1927-1950 Yillari Arasinda Türkiye'de Radyo Yayinciliği
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Hacettepe ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Anabilim Dalı 1927-1950 YILLARI ARASINDA TÜRKİYE’DE RADYO YAYINCILIĞI Ali OKUR Yüksek Lisans Tezi Ankara, 2019 1927-1950 YILLARI ARASINDA TÜRKİYE’DE RADYO YAYINCILIĞI Ali OKUR Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi Ankara, 2019 iv TEŞEKKÜR Öncelikle bu çalışmayı bitrebilmem için hiçbir zaman vaktini ve ilgisini esirgemeyen Danışman Hocam Prof. Dr. Yasemin Doğaner’e, Prof. Dr. Mustafa Yılmaz’a, Doç. Dr. Erdal Aksoy’a, tez çalışması için “baba artık vakti gelmedi mi, erteleme” diyerek beni zorlayan ve Enstitü’yü aramamı sağlayan oğlum Şükrü Görkem’e, “baba, daha bitmedi mi, ne zaman bitecek?” diye bıkmadan usanmadan her gün soran ve her akşam oyun saatlerinden feda eden kızlarım Azra Ceylin ve Kerime Nilda’ya içtenlikle teşekkür ederim. v ÖZET OKUR Ali, 1927-1950 Yılları Arasında Türkiye’de Radyo Yayıncılığı, Yüksek Lisans, Ankara, 2019 Üç bölümden ibaret bu çalışma, tek parti dönemini kapsaması dolayısıyla 1927-1950 yılları arası ile sınırlandırılmıştır. Birinci bölümde iletişim, kitle iletişim, propaganda, radyonun tarihçesi, dünyada radyo yayınları, radyo yönetim biçimleri, uluslararası radyo örgütleri ve kamu hizmeti yayıncılığı kavramı üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde Türkiye’de radyo yayıncılığının ilk yıllarını ifade eden “şirket dönemi” yayıncılık faaliyeti ele alınmıştır. Bu dönemde, Türk Telsiz Telefon Anonim Şirketi TTTAŞ’ın kuruluşu, ilk radyo yayınları, özel günlerde ve milli bayramlarda radyo yayıncılığı ile radyoda Türk Müziği yasağı örneklerle, tanıkların hatıralarıyla ve tarihsel verilerle işlenmiştir. Üçüncü bölümde devlet dönemi radyo yayıncılığı konu edilmiştir. Bu bölümde Ankara Radyoevi’nin açılışı, radyoda söz, müzik, haber ve eğlence yayınları, Atatürk’ün hastalığında ve ölümünde radyo yayıncılığı, savaş dönemi ve çok partili hayata geçişte radyo yayıncılığı, İstanbul Radyosu’nun yeniden yayına başlaması, kısa dalga yayıncılık ve eğitim radyoları, Türkiye’de alıcı sayıları ve nüfusa oranı ile verici güçleri ele alınmıştır. Çalışma sonuç bölümü ve metin içindeki konulara ilişkin eklerle sonuçlandırılmıştır. Bu çalışmada benzer çalışmalardan ayrı olarak ‘radyo’ gerçeği, bir “özne” olarak ele alınmış, herhangi bir olgu, olay ya da durum ile ilintilendirilmemiştir. Dolayısıyla radyo, kendi gelişim çizgisi içinde irdelenmiş, bu yapılırken içinde yaşadığı toplum ve koşullardan arındırılmamıştır. Bu araştırmanın amacı, 1927-1950 yılları arasındaki dönemin koşullarının radyo yayınları üzerinden yansımalarını tespit etmek, Türkiye’de radyo yayıncılığının geçirdiği evreleri, yerine getirdiği görevleri, işlevleri, üzerindeki tartışmaları ve Türkiye’nin gelişimindeki yerini ortaya koymaktır. Türkiye’de radyonun tarihi, Türk Milletinin modernleşme tarihinin bir özetidir fikri, bu çalışmanın ön kabullerinden biridir. Anahtar Sözcükler: Radyo Yayıncılığı, Türkiye’de Yayıncılık, İletişim, Kitle İletişim Araçları, TTTAŞ, Kamu Hizmeti Yayıncılığı vi ABSTRACT OKUR, Ali, Radio Broadcasting in Turkey Between the Years 1927-1950, Master Thesis,Ankara, 2019 This study, which consists of three chapters, was limited to 1927-1950 as it covered the single-party period. In the first part, communication, mass communication, propaganda, the history of radio, radio broadcasts in the world, radio management forms, international radio organizations and the concept of public service broadcasting are emphasized. In the second section, representing the first years of radio broadcasting in Turkey, "the company era" radio broadcasting activities are discussed. During this period, the establishment of the Turkish Cordless Telephone joint stock Company TTTAŞ, the first radio broadcasts, radio broadcasting on special days and national festivals, and the prohibition of Turkish music on the radio were illustrated with examples, memories of witnesses and historical data. In the third chapter, State-era radio broadcasting is discussed. In this section, the opening of the Ankara Radio House, speech, music, news and entertainment broadcasts on radio, radio broadcasting in Atatürk's illness and death, radio broadcasting during the period of war and multiparty life, the resumption of Istanbul Radio, shortwave broadcasting and educational radios, number of receiver and transmitter power with population rate in Turkey is discussed. The study was concluded with conclusions and appendices related to the subjects in the text. In this study, apart from similar studies, the ‘radio’ reality, it is considered a “subject” and is not related to any phenomenon, event or situation. Therefore, the radio has been examined in its own line of development, and while doing so, it has not been purified from the society and conditions in which it lives. The aim of this research is to determine the reflections of the conditions of the period between 1927-1950 over radio broadcasts, the phases of radio broadcasting in Turkey, performing his duties, functions, discussions on and it is to reveal his place in Turkey's development.The history of radio in Turkey that the idea that the Turkish nation is a summary of the history of modernization, is one of the preliminary assumptions of this study. Keywords: Radio Broadcasting, Broadcasting in Turkey, Mass Media, TTTAŞ, Public Service Broadcasting vii İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY ........................................................................................................... i YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI ....................................... ii ETİK BEYAN .................................................................................................................. iii TEŞEKKÜR ..................................................................................................................... iv ÖZET................................................................................................................................. v ABSTRACT ..................................................................................................................... vi İÇİNDEKİLER ............................................................................................................... vii KISALTMALAR ........................................................................................................... xiii TABLOLAR .................................................................................................................. xiv GİRİŞ ................................................................................................................................ 1 1.BÖLÜM ....................................................................................................................... 12 İLETİŞİM, KİTLE İLETİŞİM VE RADYO’NUN İCADI ............................................ 12 1.1. İLETİŞİM .............................................................................................................. 12 1.1.1. Kitle İletişim ve Araçları ................................................................................ 13 1.1.2. Propaganda ..................................................................................................... 19 1.2. RADYO’NUN İCADI ........................................................................................... 23 1.2.1. Radyonun İcadında Marconi’nin Çabası ........................................................ 25 1.3. DÜNYADA İLK RADYO YAYINLARI ............................................................. 27 1.4. RADYO YÖNETİM MODELLERİ ..................................................................... 30 1.5. KAMU HİZMETİ YAYINCILIĞI ........................................................................ 31 1.6. ULUSLARARASI YAYIN KURULUŞLARI ...................................................... 34 1.6.1. Uluslararası Telekomünikasyon Birliği ITU .................................................. 34 1.6.2. Avrupa Yayın Birliği (European Broadcasting Union) EBU ........................ 35 1.6.3. Asya Pasifik Yayın Birliği ABU ................................................................... 36 1.7. RADYO’NUN GÜCÜ ........................................................................................... 36 viii 2.BÖLÜM ....................................................................................................................... 41 TÜRKİYE’DE RADYO YAYINCILIĞI VE “ŞİRKET DÖNEMİ” (1927-1936) ........ 41 2.1. TÜRK TELSİZ TELEFON ANONİM ŞİRKETİ (TTTAŞ) ................................. 41 2.2. İSTANBUL TELSİZİ ............................................................................................ 46 2.2.1. İstanbul Radyosu Yayınında İlk Ara ve Ekonomik Sorunlar ......................... 49 2.3. ANKARA TELSİZİ............................................................................................... 54 2.4. RADYO YAYIN SAATLERİ VE YAYIN AKIŞLARI ....................................... 58 2.5. ÖZEL GÜN YAYINCILĞI VE RADYODA TÜRK MÜZİĞİ YASAĞI ............ 63 2.5.1. İstanbul Radyosu’nun İlk Canlı Yayın Başarısı: Atatürk’ün İlk İstanbul Ziyareti ......................................................................................................................... 64 2.5.2. 23 Nisan Kutlamaları ve Radyo Yayıncılığı................................................... 65 2.5.3. 29 Ekim Kutlamaları ve Cumhuriyet’in 10’uncu Yıl Kutlamasında Radyo Yayıncılığı ....................................................................................................