin w Niskoemisyjny Dofinansowanie nie energii i paliw w zakresie transportu transport miejski mniejsze niż 8 mln PLN transporcie miejskim miejskiego Poprawa efektywności 5.4. Efektywne wykorzystania energii wykorzystanie energii Dotacja na częściową w nowobudowanych Część 3. Dopłaty do spłatę kapitału kredytu Osoby fizyczne budynkach (dopłaty kredytów na budowę bankowego do kredytów na domów budowę domów energooszczędnych energooszczędnych)

Strona 105 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Zmniejszenie Beneficjentem zanieczyszczeń 5.8. Likwidacja niskiej programu są podmioty powietrza w strefach, emisji wspierająca wskazane w w których występują wzrost efektywności programach ochrony znaczące energetycznej i rozwój Dotacja udzielana powietrza, które przekroczenia rozproszonych przez WFOŚiGW* ze planują lub realizują dopuszczalnych odnawialnych źródeł środków NFOŚiGW. przedsięwzięcia poziomów stężeń i energii "KAWKA" mogące być dla których zostały przedmiotem opracowane Projekt programu dofinansowania przez programy ochrony WFOŚiGW* powietrza. Kompleksowa C. Efektywność termomodernizacja energetyczna i Jednostki sektora wraz z wymianą odnawialne źródła Kwoty dofinansowania finansów publicznych, przestarzałych źródeł energii. Oszczędzanie projektów od 170 tys. podmioty niepubliczne ciepła oraz realizacja energii i promowanie do 2 mln EUR (realizujące zadania projektów z odnawialnych źródeł publiczne) wykorzystaniem OZE energii

* JST- Jednostki Samorządu Terytorialnego

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu Podstawą oferty WFOŚiGW w Poznaniu są preferencyjne pożyczki. Wysokość pożyczki może wynieść do 80% kosztu całkowitego przedsięwzięcia. Jej spłata może zostać rozłożona na okres do 15 lat z możliwością 18 miesięcy karencji w spłacie. Oprocentowanie pożyczki jest uzależnione od typu podmiotu oraz charakteru realizowanego przedsięwzięcia i wynosi od 0.2 do 0.8 stopy redyskonta weksli (SRW). Fundusz udziela również dotacji – w formie pomocy bezzwrotnej - przeznaczonych głównie na realizację zadań o charakterze nieinwestycyjnym (edukacja ekologiczna, ochrona przyrody, itp.). Standardowo wynoszą one do 50% kosztu całkowitego przedsięwzięcia, ale w uzasadnionych przypadkach poziom ten może być wyższy. Kolejną propozycją są dopłaty do kredytów komercyjnych zaciąganych w bankach. Zasady przyznawania pomocy regulują dokumenty WFOŚiGW w Poznaniu: „Lista przedsięwzięć priorytetowych WFOŚiGW w Poznaniu”, „Zasady udzielania i umarzania pożyczek oraz udzielania dotacji ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu”

Strona 106 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Bank Ochrony Środowiska S.A.

Jest polskim bankiem z 21-letnim doświadczeń na rynku. Głównymi akcjonariuszami Banku są: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe. W ofercie znaleźć można przede wszystkim produkty proekologiczne. Misją Banku jest wsparcie ochrony środowiska, poprzez preferencyjne kredyty na przedsięwzięcia związane z ochroną środowiska i zarazem wspierające rozwój biznesu.

Słoneczny EkoKredyt w BOŚ Banku to ekologiczny kredyt przeznaczony na zakup i montaż kolektorów słonecznych do podgrzewania wody. Ze Słonecznym EkoKredytem można otrzymać zwrot nawet 45% kosztów inwestycji z dotacji ze środków NFOSiGW.

Kredyt z Dobrą Energią jest przeznaczony na finansowanie przedsięwzięć z zakresu wykorzystania odnawialnych źródeł energii.

Kredyty preferencyjne z dopłatami do oprocentowania wnoszonymi przez NFOŚiGW

Kredyty na urządzenia ekologiczne

Kredyt Termoulga. Podstawową korzyścią kredytu Termoulga jest możliwość uzyskania pomocy finansowej dla Inwestorów realizujących przedsięwzięcia termomodernizacyjne, remontowe oraz remonty budynków mieszkalnych jednorodzinnych.

Kredyt Energooszczędny Kredyt z Klimatem to długoterminowe finansowanie przeznaczone na finansowanie przeznaczone na realizację przedsięwzięć mających na celu poprawę efektywności energetycznej. Kredyt udzielany ze środków rządowego banku niemieckiego KfW Bankengruppe w ramach Mechanizmu Wspólnych Wdrożeń (Joint Implementation), polegającego na uzyskaniu jednostek redukcji emisji CO2 poprzez inwestycje przyjazne środowisku.

Program Efektywności Energetycznej w Budynkach. Kredyt z Klimatem w Programie Efektywności Energetycznej w Budynkach to długoterminowe finansowanie przeznaczone na inwestycje skierowane na zmniejszenie zużycia energii, prowadzące do ograniczenia emisji CO2.

Strona 107 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Program Modernizacji Kotłów. Kredyt z Klimatem w Programie Modernizacji Kotłów to długoterminowe finansowanie przeznaczone na realizowanie przez Klienta inwestycji skierowanych na zmniejszenie zużycia energii, prowadzące do ograniczenia emisji CO2.

Kredyty we współpracy z WFOŚiGW. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Oddział w Poznaniu – opis warunków w punkcie dotyczącym Funduszu.

Kredyty z linii kredytowej NIB. Kredyt inwestycyjny z linii NIB (Nordic Investment Bank) to długoterminowe finansowanie przeznaczone na realizowanie przez Klienta przedsięwzięć mających na celu poprawę środowiska naturalnego w Polsce w trzech strategicznych sektorach związanych z ochroną powietrza atmosferycznego, ochroną wód i gospodarką wodną oraz gospodarką odpadami.

Bank Gospodarstwa Krajowego

Fundusz Termomodernizacji i Remontów. Podstawowym celem Funduszu Termomodernizacji i Remontów jest pomoc finansowa dla Inwestorów realizujących przedsięwzięcia termomodernizacyjne, remontowe oraz remonty budynków mieszkalnych jednorodzinnych z udziałem kredytów zaciąganych w bankach komercyjnych. Pomoc ta zwana odpowiednio:  premią termomodernizacyjną- przysługuje w przypadku realizacji przedsięwzięć termomodernizacyjnych, których celem jest: . zmniejszenie zużycia energii na potrzeby ogrzewania i podgrzewania wody użytkowej w budynkach mieszkalnych, zbiorowego zamieszkania oraz budynkach stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego, które służą do wykonywania przez nie zadań publicznych, . zmniejszenie kosztów pozyskania ciepła dostarczanego do w/w budynków - w wyniku wykonania przyłącza technicznego do scentralizowanego źródła ciepła w związku z likwidacją lokalnego źródła ciepła, . zmniejszenie strat energii pierwotnej w lokalnych sieciach ciepłowniczych oraz zasilających je lokalnych źródłach ciepła, . całkowita lub częściowa zamiana źródeł energii na źródła odnawialne lub zastosowanie wysokosprawnej kogeneracji - z obowiązkiem uzyskania określonych w ustawie oszczędności w zużyciu energii.

Strona 108 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

 premią remontową-przysługuje w przypadku realizacji przedsięwzięć remontowych związanych z termomodernizacją budynków wielorodzinnych, których przedmiotem jest: . remont tych budynków, . wymiana okien lub remont balkonów (nawet jeśli służą one do wyłącznego użytku właścicieli lokali), . przebudowa budynków, w wyniku której następuje ich ulepszenie, . wyposażenie budynków w instalacje i urządzenia wymagane dla oddawanych do użytkowania budynków mieszkalnych, zgodnie z przepisami techniczno- budowlanymi.  premią kompensacyjną". Wnioski składa się w trybie ciągłym. Wnioski składa się bezpośrednio do Centrali Banku Gospodarstwa Krajowego lub za pośrednictwem Oddziałów Banku.

Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOiR)

Pod koniec stycznia 2011 roku Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR) uruchomił Program Finansowania Rozwoju Energii Zrównoważonej w Polsce (PolSEFF). Jest to linia kredytowa o wysokości 150 mln euro dla instytucji partnerskich – banków i innych instytucji finansowych (np. leasingowych) – przeznaczona na pożyczki dla małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) na projekty z zakresu poprawy efektywności energetycznej oraz na projekty dotyczące wykorzystania energii odnawialnej. Celem programu jest poprawa efektywności zużycia energii oraz tym samym - konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw. Forma i wysokość dofinansowania: kredyt lub leasing w wysokości do 100% kosztów inwestycji. Na projekty dotyczące OZE można uzyskać dofinansowanie o wysokości do 1 miliona euro. Na zakup samej technologii i wyposażenia (LZU), wysokość kredytu wynosi do 250 tys. euro. Dodatkowo, możliwe jest uzyskanie premii inwestycyjnej w wysokości nawet 15% całkowitej kwoty inwestycji, jeśli technologia wykorzystywana w ramach realizacji projektu OZE zakłada zakup urządzeń znajdujących się na liście (LZU) opracowanej przez zespół

Strona 109 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

PolSEFF a przedsięwzięcie spełni wymogi progowe efektywności kosztowej zdefiniowane w programie.

Europejski Bank Inwestycyjny

EBI swoją ofertę finansową adresuje do podmiotów zarówno publicznych jak i prywatnych z państw-akcjonariuszy. Umożliwia dopięcie montażu finansowego dużych projektów inwestycyjnych, których koszt przekracza zwykle 25 mln euro. Bank we współpracy z Bankiem KfW, Bankiem Rozwoju Rady Europy oraz Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju oferuje wyjątkowy instrument finansowy, mogący mieć duże znaczenie dla potencjalnych inwestorów w OZE. W ramach projektu Inteligent Energy Europe (IEE), od grudnia 2009 EBI oferuje instrument finansujący o nazwie ELENA (European Local ENergy Assistance), którego celem jest pomoc w przygotowaniu projektów z zakresu efektywności energetycznej i OZE. Na rok 2012 przewidziano 37 milionów euro. ELENA ma ułatwić mobilizację funduszy na inwestycje na poziomie lokalnym, poprzez pomoc techniczną udzielaną władzom lokalnym, regionalnym, bądź innym instytucjom publicznym (dofinansowanie do 90% kosztów związanych z przygotowaniem dużych projektów inwestycji).

Bank DnB NORD

Kredyt Termomodernizacyjny Banku DnBNORD (z premią BGK) dla wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych. Kredyt z premią BGK przeznaczony na finansowanie inwestycji mających na celu zmniejszenie zapotrzebowania na energię, a więc zmniejszenie kosztów ogrzewania budynków. Warunki kredytu: . wysokość kredytu: do 100% kosztów realizacji przedsięwzięcia, . spłata rat kapitału i odsetek następuje w ratach miesięcznych, . okres spłaty: maksymalnie do 20 lat, . inne warunki: wymagany jest audyt termomodernizacyjny lub remontowy dotyczący realizowanego przedsięwzięcia.

Strona 110 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

6 Zakres współpracy między gminami

6.1 Pisma odnośnie współpracy między gminami w zakresie zaopatrzenia W trakcie wykonywania opracowania wystąpiono do sąsiadujących gmin z pismami dotyczącymi współpracy w zakresie wspólnych inwestycji energetycznych w tym związanymi z odnawialnymi źródłami energii oraz ochroną środowiska. Pisma zostały wysłane do następujących gmin: . Turek . Brudzew . Dobra . Uniejów W piśmie zwrócono się z prośbą o informację jak poniżej: 1. Czy Gmina ościenna posiada „Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe” lub czy czynione są zamierzenia w tym kierunku? 2. Czy istnieją powiązania Gminy ościennej z Gminą Przykona w zakresie pokrywania potrzeb energetycznych, ciepłowniczych, gazowniczych? 3. Czy są znane elementy infrastruktury zlokalizowane na terenie Gminy Przykona, których budowa, rozbudowa lub modernizacja warunkuje zaopatrzenie Gminy ościennej? 4. Czy są znane elementy infrastruktury związane z zaopatrzeniem w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, których rozbudowa wymaga uzgodnień z Gminą Przykona? 5. Czy Gmina ościenna wyraża wolę współpracy z Gminą Przykona w zakresie zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe? Na wysłane zapytanie odpowiedziały trzy gminy: Gmina Turek, Gmina Dobra i Gmina Brudzew. Wszystkie Gminy wyraziły wolę współpracy w zakresie systemów energetycznych. Wyżej wymienione gminy ościenne nie posiadają projektu założeń do planu zaopatrzenia w energię elektryczną i paliwa gazowe. Gmina Turek w korespondencji wyraziła chęć opracowania takiego dokumentu.

Strona 111 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

6.2 Zakres współpracy między gminami

Zaopatrzenie w ciepło

Gmina Przykona zaopatrywana jest w ciepło poprzez indywidualne kotłownie. Zaspakajają one potrzeby odbiorców w zakresie centralnego ogrzewania, ciepłej wody użytkowej oraz technologii. Kotłownie te wykorzystują jako paliwo węgiel, gaz ziemny, olej opałowy oraz drewno. Nie funkcjonują tu scentralizowane systemy ciepłownicze. W tej sytuacji brak jest przesłanek do podejmowania działań w kierunku budowy magistral ciepłowniczych łączących gminę z gminami sąsiednimi. W odpowiedziach nadesłanych przez gminy ościenne, dwie z nich (Gmina Dobra i Gmina Turek) wyraziły chęć współpracy z zakresie zaopatrzenia w ciepło.

Zaopatrzenie w energię elektryczną

Struktura sieci elektroenergetycznych Gminy Przykona i gmin ościennych jest ze sobą w naturalny sposób powiązana. W związku z planowanym rozwojem gminy i uzbrajaniem nowych terenów, w tym terenów rozwojowych nie można wykluczyć, iż w przyszłości konieczna będzie współpraca pomiędzy Gminą Przykona a innymi gminami w zakresie rozbudowy systemu elektroenergetycznego. W trzech z nadesłanych odpowiedzi gminy wyraziły chęć współpracy z zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną. W związku z postępem frontów eksploatacyjnych odkrywki Adamów w kierunku północnym nastąpi zmiana przebiegu linii elektroenergetycznej 220kV Adamów- Zgierz. W zakresie rozbudowy elementów tej infrastruktury istotne są ustalenia obowiązującego Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gm. Brudzew (uchwała Nr 63/X/07 Rady Gminy Brudzew z dnia 30.08.2007r.), w którym ustalono możliwości budowy po trasie linii 220 kV Adamów-Zgierz (przebiegającej także przez teren Gminy Przykona) elektroenergetycznych linii przesyłowych 400 kV. Przedmiotowe zapisy dotyczące w/w linii elektroenergetycznej przeniesione zostały do obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla terenu obejmującego część obrębów geodezyjnych: Bogdałów Kolonia, Kawony i Kuźnica Janiszewska, Gmina Brudzew, zatwierdzonego uchwałą Nr XXII/116/2012 Rady Gminy Brudzew z dnia 28 września 2012.r. (opublikowaną w Dz.U.Woj.Wlkp. z dn. 9.11.2012r., poz 5022).

Strona 112 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Zaopatrzenie w gaz

Brak sieci gazowej w Gminie Przykona nie wyklucza możliwości współpracy z ościennymi gminami w zakresie budowy takiej sieci w przyszłości.

Strona 113 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

7 Podsumowanie

. Zawartość opracowania „Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Przykona” odpowiada pod względem redakcyjnym i merytorycznym wymogom Ustawy - Prawo Energetyczne. . Liczba ludności na terenie Gminy Przykona wyniosła na koniec 2012 r. 4 402 osób. Przewiduje się, że liczba mieszkańców w perspektywie do 2030:  zmniejszy się o około 24 osób wg scenariusza A – pasywnego zgodnie z prognozą GUS,  pozostanie na stałym poziomie wg scenariusza B – umiarkowanego,  zwiększy się o około 283 osoby wg scenariusza C – aktywnego. . Na podstawie danych prezentujących stan społeczny i gospodarczy Gminy Przykona można stwierdzić, że występuje wiele pozytywnych trendów rozwoju takich jak: dodatnie wartości przyrostu naturalnego, wzrost liczby podmiotów gospodarczych oraz wzrost liczby ludności. Określona polityka gminy w zakresie planowania energetycznego powinna niwelować negatywne zjawiska i wpływać korzystnie na rozwój opisywanego obszaru. . Wśród budynków na terenie gminy przeważającą większość stanowią budynki wybudowane w latach 1945 – 1970 - 30% oraz 1971 – 2000 – 45%, co oznacza, że wiele z nich wymaga prac termomodernizacyjnych. . Obecny stan techniczny sieci elektroenergetycznych oraz zamierzenia remontowe ENERGA OPERATOR SA Oddział Dystrybucji w Kaliszu zapewniają bezpieczeństwo w zakresie aktualnego i przyszłościowego zapotrzebowania odbiorców na energię elektryczną. . Ze względu na wsparcie ze strony lokalnego samorządu energia słoneczna stanowi jedno z głównych alternatywnych źródeł energii na terenie gminy. Szczególnie latem może być wykorzystywana do podgrzewania wody użytkowej. Preferowanym kierunkiem rozwoju energetyki słonecznej jest instalowanie indywidualnych kolektorów na domach mieszkalnych i budynkach użyteczności publicznej, bądź w ich bezpośrednim sąsiedztwie. Wykorzystywane są także ogniwa fotowoltaiczne do częściowego zaopatrzenia potrzeb energetycznych budynku biurowego Urzędu Gminy, a w przyszłości Szkół i innych budynków użyteczności publicznej.

Strona 114 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

. Gmina Przykona znajduje się w strefie bardzo korzystnej dla lokalizacji siłowni wiatrowych. Na terenie Gminy Przykona obecnie prowadzi się postępowanie prawne dotyczące lokalizacji farm wiatrowych o mocy docelowej 80 MW na terenach pokopalnianych. . Wśród odnawialnych źródeł energii duże znaczenie na terenie Gminy Przykona odgrywa również biomasa, która może być wykorzystywana w skojarzeniu z kolektorami słonecznymi. Polega to na gromadzeniu biomasy do ogrzewania na zimę oraz na wykorzystaniu kolektorów słonecznych dla potrzeb przygotowania ciepłej wody użytkowej i suszenia biomasy w okresie lata, wiosny oraz jesieni. . W najbliższej przyszłości na terenie Gminy Przykona ma powstać biogazownia, która rocznie ma wyprodukować ok. 6 379 596 m3 biogazu. . W przypadku Gminy Przykona budowa obiektu do produkcji energii skojarzonej na chwilę obecną nie ma ekonomicznego uzasadnienia. . W zakresie przedsięwzięć związanych z racjonalizacją użytkowania ciepła oraz energii elektrycznej w obiektach należących do gminy, budynkach mieszkalnych oraz innych budynkach należących do podmiotów gospodarczych zaleca się:  monitoring zużycia energii w obiektach gminnych oraz oświatowych, budynkach mieszkalnych  przeprowadzenie inwestycji związanych z ograniczeniem strat ciepła i energii elektrycznej m.in.: termomodernizacja, wymiana oświetlenia na energooszczędne, wymiana źródła ciepła,  edukację społeczeństwa w dziedzinie oszczędzania energii oraz wykorzystania energii odnawialnych w poszczególnych gospodarstwach domowych oraz w obiektach użyteczności publicznej.  upowszechnianie informacji o urządzeniach i technologiach ekologicznych i energooszczędnych oraz możliwości pozyskiwania funduszy na inwestycje ekologiczne . W zakresie rozwoju energetyki odnawialnej na terenie gminy proponuje się:  kontynuację programów polegających na zastosowaniu kolektorów słonecznych w budynkach prywatnych.  budowę farm fotowoltaicznych,

Strona 115 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

 zastosowanie pomp ciepła czy układów wentylacji mechanicznej współpracujących z gruntowymi wymiennikami ciepła w budynkach mieszkalnych, budynkach użyteczności publicznej i budynkach mieszkalnych,  wykorzystanie istniejącego energetycznego potencjału biomasy (drewno, słoma) na miejscu w gospodarstwach rolnych lub innych podmiotach zajmujących się przeróbką drewna. . Na podstawie diagnozy stanu istniejącego zapotrzebowanie energetyczne Gminy Przykona charakteryzują następujące parametry:  całkowite roczne zużycie energii w postaci wszystkich nośników – 144 TJ/rok,  roczne zużycie energii cieplnej na cele: ogrzewania pomieszczeń, przygotowanie ciepłej wody użytkowej, bytowe i technologiczne – 120 TJ/rok, w tym głównie mieszkalnictwo 104 TJ/rok (86,6%). . Prognozy zapotrzebowania na ciepło, gaz i energię elektryczną obarczone są dużą niepewnością ze względu na niemożliwy do określenia poziom zmian cen energii. Zmiany cen mogą wpływać zarówno na wielkość zużycia energii jak i proporcji pomiędzy zużyciem poszczególnych nośników energii. . W związku z przewidywanym rozwojem podmiotów gospodarczych oraz przede wszystkim mieszkalnictwa następuje wzrost zapotrzebowania na nośniki energetyczne na terenie Gminy Przykona. Przyrost zapotrzebowania wynika z dynamicznego i systematycznego rozwoju Gminy związanego z realizacją planowanych inwestycji, utrzymaniem zainteresowania inwestorów wyznaczonymi terenami pod handel, usługi oraz przemysł. Szacuje się, że według powyższego scenariusza nastąpi wzrost:  zapotrzebowania na ciepło o 9765 GJ/rok,  zapotrzebowania na energię elektryczną o 978 MWh/rok.

Strona 116 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Spis tabel

TAB. 1. SOŁECTWA I JEDNOSTKI OSADNICZE GMINY PRZYKONA ...... 13 TAB. 2. LICZBA LUDNOŚCI ORAZ GĘSTOŚĆ ZALUDNIENIA W POSZCZEGÓLNYCH SOŁECTWACH GMINY PRZYKONA 17 TAB. 3. PORÓWNANIE PODSTAWOWYCH WSKAŹNIKÓW DEMOGRAFICZNYCH ...... 18 TAB. 4. PODMIOTY GOSPODARCZE DZIAŁAJĄCE NA TERENIE GMINY W LATACH 2001 – 2011R...... 21 TAB. 5. WYKAZ PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH NA TERENIE GMINY WG SEKCJI PKD 2007 W 09.2012R...... 22 TAB. 6. STATYSTYKA MIESZKANIOWA Z LAT 1995 - 2010 DOTYCZĄCA GMINY PRZYKONA ...... 28 TAB. 7. WARUNKI MIESZKANIOWE NA TERENIE GMINY PRZYKONA W PORÓWNANIU DO WARUNKÓW PANUJĄCYCH W POWIECIE I WOJEWÓDZTWIE ...... 28 TAB. 8. ZMIANY W ZASOBACH MIESZKANIOWYCH GMINY PRZYKONA W LATACH 2005 - 2010 ...... 29 TAB. 9. STOPIEŃ WYPOSAŻENIA W INSTALACJE TECHNICZNO - SANITARNE W GMINIE PRZYKONA ...... 30 TAB. 10. SIECI ROZDZIELCZE NA TERENIE GMINY PRZYKONA ...... 34 TAB. 11. WYKAZ STACJI TRANSFORMATOROWYCH SN/NN NA TERENIE GMINY PRZYKONA ...... 35 TAB. 12. ZUŻYCIE ENERGII ELEKTRYCZNEJ W BUDYNKACH UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ ...... 37 TAB. 13. ANALIZA ZAPOTRZEBOWANIA NA ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ DLA OBIEKTÓW ZLOKALIZOWANYCH NA TERENIE GMINY PRZYKONA ...... 38 TAB. 14. ZUŻYCIE CIEPŁA NA CELE GRZEWCZE W BUDYNKACH MIESZKALNYCH ...... 41 TAB. 15. ZUŻYCIE ENERGII ELEKTRYCZNEJ W BUDYNKACH UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ ...... 43 TAB. 16. CHARAKTERYSTYKA PRZYKŁADOWEGO OBIEKTU JEDNORODZINNEGO ...... 46 TAB. 17. ROCZNE ZUŻYCIE PALIW NA OGRZANIE BUDYNKU INDYWIDUALNEGO Z UWZGLĘDNIENIEM SPRAWNOŚCI ENERGETYCZNEJ URZĄDZEŃ GRZEWCZYCH ORAZ POTENCJAŁ REDUKCJI ZUŻYCIA ENERGII W WYNIKU ZASTOSOWANIA TECHNOLOGII ALTERNATYWNEJ DO KOTŁA WĘGLOWEGO KOMOROWEGO ...... 47 TAB. 18. DOPUSZCZALNE STĘŻENIA ZANIECZYSZCZEŃ, ZGODNIE Z OBOWIĄZUJĄCYM ROZPORZĄDZENIEM ...... 50 TAB. 19. CZYNNIKI METEOROLOGICZNE WPŁYWAJĄCE NA STAN ZANIECZYSZCZENIA ...... 51 TAB. 20. CZAS ZWROTU INWESTYCJI W INSTALACJE SOLARNE ...... 73 TAB. 21 SPRAWNOŚĆ KONWERSJI WYBRANYCH OGNIW FOTOWOLTAICZNYCH ...... 75 TAB. 22. POTENCJALNE ZASOBY ENERGII GEOTERMALNEJ W POLSCE ...... 78 TAB. 23. WIELKOŚĆ PRODUKCJI ...... 89 TAB. 24. ZESTAWIENIE PROGNOZOWANEGO WZROSTU ZAPOTRZEBOWANIA NA ENERGIĘ DO 2030 ROKU WG SCENARIUSZY ...... 92

Strona 117 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Spis rysunków

RYS. 1. PROCES LEGISLACJI PROJEKTU ZAŁOŻEŃ DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIE ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE ...... 4 RYS. 2. LOKALIZACJA GMINY PRZYKONA NA TLE WOJEWÓDZTWA I POWIATU ...... 12 RYS. 3. MAPA GMINY PRZYKONA ...... 13 RYS. 4. ROCZNA RÓŻA WIATRÓW DLA STACJI METEOROLOGICZNEJ W KOLE ...... 15 RYS. 5. LICZBA LUDNOŚCI W GMINIE PRZYKONA W LATACH 1995-2010 ...... 16 RYS. 6. PROGNOZA DEMOGRAFICZNA DLA GMINY PRZYKONA ...... 19 RYS. 7. STRUKTURA WIEKOWA LUDNOŚCI DLA GMINY PRZYKONA ...... 20 RYS. 8. UŻYTKOWANIE GRUNTÓW NA TERENIE GMINY PRZYKONA ...... 23 RYS. 9. GOSPODARSTWA ROLNE WEDŁUG GRUP OBSZAROWYCH UŻYTKÓW ROLNYCH W GMINIE PRZYKONA ...... 24 RYS. 10. STRUKTURA WIEKOWA BUDYNKÓW WG LICZBY MIESZKAŃ I POWIERZCHNI W GMINIE PRZYKONA ...... 27 RYS. 11. OBSZAR DZIAŁANIA ENERGA-OPERATOR ODDZIAŁ W KALISZU ...... 34 RYS. 12. PRZEBIEG LINII WYSOKIEGO NAPIĘCIA NA TERENIE GMINY PRZYKONA...... 35 RYS. 13. ZAPOTRZEBOWANIA NA CIEPŁO W ZALEŻNOŚCI OD WIEKU BUDYNKU ...... 40 RYS. 14. PRZEBIEG TRASY GAZOCIĄGU DN 250 RELACJI TUREK - UNIEJÓW ...... 45 RYS. 15. PORÓWNANIE KOSZTÓW WYTWORZENIA ENERGII W ODNIESIENIU DO ENERGII UŻYTECZNEJ DLA RÓŻNYCH NOŚNIKÓW ...... 48 RYS. 16. OCENA POD KĄTEM ZANIECZYSZCZENIA OZONEM ...... 52 RYS. 17. OCENA POD KĄTEM ZANIECZYSZCZENIA PYŁEM PM10 ...... 52 RYS. 18. OCENA POD KĄTEM ZANIECZYSZCZENIA BENZO(A)PIRANEM ...... 52 RYS. 19. OCENA POD KĄTEM ZANIECZYSZCZENIA DWUTLENKIEM SIARKI, DWUTLENKIEM AZOTU, KADMEM, ARSENEM, NIKLEM, OŁOWIEM, BENZENEM I TLENKIEM WĘGLA ...... 52 RYS. 20. EMISJA SO2 W LATACH 1976-2011 (TYŚ. MG/ROK) ...... 53 RYS. 21. EMISJA NO2 W LATACH 1996-2011 (TYŚ. MG/ROK) ...... 54 RYS. 22. EMISJA PYŁU W LATACH 1976-2011 (TYŚ. MG/ROK) ...... 54 RYS. 23. EMISJA ZANIECZYSZCZEŃ POWIETRZA Z ZAKŁADÓW SZCZEGÓLNIE UCIĄŻLIWYCH W 2010R...... 55 RYS. 24. UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH TECHNOLOGII W PRODUKCJI ENERGII ODNAWIALNEJ W POLSCE ...... 59 RYS. 25 ILOŚĆ I MOC INSTALACJI WYKORZYSTUJĄCYCH ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII NA TERENIE WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO WG URE ...... 60 RYS. 26 ZASOBY ENERGII WIATRU W POLSCE ...... 61 RYS. 27 ŚREDNIA ROCZNA CZĘSTOŚĆ PRĘDKOŚCI WIATRU W PRZEDZIALE 4-9 M/S W WOJEWÓDZTWIE WIELKOPOLSKIM ...... 62 RYS. 28 ŚREDNIA ROCZNA PRĘDKOŚĆ WIATRU W WOJEWÓDZTWIE WIELKOPOLSKIM ...... 62 RYS. 29 LOKALIZACJA FARM WIATROWYCH W WIELKOPOLSCE ...... 63 RYS. 30. ROCZNA GĘSTOŚĆ PROMIENIOWANIA SŁONECZNEGO W POLSCE NA PŁASZCZYZNĘ POZIOMĄ ...... 65 RYS. 31. ROCZNA SUMA USŁONECZNIENIA RZECZYWISTEGO W WOJEWÓDZTWIE WIELKOPOLSKIM ...... 66 RYS. 32. PROCENTOWA DOSTĘPNOŚĆ ENERGII SŁONECZNEJ W CIĄGU ROKU ...... 67 RYS. 33. BUDOWA KOLEKTORA PŁASKIEGO ...... 68 RYS. 34. BUDOWA KOLEKTORA PRÓŻNIOWEGO ...... 68 RYS. 35. STOPIEŃ POKRYCIA POTRZEB DLA PODGRZANIA CIEPŁEJ WODY UŻYTKOWEJ ...... 69 RYS. 36. SCHEMAT INSTALACJI SOLARNEJ DLA CIEPŁEJ WODY UŻYTKOWEJ ...... 70 RYS. 37. ROZKŁAD ZREALIZOWANYCH INWESTYCJI NA TERENIE KRAJU ...... 71 RYS. 38. PERSPEKTYWA POZYSKANIA ENERGII CIEPLNEJ Z KOLEKTORÓW SŁONECZNYCH NA TERENIE GMINY PRZYKONA ...... 74 RYS. 39. SCHEMAT DZIAŁANIA OGNIWA FOTOWOLTAICZNEGO ...... 75 RYS. 40 ZASOBY GEOTERMALNE, FUNKCJONUJĄCE I PLANOWANE ZAKŁADY GEOTERMALNE W POLSCE. ZAKŁADY GEOTERMALNE: 1-FUNKCJONUJĄCE, 2-PLANOWANE, 3-UZDROWISKA. (PODZIAŁ NA PROWINCJE I ZASOBY WG. SOKOŁOWSKIEGO)...... 77 RYS. 41. ZASADA DZIAŁANIA POMPY CIEPŁA ...... 79 RYS. 42.INSTALACJA POMPY CIEPŁA Z KOLEKTOREM GRUNTOWYM PIONOWYM ...... 80 RYS. 43. INSTALACJA POMPY CIEPŁA Z KOLEKTOREM GRUNTOWYM POZIOMYM ...... 80 RYS. 44. SCHEMAT BIOGAZOWI ROLNICZEJ ...... 88 RYS. 45. SCHEMAT ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA INWESTYCJI ZWIĄZANYCH Z ENERGIĄ ...... 100

Strona 118 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona

Literatura 1. Prawo ochrony środowiska. 2. Ustawa Prawo energetyczne. 3. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku. 4. Powszechny Spis Narodowy, 2011r. 5. Dane zebrane od przedsiębiorstw energetycznych i innych podmiotów w trakcie sporządzania niniejszego Projekt Założeń. 6. Raport o stanie środowiska w województwie wielkopolskim w 2009 roku. 7. Informacje Głównego Urzędu Statystycznego zawarte w Banku Danych Lokalnych. 8. Dane Urzędu Gminy Przykona. 9. Pisma od przedsiębiorstw energetycznych. 10. Pisma od gmin ościennych dotyczących współpracy z Gminą Przykona. 11. Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej (EEAP), 2007 r. 12. Tytko Ryszard, Odnawialne źródła energii, Wyd. 4, OWG, Warszawa 2010. 13. Dyrektywa 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006r. w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych oraz uchylając dyrektywę Rady 93/76/EWG. 14. Dyrektywa 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 września 2001r. w sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych. 15. Dyrektywa 2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej uchylająca dyrektywę 96/92/WE. 16. Odnowiona strategia UE dotycząca trwałego rozwoju . 17. Program dla Energetyki. 18. Polityka Ekologiczna Państwa do roku 2030 w latach 2009-2012 z perspektywa do roku 2030. 19. Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020. 20. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego. 21. Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2008-2011 z perspektywa na lata 2012-2019. 22. Strategia Rozwoju Powiatu Tureckiego 2001-2015. 23. Program Ochrony Środowiska Gminy Przykona na lata 2010-2017. 24. Gospodarowanie energią w gminach – podstawy metodyczne, pod red. Heleny Rusak, Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku, Białystok 2011. 25. Strategia wzrostu efektywności energetycznej i rozwoju odnawialnych źródeł energii w Wielkopolsce na lata 2012-2020, Wielkopolska Agencja Zarządzania Energią Sp. z o.o. Poznań 2012

Strona 119