AANGEBODEN DOOR UW FILMTHEATER & NVBF

TILDA SWINTON ALS WRAAKENGEL UNDINE UIT HET THE HUMAN VOICE MOERASLAND ONDER BERLIJN DE SLAG OM DE SCHELDE SPEKTAKEL OVER EEN VERGETEN STRIJD BOUQUET, BODY, BOCHT WIJNEN VAN BEROEMDE FILMMAKERS #436 202 1 JANUARI

ONAFHANKELIJKE FILMJOURNALISTIEK SINDS 1981 Paula BEER Franz ROGOWSKI

Een film van CHRISTIAN PETZOLD

“Heartfelt and profound” - The Hollywood Reporter

“Let the romance wash over you” - Variety

VANAF 24 DECEMBER IN DE BIOSCOOP

www.cherrypickersfilm.nl facebook.com/cherrypickersfilm DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 3

REDACTIONEEL Een groep Britten eiste de afgelopen weken dat Netflix een disclaimer vermeldt bij The Crown, een populaire dramaserie over de Britse konink- lijke familie. Een disclaimer die verklaart dat The Crown een fictieve serie is en geen docu- mentaire. Zelfs de Britse minister van Cultuur Oliver Dowden huilde mee. We creëren al dui- zenden jaren fictie en nu wil men ineens duide- lijkheid hebben over wat echt is en wat niet. Je kunt zeggen: dit is gewoon weer zo’n stu- piditeit, de zoveelste in de barrage aan onzin die we de afgelopen vier jaar voor onze kiezen kre- gen – het gebazel van malafide populisten wereldwijd, zonlicht tegen corona, vaccins die chips zouden bevatten, pedo’s in pizzakelders. Maar hier is natuurlijk iets anders aan de hand. Het is groter dan Netflix – dat de roep om een disclaimer afwees – en het is groter dan The Crown. Het is misschien zelfs groter dan identiteit. Want op het eerste gezicht lijkt dat de verkla- ring: een deel van de Britten vindt dat de serie schade toebrengt aan de monarchie en daar- mee aan hun identiteit. En identiteit, zoals waarschijnlijk niemand is ontgaan, is naast de klimaatcrisis zo ongeveer het heetste hangijzer op de planeet. Van woke activisten tot extreem-nationalisten: veel mensen voelen de behoefte grenzen te stellen en daarmee hun eigen verschijning af te bakenen. Maar die disclaimer dus. Ik moest denken aan de suspension of disbelief, de bereidheid om onze scepsis bij fictie tijdelijk opzij te zetten en mee te gaan in het verhaal. Aan de ene kant heb je wereldwijd miljoenen mensen die nu al een jaar of vijftien de opzichtige leugens van politieke charlatans slikken en hun scepsis opzij zetten terwijl ze kritisch zouden moeten zijn. Daar dus wel suspension of disbelief. En aan de andere kant moet The Crown van een disclaimer worden voorzien. Het is allemaal volstrekt begrijpelijk als je het ziet als carnaval. De wereld op z’n kop. Tij- dens carnaval wordt de sociale orde van ouds- her symbolisch omgedraaid; de macht wordt overgedragen aan Prins Carnaval. Dat is nu onze dagelijks realiteit. Steeds weer zie je aanwijzin- gen voor wat Alessandro Baricco vorig jaar in een essay in de Italiaanse krant La Repubblica schreef (en dat de Groene Amsterdammer ver- taalde): het pact tussen elite en volk is verbro- ken. Men wil de sociale orde omdraaien en dus lijkt het permanent carnaval. In die strijd sneu- velt zelfs het onderscheid tussen fictie en reali- teit en is onder gewoon boven. Misschien gaat het zelfs nog dieper. Mis- schien zijn mensen moe van scepsis en een “Promising Young Woman laat het thema misbruik kritische houding. Misschien hebben mensen in een onttoverde wereld behoefte aan een nieuwe tot zijn recht komen. Dat lijkt op het eerste gezicht niet zo, magie, een nieuwe fictie. Allemaal enigszins begrijpelijk. Maar hier is het ding. Een deel van door de overdaad aan popnummers en suikerzoete de mensheid creëert fictie (onder meer) om de realiteit beter te begrijpen, haar te bevragen, er stilistische keuzes. Maar het werkt.” kritischer tegenover te kunnen staan. Een ander deel wil fictie om de realiteit te vergeten, om hun kritische houding en scepsis los te kunnen laten. Hoe zijn die twee uiteindelijk te vereni- Promising Young Woman 4 36 gen? RONALD ROVERS DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 4

STEUN DE DE VOLGENDE FILMKRANT VERSCHIJNT OP DONDERDAG 21 JANUARI 2021 FILMKRANT: WORD #436 ABONNEE Word nu abonnee van de Filmkrant en ontvang Babyteeth van Shannon Murphy

Als u nu een jaarabonnement neemt, ontvangt u niet alleen een jaar lang de Filmkrant in de bus, maar als welkomst­ geschenk een prachtige dvd: het droog­ komische en aangrijpende Babyteeth van Shannon Murphy. Bent u al abonnee maar UNDINE brengt u een nieuwe abonnee aan? Dan ontvangt u allebei het welkomstgeschenk. Een liefde op leven en dood 4 7

Babyteeth draait om de liefde tussen het aan kanker lijdende tienermeisje Milla en de drugs- verslaafde oudere jongen Moses. Het speelfilm- debuut van Shannon Murphy ging in wereldpre- mière op het filmfestival van Venetië en won DEZE MAAND OP FILMKRANT.NL talloze prijzen. Joost Broeren-Huitenga in de 4 THE THINKING MACHINE #45: Filmkrant: ‘De onvermijdelijke tragedie komt ROLL AND ROCK | Steve écht aan. Want dat is Babyteeth ook: een film McQueens Lovers Rock, het die tot in de diepste vezel begrijpt wat de dood tweede deel van zijn reeks met mensen doet. […] Dit is geen film die triest Small Axe, is dé filmische doet over ziekte en overleven, maar een film ontdekking om 2020 mee af over rouw die lacht met de dood.’ te sluiten. In de loop van een huisfeest in 1980 in de zwarte gemeenschap Stort €42,50 (meer mag ook, dan steunt u de van Londen beweegt de film langs veel Filmkrant ook als donateur) op rekeningnum- stemmingen, interacties en gevoelens met mer NL28 INGB 0005 3933 95 t.n.v. Stichting immense stilistische verve en vrijheid. Het Fuurland te Amsterdam, o.v.v. ‘nieuwe abonnee’ nieuwe video-essay van Cristina Álvarez en vermeld daarbij uw adresgegevens + e-mail- López en Adrian Martin voor filmkrant.nl adres. Deze aanbieding is geldig tot 20 januari onderzoekt vergelijkbare momenten in eer- 2021, met dank aan distributeur Cinéart. dere films van Chantal Akerman en Claire LOVERS ROCK THE MAN WITH THE GOLDEN ARM DE FILMKRANT FOTO BUITEN BEELD: MARICKE NIEUWDORP #436 JANUARI 2021 5

NIET TE MISSEN: GA DEZE MAAND IN IEDER GEVAL NAAR 4 1 UNDINE 4 7 2 DE SLAG OM DE SCHELDE 4 13 3 THE HUMAN VOICE 4 23 4 SON-MOTHER 4 15 5 AMERICAN UTOPIA 4 37

OP DE SET VAN ON THE ROCKS 37 AMERICAN UTOPIA van David Byrne PLUS RECENSIES VAN 4 7 Undine 4 13 De slag om de Schelde 4 15 Son-Mother 4 16 La haine 4 19 The Truffle Hunters 2 4 23 The Human Voice 4 27 There Is No Evil 4 36 100Up | Promising Young Woman 4 37 The Burnt Orange Heresy 4 38 Rialto | Words on Bathroom Walls 4 39 El Father Plays Himself | The Tunnel 4 47 Thuiskijken: Fireball: Visitors from Darker Worlds | Goodbye Dragon Inn 4 48 Thuiskijken: Ma Rainey’s Black Bottom | Pursued 4 49 Thuiskijken: Liberté | Soul

14 MAHNAZ MOHAMMADI over Son-Mother PLUS INTERVIEWS MET 4 6 Christian Petzold over Undine 4 10 Matthijs van Heijningen over De slag om de Schelde 4 18 Michael Dweck en Gregory Kershaw over The Truffle Hunters 4 28 Ramón Gieling over zijn oeuvre 4 33 Bela Tarr (in 1994) over Sátántangó

PLUS DE RUBRIEKEN THE SOUVENIR 4 3 Redactioneel 4 4 The Thinking Machine: Roll and Rock 4 5 Niet te missen 4 9 Freeze Frame: Five Easy Pieces 4 17 Dansplaining: Exit cinema? 4 25 Het nieuwe 31 DE FILMS VAN HET JAAR kijken: Schermdelen deluxe 4 29 Prénom Carmen: De Maatschappelijk Werk dramedy PLUS ARTIKELEN OVER 4 20 De Filmkrant Wijntest 2020 4 24 Cameragebruik in 4 36 Kort 4 40 Agenda en evenementen 4 44 Filmsterren 4 46 Boeken: Kracauer: games vs. film 4 26 Filmmaken in hedendaags Iran 4 32 Scènes uit Sátántangó A Biography 4 47 Thuiskijken 4 50 Actie! Op de set van Mijn beste vriendin Anne Frank 4 35 De hyperactuele non-fictie van Metahaven

Denis, die zomaar eens belangrijke invloe- kend door kunsthistoricus, (zie pagina’s 10-13) maar den voor McQueen zouden kunnen zijn. publicist en filmliefhebber toch vooral dankzij deze Paul Kempers. Van 2005 tot tweede film rond DC-su- 4 BUITEN BEELD #2: CAMERA | Wie wer- 2007 schreef Kempers voor perheld Wonder Woman, ken er achter de schermen de Filmkrant de rubriek Cin- opnieuw geregisseerd door naast regisseurs en acteurs? edix. In 16 afleveringen, nu Patty Jenkins. Hoewel de Wie schrijft het script, wie terug te lezen via filmkrant.nl/cinedix, pre- film al maanden op de plank ligt, was hij niet zorgt voor aankleding, het senteerde hij 48 lemma’s uit een hedendaags op tijd voor de pers te zien. Lees onze recen- geluid, de dieren, cast en de cinematografisch lexicon. Vijftien jaar oud, sie dus op filmkrant.nl. inwendige mens op de set? maar nog altijd bij de tijd: van ‘wodkapers­ De Filmkrant belicht in de ‘achter de scher- perctief’ tot ‘anarchocineast’, van ‘borderli- 4 I.M. KIM KI-DUK | Kort voor het ter per- men’-serie Buiten beeld maandelijks een an- ne-montage’ tot ‘Roemeense postproductie’ se gaan van deze Filmkrant werd bekend dat der vakgebied. Deze maand: camera, op de en van ‘crossmediaal publiciteitsoffensief’ de Zuid-Koreaanse regisseur Kim Ki-duk, set van de Nederlands-Sloveense co-pro- tot ‘bloemkoolsurrealisme’. nog net geen zestig jaar oud, is overleden ductie Pink Moon. aan de gevolgen van covid-19. Onze necro- 4 WONDER WOMAN 1984 | Op de valreep logie en alle stukken die eerder in de Film- 4 CINEDIX | De wijntest door de Film- krijgt 2020 toch nog een beetje een block- krant verschenen over zijn vaak omstreden krant-redactie (zie pagina 20) werd opgete- BUITEN BEELD #2: CAMERA busterseizoen, dankzij De slag om de Schelde werk leest u op filmkrant.nl/kim-ki-duk. DE FILMKRANT PORTRET MARCO KRÜGER #436 JANUARI 2021 6

CHRISTIAN PETZOLD OVER UNDINE ‘WATER IS EEN In zijn nieuwe film Undine vertelt Christian Petzold het klassieke RESERVOIR VAN ONDERBEWUSTE WOELINGEN’ verhaal over de liefde tussen een sterveling en een waternimf die mannen voorgeschreven patroon helemaal niet vol- zich van haar noodlot wil gen, ik wil me daarvan emanciperen, ik wil aan mijn bevrijden. “Natuurlijk zegt de noodlot ontsnappen.’ Toen wist ik dat ik een film had.” Een andere inspiratiebron voor Undine was de man: ‘Ik zal je nooit verlaten’, net roman Moby-Dick (1851) van Herman Melville. “Dat is zoals hij tegen zijn sekspop zegt: een van mijn favoriete boeken, ik heb het waarschijn- lijk wel 25 keer gelezen. Aan het begin van het boek ‘Ik zal je niet terugsturen’. Het is verhaalt Ishmael, de verteller, over de aantrekkings- het klassieke verhaal van manne- kracht van de zee. Schilders, schrijvers, iedereen lijke projectie, van mannelijke kent die mysterieuze verlokking van het water. We zijn als mensen uit het water gekropen, we worden angst.” DOOR DANA LINSSEN geboren in een plas van vruchtwater. Die terugkeer naar het water is ook een zoektocht naar onze oor- “Als je me verlaat, zal ik je moeten doden”, zegt het sprong.” vrouwelijke hoofdpersonage aan het begin van Chris- Cinefiel als hij is noemt Petzold nog twee andere tian Petzolds nieuwe film tegen haar geliefde. Het is inspiraties: “Twee van mijn lievelingsfilms zijn dan al geen geheim meer dat haar naam Undine is, 20,000 Leagues Under the Sea [1954] van Richard ook de titel van de film, en daarin klinken de echo’s Fleischer en Creature From the Black Lagoon [1954] van duizenden mythen, sprookjes en gedichten over van Jack Arnold. Mensen hebben onder water een an- een tragische romance tussen een waternimf en een dere fysieke aanwezigheid, daar zit een grote schoon- menselijke sterveling. Een liefde die alleen kan be- heid in, iets dansants. Sciencefictionfilms zijn ook staan tegen de prijs van absolute trouw. een soort onderwaterfilms, in de ruimte bewegen Met Undine heeft Petzold een nieuwe naam gege- mensen zich ook alsof ze zwemmen. Onderwater- ven aan het vrouwelijke archetype dat hij in bijna al scènes filmen is altijd een soort kinderdroom van me zijn films ten tonele voert, of ze nu Yella heet (2007), geweest. Maar ja, ik kan geen films maken om mijn of Barbara (2012), of Nelly zoals in Phoenix (2014) of kinderdromen te realiseren, dat is het soort cinema Marie zoals in zijn vorige film Transit (2018). Je zou waar ik niet zo van hou. Ik hou van films die me iets haar ook een omgekeerde Madeleine/Judy kunnen laten ontdekken, en Undine was zo’n soort ontdek- noemen, zoals het personage van Kim Novak in Alfred king die me in staat stelde om die betovering zicht- Hitchcocks Vertigo (1958). baar te maken.” Dat die film van onschatbare waarde is geweest CHRISTIAN PETZOLD voor zijn filmmakerschap geeft Petzold meteen toe als MOERAS we hem spreken tijdens het filmfestival van Berlijn, “Weinig mensen realiseren zich dat de stad Berlijn waar Undine afgelopen februari zijn wereldpremière slaagd in het leven, en de liefde die van hem afstraalt ook op water is gebouwd”, vertelt Petzold. “Er is een beleefde. “In al mijn films probeer ik in meer of min- wekt ook weer de interesse van zijn ex. En dan verlaat gigantische waterinfrastructuur met twee rivieren dere mate het perspectief van Vertigo om te draaien: hij Undine voor het wereldse, veilige, materiële leven en diverse kanalen. Onder de stad ligt een enorm wat als je dat verhaal van romantische obsessie vertelt dat hij kent en begint de ellende. Ik ben niet de enige drooggelegd moeras. Toen na de val van de Muur de vanuit de blik van de vrouw, vanuit de muze. In mijn filmmaker die zich hierdoor heeft laten inspireren. Potsdamer Platz werd herbouwd, en in het bijzonder Tweede Wereldoorlog-film Phoenix heb ik dat heel Fatal Attraction [Adrian Lyne, 1987] met Michael het Berlinale Palast, waar we nu zitten, moesten er expliciet gedaan. Met de figuur van de undine, die Douglas en Glenn Close is ook een undine-verhaal. industriële duikwerkzaamheden aan te pas komen om trouw tot en door de dood afdwingt, heb ik daar weer Het gaat om seksuele aantrekkingskracht, om (een de fundamenten te leggen.” een nieuwe variant op gevonden. Maar je zou kunnen tijdelijke) verstandsverbijstering, en natuurlijk zegt Dat raakt aan een ander belangrijk thema in de film: zeggen dat de undine ook al als een spoor door mijn de man: ‘Ik zal je nooit verlaten’, net zoals hij tegen het feit dat Undine’s nieuwe geliefde duiker is, én dat eerdere films loopt: de gewelddadigheid van de liefde, zijn sekspop zegt: ‘Ik zal je niet terugsturen’. Het is zij als gids in het Märkisches Museum werkt, waar zij het water als groot reservoir van onderbewuste emo- het klassieke verhaal van mannelijke projectie, van bij gigantische maquettes rondleidingen geeft over de tionele woelingen.” mannelijke angst. Maar dat is niet het verhaal waar ik ontwikkeling van de stad. “Je zou in overdrachtelijke in geïnteresseerd ben.” zin kunnen zeggen dat als je het water, de levensader, AFGUNST Het verhaal waarin hij wél geïnteresseerd is, vond onder een stad geheel wegpompt, je ook de voedings- In Undine geeft Petzold nog een draai aan de mythe: Petzold toen hij het korte verhaal ‘Undine geht’ (1961) bodem voor de mythe drooglegt”, filosofeert Petzold. “Ik laat zien hoe de man door de liefde van Undine van Ingeborg Bachmann las. “Dat wordt verteld van- “Als je de mythes verliest, verlies je de geschiedenis. En ook de afgunst van anderen opwekt. Hij is rijk, ge- uit Undine’s perspectief, die zegt: ‘Ik wil dat door als er geen verhalen meer zijn, dan is het enige wat je DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 7

‘WATER IS EEN UNDINE VIDEO-ESSAY IN VERSCHILLENDE RESERVOIR VAN ONDERBEWUSTE WOELINGEN’ THEATERS | JOOST BROEREN-HUITENGA

de naam van het titelpersonage, maar ob- scuur genoeg blijft om haar een aura van mysterie te geven. Dat begint al bij haar even timide als vastberaden antwoord aan de vriend die haar net heeft gedumpt: “Als je me verlaat, moet ik je doden.” Bloedserieus is ze: er zit geen greintje manipulatie bij. Romantische overdrijving is het ook niet, want voor Undine is de liefde écht een kwes- tie van leven en dood. Petzold is er een meester in om zulke grote, romaneske verhaallijnen te verbinden aan hele concrete aspecten van het hier en nu. In Undine doet hij dat door zijn hoofd- persoon het beroep van stadshistoricus te geven. Berlijn is gebouwd op een moeras, vertelt Undine bij een enorme maquette, waar ze de recente ontwikkelingsgeschiede- nis van de stad beschrijft als de weerslag van concurrerende politieke en esthetische ideo- logieën. Haar elegante vertoog maakt indruk op een van haar toehoorders, de beroepsdui- ker Christoph, die even later een klaterende entree maakt in haar leven—een kleine tsunami waarmee hij haar paradoxaal genoeg de nodige vaste grond onder de voeten geeft. Paula Beer en Franz Rogowski, dezelfde acteurs die in Transit een gedoemd lief- despaar speelden, voorzien de romance tus- UNDINE sen Undine en Christoph van een ontwape- nende chemie. Haar hoekige, adolescent ‘Mensen hebben aandoende manieren en zijn hartverove- Een liefde op rende onbevangenheid smelten samen in een onder water een liefde die een eindje boven de werkelijkheid lijkt te zweven. Maar Undines diepste wezen andere fysieke leven en dood en het verleden halen haar in. Het verlangen aanwezigheid, de geschiedenis terug te draaien ontkent de nog kunt vertellen een geschiedenis van vernietiging. In Undine vermengt Christian Petzold zijn mogelijkheid van vooruitgang, oordeelt ze Dat zegt dan iets over de stad waarin je leeft.” daar zit een grote vaste thema’s met mythologische motie­ zelf over de herbouw van het in de DDR-tijd ven, gevat in kraakheldere beelden met afgebroken Berliner Stadtschloss. Niet lang Hij memoreert dat de Duitse undine-mythe stamt schoonheid in, meerdere betekenislagen. Het resultaat is daarna werpt een kort moment van nostalgie uit het begin van de Romantiek. “Die periode ont- waarschijnlijk precies wat je mag verwach­ haar genadeloos terug op haar lot. stond als tegenreactie op de beginnende industriali- iets dansants. ten van de nieuwe Petzold: een film die niet In de tweede helft van de film wordt het sering, op de onttovering van de wereld. Dat is een Sciencefiction- in één keer al zijn geheimen prijsgeeft. lastiger om de verschillende lagen van de grote paradox. De Romantiek heeft zonder de indus- verhaalwerkelijkheid nog in een volkomen De schaduw van de geschiedenis. Een met begrijpelijk verband samen te brengen. Pet- trialisatie geen betekenis, net zoals de undine-figuur films zijn ook een raadsels omgeven identiteit. Een oerverhaal zold speelt hier een spel met tijd waarvan de zonder het mannelijke begeren geen bestaansrecht soort onderwater- over trouw en verraad, verpakt als psycholo- diepere betekenis mij tot nu toe onduidelijk heeft. De tragiek van Undine in het verhaal van Bach- gische thriller. Undine is vintage Petzold, is gebleven—wat een niet geheel bevredi- mann is dat ze zich realiseert dat ze alleen bestaat films, in de ruimte zelfs al lijkt de film op het eerste gezicht een gende kijkervaring oplevert, maar ook de dankzij dat verlangen. Mijn idee was om uit die im- wat vreemde eend in de bijt. Of misschien is mogelijkheid openlaat dat zijn kraakheldere bewegen mensen ook dát wel typerend voor het oeuvre van beelden achterin het geheugen nog een tijdje passe te ontsnappen door een man verliefd op haar te Christian Petzold (Yella (2007), Barbara verder gisten. Sommige films eindigen bij de laten worden die niet primair met haar naar bed wil, zich ook alsof ze (2012), Phoenix (2014) en Transit (2018) aftiteling, andere zijn dan pas net begonnen. die niet op haar tieten valt of haar kont, maar die ar- zwemmen.’ draaiden eerder in Nederlandse bioscopen), geloos en onschuldig van haar houdt omdat ze de we- dat ondanks zijn variëteit aan genres en uit- SASJA KOETSIER reld aan hem kan verklaren. Daar ligt de ontsnapping eenlopende (vaak literaire) inspiratiebron- nen bij nadere beschouwing telkens weer UNDINE DUITSLAND, 2020 | REGIE CHRISTIAN uit die cyclus. Er is geen weg terug in de nostalgie. Dát dezelfde thema’s onder de loep neemt. PETZOLD | MET PAULA BEER, FRANZ ROGOWSKI | 90 is de politieke dimensie van de film.” In zijn nieuwste film verbindt hij ze aan MINUTEN | DISTRIBUTIE CHERRY PICKERS | TE ZIEN een mythologisch motief, dat besloten ligt in VANAF 24 DECEMBER EN VIA picl.nl offi ciële selectie • festival de cannes 1995 • winnaar beste regie ‘EEN MEESTERWERK’ #### ‘IJZERSTERK’ DE VOLKSKRANT VPRO CINEMA TROUW

LA HAINE

25 YEARS LATER So far, so good…

lazennec presenteert vincent cassel, hubert koundé, saïd taghmaoui een fi lm van mathieu kassovitz

VANAF 7 JANUARI IN DE BIOSCOOP 6gt

Winnaar Gouden Beer Winnaar Winnaar 70 Prijs van de IDFA is nog Guild Film Prize Oecumenische Jury Berlijn Filmfestival Competitie Berlijn Filmfestival niet voorbij THERE Bekijk de mooiste IS NO documentaires op EVIL idfa.nl/documentaires EEN FILM VAN MOHAMMAD RASOULOF

International Documentary

VANAF 14 JANUARI IN DE BIOSCOOP 4ga Film Festival Amsterdam

www.septemberfi lm.nl /septemberfi lmnl DE FILMKRANT ILLUSTRATIE LAE SCHAEFER #436 JANUARI 2021 9

C een muzikaal genie, een man met grootse verwach- tingen van zijn zoon, maar inmiddels is hij niet meer FIVE EASY PIECES dan een kasplant. O In een van de laatste scènes neemt Bobby zijn va- der mee naar buiten voor een wandeling. Op een heu- Regisseur Shady El-Hamus frontatie aangaan. vel, tegen een prachtige lucht, staan ze stil. Juist nu (De libi) brengt maandelijks Als we Bobby ontmoeten leidt hij een een- zijn vader niet meer spreekt, kan Bobby met hem pra- L voudig leven. Hij werkt in de olievelden, drinkt ten. Juist nu hij weet dat hij geen weerwoord zal krij- een ode aan een bijzondere tot laat en heeft een relatie met een serveer- gen kan hij zijn verhaal doen. Hij probeert zichzelf uit ster. We voelen zijn onvrede, al bedekt hij die te leggen, dat hij wegrent van zijn problemen, con- film-scène. Deze keer: Jack overtuigend onder een dikke laag charme en frontaties ontvlucht en altijd weer opnieuw op zoek is U Nicholson maakt excuses in zelfverzekerdheid. Het leven daagt Bobby in- naar een nieuw en veelbelovend begin. De zwaarte in tellectueel niet genoeg uit en dat ergert hem. zijn stem verraadt zijn eenzame bestaan. Bobby wordt Five Easy Pieces. In die ergernis herkennen we zijn innerlijke een moment door emotie overvallen en maakt zijn ex- In 1970 maakte Bob Rafelson een Amerikaanse gevecht—is hij, of speelt hij de man van het cuses. “Are you okay?”, vraagt hij. Maar zijn vader klassieker met Jack Nicholson in zijn eerste simpele leven? staart hem alleen maar aan, een lege blik in zijn ogen. M hoofdrol. Nicholson speelde een man in wie Als Bobby’s zus belt met het nieuws dat zijn De vrijheid om deze laatste monoloog zelf in te hij veel van zichzelf zag, zoveel zelfs dat hij vader een beroerte heeft gehad, gaat hij voor vullen kreeg Nicholson omdat hij Rafelson ervan wist besloot de eindmonoloog van de film zelf te het eerst in jaren terug naar huis. Daar zien we te overtuigen dat hij de scène persoonlijker en emoti- schrijven. een andere Bobby, minder uitgelaten, minder oneler kon maken. En dus vraag je je af: tot wie N Bobby Dupea is een eenzame jongeman op zelfverzekerd, maar juist onzeker en klein—het spreekt Nicholson hier? Misschien wel tot iemand zoek naar zichzelf en zijn plek in de wereld. Hij jongetje dat zich altijd moeilijk heeft weten te die, net als Bobby’s vader in de film, op dit moment is opgegroeid in een gezin van intellectuele verhouden tot zijn intellectuele familie. Daar, geen weerwoord heeft waardoor Jack vrijuit kan pra- musici—een milieu dat hij jaren geleden achter tussen de olievelden, wist hij zich een houding ten en zijn excuses kan maken. Excuses voor het zich liet. De jaren zestig, met alle romantische te geven en voelde hij zich superieur. Hier, op vluchten, het kiezen voor het avontuur en een leven beloftes, hebben hem op weg gestuurd naar het eiland waar zijn familie in een villa woont, ver van huis. Bobby zegt tegen zijn vader: “The best I een leven vol passie en avontuur. Maar Bobby worstelt hij met wie hij zou moeten, maar can do is apologize, and we both know that I was never leert dat de zoektocht naar wie je bent niet nooit heeft kunnen zijn. Van de man die hoofd- really that good at it, anyway.” buiten jezelf ligt, je neemt jezelf en al je bagage verantwoordelijk is voor Bobby’s crisis is sinds altijd mee, tot je niet anders kan dan de con- de beroerte weinig meer over. Zijn vader was SHADY EL-HAMUS DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 10

MATTHIJS VAN HEIJNINGEN OVER DE SLAG OM DE SCHELDE ‘IN WERKELIJKHEID WAS HET NOG HONDERD KEER ERGER’

Wordt Tweede Wereldoorlogsepos De slag om de Schelde de redder Even een belletje en dan meteen weer door. Regisseur Matthijs van Heijningen zit op een strak tijdschema van het filmseizoen? Wel als het aan de betrokken partijen ligt. ‘De sinds de releasedatum van De slag om de Schelde is grootste Nederlandse film in tien jaar’ is naast een spannende actie- verschoven van april 2021 naar deze december. Om de concurrentie met de nieuwe James Bond niet aan film vooral ook een interessante verkenning van de morele fog of war te hoeven gaan, maar ook om het Nederlandse pu- van de oorlogstijd. Regisseur Matthijs van Heijningen: “Wat doe je bliek deze kerstvakantie een grote film te bieden. Om het allemaal op tijd af te krijgen racet de filmmaker als een oorlog over je heen dendert? Daarin was ik geïnteresseerd.” van geluidsstudio naar testvertoning, terwijl ook aan de CGI-effecten de laatste hand wordt gelegd. Een DOOR GUUS SCHULTING hectische tijd, al klinkt Van Heijningen opvallend relaxed. “Goddank waren de opnames vlak voor de coronapandemie afgerond”, vertelt hij door de tele- DE FILMKRANT FOTO MARK DE BLOK #436 JANUARI 2021 11

derlandse soldaat in Duitse dienst, en gliderpiloot haar ook fout? Haar vader behandelt als arts ook William (Jamie Flatters), die vanuit Engeland droomt Duitse soldaten, wat betekent dat?” over een heldhaftig leven op het strijdtoneel. PURE WAANZIN HOUVAST Het Zeeuwse strijdtoneel gaf ook aanleiding om pro- Die focus op de belevingswereld van jongeren komt ductioneel alles uit de kast te halen. “Veel van de veld- voort uit de opdracht van het Nationaal Fonds voor slagen die in Nederland plaatsvonden, zijn filmisch Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg waarmee De slag om gezien niet zo spannend. Zeeland was wat dat betreft de Schelde drie jaar geleden begon. Van Heijningen: echt anders: verwoestende bombardementen, onder- “Zij benaderden producent Alain de Levita [pro- gelopen grasvelden, grondgevechten in de bagger en ducent van Bankier van het verzet, GS] met het idee ijzige kou. Er stond ook nogal wat op het spel: de mon- om de Tweede Wereldoorlog door middel van film ding van de Westerschelde gaf toegang tot de haven bij jongeren onder de aandacht te brengen. Nu de van Antwerpen en als de geallieerden die in handen oorlogsgeneratie aan het verdwijnen is, hebben jon- kregen, konden ze de troepen in Europa bevoorraden. geren steeds minder referentiemateriaal. De Tweede De Duitse bezetter was er alles aan gelegen om dat ge- Wereldoorlog, dat zijn wat ouderen met medailles. bied in handen te houden.” Het betekende dat ze zich ‘Mijn eerste spreek- Maar nadenken over die tijd is juist nu van belang: de met hand en tand verzetten—er werden mijnenvelden beurt ooit ging al opkomst van het populisme, je plek vinden in onze- aangelegd, dijken doorgebroken. De uiteindelijke strijd kere tijden. Thema’s die tegenwoordig weer helemaal concentreerde zich rond de Sloedam die begin novem- over Anton Mussert, actueel zijn.” ber door een Canadese eenheid bestormd werd. dus de fascinatie Onder leiding van Paula van der Oest ging een In de film is dat een bloedig gevecht, gezien door groep scenaristen op zoek naar verhalen. Van de ogen van avonturier William. Het is een intense, met de oorlog zat er Heijningen was daar vanaf het begin bij betrokken. fysieke ervaring waarbij de mitrailleurkogels de jonge vroeg in. Zeker ook “We hebben veel research gedaan en kwamen via het Brit om de oren vliegen en zijn strijdkameraden diepe fonds uit bij de slag om de Schelde. Daar vochten Ca- vlees- en hoofdwonden oplopen. “Ik heb me zelfs nog over de grijskanten nadese troepen en de Duitse bezetter met elkaar. Een moetenin houden,” vertelt Van Heijningen erover, van die tijd. Het heftige strijd van vijf weken, waarbij bijna tiendui- “want in werkelijkheid was het nog honderd keer er- zend mensen om het leven kwamen en grote delen ger. Die Canadese eenheid was simpelweg ten dode blijft opvallend dat van Vlissingen verwoest werden. Wat doe je wanneer opgeschreven. De Duitsers hebben met grote kanon- zoveel gewone zo’n vernietigende oorlog over je heen dendert? Dat nen een groot deel van de mankrachten weggevaagd. interesseerde me. Wat geeft je in zo’n tijd houvast? Als je de ooggetuigenverslagen leest, moet dat gruwe- mensen destijds zo Denk bijvoorbeeld aan de mensen in Aleppo nu: die lijk zijn geweest. Overal lagen ledematen, mensen makkelijk mee- zijn alles kwijt, toch moeten ze door—hoe doen ze werden uit elkaar gerukt. Pure waanzin en veel te deden met het dat?” choquerend voor een film.” Duitse regime.’ JONGENSDROOM REDDER Matthijs van Heijningen (1965) werkte lange tijd in Met een budget van veertien miljoen is De slag om de internationale filmwereld. Tien jaar woonde hij de Schelde voor ons land een monsterproductie—‘de zelfs in Hollywood, waar hij met veel succes carrière grootste Nederlandse film in tien jaar’, volgens de maakte als reclameregisseur. Beroemd zijn onder an- publiciteit—maar internationaal gezien een beschei- dere zijn spotjes voor de Franse betaalzender Canal+ den film. “Ik heb in de reclamewereld met relatief (The Bear en The Closet zijn makkelijk online te vin- grotere budgetten gewerkt. Maar het geld zegt niet den en zeer de moeite waard), waarmee hij verschil- alles: voor een film als deze is bijvoorbeeld Saving lende prijzen won, zoals in 2012 de Gouden Palm van Private Ryan [Steven Spielberg, 1997] de standaard. de reclamewereld: de Craft Grand Prix van Cannes. Hoe kan je dat met je beperkte middelen evenaren? In 2011 regisseerde hij in Amerika de prequel van In plaats van weidser maak je het intiemer. In plaats horrorfilm The Thing—een jongensdroom waarin hij van fysiek kunnen dingen digitaal. Daarnaast heb ik voortborduurde op de legendarische filmklassieker mijn internationale netwerk uit de reclamewereld van John Carpenter uit 1982. ingezet. Zo konden we op de diensten rekenen van de De slag om de Schelde is zijn eerste Nederlandse stuntcoördinator van Dunkirk en het Frans-Belgische MATTHIJS VAN HEIJNINGEN (R) MET ACTEUR TOM FELTON speelfilm. Een grote Nederlandse oorlogsproductie postproductiebedrijf waarmee ik altijd werkte voor de was ook zo’n jongensdroom. “Het is toch een van de digitale effecten.” belangrijkste genres van de Nederlandse film. Daarbij: Wat vindt Van Heijningen er trouwens van dat De foon. “Want zulke veldslagen zouden met de geldende mijn eerste spreekbeurt ooit ging al over Anton Mus- slag om de Schelde bij gebrek aan blockbusters de red- restricties nooit gerealiseerd zijn. Dat we nu eerder sert, dus de fascinatie met de oorlog zat er al vroeg der van het filmseizoen moet worden? “Ja, dat redden uitkomen is even stressen, maar we liggen goed op in. Zeker ook met de grijskanten van die tijd. Het van de bioscopen… Ik hoop het van harte, maar we koers.” blijft opvallend dat zoveel gewone mensen destijds zo proberen gewoon de best mogelijke film te maken. De slag om de Schelde vertelt het verhaal van de makkelijk meededen met het Duitse regime. Waren ze Wat dat betreft ben ik vooral blij als hij straks af is en ‘vergeten strijd’ om de Westerschelde: terwijl de geal- behekst door de propaganda of zijn de scheidslijnen mensen hem kunnen zien. Het blijft een bizarre tijd, lieerden in 1944 langzaam oprukten vanuit Norman- tussen goed en kwaad gewoonweg diffuus in oorlogs- natuurlijk. Als er weer een persconferentie komt dië groeven in Zeeland de Duitse legers zich in om met tijd? Er is een verhaal over Annie M.G. Schmidt die als waarbij Rutte ineens nieuwe maatregelen aankondigt, man en macht de strategische doorgang van de rivier- jonge bibliothecaris een ‘Verboden voor Joden’- stort ons releaseplan weer als een kaartenhuis in monding te verdedigen. Als een trein dendert die bordje moest ophangen in de bibliotheek van Vlis- elkaar. Het blijft spannend.” strijd vervolgens door het leven van de drie jonge singen. Is dat collaboratie? Dat soort morele kwesties hoofdpersonen: stadhuis- én verzetsmedewerker wilden we ook in de film aankaarten. Teuntje is de DE SLAG OM DE SCHELDE IS TE ZIEN VANAF 17 Teuntje (Susan Radder), Marinus (Gijs Blom), een Ne secretaresse van een foute burgemeester, maakt dat DECEMBER | LEES DE RECENSIE OP PAGINA 13 Eye Filmmuseum

VIVE LE CINÉMA! ART & FILM Jia Zhang-ke, Leopold Emmen, Lucrecia Martel, Lemohang Jeremiah Mosese, Carlos Reygadas

23 Jan – 9 May 2021 Exhibition Films, talks & events VIVE 1 TE ZIEN IN EYE FILMMUSEUM LE CINÉMA! DIGITAAL GERESTAUREERDE FILMKLASSIEKER ART & FILM EL DESEO PRESENTEERT

VANAF 24 DECEMBER IN DE BIOSCOOP

DIGITAAL GERESTAUREERDE KLASSIEKER (4K, 439 min.)

TE ZIEN VANAF 31 DECEMBER www.cineart.nl /cineartnederland /cineartnl /cineartnl /cineart_nl DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 13

DE SLAG OM DE SCHELDE

ONVERSCHROKKENHEID

In De slag om de Schelde volgen we een Britse piloot, een nazi- officier in gewetensnood en een jonge vrouw die in het verzet belandt—drie levens die elkaar schampen. Wat zich ontvouwt is Nee, zegt de hooggeplaatste vader van de jonge Britse oorlog. Wat ook helpt is hoe strak de film er uit ziet. een realistisch, overtuigend William, jij mag niet mee straks, als onze zweefvlieg- Er is een flink budget tegenaan gesmeten, wat leidt tot tuigen koers zetten richting Arnhem. Je bent te on- een van de visueel spectaculairste films die ooit in geheel tijdens de nadagen van de bezonnen en je moeder slaapt beter als ze weet dat jij Nederland is gemaakt. Of het nu gaat om de luchtge- Tweede Wereldoorlog. on the ground bent. William knikt, loopt naar de man vechten, veldslagen op de grond of subtielere span- die de missie leidt en zegt: geregeld, ik mag mee. Een ning in half ondergelopen dorpjes: de decors voelen DOOR THOMAS HEERMA VAN VOSS leugen die achteloos uit zijn mond komt—en die alles levensecht en dragen bij aan de intense, realistische voor hem verandert. Want het volgende moment zien sfeer. Die sfeer wordt versterkt doordat er is besloten we William (Jamie Flatters) inderdaad vertrekken, geen al te gesuikerd verhaaltje van de strijd te maken. als onderdeel van een groep piloten. En zijn onver- Iedereen praat in zijn eigen taal of accent, meerdere schrokkenheid blijft, zelfs wanneer zijn vliegtuig uit belangrijke personages sneuvelen, op gruwelijke de- de lucht wordt geschoten en hij in het vervolg van de tails wordt nergens beknibbeld. groots opgezette oorlogsfilm De slag om de Schelde Je zou kunnen zeggen dat De slag om de Schelde steeds meer op zichzelf is aangewezen. uiteindelijk een film is over het geluk van deze drie Het is 1944. De Tweede Wereldoorlog nadert zijn hoofdrolspelers, want te midden van zo veel gruwe- einde maar de Duitsers zijn effectief bezig hun neder- lijkheden en explosies bepaalt vooral willekeur wie laag uit te stellen. Een van de strijdtonelen is Zeeland, blijft leven. Je zou ook kunnen zeggen dat dit een film met name wegens de strategische ligging van De is over onverschrokkenheid: niet alleen William Schelde. (Een belang dat we in de film overigens al- toont zich dapper, maar Marinus en Teuntje op leen voelen doordat het in de introductie wordt cruciale momenten ook. Fijn aan De slag om de medegedeeld, het komt in geen enkele scène terug.) Schelde is dat de film desondanks geen geijkt helden- Naast William volgen we Marinus (Gijs Blom), een epos wordt. Nee, dit is geen veldslag waar de meest Nederlander met gewetensnood die aan de kant van flitsende verhalen over te vertellen zijn. Dit zijn geen de Duitsers vecht, en de jonge Zeeuwse vrouw Teuntje mensen over wie geschiedenisboeken volgeschreven (Susan Radder) die gedreven door omstandigheden en zullen worden. Toch weet ik dat ik hen dankzij het wilskracht in het verzet belandt. Hun drie levens strakke, vaardig gemaakte De slag om de Schelde schampen en beïnvloeden elkaar rondom de Schelde, voorlopig niet zal vergeten. zonder dat er al te opzichtig wordt gezocht naar dwarsverbanden of gedeelde scènes. Die aanpak werkt. De losse verhaallijnen staan op DE SLAG OM DE SCHELDE NEDERLAND, 2020 | REGIE MATTHIJS VAN HEIJNINGEN | MET JAMIE zichzelf en vullen elkaar gevoelsmatig toch steeds FLATTERS, GIJS BLOM, SUSAN RADDER | 124 MINUTEN | aan, waardoor De slag om de Schelde een betrekkelijk DISTRIBUTIE SEPTEMBER FILM | TE ZIEN VANAF 17 breed beeld geeft van de Zeeuwse nadagen van de DECEMBER DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 14

Mahnaz Mohammadi’s eerste fictiewerk raakt aan iets dat ze zelf dagelijks ondervindt: de achtergestelde positie van de vrouw in een ongezonde samenleving. Ze vraagt zich af: als iedereen in essentie goed is, wie zorgt er dan voor al die tragedie? DOOR BERI SHALMASHI MAHNAZ MOHAMMADI OVER SON-MOTHER ‘WE ZIJN ONZE EIGEN

ONDERDRUKKER’ MAHNAZ MOHAMMADI

Half vijf op een grauwe vrijdagmiddag; het is week- Jij hebt alvast één besluit genomen waarmee je aan de druk Hoe reflecteer je daarop in je werk? “Als je naar Son- end in Teheran wanneer ik Mahnaz Mohammadi bel. van de samenleving bent ontsnapt: de keuze filmmaker te Mother kijkt, is Laila een goed mens, Kazem is een Haar fictiedebuut Son-Mother is geschreven door worden. “Ik weet nog dat ik een keer de hoofdprijs won goed mens. Iedereen is in essentie goed. Maar wie haar goede vriend en inspirator Mohammad Rasoulof, op een filmfestival voor vrouwen, in Teheran. Een dag zorgt er voor de tragedie? De anderen, zij veroorde- bekend van zijn bekroonde filmoeuvre en gevangenis- eerder was het Moederdag en een vertegenwoordiger len.” straf om datzelfde werk. Mohammadi zelf heeft een van de overheid zei toen: ‘Een vrouw is incompleet zo- minstens zo indrukwekkend cv waarin filmmaken en lang ze geen moeder is.’ De volgende dag was het uit- Bibi, de oudere buurvrouw van het hoofdpersonage Laila, verzet plegen constant en onontkoombaar door elkaar gerekend die man die de prijs aan mij uitreikte. Ik klom mengt zich in haar leven op een fascinerende wijze. Ze is heen lopen. het podium op en kon mijn mond niet houden: ‘Ik mag overal. Is ze een goed mens, of de grote bron van onrust In Son-Mother laat Laila haar zoontje Amir achter dan wel geen moeder zijn, maar blijkbaar heb ik ande- met haar gestook? “Zij staat voor de traditie. Op een op een internaat in de hoop dat ze hem op kan halen re kwaliteiten.’ Iedereen was ontstemd. Ik was uit de gegeven moment zie je haar lopen door de sneeuw, ze zodra haar nieuwe echtgenoot hem toelaat in hun rol van vrouw-zijn geschoten.” glijdt bijna uit terwijl Amir, het zoontje van Laila, door huishouden. De film bestaat uit twee hoofdstukken: betraliede ruiten naar haar kijkt. Ik brak toen ik besef- eerst het verhaal vanuit de moeder en hoe ze tot het Film heeft je leven moeilijker gemaakt, maar tegelijker- te dat vrouwen de hoofdrol spelen in die onderdruk- punt gedreven wordt haar zoon te verlaten, en vervol- tijd heeft het je misschien ook wel gered? Is het niet een king van elkaar. Vrouwen zijn nooit van zichzelf.” gens vanuit de zoon, die wacht op de terugkeer van klein wonder dat je na jaren gevangenschap de passie voor zijn moeder. het vak weer gevonden hebt? “Weet je wat ik denk? Hoe kan iemand als Laila zich uit die tradities loswrikken? “Observaties in mijn eigen omgeving doen mij Mahnaz voor die tijd in de gevangenis, dat was iemand Had ze niet ook geholpen kunnen worden door iemand als afvragen wat dit leven betekent, welke boodschap anders. Zij was ook filmmaker, maar was met luchti- Bibi? “Het ingewikkelde is: dat is precies wat Bibi het voor ons heeft”, zegt Mohammadi. “Bij die zoek- gere zaken bezig. Ik zat een tijdje in isolement, dat was doet. Haar eigen leven stelt weinig voor. En ze pro- tocht was ik op pad voor een documentaire, ik reisde verschrikkelijk. Ik ben daar toen gestorven en opnieuw beert dat voor Laila te voorkomen door haar aan de 60 duizend kilometer kriskras door Iran. Ik stelde vrij geboren. Van binnen heb ik nog wel wat restjes van de man te krijgen. Een echtgenoot is een soort verzeke- onschuldige vragen: over de liefde, wensen, spijt en oude Mahnaz, maar zij is psychologisch geëxecuteerd. ring van een leven dat goed genoeg is, omdat de eco- hoe een vrouw te zijn. Ik kwam erachter dat pijn vaak En de nieuwe persoon heeft niets meer te verliezen.” nomie zo fragiel is en in handen van mannen. iets is dat we onszelf aandoen. Toen besefte ik: we zijn “Twee weken voor het filmen ben ik mijn vader onze eigen onderdrukker.” Wie is een betere filmmaker? “Ik denk dat de nieuwe verloren, dus ik ging nogal bedrukt de draaiperiode in. Mahnaz nergens veel om geeft, behalve om de waar- Mijn jongere zus vroeg mij: ‘Mahnaz, waarom heb je Is dat waarom Iraanse cinema zo goed is, omdat drama heid. En al was de oude ik al documentairemaker, ik niet een makkelijkere carrière gekozen? Gewoon een inherent is aan de samenleving? “Ik denk niet dat je je heb nu mijn ogen op de waarheid gericht. We wijzen kantoorbaan ergens?’ Maar onze vader leerde ons: Iraniërs voor kunt stellen zonder tragiek in hun per- naar het regime, dat die ons leven maakt tot wat het ‘Doe wat je wil. Luister niet naar anderen.’ En die an- soonlijke levens. Iedereen leeft voor de ander, met als is. Maar wij maken zelf het regime. We nemen niet deren, dat was mijn moeders familie. Er werd altijd resultaat dat niemand echt gelukkig is. Daarom ben ik de verantwoordelijk voor onze eigen situatie. We geklaagd over mijn keuzes. nu op zoek naar wat de veroorzaker is. Wat is de bron zijn kwaad, maar we kijken onszelf nooit in de “Ik verliet het ouderlijk huis toen ik nog heel jong van dit gedrag?” spiegel aan.” was, achttien jaar. Het hele gezin was overstuur: DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 15

SON-MOTHER Wreed dilemma

In het aangrijpende Son-Mother stelt de Iraanse patriarchale traditie een weduwe voor een hartverscheurende keuze: weg­ kwijnen in armoede of hertrouwen met achterlating van haar twaalfjarige zoon.

Traditie is een gebruik of gewoonte die van generatie op generatie wordt doorgegeven ‘Ik denk niet dat met als doel het in stand houden van de maat- schappelijke stabiliteit. Aldus het woorden- je je Iraniërs kunt boek. Fijn die stabiliteit, maar niet als hij ge- baseerd is op ongelijkheid. Zoals in Mahnaz voorstellen Mohammadi’s moedige speelfilmdebuut Son-Mother, dat de ondergeschikte positie zonder tragiek in van vrouwen in het patriarchale Iran aan- klaagt. Dertiger Leila is een weduwe, die als hun persoonlijke moeder van een tweejarig dochtertje en een levens. Iedereen twaalfjarige zoon nauwelijks tijd heeft om adem te halen. Met haar werk in een fabriek leeft voor de verdient ze net genoeg om met haar kinderen te overleven. Haar wankele bestaan stort in ander, met als als zij haar baan verliest. Hoe te overleven als alleenstaande moeder met kinderen in een resultaat dat patriarchale maatschappij? Ingaan op het voorstel van een buschauffeur, een weduwe- niemand echt naar met een dochter, om met hem te trou- gelukkig is.’ wen, ook al is ze niet verliefd op hem? Leila voelt er niets voor en lacht om de tra- ditionele wijsheid van haar buurvrouw dat schoenen beter af zijn als paar dan als enke- lingen. Maar Leila komt er snel achter dat als waarom gaat ze in haar eentje wonen, terwijl ze ge- Kazem, als meest aanwezige man in de film, is eigenlijk best alleenstaande vrouw en moeder overleven in woon een familie heeft? Wat daarachter zit, is dat ie- wel aardig. Lijkt hij op je vader? “Precies, het is een goede Iran vrijwel onmogelijk is. Als haar dochtertje ziek wordt en er geld nodig is voor dure medi- mand die dat doet een vrije vrouw wil zijn. En een man. Maar hij wordt gehinderd in zijn bewegingsvrij- cijnen gaat ze noodgedwongen in op het hu- vrije vrouw is van iedereen. Ik nam vijf jaar afstand heid door opgelegde regels. Uiteindelijk zijn de meeste welijksvoorstel van de buschauffeur. Die één van iedereen, behalve van mijn vader. Hij moest daar- mensen niet slecht, het is die alles verstikkende tradi- voorwaarde stelt: Leila’s zoon kan niet bij hen voor grote offers brengen, die ik hem op mijn eigen tie om voor anderen te leven. Zo zit iedereen aan elkaar wonen als ze getrouwd zijn, omdat hij een manier probeerde terug te betalen.” vastgeketend, elkaar bezighoudend met onbenullige puberdochter heeft. Het onder één dak laten wonen van haar puberzoon en zijn dochter zaken om die traditie maar in stand te houden. Tot het druist in tegen de traditionele zeden. Het zal Dan was het probleem niet het patriarchaat. “Nou ja, leven op een gegeven moment ergens stopt.” maar leiden tot geroddel en praatjes. Het stelt men spreekt van het patriarchaat als iets dat alleen Leila voor een hartverscheurende keuze. door de man in stand wordt gehouden. Terwijl de bron Als activist, maar ook als vrouwelijke regisseur, en dat dan Son-Mother valt uiteen in twee helften. In vaak ook bij vrouwen ligt, maar daar gaat het zelden weer in Iran, heb je behoorlijk wat plafonds om doorheen te de eerste kijken we vanuit het perspectief van Leila naar haar steeds benardere situatie breken. Wat is jouw grootste gevecht? En waarom is dat over. Mannen doen het omdat ze er voordeel uit halen. en het haar opgedrongen wrede dilemma. Vrouwen doen het uit gebrek aan zelfkennis. Ze ac- het waard? “Dat is het gevecht om iets ogenschijnlijk Scenarist Mohammad Rasoulof, die we ken- cepteren een rol als tweederangsburger.” kleins. Waarom kan ik zelf niet bepalen wat ik draag? nen als maker van een reeks kritische films Wat voor rechten heb ik als geen beschikking over over Iran, waaronder Manuscripts Don’t En uit misgunnen, misschien? “Precies.” mijn eigen lijf heb? Wie ben ik dan nog als mens? Ik Burn en There Is No Evil (zie pagina 26), draait de duimschroeven langzaam aan tot ben niet mijzelf, want zij mag niet bestaan. Ik ben de Leila geen kant meer op kan. Ze heeft niet al- In Son-Mother stuurt Laila haar zoontje Amir naar een in- persoon die de samenleving van mij heeft gemaakt. Ik leen financiële zorgen, maar is ook slachtof- ternaat voor dove jongens. Waarom koos je dat als setting? worstel niet zozeer met anderen die mij opdragen een fer van misogyn geroddel in haar omgeving, “Ik verwijs je graag naar een scène op dat internaat, bepaald persoon te zijn, maar met wie ik zelf ben zon- waarin een vrouw alleen snel het stempel waarin een klasgenootje van Amir iets heel slims zegt. der een ander pijn te doen. Je leeft maar één keer en die hoer krijgt. In de tweede helft kijken we door de ogen ‘Als je wil overleven, moet je stil zijn. Oren en mondje ene keer is zonder rechten. Het is zo simpel, maar zo van Leila’s zoon naar de situatie. Hij is het dicht.’ Zo geldt dat voor het leven ook.” groot tegelijk.” kind van de rekening, de collateral damage van naargeestige, bekrompen opvattingen Daarom doet dat andere jongetje alles stiekem, zoals pra- Voel je je vrij als je aan het filmen bent? “Tijdens het over vrouwen en mannen, huwelijk en ge- ten en roken. “Het Iraanse leven dus, voor mensen met draaien woon ik in de film, niet in de realiteit. Maar in zin. In Iran moet je liegen, zegt iemand in de film. De hypocrisie regeert. De blik van de geld en enig privilege.” die wereld ben ik vrij, ook in de gevangenis bleef ik in jongen aan het einde van het drama snijdt mijn hoofd gewoon schrijven.” door de ziel. Laila werkt in een nogal mannelijke, industriële omgeving. JOS VAN DER BURG Waarom? “Dit is hoe de buitenwereld is voor vrouwen. SON-MOTHER IRAN/TSJECHIË, 2019 | REGIE Als je de deur uitgaat, is dit hoe het voelt. Zo van me- SON-MOTHER MAHNAZ MOHAMMADI | MET RAHA KODAYARI, MAHAN taal, en stoffig en in nevel gehuld. Het ruikt er ver- VIDEO-ESSAY IN VERSCHILLENDE THEATERS | BERI SHALMASHI NASIRI | 102 MINUTEN | DISTRIBUTEUR MOOOV FILM schrikkelijk.” DISTRIBUTION | TE ZIEN VANAF 17 DECEMBER, OOK VIA picl.nl DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 16

LA HAINE 25 JAAR LATER OOG IN OOG MET LA MERDE

De vuiststoot La haine van sociale huurwoningen, ooit gebouwd voor arbeiders in de auto-industrie. In 1995 ligt de werkeloosheid Wat misschien Mathieu Kassovitz is 25 jaar oud, er enorm hoog en komt er bij de gemeente veel te maar helaas nog altijd even weinig geld binnen om alles te kunnen onderhouden. nog het meest ver- Tussen de vuilniszakken die zich ophopen slalommen baast als je de film actueel. De vicieuze cirkel van de lokale jongeren, die zonder uitzicht op een dege- uitzichtloosheid en gewegd lijke toekomst langzamerhand in kleine criminaliteit nu, na al die jaren vervallen en de wijk proberen over te nemen. De lieve opnieuw bekijkt, is sluimert tot op de dag van naam—‘muguets’ is Frans voor ‘lelietjes-van-da- vandaag door, niet alleen in de len’—doet niet direct vermoeden dat de politie er dat hij eigenlijk vaak (te) hardhandig optreedt om de gefrustreerde vooral gaat over Franse voorsteden maar ook ver jongeren in toom te houden, wat natuurlijk weer daarbuiten—zie Amerika eerder averechts werkt. Hierdoor ontstaat een vicieuze cir- alle banale mo- kel die tot op de dag van vandaag doorsluimert, niet DOOR BOYD VAN HOEIJ menten tussen die dit jaar. alleen in de Franse voorsteden maar ook ver daarbui- ten—denk aan Amerika eerder dit jaar. paar uitbarstingen La haine, letterlijk te vertalen als ‘haat’, is, zo schreef van geweld in. het linkse dagblad Libération, ‘een serieuze aanklacht BUSJES VOLKALKEN en Kassovitz grijpt ons eerder bij de lurven dan bij de La haine begint met journaalbeelden (omgezet naar hand, alsof dat de enige manier is om mensen einde- zwart-wit) van demonstraties die uit de hand lopen, lijk eens oog in oog met la merde te kunnen krijgen’. brandende auto’s en politie-eenheden die er op los Dat was in 1995, toen de film in Cannes in première beuken terwijl we ‘Burning and Looting’ van Bob ging. Het was destijds dan ook hoog tijd om de ban- Marley op de soundtrack horen. De liedtekst past lieues, de ‘moeilijke’ Franse buitenwijken, eens van goed bij wat we zien, maar de lijzige melodie vloekt binnenuit te beleven, in plaats van ze te negeren of op bijna met de gewelddadigheid van de beelden. Door ze neer te kijken. dit contrast wordt snel duidelijk dat iets wat niet De film, in zijn thuisland vaak omschreven als een normaal zou moeten zijn vrijwel genormaliseerd is, ‘film coup de poing’ oftewel een ‘cinematografische alsof we heel kalmpjes al dat geweld in ons op kunnen vuiststoot’, volgt gedurende 24 uur het lot van drie nemen omdat we het elke dag zien. jonge mannen in de Cité des Muguets. Dit godverge- Omdat Kassovitz, destijds 27 jaar, zijn verhaal ook in ten stukje stad is de laatste buitenwijk van Parijs in groezelig zwart-wit vertelt, gaat het archiefmateriaal het noordwesten en bestond toen voornamelijk uit naadloos over in de ‘werkelijkheid’ van de film. Die DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 17

begint met een jonge kerel die om een politieblokkade omdat het zowel “gewoon een film” is en tegelijkertijd heen loopt om stiekem ‘Saïd neukt de politie’ te kalken zo veel betekent voor zo veel mensen. “De hoge omes op een busje van de CRS, de speciale eenheid van de [van de filmwereld] vinden het ‘verbazingwekkend, Exit cinema? Franse politie voor de openbare orde. De toon is gezet. een waarheid die van de daken wordt geschreeuwd’. We leren de hoofdpersonages kennen: de Joodse Ik dacht echt te kunnen shockeren maar uiteindelijk Dan Hassler-Forest zoekt als de Indiana driftkop Vinz (een ielige en destijds volstrekt onbe- deden we dat niet”, observeerde Kassovitz al in 1995 C Jones van de filmwetenschappen maande­ kende Vincent Cassel), de bedaarde zwarte bokser tegen Télérama na de prijsuitreiking in Cannes, waar lijks naar de actualiteiten, de verborgen betekenissen en geheime kamers van de met de “heel Franse naam” Hubert (Hubert Koundé), hij met de regieprijs werd beloond. “De film is een filmgeschiedenis. en de onbevangen grapjas Saïd (Saïd Taghmaoui), soort modeding geworden en er wordt eigenlijk te veel afkomstig uit de Maghreb, die probeert om de twee over gepraat. Hopelijk gaat dat niet ten koste van de O Nu 2020 ten einde loopt, lijkt ook het einde van tegenpolen bij elkaar te houden en dus graag af en toe film zelf.” de voortdurende crisis in zicht te komen. Opti- politiebusjes volkalkt. Maar in 2020 heeft hij het zelf nog steeds over zijn mistische berichten over een vaccin bieden uit- zicht op een terugkeer naar het leven van vóór Een wijkgenoot, een jongen die ze niet echt goed film, niet alleen omdat de film 25 jaar oud is maar ook de coronapandemie. kennen, is eerder door de politie het ziekenhuis in ge- naar aanleiding van een incident waarbij een zwarte L Maar terwijl het virus in de VS nog ongenadig slagen en vooral Vinz wil dat de politie hiervoor moet muziekproducent door de Franse politie in zijn eigen hard blijft toeslaan, begint hier door te dringen worden gestraft: oog om oog. Hubert is eerder filo- studio in elkaar werd gemept. In een talkshow op dat er voor de filmindustrie misschien wel geen sofisch: “Als we één smeris afschieten, zijn er daarna France 2 zei Kassovitz op 30 november: “Ik word nog weg terug is. De grootste Amerikaanse bio- scoopketens hebben de deuren al lang moeten nog net zoveel smerissen over als daarvoor.” Maar als steeds gevraagd om bij elk nieuw voorval weer iets U sluiten, en na hun grote premières zo lang ze onverwachts een wapen in handen krijgen, voel je al over deze film te zeggen, terwijl hij allang niet meer mogelijk te hebben uitgesteld, beginnen nu ook aan dat er iets grondig mis zal gaan. En eigenlijk ver- zou moeten draaien. Maak me alsjeblieft werkeloos!” filmstudio’s de handdoek in de ring te gooien. moed je als kijker al eerder dat er waarschijnlijk geen Waarmee hij natuurlijk doelt op het feit dat er in 25 Disney had grote krakers als Mulan en Soul al happy end aan zit te komen, wanneer Cassel al vroeg in jaar bar weinig is veranderd. verplaatst naar hun streamingkanaal. Op 3 december kondigde Warner aan dat alle films de film, in een van de beroemdste momenten, voor de M die gepland staan voor 2021 in ‘hybride’ vorm spiegel Robert De Niro in Taxi Driver (Martin Scorsese, INTENS DONKER EINDE zullen verschijnen: in een klein aantal theaters 1976) nadoet: “C’est à moi que tu parles?”, vraagt hij De film zelf, met zijn intens donkere einde, lijkt ook en daarnaast voor een beperkte periode via het zijn spiegelbeeld, oftewel: “You talkin’ to me?” al niet erg hoopvol over eventuele veranderingen. En eigen streamingplatform HBO Max. Intussen een eerdere scène laat prachtig zien hoe het arrogante N proberen studio’s zonder een eigen streaming- dienst hun grote producties steeds meer door MAAK ME WERKELOOS gedrag van een journalist en een cameraman, die niet te verkopen aan giganten als Netflix en Amazon. Het geweld, en de dreiging van geweld, heeft de repu- eens uit de auto durven te stappen, ervoor zorgt dat Het is de zoveelste nagel aan de doodskist tatie van La haine gevormd. Wat dus misschien nog de drie rustig pratende vrienden veranderen in de van de bioscoop zoals we die kennen. Onafhan- het meest verbaast als je de film nu, na al die jaren relschoppers die de nieuwsmakers juist zoeken. Tot kelijke exploitanten die al op omvallen stonden, opnieuw bekijkt, is dat hij eigenlijk vooral gaat over zover dus de objectiviteit van het nieuws. konden eerder nog rekenen op grote publieks- films die exclusief op het grote doek te zien alle banale momenten die tussen de paar geweldsuit- De dit jaar voor een Oscar genomineerde Les zouden zijn: grote producties als Dune, Wonder barstingen in liggen. Het camerawerk, dat schokt en misérables (2019) van regisseur Ladj Ly is een directe Woman 1984 en The Matrix 4 staan garant voor schudt maar toch heel precies blijft, en de verdeling in afstammeling van La haine maar Ly is uiteindelijk omzet. Maar wat als je ook films als deze hoofdstukjes met heel precieze tijdsaanduidingen (in nét iets optimistischer. Hij laat bovendien niet al- meteen al thuis op je bank kunt kijken? De het lettertype Courier, wat natuurlijk aan typemachi- leen het verhaal van de jeugd in de buitenwijken zien, gevolgen zijn dramatisch voor een sector die steeds afhankelijker was geworden van grote nes doet denken) geven samen de indruk dat we zitten maar ook de kant van de politi—alhoewel Kassovitz franchise-films. te kijken naar de verfilming van een politierapport dat de politie ook niet volledig zwart-wit afschildert. Eén mogelijkheid is dat het merendeel van de heeft geprobeerd uit te vissen wat de aanleiding was Maar als de altijd kalme, pacifistische Hubert aan een bioscopen de deuren voorgoed sluit en dat er van een schokkende gebeurtenis die in de toekomst politieman van Noord-Afrikaanse komaf vraagt: “En alleen in de grote steden nog een aantal draai- en dus aan het einde van de film ligt. wie beschermt ons tegen jullie?”, voel je als kijker me- ende wordt gehouden. Naar de bios gaan wordt dan niet meer een gewoon en betaalbaar La haine sloeg destijds in als een bom. Het is niet teen dat de relatie tussen de banlieuebewoners en de avondje uit, maar een meer exclusieve aangele- de allereerste film over de banlieues maar wel de eer- ordetroepen niet één-twee-drie te herstellen is. Kas- genheid, waar ook een ander prijskaartje aan zal ste die veel aandacht kreeg, mede dankzij de selectie sovitz’ slot is, als je deze gedachte vasthoudt, gewoon hangen. Een andere optie is dat megastudio’s voor de competitie van Cannes. De makers werden heel consequent. als Warner en Disney met deze plannen juist meteen sterren, al is het wrang én veelzeggend dat De vraag is natuurlijk of het meer optimistische bewust inzetten op het faillissement van de grote bioscoopketens. Dan kunnen ze zelf we inmiddels vooral Kassovitz en Cassel nog kennen, open einde van Les misérables iets is dat de Fransen straks voor een appel en een ei die zalen opko- de twee witte mannen in het gekleurde gezelschap. nu, 25 jaar later, ook werkelijk zo voelen. Of is het pen en hun eigen positie nog verder versterken. En dat terwijl de film juist zo naturel mensen met vooral iets dat ze, volgens Ly tenminste, heel hard Lange tijd werden studio’s daarvan juridisch verschillende achtergronden naast en met elkaar laat nodig hebben? Het feit dat La haine een kwart eeuw weerhouden om de vorming van grote media- leven (sommige recensenten gingen zo ver dat ze de na dato nog zo vers en actueel aanvoelt stemt in ieder kartels te voorkomen. Maar deregulering en glo- balisering hebben van deze wetten weinig heel drie vrienden ‘de nieuwe tricolore’ noemden, naar de geval niet direct hoopvol. gelaten. Als Disney een eigen bioscoopketen wil driekleurige vlag van Frankrijk). inrichten waar alleen hun eigen films te zien Het is natuurlijk niet heel eerlijk om de verant- zijn, is er weinig wat ze tegenhoudt. woordelijkheid voor de verandering van systemische Beide toekomstbeelden zijn op hun eigen LA HAINE FRANKRIJK, 1995 | REGIE MATHIEU problemen aan de voeten van één film en één regis- manier somber. Zelfs een ‘best-case scenario’ KASSOVITZ | MET VINCENT CASSEL, HUBERT KOUNDÉ, moet uitgaan van het idee dat er voor de bio- seur neer te leggen. En ook Kassovitz heeft het altijd SAÏD TAGHMAOUI | 98 MINUTEN | DISTRIBUTIE scoop niet zomaar een weg terug is. Exit moeilijk gevonden om met zijn eigen film om te gaan, SEPTEMBER FILM | TE ZIEN VANAF 7 JANUARI cinema? DAN HASSLER-FOREST DE FILMKRANT PORTRETTEN: HENRY LEUTWYLER, CLÉMENT MORIN #436 JANUARI 2021 18

MICHAEL DWECK EN GREGORY KERSHAW OVER THE TRUFFLE HUNTERS

MICHAEL DWECK GREGORY KERSHAW De jacht op de witte Alba-truffel, een van de duurste culinaire ingrediënten die we kennen, leidde tot een documentaire over de levenslust van Italiaanse mannen en uitstervende tradities. Regisseurs Michael Dweck en Gregory Kershaw vertellen erover alsof ze op een sprookje zijn gestuit.

DOOR ALEXANDER ZWART DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 19

THE TRUFFLE HUNTERS

Na hun laatste gezamenlijke film, The Last Race, wie kan al die kennis nog worden overgedragen? Deze waren de Amerikaanse filmmakers Michael Dweck en truffeljagers hebben vijf of zes generaties lang dit le- Man, hond Gregory Kershaw toe aan vakantie. Aan die documen- ven zo geleid. Die tradities en die kennis kunnen zo- taire werkten ze zo’n vijf jaar, Dweck als regisseur en maar verloren gaan. Dat is voor ons een belangrijke re- Kershaw als camerman; alleen al het montageproces den om films te maken: het preserveren van cultuur is en zwam nam anderhalf jaar in beslag. Op zoek naar de hoog- net zo belangrijk als je inzetten voor het milieu. Er is Een ongerept stukje Italiaans plattelands­ nodige rust kwamen ze, apart van elkaar en zonder wereldwijd een enorme strijd gaande om natuur te be- leven wordt oogstrelend in beeld gebracht, vooropgezet plan, allebei terecht in dezelfde streek houden, maar er zijn maar weinig initiatieven die zich vanuit het perspectief van een groepje ou­ in Italië: Piëmont. Dweck: “In Europa zit iedereen in inzetten om een cultuur te behouden.” derwetse truffeljagers. augustus aan het strand, dus ik denk dat we allebei In de bergen van Piëmont in Noordwest- intuïtief dachten: laten we naar het tegenovergestelde The Truffle Hunters doet op meerdere vlakken denken aan Italië stuitten twee Amerikaanse documen- van het strand gaan.” de Macedonische documentaire Honeyland van vorig jaar, tairemakers op een oeroude traditie waar ze Die zomer belandden ze in een wereld die ze om- die draait om een bijenhoudster in een afgelegen gebied en nog nooit van gehoord hadden: de jacht op schrijven als een sprookje—dorpjes op heuveltoppen, hoe klimaatverandering ingrijpt in haar bestaan. Gaan we witte truffels. Deze grote paddestoelachti- gen brengen dun geschild boven een gepo- deze verhalen steeds meer zien? GK mysterieuze donkere bossen, geen mobieltje of laptop “Ik denk dat dit cheerd ei schijnbaar al zo’n smaakexplosie te bekennen. In kleine cafeetjes deelden mensen ’ soort plekken—plekken die een verbondenheid heb- teweeg dat restaurants ze voor topprijzen op s ochtends de krant en ging men met elkaar in gesprek ben met de natuur en met traditie, die vast hebben het menu kunnen zetten. Het feit dat ze over voetbal en politiek, in een dialect dat voor bui- weten te houden aan het verleden—steeds zeldzamer schaars zijn, ondergronds groeien aan de tenstaanders moeilijk te plaatsen was. Dweck: “Veel worden. Het is met de dag moeilijker om een plaats te voet van eikenbomen en alleen kunnen wor- den ontdekt door speciaal getrainde honden van de huizen stonden er al sinds de zeventiende of vinden die nog in contact staat met zijn eigen identi- draagt bij aan de mythevorming en drijft de achttiende eeuw. Het was alsof we een levend schil- teit en waar die uit voortgekomen is.” MD “In zowel prijzen verder op. derij van Caravaggio betraden.” The Truffle Hunters als Honeyland gaat het om ogen- Met bewonderenswaardige volharding In die voor hen sprookjesachtige omgeving hoor- schijnlijk simpele maar toch heel rijke levens. Geen wisten regisseurs Michael Dweck en Gregory den ze vervolgens over de truffeljagers, over wie op van de mensen die we filmden heeft ooit iets van ons Kershaw het vertrouwen te winnen van een klein, geheim genootschap van truffeljagers, fluistertoon werd gesproken. Het was het grote lokale gevraagd. We filmden eens in de drie weken, tussen- de meesten hoogbejaard, die er ’s nachts al- geheim: bejaarde mannen die midden in de nacht op door gingen we naar huis. Dat ging zo drie jaar lang. In leen met hun honden op uit trekken en hun stap gaan om, in de woorden van Dweck en Kershaw, al die tijd heeft niemand ons gevraagd iets voor ze mee buit handje-contantje doorverkopen. Dweck ‘kleine stukjes magie’ te vinden: de witte Alba- te nemen. Ze hebben simpelweg niet het gevoel dat ze en Kershaw draven achter ze aan en hangen truffel. iets missen. Hun leven draait om rituelen: vroeg op- zelfs een camera om de nek van een hond om de opwinding van de jacht nog sterker in- The Truffle Hunters is een film van tegenstellingen: staan, het land bewerken, druiven plukken, kastanjes voelbaar te maken, maar dat levert vooral verbondenheid in een wereld zonder mobieltjes; rapen. Ze hebben genoeg om handen. Als wij aankwa- schokkerig beeld op. jeugdigheid in ouderdom; de simpele levens van truf- men met onze filmapparatuur rolden ze met hun ogen. Voor de meer alledaagse scènes hanteren feljagers tegenover het grote geld dat in de handel van Dat heeft ook onze manier van filmen gedicteerd. Wij ze een statisch perspectief, met trefzeker ge- diezelfde truffels omgaat. Kershaw: “Die tegenstellin- stelden de apparatuur op en observeerden. Zij waren kozen shots. Het licht van Piëmont doet de rest, en zo ontstaat een oogstrelend plaatjes- gen vielen ons direct op. We zijn allebei stadsmensen veel te druk om met ons bezig te zijn.” boek. De gesprekken in plat-Piëmontees zijn en truffels kom je daar alleen tegen in dure restau- vooral geestig, al schurkt het lachen hier soms rants. Zeker de witte truffel waar de mannen in onze Hoewel het een hechte gemeenschap is met decennialange ongemakkelijk dicht tegen uitlachen aan: de film op jagen, die niet gecultiveerd kan worden en dus vriendschappen, vertellen de jagers elkaar niet óf en wáár truffeljagers zijn einzelgängers, zo verknocht alleen in het wild te vinden is. Een klein stukje daar- ze truffels hebben gevonden. Hoe hebben jullie het voor el­ aan het alleen-zijn dat het ook als een inbreuk voelt zo diep in hun levens door te dringen. kaar gekregen dat te mogen filmen? GK, lachend van is zo zeldzaam dat het soms letterlijk goud waard “Zelfs na De mannen praten, eten en badderen het is. Miljardairs sturen privévliegtuigen heen en weer drie jaar filmen zijn we er niet van overtuigd dat ze ons liefst met hun hond. Ze zingen keihard in de naar Piëmont om één truffel op te halen. Maar de lo- naar hun echt goede plekken hebben gebracht.” MD auto (wie niet?). Ze zijn taai, koppig en kale gemeenschap bestaat juist uit oudere mannen die “We kregen waarschijnlijk de tweederangs vindplaat- diep-nostalgisch: vroeger kon je de mensen niks met materiële rijkdom hebben, en een ontzettend sen, en zelfs die pas nadat ze ons een paar keer hadden nog vertrouwen. Aan eventuele opvolgers willen ze niet denken, hun geheimen moeten gelukkig en gezond leven leiden. Ze hebben een enor- rondgereden om er zeker van te zijn dat we niet wisten mee het graf in en nee, ze gaan echt niet met me verbondenheid met de natuur en met traditie. waar we waren.” GK “Het heeft ons niet voor niets drie de jacht stoppen nu ze al boven de tachtig Deze mannen van in de tachtig lopen rond als een stel jaar gekost de film te maken. Alles ging organisch, als zijn. Kleine Carlo klimt doodleuk uit het twintigjarigen. Met zo veel vitaliteit, zo veel gedre- een langzame dans. Het eerste jaar hebben we nauwe- raam als zijn forse, weemoedige vrouw hem venheid.” lijks gefilmd. Het kost tijd om die wereld in kaart te na alweer een val met schaafwonden heeft gesmeekt er toch niet meer op uit te gaan. brengen en wederzijds vertrouwen op te bouwen. Als Dweck en Kershaw zijn duidelijk verzot op Wonen er echt alleen maar oudere mannen? Hoe moet ik we al filmden, dan was het een shot per dag en was het hun hoofdpersonen en delen hun zorgen over dat voor me zien? GK “Wat daar gebeurt, zie je wereld- maar de vraag of daar iets bruikbaars bij zat. Elke scè- de toekomst: door hetere, drogere zomers wijd terug: mensen trekken weg uit kleine gemeen- ne is maar een stukje van een veel langere take. We groeien er minder truffels en de woeker- schappen. In sommige dorpjes zie je nauwelijks meer stelden onze apparatuur op als het weer er goed voor markt trekt een schimmig soort opportunis- ten aan. Wat de filmmakers níet lijken te jonge mensen. Het leven op het platteland, het boe- was, of als een gesprek daar aanleiding toe gaf. Vervol- zien, is dat dit behalve een ongerept ook een renbestaan, is voor jongeren steeds minder houdbaar. gens draaiden we gewoon drie uur, wachtend op dat keihard, geïsoleerd leven is, waarin mannen Omdat ze een modern leven najagen, maar ook omdat ene moment.” de spelregels bepalen. De vrouwen blijven het voor een nieuwe generatie steeds moeilijker is het thuis, dekken de tafel en mogen als ze geluk leven op deze manier te blijven leven, met alles wat bij In feite net zoals de truffeljagers elke dag op pad gaan en en (een man met) genoeg geld hebben af en toe een truffel proeven in een restaurant. niet weten of ze met goud thuiskomen. Iets tussen jagen en een boerenleven komt kijken. Tegelijkertijd zie je nu Voor hen betekent ’s nachts door het bos ook een omgekeerde beweging: steeds meer mensen mediteren in. MD “Ja, die overeenkomst is er zeker. Onze dolen geen vrijheid, maar gevaar. krijgen door wat er verloren gaat als je dat leven de rug enige zekerheid was lunchtijd, iedere dag om twaalf toekeert. Er wordt weer naar manieren gezocht om dat uur. Iedereen eet op hetzelfde tijdstip. Dat was onder- SANDRA HEERMA VAN VOSS leven alsnog in de moderne dagelijkse praktijk in te deel van hun ritueel.” GK “En ook bij die lunches dach- THE TRUFFLE HUNTERS ITALIË/GRIEKENLAND/ MD passen.” “Met het verdwijnen van zulke gemeen- ten we vaak: laten we de camera maar vast opstellen, VERENIGDE STATEN, 2020 | REGIE MICHAEL DWECK & schappen gaat ook veel wijsheid verloren. Want aan voor het geval er iets interessants gebeurt.” GREGORY KERSHAW | 84 MINUTEN | DISTRIBUTIE SONY (VIA UNIVERSAL) | TE ZIEN VANAF 24 DECEMBER DE FILMKRANT FOTOGRAFIE ANDRÉ BAKKER #436 JANUARI 2021 20

HET/DE FILMKRANT WIJNPANEL 2020 Brad en Angelina kochten een wijngaard in Frankrijk. Johnny Depp en Ridley Scott deden hetzelfde. Gérard Depardieu zou dagelijks zo’n tien flessen van eigen teelt wegtikken. En Francis Ford Coppola was als filmende wijnmaker een trendsetter. De Filmkrant proeft zeven wijnen die wortelen in cinematografisch terroir. Blind. DOOR PAUL KEMPERS

CESAR MAJORANA FILMPRESENTATOR, SCHRIJVER EN VLOGGER HUGO EMMERZAEL FILMKRANT-REDACTEUR

Filmjournalisten zijn erkende wijnliefhebbers. Als FLES I (WIT) doorgewinterde festivalgangers hebben ze in de late “Dit is een wijn van Amerikaanse stok.” Cesar volg- avonduren van het IFFR, San Sebastian of Sundance de ooit een opleiding tot sommelier en beheerst het de bodems van vele flessen gezien. En er zijn de lange wijnjargon. “Een wijn van onder de 10 euro, duide- eenzame uren aan de laptop, met de beloning van een lijk”, vindt Ilona. “Niet saai”, oordeelt Nicole. Kees, fi- fonkelend glas Rioja of parelende Chablis in het voor- losofisch speculerend: “Wat ik proef heeft geen relatie uitzicht. tot de prijs.” Cesar: “Een makkelijke wijn voor bij de Hoe tackelen Filmkrant-medewerkers de magie barbecue. Anders gezegd: een wijn die zijn smaak bo- van bouquet, fragrance en pourriture noble? Zijn er terig transporteert, met zingende zuren in de onder- aanwijzingen die het auteurschap van de wijn verra- toon.” Kees: “Geen wijn voor de competitie.” Cesar: den? Hoe herkenbaar is een Beaujolais Godard? Hoe “Als je me vraagt de wijn te omschrijven in cinema- onontkoombaar het embonpoint van een Mouton tografische termen, zeg ik: hij doet me denken aan Roussillon Dépardieu? En dan hebben we het nog niet het werk van filmmakers die in de pas lopen. En toch, gehad over de gecanoniseerde peetvaderafdronk van onderschat z’n bijtkracht niet: rond de 14 procent.” Francis Ford Coppola’s wijnen... Kees: “Dit is een wijn gemaakt door een regisseur die We beginnen met wit, schakelen met de beslist- piekte in de jaren tachtig, maar later, toen het minder heid van een promillage-gestuurde Gooische vrouw ging, wijn is gaan verbouwen. Wijn die geen aanstoot door naar rosé en boren dan de œnologische neus in geeft.” bedwelmend rood. Zoals Paul Giamatti en Thomas FRANCIS FORD COPPOLA DIAMOND Haden Church deden in dé wijnfilm van de jaren nul, COLLECTION CHARDONNAY 2018 | € 15,45 | VINDICT Alexander Payne’s Sideways (2004). Maar dan anders. WIJNHANDEL NICOLE SANTÉ FILMJOURNALIST, FILMKRANT-MEDEWERKER DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 21

FLES II (WIT) FLES VI (ROOD) Cesar houdt het glas half schuin in de hoogte, laat de Nicole: “Lekker.” Ilona: “Vol boeket. Lena Olin in wijn in de rondte tollen, neemt een slok. “Typische The Unbearable Lightness of Being.” Nicole: “Una houtrijping van een Amerikaanse Chardonnay. Denk giornata particolare. Sensueel. Sophia Loren.” Ilo- meloen, adem perzik.” Ilona: “Perzik. Daar klem ik me na: “9½ Weeks.” Hugo: “Black Cat, White Cat. Emir aan vast.” Rolf meldt zich. “Een wijn die zich lastig Kusturica.” Kees: “Modder. Bos. Tijd die verglijdt. laat beschrijven. Filmische associatie? Ik zeg altijd: Béla Tarr. Of iets tussen Tarr en Kusturica in.” Nico- Sideways.” Ilona: ‘Perzik blijft ’t.” Nicole: “Eerst is ’ie le: “Jirí Menzel.” Hugo: “Elem Klimov: Kom en zie.” maagzuuropwekkend, later komt er samenhang in.” Rolf: “Aards. Origineel en toch toegankelijk.” Nicole: Kees: “Typisch zo’n ‘de-poster-was-beter-dan-de “Je wilt eigenlijk zeggen: er moet een stukje kaas bij.” film’-wijn.” Nicole: “Verraderlijk makkelijke af- Rolf: “Heb ik al Sideways gezegd?” dronk.” Hugo: “Een Paul Verhoeven-wijn, een Steven Spielberg-wijn: kwaliteit met een prikkerig randje. REMKE DE LANGE REM’S ROW SINGLE ROW Ik proef ook iets post-Avatar-depressieachtigs; dat SHIRAZ | € 17,50 | REMSROW.NL je na de voorstelling sombertjes achterblijft in je stoel.” Nicole: “Een melancholische wijn. Kees, zei jij niet dat ’ie je doet denken aan het werk van Naomi Kawase?” Hugo: “Een Russisch getinte wijn, aan de brute kant.”

FRANCIS FORD COPPOLA CHARDONNAY RUSSIAN RIVER DIRECTOR’S CUT 2018 | € 24,65 | HART’S WIJNHANDEL

FLES III (ROSÉ) Nicole steekt de neus diep in het glas. “Een hele lége wijn. Smaak zonder inhoud.” Ilona: “Hij heeft een goeie kleur.” Cesar: “Goeie rosé is echt heel schaars.” ILONA VAN GENDEREN STORT ZAKELIJK LEIDER DE FILMKRANT Hugo: “Ik zeg: De beentjes van Sint Hildegard.” Cesar: “Geïntegreerde fruittonen.” Kees: “Parfummerig.” FLES IV (ROOD) Ilona: “Alsof je door de Douglas loopt.” Kees: “Rom- Cesar: “Ben ik het eens met deze wijn? Dat is de vraag komrosé.” Cesar: “Koel schenken is een must.” Ilona: die je je moet stellen.” Nicole: “Hij hecht zich aan je “Festivalwijntje.” Hugo: “Je kan er flink op door tan- tanden. En het tandvlees.” Cesar: “Dat zijn de tanni- ken.” nes.” Ilona: “Hij hangt niet goed in het glas.” Hugo: BRAD PITT & ANGELINA JOLIE MIRAVAL “Laat zich vergelijken met Russel Crowe’s acteren: ROSÉ CÔTES DE PROVENCE | € 19,95 | DE GOUDEN TON heel goed of heel slecht.” Cesar: “Franse Merlot, klassieke blend.” Hugo: “Hij lijkt op de wijn die je in het vliegtuig krijgt. Als je die hebt gedronken zijn al je smaakpapillen dood.” Kees: “Doet denken aan niet-grappige Franse komedies.” Nicole: “Gemene afdronk.” Kees: “Deze wijn heeft pretentie.” Nicole: “Kwaadaardige pretentie.” Hugo: “Ik proef de pathe- tiek van een wanhopige feelgoodfilm.” Kees: “Niets ergers dan vergeleken te worden met een saaie hor- rorfilm.” STING IL PALAGIO MESSAGE IN A BOTTLE ROSSO 2018 | € 13,99 | GALL & GALL ROLF HERMSEN VORMGEVER VOOR DE FILMKRANT FLES V (ROOD) Ilona: “Een dinerwijn voor alle jaargetijden.” Cesar: FLES VII (ROOD) “Een vriendelijke wijn, niet supercomplex.” Hugo: Ilona: “Kruidnagel.” Cesar: “Kaneel.” Nicole: “Een “Vlees-aardappelen-groente-wijn.” Nicole: “Een hele serieuze wijn.” Hugo: “Sjiek.” Cesar: “Tradi- wijn om bij te Netflixen.” Kees: “Hollywood-­main­ tioneel goed.” Hugo: “Kruidnagel. Op ’t einde is de stream. Wijn die je geeft wat je verwacht.” Hugo: smaak scherp.” Cesar: “The Hateful Eight.” Nicole: “Het geruststellende van Bert Haanstra. Fanfare in je “Maar dan minder gewelddadig.” Hugo: “Als The glas.” Cesar: “Californië. Definitely.” Kees: “Als een Godfather III – weet toch weer te verrassen.” Kees: high-end boekverfilming, met Juliette Binoche in de “We gaan richting kerstfilm.” Cesar: “Als in: klassie- hoofdrol. Een Hongaars boek, dat wel.” Cesar: “De ker met Hugh Grant?” Hugo: “Eerder Freaky Friday. fles die je mee naar huis krijgt na een lezing in Eye.” Maar dan op z’n Russisch.” Kees: “Wijn als Nicole Hugo: “Cinema Paradiso.” Cesar: “The Shawshank Kid­man: ze kan wat, maar stelt toch altijd licht te- Redemption. The Green Mile.” Rolf: “Sideways. Maar leur.” Rolf: “We’ll always have Sideways.” dat zeg ik altijd.”

FRANCIS FORD COPPOLA DIAMOND FRANCIS FORD COPPOLA ZINFANDEL DRY COLLECTION ZINFANDEL NR.5 | € 16,95 | HART’S CREEK VALLEY DIRECTOR’S CUT 2017 | € 26,95 | HART’S

WIJNHANDEL WIJNHANDEL KEES DRIESSEN FILMJOURNALIST, FILMKRANT-MEDEWERKER DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 22 THE HUMAN VOICE

TILDA SWINTON DOET ER NOG EEN DUIVELS SCHEPJE BOVENOP

Pedro Almodóvar maakte tijdens de lockdown The Human Voice, naar Jean Cocteau’s toneelstuk La voix humaine. Door de korte duur is de film nog meer dan Almodóvars films dat altijd al zijn, een samenballing geworden van stijl en emotie, gedragen door de magnifieke Tilda Swinton. DOOR MARISKA GRAVELAND

ANNA MAGNANI DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 23

Een mengeling van madness and melancholy, zo om- regie van haar zoon Edoardo Ponti, blonken al uit in om naar allerlei verschillende oorden af te reizen, de schrijft het personage van Tilda Swinton zichzelf in angst en wanhoop, maar Swinton trekt nog een paar binnenwereld is genoeg. The Human Voice. Het is typisch Pedro Almodóvar extra registers open. Ze speelt een actrice die schakelt om zulke woorden toe te voegen aan Jean Cocteau’s van moorddadig via verbitterd naar bevrijd. BLOEDROOD toneelstuk La voix humaine uit 1928, een van de wei- Ze is ten einde raad nu haar minnaar drie dagen Die binnenwereld zit vol details en uitspattingen, nige monologen die voor een vrouw zijn geschreven. eerder met de noorderzon vertrokken is; alleen zijn zoals de bloedrode en felgroene kleuren waarin Swin- Cocteau’s stuk bestaat geheel uit een telefoongesprek pak ligt nog op het bed. Ze koopt een bijl in een hy- tons personage en haar appartement zich hullen. dat een vrouw voert met de man die haar heeft verla- pergestileerde gereedschapswinkel zoals die alleen in Cinefilie is overal: Swinton ruimt een stapel dvd’s op, ten—zijn stem horen we niet, we krijgen alleen haar een Almodóvar-film kan voorkomen. Met veel zorg waaronder twee Criterion-uitgaves van een van de kant van het verhaal. omwikkelt de winkelbediende (gespeeld door de broer inspiratiebronnen van de regisseur, Douglas Sirk, en Cocteau schreef deze she said oorspronkelijk voor en producent van de regisseur, Agustín Almodóvar) een paar romans, waaronder Lucia Berlins A Manual de Belgische actrice Berthe Bovy. Daarna is hij nog het moordwapen in bruin papier, alsof het een boe- for Cleaning Women, het boek dat Almodóvar wil talloze keren opgevoerd, met Halina Reijn in Minnie ket bloemen is. Een heerlijke opening die gelijk de gaan verfilmen. Ook in deze korte verhalen zijn de en Mickey Mouse-trui voor Toneelgroep Amster- off beat-toon zet. En het wordt nog beter: eenmaal vrouwen verloren of verlaten, ze drinken, slikken pil- dam als meest recente blikvanger. Roberto Rossellini thuis hakt ze met de bijl in op het maatpak van haar len, maar zijn ook slim en oprecht, zoals de vrouwen maakte er in 1948 voor het eerst een film van, ex-geliefde. En dan belt hij haar toch nog op, zodat ze die Almodóvar zo vaak een podium heeft gegeven in L’amore, met zijn geliefde Anna Magnani; bijna twin- eindelijk de confrontatie aan kan gaan die ze zo graag zijn films. tig jaar later, in 1967, zou Rossellini’s andere beroem- wil en tegelijk zo vreest. Door Cocteau te verfilmen, maakt Almodóvar op de minnares Ingrid Bergman het stuk onder regie zichzelf al een cinefiele verwijzing. Cocteau zou naam van Ted Kotcheff in felroze peignoir opvoeren in een EARPODS maken met baanbrekende films als zijn Orfeus-tri- televisieversie. Bergmans verdrietige “I love you” aan Alles komt voorbij in dat krappe halve uur: haar ang- logie, waaronder Le sang d’un poète (1930). Toeval of het eind klinkt zoetgevooisd vergeleken bij de wan- sten, haar jaloezie, haar wraaklust en haar twijfels over niet, in die film zit een scène waarin een mond van hopige Magnani die “Ti amo” door de telefoonhoorn zichzelf als ouder wordende actrice. De zinnen die ze een tekening wordt weggevaagd, de plek waar de stem schreeuwt—nog steeds een monumentale acteerpres- uitspreekt zijn zowel banaal als veelzeggend, met als had moeten klinken. De titel La voix humaine zit op tatie. een van de beste: “I gotta learn to hang up on you.” zijn beurt vol met verwijzingen naar eerdere experi- Omdat Swinton rondloopt met EarPods, in plaats menten met de menselijke stem, zoals de Vox Huma- HAKKEN MET DE BIJL van gebonden te zijn aan een telefoonhoorn en een na van de dadaïsten vlak na de Eerste Wereldoorlog, Voor The Human Voice heeft Almodóvar het stuk heel snoer, is zij uiteindelijk in control—in tegenstelling tot en de orgelstop Vox Humana, waarmee men vanaf de vrijelijk ingekort en aangepast. Vroeg in zijn carrière de vrouwen die Magnani en Bergman speelden. Hoe late zestiende eeuw de menselijke stem probeerde te verwerkte hij de tekst in Woman on the Verge of a Ner- goed ze ook acteerden, hun rollen toonden een meer imiteren op het orgel (waar men om begrijpelijke re- vous Breakdown (1988), zijn internationale doorbraak. traditionele weergave van de verhoudingen tussen denen nooit in is geslaagd). En hij nam een scène in Law of Desire (1987) op waarin mannen en vrouwen. Uiteindelijk draait ook bij Almodóvar en Swinton Carmen Maura’s personage het toneelstuk opvoerde. Swinton doet er een duivels schepje bovenop. Zij alles om de stem: zacht, luid, al dan niet gehoord of Almodóvar en Cocteau zijn voor elkaar gemaakt. is hier een vrouw die zelf spreekt. Ze heeft niet meer weersproken. De vrouw leert om op te hangen, de lijn Drie decennia later maakte Almodóvar dit jaar, nodig dan een appartement en een omringende studio te verbreken, en dat doet ze op grandioze wijze, als tijdens de lockdown, de 27 minuten durende film The om de ruimte te krijgen en te nemen. Tijdens een vi- een feniks die uit de as van de liefde opstaat. Human Voice, nu in de bioscopen uitgebracht als een deogesprek met het New York Film Festival, online te op zichzelf staande film. Door de korte duur is het beluisteren, vertelden Almodóvar en Swinton dat de THE HUMAN VOICE SPANJE, 2020 | REGIE PEDRO helemaal een samenballing van stijl en emotie ge- film weliswaar noodgedwongen tijdens de lockdown ALMODÓVAR | MET TILDA SWINTON, AGUSTÍN worden, gedragen door de magnifieke Tilda Swinton. is gemaakt, maar dat ze in volledige vrijheid precies ALMODÓVAR, MIGUEL ALMODÓVAR | 27 MINUTEN | Magnani en Bergman, en later Sophia Loren onder hetzelfde hadden gedaan. Er is geen enkele noodzaak DISTRIBUTIE CINÉART | TE ZIEN VANAF 24 DECEMBER

INGRID BERGMAN SOPHIA LOREN DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 24

CAMERAGEBRUIK IN GAMES EN FILM ONNODIGE BALLAST

ontvouwen, en dus, zo schrijft game- en filmcriticus Cole op zijn blog Cole Writes Words, heeft het weinig meerwaarde om spelers dat af te nemen. Zoals Hugo Emmerzael vorige maand schreef in de Filmkrant (ik parafraseer): een goede gamefilm heeft juist aandacht 1917 voor de vrijheid en openheid van ruimte en geome- trie. Zo gebruikte Bong Joon-Ho voor Parasite een di- gitale simulatie van de woning waar de film zich voor Games imiteren oorlogs- GEBAANDE PADEN een groot deel zou gaan afspelen om de ruimte te ver- In een interview met cultuurwebsite Uproxx stelde kennen en te internaliseren. films al jaren, maar Mendes dat sommige momenten in 1917 zó immersief sinds de oorlogsfilm waren dat kijkers naar het scherm zouden gebaren DOOS VAN PANDORA in een wanhopige poging het verloop van de film te Zo neemt 1917, ongetwijfeld onbedoeld, onnodige 1917 lijkt de invloed twee beïnvloeden: “Net als in bepaalde horrorfilms ben je ballast mee van games, met name in hoe de film con- kanten op te gaan. doodsbang voor wat er gaat komen, voor wat er ach- flict inzet. In games is conflict over het algemeen ter de volgende heuvel ligt, maar je weet dat je er hoe behapbaar en overkomelijk: spelers willen winnen Helaas spant de film met dan ook naartoe moet.” De subjectiviteit waarmee en concrete invloed uitoefenen op hun spelwerelden. zijn game-achtige 1917 is gefilmd vereenzelvigt je met de hoofdpersonen. Oorlog, daarentegen, is als een doos van Pandora: Je stapt in hun doorweekte legerlaarzen. beginnen is makkelijk, afronden een ander verhaal. cameravoering het Maar films hebben geen open wereld die je op eigen De relatief nette, rechtlijnige aaneenschakeling van paard achter de wagen. houtje kan verkennen, zoals games. Films zijn lineair; conflicten die steeds worden afgerond voordat de film alles is vooraf bepaald, zonder ruimte om af te wijken doorgaat naar het volgende level, doet af aan de com- DOOR PIM VAN DEN BERG van de gebaande paden. Door zo te filmen ontneem je plexiteit van de oorlog die 1917 verbeeldt. Films die zich geheel afspelen in één take zijn niet jezelf als filmmaker de vrijheid om te monteren (pre- Veel games doen overigens precies hetzelfde: hun nieuw, maar toen Sam Mendes’ Eerste Wereldoorlog- cies wat film uniek maakt), maar daarmee bereik je nog unieke vertelmogelijkheden verruilen voor film. De spektakel 1917 uitkwam regende het vergelijkingen tus- niet wat games op hun manier effectieve vertelvormen duurste en meest prestigieuze games (The Last of Us sen de film en games—ik vergreep me er zelf ook aan. maakt: het zelf doorkruisen van ruimtes. (2013); Assassin’s Creed (2007); Death Stranding Games imiteren oorlogsfilms al jaren. Invloedrijke Games gebruiken ruimte om hun verhalen te doen (2019); Horizon: Zero Dawn (2017); nagenoeg alle ei- games als de reeksen Medal of Honor (vanaf 1999) en Call of Duty (vanaf 2003) lijken hun hele uiterlijk te baseren op de bleke, korrelige beelden van Steven Spielbergs Saving Private Ryan (1998) en met name de scènes tijdens de invasie op D-Day. (Spielberg zelf le- verde overigens het verhaal voor de eerste Medal of Honor.) Met het verschijnen van Sam Mendes’ oor- logsfilm 1917 begin dit jaar lijkt de invloed nu twee kanten op te gaan. 1917 gaat over twee Britse soldaten in de Eerste Wereldoorlog, die een bericht achter de Duitse linies moeten brengen. Hun hele avontuur is gefilmd in twee ogenschijnlijk onafgebroken shots. De camera zweeft nooit ver van de hoofdpersonen, alsof alleen is vastgelegd wat zij ook daadwerkelijk kunnen waar- nemen. Hoewel de camera altijd om de twee soldaten heen zweeft en we dus niet letterlijk door hun ogen kijken, komt toch alleen hun perspectief aan bod. Dat subjectieve perspectief is wat 1917 zo op een game doet lijken. Of de camera nu recht door de ogen van het personage kijkt (zogeheten first person games) of achter het personage aan zweeft (third person), in veel verhalende games is de camera onlosmakelijk met het speelbare personage verbonden en is het de bedoeling dat je via dat personage volledig opgaat in de digitale omgeving. MEDAL OF HONOR: PACIFIC ASSAULT DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 25

gentijdse Mario’s en Zelda’s) onderbreken hun third kracht van ruimte en verkenning, door spelers te person-perspectief met conventioneel gefilmde seg- laten verkennen en ontdekken—kampen niet met die menten om hun verhalen te vertellen. Dit worden ook identiteitscrisis. Zo brengen de oorspronkelijke Doom wel cut-scenes genoemd, een term van spellenmaker (1993) en Doom II (1994), nagenoeg vrij van cutscenes Ron Gilbert uit de jaren tachtig die verwijst naar het en dialoog, de ingebeelde ervaring over van een ruim- knippen in films. Op deze momenten wordt de bestu- tesoldaat die op Mars via een portaal naar de hel terug ring van de speler afgenomen en komt de camera naar de aarde reist om daar het Grote Kwaad te be- abrupt los van het gespeelde personage om dialogen strijden. In 1998 ging Half-Life een stap verder door vanuit het perspectief van meerdere personages te afscheid te nemen van het idee van op zichzelf staan- kunnen filmen, vaak in afwisselendeover the shoul- de levels en een doorlopende, onafgebroken vertelling der-shots. te creëren, bezien vanuit de ogen van de zwijgzame Plotseling wordt er een mate aan objectiviteit op- hoofdpersoon Gordon Freeman. Het internet staat bol gedrongen aan de verder uiterst subjectieve ervaring— van (video-)essays die vol bewondering analyseren alsof deze games een hard onderscheid maken tussen hoe deze games enkel via hun level-design spel- en ‘spel’ (game) en ‘verhaal’ (film). Keuzevrijheid ver- verhaalthema’s ontvouwen. dwijnt of wordt ingeperkt. Belichaming van de hoofd- Maar als je de besturing niet uit handen neemt, of persoon door de speler wordt een halt toegeroepen. de blik van de speler niet verschuift, hoe zorg je dan Vaak vergroten deze games de afstand tussen dat ze zien wat je wilt laten zien? Games als Doom en speler en personage door van het oogpunt van de Half-Life hanteren allerlei slinkse manieren om het Schermdelen speler daadwerkelijk een camera te maken. Bijvoor- blikveld van de speler op de juiste manieren naar be- beeld wanneer de zon vol in beeld komt en het spel langrijke gebeurtenissen of mooie uitzichten te stu- C deluxe een lens flaresimuleert, een afbreking van licht die al- ren. Bijvoorbeeld door sommige delen van een kamer leen via een fysieke cameralens kan worden opgevan- lichter en andere donkerder te maken, door kleine ka- Net nu iedereen aan Zoom gewend is, duikt een gen. Of wanneer je in de modder valt of beschoten mers over te laten gaan in grote en andersom, door nieuwe videodienst op: Loom. Onder andere wordt, en de smurrie of het bloed op het beeld spet- een gang op een bepaalde manier te verbuigen, of Sequoia Capital, een van Silicon Valley’s promi- tert. Ineens kijk je niet meer met je eigen ogen naar je door vijanden in een dode hoek te plaatsen. O nentste investeerders, stak er geld in. Net als spel, maar via een onzichtbare, vaak onverklaarbare 1917 zet diezelfde trucs in om de blik van de ‘spe- Kevin Systrom, de oprichter van Instagram, en Ashton Kutcher, ooit de presentator van het camera—zeker in historische of fantastische spellen. ler’ te sturen en een verhaal te vertellen zonder de flauwe MTV-programma Punk’d, die zichzelf (Super Mario 64 verklaart dit door daadwerkelijk een speler uit het spel te trekken. Hoewel het werkt voor succesvol heeft heruitgevonden als tech-inves- manneke op een wolk met een camera aan een hengel games, is het voor films omslachtig en opzichtig. En L teerder. Opvallend, want het is geen baanbre- achter Mario aan te laten vliegen.) Die abrupte en in- populaire games lijken het juist grotendeels vergeten: kende nieuwe techniek. Loom belooft vooral een consequente schakelingen tussen subjectiviteit en het gloednieuwe Cyberpunk 2077 lijkt zo veel mogelijk nieuwe, tijdbesparende manier van werken, waarbij korte video’s e-mail en videoconferen- objectiviteit ondergraven de geloofwaardigheid van te vertellen vanuit het blikveld van de hoofdpersoon/ cing kunnen vervangen. In wezen biedt Loom games als vertelvorm. speler, maar ook dat spel kan het niet laten om de U niets anders dan simultane opname van je camera uit je hoofd te trekken om er zelf mee te beeldscherm en webcam-beeld van jezelf, strak DECENNIA OUDE TRUCS spelen. Het toont dat de makers het vertrouwen in vertoond in een cirkeltje, wat je supermakkelijk Driedimensionale games die hun verhaal onafge- games verliezen en terugvallen op de geborgenheid kunt doorsturen in een e-mail of appje. Stel bijvoorbeeld dat je docent bent, dan kun broken vertellen—door meer te vertrouwen op de van films. je via Loom een college geven met je pratende M gezicht en je slides, op een moment dat het jou uitkomt. Als je een investeerder bent en moet reageren op een stapel pitchdecks, dan heb je zo tien Loom-filmpjes met feedback eruit geknald. N Het neemt veel meer tijd in beslag om video- conferences te plannen of e-mails te formule- ren. Je kiest zelf je moment van communiceren In games is conflict en krijgt niet meteen commentaar terug – wel zo rustig. Loom lokt gebruikers onder andere over het algemeen met de regel: ‘Long day? Shorten it with quick videos.’ Zie aan het einde van een jaar waarin behapbaar en over- werken op afstand noodzaak is geworden nog maar een video-belafspraak met iemand te krij- komelijk: spelers gen. Niemand heeft daar nog de puf voor. willen winnen en De omstandigheden voor de doorbraak van Loom kunnen dus niet beter zijn. Er is maar één concrete invloed aspect wat me tegenhoudt. Ken je het ongemak van het terugluisteren van je eigen stem? Of uitoefenen. Oorlog ontevredenheid over je eigen gezichtsuitdruk- king en lichaamstaal als je een video terugziet daarentegen is als van een podiumpresentatie? Ik heb hier altijd last van. Loom werkt vooral lekker als je een een doos van thuiswerk-setup hebt met fijne belichting en Pandora: beginnen een goede microfoon waardoor je jezelf op z’n voordeligst vastlegt. De tijdsbesparing is is makkelijk, natuurlijk snel vervlogen als je eindeloos nieuwe takes moet maken. Vooral voor mensen die afronden een ander graag aan het woord zijn zonder tegenspraak is Loom het nieuwe Zoom. verhaal. EBELE WYBENGA DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 26

DE IRAANSE CINEMA VAN NU ESTAFETTERACE TEGEN DE CENSUUR In het geheim gemaakt en voornamelijk bestemd voor een inter- nationaal publiek: There Is No Evil en Son-Mother zijn school- voorbeelden van de hedendaagse onafhankelijke Iraanse film. De generatie van Mohammad Rasoulof en Mahnaz Mohammadi heeft het stokje van filmiconen als Abbas Kiarostami en Jafar Pahani overgenomen, maar loopt nog steeds tegen dezelfde problemen aan.

DOOR HUGO EMMERZAEL

De persconferentie voor There Is No Evil tijdens de af- zijn draai je het eigenlijke scenario. De aldus gemaakte gelopen editie van het filmfestival van Berlijn draaide film exporteer je clandestien naar buitenlandse film- om afwezigheid. Een lege stoel in het midden van de festivals. Net als zijn collega Jafar Panahi (Offside, lange tafel sprekers symboliseerde de precaire situatie 2006; Taxi Teheran, 2015), die in 2010 tegelijk met van de Iraanse regisseur Mohammad Rasoulof. Zijn Rasoulof werd gearresteerd en eveneens Iran niet uit film zou uiteindelijk de Gouden Beer winnen, maar de mag, rekent Rasoulof al lang niet meer op officieel ge- CARELESS CRIME maker zit vast in Iran omdat zijn paspoort werd inge- sanctioneerde vertoningen van zijn werk in Iran. nomen door de autoriteiten. In 2010 zat Rasoulof al een jaar in de gevangenis en sinds 2017 mag hij het INMENGING Mehrjui, Abbas Kiarostami, Mohsen Makhmalbaf en land niet meer uit. Kort na de Berlinale werd afgelo- There Is No Evil, een urgente en kritische reflectie Asghar Farhadi. pen maart duidelijk dat hem opnieuw een gevange- op de doodstraf in Iran, wam tot stand via een soort- In de meeste gevallen hinderde censuur deze ma- nisstraf boven het hoofd hangt. Op dit moment wei- gelijke, maar nog net iets gehaaidere actiek. De film kers in hun bewegingsvrijheid, maar hun films werden gert Rasoulof zich echter over te geven aan de bestaat uit vier korte verhalen en die vier scenario’s, er niet minder goed van. Sterker nog: Kiarostami en autoriteiten, omdat een corona-epidemie in de Iraan- door Rasoulof geschreven onder pseudoniemen, Makhmalbaf spraken meermaals over de voordelen se gevangenissen heerst. werden los van elkaar ingezonden naar de censor. van staatscensuur. “Het dwingt je om creatief te zijn”, De straf hangt hem boven het hoofd vanwege zijn Als kleinere projecten bleven ze grotendeels onder zei Kiarostami in 1992 in een interview met tijdschrift vorige film A Man of Integrity, waarmee Rasoulof in de radar. Cinéaste. Makhmalbafs echtgenotye Marziyeh Mesh- 2018 de Un Certain Regard-competitie van Cannes Dat soort strategieën zijn exemplarisch voor de kini is in 2000 nog stelliger in gesprek met The New won. De film, een van de maatschappij afgezonderde onafhankelijke film in hedendaags Iran: internatio- York Times: “Zonder censuur had de Iraanse cinema goudviskweker, laat zien hoe ver de corruptie reikt in naal geroemd, maar in eigen land nog steeds verstrikt zich niet zo sterk kunnen ontwikkelen. Onze cinema een autoritaire staat als Iran. Rasoulof, die het scena- in een complex kat-en-muis-spel dat al speelt sinds is anders dan westerse cinema. Amerikaanse films rio baseerde op zijn eigen aanvaringen met de wet, ayatollah Ruhollah Khomeini in de jaren tachtig worden hier niet vertoond, dus we worden er niet draaide de film in het geheim. Hij bediende zich daar- scherpe regels rond filmproducties voorschreef. Ook door beïnvloed. We laten bijvoorbeeld geen seks of voor van een decennia oude truc die bijvoorbeeld ook in die zin gaat de vergelijking met de Sovjet-Unie op: geweld zien en dat is maar goed ook. Hollywood be- in de Sovjet-Unie door regisseurs als Andrej Tarkovk- dit complexe en verraderlijke filmlandschap heeft de zet de hele wereld, behalve ons. En daarom kunnen si werd ingezet: bij de autoriteiten lever je een ‘veilig’ afgelopen jaren niettemin uitzonderlijke films voort- we onze eigen films maken.” scenario in, en als de benodigde vergunningen binnen gebracht, van meesterlijke regisseurs als Dariush PROFESSIONELE PIRATEN De jongere generatie waar Rasoulof deel van uitmaakt breekt met dat gedachtegoed. Censuur is voor hen Kiarostami en een moreel falen dat schrijvers en regisseurs hun creatieve vrijheid ontneemt. De corrupte en autori- Makhmalbaf taire bureaucratie ondersteunt propaganda en smoort spraken in inter- elke mogelijkheid tot kritiek. Rasoulof bewees bovendien het ongelijk van de views wel over de aannames van Meshkini over Amerikaanse invloeden. voordelen van In zijn documentaire Head Wind (2008) brengt hij in kaart hoeveel er in Iran gebruik wordt gemaakt van il- censuur, maar voor legale satellietschotels, piraterijwebsites en dvd-han- de jongere gene- deltjes om toegang te krijgen tot verboden films en vi- deoclips. En hij toont ook dat het Iraanse publiek de ratie is censuur filmproducties uit eigen land die officieel verboden een moreel falen zijn wel degelijk weet te vinden. Overigens toont Head Wind ook hoe diep de dog- dat schrijvers en matische blik op film is doorgedrongen, wanneer regisseurs hun blijkt dat zelfs de professionele piraten al te expliciete scènes uit internationale films snijden. “Zoenen gaat creatieve vrijheid nog wel”, stelt zo’n behendige downloader en dvd-

MAN OF INTEGRITY ontneemt. brander. “Maar alles dat zich in de slaapkamer af- DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 27

THERE IS NO EVIL De prijs van ESTAFETTERACE TEGEN DE CENSUUR protest In zijn met de Gouden Beer bekroonde vierluik over de doodstraf in Iran windt filmmaker Mohammad Rasoulof er geen doekjes om: het is het systeem dat van de bevolking moordenaars en deserteurs maakt.

Filmmaker Mohammad Rasoulof kent de grillen van het Iraanse regime maar al te goed. In maart 2020 werd hij nog veroor- deeld tot een jaar cel omdat zijn films als “propagandistisch” worden beschouwd. Zijn nieuwste film There Is No Evil toont in vier hoofdstukken de impact van de dood- straf. Het zijn kleurrijke verhalen over con- formisten en non-conformisten; helden en defaitisten. Één ding staat buiten kijf: het re- gime dwingt burgers om medeplichtig te zijn óf om hun levens in de waagschaal te leggen. Zoals in het eerste deel, eveneens ‘There THERE IS NO EVIL Is No Evil’ getiteld, een portret van de veer- tigjarige Hesmat. In de visueel sterke ope- ningsscène slepen twee mannen in een par- keergarage met iets wat oogt als een lijkzak. speelt, haal ik eruit.” Een dorpeling vertelt dat hij OPLEIDEN Het gevaarte, dat in de kofferbak van Hes- dankzij zijn satellietschotel van talloze zenders geniet Met Son-Mother (2019) maakt Mohammadi haar mats auto beland, blijkt bij een veiligheids- Maar het gros daarvan is niet bestemd voor vrouwen- speelfilmdebuut. Het intense drama draait om wedu- controle een zak rijst te zijn. De hoofdper- ogen, dus zijn echtgenote kijkt niet mee. we Leila, die als zij opnieuw wil trouwen verstrikt soon is voor even vrijgepleit. Vervolgens zien we zijn dagelijkse leven, de interacties met raakt in haar conflicterende rollen als moeder, vrouw, zijn vrouw, wier haar hij verft, en zijn moe- VROUW EN REGISSEUR voogd en opvoeder. Mohammadi maakt de onaf- der, wier appartement hij schoonmaakt. De Iraanse wet schrijft de sluiering van vrouwen voor, wendbare breuk tussen haar en haar twaalfjarige zoon Totdat om drie uur ’s nachts de wekker gaat. zowel in het openbaar als in films. Om dit “ingetogen- op schrijnende manier voelbaar. De nachtdienst begint. heidssysteem” heen zijn uitgebreide filmcodes be- Het scenario voor Son-Mother werd geschreven Een eeuwigheid moet Hesmat in Teheran, in het holst van de nacht, als enige op de dacht. Het doet denken aan de zelfcensuur van Holly- door Rasoulof, opnieuw onder pseudoniem. Ook dat ringweg wachten voor een stoplicht. Waarop wood onder de Hays Code (1938-1968). is een bekende tactiek: door de staat tegengewerkte hij de parkeergarage uit de openingsscène De Iraanse filmwetenschapper Negar Mottahedeh regisseurs laten hun scenario’s door andere makers binnenrijdt. Hij kleedt zich om en zet koffie. beschrijft in haar boek Displaced Allegories mooi de verfilmen, zodat op zijn minst hun verhalen door de Totdat er in zijn werkkamer ineens allerlei interessante parallelen ussen deze Iraanse regelgeving mazen van de wet glippen. Anonimiteit is hun schild, lichtjes op groen gaan. Hesmat kijkt door een raampje naar een grauwe binnenplaats en feministische kritiek op de male gaze in de wester- en dus is het onmogelijk zeker te weten hoeveel films en drukt op een knopje waardoor daar de lui- se film. Iraanse films mogen de vrouw per definitie uit de pen van bijvoorbeeld Jafar Pahani op internati- ken onder de voeten van een tiental ter dood niet objectificeren of opvoeren voor het genot van onale filmfestivals hebben gedraaid. Dat maakt het veroordeelden openklappen. Het is een han- mannelijke toeschouwers. Maar diezelfde codes ma- des te belangrijker om de nieuwe generatie Iraanse re- deling die een vanzelfsprekend deel van zijn ken ook dat verhalen over de intieme ervaringen van gisseurs op de voet te volgen: zij nemen ook letterlijk leven is geworden. In het hoofdstuk ‘She Said: You Can Do It’ vrouwen op het gebied van hun lichaam en seksuali- het stokje van de vorige generatie over in de estafet- kampt een jonge militair juist met gewetens- teit taboe blijven. terace tegen de censuur. nood. Hij heeft al na een week dienstplicht Activist en regisseur Mahnaz Mohammadi (zie pa- Het doorgeven van kennis heeft dan ook een het bevel gekregen om de volgende ochtend gina 14) probeert wél een tipje van de sluier op te lich- enorm belang in Iran; Kiarostami wijdde zijn laatste een gevangene te executeren. Als het zo ver ten en meer expliciete films te maken over de mis- levensjaren bijna volledig aan het opleiden van jonge is, blijft de ter dood veroordeelde kalm ter- wijl zijn beoogde beul een emotioneel wrak standen waarmee vrouwen in de Iraanse samenleving makers. Die beginnen nu internationaal door te bre- is. Misschien wel omdat de één zijn lot al worden geconfronteerd. Zo toont haar korte docu- ken. Zoals Ahmad Bahrami, wiens overweldigende heeft geaccepteerd en de ander nog uitwegen mentaire Women Without Shadows (2003) de schrij- zwart-witdrama The Wasteland dit jaar de Orizzonti- ziet. nende situatie van dakloze vrouwen in een staatsop- competitie van het filmfestival van Venetië won. In Ook de laatste twee hoofdstukken, ‘Birth- vang. In 2011 en 2014 werd ook Mohammadi gearres- zijn zwanenzang 24 Frames (2017) bracht Kiarostami day’ en ‘Kiss Me’, gefilmd op het schitterende Iraanse platteland, gaan over schuldbesef en teerd, op beschuldiging van van feministisch activis- onder meer een eerbetoon aan Shahram Mokri, wiens de prijs van protest. In ‘Birthday’ komt Ra- me en de verspreiding van propaganda. Ze zat meer Careless Crime dit jaar eveneens in Orizzonti draaide. soulof in een mooie scène tot de kern. Een dan zeven jaar in de gevangenis. “Ik ben een vrouw en Careless Crime is ode aan de Iraanse filmcultuur. militair bezoekt tijdens zijn verlof de vrouw een regisseur”, zei ze er in 2011 over tegen het filmfestival Mokri neemt een veertig jaar geleden tijdens de met wie hij wil trouwen. Zijn schoonmoeder van Cannes. “Dat is reden genoeg om me te arresteren.” Iraanse revolutie in brand gestoken filmtheater als in spe vraagt waarom hij in dienst is gegaan. Hij zegt: dat is de wet. Waarop zij zegt: je Pas in 2016 maakte ze weer een film, de documen- uitgangspunt om verbanden te zoeken tussen heden hebt de kracht om nee te kunnen zeggen. taire Mr. Vali over een ex-drugsverslaafde die pro- en verleden van de Iraanse cinema. Zijn conclusie, beert anderen te helpen met afkicken. Het is een verwoord in een interview met een Venetiaanse krant, OMAR LARABI prachtige film, en extra het zien waard na de recente biedt een mooi beeld voor hoe we de hedendaagse uitbreng van de in Iran omstreden maar ook razend Iraanse film kunnen begrijpen: “Misschien verloopt THERE IS NO EVIL DUITSLAND/TSJECHIË/IRAN, 2020 | REGIE MOHAMMAD RASOULOF | MET EHSAN populaire thriller Just 6.5 van Saeed Roustayi, die de de geschiedenis bij ons in een cirkel, en niet in een MIRHOSSEINI, MOHAMMAD VALIZADEGAN, BARAN Iraanse drugsproblematiek in een genrejasje hijst. rechte lijn.” RASOULOF | 150 MINUTEN | DISTRIBUTIE SEPTEMBER FILM | TE ZIEN VANAF 14 JANUARI DE FILMKRANT FOTO MARK DE BLOK #436 JANUARI 2021 28

RAMÓN GIELING OVER ZIJN OEUVRE

‘ALS JE JE LOT IN HANDEN VAN ANDEREN LEGT, STA JE METEEN AL MET ACHTER’ 5-0 RAMÓN GIELING OP DE SET VAN SISYPHUS AT WORK

Ramón Gieling maakt bijna Als het ietsje anders was gelopen in het leven van In Nederland zouden we misschien nooit iets van Ramón Gieling was hij geen filmmaker maar prof- Gieling hebben gehoord als het avontuur van zijn va- veertig jaar films. Eye Film- voetballer geworden. Op zijn zestiende zat hij er bij der niet mislukt was. Het antiekwinkeltje in Salou museum brengt nog tot Kerstmis Vitesse dicht tegen aan, maar het werd de kunstaca- liep niet en na vijf jaar keerde de familie terug naar demie in Arnhem voor de in 1954 in een katholiek ge- Nederland. “Dat had veel impact”, zegt Gieling. Het een hommage aan hem, er ver- zin met dertien kinderen geboren Gieling. was geen ideale omgeving voor een opgroeiende pu- scheen een rijk geïllustreerd boek Een doorsnee jeugd had hij niet, want toen hij ze- ber. “Mijn vader was alcoholist, er was veel ruzie ven was kreeg zijn vader een avontuurlijk idee. “Hij thuis. De middelbare school heb ik niet afgemaakt. over zijn filmopvattingen en dit was antiquair en wilde in Spanje oude meubels opko- Drie jaar Mavo is het hoogste wat ik heb gedaan.” voorjaar kunnen we naar zijn pen en verkopen.” Lachend: “We verhuisden naar Sa- Voetballen boeide hem meer dan school. Bij Vites- lou, of all places, dat toen nog niet pervers was, maar se viel hij op als linksbuiten en was hij een jaar jeugd- nieuwe film Sisyphus at Work. een gehuchtje.” Spanje maakte diepe indruk op het prof. “Ik heb veel geleerd van het voetbal. Als ik het Wat drijft de man die als een jochie Ramón. “De Spaanse cultuur is veel rauwer dan hardop formuleer klinkt het al snel gewichtig, maar ik de Nederlandse. Op mijn negende zag ik mijn eerste heb ervan geleerd om nooit op te geven, om door te leeuw voor zijn films vecht? stierengevecht. Van een collega van mijn vader kreeg gaan tot je erbij neervalt.” DOOR JOS VAN DER BURG ik een muleta [een stierenvechtersdoek, JvdB] waarop nog bloed zat. Die ik heb ik tot op de dag van vandaag HEMEL EN HEL bewaard. Als kind maken al die exotische zaken na- Dat we Gieling toch niet kennen als voetballer komt tuurlijk indruk op je.” doordat hij zich in die tijd ook aanmeldde voor de DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 29

kunstacademie in Arnhem. “Ik was net niet goed ge- filmwereld, tekent het gebrek aan niveau, stelt noeg voor het profvoetbal en de kunstacademie werd Gieling. “Nederland heeft geen groot intellectueel mijn grote redding. Alles wat ik interessant en leuk filmklimaat. Ik bedoel dat niet hoogdravend, maar in De Maatschappelijk vond, vond ik er. We hadden fantastische docenten. de zin van: praten en nadenken over films. Ik houd Simeon ten Holt gaf moderne muziekles, de dichter van film als entertainment, maar het is meer dan dat.” H.C. ten Berge was literatuurdocent en Ernie Damen Gieling leerde dat van Johan van der Keuken, met Werk Dramedy vertoonde films in de kelder van de academie. Het wie hij bevriend was en een ‘meester-leerling’- Carmen Felix schrijft over mainstream, genre en was van een enorme rijkdom.” verhouding had. “Bij hem zag ik dat je kunt nadenken niche en gaat haar mening niet onder bioscoop­ Gieling kreeg een “hardcore opleiding in tekenen, en praten over film en er meer over kunt zeggen dan stoelen of loungebanken steken. litho’s en etsen”, en in het derde jaar mocht hij ook dat hij leuk of niet leuk is. Hij was een denker en daar- filmpjes maken. Een jaar later studeerde hij af met van heb je er niet zoveel in Nederland.” C Ik ga het gewoon zeggen: ik heb flink lopen snikken schilderijen, tekeningen en een filmpje. Na zijn afstu- Van Van der Keuken leerde Gieling ook dat je pal toen ik Intouchables zag. Ik ging er behoorlijk stoer en kritisch in, klaar voor een middagje keten in de deren bleef Gieling tekenen en schilderen, maar in moet staan voor je werk. “Hij zei dat als je het zelf Pathé. Wist ik veel dat ik blijkbaar emoties heb die 1986 brak hij door als filmmaker met Duende, een do- niet doet, niemand het doet. Opkomen en vechten aangewakkerd kunnen worden door een pathetisch cumentaire over het Spaanse begrip dat zoiets bete- voor je werk is een belangrijke eigenschap van een O verhaal over een racistische, manke Nelis en z’n kent als ‘de hoogst emotionele staat van zijn’. Tegelijk filmmaker. Als je je lot in handen van anderen legt, zwarte verzorger, een voormalig crimineel? Sinds- hemel en hel. Gieling: “Als een kunstwerk het lichaam sta je meteen al met 5-0 achter. Dat probeer ik dus zo dien probeer ik er een sport van te maken om alle films in dit misselijkmakende genre toch een kans te is, is duende het bloed dat erdoorheen stroomt. Je zou min mogelijk te doen.” geven, al is het maar om weer even te voelen dat ik een alternatieve kunstgeschiedenis kunnen schrijven L heus wel een hart hebt. Voor het gemak heb ik het vanuit de vraag of er door kunstuitingen een beetje GUARDIA CIVIL-PETJES genre ook maar een naam gegeven: Maatschappelijk leven stroomt of dat ze koudbloedig en cerebraal zijn.” Met die houding is het Gieling gelukt om in bijna veer- Werk Dramedy’s. Dat Gieling zich verdiepte in de Spaanse cultuur tig jaar ruim veertig films te maken. In zijn nieuwste Hoe herken je zo’n Maatschappelijk Werk Dramedy nou? Even opletten: het zijn vaak films van Franse was geen toeval, want sinds zijn jeugdervaringen in film Sisyphus at Work, waarin een filmmaker te horen U makers die een harde pik krijgen van ‘onverwachte Spanje oefent het land een enorme aantrekkings- krijgt dat hij nog negen maanden heeft te leven, speelt connecties’. En, kijk om je heen: de bioscoopzaal is kracht op hem uit. Op het platteland van Andalusië de thematiek van leven en dood nadrukkelijker dan bijna altijd rijkelijk gevuld met snotterende bejaar- kocht hij een huisje dat hij eigenhandig verbouwde en ooit een rol. Begrijpelijk, zegt de maker. “Om het idee den op ergonomische sandalen met zelf meege- uitbouwde. Sindsdien woont Gieling afwisselend in van sterfelijkheid kan ik niet heen. Ik heb met mijn brachte Sultana’s. Die films dus. Ze gaan vaak over onmogelijke relaties, zoals de vriendschap tussen Nederland en Spanje. leeftijd nu eenmaal meer verleden dan toekomst.” M een rijke, witte aristocraat en die lachende levensge- De film is niet alleen thematisch vintage Gieling, nieter uit de banlieue. Of denk aan Hors normes LIEFDE EN DOOD maar ook in de vrije vormgeving. “Ik vind mezelf een (zelfde makers) waar je twee stoere hands-on kerels Films zonder kloppend hart zijn voor Gieling dode knutselaar, al doet dat te veel aan de Gamma denken. volgt met een hartje van goud, die hun eigen levens films. Er moet leven in zitten. En omdat het leven Het Franse woord bricoleur is mooier. Ik houd van verwaarlozen om voor een stel onbegrepen, autisti- N sche kids te zorgen. Of Samba, van weer dezelfde dramatisch is, moet er drama in zitten. In zijn werk klooien, van het laten we dit proberen, het nog eens makers, over… je raadt het al: Samba, een arme man krijgen de grote thema’s in een mensenleven—liefde zo proberen en dan nog weer eens anders doen. Ik uit Senegal wiens zielige leven bestaat uit rotbaan- en dood—de dramatische plek die erbij past. Het ge- klooi en knoei graag.” Hij geeft een voorbeeld uit de tjes, en over Alice, een zakenmeid met een burn-out brek aan serieuze dramatiek in Nederlandse films ver- draaiperiode van zijn meest recent uitgebrachte film die vrijwilligerswerk gaat doen en dan van Samba baast hem. “Ik vind dat echt een probleem. Ik denk The Death of Antonio Sánchez Lomas(2019, waarin leert dat het leven om meer dan carrière draait. In de Maatschappelijk Werk Dramedy leer je mensen ken- nooit na over thema’s, zo van: nu ga ik een film over dorpsbewoners een politieke moord uit de Fran- nen die duidelijk hulp nodig hebben, maar je zal je liefde en dood maken. Maar kijk naar Amerikaanse co-periode naspelen. “Daarvoor kochten we Guardia nog verbazen wie van de twee nou eigenlijk de hulp- films: negen van de tien gaan over dood en liefde, Civil-­petjes in een feestwinkel en in een tweede- behoevende is! ook al is dat soms in een entertainmentjas. García handswinkel wat oude buksen en oude kleding.” Hij Zou dit genre voor de Fransen zijn wat de Barry Márquez merkte ooit op dat wij Noorderlingen alles voegt er snel aan toe dat hij echt wel weet wat hij Atsma Disfunctionele Familie Komt Samen Met Kerst Romcom voor Nederland is? Is de filmposter met rationaliseren. Het lijkt alsof Nederlandse films de doet. “Ik ben slim genoeg om te weten of iets gaat breedlachende zwarte man en uitzinnige witte grote thema’s bijna ontkennen. Filmmakers hebben werken of niet. Ik ben niet op mijn achterhoofd ge- vrouw voor Frankrijk wat voor Nederland de rood met blijkbaar niet de behoefte om er iets zinnigs over te vallen.” witte romcomposter met Barry Atsma (en een van zeggen. Alle bekende Nederlanders mogen boeken Dat sommigen hem pretentieus vinden, ach, het zij de slechts twintig werkende actrices die ons land schrijven over de dood van hun moeder of de kanker zo. “Het woord pretentieus is in Nederland een scheld- kent) is? Zin om erachter te komen? Waag je dan zeker ook van hun dochter, maar het in films op een niet- woord. Maar pretentie wil niets anders zeggen dan dat aan Demain tout commence, over een stoere single larmoyante manier aanboren van die onderwerpen je iets wilt. Natuurlijk: er bestaan ook ijdele pretenties, heterovent die opeens voor een kind moet gaan zor- gebeurt niet.” maar die heb ik niet. Ik ben pretentieus in de zin dat ik gen en dan… verrassing: onwijs van dat kind gaat Dat geldt ook voor het besef dat het leven onlo- iets wil. Een film moet een impact hebben, de kijker houden. Maar weet ook: iedereen heeft grenzen als gisch en irrationeel is, voegt Gieling eraan toe. “Ik moet er anders uitkomen dan hij erin ging. Anders doe het om pathetische dramafilms met een vies, maat- schappelijk randje gaat. En die grens heb ik onlangs vind het curieus dat het irrationele geen grotere rol je als filmmaker iets niet goed.” bereikt met The Life Ahead (Netflix): een Italiaanse speelt in Nederlandse kunst en films. Ik ben een grote film over een oude, gepensioneerde prostituee (Sop- fan van de serie Friends. Als je achter de handige ver- hia Loren, die er eigenlijk nog best lekker uitziet) die pakking van sitcom en entertainment kijkt, zie je RAMÓN GIELING AT WORK 3 T/M 23 de Holocaust heeft overleefd en nu kinderen in huis DECEMBER, EYE FILMMUSEUM | HET BOEK WEGENS allerlei absurdistische en surrealistische wendingen. neemt van andere sekswerkers, onder wie chagrij- WERKZAAMHEDEN GEOPEND—OVER FILM EN ANDERE nige moslim-drugsdealer Momo die last heeft van z’n Begrijpelijk, want die zijn er in ieder mensenleven, RAADSELS (WALBURG PERS, 2020) IS EEN MET imaginaire vriendin, een leeuwin. Volg je ’m nog? Als maar in onze filmcultuur vind je dat nauwelijks AFBEELDINGEN VAN SCHILDERIJEN EN TEKENINGEN ik nu een pet zou dragen zou deze synopsis er abso- terug.” VAN GIELING GEÏLLUSTREERD BOEK OVER ZIJN luut bovenuit stijgen. Zelfs ik heb niet genoeg inle- OPVATTINGEN OVER FILM | SISYPHUS AT WORK WORDT vingsvermogen voor déze issues. Ik kwam dan ook PRATEN EN NADENKEN IN 2021 UITGEBRACHT | OP filmkrant.nl/gieling niet verder dan een halfuur en zelfs dat halfuur voelt VINDT U ALLE STUKKEN VERZAMELD DIE DE FILMKRANT alsof ik het nooit meer terug ga krijgen. Ik zet Samba Dat over de grote thema’s in een mensenleven IN DE LOOP DER JAREN OVER GIELINGS FILMS nog wel een keer aan. nauwelijks gedebatteerd wordt in de Nederlandse PUBLICEERDE CARMEN FELIX International Film Festival Rotterdam 1 – 7 februari | 2 – 6 juni 2021

Het grootste onaflhankelijke filmblad van Nederland. Nu ook op zak-

www.artifilm.nl www.artifi lm.nl 2g formaatvoor alle browsers > filmkrant.nl DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 31

BESTE FILMS 2020 BIZAR FILMJAAR Was 2020 een goed filmjaar? Bepaald niet, DE TOP 10 1 THE SOUVENIR volgens de deelnemers aan de maandelijkse Joanna Hogg rubriek Filmsterren in de Filmkrant. 2 THEE WRECKERS TETRALOGY Rosto Natuurlijk: de corona-pandemie hakte De afwezigheid van die handvol gro- 3 FOR SAMA in op de filmwereld. Maar dan nog zijn te uitschieters heeft ook een positieve Waad el-Kateab & Edward Watts de lage scores van de meeste films in keerzijde: de Top 10 is uitzonderlijk 4 THE ASSISTANT de Top 10 van 2020 opmerkelijk. Niet divers. Vijf van de twaalf genoteerde re- Kitty Green eerder in de bijna veertigjarige geschie- gisseurs is vrouw (zowel in 2018 als 2019 5 THE LIGHTHOUSE denis van de rubriek Filmsterren kreeg waren dat er slechts twee). Al even op- Robert Eggers de best gewaardeerde film van het jaar merkelijk is het uit hoeveel verschillen- 6 1917 zo’n lage waardering. The Souvenir de landen de films in de Top 10 afkom- Sam Mendes (Joanna Hogg) behaalde 4.3 punten van stig zijn: de Verenigde Staten, Engeland, 7 ATLANTIS de maximaal haalbare 5. Dat is zeker Syrië, Oostenrijk, Oekraïne, Senegal, Valentin Vasijanovitsj respectabel, maar andere jaren kregen Iran, Australië en Nederland. 8 BABYTEETH minstens twee films altijd een hogere Ja, een Nederlandse film haalde de Shannon Murphy score dan 4.5. Twee jaar geleden be- hoofdlijst, iets wat zelden voorkomt. 9 ATLANTIQUE haalde Roma als best gewaardeerde film Het lukte Rosto met zijn middellange Mati Diop met 4.95 punten zelfs bijna de maximale (44 minuten) Thee Wreckers Tetralogy. 10/11 JUST 6.5 score. De film voert ook de ranglijst van beste Saeed Roustayi Zeggen de lage scores iets over het Nederlandse films aan. Wrang, want 10/11 LILLIAN door de pandemie beïnvloede humeur Rosto overleed voordat de film in Ne- Andreas Horvath van recensenten of waren de films ge- derland te zien was. woon minder goed dan in andere jaren? Traditiegetrouw wordt de lijst van DE 5 HOOGST GENOTEERDE NEDERLANDSE FILMS Of speelt een rol dat nieuwe films van beste Nederlandse films gedomineerd 1 THEE WRECKERS TETRALOGY gevestigde namen (we noemen alleen al door documentaires. Van de best Rosto Paul Verhoeven en Wes Anderson) van- gewaardeerde zes films zijn er vijf 2 FAREWELL PARADISE wege de pandemie werden doorgescho- documentaires. Het bevestigt weer eens Sonja Wyss ven? Of laten de lage scores zich ver- dat we in Nederland beter zijn in het kij- 3 WHITE CUBE klaren doordat recensenten veel films ken naar de realiteit dan de verbeelding Renzo Martens dit jaar niet in de bioscoop zagen, maar in ons hoofd aan het werk te zetten. 4 SIDIK EN DE PANTER gedwongen door corona online thuis? Reber Dosky Kan het zijn dat films online minder JOS VAN DER BURG 5 ALLEN TEGEN ALLEN indruk maken? MET VEEL DANK AAN BERTIL POUWELS Luuk Bouwman

DE BESTE FILMS VOLGENS DE FILMKRANT-REDACTIE

RONALD ROVERS JOOST BROEREN-HUITENGA HUGO EMMERZAEL 1 THE LAST BLACK MAN 1 BACURAU 1 A HIDDEN LIFE IN SAN FRANCISCO Kleber Mendonça Filho Terrence Malick Joe Talbot & Juliano Dornelles 2 ATLANTIQUE 2 LILLIAN 2 EMA Mati Diop Andreas Horvath Pablo Larraín 3 THE SOUVENIR 3 BACURAU 3 THE ASSISTANT Joanna Hogg Kleber Mendonça Filho Kitty Green 4 DA 5 BLOODS & Juliano Dornelles 4 ATLANTIS Spike Lee 4 EMA Valentin Vasijanovitsj 5 ATLANTIS Pablo Larraín 5 BABYTEETH Valentin Vasijanovitsj 5 COLLECTIVE Shannon Murphy Alexander Nanau DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 32

SÁTÁNTANGÓ MEEDOGENLOZE SPIEGEL Een paar jaar na de val van het communisme Eye Filmmuseum en zestien andere filmtheaters maakte Béla Tarr het meesterlijke Sátántángo, vertonen de film van 439 minuten vanaf 31 waarin een apathisch volk zich laat verleiden door december. Hieronder onze vijf favoriete scènes. een nieuwe profeet. We beginnen vooraan.

Waar kunnen we anders beginnen dan die inmiddels beruchte openingsscène, waarin we minutenlang een kudde koeien volgen terwijl die op hun dooie gemak door een Hongaars boerendorp stappen. Het is de film in een notendop: op papier is het niets, maar als visuele ervaring is het eindeloos en mateloos meeslepend. De exact uitgevoerde camerabeweging versus de zich chaotisch voortbewegende kud- de; de schoonheid van de in het volle spectrum van grijstinten gefilmde modderige zooi waar ze doorheen slenteren—het zijn tegenstellingen die de hele film zullen vormen. In feite vertelt die eerste scène bovendien al het hele verhaal van de film: die koeien hebben plotseling complete vrijheid om te gaan en staan waar ze willen, maar hebben geen idee wat ze daarmee aan moeten en volgen dus gewoon hun oude, destructieve patroon. Op naar de slacht. JOOST BROEREN-HUITENGA

Sátántangó is een de keel snoerend epos over de paar bewoners van een gehuchtje die wachten op iemand die hen komt redden, zoals de personages in Wachten op Godot. Hun lot hebben ze buiten zichzelf gelegd en apathisch slijten ze de dagen met roddelen en elkaar begluren en bedriegen. In deze ontwrichte ge- meenschap—beter gezegd: menselijke ruïne—is elke vorm van geestelijk leven af- wezig. Het bestaan is verworden tot met veel alcohol overgoten vegeteren. En zoals altijd leidt machteloosheid tot trappen naar degenen die nog machtelozer zijn. Kin- deren staan onder aan de ladder. Zonder scrupules berooft een jongen zijn zusje op slinkse wijze van het beetje geld dat ze gespaard heeft. Uit woede martelt en vergif- tigt zij een levend wezen dat nog lager in de hiërarchie staat: een kat. Maar het meisje heeft meer moreel besef dan de laveloze volwassenen om haar heen. Uit spijt over haar daad vergiftigt ze zichzelf met de dode kat naast zich. Kalm wacht ze op de dood (“Ze wist dat de engelen al onderweg waren om haar te halen”), omdat die haar meer rust geeft dan het leven. De tragische ondergang van het meisje is een aanklacht tegen het gruwelijke falen van haar lallende volwassen omgeving. Een meedogenloze spiegel. JOS VAN DER BURG

In de stralende regen gluurt een meisje met een dode kat onder haar arm door het raam van de taverne. Ze ziet de beschonken volwassenen losgaan op troostende accordeonmuziek. Het is alsof we in hetzelfde beeld twee parallelle werelden zien die elkaar nooit kunnen kruisen. Je zou denken dat de extatische dansscène wat respijt biedt in de zwart-witte misère van Sátántangó, maar Tarr confronteert ons met de kinderlijke onschuld die verloren gaat met het escapisme van de volwassenen. Wan- neer hetzelfde moment later in de film terugkomt, maar dan geschoten in de taverne vanuit het perspectief van de volwassenen, beseffen we pas echt welk moreel verlies er schuilt in dit Dionysische tafereel. En toch biedt dit moment een beetje troost, al is het maar dankzij de helende muziek van Tarrs vaste componist Mihály Víg, in de film te zien als intrigant Irimiás. Een tip voor onder de kerstboom of om de malaise van 2021 tegen te gaan: de soundtrack van Sátántangó is onlangs voor het eerst op vinyl gezet door Amerikaanse filmdistributeur Arbelos. HUGO EMMERZAEL DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 33

Of de mens van nature goed of slecht is, daar laat Tarr zich niet over uit— hoewel je het laatste zou geloven als je zijn films ondergaat, als beeldschone mokerslagen. Hij laat vooral zien dat een groep—uit zelfbehoud—neigt naar con- formisme, ook als is daar soms een portie sadisme voor nodig. Eenmaal uitge- beend, ontdaan van alle ruis, zijn we ook een speelbal van de natuur en de elemen- ten. De wind is dan ook alomtegenwoordig in Tarrs films, bijna als een levend wezen. In een hypnotische scène voert de wind woest het afval mee in de straat waar de manipulatieve Irimiás en zijn vriend Petrina doorheen lopen. Het doet denken aan de rommel uit het verleden die we ons leven lang bij ons dragen. Zij vinden amper dekking in deze kale wereld waarin ze zich met list eb bedrog staan- de moeten houden, ook als de wind voor de verandering eens mee wil waaien. Die cirkelende luchtstromen zien we alleen als er iets is wat ze in beweging kunnen zetten. Zo is zelfs de wind van iets anders afhankelijk om de duivelstango te dan- sen. MARISKA GRAVELAND

Geen vergezichten, geen symboliek, gewoon een dialoogscène ergens op driekwart van de film, waarin de camera onafgebroken langs de gezichten glijdt. Eindelijk hebben een paar bewoners het lef om charlatan/crimineel/messias Iri- miás aan te spreken op z’n vage plan om het geld van de bewoners op miraculeuze wijze te vermenigvuldigen. Eindelijk durven ze hun twijfel te benoemen, eindelijk durven ze zijn mooie woorden te trotseren. Maar met een even rake als vage mo- noloog weet Irimiás ze meteen weer de andere kant op te praten. En weer trappen ze erin. Een film gemaakt in 1994, aan het eind van het communisme, met kapita- lisme voor de deur. Een verhaal over wolven en schapen en een weg naar nergens. RONALD ROVERS

te worden: “Het standpunt van de schrijver Tarr met het Hongaarse platteland? “Als je ’s BÉLA TARR (IN 1994) OVER SÁTÁNTANGÓ in de roman komt overeen met mijn benade- ochtends om vier uur op het Hongaarse plat- ring bij het maken van films. Hij kijkt vanuit teland staat, dan haat je het, rond het mid- één invalshoek naar de wereld, waarmee niet daguur kun je beginnen ervan te houden en ’s ‘Mijn optimisme grenst aan beweerd wil zijn dat dat de beste is.” Welke avonds wordt je er bang van.” Waarom bang? invalshoek dat is? “Daarvoor moet je naar de “Omdat het Hongaarse platteland eindeloos film kijken of de roman lezen.” Hij glimlacht is. Je kijkt uit over een onmetelijke zee.” krankzinnigheid’ er vrolijk bij, op een manier die menige in- Sátántangó is opgebouwd uit twaalf terviewer tot wanhoop zal hebben gebracht. ‘hoofdstukken’. Het slothoofdstuk heet ‘De Sátántangó is het werk van een uiterst ge­ een sfeer van tijdloze treurigheid. Een pas- Tarr interviewen vereist veel lokaas, in de cirkel sluit zich’; de personages zijn aan het talenteerd filmmaker, die het maken van send decor voor een gesprek over Tarrs films, hoop dat er iets bij zal zitten waarin hij wil eind van de film weer aanbeland op het nul- beelden gemakkelijker afgaat dan het ge­ waarin het altijd regent, mensen er immer op happen. Gaat de film uitsluitend over Hon- punt. Tarr: “De film is opgebouwd als in een ven van interviews, zo bleek in 1994 in een uit zijn elkaar een loer te draaien en de dood garije? “Hij gaat over mensen die in Honga- tango, eerst zes stappen vooruit en dan weer Amsterdams café. de enige menselijke troost is. Meedogenloos rije leven, maar ik denk dat wat hen over- zes terug.” En op mijn vraag: “Ik fatalistisch? toont Tarr in Sátántangó mensen die zijn komt overal in de wereld kan gebeuren. Wat Dan zou ik toch nooit films maken. Ik ben Als de interviewer zich op een sombere, mis- weggezakt in een verlammende apathie en zij beleven is tegelijk algemeen en concreet. juist filmmaker om deze gevoelens de baas te tige decemberdag meldt, mompelt de distri- een gemakkelijke prooi vormen voor valse Maar dat is met alles zo in het leven. Kijk kunnen. Natuurlijk is dat optimisme tegen buteur opgetogen achter zijn hand dat Béla profeten, zoals de politiespion Irimías die naar deze tafel. Wij kunnen zeggen dat dit beter weten in. Het grenst aan krankzinnig- Tarr vandaag goedgehumeurd is. Het is hen een beter leven belooft in ruil voor hun een tafel is, die lijkt op alle andere tafels in de heid.” waar: Tarr glimlacht. Iedereen die bij hem spaarcenten. wereld, omdat je erop kunt leunen en hij vier JOS VAN DER BURG staat glimlacht als aanmoediging mee. Dat Wat trok Tarr aan in het gelijknamige boek poten heeft. Toch is het ook een bijzondere krijg je als je als regisseur de reputatie hebt van László Krasznahorkai? Na een stilte: “Ik tafel, die je niet kunt vergelijken met andere DIT IS EEN INGEKORTE VERSIE VAN EEN INTERVIEW DAT ‘lastig’ te zijn. vind de visie en de stijl van de roman goed, tafels.” OORSPRONKELIJK WERD GEPUBLICEERD IN JANUARI We zitten in een Amsterdams café dat want die komen overeen met mijn opvattin- Maar we kwamen niet voor Plato, dus 1995 IN FILMKRANT #152 | LEES HET VOLLEDIGE wordt gerund door een oude Poolse dame, in gen.” Na enig aandringen om wat concreter proberen we een nieuw lokaas. Wat heeft ARTIKEL OP filmkrant.nl Elke week het laatste filmnieuws? Meld u aan voor de Filmkrant

> filmkrant.nl/nieuwsbrief DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 35

online en offline personae. De film combineert -oor FIELD OF VISION: METAHAVEN logsbeelden, nieuwsfragmenten, online amateurjour- nalistiek en traditionelere documentaire-interviews, dat alles verwerkt en bewerkt via diverse montage- programma’s om dit non-fictie materiaal in een poli- MET ZIJN ALLEN tiek geladen vorm te gieten. The Sprawl is een duize- lingwekkende reflectie op propaganda, desinformatie en populisme en werd daardoor een akelige voorbode van machthebbers à la Bolsonaro en Trump, waar we POSSESSED de afgelopen jaren intiem bekend mee zijn geraakt. ZOMBIES Possessed onderzoekt op zijn beurt al voordat die ge- Het online non-fictieplatform Field of Vision, opgezet door regisseur stalte kreeg onze huidige staat van isolatie. Het is een essayistische lappendeken van op het internet gevon- Laura Poitras (Citizenfour), nodigde de Filmkrant uit om een artikel den videobeelden, geavanceerde user interface de- te schrijven over recente non-fictie uit Nederland. Aanleiding voor signs en flarden uit essays, interviews en manifesten. De film illustreert hoe frustrerend het is om iets te een reflectie op de hyperactuele documentaire-essays van design- willen veranderen aan de verslechterende staat van de collectief Metahaven. DOOR HUGO EMMERZAEL wereld, terwijl je daar fysiek niet toe in staat bent. Daardoor confronteert en tergt de film, maar hij biedt ook steun en troost. Vooral in dat eerder be- Ik word geconfronteerd met het beeld van een jonge ONDERDEEL VAN HET VIRTUELE schreven beeld van Olivia Lonsdale, dat doet denken vrouw, gevangen in een Spartaanse ruimte. Ze ligt ge- Dat Possessed nu profetisch aanvoelt, is niet verba- aan het door mediawetenschapper Mark Deuze om- kluisterd aan bed met een ziekelijke uitstraling; haar zingwekkend voor wie bekend is met het werk van schreven idee dat technologie ons heeft veranderd in flegmatische blik is gefixeerd op de smartphone die Metahaven. Het tweekoppige designcollectief, be- zombies: “We leven voor altijd in media—en in die naast haar ligt. In de buitenwereld is constant conflict staande uit Vinca Kruk en Daniel van der Velden, is eeuwigheid is het aan ons om manieren te vinden om en beweging, maar deze gevangene van de feed lijkt hun tijd wel vaker vooruit, zeker vergeleken met meer het systeem te hacken. [...] In andere woorden: we geïmmobiliseerd te zijn. traditionele filmmakers. moeten zombies worden.” Het is alsof ik in een spiegel kijk. Ook ik voel me Metahaven buigt af van het gebaande pad van de Metahaven geeft ons met Possessed handvatten hier thuis vastgezet, gekluisterd aan bed. Ik ben opge- traditionele, lineaire en humanistische documentaire. waarmee we onze gezombificeerde zelf kunnen omar- steld in exact dezelfde positie als het hoofdpersonage Ze laten zich sturen door opkomende internetesthe- men. Zo levert de film kritiek op ons gemediatiseerde van de film. Ondertussen kijk ik die film op mijn iPad. tiek, cybernetische cultuur en politieke theorie. Hun en gepolitiseerde systeem, zonder te pretenderen dat Zo zie ik mezelf niet alleen figuurlijk weerspiegeld, design- en filmwerk houdt zich bezig met wat het be- het daar zelf buiten staat. Het is een angstaanjagende maar ook letterlijk, in het glas van het scherm. tekent om onderdeel van het virtuele te zijn. Ze heb- verbeelding van het leven in de machine, en juist ben manieren gevonden om vluchtige online ervarin- daardoor kan het ons misschien een beetje geruststel- KNARSENDE TANDWIELEN gen te vertalen naar meer tastbare werken die len: net als de millennial protagonist van Metahaven Het is een zowel griezelige als herkenbare ervaring om reflecteren op de broze relatie tussen onszelf en onze zijn we allemáál bezeten en aan bed gekluisterd. We dit tableau uit Possessed (Metahaven en Rob Schröder, digitale afspiegelingen. zijn dus per definitie nooit écht alleen.

2018) nu , aan het eind van 2020, opnieuw te zien. Hun filmdebuut The Sprawl: Propaganda About EEN LANGERE VERSIE VAN DIT ARTIKEL WORDT Waar het door Olivia Lonsdale gespeelde personage Propaganda (2016) belichaamde hoe de overdaad aan GEPUBLICEERD OP DE FIELD NOTES-SECTIE VAN FIELD (in de credits aangeduid als ‘millennial protagonist’) online data en informatie een aanval vormt op onze OF VISION: fieldofvision.org/field-notes bij eerdere kijkbeurten voornamelijk voelde als de be- lichaming van onze veeleisende relatie met technolo- gie en het internet, wordt ze nu haast een icoon: een beschermheilige voor onze huidige sociaal geïsoleerde staat van zijn. We zitten thuis om onszelf en anderen veilig te houden, terwijl we doomscrollen op onze timelines, op zoek naar glimpen van iets: slecht nieuws, goed nieuws, internetkatten, selfies van vrienden en be- roemdheden, sensualiteit, erotiek, choquerende con- tent, serotonine—noem maar op, zolang het iets is. Natuurlijk, we zitten al veel langer vast in dat scroll- gedrag, dat weet het afschrikwekkende boek The Twit- tering Machine van Richard Semour goed over te bren- gen. Maar onze huidige staat van lockdown confron- teert ons pas écht met hoezeer we vastzitten in de knarsende tandwielen van de virtuele machine. We zijn nu allemaal verworden tot millennial protagonists, 21ste-eeuwse versies van Charlie Chaplin die opgeslokt wordt door de fabriek in Modern Times (1936). DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 36

100UP Honderd jaar samen Het leven als honderdplusser staat centraal Honigmann (O amor natural, 1996; Buddy, in Heddy Honigmanns documentaire 2018) meerdere honderdplussers gedurende 100UP. Omarm je dat leven op die leeftijd enkele jaren. Ze bezocht ze over heel de we- nog? Of is er niets anders meer dan terug­ reld: in Noorwegen slijt Laila Myrhaug haar kijken op vroeger? oude dag tussen de dieren op een afgelegen boerderij, New Yorker Mathilde Freund volgt Natuurlijk valt het meteen op: de fysieke af- nog elke week filmvakken bij de Fordham takeling van de hoofdpersonen in 100UP. University en de Peruviaanse arts Raul Jeri Leven na je honderdste levensjaar gaat ge- draait zelfs nog dagelijkse diensten in een ar- paard met gebreken: schuifelend met een menziekenhuis in Lima. Aandoenlijk is het looprek naar de brievenbus, trillende handen project van oud-olympiër Hans Maier: van- bij de fysiotherapeut, middagdutjes die elk uit zijn appartement in Den Haag runt hij 10UP jaar langer duren. “Het meest deprimerende een website ter ondersteuning van zijn plan van ouder worden,” moppert voormalig voor een Universele Verklaring van de Plich- In een sleutelscène vraagt Zussman haar leeftijd nog voornamelijk je verhalen van sekstherapeut Shirley Zussman, “is dat je fy- ten van de Mens. oudere zus naar het verleden. Dat is geweest, vroeger, maar als je daarin vastloopt ben je siek gezien niet alles meer kan.” Maar dat is Het zijn heel verschillende levens, maar antwoordt die resoluut, en erbij stilstaan is verloren. Dat is met geen van de honderd- slechts een deel van het verhaal, zo betoogt Honigmann legt er subtiel verbanden tussen: verspilde moeite. Waarom nog mijmeren plussers uit 100UP het geval. deze zachtmoedige documentaire vol le- lezen vormt een terugkerend visueel motief, over je overleden moeder als je die tijd ook vensvreugde: ouder worden is ook je blijven net als wandelingen en verjaardagen. Het le- zou kunnen doorbrengen met bijvoorbeeld GUUS SCHULTING ontwikkelen, levenservaring doorgeven of je vert een film op die kijkt als een mozaïek van een kleinzoon? Heel mooi hoe de documen- inzetten voor een betere wereld. het ouder worden, waarin Honigmanns ca- taire vervolgens steeds weer duidelijk maakt 100UP NEDERLAND, 2020 | REGIE HEDDY Voor 100UP (de titel is een tip of the hat mera zoals gewoonlijk een warme aanwezig- dat succesvol ouder worden eigenlijk een HONIGMANN | MET SHIRLEY ZUSSMAN, LAILA naar Michael Apteds geroemde Up-docu- heid is en Honigmann zelf scherpe maar altijd soort compromis is tussen die twee stand- MYRHAUG | 93 MINUTEN | DISTRIBUTIE AMSTELFILM | mentaires) volgde en interviewde Heddy respectvolle vragen stelt. punten: natuurlijk ben je op een bepaalde TE ZIEN VANAF 7 JANUARI, OOK VIA picl.nl

Cassie, die de spanning moeiteloos op- en Een aanmerking op de film zou kunnen PROMISING YOUNG WOMAN afbouwt. Cassie heeft de curieuze hobby om zijn, dat er toch weer gekozen is voor een zich in clubs schijnbaar laveloos door man- witte vrouw om zo’n verhaal te vertellen. nen te laten ‘vinden’. Waanneer die ertoe Terwijl het ook interessant zou zijn om der- Haar revolutie begint hier! overgaan haar te misbruiken – morgen her- gelijke onderwerpen wat meer te belichten innert ze het zich toch niet – blijkt ze brood- vanuit een gekleurd perspectief. Hoeveel mannen zouden een jonge vrouw Dit is zeker ook te danken aan het indrin- nuchter en begint een reprimande die ervoor Door de heftigheid van het thema en de misbruiken als ze haar aan het eind van de gende acteerwerk van Carey Mulligan als moet zorgen dat hij dit nooit meer flikt. intensiteit waarmee het naar beeld is ver- nacht schijnbaar laveloos aantreffen, taald, zal de film voor een deel van het pu- vraagt Promising Young Woman provoce­ bliek confronterend zijn, maar voor dit rend. Carey Mulligan speelt Carrie, een thema werkt dat juist goed. Het gedrag van vrouw die besluit die mannen te de mannen in de film kan gezien worden als ontmaskeren. teleurstellend maar het is ook niet echt ver- bazingwekkend. Een van de dingen die de In het post-#metoo tijdperk was het te ver- film goed doet is laten zien wat er gebeurt bij wachten dat er meer films met het thema een aanranding of verkrachting. Misschien verkrachting de revue zouden passeren. Het dat de film daardoor bij kijkers de ogen zijn er voorlopig nog niet zo vee, en wat er opent. Soms lijkt Promising Young Woman wel kwam was lang niet altijd even smaak- wat hak op de tak, maar het komt uiteindelijk vol. Maar Emerald Fennells Promising Young allemaal samen met een zeer bevredigende Woman laat het thema echt tot zijn recht ko- klap. men. Dat lijkt op het eerste gezicht misschien MANON PORTOS MINETTI niet zo, door de overdaad aan popnummers en de zoete stilering; de esthetiek van de film PROMISING YOUNG WOMAN GROOT- is alsof hij in suiker is gedoopt. Toch werkt BRITTANNIË, 2020 | REGIE EMERALD FENNELL | MET die vorm: het neemt wat van de zwaarte van CAREY MULLIGAN, BO BURNHAM, LAVERNE COX | 113 het onderwerp weg en brengt er humor voor MINUTEN | DISTRIBUTEUR THE SEARCHERS | TE ZIEN in de plaats. PROMISING YOUNG WOMAN VANAF 24 DECEMBER

DROPJE K3 – beiden werden uitgesteld. Maar in deze WONDER WOMAN 1984 Meikeminne Clinckspoor | “Ook al gaat het fantasierijke tweede bioscoopfilm rond het trio Patty Jenkins | Wordt Wonder Woman dan de soms wat raar, Dropje krijgt het voor elkaar.” zijn het de wensen van een Egyptische wenskat eerste superheld die ook bestand blijkt tegen Zo gaat het in de Alleswinkel, waar het vrolijke en vervloekingen door een oude farao die hen in een pandemie? Op de valreep van 2020 krijgt poppetje Dropje (“Het is geen jongen, het is de problemen brengen. het coronajaar toch nog een beetje een block- DE EXPEDITIE VAN FAMILIE VOS geen meisje, het is geen knuffel... Het is TE ZIEN VANAF 16 DECEMBER busterseizoen. Na het Tweede Wereldoorlog- Bob Wilbers | Beladen familieweekends waar je gewoon Dropje!”) vrolijke avonturen beleeft avontuur waarmee de door Gal Gadot gespeelde net te lang en net te dichtbij opgesloten zit met met de jonge én volwassen klanten. In de bio- MISFIT 3 DE FINALE Amazone werd geïntroduceerd, mag de eeuwig een groep jonge en oude mensen waar je oh zo scoop is een kleine greep te zien uit de in totaal Erwin van den Eshof | De eerste film rond tie- jonge heldin in dit eerste vervolg spelen in de veel van houdt maar toch eigenlijk erg weinig 26 afleveringen van elk zo’n 6 minuten die ner-influencer Djamila was in 2017 een door- neonverlichte zandbak van de jaren tachtig. geduld voor hebt. Ja, dat waren nog eens tijden. sinds 9 december worden uitgezonden op slaand succes, met meer dan een miljoen Lees de recensie op filmkrant.nl Wie een beetje wil voelen hoe het ook alweer NPO3. Nederlandse bezoekers en inmiddels remakes in TE ZIEN VANAF 16 DECEMBER was kan terecht bij deze familiefilm, waarin de TE ZIEN VANAF 16 DECEMBER Duitsland en Polen. Ook het vervolg in 2019 kinderen van de familie Vos tijdens een week- deed het behoorlijk. En dus is er nu een derde A CHRISTMAS GIFT FROM BOB end in de Efteling een laatste keer op speur- K3: DANS VAN DE FARAO Misfit-film – expliciet gepresenteerd als laatste Charles Martin Smith | Het op ware gebeurte-

tocht worden gestuurd door hun onlangs Bart Van Leemputten | In werkelijkheid was het in de reeks, maar we weten allemaal hoe het nissen gebaseerde A Street Cat Named Bob uit

overleden opa. corona dat dit voorjaar roet in het eten gooide kan gaan met succesformules. 2016, over een zwerver die zijn leven op de rails TE ZIEN VANAF 16 DECEMBER voor een tour en nieuw album van meidenband TE ZIEN VANAF 16 DECEMBER krijgt dankzij de kat waarvoor hij gaat zorgen,

DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 37

DAVID BYRNE’S AMERICAN UTOPIA Hopen tegen de klippen op Vergeet gewone concertfilms: het door verkiezingen is 20% en de gemiddelde kie- Spike Lee geregisseerde David Byrne’s zersleeftijd 57 jaar. Leve de democratie, mo- American Utopia is veel meer dan een sim­ gen we er zelf bij denken. Imposant is Byr- pele registratie. Tussen de aanstekelijk dy­ ne’s uitvoering van Janelle Monaé’s namische banduitvoeringen van zijn songs protestlied ‘Hell You Talmbout’, over het po- door geeft Byrne zijn visie op Amerika. litiegeweld tegen zwarte Amerikanen. Ter- Somber, maar ook hoopvol. Of toch niet? wijl Byrne zingt zien we foto’s van ver- moorde jonge en oude zwarte Amerikanen. Een concertfilm die met kindertekeningen begint? Ja, we zien het goed. Vervolgens zingt de 68-jarige David Byrne (every inch a gentleman en verbazingwekkend goed bij stem) op het podium van het prachtige oude THE BURNT ORANGE HERESY Hudson Theatre in Manhattan, begeleid door een tiental muzikanten waarvan de helft percussionisten, een lied over de men- THE BURNT ORANGE HERESY selijke hersenpan. Daarbij heeft de zanger een model van onze hersenen in zijn handen. Geen toeval dat hij met een nummer over het Zwendel in de kunstwereld (volwassen) brein begint, want daarover heeft Byrne wat te melden. Hij wijst op de List en bedrog, daar draait het om in de iets tenopstand van Parijs ’68, maar bleef kloof tussen kinderen en volwassenen: te gladde boekverfilming The Burnt Orange sindsdien uit het oog van het publiek. “De “Kinderen zoeken verbinding, volwassenen Heresy. Kunstcriticus en -handelaar span­ Salinger van de beeldende kunst”, noemt discrimineren.” Hij voegt eraan toe dat de nen samen voor een oplichting, maar dat handelaar Joseph Cassidy (Mick Jagger in mens bij het opgroeien “dommer en dom- loopt anders. sleaze-modus) hem. mer” wordt. En conformistischer en kleur- Er valt een hoop plezier te beleven aan de lozer, suggereert de grijze wereld op het po- Eigenlijk weet je vanaf het begin al dat je hem vier hoofdrolspelers in topvorm. Regisseur dium. Byrne en alle bandleden dragen grijze niet kan vertrouwen. De gelikte kunstcriti- Giuseppe Capotondi (La doppia ora, 2007) pakken en staan in een grijs decor dat om- cus James Figueras (Claes Bang uit The maakte alleen één verkeerde keuze: waar de zoomd wordt door een grijs sliertengordijn. Square, 2017) steekt een overtuigend verhaal bronroman van Amerikaan Charles Wille- Het woord utopia in de titel van de show af over de waarde van kunst en verleidt daar- ford zich afspeelt in het broeierige Florida en moet wel ironisch bedoeld zijn, vermoedt de DAVID BYRNE’S AMERICAN UTOPIA mee een groep Amerikaanse toeristen in Mi- de artificiële kunstwereld van Warhol en kijker. Als Byrne fragmenten uit het non- laan om zijn lijvige boek Power of the Critic Koons op de hak nam, verplaatste Capotondi sensgedicht ‘Ursonate’ van Kurt Schwitters Maar Byrne is ook een Amerikaan en dus aan te schaffen. Hij knoopt daarna een zijn verfilming naar het luxueuze Como- voordraagt en zegt dat de dadaïsten onzin gezegend met optimisme tegen de klippen praatje aan met Berenice Hollis (Elizabeth meer. Hier geen discussies over ‘het einde gebruikten om zin te geven aan een zinloze op. Aan het einde van het optreden wordt Debicki), die zijn opzichtige avances met ge- van waardevolle kunst’, zoals die werd inge- wereld, lijken we in een dansen-op-de-vul- duidelijk dat hij het woord utopia niet iro- mak pareert. Toch liggen ze later die avond luid door de popart, maar juist aandacht kaan-show terecht te komen. Zeker als de nisch, maar serieus bedoelt. Byrne citeert bij elkaar in bed. Wie houdt wie hier voor de voor de weelde en traditie van de Europese band losbarst in het door dadaïst Hugo Ball James Baldwin, die ondanks alles in Amerika gek? kunstelite. Ook die traditie is eigenlijk een geïnspireerde Talking Heads-nummer ‘I bleef geloven: “Ik geloof nog steeds dat we The Burnt Orange Heresy is een film vol groot oplichtingsspel, zal Capotondi vast Zimbra’. Laten we nog even uit ons dak gaan, iets kunnen doen in dit land dat niet eerder is dubbele bodems en schijnbewegingen. Ie- bedoelen, maar het punt verdwijnt ergens in want de wereld vergaat toch wel, lijkt de gedaan.” Gelooft Byrne het echt? Dat het op- dereen draait de ander een loer, met als doel de luxe verpakking. boodschap. treden eindigt met de Talking Heads-klas- uit elke situatie een financieel slaatje te GUUS SCHULTING Tussen de geweldig dynamisch uitge- sieker ‘Road to Nowhere’ doet toch anders slaan. De thriller speelt zich af in de kunst- voerde nummers door horen we meer doom vermoeden. wereld en de zwendel waarmee Figueras en en gloom van Byrne. Hij herinnert zich dat JOS VAN DER BURG Hollis zich inlaten draait om het afhandig THE BURNT ORANGE HERESY GROOT- hij in 1976 voor het eerst in zijn leven een te- maken van een kunstwerk van de terugge- BRITTANNIË, 2019 | REGIE GIUSEPPE CAPOTONDI | MET levisie kocht, omdat hij dacht dat hij daarvan DAVID BYRNE’S AMERICAN UTOPIA trokken schilder Jerome Debney (Donald CLAES BANG, MICK JAGGER, ELIZABETH DEBICKI | 99 iets zou leren over zichzelf en zijn mede-­ VERENIGDE STATEN, 2020 | REGIE SPIKE LEE | 105 Sutherland). Debney werd een legende toen MINUTEN | DISTRIBUTIE CINÉART | TE ZIEN VANAF 7 Amerikanen. Niet dus. Nog een weetje van MINUTEN | DISTRIBUTIE UNIVERSAL | TE ZIEN VANAF 14 hij een leeg doek ophing tijdens de studen- JANUARI Byrne: de opkomst bij lokale Amerikaanse JANUARI

was ook al een kerstfilm. Dit vervolg vinkt dus zaam, maar de verstrengeling van rouwgevoe- #434. ‘Een en ander is niet erg verrassend, keurig het lijstje af. De regie is ditmaal in han- lens en emotionele onzekerheden maakt van de maar de belevenissen van deze uiteindelijk den van Amerikaan Charles Martin Smith, die in film een boeiende achtbaanrit.’ Lees de recensie sympathiek geworden personages kijken best ieder geval een uitstekend CV heeft wat betreft op filmkrant.nl soepel weg.’ Lees de recensie op filmkrant.nl dierenregie: van Air Bud (1997, over een basket- TE ZIEN VANAF 17 DECEMBER TE ZIEN VANAF 24 DECEMBER ballende hond) via Dolphin Tale (2011, over een dolfijn zonder staart) tot A Dog’s Way Home ZWAAR VERLIEFD! 2 POESLIEF MET KERSTBONUS (2019, over – nou ja dat dus). Marc Willard | In boekvorm kreeg het vervolg op Mark Verkerk | Mark Verkerk liet met De nieuwe TE ZIEN VANAF 17 DECEMBER Chantal van Gestels bestseller Zwaar verliefd de wildernis (2013) en De wilde stad (2018) al zien titel Zwaar beproefd. De producenten van de ZWAAR VERLIEFD! 2 uit de voeten te kunnen met natuur in zowel zijn DNA succesvolle verfilming, die in 2018 meer dan meest grootse als zijn kleinste vormen. Poeslief Maïwenn | De dood van een grootvader die de 250 duidend bezoekers trok, nummeren liever LE MEILLEUR RESTE À VENIR draait om Abatutu, dankzij De wilde stad de familie bijeenhield, brengt verborgen problemen gewoon door. Maar beproefd wordt de eind- Alexandre de La Patellière en Matthieu bekendste filmkat van Nederland. Met deze aan de oppervlakte in Maïwenns vijfde speel- goed-al-goed van Isa en Ruben hier alsnog. In Delaporte | De trailer doet vermoeden dat dit Amsterdamse kater als gids schotelt Verkerk ons film. ‘Een fraai staaltje vitale cinema met Louis deel één vonden ze elkaar, maar net nu ze gaan komische drama zwaar leunt op kolderieke, een reeks fijne kattenvideo’s voor. De film was in

Garrel en Fanny Ardant’, schreef Ivo De Kock in samenwonen lijken er voor beiden kapers op de typische Franse humor van het belegen soort. september al te zien, maar keert nu terug in de

de Filmkrant #435. De film is, zo stelt hij, ‘bij kust. Dat valt in de praktijk gelukkig best mee, zalen met wat seizoensgebonden extraatjes.­ momenten wat hyperkinetisch en zelfgenoeg- TE ZIEN VANAF 17 DECEMBER schreef Maricke Nieuwdorp in de Filmkrant TE ZIEN VANAF 24 DECEMBER

DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 38

gevoelens. Zo triviaal is het op een toneelstuk der in het intrigerende Daphne een dertiger RIALTO gebaseerde Rialto niet. op die uit angst voor kwetsbaarheid in de Colms geheime ontmoeting oogt eerder liefde afstandelijk bleef. Met Rialto levert hij als een reactie op de zich plotseling opstape- weer een intrigerende karakterstudie af. Dat Man in vrije val lende druk in zijn leven. Als een hopeloze de film minder verrast dan Daphne ligt niet ontsnappingspoging. Colms moeder rekent aan de uitstekende acteurs, maar aan het on- Een man in crisis is geen origineel filmon­ op zijn steun na het overlijden van zijn vader. derwerp. Want Rialto is bepaald niet de eer- derwerp, maar een vrije val zoals in het in Die was een tirannieke alcoholist en na zijn ste film over een man in een diepe crisis. We Dublin spelende Rialto komen we niet vaak dood lijkt Colm zich af te vragen wat voor kunnen wel ongeveer raden hoe zo’n film tegen. Je kunt ook overdrijven met een op­ vader hij voor zijn twee kinderen is. Zijn af- verloopt, al komt het uit de lucht vallende eenstapeling van ellende. Maar de acteurs wezige blik thuis en de vechtrelatie met zijn hoopvolle einde van Rialto nogal ongeloof- maken de film de moeite waard. zoon (‘luie lamstraal’) suggereren dat er iets waardig over. Het drama was verrassender niet goed gegaan is in het gezin. Als hij door geweest als het vanuit het perspectief van De 46-jarige Colm lijkt zijn leven aardig op een fusie van zijn bedrijf als overtollige ma- Colms vrouw en kinderen naar Colms crisis orde te hebben. Hij is getrouwd met een zorg- nager de laan wordt uitgestuurd, duwt dat had gekeken. Hoe voelt het om je man of je

HILLBILLY ELEGY zame vrouw, heeft twee tienerkinderen en hem helemaal naar de rand van de afgrond. vader te zien veranderen in een zwijgend, werkt al dertig jaar bij een containerbedrijf in Pijnlijk voelbaar is dat hij zichzelf als een verward raadsel? Graag die film over grenze- de haven van Dublin. Geen spectaculair maar mislukking ziet. Begrip en affectie zoekt hij loze machteloosheid. een rustig kabbelend leven. Dat de schijn be- niet thuis, maar bij de betaalde-seksjongen, JOS VAN DER BURG driegt, wordt meteen in het begin van Rialto, met wie hij, juist doordat zij vreemden zijn, de naam van een wijk Dublin, duidelijk als een vertrouwelijke band krijgt. Doordat Colm een betaalde neukafspraak heeft met Colm thuis zwijgt over wat er met hem aan RIALTO IERLAND/GROOT-BRITTANNIË, 2019 | REGIE een jonge knul. Het is de eerste keer dat hij de hand is – hij kiest voor een vlucht in alco- PETER MACKIE BURNS | MET TOM VAUGHAN-LAWLOR, zoiets doet, zegt hij. Waarom hij het doet, is hol – moet het wel tot een uitbarsting ko- TOM GLYNN CARNEY, MONICA DOLAN | 90 MINUTEN | gissen, maar er is meer aan de hand dan toe- men. DISTRIBUTEUR ARTI FILM | TE ZIEN VANAF 7 JANUARI, RIALTO geven aan lang onderdrukte homoseksuele Regisseur Peter Mackie Burns voerde eer- OOK VIA picl.nl

WORDS ON BATHROOM WALLS Escaperoom zonder uitgang De Duitse regisseur Thor Freudenthal ver­ een tiener ook nog worstelt met een psychi- weeft (zelf)liefde en acceptatie met het sche aandoening wordt, zoals Adam aan- verhaal van een tiener die worstelt met geeft, “je leven een escaperoom zonder uit- schizofrenie. Een onderhoudend en enigs­ gang”. Het scenario van Nick Naveda, zins humoristische voorstelling van gees­ gebaseerd op de gelauwerde roman van Julia tesziekte. Walton, weet op enkele momenten de val- kuilen en (visuele) clichés van verhalen rond “Ik heb de ziekte, maar ik ben niet de ziekte een psychische aandoening te vermijden. De zelf.” Dit was de les die de pientere Adam scènes waarin de film dreigt te vervallen in (Charlie Plummer) van zijn moeder (Molly een standaard tienerdrama, worden gered Parker) meekreeg. De tiener ziet dingen die doordat Naveda zich op Adams karakteront- er niet zijn en vertoont chaotisch gedrag: wikkeling richt. waanideeën, auditieve en visuele hallucina- Adam houdt zijn geestesziekte geheim en WORDS ON BATHROOM WALLS ties; het is een uiting van zijn schizofrenie. doet op zijn nieuwe school zijn best om de Na een psychotische periode wordt hij ge- aandacht te ontlopen. Zijn psychische kwel- verhaal maar de regie van Freudenthal (Diary Words on Bathroom Walls, een licht coming-­ schorst. Halverwege het schooljaar gaat hij ling en verwarring is zichtbaar wanneer hij of a Whimpy Kid, Percy Jackson: Sea of Mon- of-agedrama met een vleugje romantiek. naar een katholieke middelbare school, een direct in de camera spreekt, vaak tot een van sters) zorgt voor een licht en toch doordrin- kans om zichzelf opnieuw uit te vinden. Hij zijn psychiaters. De innerlijke wereld en gend eindresultaat. GISELLE DEFARES wordt verliefd op zijn klasgenote Maya (Tay- chaos in Adams hoofd is weergegeven via De grillige aard van de geestesziekte lor Russell), maar je kan jezelf nooit ontlo- speciale effecten. Een donkere voice-over brengt hij goed naar voren, maar de Holly- WORDS ON BATHROOM WALLS VERENIGDE pen. geeft zijn diepste, meest duistere angsten wood-behandeling van het onderwerp zorgt STATEN, 2020 | REGIE THOR FREUDENTHAL | MET Het coming-of-age-genre toont altijd al weer. Hallucinaties zijn er in de vorm van de er wel voor dat er maar weinig aandacht is CHARLIE PLUMMER, TAYLOR RUSSELL EN MOLLY een gedramatiseerde weergave van de pieken hippie Rebecca, een bodyguard en de geile voor het belang van medicatie en therapie. PARKER | 111 MINUTEN | DISTRIBUTIE THE SEARCHERS | en dalen tijdens de adolescentie. Wanneer tiener Joquin. Adams angsten domineren het Optimisme en liefde voert de boventoon in TE ZIEN VANAF 7 JANUARI

RUN coscenarist en hoofdrolspeler is. Hij speelt een imago wat op te vijzelen. TE ZIEN VANAF 14 JANUARI Aneesh Chaganty | Het zorgvuldig gestructu- Britse spion die in 1939 naar een kostschool TE ZIEN VANAF 7 JANUARI reerde leven van moeder Diane en haar zeven- voor meisjes wordt gestuurd, waar dochters BLOODY NOSE, EMPTY POCKETS tienjarige dochter Chloe, van thuisscholing tot van hooggeplaatste Nazi’s les krijgen en waar BLACKBIRD Bill en Turner Ross | Camera’s volgens het laat- groenten uit eigen tuin, lijkt op het eerste één van zijn collega’s tijdens een undercoverop- Rogel Michell | Remake van de Deense film Silent ste etmaal voor de sluiting van een buurtkroeg gezicht behoorlijk idyllisch, ook al zit Chloe in dracht verdween. Heart (Bille August, 2014), met Susan Sarandon aan de rand van Las Vegas, waar een zeer gemê- een rolstoel. Maar dat deze niuwe film van de TE ZIEN VANAF 7 JANUARI in het middelpunt als matriarch die haar familie leerd en grondig doorgeslempt gezelschap makers van de simmem desktophorror Sear- om zich heen verzamelt omdat ze euthanasie afscheid neemt. De hybride film van de broers ching (2018) veelvuldig knipoogt naar het werk THE VERY EXCELLENT MR. DUNDEE gaat plegen. ‘De Denen weten als geen ander dat Bill en Turner Ross is een prachtige vorm van van horrormaestro Stephen King, doet al ver- Dean Murphy | De Australische regisseur familieweekenden een voedingsbodem zijn voor georkestreerd naturalisme, schreef Omar Larabi moeden dat het een wending zal nemen. Murphy maakt nu alweer ruim vijftien jaar werk explosief melodrama’, schreef Omar Larabi in de in de Filmkrant #435. ‘De gemeenschapszin TE ZIEN VANAF 24 DECEMBER in de slipstream van Paul “Crocodile Dundee” Filmkrant #434. ‘Michell beseft dit en heeft voor blijkt min of meer geënsceneerd. De niet-pro- Hogan: hij maakte komedies waarin Hogan de zijn Angelsaksische heruitvoering ook de klini- fessionele acteurs kregen van de filmmakers SIX MINUTES TO MIDNIGHT hoofdrol speelde en regisseerde ook het sche, grauwe Scandinavische mise-en-scène enkele aanwijzingen, maar het belangrijkste Andy Goddard | Van de wilde en absurdistische “intieme kijkje achter de schermen” Hanging geleend, hoewel de plot zich afspeelt in de New was dat de stamgasten zich als stamgasten humor waar stand-upkomiek Eddie Izzard om with Hoges. In deze nieuwe meta-komedie Yorkse Hamptons (en de film werd gedraaid aan zouden gedragen. Dat is grandioos gelukt.’ Lees bekend staat, is niets terug te vinden in dit speelt Hogan zichzelf, als oudere filmster die de Engelse zuidkust).’ Lees de recensie op film- de recensie op filmkrant.nl brave historische drama, waarvan Izzard de wanhopige pogingen doet zijn verwaterde krant.nl TE ZIEN VANAF 14 JANUARI DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 39

THE TUNNEL Vader en dochter in de tunnel EL FATHER PLAYS HIMSELF Vader en zoon in de jungle ker Mo Scarpelli (Anbessa, 2019) kreeg van vader en zoon toestemming om achter de schermen van het project te filmen. In El Father Plays Himself zien we hoe de relatie tussen de twee Jorges onder spanning komt te staan tijdens de zes weken durende opna- mes in the middle of nowhere. Scarpelli’s intieme film is in die zin meer dan een making-of, en draait vooral om de zoon die probeert te accepteren wie zijn va- der is, zonder dat hij smacht naar begrip of vergiffenis. Omdat Thielen Armand weet dat zijn vader niet zal veranderen. Zie de di- THE TUNNEL verse draaidagen waarop Thielen Armand zijn vader flessen rum toeschuift omdat De Noorse rampenfilm The Tunnel laat naarmate de vlammen en de zware, dichte EL FATHER PLAYS HIMSELF “nuchter acteren” toch niet zou werken. menselijke veerkracht zien ten tijde van een rook de tunnel in duisternis smoort. Deze bacchanalen ontaarden steevast in crisis. Onder het melodrama zit een verkapt Regisseur Pål Øie kiest grotendeels voor Een jonge filmmaker cast zijn alcoholisti­ ongenoeglijke taferelen waarin Thielen eerbetoon aan de reddingswerkers. een waarheidsgetrouwe benadering en leunt sche vader in de hoofdrol van zijn tweede Hedderich zich met zijn maniakale ge- niet op speciale effecten om de spanning op speelfilm La Fortaleza. Documentairema­ schreeuw manifesteert als een onmogelijke Het Noorse winterlandschap is door de lens te voeren. In het alledaagse bouwt hij het ker Mo Scarpelli toont in het ontluisterende man. Bovendien brengt hij meermaals de van cameraman Sjur Aarthun een streling drama op door zich op de vele personages te en ontroerende El Father Plays Himself de productie in gevaar. voor het oog, met zijn besneeuwde bergen en richten. Ieder krijgt zijn eigen motivatie om totstandkoming van die Venezolaanse film. Een van zijn secondanten raadt de regis- kronkelende wegen, maar in de verkeersa- zich hier doorheen te slepen, nog bovenop seur af de film met zijn vader te maken, die ders ligt het gevaar voortdurend op de loer. basale overlevingsdrift – of ze zich nu buiten Het voor een Tiger Award genomineerde La dan al zeurt over de hoogte van zijn honora- De voormalige reddingswerker en alleen- of in de tunnel bevinden, slachtoffer of red- Fortaleza ging vorig jaar in première op het rium. Maar de jonge filmmaker heeft geen staande vader Stein Berge is drie jaar na het der zijn. Filmfestival Rotterdam. De tweede speelfilm keuze: “Dit is de film die ik aan het maken overlijden van zijn vrouw klaar voor de vol- De vele bijrollen pakken niet goed uit voor van de in Canada woonachtige Venezolaan ben.” Op zulke momenten voel je hoezeer het gende stap samen met Ingrid, maar voor zijn de film. De persoonlijke problemen van de Jorge Thielen Armand draait om de alcoho- maken van La Fortaleza moet leiden naar de tienerdochter Elise, die nog worstelt met het bijfiguren worden niet genoeg uitgewerkt om listische Roque (gespeeld door zijn vader catharsis waar Thielen Armand naar ver- verdriet, is de verandering bijna ondraaglijk. hun aanwezigheid in de film te rechtvaardi- Jorge Thielen Hedderich) die te midden van langt. Maar hoeveel moet zijn vader daar- Wanneer een tankwagen vol benzine in een gen. De derde akte zakt dan ook in door een de economische crisis de hectiek van de voor lijden? Wanneer mag je een film exploi- tunnel een catastrofale explosie veroorzaakt, bijna ongeïnspireerde voorspelbaarheid. Venezolaanse hoofdstad Caracas verruilt tatief noemen? Want Scarpelli illustreert in bereidt Stein zich voor om de ramp te be- Uiteindelijk blijft, in weerwil van de inwis- voor een vervallen hutje in het Amazone- mismoedige scènes hoe ver de vader bereid strijden, niet wetende dat zijn dochter vast- selbare plot, een bij vlagen aardige, ouder- gebied. Hier hoopt hij zijn leven te beteren. is te gaan voor zijn goudoogst. Het zijn treu- zit in de duisternis van de tunnel. Wordt deze wetse rampenfilm. Die is op zijn sterkst Maar de zucht naar drank en goud (in feite rige schouwspelen, omdat je weet dat hij het vreselijke beproeving een louterend middel wanneer hij toont hoe een klein moment van fungeert rum als het denkbeeldige El Do- niet doet voor zijn zoon. voor de gespannen vader-dochterrelatie? onoplettendheid genoeg is om zich griezelig rado) blijkt destructiever dan verwacht, Het genre van de rampenfilm maakt vaak snel een tragedie te laten ontvouwen. waardoor Roque dreigt te worden verzwol- OMAR LARABI gebruik van een formule en ook in The Tun- gen door de jungle. nel ontkom je niet aan het verplichte melo- GISELLE DEFARES La Fortaleza is deels gebaseerd op het le- EL FATHER PLAYS HIMSELF GROOT- drama. Daaronder zit een verkapt eerbetoon ven van Jorge Thielen Hedderich, die al de- BRITTANNIË/VENEZUELA/ITALIË/VERENIGDE STATEN, aan de reddingswerkers. Na een fijne inlei- THE TUNNEL NOORWEGEN, 2019 | REGIE PÅL ØIE | cennia verslaafd is aan alcohol, en in de jaren 2020 | REGIE MO SCARPELLI | 105 MINUTEN | ding over de drang van de automobilisten om MET THORBJØRN HARR, LISA CARLEHED, YLVA negentig illegaal werkte in goudmijnen in de DISTRIBUTIE HERRIE FILM & TV | TE ZIEN VANAF 17 met Kerstmis naar huis te gaan, wordt het FUGLERUD | 105 MINUTEN | DISTRIBUTIE SEPTEMBER Venezolaanse wildernis. Documentairema- DECEMBER, OOK VIA picl.nl claustrofobische gevoel van dreiging groter FILM | TE ZIEN VANAF 7 JANUARI

LA DEA FORTUNA saaiheid wordt extra aangezet in hun nieuwste tintjes – ten eerste speelt Famke Janssen een Ferzan Özpetek | Blaast de plotselinge zorg samenwerking, waarin McCarthy’s personage belangrijke bijrol en ten tweede speelt de over- voor twee kinderen nieuw leven in de relatie van letterlijk ‘de meest gewone vrouw ooit’ is. Een val op de Spaanse centrale bank zich af tijdens Arturo en Alessandro? Of is de kloof tussen de kunstmatige-intelligentie-met-bewustzijn de WK-finale van 2010, tussen Nederland en twee inmiddels te diep? Dat is het uitgangs- selecteert haar om die reden als proefkonijn in Spanje. punt van deze Italiaanse bioscoophit. Een een test om te zien of hij de mensheid uit zal TE ZIEN VANAF 14 JANUARI ‘warm, maar soms ook heftig melodrama’, aldus roeien of niet. Guus Schulting in de Filmkrant #434. ‘Mensen TE ZIEN VANAF 14 JANUARI THE LAWYER veranderen, zijn onvoorspelbaar en groeien uit Romas Zabarauskas | Deze Litouwse productie elkaar. Dat besef doet pijn, maar – zo betoogt WAY DOWN wordt geafficheerd als de eerste speelfilm uit de Özpetek in zijn film – als je je ermee verzoent Jaume Balagueró | De Spaanse regisseur Bala- Baltische staten met een homoseksuele hoofd- krijgt je leven nog meer betekenis.’ Lees de gueró maakte naam met [Rec] (200&) en enkele persoon. Deze Marius, een succesvolle bedrijfs- recensie op filmkrant.nl WAY DOWN vervolgen, een serie horrorfilms die uiterst jurist, vindt in het kielzog van de dood van zijn TE ZIEN VANAF 14 JANUARI effectief de gimmick inzetten dat ze geheel uit vader een onverwachte liefde met de van oor- delen: de ‘wilde’ films, meestal geregisseerd found footage bestaan. In zijn nieuwste film sprong Syrische sekswerker Ali. SUPERINTELLIGENCE door Paul Feig (Bridesmaids, 2011; The Heat, zoekt hij het in een heel ander soort spanning: TE ZIEN VANAF 15 JANUARI Ben Falcone | De films van komediester Melissa 2013; Spy, 2015) en het tammere werk dat ze die van een bankoverval. De Brits-Spaanse McCarthy zijn grofweg in twee groepen te ver- maakt met haar echtgenoot Ben Falcone. Die coproductie heeft maar liefst twee Nederlandse JOOST BROEREN-HUITENGA DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 40

kers in Nederland & identiteit Metropolis zo 20.12 20.12, ma 4.1 | A Bigger Splash The Human Voice do 24.12 | vr 15.1 | Cinemini Klein maar 4 Kriterion vr 18.12, di 29.12 | Burn After Son-Mother do 17.12 | There is fijn zo 20.12, zo 27.12 | Classics Roetersstraat 170 | 020‑623 Reading za 19.12, ma 21.12 | The No Evil do 14.1 | Focus on Fass­ Dust in the Wind vr 18.12 | North 1709 | kriterion.nl Grand Budapest Hotel za 19.12 binder Welt am Draht za 16.1 | by Northwest di 22.12 | De wit- Eve’s Bayou ma 21.12 | Eve’s | The Human Voice di 22.12 | Io Jeugd Iedere woensdag, zater- te waan do 17.12 | Eye on Art Bayou za 26.12 | How to Move I sono l’amore wo 23.12 | Moon- dag en zondag. Filmliga: Structures di 22.12 | wo 23.12 | How to Move II wo 6.1 rise Kingdom di 22.12, do 24.12 | 4 Studio/K Agenda Ramón Gieling Fatum (Room | In a Whisper zo 20.12 | Moffie Orlando ma 21.12, di 5.1 | Snow- Timorplein 62 | 020-692 0422 216) za 19.12 | Kort ma 21.12, wo 13.1 | Tales from The Hood piercer do 17.12 | The Souvenir | studio-k.nu Programmagegevens voor de Filmkrant #437 moeten vóór vrij- wo 23.12 | Leven met je ogen vr 18.12 vr 18.12 | Suspiria za 19.12, wo Premières DNA do 17.12 | The dag 8 januari naar de redactie worden gemaild (agenda@film- vr 18.12 | Tramontana do 17.12 4 Lab111 23.12, za 2.1 | We Need to Talk Human Voice do 24.12 | Promi- krant.nl). De Filmkrant is niet verantwoordelijk voor onjuiste | Restored & Unseen La véri- Arie Biemondstraat 111 | 020- About Kevin do 17.12, zo 20.12, di sing Young Woman do 24.12 | vermeldingen of wijzigingen. Aanvangstijden en nadere infor- té ma 28.12 616 9994 | [email protected] | 5.1 | Wittgenstein zo 20.12 The Truffle Hunters do 24.12 | matie vindt u op de websites van de betreffende theaters. De 4 FC Hyena lab111.nl 4 The Melkweg Wonder Woman 1984 do 24.12 volgende Filmkrant verschijnt op woensdag 20 januari en loopt Aambeeldstraat 24 | 020-363 Classic Total Recall do 17.12, Lijnbaansgracht 234a | 020- 4 Filmtheater De Uitkijk t/m woensdag 24 februari. 8502 | fchyena.nl vr 18.12, ma 21.12, wo 23.12, za 5318181 | melkweg.nl Prinsengracht 452 | 020-223 Love Actually za 25.12 | Premi­ 26.12, zo 27.12 | 1984 Bever- Phil Lynott zo 20.12 | Cine Mar 2416 | uitkijk.nl ALKMAAR 24.12 | Calamity ma 21.12, zo ères Promising Young Woman ly Hills Cop za 19.12 | Body Dou- Surf Movie Night di 19.1 | Cool Promising Young Woman ma 4 Filmhuis Alkmaar 27.12, wo 30.12, zo 3.1 | De expe- do 24.12 | Wonder Woman 1984 ble di 22.12 | Footloose vr 18.12 | Japan Anime Perfect Blue za 21.12, wo 23.12, do 24.12 | Klas­ Pettemerstraat 3 | 072-520 ditie van familie Vos wo 23.12, do 17.12 Gremlins wo 23.12 t/m zo 27.12 19.12 | Tokyo Godfathers za sieker Wings zo 20.12, zo 27.12 2022 | filmhuisalkmaar.nl zo 27.12, ma 28.12 , za 2.1 | Wolf- 4 Het Ketelhuis | The Karate Kid ma 21 dec | A 19.12 | Specials Fish Tank di 12.1 | Film & boek My Salinger Year walkers wo 23.12, ma 28.12, wo Westergasfabriekterrein | Nightmare on Elm Street do 4 The Movies Ghost World di 5.1 | Me and You wo 23.12 30.12, za 2.1 Pazzanistraat 4 | 020-684 17.12 | The Terminator zo 20.12 Haarlemmerdijk 161 | 020- and Everyone We Know di 29.12 0090 | ketelhuis.nl | Marilyn Monroe The Asp- 638 6016 | themovies.nl | Nowhere di 22.12, di 19.1 ALMELO AMERSFOORT Premières 100Up do 7.1 | La dea halt Jungle zo 20.12, wo 30.12 Premières Blackbird do 14.1 4 Filmhuis Almelo 4 Filmtheater De Lieve Vrouw fortuna do 14.1 | Le meilleur | Gentlemen Prefer Blondes za | The Human Voice do 24.12 | APELDOORN Elisabethhof 4 | 0546-850 Lieve Vrouwestraat 13 | reste à venir do 24.12 | De slag 19.12, za 26.12 | How to Marry A Promising Young Woman do 4 Filmtheater/Podium Gigant 264 | filmhuisalmelo.nl 033‑422 6555 | lievevrouw.nl om de Schelde do 17.12 | Slalom Millionaire ma 21.12, di 29.12 | 24.12 | De slag om de schel- Nieuwstraat 377 | 055‑521 Adam vr 8.1, wo 13.1 | Der Fall Premières 100UP do 7.1 | DNA do 14.1 | Undine do 24.12 | Nog The Misfits ma 28.12 | Niagara de do 17.12 | The Truffle Hunters 6346 | gigant.nl Collini vr 15.1 | Gli anni più bel- do 17.12 | La dea fortuna do 14.1 te zien Calamity | Kom hier dat wo 23.12 | The Seven Year Itch do 24.12 Premières 100UP do 7.1 | Am- li vr 18.12 | The Human Voice do 24.12 | Le ik u kus | Police | Wolfwalkers vr 18.12, vr 25.12 | Some Like It 4 Rialto monite do 17.12 | Antoinette meilleur rest à venir do 24.12 | Psychoanalyse & Film Viridi- Hot di 22.12, do 24.12, do 31.12 Ceintuurbaan 338 | 020‑676 dans le Cévennes do 17.12 | The ALMERE | Promising Young Woman do ana wo 20.1 | Scènes voor een | Tilda Swinton Adaptation. 8700 | rialtofilm.nl Assistant do 17.12 | De been- 4 Het nieuwe filmhuis/De 24.12 | Six Minutes to Midnight huwelijk Lilting zo 10.1 | Special di 22.12, wo 6.1 | The Beach zo Premières La haine do 7.1 | tjes van Sint-Hildegard do 17.12 nieuwe bibliotheek do 7.1 | De slag om de Schelde | Bloody Noose, Empty Pockets Stadhuisplein 101 | 036-548 do 17.12 | Son-Mother do 17.12 zien in Lab111, bewees Mon- do 14.1 | A Christmas Gift from 6000 | denieuwebibliotheek. | There is No Evil do 14.1 | The Marilyn Monroe roe dat ze wel degelijk kon Bob do 17.12 | Concert: A Beet- nl/hetnieuwefilmhuis Truffle Hunters do 24.12 | Un- acteren. Dat het daarna toch hoven Journey do 17.12 | La dea The Assistant za 2.1, zo 3.1, vr dine do 24.12 | Dag van de kor­ Lab111 toont acht films van men Prefer Blondes (1953) re- mis ging, was te wijten aan fortuna do 14.1 | DNA do 17.12 | 8.1, za 9.1, di 12.1, wo 13.1, | La te film ma 21.12 | Film en Archi­ Marilyn Monroe, een van de gen de successen zich aan- haar psychische instabiliteit. Dropje do 17.12 | La haine do 7.1 | dea fortuna vr 18.12, di 22.12, tectuur LA Nave do 17.12 | Jeugd meest tragische filmsterren een. De bekendste zijn te zien In onze tijd zou Monroe mo- Hope do 17.12 | The Human Voice wo 23.12 | Frozen 2 za 19.12 | Poeslief do 24.12 | Klassiekers in de filmgeschiedenis. Was in Lab111: naast Gentlemen gelijk de diagnose borderline do 24.12 | Just 6.5 do 17.12 | Kom Kom hier dat ik u kus vr 15.1, za La haine do 7.1 | Sátántangó do ze een willoos slachtoffer van Prefer Blondes zijn dat How to hebben gekregen. Hoe slecht hier dat ik u kus do 17.12 | Le 16.1, di 19.1, wo 20.1 | Le meilleur 31.12 | Les uns et les autres do misogyn Hollywood of is dat Marry a Millionaire (1953), ze er begin jaren zestig aan meilleur reste à venir do 24.12 reste à venir vr 15.1 t/m zo 17.1 | 17.12 | Nog te zien Ammonite | beeld te eenzijdig? Niagara (1953), River of No toe was, is te zien in The Mis- | The Mole Agent do 17.12 | Poe- Rifkin’s Festival za 2.1, di 5.1, wo Just 6.5 | Kom hier dat ik u kus | ‘Haar roem was groter dan Return (1954), The Seven Year fits (1961), haar laatste vol- slief do 24.12 | Promising Young 6.1, vr 8.1 t/m zo 10.1 | The Sin- Rifkin’s Festival haar bijdrage als actrice’, Itch (1955) en Some Like it Hot tooide film, ook te zien in Woman do 24.12 | Rifkin’s Fes- ging Club di 29.12, wo 30.12 | schreef The New York Times (1959). Interessant is dat het Lab111. Nadat ze wegens tival do 17.12 | Sátántangó zo Toy Story 4 za 19.12 AMSTERDAM op 5 augustus 1962, de dag filmtheater met The Asphalt veelvuldig wegblijven ontsla- 3.1 | The Singing Club do 17.12 | 4 Cinema De Balie waarop Marilyn Monroe op Jungle (1950) ook een vroege gen werd bij de productie van Six Minutes to Midnight do 7.1 ALMERE HAVEN Kleine-Gartmanplantsoen 10 35-jarige leeftijd dood werd Monroe-film vertoont, met Something’s Got to Give volgt | Son-Mother do 17.12 | Sound 4 Corrosia | Info 020-553 5151 | Reserve- gevonden in haar huis in Los de latere filmster in een bijrol. korte tijd later een nieuw of Metal vr 1.1 |There Is No Evil Markt 43 | 036-521 5929 | ren 020-553 5100 | debalie.nl/ Angeles. De krant ging in op Halverwege de jaren vijftig dieptepunt: als ze met een do 14.1 | The Truffle Hunters do corrosia.nl cinema de twee kampen rond Mon- was Monroe uitgekeken op beverig, kinderlijk stemmetje 24.12 | Undine do 24.12 | Wolf- Beanpole vr 8.1 | La bonne 4 Filmhuis Cavia roe. Voor het ene was ze een het imago van seksbom en John F. Kennedy toezingt op walkers do 17.12 | Film gemist épouse vr 15.1 | Instinct vr 18.12 Van Hallstraat 52-1 | 020-681 talentloze seksbom; het an- wilde ze serieuzer acteer- zijn verjaardag oogt Monroe Antoinette dans le Cévennes | Filmkijkclub 12 Angry Men 1419 | filmhuiscavia.nl dere zag in haar een talent- werk. Het leek te lukken toen als een zombie. Drie maan- ma 21.12, ma 28.12 | De vogel- wo 20.1 4 Cinecenter volle actrice die door Holly- ze in 1956 het unieke recht den later overlijdt ze aan een wachter ma 4.1 | Jeugd Cala- Lijnbaansgracht 236 | 020- wood altijd in de rol van seks- kreeg om zelf haar films en overdosis kalmerings- en mity 6+ | Dropje 4+ | Wolfwal- ALPHEN A/D RIJN 623 6615 (vanaf 15.45) | cine- godin en dom blondje was ge- regisseurs te kiezen. Met Bus slaapmiddelen. kers 7+ | Klassieker Playtime 4 Filmhuis Parkvilla center.nl dwongen. In die visie was Stop (1956), helaas niet te LAB111.NL do 24.12 | Movies That Matter Cornelis Geellaan 2 (Park Premières Blackbird do 14.1 | Monroe het slachtoffer van Moffie di 12.1 | Royal Ballet The Rijnstroom) | 0172-493 737 | La dea fortuna do 14.1 | DNA do een inhalige, geldbeluste en Nutcracker do 24.12, vr 1.1 parkvilla.nl/filmhuis/ 17.12 | Promising Young Woman cynische filmindustrie. In de Concerto: A Beethoven Jour- do 24.12 | De slag om de Schel- decennia na Monroe’s dood ARNHEM ney zo 20.12 | Hope do 17.12, ma de do 17.12 | Son-Mother do 17.12 werd dat het dominante ver- 4 Focus Filmtheater 21.12, wo 23.12 | Katwalk do | The Truffle Hunters do 24.12 haal. Audrey Hepburnplein 1 | 24.12, zo 27.12, di 29.12, zo 3.1, | Expat Son-Mother zo 20.12 Het is de vraag of het 088‑190 0666 | focusarn- wo 6.1 | Kom hier dat ik u kus di | Klassiek Concerto: A Beet- klopt. Monroe was meer dan hem.nl 22.12, zo 27.12, za 2.1 , ma 4.1, hoven Journey do 24.12 t/m za een zielig slachtoffer. Ze was Premières 100UP do 7.1 | A di 5.1, za 9.1 | Le meilleur res- 26.12 ook een intelligente, ambiti- Christmas Gift from Bob do te à venir di 29.12, za 2.1, zo 4 Eye Filmmuseum euze vrouw, die zich vanuit 17.12 | Blackbird do 14.1 | Bloody 10.1, di 12.1 | Rifkin’s Festival do IJpromenade 1 | 020-589 1400 een kansloze afkomst had Nose, Empty Pockets do 14.1 17.12, za 19.12, di 22.12, do 24.12, | eyefilm.nl opgewerkt tot Hollywoods | The Burnt Orange Heresy do ma 28.12 | The Singing Club zo Sátántangó za 2.1 | Premières grootste ster. Ze deed dat met 7.1 | DNA do 17.12 | La dea for- 20.12, di 22.12 | The Shining Undine zo 20.12 | Black Light Do het imago van een vrouw die tuna do 14.1 | The Human Voi- wo 30.12, zo 3.1, do 7.1, za 9.1 the Right Thing wo 6.1 | La hai- haar seksuele verlangens niet ce do 24.12 | Le meilleur reste à | De vogelwachter vr 18.12, zo ne do 17.12 | Joe’s Bed-Stuy Bar- verbergt. Dat was nieuw in de venir do 24.12 | Nomadland do 20.12 | Jeugd Bings Kerstfeest bershop wo 23.12 | Tom Ade- jaren vijftig. 24.12 | Petite Fille do 14.1 | Pro- zo 20.12, ma 21.12, wo 23.12, do laar vr 15.1 | Zwarte filmma- Na het succes van Gentle- GENTLEMEN PREFER BLONDES mising Young Woman do 24.12 DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 41

ADVERTORIAL BUSSUM expeditie van familie Vos do t/m ma 4.1 | La meilleur reste à Moffie in Movies That Matter On Tour 4 Filmhuis Bussum 17.12 | DNA do 17.12 | La dea for- venir do 14.1 t/m ma 18.1 | Police Brediusweg 1 | 035-693 8694 | tuna do 14.1 | La haine do 7.1 | do 7.1 t/m ma 11.1 | Rifkin’s Fes- In januari zie je in Movies that Maar als twee jongens samen moet er alles aan doen om filmhuisbussum.nl The Human Voice do 24.12 | Le tival do 17.12 t/m ma 21.12 Matter On Tour de zinderende worden betrapt, wordt pu- ‘onzichtbaar’ te blijven. Mof- Premières 100UP do 7.1 | Char- meilleur reste à venir do 24.12 | boekverfilmingMoffie . In bliekelijk duidelijk gemaakt fie is te zien in zestien steden latan do 7.1 | A Christmas Gift Pieter Konijn 2 do 14.1 | Promi- DEVENTER Zuid-Afrika ten tijde van de dat de gevolgen daarvan wor- door heel Nederland, met bij from Bob do 24.12 | DNA do 17.12 sing Young Woman do 24.12 | 4 MIMIK apartheid wordt de 18-jarige den bestraft. Voor Nicholas is elke vertoning een nagesprek. | Dropje do 17.12 | La dea fortuna De slag om de Schelde do 17.12 | Achter de Muren Vispoort 10 | Nicholas net als al zijn leef- dat een duidelijk signaal: hij MOVIESTHATMATTER.NL do 14.1 | La haine do 7.1 | The Hu- Son-Mother do 17.12 | Songs op 0570‑618 822 | mimik.nl tijdsgenoten opgeroepen man Voice do 24.12 | Le meilleur Repression do 7.1 | There Is No Premières 100UP do 7.1 | Black- voor militaire dienst, officieel reste à venir do 24.12 | Nomad- Evil do 14.1 | The Truffle Hunters bird do 14.1 | The Burnt Orange om te vechten tegen het op- land do 7.1 | Promising Young do 24.12 | Undine do 24.12 | Bui­ Heresy do 7.1 | A Christmas Gift komende communisme in Woman do 24.12 | Sátántangó tenbios vr 18.12 t/m za 2.1 | Cur­ from Bob do 17.12 | La dea fortu- Angola. Maar voor de jonge do 31.12 | De slag om de Schel- sus Déja vu do 17.12 | Dag van de na do 14.1 | Effacer l’historique soldaten heet de vijand an- de do 17.12 | Son-Mother do 17.12 korte film ma 21.12 do 31.12 | La haine do 7.1 | The ders: zij moeten het apart- | There is No Evil do 14.1 | The Human Voice do 24.12 | Le meil- heidsregime verdedigen te- Truffle Hunters do 24.12 | The DEN HAAG leur reste à venir do 24.12 | Pro- gen het ‘swart gevaar’. ‘Mof- Great Composers Concerto A 4 Filmhuis Den Haag mising Young Woman do 24.12 fie’ is een Afrikaans scheld- Beethoven Journey do 17.12 Spui 191 | 070‑365 6030/345 | Rialto do 7.1 | Sátántangó do woord voor homoseksuelen 9900 | filmhuisdenhaag.nl 31.12 | De slag om de Schelde do en alle mannen die niet in het CAPELLE A/D IJSSEL The Brilliant Biograph do 17.12, 17.12 | Son-Mother do 17.12 | The masculiene plaatje van de 4 Isalatheater vr 25.12 | Dunkirk za 19.12, di Truffle Hunters do 24.12 | Undi- sterke, witte Zuid-Afrikaan Stadsplein 5 | 010-458 6300 | 29.12 ne do 24.12 passen. Het woord wordt te isalatheater.nl Premières 100UP do 7.1 | La dea pas en te onpas gebruikt. MOFFIE The Singin Club vr 18.12, za 19.12 fortuna do 14.1 | DNA do 17.12 | DIEMEN The Human Voice do 24.12 | Ri- 4 Filmtheater De Omval | De slag om de Schelde do 17.12 26.12, ma 28.12, wo 30.12, vr 530 3131 | chasse.nl DELFT alto do 7.1 | Son-Mother do 17.12 Ouddiemerlaan 104 | 020- | Son-Mother do 17.12 | The- 1.1 | Come Away do 31.12, za 2.1, Premières La dea fortuna do 4 Filmhuis Lumen | Songs of Repression do 7.1 | 600 1897 | theaterdeomval.nl re Is No Evil do 14.1 | The Truf- zo 3.1 | The Comeback Trail za 14.1 | The Human Voice do 24.12 Doelenplein 5 | 015‑214 0226 | The Truffle Hunters do 24.12 | Buurman & Buurman ma 21.12, fle Hunters do 24.12 | Undine do 26.12, ma 28.12, zo 3.1, wo 6.1 | Le meilleur reste à venir do filmhuis-lumen.nl Undine do 24.12 | Arts in Cine­ di 22.12 | Roald Dahl’s The Wit- 24.12 | Déjà vu Als twee drup- | De expeditie van familie Vos 24.12 | Promising Young Wo- 100UP do 7.1 t/m wo 13.1 | Le ma Frida Kahlo za 19.12 | Mo- ches do 17.12, ma 21.12 t/m do pels water za 19.12 | The Bril- wo 23.12, za 2.1 | DNA vr 18.12, man do 24.12 | De slag om de meilleur reste à venir do 24.12 digliani wo 30.12 | Film & De­ 24.12, ma 28.12, do 7.1 | De slag liant Biograph ma 28.12 | João zo 20.12, ma 21.12, wo 23.12 | Schelde do 17.12 | Son-Mother t/m wo 6.1 | The Mole Agent do mocratie Nos Boneiru do 17.12 om de Schelde do 17.12, za 19.12, en het mes di 5.1 | Karakter The Glorias za 19.12, zo 20.12, di do 17.12 | The Truffle Hunters do 17.12 t/m wo 23.12 | Promising | Jeugd Bings kerstfeest za ma 21.12 t/m wo 23.12, ma 28.12 di 22.12, wo 30.12 | La meglio 22.12 | Kom hier dat ik u kus vr 24.12 | Undine do 24.12 | Arts in Young Woman do 24.12 t/m wo 19.12 t/m wo 30.12 | Calamity zo t/m wo 30.12, za 2.1, zo 3.1, di 5.1 gioventù zo 27.12 | Sátántangó 18.12 | Le meilleur reste à venir Cinema Concerto: A Beetho- 6.1 | Six minutes to Midnight do 20.12 t/m zo 3.1 | Dropje do 17.12, za 2.1 | The Shining wo 23.12 | za 26.12, zo 27.12, di 29.12, zo ven Journey zo 20.12 | In Search 7.1 t/m wo 13.1 | There Is No Evil za 19.12 t/m zo 3.1 | Klassie­ DOESBURG Total Recall wo 30.12 | Wilde 3.1 t/m di 5.1 | Promising Young of Beethoven za 19.12 | Chopin do 14.1 t/m wo 20.1 | The Truf- kers Faja lobbi za 19.12, za 26.12 4 Filmhuis Doesburg Mossels wo 13.1 | Jeugd Buur- Woman zo 27.12, wo 30.12, ma za 2.1 | Haydn zo 3.1 | Mozart zo fle Hunters do 24.12 t/m wo 6.1 | | Funny Face zo 20.12, di 29.12 | Het Arsenaal 1309, Klooster- man & Buurman vanaf wo 20.1 4.1 | Roald Dahl’s The Witches 27.12 | Belcum Bios Little Wo- Undine do 24 t/m wo 6.1 | White Il grido wo 23.12 | Guess Who’s straat 15 | 0313‑482 336 | film- | Dag van de korte film - juni- za 19.12, zo 20.12, di 22.12, zo men di 22.12 | Chassé 25 jaar Y Cube do 7.12 | Dag van de Korte Coming to Dinner do 24.12 | huis-doesburg.nl or (4+) ma 21.12 | De drie rovers 27.12 | The Singing Club do 17.12 tu mamá también ma 21.12 | Ci­ Film ma 21.12 | Deutsches Kino Mishima zo 20.12, wo 30.12 | The Christmas Candle vr 18.12 vanaf di 22.12 | Dropje (3+) van- | Undine 24.12, di 29.12, za 2.1, di nema of Love Make the Yuleti- Nur eine Frau do 17.12 | Jeugd Total Recall vr 18.12, za 26.12 | af za 19.12 | Ernest en Celestine: 5.1 | De vogelwachter ma 21.12 de Gay za 19.12 | Cursus Filma- Calamity | Dropje | Movies That Wan pipel zo 27.12 | Royal Bal­ DOETINCHEM Winterpret vanaf zo 20.12 | Juli- nalyse za 19.12 | Dag van de kor­ Matter Moffie do 14.1 | Sneak let The Nutcracker zo 20.12, di 4 Filmhuis De Gruitpoort us in Winterland vanaf ma 21.12 BOLSWARD te film ma 21.12 | Jeugd Drop- preview Elke zondag 22.12, do 24.12, za 26.12 Hofstraat 2 | 0314-340 943 | | Poeslief vanaf za 19.12 | Win- 4 Filmhuis je vanaf wo 16.12 | Klassiekers gruitpoort.nl ter Wonderland vanaf di 22.12 | Broereplein 7/8 | filmhuis- Les uns et les autres di 29.12 | DEN BOSCH DEN HELDER Antoinette dans les Cévennes Wiplala vanaf wo 30.12 | Kerst­ bolsward.nl Y’aura t’il de la neige à Noël? 4 Verkadefabriek 4 Cinema Zevenskoop vr 18.12, ma 21.12, di 22.12, ma films Home Alone zo 20.12, vr di 22.12 | Royal Ballet The Nut- Boschdijkstraat 45 | 073-681 Julianaplein 43 | 0223‑610 28.12 | The Assistant do 17.12, 25.12 | It’s a Wonderful Life ma BREDA cracker zo 20.12 | Woensdag­ 8160 | verkadefabriek.nl 941 | cinemazevenskoop.nl za 19.12, di 22.12 | De beentjes 21.12, vr 25.12 | The Nutcracker 4 Chassé Cinema docu 100UP wo 30.12 | Elvis: Premières 100UP do 7.1 | The Kom hier dat ik u kus do 24.12 van Sint-Hildegard do 17.12, zo zo 20.12, di 22.12, wo 23.12, vr Claudius Prinsenlaan 8 | 076- That’s the Way It Is wo 23.12 Burnt Orange Heresy do 7.1 | De t/m ma 28.12 | Let Him Go vr 1.1 20.12, zo 27.12, di 29.12 | Cala- 25.12 | Santa’s Toons Comin’ to mity wo 30.12 | Hope wo 23.12, Town zo 20.12, di 22.12, vr 25.12 de kerstman zag vrijen. Lo- geen harmonisch kerstfeest do 24.12, zo 27.12, di 29.12, wo | Y’aura t’il de la neige a Noël Gruwelijke kerstmarathon gisch. vermoeden. En in Santa 30.12 | The Human Voice zo ma 21.12, vr 25.12 | Living, For­ Ook in Dial Code Santa Claus Conquers the Martians 27.12, di 29.12 | Kom hier dat ik giving, Remembering A Haun- Dat kerst dit jaar anders zal met op zijn minst rare, maar Claus (René Manzor, 1989) (Nicolas Webster, 1964) u kus vr 18.12 t/m zo 20.12, di ting History di 12.1 | Openlucht­ zijn dan anders ervaren som- vaker totaal ontspoorde schuilt in de kerstman een wordt de kerstman gekidnapt 22.12, ma 28.12 | Le meilleur cinema Asian Shorts ma 28.12 migen als een ramp maar an- kerstmannen. Zoals in moordenaar. De psychopaat door Marsbewoners om het reste à venir ma 28.12 t/m wo | Expedition to the End of the deren als een zegen. Cinema Christmas Evil (Lewis Jack- heeft het voorzien op een kerstgeluk ook daar te ver- 30.12 | Rocks za 19.12, wo 23.12 World di 29.12 | Nomadland zo of the Dam’d, dat in normale son, 1980), waarin een kerst- jongen en zijn opa. Ook de ti- spreiden. | The Singing Club do 17.12, za 27.12 | Promising Young Woman omstandigheden films ver- man uit moorden gaat omdat tel Santa Claus vs. the Devil Slechte kerstfilms zijn er in 19.12, ma 21.12, wo 23.12, zo wo 23.12 | Santa’s Toons Comin’ toont in OT301, het vroegere hij als jochie zijn moeder met (Matt Cloude, 2012) doet soorten en maten. Tegenover 27.12, wo 30.12 | De slag om de to Town zo 20.12, di 22.12 | The Filmacademiepand aan de kerstfilms met psychopathi- Schelde vr 18.12 t/m do 24.12, zo Shining ma 21.12 | Snowpiercer Amsterdamse Overtoom, sche kerstmannen staan films 27.12 t/m wo 30.12 | De vogel- wo 30.12 heeft niets met het traditio- die zo mierzoet zijn dat ze al- wachter vr 18.12, ma 21.12, zo nele kerstfeest. Onder de titel leen als camp te harden zijn. 27.12, di 29.12 | The Great Com­ ASSEN Xmess! A Horrible Holiday Zoals Jack Frost (Troy Miller, posers Concerto: A Beethoven 4 Bioscoop De Nieuwe Kolk Marathon presenteert het 1998), waarin een overleden Journey zo 20.12, di 22.12 | In Weiersstraat 1 | 088-012 8560 vanaf ’s middag 12 uur op de vader als sneeuwman terug- Search of Beethoven zo 20.12 | | asserfilmliga.nl dag voor kerst online een keert op aarde om een belofte JC Movies Rocks vr 18.12 | Jeugd Fire Will Come za 19.12 achttien uur durende mara- aan zijn zoon na te komen. Spookuil ma 21.12, wo 23.12, do thon met ‘de vreemdste, Naast speelfilms zijn in de 24.12, ma 28.12 | Opera La voix BERGEN ruigste en slechtste Kerst- marathon animaties, korte humaine/ L’heure espagnol zo 4 Fth CineBergen/Zwarte misfilms aller tijden’. films, bizarre kerstcommer- 27.12, di 29.12 Schuur Verwacht geen films met cials en winterse afleveringen Eeuwigelaan 7 | 072-581 5914 | kerstmannen als gezellige van tv-series te zien. Zalig DORDRECHT cinebergen.nl opa’s die iedereen blij maken Kersfeest! 4 Cinema The Movies A Christmas Gift from Bob za met cadeautjes, maar films DIAL CODE SANTA CLAUS CINEMAOFTHEDAMD.NL Nieuwstraat 60-62 | 078-720 DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 42

0777 (vanaf 11.00) | themo- cracker zo 20.12, di 22.12, za componist die ooit op aarde Beethovens muziek de neer- zette, maar een menselijk viesdordrecht.nl 26.12 | Taartrovers Film Festi­ Beethoven heeft rondgelopen”. Beetho- slag is van zijn gekweldheid wezen dat op een buitenaards Premières Le meilleur res- val zo 27.12 t/m wo 30.12 Dat Beethoven 250 jaar gele- ven zou het waarschijnlijk en verlangen naar een onbe- niveau opereerde’. Dat na te à venir do 24.12 | Promi- 4 Filmhuis De Zwarte Doos den werd geboren gaat niet met hem eens zijn geweest, reikbare ‘onsterfelijke gelief- Beethovens dood lange tijd sing Young Woman do 24.12 | Den Dolech 2 | 040-247 5348 | onopgemerkt voorbij in de getuige dit aan hem toege- de’. Zijn muziek is geen muzi- geen componist in zijn idi- De slag om de Schelde do 17.12 tue.nl/sg filmtheaters. Er zijn twee schreven citaat: “Er zijn dui- kale autobiografie, stelt oom durfde te componeren, | 800 Jaar Stad Dordrecht door Barn ma 11.1 t/m wo 13.1 | White films te zien over de compo- zenden prinsen, en die zullen Grabsky. De muziekrecen- is een illustratie van de origi- de jaren heen vr 8.1 Riot ma 18.1 t/m wo 20.1 nist, die op zijn sterfbed zou er ook altijd zijn, maar er is sent van The New York Times naliteit en impact van zijn hebben gezegd: “Applaudis- maar één Beethoven.” is het met hem eens: ‘Hij was werk. DRACHTEN EMMEN seert, mijn vrienden, de In Search of Beethoven kijkt geen componist die persoon- In Concerto: A Beethoven 4 Schouwburg De Lawei 4 Filmhuis Emmen voorstelling is voorbij.” Te verder dan het cliché dat lijke kwellingen in kunst om- Journey (2015), ook van Phil Laweiplein 1 | Reserveren via Westeinde 70 | 0591-668 250 | mooi om kapot te checken. Grabsky, ligt het accent voor- de site of 0512 335 050 | lawei. filmhuisemmen.nl Wie was de grootste com- al op Beethovens muziek. De nl/film Atlantis di 5.1 | Un fils di 12.1 | ponist? “Geen dag zonder film volgt vijf jaar lang pianist Helmut Newton do 17.12 | Ka- Shirley ma 4.1 | Valley of the Bach”, roepen de bewonder- Leif Ove Andsnes met zijn rakter wo 23.12 | Kom hier dat Gods ma 11.1 aars van de Barok-compo- uitvoeringen van de vijf pia- ik u kus za 26.12, zo 27.12, wo nist. Maar liefhebbers van noconcerten van Beethoven. 30.12, zo 3.1 | Rifkin’s Festival ENSCHEDE Beethoven kunnen er ook wat En passant legt de Noor uit za 2.1, wo 6.1 | De vogelwachter 4 Concordia Film Theater van: “Het licht gaat doven waarom Beethoven zijn grote vr 18.12, za 19.12, wo 23.12 | Arts Expositie zonder Beethoven.” Dat laat- muzikale held is. in Cinema Frida Kahlo do 17.12 | Oude Markt 15 | 053-430 ste vindt zeker ook Phil Komt er overigens nog iets The Great Composers Beetho- 0999 | concordia.nl Grabsky, de regisseur van de van dat Brüder werden van ven zo 20.12 Premières Bloody Nose, Emp- documentaire In Search of Alle Menschen? ty Pockets do 14.1 | A Christ- Beethoven (2009). Voor hem mas Gift for Bob za 26.12 | DNA is Beethoven “de grootste CONCERTO: A BEETHOVEN JOURNEY ARTSINCINEMA.NL do 17.12 | The Human Voice do 24.12 | Nomadland do 7.1 | Pro- Christi wo 23.12 | God exists zo 17.1 | De Gruffalo za 19.12, wo HEERLEN 3.1 | Six Minutes to Midnight do mising Young Woman do 24.12 | di 29.12, vr 1.1, zo 3.1 | Hope vr 23.12, do 24.12 | Het kind van 4 Filmhuis De Spiegel 7.1 | De sag om de Schelde do Nog meer over film weten? Son-Mother do 17.12 | The Truf- 18.12, ma 21.12, ma 28.12,wo de Gruffalo zo 20.12, do 31.12 | Royal Theater | Stationsplein 17.12 | Son-Mother do 17.12 | The De Filmkrant komt live en op fle Hunters do 24.12 | Undine 30.12 | Jacob, Mimmi en de pra- Mannetje Tak ma 21.12, di 22.12, 5 | 045-5118178 | filmhuisde- Truffle Hunters do 24.12 | The- film in de filmtheaters bij u do 24.12 | Beethoven 250 jaar tende honden zo 20.12, ma vr 25.12 t/m zo 27.12, zo 3.1 spiegel.nl re is No Evil do 14.1 | Hilversum in de buurt. Filmkrant-me- Concerto: A Beethoven Journey 21.12, zo 27.12, wo 30.12, zo 3.1 4 RKZ Bios Adoration zo 20.12 | Kom hier in Gesprek Thomas Acda wo dewerkers verzorgen elke wo 23.12 | In Search of Beetho- | Just 6.5 do 17.12, ma 21.12, ma Emmastraat 15-s101 | dat ik u kus wo 23.12 | Sátán- 13.1 | Movies That Matter Mof- maand zogenaamde Intro’s ven di 22.12 | Dag van de korte 28.12, za 2.1, di 5.1 | The Last 050‑526 2482 | http://www. tangó zo 3.1 | Those Who Feel fie di 12.1 bij speciaal geselecteerde film ma 21.12 | Jeugd Calamity Right za 19.12, wo 23.12, di rkzbios.nl The Fire Burning i.s.m. Amnes- films en daarnaast inleidin- zo 20.12 | Dropje zo 20.12 | Klas­ 29.12 | Le meilleur reste à venir RKZ Bios blijft voorlopig ge­ ty do 17.12 HOOGEVEEN gen, lezingen, Q&A’s en sieker Sátántangó vr 1.1 | Spe­ do 24.12, zo 27.12, do 31.12, ma sloten. 4 Filmhuis workshops bij andere films cial Idiot Prayer vr 18.12 4.1 | Made in Italy zo 20.12, di HELMOND VUE Hoogeveen, van Echten- en programma’s uit het ac- 22.12, do 24.12, ma 28.12, zo HAARLEM 4 De Cacaofabriek plein | 0528-234 000 | film- tuele aanbod. Live, gefilmd ERMELO 3.1, di 5.1 | Rifkin’s Festival vr 4 Filmschuur Cacaokade 1 | 0492‑529 009 huishoogeveen.nl en online. Check altijd de 4 Filmhuis Ermelo 18.12, di 22.12, zo 27.12, di 29.12, Lange Begijnestraat 9 | 023- (di t/m do van 9.00 tot 17.00) Honey Boy di 19.1 | Little Wo- website van het betreffende Raadhuisplein 4 | Reserveren za 2.1, wo 6.1 | The Singing Club 517 3910 | filmschuur.nl | cacaofabriek.nl/film men di 5.1, ma 11.1 theater vanwege eventueel per e-mail filmhuisermelo@ do 17.12, zo 20.12, za 26.12, vr Premières DNA do 17.12 | The Le meilleur reste à venir do aangescherpte coronamaat- gmail.com of 06-20207920 | 1.1, wo 6.1 Human Voice do 24.12 | Promi- 24.12 | Misfits 3 za 19.12 | Pro- HOORN regelen. filmhuisermelo.nl sing Young Woman do 24.12 | mising Young Woman do 24.12 | 4 Cinema Oostereiland Sorry We Missed You di 12.1, GRONINGEN Son-Mother do 17.12 | The Truf- Six Minutes to Midnight do 7.1 Krententuin 25 | 0229-232 296 4 Verschillende theaters za 16.1 4 Forum Groningen fle Hunters do 24.12 | Undine | cinemaoostereiland.nl œ Son-Mother | video-essay | Nieuwe Markt 1 | 050-368 do 24.12 | Dag van de korte film HENGELO A Christmas Gift from Bob do Beri Shalmashi GELDERMALSEN 3683 | forum.nl ma 21.12 4 Filmhuis Hengelo 17.12, za 19.12 t/m di 22.12, za œ Undine | video-essay | Joost 4 LingeFilm Premières 100UP do 7.1 | A Beursstr 44 | 074-255 6789 | 26.12 | Calamity do 24.12, zo Broeren-Huitenga Rijksstraatweg 64 | info@ Christmas Gift from Bob do HARDENBERG filmhuishengelo.nl 27.12, di 29.12 | Dropje zo 20.12, 4 Gigant | Apeldoorn lingefilm.nl | lingefilm.nl 17.12 | Bloody Nose, Empty Poc- 4 Filmhuis Hardenberg De beentjes van Sint-Hilde- ma 21.12, za 26.12, ma 28.12, wo œ True Mothers | 27 januari, Gli anni più belli za 2.1, di 5.1 | kets do 14.1 | DNA do 17.12 | The Badhuisplein 3 | 0523-280 353 gard vr 15.1, za 16.1, zo 17.1 | Big- 30.12 | Promising Young Wo- avond | Sasja Koetsier Hope zo 3.1,wo 6.1 | Jackie en Human Voice do 24.12 | La hai- | filmhuishardenberg.nl foot Family wo 23.12, wo 30.12 man do 24.12, za 26.12 t/m wo Oopjen zo 3.1 | The Last Right ne do 7.1 | Le meilleur res- Shoplifters do 7.1, di 12.1 | Buladó vr 18.12 t/m zo 20.12 | 30.12 | De slag om de Schelde FILMKRANT.NL/FILMKRANTLIVE zo 10.1 | The Nest za 16.1, zo te à venir do 24.12 | Promising Deux do 17.12, vr 18.12 | Un fils zo 20.12, do 17.12 t/m wo 23.12 17.1 | On the Rocks za 19.12, zo Young Woman do 24.12 | Roald HARDERWIJK zo 3.1, vr 8.1 t/m zo 10.1 | Gli anni | Son-Mother do 17.12 t/m za 20.12 | The Perfect Candidate Dahl’s The Witches za 19.12 | 4 Filmhuis Harderwijk/ più belli vr 15.1, zo 17.1, wo 20.1 19.12 | The Truffle Hunters za EINDHOVEN vr 15.1, wo 20.1 | Police vr 8.1, wo Son-Mother do 17.12 | Songs Catharinakapel | Kom hier dat ik u kus vr 8.1, zo 26.12 t/m wo 30.12 | Undine do 4 Natlab 13.1 | The Singing Club zo 27.12, of Repression do 7.1 | The Truf- Klooster 1 | 0341-419 500 | 10.1, wo 13.1, do 14.1 | The Mole 24.12, zo 27.12, ma 28.12 | Wolf- Kastanjelaan 500 | 040‑294 wo 30.12 | De vogelwachter vr fle Hunters do 24.12 | Undine do filmhuisharderwijk.nl Agent za 2.1, zo 3.1, wo 6.1, do 7.1 walkers za 19.12, di 22.12, za 6848 | natlab.nl 18.12, wo 23.12 24.12 | Aardman Arthur Christ- Adam zo 10.1, di 12.1 | Buiten is | A Perfectly Normal Family zo 26.12, wo 30.12 Premières 100 Up do 7.1 | A mas do 24.12 t/m za 26.12 | het feest za 16.1, ma 18.1 | Hope 20.12 | The Personal History of Christmas Gift from Bob do GOES Shaun het schaap ma 21.12 | do 14.1, di 19.1 | House of Hum- David Copperfield wo 23.12, zo HOUTEN 17.12 | La dea fortuna do 14.1 | 4 ’t Beest Shaun het ruimteschaap zo 3.1 mingbird ma 4.1, di 5.1 | Once 27.12, zo 27.12, wo 30.12 | 4 Film Aan de Slinger DNA do 17.12 | The Human Voi- Beestenmarkt 3 | 0113‑228 142 | Wallace & Gromit marathon Were Brothers za 9.1, ma 11.1 | De Slinger 40 | 030-635 1024 | ce do 24.12 | Le meilleur res- | tbeest.nl zo 3.1 | Wallace & Gromit Shorts Paradise Drifters do 17.12, ma HILVERSUM aandeslinger.nl te à venir do 24.12 | Poeslief do De slag om de Schelde do 17.12, vr 1.1 | Ciné-club di 29.12, di 5.1, 21.12 | The Personal History of 4 Filmtheater Rifkin’s Festival di 22.12, wo 24.12 | Promising Young Wo- vr 18.12, ma 21.12 t/m wo 23.12, di 19.1 | Classics za 9.1, ma 11.1 | David Copperfield zo 20.12, di Herenplein 5 | 035‑623 5466 | 23.12 | The Singing Club do man do 24.12 | Six Minutes to ma 28.12 t/m wo 30.12 Dag van de korte film ma 21.12 | 22.12 filmtheaterhilversum.nl 17.12, vr 18.12 | Nederlands Film Midnight do 7.1 | De slag om de Docs Elke woensdag | Expat Ci­ Premières 100UP do 7.1 | Bloody Festival Kom hier dat ik u kus di Schelde do 17.12 | Son-Mother GOUDA nema vr 1.1, vr 8.1 | DNA ma 18.12 HEEMSKERK Nose, Empty Pockets do 14.1 | 29.12, wo 30.12 do 17.12 | The Truffle Hunters do 4 Filmhuis | Undine vr 25.12 | Kerstfilms 4 Fh Heemskerk Buurman & Buurman wo 20.1 | 24.12 | Undine do 24.12 | Arts in Lethmaetstraat 45 | 0182‑522 Gremlins ma 21.12, zo 27.12 | It’s Laurentz A. Verherentsrtaat 1 A Christmas Gift from Bob do KAMPEN Cinema Concerto: A Beetho- 200 | filmhuisgouda.nl a Wonderful Life zo 20.12, zo | decirkelheemskerk.nl 17.12 | La dea fortuna do 14.1 | La 4 Filmhuis ven Journey zo 20.12, za 26.12 Antoinette dans les Cévennes 27.12, za 2.1 | Roald Dahl Festi­ The Assistant vr 18.12 t/m zo haine do 7.1 | The Human Voi- Burgwal 84 | Reserveren via | Filmcursus Amerika & Film zo 20.12, di 22.12, wo 30.12, za val zo 27.12 t/m wo 30.12 | Pri­ 20.12 | The Cure zo 27.12 t/m di ce do 24.12 | Le meilleur res- website | filmhuiskampen.nl wo 6.1, wo 13.1, wo 20.1 | Jeugd 2.1 | A Christmas Gift from Bob de Cinema Scream, Queen! My 29.12 | Jackie en Oopjen zo 20.12 te à venir do 24.12 | Poeslief do Filmhuis Kampen blijft voorlo­ Dropje | De expeditie van fa- za 19.12, wo 23.12, za 26.12, zo Nightmare on Elm Street ma 24.12 | Promising Young Wo- pig gesloten. milie Vos | Live Ballet The Nut- 27.12, wo 30.12, zo 3.1 | Corpus 28.12 | Spruitcinema zo 10.1, man do 24.12 | Sátántangó zo DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 43

LEEUWARDEN 6859 | lux-nijmegen.nl OSS 19.12 | Rocks za. 9.1, di 12.1 | La vid Byrne’s American Utopia STADSKANAAL 4 Slieker Film Premières 100UP do 7.1 | A 4 Cultuurpodium Groene vérité vr. 15.1, di 19.1 | Dag van ma 28.12, di 5.1 | Voorpremière 4 Filmliga Stadskanaal Wilhelminaplein 92 | 058‑205 Christmas Gift from Bob do Engel de korte film ma 21.12 Nomadland do 24.12 Menistenplein 9 | 0599‑610 0300 | sliekerfilm.nl/pro- 17.12 | DNA do 17.12 | The Hu- Kruisstraat 15 | 0412-405 504 4 Lantaren Venster 777 | smoky.nl gramma man Voice do 24.12 | Le meil- | groene-engel.nl ROERMOND Otto Reuchlinweg 996 | Première De slag om de schel- The Human Voice do 24.12 | leur reste à venir do 24.12 | Pro- Concerto: A Beethoven Jour- 4 ECI Cultuurfabriek 010‑277 2277 | lantarenven- de do 17.12 Le meilleur reste à venir do mising Young Woman do 24.12 | ney zo 27.12 | Misbehaviour zo ECI 13 | 0475-317 171 | ecicul- ster.nl/film 24.12 | Premières DNA do 17.12 | De slag om de Schelde do 17.12 | 10.1 t/m di 12.1 | A Perfectly Nor- tuurfabriek.nl Premières 100UP do 7.1 | Black- TIEL Son-Mother do 17.12 | Arts in Ci­ Son-Mother do 17.12 | The Truf- mal Family zo 20.12 t/m di 22.12 The Assistant zo 3.1 t/m di 5.1 | bird do 14.1 | Bloody Nose, Emp- 4 Filmtheater Agnietenhof nema Concerto: A Beethoven fle Hunters do 24.12 | Undine | Shirley zo 27.12 t/m di 29.12 Dropje zo 20.12 t/m wo 30.12 | ty Pockets do 14.1 | La dea for- St. Agnietenstraat 2 | 0344- Journey vr 1.1 | Klassiekers La do 24.12 | Classics Sátántangó | De vogelwachter zo 3.1, ma De grote boze vos wo 23.12 t/m tuna do 14.1 | The Great Com­ 673 500 | agnietenhof.nl haine do 7.1 | Sátántangó zo 3.1 zo 3.1 | Cursus De grote regis- 4.1, di 5.1 wo 30.12 | Harry Potter and the posers In Search of Haydn za A Christmas Gift from Bob wo | Sliekerdoks 100UP za 2.1 | The seurs wo 6.1, wo 13.1 | Dag van Philosopher’s Stone zo 20.12 2.1, di 5.1 | In Search of Chopin 23.12, zo 27.12, ma 28.12, za Truffle Hunters do 24.12 de korte film - junior ma 21.12 OUDENBOSCH t/m ma 28.12 | Hope do 17.12 t/m za 9.1, di 12.1 | Jeugd Buurman & 2.1, zo 3.1 | Bings Kerstfeest di | The Great Composers Con- 4 Filmtheater Fanfare di 29.12 | Just 6.5 vr 18.12 t/m za Buurman wo 20.1 22.12, do 24.12, zo 27.12 | De ex- LELYSTAD certo: A Beethoven Journey zo Utopiazaal (Markland Colle- 2.1 | Kajillionaire do 24.12 t/m peditie van familie Vos di 22.12, 4 Filmtheater/Agora 27.12 | Jeugd Dropje | Royal Bal­ ge) | Pagnevaartweg 7 | 0316- wo 6.1 | Made in Italy do 17.12 SCHAGEN wo 30.12 | K3: Dans van de Fa- Agorabaan 12 | 0320-239 239 | let The Nutcracker zo 20.12 | 344250 | filmtheaterfanfare.nl t/m wo 30.12 | Le meilleur reste 4 Scagon De Luxe rao wo 23.12, ma 28.12, di 29.12, agora-lelystad.nl Specials Dicktatorship di 22.12 The Assistant do 14.1, ma 18.1 à venir do 17.12 t/m wo 6.1 | The Torenstraat 1B | 0224-213 162 za 2.1, zo 3.1 | Kom hier dat ik u Barn di 22.12 | Buladó di 29.12 | Kerstarrangement vr 25.12, za | Police do 7.1, di 12.1 | The Sin- Nest do 17.12 t/m di 5.1 | Wolf- | scagondeluxe.nl kus di 22.12, wo 23.12, di 29.12 26.12 | Online kerstcafé vr 18.12 ging Club do 17.12, di 22.12 | De walkers zo 20.12 t/m wo 30.12 Un fils vr 18.12 | The Painted | Made in Italy zo 20.12 | Rif- LEUSDEN | Poeslief do 24.12 | Rialto za 9.1 slag om de Schelde di 29.12, di Bird do 17.12, vr 18.12 | Sweet kin’s Festival zo 20.12, di 29.12, 4 De Filmtuin | upLUX Positieve klassiekers & 5.1 | Peuterfilm Dropje wo 30.12 ROTTERDAM Thing do 24.12 wo 30.12 | Roald Dahl’s The De Smidse 1b | 033-495 3107 | voorpremières zo 20.12 | Zen­ | Royal Ballet The Nutcracker 4 KINO Rotterdam Witches do 24.12, zo 27.12, ma theaterdetuin.nl Zondag 100UP zo 3.1 zo 20.12 Gouvernestraat 129-133 | 010 SCHIEDAM 28.12, wo 30.12, za 2.1 | The Sin- 268 1160 | kinorotterdam.nl 4 Wenneker Cinema ging Club za 19.12 LISSE OLDENZAAL PURMEREND Premières The Burnt Oran- Vijgensteeg 2 | 010-473 3000 | 4 Filmhuis Lisse 4 Filmhuis/Stadstheater De 4 Filmhuis Purmerend ge Heresy do 7.1 | DNA do 17.12 wennekercinema.nl TILBURG Floralisplein 69 | 0252‑213 Bond Kerkstraat 11 | 0299-416 506 | De expeditie van familie Vos The Singing Club do 17.12 t/m zo 4 Cinecitta 458 | filmhuis-lisse.nl Molenstraat 25 | 0541-511 094 (reserveringen via internet) | do 17.12 | The Human Voice do 20.12, wo 23.12 | De vogelwach- Willem II straat 29 | 085-902 Corpus Christi di 12.1 | Hope di | filmhuisoldenzaal.nl filmhuispurmerend.nl 24.12 | Promising Young Wo- ter do 17.12 t/m zo 20.12, wo 2996 | cinecitta.nl 5.1 | The Singing Club di 22.12, The Singing Club di 22.12, wo Buiten is het feest za. 16.1, zo. man do 24.12 | De slag om de 23.12 | Classis Karakter do 17.12, Premières A Christmas Gift di 19.1 23.12 | Jeugd Engel wo 30.12 17.1, di 19.1 | Deux di 5.1 | Été 85 Schelde do 17.12 | The Truffle vr 18.12, zo 20.12, wo 23.12 from Bob do 17.12 | La dea for- zo. 20.12 | Hope Gap vr. 8.1, di Hunters do 24.12 | Wonder Wo- tuna do 14.1 | Le meilleur reste MAASTRICHT 12.1 | Jojo Rabbit vr. 18.12, za. man 1984 do 17.12 | Special Da- SCHIJNDEL à venir do 24.12 | De slag om de 4 Lumière Cinema 4 Filmclub Schijndel/’t Schelde do 17.12 | Son-Mother Bassin 88 | 043‑321 4080 | Bestaat zo’n kloof tussen Spectrum do 17.12 | There is no Evil do 14.1 lumiere.nl Film en de tijdgeest platteland en stad nog? Steeg 9 | 073-547 4837 | | Truffle Hunters do 24.12 | Un- Premières DNA do 17.12 | The Op 6 januari staat Spetters schijndelfilm.nl dine do 24.12 | Gay Film Speci­ Human Voice do 24.12 | Le meil- Filmtheater Luxor in Zut­ Van Brakel zei bang te zijn ‘dat (Paul Verhoeven, 1980) op 4 Filmclub Schijndel/Het al DicKtatorship do 30.12 | Rial- leur reste à venir do 24.12 | phen vertoont onder de titel de verpreutsing dit soort beel- het programma. De film over Gasthuis to wo 13.1 Son-Mother do 17.12 | The Truf- Tijd op de huid al een paar den in de ban gaat doen’. Als de ruige belevenissen van Lidwinahof 70 fle Hunters do 24.12 | Undine do maanden Nederlandse films dat niet al gebeurd is, voegde drie jongeren in een klein Themafilms Elke tweede dins- UDEN 24.12 | 125 jaar Cinema vanaf die de tijdgeest waarin ze ze eraan toe. Heeft Van Brakel stadje werd verguisd door dag van de maand | Wereldci­ 4 Filmhuis De Pul do 24.12 | Dag van de Korte Film werden gemaakt weerspiege- gelijk en kijken we met andere critici en feministen. Het nema Elke vierde dinsdag van Kapelstraat 13 | 0413-265 091 ma 21.12 len. De reeks begon in 1930 en ogen naar Het debuut dan ruim leidde zelfs tot de groep Anti de maand | filmpul.com belandt nu met vier spraak- veertig jaar geleden? Wie zelf Spetter Aktie, die een verbod Filmhuis De Pul blijft voorlopig MIDDELBURG makende films in de roerige wil oordelen kan 23 december van de film eiste en protest- SITTARD gesloten. 4 Cinema Middelburg jaren zeventig en tachtig. in Luxor terecht. acties bij bioscopen hield. In- 4 Filmhuis De Domijnen Achter de Houttuinen 30 | Regisseur Nouchka van Een week later valt aan de middels kan niemand zich de Ligne 3 | 088-599-5587 | de- UTRECHT 0118‑613 482 | cinemamid- Brakel hield vorig jaar een le- tijdgeest niet te ontkomen opwinding over de seks en domijnen.nl 4 Hoogt delburg.nl zing bij de vakvereniging van met Andy, bloed en blond het (antihomo)geweld in Royal Ballet The Nutcracker Neude 11 | 030‑2328388 | De expeditie van familie Vos do Nederlandse filmjournalisten haar. De film uit 1979 van Spetters meer voorstellen. do 17.12 | hoogt.nl 24.12, zo 27.12 t/m wo 30.12 | (KNF). Ze signaleerde in onze Frank Wiering portretteert Interessant is ook De stilte Hoogt in Bieb Neude Sátán- Kom hier dat ik u kus do 24.12, tijd ‘verpreutsing’ en vroeg een jongen, type ongeleid rond Christine M. van Mar- SNEEK tangó za 2.1 | Premières 100UP zo 27.12, di 29.12, wo 30.12 | zich af of haar film Het debuut projectiel, die van de provin- leen Gorris (13 januari te 4 Cine Sneek do 7.1 | Buurman en Buurman The Singing Club do 17.12, vr uit 1977 nu nog gemaakt zou cie naar Amsterdam verhuist. zien). In het drama uit 1982 Leeuwenburg 12 | 0515-412341 wo 20.1 | Calamity do 17.12 | 18.12, zo 20.12, di 22.12 | De slag kunnen worden. Een veertien- Het blijkt nogal een cultuur- vermoorden drie vrouwen de | cinesneek.nl Dropje do 17.12 | Karakter ma om de Schelde do 17.12 t/m zo jarig meisje dat verliefd wordt schok. Met muziek van pro- eigenaar van een kledingzaak Babyteeth ma 11.1, di 12.1 | 21.12 | Son-Mother do 17.12 | Un- 20.12, di 22.12 t/m do 24.12, zo op de vriend van haar vader, vincieband Normaal en stad- als hij één van hen op diefstal House of Hummingbird ma 4.1, dine do 24.12 | Dag van de kor­ 27.12 /m wo 30.12 | Dag van de die met haar in bed belandt? se tegenpool Herman Brood. betrapt. Een begrijpelijke ui- di 5.1 | Les misérables ma 18.1, te film ma 21.12 | Hoogt on Tour korte film ma 21.12, wo 23.12 | ting van machteloze frustra- di 19.1 Antichrist do 24.12 (CineArt - Dag van de korte kinderfilm zo tie van de vrouwen in een on- De Nijverheid) | Koyaanisquatsi 20.12 t/m di 22.12 derdrukkende patriarchale SOEST vr 15.1 (Film in de bieb - Neude) wereld, oordeelden de mees- 4 Artishock 4 Louis Hartlooper Complex MIDDELHARNIS te critici. Houdt die interpre- Steenhoffstraat 46 | 035-601- Tolsteegbrug 1 | 030‑232 0452 4 Fh Middelharnis (Het tatie nu nog stand? 9577 | artishock-soest.nl | zie hartlooper.nl | Diekhuus) Wie Bij Theo van Gogh The Assistant zo 3.1, zo 10.1, 4 Springhaver Beneden Zandpad 7 | 0187- denkt aan een enfant terrible ma 18.1 | Barn zo 3.1, ma 11.1, wo Springweg 50 | 030‑231 3789 | 482 400 | hetdiekhuus.nl zal verrast zijn door zijn Een 20.1 | Buladó wo 23.12 | Deux zie springhaver.nl dagje naar het strand (1984). ma 21.12 | De Elfkins zo 27.12 | NEERIJNEN De film, te zien op 20 januari, Hope ma 28.12, wo 6.1 | House VEENDAM 4 Stroomhuis Neerijnen is een melancholiek portret of Hummingbird do 17.12 | Jac- 4 Filmhuis vanBeresteyn Van Pallandtweg 1 | 06-1347 van een alcoholist, die met kie en Oopjen vr 8.1 | Lara zo 17.1 Museumplein 5a | 0598-317 3992 | stroomhuisneerijnen.nl zijn dochter een dagje naar | Made in Italy wo 30.12, zo 10.1, 730 | vanberesteyn.nl The Mourning Forest do 17.12 het strand gaat. Nog steeds zo 17.1 | The Personal History of Bigfoot Family wo 23.12 | Ma- actueel, want op het thema David Copperfield zo 20.12 | The rionette ma 28.12 | The Singing NIJMEGEN heeft de tijd geen vat gehad: Singing Club zo 20.12, zo 27.12, Club ma 21.12 | Live Ballet Spar- 4 Lux alcoholisme is van alle tijden. ma 4.1, wo 13.1 tacus zo 20.12 Mariënburg 38-39 | 024-381 HET DEBUUT LUXORZUTPHEN.NL DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 44

VEENENDAAL daardige directeur van een waarvan op moment van VLAARDINGEN 4 Filmhuis Veenendaal Musicalweekend Velsen ‘rusthuis’, trok de musical schrijven nog onbekend is 4 Filmtheater Het Zeepaard Kees Stipplein 72 (Spectrum) | bijna een half miljoen bezoe- welke. Verrassend is dat ook Veerplein 134e (Vue Vlaardin- Alleen info 06-5388 3412 | Behoefte aan lichtvoetig ver- melden altijd dat de vader kers. Dat waren nog eens tij- Cats op het programma staat. gen) | Reserveren via hetzee- filmhuisveenendaal.nl tier? Filmtheater Velsen van Alex van Warmerdam er den voor de Nederlandse Tom Hoopers verfilming uit paard.nl De beentjes van Sint-Hilde- voorziet erin met een musi- vanaf 1966 lange tijd toneel- film! 2019 van Andrew Lloyd Web- Pinocchio do 17.12, zo 20.12 gard za 19.12, wo 30.12, zo 3.1 | calweekend. Van het Neder- meester was. Dat doen we Naast Ja zuster nee zuster bers musical is door critici Corpus Christi za 16.1 | The Last landse Ja zuster, nee zuster dus ook hier. Het pand werd staan de internationale hits neergesabeld, maar de orga- VLISSINGEN Right zo 20.12 | Made in Italy di (2002) tot de Holly- overigens in 1938 gebouwd Les misérables (Tom Hooper, nisatoren van het musical- 4 Cine City 29.12, zo 10.1 | The Singing Club wood-fantasie La La Land als bioscoop REX, waarna het 2012), de musicalversie van weekend hebben een andere Spuikomweg 1 | cinecity.nl zo 27.12, za 9.1 | De slag om de (2016). Ook het verguisde in de jaren vijftig ook Victor Hugo’s klassieker, en mening. Volgens hen is de Le milieu de l’horizon ma 21.12 | Schelde za 2.1, wo 6.1 Cats (2019) is te zien. Oordeel schouwburg werd. In de jaren La La Land (Damien Chazel- film ‘ontzettend leuk’. Oor- Pieter Konijn 2 wo 13.1 | De slag zelf, vinden de organisatoren. tachtig verdween de bioscoop le, 2016) op het programma. deel vooral zelf! om de Schelde do 17.12 | FbtS VELSEN Musicalliefhebbers heb- eruit en huisvestte het ge- Ook is een aantal internatio- door het jaar Le meilleur res- 4 Filmtheater Velsen ben het zwaar in deze tijd bouw alleen nog een theater. nale klassiekers te zien, STADSSCHOUWBURGVELSEN.NL te à venir do 24.12 | There is No Groeneweg 71 | 0900-1505 | waarin alle live musicals zijn Maar dankzij de coronacrisis Evil do 14.1 stadsschouwburgvelsen.nl gecancelled. Dat raakt zeker worden er dit jaar weer films 100UP vr 1.1 | Amazing Grace zo Velsen en omstreken, want vertoond. VOORSCHOTEN 27.12 | Babe za 26.12 | De been- van oudsher is daar een en- Van de zevenhonderd 4 Filmtheater Voorschoten tjes van Sint-Hildegard wo thousiaste musicalgemeen- stoelen mogen er dertig wor- Prinses Marijkelaan 4 | 071- 30.12 | Fanny & Alexander wo schap. Filmtheater Velsen den bezet. Tijdens het musi- 561 2566 | filmtheatervoor- 30.12 | Goodfellas vr 1.1 | Ka- verzacht het gemis van 15 tot calweekend hebben bezoe- schoten.nl therine Jenkins di 29.12 | Love en met 17 januari met een kers dus de ruimte. Zij kun- Concerto: A Beethoven Jour- Actually di 22.12, za 26.12 | musicalweekend. Best moge- nen onder meer kijken naar Ja ney do 17.12 Scrooged do 24.12 | The Shining lijk dat je nog nooit van zuster, nee zuster, de musi- ma 28.12 | The Singing Club zo Filmtheater Velsen hebt ge- calverfilming door Pieter WAALWIJK 27.12 | De slag om de schelde do hoord, want het zit gevestigd Kramer uit 2002 van Annie 4 Filmtheater De Leest 17.12, di 22.12, do 24.12, za 26.12, in Stadsschouwburg Velsen, M.G. Schmidts legendarische Vredesplein 12 | 0416-337- zo 27.12, di 29.12, wo 30.12, vr 1.1 die – niet echt logisch – in tv-serie uit 1966. Met Loes 746 | deleest.nl | Tenet di 29.12 | De vogelwach- IJmuiden ligt. Journalisten Luca als zuster Klivia, de goe- CATS Bings kerstfeest zo 20.12 t/m ter ma 28.12 | Premières The wo 23.12, zo 27.12, ma 28.12 | Assistant vr 8.1 | Kom hier dat ik sieker Hable con ella zo 10.1 | | nieuwescene.nl 23.12 | Police ma 28.12, di 29.12 ani do 24.12 t/m wo 30.12 | Dag Dropje ma 21.12, di 22.12 | De u kus za 2.1 | Musicalweekend, Todo sobre mi madre zo 3.1 The Assistant vr 18.12, zo 20.12, | The Singing Club za 19.12, zo van de korte film ma 21.12 | The expeditie van familie Vos zo met o.a. The Greatest Show- wo 23.12, do 24.12, zo 27.12, 20.12, wo 30.12 | Son-Mother Great Composers Concerto: A 20.12 t/m wo 23.12, zo 27.12, man, La La Land, Les miséra- VENLO wo 30.12 | Berlin Alexander- do 17.12, vr 18.12, zo 20.12, ma Beethoven Journey vr 18.12, wo ma 28.12 | The Glorias di 29.12 | bles vr 15.1, za 16.1, zo 17.1 | Royal 4 Filmtheater De Nieuwe platz za 19.12, di 22.12 | Hope do 28.12 | Wolfwalkers vr 18.12, 23.12, zo 27.12 | Kerstfilm? Hap­ I Am Greta di 22.12 | Katherine Ballet The Nutcracker di 22.12, Scene 17.12, di 22.12, zo 27.12, di 29.12 zo 20.12, ma 21.12, do 24.12, zo je? do 17.12 t/m wo 23.12 Jenkins zo 20.12 | Kom hier dat ma 28.12 | Zondagmiddagklas­ Nieuwstraat 13 | 077‑351 8183 | Kajillionaire do 17.12 t/m wo 27.12 | Arts in Cinema Modigli- ik u kus zo 27.12, ma 28.12 | De dorp ­ dorp Bor Beekman de Volkskrant Jan Bockting Berend de Volkskrant Basje Boer Amsterdammer De Groene Joost -­ Huitenga Broeren Het Parool Busch Gerhard Cinema.nl/VPRO Dam van Elise Cine.nl de Graaf Belinda van Trouw Krieken van Romy Magazine Veronica de Lange Remke Trouw Dana Linssen Handelsblad NRC Maricke Nieuw Dagblad Algemeen Rovers Ronald de Filmkrant/Trouw Floortje Smit de Volkskrant Weijers Marco De Telegraaf Ab Zagt Dagblad Algemeen Zwol Coen van Handelsblad NRC Gemiddeld stemmen) (aantal

All My Life 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 112311 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 2,50 (3) Ammonite 111231 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 111231 3,45 (11) Calamity 11111 111231 11111 11111 11111 111231 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 3,67 (3) Come Away 11111 11111 11111 112311 11111 11111 11111 112311 11111 11111 11111 11111 112311 11111 11111 11111 2,30 (5) DNA 11111 11111 11111 11111 11111 112311 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 2,50 (3) The Dark and the Wicked 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 111231 11111 11111 3,25 (2) The Death of Antonio Sánchez Lomas 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 4,00 (3) The Glorias 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 112311 11111 11111 11111 11111 11111 2,65 (10) Kom hier dat ik u kus 11111 11111 11111 111231 11111 11111 11111 11111 11111 11111 111231 11111 11111 111231 11111 11111 3,39 (9) Let Him Go 11111 11111 11111 11111 111231 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 111231 3,50 (6) Mank 11111 111231 11111 11111 11111 111231 11111 11111 11111 11111 111123 11111 11111 11111 11111 111231 3,62 (13) Midnight Sky 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 111231 11111 123111 2,80 (5) The Mole Agent 11111 11111 11111 111231 111231 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 3,67 (9) Notturno 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 3,78 (9) Promising Young Woman 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 3,50 (6) The Perfect Candidate 11111 11111 11111 111231 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 3,06 (8) Rifkin’s Festival 11111 11111 111231 11111 11111 11111 11111 112311 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 3,00 (9) Roald Dahl’s The Witches 11111 11111 11111 11111 11111 112311 11111 111231 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 2,86 (7) Son-Mother 11111 11111 11111 11111 11111 111231 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 3,17 (3) Undine 11111 11111 111231 11111 11111 11111 111231 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 3,67 (6) White Cube 11111 11111 111231 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 3,88 (4) Words on Bathroom Walls 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 111231 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 11111 2,75 (2)

11111 is zeer goed | 11111 is goed | 11111 is redelijk | 11111 is matig | 11111 is slecht | 11111 is niet gezien DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 45

slag om de Schelde do 17.12 t/m heer en wordt omarmd door de verfilming van haar eigen agent (John David Washing- wo 23.12, zo 27.12 t/m wo 30.12 Lezersacties januari zijn volgelingen. bestaan. Deze hybride van ton) de wereld redden van de | Roald Dahl’s The Witches za Joost Broeren-Huitenga in documentaire en speelfilm ondergang, met behulp van 19.12 t/m wo 23.12, zo 27.12 t/m BERLIN ALEXANDERPLATZ dat zwarte mensen in dat de Filmkrant: ‘Het charisma laat de sleutelscènes in haar tijdreizen en het terugdraaien wo 30.12 | Zwaar verliefd! 2 do Berlin Alex- contrastrijke park automa- van Daniel hangt voor een leven zien. van de tijd. 17.12 t/m wo 23.12, zo 27.12, ma ander- tisch worden aangezien voor belangrijk deel op de schou- Mariska Graveland in de Kees Driessen in de Film- 28.12, di 29.12, wo 30.12 | Royal platz is een drugsdealer. Omdat ik zelf ders van de 28-jarige Biele- Filmkrant: ‘Vooral de tragi- krant: ‘De actiescènes zijn op Ballet The Nutcracker wo 23.12 mee­ ook niet wit ben, intrigeerde nia, in zijn eerste grote film- komische gesprekken met de zich enerverend genoeg, met slepend, dat vooroordeel me. Toen rol. Vanwege zijn indringende sublieme Pierre Bokma als dank aan het kinetische en WAGENINGEN heden­ kickte mijn onderbewustzijn voorkomen – hij heeft wel haar liefhebbende maar ego- overzichtelijke camerawerk 4 Filmhuis Movie W daags in: wat nou als een van die wat weg van een jonge centrische kunstenaarsvader van Hoyte van Hoytema (in Generaal Foulkesweg 42a ’t stads­ mannen in het park Franz Bi- Christopher Walken – mocht zijn erg goed getroffen. Ook imax en 70mm) en de verras- Venster) | moview.nl portret berkopf is?” Bielenia eerder vrijwel alleen Elsie de Brauw als moeder die send effectieve pulserende Sweet Thing do 17.12, za 19.12, di waarin Berlin Alexanderplatz is schurkachtige bijrollen spe- zichzelf als ijkpunt voor alles bassen van componist 22.12, za 26.12, wo 30.12 | Wolf- Franz Bi- verkrijgbaar op dvd, blu-ray len, grapt regisseur Komasa neemt, en haar dochter zo de Ludwig Göransson. Saai walkers vr 18.12, zo 20.12, wo berkopf die en VoD. September Film stelt regelmatig in interviews.’ ruimte ontneemt, is een vol- wordt de tweeënhalf uur du- 23.12, zo 27.12, di 29.12 zich staan- vijf dvd’s beschikbaar. Corpus Christi is verkrijg- treffer.’ rende film nergens.’ de probeert te houden in de baar op dvd. Remain in Light Drama Girl is verkrijgbaar Tenet is verkrijgbaar op WEESP overweldigende Duitse CORPUS CHRISTI stelt vijf exemplaren be- op dvd. Periscoop Film stelt dvd. Warner Bros. stelt vijf 4 City of Wesopa hoofdstad. Burhan Qurbani De Poolse schikbaar. vijf exemplaren beschikbaar. exemplaren beschikbaar. Herengracht 23 | 0294-458 koos in zijn adaptie voor een regisseur 093 | wesopa.nl zwarte West-Afrikaanse Jan Komasa DRAMA GIRL TENET INTERESSE? The Singing Club do 17.12 vluchteling als hoofdpersoon baseerde In Drama In Chris­ Stuur een e-mail met naam en een witte Duitse drugdea- zijn derde Girl van topher en adres naar info@filmkrant. WINTERSWIJK ler als antagonist. speel- Vincent Nolans epi- nl en geef daarin aan voor 4 Filmhuis Winterswijk Burhan Quarbani in een film Corpus Boy Kars, sche ac- welke actie u belangstelling Meddosestr 4-8 | 054-352 1515 interview met de Filmkrant: Christi op zijn meest tiethriller hebt. Er wordt geloot onder | filmhuiswinterswijk.nl “Het Volkspark Hasenheide een zaak ambitieuze Tenet – de inzenders. Slechts één ac- Adam di 5.1 | Moffie di 12.1 staat ook bekend als drugs- waarin een film tot nu goed voor tie per inzender. Deze actie park, met veel dealers die oplichter in Polen zich voor- toe, speelt het beste loopt tot 20 januari 2021. WOERDEN voornamelijk uit Sub-Saha- deed als priester. De jonge een millen- openings- Winnaars ontvangen bericht 4 AnnexCinema ra-Afrika komen. Ik heb het ex-delinquent Daniel krijgt nial de weekend en over de uitslag kan niet Rosmolenlaan 1 | 0348-436 altijd wanstaltig gevonden een parochie onder zijn be- hoofdrol in van 2020 – moet een CIA- worden gecorrespondeerd. 510 | annexcinema.nl Premières De slag om de venaar.nl Kom hier dat ik u kus do 17.12, za di 29.12 | The Singing Club do ZIERIKZEE ZUTPHEN Schelde do 17.12 | Words on the | The Assistant vr 18.12, ma 19.12, ma 21.12, di 22.12, zo 27.12 17.12, za 19.12, za 26.12, di 29.12 4 FiZi 4 Filmtheater Luxor Bathroom Walls do 7.1 21.12 t/m wo 23.12 | Calamity t/m wo 30.12 | Le meilleur res- | Spookuil zo 20.12, wo 23.12, za Kerkhof 3 | 0111-410 202 | fizi. Houtmarkt 64 | 0575‑513 750 | ma 28.12, wo 30.12, zo 3.1 | Con- te à venir do 24.12, za 26.12, ma 26.12 | Sweet Thing do 17.12 La nl luxorzutphen.nl ZAANDAM certo: A Beethoven Journey zo 28.12 t/m wo 30.12 | The Per- voix humaine/L’heure espag- 100UP wo 13.1 | The Assistant Buladó do 17.12, za 19.12, ma 4 Filmtheater De Fabriek 20.12, di 22.12 | Hope wo 23.12, fect Candidate vr 18.12, zo 20.12 nol zo 27.12 | De vogelwachter ma 21.12, wo 23.12 | De beentjes 21.12, di 22.12 | Into the Jungle Jan Sijbrandsteeg 12 | 075‑631 do 24.12, za 26.12 t/m wo 30.12 | Rifkin’s Festival vr 18.12, ma do 17.12 t/m za 19.12, ma 21.12, di van Sint Hildegard za 9.1 | Bings zo 20.12, di 22.12 | Kom hier dat 1993 | de-fabriek.nl | I Am Greta za 19.12, zo 20.12 | 21.12 t/m wo 23.12, zo 27.12, 22.12, di 29.12 kerstfeest ma 21.12, wo 23.12 ik u kus vr 25.12, zo 27.12 t/m di Premières 100UP do 7.1 | Black- | The Burnt Orange Heresy? 29.12 | The Mole Agent vr 18.12, bird do 14.1 | The Burnt Oran- wisse liet zich voor de film, zo 17.1 | A Christmas Gift from za 19.12 | The Perfect Candida- ge Heresy do 7.1 | Calamity do Dag van de Korte Film waarin een groep toeristen Bob za 19.12, zo 20.12, za 26.12 te do 24.12, za 26.12, di 29.12 | 17.12 | A Christmas Gift from maar moeilijk het hectische | Come Away vr 1.1, zo 17.1 | The Son-Mother vr 18.12, zo 20.12, Bob do 17.12 | La dea fortuna We kunnen spreken van een Loon op het lijf zijn geschre- stadsleven kan loslaten, in- Croods 2 wo 13.1, wo 20.1 | The vr 25.12 | La última primave- do 14.1 | DNA do 17.12 | Le meil- traditie, want acht jaar gele- ven. spireren door waaiend Crossing do 24.12 | La dea for- ra do 17.12, vr 18.12 | Undine do leur reste à venir do 24.12 | Pro- den werd voor het eerst de Korte kuitspier is één van schuim op het strand, vertel- tuna do 14.1, za 16.1 | De expe- 24.12, za 26.12, ma 28.12 | Dag mising Young Woman do 24.12 | Dag van de Korte Film gevierd. de vijf films die te zien zijn op de zij eerder aan de Filmkrant. ditie van familie Vos wo 30.12, van de korte film ma 21.12 | Dag Son-Mother do 17.12 | The Truf- Voor de negende editie kun- de Dag van de Korte Film. Dat Ook te zien is de fictiefilm wo 6.1, zo 10.1 | Happiest Sea- van de korte film junior zo 27.12 fle Hunters do 24.12 | The Tun- nen we 21 december terecht initiatief ontstond acht jaar Zeepaard, over een jonge son za 19.12, ma 21.12, do 24.12 | Nederland in speelfilms Andy, nel do 7.1 | 50+ Ammonite do in meer dan twintig filmthea- geleden uit de wens om meer vrouw die, in de woorden van | Hope vr 18.12 | Kom hier dat ik bloed en blond haar wo 30.12 | 24.12 | Kom hier dat ik u kus do ters. Wie liever thuis blijft, aandacht te genereren voor maker Natalie Bruijns in een u kus zo 3.1, ma 11.1, vr 15.1 | De Een dagje naar het strand wo 17.12 | Le meilleur reste à venir kan de films op Picl zien. de korte film. Dat het nog interview met de FIlmkrant, magische poort zo 3.1 | The Per- 20.1 | Het debuut wo 23.12 | do 31.12 | Cineville Speciaaltje Komt het beeld van jezelf steeds een moeizame strijd is, “op de dag dat ze een abortus fect Candidate zo 27.12 | Roald Spetters wo 6.1 | De stilte rond The Shining vr 18.12 | Dag van overeen met hoe anderen je blijkt uit het gebrek aan korte ondergaat een eigen manier Dahl’s The Witches zo 27.12, ma Christine M. wo 13.1 de korte film ma 21.12 | Kinder­ zien? In de korte filmKorte films in bioscopen en zoekt om in het reine te ko- 28.12, do 31.12, za 2.1 | De slag activiteit stop-motion film ma- kuitspier (Victoria Warmer- filmtheaters. Een pleister op men met haar beslissing”. om de Schelde do 17.12 t/m zo ZWOLLE ken & Calamity zo 20.12 dam) komt hoofdpersoon de wonde is de Dag van de In de animatie See Me 20.12, ma 28.12, wo 30.12, za 4 Filmtheater Fraterhuis Anders (what’s in a name!?) Korte Film, die op 21 decem- (Patty Stenger en Yvonne 2.1, ma 4.1, vr 8.1, ma 18.1 | Un- Blijmarkt 25 | filmtheaterfra- ZALTBOMMEL erachter dat zijn omgeving ber in meer dan twintig Kroese), winnaar van een dine vr 1.1, vr 8.1, za 9.1 | Zwaar terhuis.nl 4 Filmtheater Cinemaarten een ander beeld van hem filmtheaters wordt gevierd. Gouden Kalf voor beste korte verliefd! 2 wo 6.1, do 7.1, za 16.1 Premières The Burnt Orange In Theater de Poorterij heeft dan hijzelf. Het leidt tot Naast Korte kuitspier is ook film, probeert een meisje | Anton Pieckdag De expedi- Heresy do 7.1 | A Christmas Gift Nieuwstraat 2 | Reserveren via absurdistische situaties, die de animatie Intermission Ex- wanhopig de aandacht te tie van familie Vos wo 30.12 | from Bob do 17.12 | La dea fortu- [email protected] / acteur/cabaretier Henny van pedition te zien. Wiep Teeu- trekken van de feestende vol- De magische poort di 29.12 | na do 14.1 | The Human Voice do cinemaarten.nl wassenen om haar heen. En FbtS door het jaar di 5.1, di 12.1, 24.12 | Six Minutes to Midnight Filmtheater Cinemaarten blijft in de documentaire Short di 19.1 | Le meilleur reste à venir do 7.1 | De slag om de Schel- voorlopig gesloten. Trip (Cassandra Offenberg) di 22.12 | Royal Ballet The Nut- de do 17.12 | Supernova do 17.12 tenslotte worden zes vrien- cracker do 24.12, za 26.12 | | There Is No Evil do 14.1 | The ZEIST den, twintigers, geconfron- Tunnel do 7.1 | Undine do 24.12 | 4 Hotel Theater FIGI teerd met de plotselinge dood ZOETERMEER Zwolse premières 100UP | Mar- Het Rond 2 | 030-692 7400 | van één van hen. 4 Filmhuis Cameo tin Luther King vs. The FBI | Ge­ figi.nl/bioscoop Naast de films voor vol- Theaterplein 10 | filmhuisca- prolongeerd Ammonite | Kom wassenen is er een kinder- meo.nl hier dat ik u kus | The Truffle ZEVENAAR programma met negen korte Burden wo 23.12 | Only You zo Hunters | Dag van de korte film 4 Filmhuis Zevenaar (animatie)films uit diverse 27.12 | The Singing Club wo ma 21.12 | Fraterhuis Academie Kerkstraat 27 | 0316-331 527 | Europese landen. 30.12 Ennio Morricone za 16.1 | Klas­ Reserveren via info@film- sieker Karakter huiszevenaar.nl | filmhuisze- INTERMISSION EXPEDITION DAGVANDEKORTEFILM.NL DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 46

KRACAUER: A BIOGRAPHY ZIJ AAN ZIJ De gezaghebbende biografie van cultuurcriti­ een behoorlijk directe weergave van Kracauers tijd cus Siegfried Kracauer (1889-1966) door Jörg in Marseille). Eenmaal in Amerika had hij, de vijftig Später is nu ook in het Engels verschenen. Een reeds gepasseerd, grote moeite om in de nieuwe we- groepsportret van vier academische poëten en reld professionele contacten te leggen. de kern van hun gezamenlijk denken. Maar dwars door al die verschillende tijden en DOOR ADRIAN MARTIN plaatsen, baantjes en narigheid, tijdperken en veran- deringen, wist Kracauer tegen de klippen op alsnog Jörg Später maakt snel duidelijk hoe we zijn gran- een uiterst coherent en consistent oeuvre te creëren. dioze boek moeten lezen. Kracauer: A Biography Daar is Später op zijn best. Hij traceert de thema’s draait weliswaar om het leven van één uitzonderlijk die doorlopen in Kracauers zeer gevarieerde werk – individu, maar het beoogt iets breders, namelijk een van vroege romans (Ginster, 1928; Georg, postuum ‘groepsportret’. Siegfried Kracauer, Ernst Bloch, uitgegeven in 1977) tot zijn ambitieuze visie op de Walter Benjamin en Theodor Adorno: het is een bui- verstrengeling van kunst en maatschappij in From tengewone groep. Hun sterfdata liggen verspreid over Caligari to Hitler (1947) – en hij legt bloot waarin die 37 jaar (Benjamin pleegde in 1940 zelfmoord op de oorspronkelijke ‘bende van vier’ intellectueel over- relatief jonge leeftijd van 48; Bloch stierf in 1977 op eenkwam. zijn 92ste), maar in de jaren twintig en dertig deelden Adorno, Benjamin, Bloch, Kracauer: elk van hen ze een intense vriendschap. probeerde, op zijn eigen manier, een materialistisch Später duikt niet weg voor de intieme details die begrip van de sociale geschiedenis (en in het bijzon- opduiken uit hun bewaard gebleven correspondentie der de tijd waarin zij leefden) te vervlechten met een – de ruzies, de schiftingen en stiltes, de welbewust ‘principe van hoop’ (zoals Bloch het noemde), een be- onderdrukte homoseksuele liefde tussen Kracauer en zieling die voorbij ging aan de begrenzingen van ons de voorlijk briljante tiener Adorno. Maar de schrijver miserabele aardse bestaan. Elk van hen was, op zijn is er meer op gebrand om de gedeelde kern bloot te eigen manier, een onvervalste poëet. leggen van hun denken, inzichten en gemoed. Dat delen was, zo lijkt het, in het bijzonder van be- RUISENDE BLADEREN lang voor Kracauer: hij verwees ernaar als een ‘zij aan In het geval van Kracauer werd zijn blik op dingen be- zij’-proces van onderlinge gesprekken, dat hij heel krachtigd, geïnspireerd en gemedieerd door zijn liefde innemend ‘symfilosoferen’ noemt. Sympathie en filo- voor cinema. Film was fantasie, epische mythologie, sofie: ze zijn lang niet altijd zo makkelijk te combine- sterrenglamour, een nieuwe esthetiek. Maar het was ren, zeker niet wanneer de getijden van de turbulente voor Adorno en Bloch, die – zeker na de Tweede We- ook het wonderschoon vastleggen van de kleinste politieke geschiedenis van de twintigste eeuw hen reldoorlog – comfortabeler leefden. geheimen van het alledaagse bestaan – de weerspie- opbreken. Het was vooral uit bittere materiële noodzaak gelingen in plassen en ruisende boombladeren die hij dat Kracauers schrijven zoveel verschillende genres zo vaak bezong. Kracauer streefde ernaar om zowel OVERSPANNEN bespeelde: journalistieke krantenartikelen, bijten- de onderliggende patronen van de maatschappij te Kracauer (1889-1966) blijkt een uiterst intrigerend de essays (verzameld in Ornament der Masse, 1927), vatten, als de glorieuze vluchtigheid van simpelweg onderwerp voor een biografie. Enerzijds is zijn le- pop-biografieën (zijn boek over componist Offen- leven, lopen, praten – ‘zij aan zij’. ven doodgewoon: hij is trouw aan één vrouw (Lili bach, 1938), sociologische traktaten (Die Angestellten, Cinema gaf Kracauer een manier om dat alles te Ehrenreich) van hun eerste ontmoeting tot zijn laat- 1930) en een ‘kunstgeschiedenis’ van de cinema (zijn doordenken en systematiseren. In zijn laatste project, ste adem, en hij voert al die zittende activiteiten uit magistrale Theory of Film, 1960). rond de theorie van geschiedschrijving, concludeerde die typisch zijn voor de intellectuele klasse: lezen en hij dat we de finaliteit van ‘laatste dingen’ moeten schrijven. Onderzoeksrapporten voor diverse institu- TEGEN DE KLIPPEN OP vermijden. Beter kunnen we wegsluipen naar een ge- ten, wat juridische strijd, veel academische twisten, Zo werd Kracauer dus meegevoerd door de wind en heim ‘voorportaal’ waar – zoals Joe Strummer het zo duizenden handgeschreven of getypte brieven. Wat de getijden van de geschiedenis – en het klimaat mooi zei – “de toekomst ongeschreven is”. dat betreft niets sensationeels, melodramatisch of was ronduit stormachtig. Nadat hij zijn baan bij een schandaligs dus. Duitse krant verloor met de opkomst van de nazi’s SIEGFRIED KRACAUER: EINE BIOGRAPHIE Maar anderzijds leed Kracauer voor een flink deel en het oplaaiende antisemitisme, werden hij en Lili JÖRG SPÄTER | 2016, SUHRKAMP, BERLIJN | 743 van zijn leven onder de overspannenheid van wat te- toonbeelden van de culturele ‘onteigening’ waar hij PAGINA’S | €36 KRACAUER: A BIOGRAPHY JÖRG SPÄTER, genwoordig het ‘precariaat’ wordt genoemd. Hij was zo vaak over zou schrijven. Uitgehongerd sjacher- VERTAALD NAAR HET ENGELS DOOR DANIEL STEUER | een freelancer, nooit als professor in dienst van een den ze in Frankrijk naar transitpapieren om de VS in 2020, POLITY, CAMBRIDGE | 584 PAGINA’S | € 39,60 universiteit. Hetzelfde geldt voor Benjamin, maar niet te komen (de plot van Christian Petzolds Transit is (EBOOK €29,99) DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 47 Thuiskijken

FIREBALL: VISITORS FROM DARKER WORLDS Mijmeren over meteorieten Alleskunner Werner Herzog verklaart in haar voorouders geloofden dat het grote gat Fireball: Visitors from Darker Worlds de in de aarde is ontstaan doordat een godde- liefde aan de meteoriet. Het kost hem in lijke regenboogslang zich door de vallei heen zijn nieuwste documentaire weinig moeite wurmde. om de kijker deelgenoot te maken van zijn Tijdens een bezoek aan Oslo stuit Oppen- ongebreidelde fascinatie voor dit mythi­ heimer op een Noorse muzikant die na veer- sche fenomeen. tig jaar besloot zich toe te leggen op micro- meteorieten. Hij vertelt vol enthousiasme Fireball: Visitors From Darker Worlds opent over de deeltjes die je met het blote oog nau- met beelden van meteorietinslagen in Sibe- welijks kan zien: “Geen enkel mens heeft het rië, geregistreerd door dashboardcamera’s. ooit aangeraakt, het is alsof je de eeuwigheid Filmmaker Werner Herzog voorziet ze in de in de ogen kijkt, de as van de vorige genera- voice-over van beangstigende mijmeringen: ties van stervende sterren.” “Wat ons uiteindelijk zal verwoesten zal er Even verderop in de film merkt een we- zo uitzien, als een vuurbal, alleen veel gro- tenschapper op hoe we als mensen één zijn ter.” Waarop hij vervolgt: “Het voelt als met het universum, omdat we allemaal “zijn science­fiction.” Met deze unheimische ob- gemaakt van sterrenstof”. Waarop Herzog servatie benadrukt Herzog dat meteorieten, interrumpeert: “Ik ben niet gemaakt van onverklaarbare verschijnselen tot diep in de sterrenstof, ik ben een Beier.” Het is een iro- GOODBYE, DRAGON INN vorige eeuw, werden gezien als tekens van nisch grapje waarmee hij zijn eigen nietig- God. Tegelijkertijd toont hij in zijn nieuwste heid onderschrijft: over een miljoen jaar is film dat de huidige wetenschap wel een goed Beieren misschien wel van de aardbodem GOODBYE, DRAGON INN maar vooralsnog onvolledig beeld heeft van verdwenen. Herzogs existentiële benauwd- het ruimtepuin dat dagelijks neerdaalt op heid weerklinkt ook in een interview met een aarde. priester en sterrenkundige in het ruimteob- Afscheidsbrief aan bioscoop Herzog laveert in Fireball voortdurend servatorium in het Vaticaan. Want wat zal de tussen de culturele en wetenschappelijke geestelijke doen als een grote vuurbal op de Deze filmklassieker van Tsai Ming-liang uit voudige of spaarzame film is. Het is een betekenis van meteorieten, in een documen- aarde af raast die niet meer te stoppen is door 2003 gaat over de permanente sluiting van cruise-verhaal over een onervaren Japanse taire die zich laat omschrijven als een intri- de wetenschap? “Dan zal ik bidden.” een bijna verlaten filmtheater in Taipei in. toerist die in de inderhaast verlaten bioscoop gerende herontdekkingsreis langs kraters. Anno 2020 biedt dat een melancholische, op zoek is naar een verzetje; als hij al op ie- Co-regisseur en vulkanoloog Clive Oppen- OMAR LARABI maar ook hoopvolle kijkervaring. mand stuit zijn dat rijwel alleen maar andere heimer vraagt een kleurrijk gezelschap naar mannen. Tegelijkertijd toont Goodbye, Dra- hun visie op de donkere gesteenten uit het FIREBALL: VISITORS FROM DARKER Een bioscoopzaal loopt voorgoed leeg in de gon Inn een prachtig ingetogen aanzet tot heelal. Dat levert mooie gesprekken op, zoals WORLDS VERENIGDE STATEN, 2020 | REGIE loop van deze contemplatieve film van Tsai een romance tussen de twee medewerkers in een ontmoeting met een van de oorspronke- WERNER HERZOG, CLIVE OPPENHEIMER | 97 MINU- Ming-Liang. In licht van de huidige staat van het enorme pand: de vrouw die schoon- lijke bewoners van Australië die opgroeide TEN | DISTRIBUTIE APPLE TV+ (VOD) | TE ZIEN VANAF de filmwereld is dit een confronterend ge- maakt en kaartjes scheurt en de kettingro- bij de Wolfe Creeke-krater. Ze vertelt hoe 13 NOVEMBER zicht. Toch heeft deze absolute klassieker uit kende operateur. Tsai heeft geen woorden 2003, dankzij Second Run in gerestaureerde nodig om hun relatie uit te drukken: een staat op blu-ray uitgegeven, iets troostends: warm rijstbroodje dat de vrouw na het tijd kunnen we niet stilzetten, maar we kun- draaien van de allerlaatste film voor de man nen altijd zelf in beweging blijven. achterlaat zegt alles. Zo ontstond ook deze afscheidsbrief aan Goodbye, Dragon Inn is ook een last pic- een ouderwets filmtheater in Taipei, dat in ture show. De laatste vertoning van King een gigantische zaal oude films voor een Hu’s magistrale wuxia-film Dragon Inn bijna niet bestaand publiek projecteerde. (1967) luidt de permanente sluiting van het Tsai had het een keer gebruikt als locatie filmtheater in. Tsai maakt er een prachtig voor een korte film. De manager liet de Tai- spookverhaal van waarin de spaarzame bio- wanese regisseur van Rebels of the Neon God scoopbezoekers vast komen te zitten in tijd (1992) en Vive L’amour (1994) weten dat hij en ruimte, alsof het publiek van dit tot ge- van plan was de boel definitief in te pakken, schiedenis vergane theater met de bioscoop- tenzij Tsai het filmtheater zou willen overne- stoelen versmolten is. Extra ontroerend is men. Filmtheaterdirecteur paste toen nog het zien van een grootvader en kleinkind die niet in het curriculum van de filmgroot- voor de laatste keer samen naar de film gaan. meester, dus Tsai weigerde beleefd, maar be- Voor de een is het misschien de laatste film sloot de huur van het pand wel een jaar over op groot doek, voor de ander misschien wel te nemen om misschien nog iets te doen met de eerste. Het theater sluit voorgoed, maar het ietwat mysterieuze gebouw dat door alle zij nemen de filmmagie met zich mee en dra- lekkende plafonds, gigantische gangen en gen het over aan een volgende generatie. stiekeme achteraftrapjes een blijvende in- druk achterlaat. HUGO EMMERZAEL In de laatste maanden van zijn huur had hij nog niets gedaan met de locatie. Hij GOODBYE, DRAGON INN TAIWAN, 2003 | REGIE stampte er dus een spaarzaam, bijna dia- TSAI MING-LIANG | MET LEE KANG-SHENG, CHEN loogloos scenario uit dat snel en goedkoop SHIANG-CHYI, MITAMURA KIYONOBU | 82 MINUTEN | geproduceerd kon worden. Wat niet wil DISTRIBUTIE SECOND RUN (BLU-RAY) | VERKRIJGBAAR FIREBALL: VISITORS FROM DARKER WORLDS zeggen dat Goodbye, Dragon Inn een een- VANAF 23 NOVEMBER DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 48

Chadwick Boseman speelt zijn laatste, in­ speelt. Die wat stijve vorm pakt naarmate de MA RAINEY’S BLACK BOTTOM drukwekkende rol in het uitstekende kam­ film vordert steeds beter uit, omdat de aan- merspiel Ma Rainey’s Black Bottom, waarin dacht daardoor uitgaat naar de personages de veeleisende Ma Rainey compromisloos en de uitgeschreven dialogen de diepte in Blues vult de leegte op haar blues wil zingen. kunnen gaan. Chadwick Boseman (Black Panther, 2018) “Ze geven niks om me; ze willen alleen mijn is indrukwekkend in zijn laatste rol voordat stem”, roept Ma Rainey, de ‘moeder van de hij op 43-jarige leeftijd overleed. Hij speelt blues’ en de eerste grote professionele blues- Levee, een van de bandleden die aanvoelt dat zangeres. Ma Rainey (magistraal gespeeld er nieuwe muziekstromingen op til zijn en door Viola Davis) is al een muzikale sensatie zelf ook zijn muziek probeert te verkopen. in het zuiden van Amerika door haar diep- Maar meer dan vijf dollar voor zijn nummers doorleefde stem en schunnige teksten, als ze krijgt hij niet. Van een spring-in-het-veld in 1927 in een studio in Chicago arriveert om verandert hij in een steeds gelaagder perso- een aantal van haar hits op te nemen. Ze wil nage, met een macabere bijrol voor zijn dat alleen doen op haar eigen voorwaarden, kekke nieuwe schoenen. met haar eigen arrangementen. Ze stelt to- Dankzij enkele monologen verlaten we in renhoge eisen aan haar muziek en aan haar gedachten de steeds beklemmender wor- omgeving, en ontsteekt al in woede als er dende studio. De bandleden vertellen over geen flesje cola voor haar klaarstaat. Maar het raciale geweld dat ze meemaakten in het haar veeleisende houding is van levensbe- Amerikaanse Zuiden van Jim Crow. Toen hij lang om als zwarte muzikant compromisloos nog maar acht jaar oud was probeerde Levee te blijven terwijl witte producers op haar zijn moeder te verdedigen tegen een bende muziek azen. witte verkrachters, met gruwelijke gevolgen. De uitstekende Netflix-productie Ma Rai- Een woordenwisseling tussen de bandleden ney’s Black Bottom is gebaseerd op een to- mondt uit in een hartenkreet tegen Gods on- neelstuk uit 1982 van August Wilson (Fences verschilligheid. Ma Rainey geeft de dolende (1985)), dichter en kroniekschrijver van het ziel op een ander moment in de film houvast, twintigste-eeuwse Afro-Amerikaanse leven. want blues vult die leegte op: “Blues is life’s Hij wist plots hoe zijn toneelstukken moes- way of talking.” ten klinken nadat hij in een kringloopwinkel MARISKA GRAVELAND een plaat van Bessie Smith ontdekte, de zan- geres die beïnvloed was door Ma Rainey. Net MA RAINEY’S BLACK BOTTOM VERENIGDE als het toneelstuk is de verfilming door STATEN, 2020 | REGIE GEORGE C. WOLFE | MET VIOLA Broadway-veteraan George C. Wolfe (Angels DAVIS, CHADWICK BOSEMAN, COLMAN DOMINGO | 94 in America) een kammerspiel geworden, dat MINUTEN | DISTRIBUTIE NETFLIX (VOD) | TE ZIEN MA RAINEY’S BLACK BOTTOM zich voornamelijk in de opnamestudio af- VANAF 18 DECEMBER

PURSUED Freudiaanse western noir Action, action, and then action, antwoordde krachtig uitvergroten. Raoul Walsh toen Franse critici hem naar Hoewel Pursued een van de meest mar- drie basiselementen van film vroegen. Mis­ kante films is uit Hollywoods gouden jaren leidend, want zijn Pursued illustreert hoe veertig en een van de beste films van pionier de Hollywood-pionier actie verankerde in Raoul Walsh (1887-1980), bleef een regio zijn personages. 2-uitgave op schijf lang uit. Het toont hoe het werk van Walsh (zie ook: High Sierra, “A real Freudian thing.” Zo omschrijft Raoul 1941; White Heat, 1949) in de vergetelheid is Walsh Pursued in zijn autobiografie, geci- gesukkeld. Met de uitgave op dvd en blu-ray teerd in de bonusdocumentaire bij een re- van de film (onder de Franse titel La vallée de cente Franse uitgave van de film. Een intense la peur) maakt uitgever Sidonis Calysta her- Robert Mitchum wordt in dit tussen western ontdekking mogelijk. Een luxe versie gaat en film noir zwevend tragisch psychodrama vergezeld van een heruitgave van een studie uit 1947 achtervolgd door een jeugdherinne- van Michael Henry Wilson en op de schijf ring die hij maar niet kan plaatsen. Namelijk met een (door Scorsese’s stichting) geres- de moord op zijn familie, waarvan hij glu- taureerde kopie staan ook interviews met rend door een spleet van een kelderluik ge- kenners (Bertrand Tavernier, Patrick Brion). tuige was. Mooie aandacht voor deze onderschatte re- In de woorden van Walsh is het “de neu- gisseur en zijn film maudit. rose van de frontier gerealiseerd door de Opnieuw bewijs dat er in de droomfabriek minst neurotische regisseur van Holly- echt wel cinema werd gemaakt, ook al zagen wood.” Met dank aan de met psychoanalyse filmmakers enkel een job. Walsh trok nog an- vertrouwde scenarist Niven Busch, die de dere rookschermen op. Die van avonturier PURSUED Bijbelse metaforen en Griekse mythes (broe- (“Omdat ik paard kon rijden, rolde ik de film- derstrijd, wraaklustige oom) niet schuwt. En wereld in.”). En vooral die van actieregisseur onderstroom. Het is geen toeval dat in Pur- sche splinterbom van Walsh, racismedrama met dank aan cameraman James Wong (“Voor mij is cinema actie.”). De regisseur sued de mannelijke hoofdpersoon enkel (ver- Band of Angels (1957). IVO DE KOCK Howe, die contrastrijke zwart-witbeelden, met het ooglapje legde bij zijn 176 films echter dwaasd) reageert terwijl sterke, door liefde en bizarre kadrering en expressionistische niet enkel de nadruk op motion (hels ritme, haat gedreven vrouwen actie ondernemen. Zo PURSUED VERENIGDE STATEN, 1947 | REGIE RAOUL landschappen gebruikt om dreiging en krachtig verhaal, acteerduels, snelle mon- heel ver van Douglas Sirk is Walsh niet ver- WALSH | MET ROBERT MITCHUM, TERESA WRIGHT, trauma te suggereren. Met dank ook aan ac- tage) maar ook op emotion. Zijn actie spreekt wijderd. Geen wonder dat Rainer Werner JUDITH ANDERSON, DEAN JAGGER, HARRY CAREY JR | trices Teresa Wright en Judith Anderson, die luider dan woorden omdat ze is verankerd in Fassbinder inspiratie vond in deze Freudi- 105 MINUTEN | DISTRIBUTIE SIDONIS CALYSTA (DVD/ de emoties in dit duel tussen haat en liefde personages en verbonden met een emotionele aanse western noir en die andere traumati- BLU-RAY) | NU VERKRIJGBAAR DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 49

naar de hemelpoort weet Joe’s ziel er echter niet zo intuïtief en coherent als die van In- SOUL door de achterdeur tussenuit te piepen en zo side Out. Maar als de boel eenmaal op de rails komt hij dus in dat hiervoormaals terecht – staat, en Joe en 22 in een race tegen de klok de plek waar zielen hun persoonlijkheid krij- door een wonderschoon geanimeerd New Avonturen in het hiervoormaals gen vóórdat ze naar de aarde gestuurd wor- York razen om zijn ziel op tijd terug in zijn li- den. Door een reeks toevalligheden wordt hij chaam en op dat concertpodium te krijgen, Wat de grote animatieklapper van de zomer moment dat hij eindelijk lijkt te moeten ac- gekoppeld aan 22 (Tina Fey), een blanco ziel valt er veel te genieten. had moeten worden, is nu de kersttrekker cepteren dat hij nooit meer zal worden dan die helemaal geen zin heeft om richting van streamingdienst Disney+. In het inne­ een muziekdocent op een derderangs mid- aarde te worden gestuurd. JOOST BROEREN-HUITENGA mende Soul vecht een uitgebluste jazzmu­ delbare school, krijgt hij alsnog zijn gouden Dat zijn een hoop verwikkelingen voordat zikant voor zijn ziel én bezieling. kans: een optreden in de band van een we aan het echte hart van het verhaal toeko- SOUL VERENIGDE STATEN, 2020 | REGIE PETE jazzlegende. Maar in zijn enthousiasme men en Soul dreigt af en toe te verzanden in DOCTER EN KEMP POWERS | MET JAMIE FOXX, TINA FEY Binnen de Pixar-familie is Pete Docter, een loopt hij prompt in een open riool en belandt al die concepten. Ondanks het vergelijkbare | 100 MINUTEN | DISTRIBUTIE DISNEY+ (VOD) | TE ZIEN van de eerste werknemers van de animatie- hij hersendood in een ziekenhuis. Onderweg uitgangspunt is de world building hier lang VANAF 25 DECEMBER studio, de man van de grote concepten. Als regisseur was hij verantwoordelijk voor ach- tereenvolgens Monsters Inc. (2001), waarin de monsters onder kinderbedden echt blij- ken te zijn; Up (2009), waarin een oude man zijn huis en hele hebben en houden onder een cluster ballonnen hangt en op reis gaat; en Inside Out (2015), met als hoofdpersona- ges de personificaties van de emoties van een jong meisje. Docters nieuwste film Soul, gecoregis- seerd door Kemp Powers, moest Pixars hit van 2020 worden en stond op de rol voor vertoning op het filmfestival van Cannes. In plaats daarvan wordt hij nu op eerste kerst- dag uitgebracht op Disney+ (in landen waar die streamingdienst niet beschikbaar is komt hij wél in de bioscoop). De film vertoont con- ceptueel overeenkomsten met Inside Out, al draait het ditmaal niet naar de binnenwereld van de emoties, maar – zoals de titel al aan- geeft – om de ziel en het hiernamaals. Of ei- genlijk: het hiervoormaals. Komen we zo op. Hoofdpersoon Joe Gardner (Jamie Foxx) is een man van middelbare leeftijd die zijn hele leven droomde van een carrière in de jazz, maar het nooit heeft gemaakt. Precies op het SOUL

ste makers waar ook Liberté zich weer mee LIBERTÉ laat vergelijken. Het digitaal gefilmde clair-­ obscur van een Pedro Costa. De provocaties van een Rainer Werner Fassbinder. De film- Zielloos over elkaar heen plassen is-dood-leve-de-film-mentaliteit van een Peter Greenaway. De weelderigheid van een De Britse distributeur die Albert Serra’s Li- is. Er kleeft een gevoel van ‘de nieuwe kleren zers ziet, angstvallig meepratend hoe inte- Luchino Visconti (ook door de aanwezigheid berté op dvd uitbrengt, roemt de film als van de keizer’ aan zijn werk, waarbij hij pu- ressant het allemaal is, om maar niet door de van Helmut Berger). De jury onder leiding ‘radicaal en subversief’. Dat is de bijna bliek en (vooral) critici in de rol van die kei- mand te vallen. En toch: het zijn niet de min- van regisseur Nadine Labaki, die Liberté op tweeënhalf uur lange orgie in een bosper­ het filmfestival van Cannes in 2019 een spe- ceel zeker – maar hij is ook sáái. En dat is ciale juryprijs gaf in de tweede competitie het punt. Un Certain Regard, die zal toch ook iets ge- zien hebben. Maar Liberté, daar kunnen we Christian Petzold houdt niet van seksscènes, niet omheen, is óók saaie, pretentieuze drek. vertelde de Duitse regisseur toen ik hem on- Dat is de grap bij Serra: het is allebei, langs sprak over zijn nieuwe film Undine (zie Kunst en pretentieuze lege huls. Dat is geen pagina 6). “Kijken naar een seksscène voelt contradictie – de saaiheid is de kern van alsof ik per ongeluk de slaapkamer van mijn Serra’s kunst. Ook weer in Liberté, waarin ouders binnenstap terwijl zij seks hebben.” het op papier prikkelende gegeven in uitvoe- Op precies dat gevoel van ongemak lijkt ring ronduit langdradig is. Dit is, noteerde ik Albert Serra te mikken met Liberté. Maar dan ergens halverwege het kijken, de allersaaiste in overdrive – alsof je bij je ouders binnen- porno aller tijden. Zelfs de personages raken loopt terwijl ze plasseks hebben of met er niet opgewonden van. En dat is precies het zweepjes in de weer zijn (zo, aan dat beeld zit punt. Een beetje onaneren en nachtelijk over u nu even vast). Serra’s negende speelfilm is elkaar heen plassen, is dat nou echt alles wat in feite één lange seksscène – en bovendien we met onze grenzeloze vrijheid willen, een érg lange seksscène, met een speeltijd vraagt Serra. van 2 uur en 18 minuten. De film toont een JOOST BROEREN-HUITENGA nachtelijke orgie van een groep achttien- de-eeuwse libertijnen in een bos – de sy- LIBERTÉ FRANKRIJK/PORTUGAL/SPANJE/ nopsis vermeldt ‘Frankrijk, 1774’, maar de DUITSLAND, 2019 | REGIE ALBERT SERRA | MET HELMUT film zelf houdt zich niet bezig met dat soort BERGER | 138 MINUTEN | DISTRIBUTIE SECOND RUN aseksuele details. (BLU-RAY, REGIOVRIJ) | VERKRIJGBAAR VANAF 11 Bij Serra weet je nooit zeker hoe serieus hij LIBERTÉ JANUARI DE FILMKRANT #436 JANUARI 2021 50 Een film van Heddy Honigmann

AGE IS JUST A NUMBER

Peperstraat 2, 1011 TL Amsterdam Maandag 13 juli 2020, 16.34 uur

“Iedereen die hier staat, moet aan de andere kant van het ‘Te koop’-bord gaan staan”, bast de opnameleider annex social distancing-­ manager, “want als jullie hier blijven staan, is jullie reflectie in het raam te zien en jullie REGISSEUR BEN SOMBOGAART OVERLEGT MET ZIJN JONGE het haar van beide meisjes. Even later is alles nóg mooier als jij een heel klein stapje voor- waren er destijds niet bij.” HOOFDROLSPELERS AIKO BEEMSTERBOER (ANNE FRANK, RECHTS) en iedereen klaar voor de volgende take. uitzet.” “We doen hem nog een keer”, besluit EN JOSEPHINE ARENDSEN (ANNE’S VRIENDIN HANNAH GOSLAR); In het centrum van Amsterdam vinden LINKS CAMERAMAN JAN MOESKOPS “Stand by voor opnamen”, roept de opname- Sombogaart. Een paar minuten later heeft opnames plaats voor Mijn beste vriendin leider. “Hou het stil… en actie!” Hannah Joop ter Heul voor de derde keer Anne Frank. Het is de laatste opnamedag in Hannah – geruite jurk, zachtblauw vest door de brievenbus gedaan en steekt Som- Nederland voordat de Nederlands-Hon- klassieker Joop ter Heul’s problemen terug met Jodenster, witte kniekousen – en Anne – bogaart tevreden zijn duim omhoog. “Prima. gaarse crew weer verkast naar Hongarije. naar Stella, een (fictieve) vriendin die in het bloemetjesjurk, zalmroze vest met Joden- We gaan pauzeren.” Eerder geplande opnamen in Hongarije, in script van Marian Batavier symbool staat ster, witte sokjes – lopen weer naar nummer een nagebouwd concentratiekamp dat al voor de breuk met een aantal vriendinnen 2. Van de ene kant worden ze gepasseerd JAN PIETER EKKER voor twee andere speelfilms was gebruikt, van Hannah en Anne. door een jonge vrouw met een brief in haar FOTO BOB BRONSHOFF moesten in maart abrupt worden afgebroken Terwijl iedereen die niet op de set thuis- hand (met Duitse postzegel, de duivel zit in vanwege het coronavirus. hoort de orders van de opnameleider opvolgt de details), vanaf de andere kant fietst een MIJN BESTE VRIENDIN ANNE FRANK Het door Ben Sombogaart geregisseerde en zich uit de voeten maakt, komt Sombo- heer voor de camera langs. “Die had je gister NEDERLAND 2021 | SCENARIO PAUL RUVEN EN MARIAN drama Mijn beste vriendin Anne Frank han- gaart onder een tentje vandaan, waar hij met pas geleend”, zegt Anne. “Ja, maar papa zei BATAVIER | REGIE BEN SOMBOGAART | PRODUCENT delt over de vriendschap tussen Hannah zijn regieassistent de opnamen volgde – voor dat ik ’m terug moest brengen.” “Waarom?” FATT PRODUCTIONS | IN COPRODUCTIE MET TALENT Goslar­ (gespeeld door de 15-jarige Josephine de veiligheid hangt er tussen de twee een wil Anne weten. “Dat wilde hij niet zeggen”, UNITED | CAMERA JAN MOESKOPS N.S.C. | MONTAGE Arendsen) en Anne Frank (de 17-jarige Aiko plastic scherm. “We moeten het boek wel riposteert Hannah. Ze haalt haar schouders HERMAN P. KOERTS | ART DIRECTION BARBARA WESTRA Beemsterboer, die in 2018 de hoofdrol kunnen zien”, zegt hij tegen Arendsen, “maar erbij op; in de oorlog gebeuren er zoveel din- | KLEDING LINDA BOGERS | MAKE-UP BARBARA KUND | speelde in Vechtmeisje). Door de onderduik je moet het ook weer niet té overdreven naar gen die niemand haar wil uitleggen. MUZIEK MERLIJN SNITKER | MET AIKO BEEMSTERBOER, verliezen de twee elkaar uit het oog, maar de camera draaien.” Hij pakt Joop ter Heul uit “We zijn gestopt”, zegt Sombogaart, nadat JOSEPHINE ARENDSEN, ROELAND FERNHOUT, STEFAN drie jaar later, vlak voor Annes dood, krijgen haar handen en doet het voor. “Als je het zo de meisjes giechelend zijn weggelopen. Hij DE WALLE, LOTTIE HELLINGMAN, ZSOLT TRILL, TÜNDE ze weer contact in Bergen-Belsen. De scène doet, is het goed.” kijkt vragend naar cameraman Jan Moes- SZALONTAY | OMROEP SBS6 | DISTRIBUTIE DUTCH die vandaag wordt opgenomen, speelt vlak De Hongaarse Barbara Kund werkt de ma- kops, die ook zijn vorige film Rafaël draaide. FILMWORKS | TE ZIEN IN 2021 | NETFLIX HEEFT DE voordat de Franks moet onderduiken. Han- ke-up van Arendsen en Beemsterboer bij, “Het is mooi zo”, zegt Moeskops. “Maar”, RECHTEN VERWORVEN OM DE FILM AANSLUITEND nah en Anne brengen Cissy van Marxveldts haar collega Márk Károlyi plukt nog wat aan vervolgt hij tegen Beemsterboer, “het is WERELDWIJD AAN TE BIEDEN

DE FILMKRANT IS EEN UITGAVE AGENDA ROMY VAN KRIEKEN, [email protected] | EL-HAMUS, CARMEN FELIX, DAN HASSLER- HET GEBRUIKTE BEELDMATERIAAL­ TE COLOFON VAN STICHTING FUURLAND, BUREAUREDACTIE NICOLE SANTÉ | VORMGEVING BART FOREST, SANDRA HEERMA VAN VOSS, ACHTER­HALEN EN IN TE LICHTEN.­ MOCHT U PRIN­SEN­GRACHT 770, 1017 LE AMSTERDAM, 020 623 OOSTER­HOORN & ROLF HERMSEN | WEB­REDACTIE EDO THOMAS HEERMA VAN VOSS, BOYD VAN DESON­DANKS MENEN DAT U RECHTEN BEZIT 0121, [email protected], WWW.FILMKRANT.NL | DIJKSTERHUIS (NIEUWS), DEVI SMITS (SOCIAL) | HOEIJ, PAUL KEMPERS, IVO DE KOCK, SASJA OP EEN VAN DE GEBRUIKTE BEELDEN, NEEM OPRICH­TERS JAN HEIJS & HENK RABBERS | ZAKELIJKE BEHEER WEBSITE HENK RABBERS | COVER THE HUMAN KOETSIER, OMAR LARABI, DANA LINSSEN, ADRIAN CONTACT OP MET DE UITGEVER VIA INFO@FILMKRANT.­ LEIDING & ADVER­TENTIE-ACQUISITIE ILONA VAN VOICE | FOTOGRAFIE ANDRÉ BAKKER, MARK DE BLOK, BOB MARTIN, MANON PORTOS MINETTÍ, NICOLE SANTÉ, NL | DE FILM­KRANT WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT GENDEREN STORT, [email protected]­ | HOOFD­ BRONS­HOFF, MARCO KRÜGER, HENRY LEUTWYLER, GUUS SCHULTING, BERI SHALMASHI, EBELE WYBENGA,­ DOOR EEN FINANCIËLE­ BIJDRAGE VAN DE NEDER­­­LANDSE REDACTIE RONALD ROVERS | EIND­REDACTIE JOOST CLÉMENT MORIN, MARICKE NIEUWDORP | ILLUSTRATIE ALEXANDER ZWART | DRUK RODI ROTATIEDRUK,­ DIEMEN VERENIGING VAN BIOSCOOPEXPLOITANTEN­ EN FILM­ BROEREN-HUITENGA, MARISKA GRAVELAND | REDACTIE LAE SCHÄFER | VERDER WERKTEN MEE CRISTINA | OPLAGE 25.000 | ©2020 STICHTING FUURLAND/DE THEATERS (NVBF) EN WORDT U VANAF 7 JANUARI IN DE BIOSCOOP JOS VAN DER BURG, HUGO EMMERZAEL­ | FILMKRANT ÁLVAREZ-LÓPEZ, PIM VAN DEN BERG, GISELLE FILMKRANT, AMSTER­DAM | ISSN 01698109 | DE FILM­ MEDE AAN­GE­BODEN DOOR UW FILM­ LIVE GER­LINDA HEYWEGEN, [email protected] | DEFARES, KEES DRIESSEN, JAN PIETER EKKER, SHADY KRANT HEEFT GEPROBEERD­ DE RECHTHEBBEN­ ­DEN VAN THEATER www.amstelfilm.nl Een film van Heddy Honigmann

AGE IS JUST A NUMBER

VANAF 7 JANUARI IN DE BIOSCOOP

www.amstelfilm.nl Mahnaz Mohammadi

vanaf 17 december te zien in: ALKMAAR Filmhuis / AMERSFOORT Lieve Vrouw / AMSTERDAM Cinecenter, Eye, FilmHallen en Rialto / APELDOORN Gigant / ARNHEM Focus / BREDA Chassé / BUSSUM Filmhuis / DEN BOSCH Verkadefabriek / DEN HAAG Filmhuis / DEVENTER Mimik / EINDHOVEN Natlab / ENSCHEDE Concordia / GRONINGEN Forum / HAARLEM Filmschuur / HILVERSUM Filmtheater / HOORN Oostereiland / LEEUWARDEN Slieker / LEIDEN Kijkhuis / MAASTRICHT Lumière / NIJMEGEN Lux / ROTTERDAM LantarenVenster / TILBURG Cinecitta / UTRECHT Louis Hartloper en ’t Hoogt / VENLO De Nieuwe Scene / ZAANDAM De Fabriek / ZUTPHEN Luxor/ ZWOLLE Fraterhuis