üü Tweede fase: suboptimalisatie op stelselniveau De hier beschreven eerste fase van de opti­ malisatie van degehel e afvalwaterketen Beemster is uitgevoerd in2003/200 4 en daarmee gebaseerd ophe tbelei d van dat Optimalisatievan de moment; gericht op het verbeterd geschei­ den stelsel.D e resultaten van die eerste stap in deoptimalisati e zijn vernieuwende n afvalwaterketenBeemster zeer de moeite waard enkunne n leidento t aanzienlijke besparingen. Het rioleringsbeleid van Hollands Noor­ EMU HARTMAN, DHV derkwartier staat niet stil.Daaro m gaate r RICHARD LEIJEN, HOOGHEEMRAADSCHAP HOLLANDS NOORDERKWARTIER, THANS GEMEENTE volgens dehuidig e 1ïzichte n meer ruimte ontstaan om ook inhe tgemengd e stelselt e Jos PRONK, HOOGHEEMRAADSCHAP HOLLANDS NOORDERKWARTIER optimaliseren. Op ditmomen t onderzoekt het hoogheemraadschap met de gemeente de mogelijkheden omt e komen Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier heeft, msamenwerking met deach t betrokken tot meer duurzame maatregelen in dat gemeenten, een optimalisatiestudie uitgevoerd vande ajvalwaterkete n die isaangeslote n opd e riool­ gemengde stelsel.Afkoppele n als alternatief waterzuivering Beemster.Di thee/t.gelei d tot een innovatieve oplossing waarmee een aanzienlijke voot devel egepland e randvoorzieningen is kostenbesparing kan worden behaald: een combinatie vansturin g van'verbeterd^escheidenstelsel se n daarbij een belangrijke mogelijkheid. de bouw vaneen retoursübbuffe r op de zuiverimj.

Opd e rioolwaterzuivering Beemster zijn de leiding voor de optimalisatiestudie. Het doel De refêrentiesituatie gemeenten Beemster, Graft-, , van de optimalisatiestudie ishe t zoeken naar Alseerst e stap wordt de referentiesituatie Purmerend, , , een altetnatiefpakke t van maatregelen waar­ vastgelegd. De referentie voord e gemeenten enZeevan ggehee l ofgedeeltelij k aangesloten. mee wordt voldaan aan de basisinspanning (en wotdt gevormd door deactuel e basisriolerings- Purmerend levert het merendeel van de aanvoer het waterkwaliteitsspoor) tegen de laagst plannen. Daarin staan de maatregelen died e naar derwzi .He t afvalwatersysteem kent grof­ maatschappelijke kosten. gemeenten autonoom moeten treffen om aan wegdri e verschillende takken dieo pd ezuive ­ de basisinspanning (en het waterkwaliteits­ ring bij elkaar komen: deafvoe r vanuit Scher­ Hoogheemraadschap Hollands Noorder­ spoor)t evoldoen .D e referentie voot de inspan­ mer en Graft-De Rijp, deafvoe r uit Beemster en kwartier en DHV hebben veel ervaring met het ning van het afvalwaterketenbedrijf (AWKB) deafvoe r uit Purmerend met daarbij Waterland, uitvoeten van optimalisatiestudies. De afval- van Hoogheemraadschap Hollands Noorder­ Wormerland enZeevan g(zi eafbeeldin g 1). waterketens van bijna allezuivetinge n van kwartier staat beschreven inhe t basiszuive- In de huidige situatie kan de rwzi Beem­ Hollands Noorderkwartier zijn geoptimali- ringstechnisch plan. Dit plan kan worden ster hetafvalwateraanbo d nog prima verwer­ seerd. Op basis van die ervaring heeft het gezien als de tegenhanger van het basisriole- ken. Door grote toekomstige stadsuitbreidin­ hoogheemraadschap een optimalisatieproces ringsplan. Inhe t basiszuiveringstechnisch plan gen van Purmerend enkleinschalig e groei van ontwikkeld (zieafbeeldin g 2). staan de maatregelen diei nhe ttranspottsys - het aantal woningen ind e overige gemeenten, wordt de capaciteit ind e toekomst ontoerei­ kend. Het prognosticeerde afvalwateraanbod Ajb.1 : Schematuchoverzich tva nhe tafvalwatersystee m vand erwz iBeemster . groeit van 3.550kubiek e meter ind e huidige Rg KiMdIJk situatie naar 4.150kubiek e meter per uuri n Kg GrootKhcrmer 2015.Daardoo r isove r een aantaljaa r uitbrei­ o ding nodig van de rwzi met onder andere een O 4 VGSten Baanitee Rg Westbcemttcr vijfde nabezinktank en een nieuw verdeelwerk. Rg Drlehuizcn Noord Q RgRWS o—. Rg Dumtercnd-Noord Naast de benodigde investeringen opd e 9 zuivering moeten enkele gemeenten ook een Rg Di Rijp aantal maatregelen treffen om aan de basis­ Rg Ha/epolder Kg Wnt-Crafdljk inspanning en het waterkwaliteitsspoot tevol ­ doen. Van de acht gemeenten moet de gemeen­ Rg Pu roterend-WeM tePurmeren d hetmees t investeren in RgNeck randvoorzieningen enhe t afkoppelen van aan­ 9 VGSKB WekfeveniM gesloten verhard oppervlak om het gewenste Rg Purmcrlaod emissieniveau te bereiken. •O. O Rg De Gors

Degrot e benodigde investeringen inhe t Rg llpendam afvalwatersysteem Beemster vormden de aan­ Ö

52 H20 # 11-1005 PLATFORM

citeit van de stelsels teruggetoerd, zodat alleen Inventarisatiefase nog het huishoudelijk afvalwater wordt afge­

Startdocument voerd naar derwzi . Het relatief schone hemel­ y water wordr niet meer afgevoerd en zal over- Voortraject storten naar het oppervlaktewater. Hiertoe

Basis Zuiveringstechnisch Plan dient een besturingssysteem voor het regelen Waterkwaliteitsspoor Basisrioleringsplannen (BZP) van degemale n van Purmerend te worden (BRP) (Knelpuntinventarisatie) gerealiseerd.

Quick scan Ten behoeve van extra robuustheid van het systeem wordt opd e rwzi een buffertank gere­ |]Opdrachtverleningsdocumen t | aliseerd, waarin voor enige uren retourslib kan

Varianten onderzoek worden gebufferd. Door een tijdelijke.overbe- lasting ten opzichte van de capaciteit die de Variant keuze nabezinktanks langdurig aan kunnen, kan de slibdeken uitspoelen. Dit moet worden voorko­ Resultaatdocument men. Omdat bij debelastbaarhei d van de | Overeenkomst/afvalwaterakkoord nabezinktanks niet alleen de kubieke meters per uur maar ookhe t slibgehalte een rol speelt, Afb. 2: Hetprocesschem ava nd eoprimalisatiestudie . heeft buffering van slib (verlaging van het slib­ gehalte in het beluchtingscircuit) zin. Door een lager slibgehalte kan de nabezinktank een Beperken aanvoer rwzi Beemster teem en opd ezuiverin g nodig zijn om het (toe­ hogere hydraulische belasting aan. In deze variant wordt de aanvoer naar de komstig) afvalwateraanbod volgens de norm­ Elders in dit nummer wordt nader inge­ rwziBeemste r beperkt, zodat uitbreiding van verplichting te kunnen afvoeren en zuiveren. gaan op dedetail s van de nabezinktank- de rwzi achterwege kan blijven. De hydrauli­ Débasi s voor het opstellen van het basis- modelstudie en de retourslibbuffer. zuiveringstechnisch plan vormt de prognose sche capaciteit van de rwzi blijft 3.600 kubieke meter per uur. Daardoor hoeft geen vijfde van het afvalwateraanbod. Die wordt samen Ter compensatie van deextr a lozing van nabezinktank en een nieuw verdeelwerk rnet de gemeenten opgesteld. hemelwater op het oppervlaktewater van de gebouwd teworde n hetgeen een aanzienlijke bij Purmerend, dient poldergemaal kostenbesparing met zich meebrengt. Daar Op basis van de basisrioleringsplannen en Weidevenne extra pompcapaciteit te krijgen. het basiszuiveringstechnisch plan is in een staat echter wel een aantal alternatieve maat­ regelen tegenover. quick scan nagegaan of optimalisatiekansen Verhogen aanvoer rwzi Beemster Het beperken van de aanvoer naar de rwzi aanwezig zijn in de afvalwaterketen. Dit is In de referentiesituatie zou de rwzi moeten wordt gerealiseerd door de afvoer vanuit de gedaan op basis van ervaring van enkele spe­ worden uitgebreid met een vijfde nabezink­ vele verbeterd gescheiden stelsels van de cialisten op het gebied van optimalisatiestu- tank en een nieuw verdeelwerk. In deze gemeente Purmerend te beperken. Enkele uren dies,ondersteun d met berekeningen. variant isbekeke n ofverder e uitbreiding met Uit dequic k scan bleken twee kansrijke na aanvang van een bui wordt de gemaalcapa- oplossingen diei n devariantenstudi e verder 2yn uitgewerkt. Devariante n zijn: (A)beper ­ Geraamdeinvesteringskoste n(i neuro's )voo rverschillend evanante no pbasi svan aangepast ekostenramingen . kingva n deaanvoe r naar derwz izoda t de bouw Tabel1 : vand evijfd e nabezinktank achterwege kan blij­ geraamde verschil met ven én (B)verhogin g van de aanvoer naar de variant investerings­ referentie rwziBeemste r zodat in degemeentelijk e stelsels kosten bespaard kan worden op debenodigd e omvang van nog tebouwe n randvoorzieningen. referentie planjaar 2015(éé n extra nabezinktank) 19.629.000 variant met gereduceerde aanvoer en buffertank) 18.684.000 -945.000 öe variantenstudie variant met verhoogde aanvoer en twee extra In de variantenstudie zijn door DHV twee 20.914.000 +1.285.000 nabezinktanks, reductie RVZPurmeren d + afkoppelen) °plossingen nader onderzocht, uitgewerkt en onderling vergeleken:

Tabelz: Reaenwaterlo2inge nemiss.e sui td everbeterdgescheide nstelsel sva nPurmeren dbi jtenderen . regenwaterlozing percentage inloop naar stelsel tijdstip terugtoeren lediging RWA-stelsel op oppervlakte­ oppervlakte­ rwzi water (m3/na/jl water naar:

1.532 26,3 73,7 verbeterd gescheiden stelsel (standaard) n.v.t. rwzi 2.585 44,3 55,7 verbeterd gescheiden stelsel twee uur na begin bui rwzi 2.5.15 43,6 56,4 verbeterd gescheiden stelsel drie uur na begin bui rwzi 2.505 42,9 57,1 verbeterd gescheiden stelsel virr uur na begin bui oppervlaktewater 4-370 74,9 25,1 verbeterd gescheiden stelsel drie uur na begin bui n.v.t / oppervlaktewater 5.833 100,0 0,0 gescheiden stelsel (standaard) n.v.t.

HzO # 111005 .53 PLATFORM

eenzesd enabezinktan k kostenvoordeel kan -1.78

opleveren.Twe edezelfd e tanksbouwe ni s -1.76 VGS niet teruggetoerd VGS volledig teruggetoerd relatiefgoedkope rda nee ne nee nnieu wver ­ -1.77

deelwerkmoes te rtoc ha lkomen .Daa rtegen ­ -1.78 overstaa tee nkostenbesparin gi nhe tbenodig d •1.79 , aantalrandvoorzieninge n alsgevol gva nee n •1.80 groterebeschikbar epompovercapacitei tvoo r F I \\ degemeentelijk e stelsels.Ui td estudi eblee k Q- \\ Z< datd eextr apompcapacitei t hetbest eka n -1.82 wordentoebedeel daa nd egemeent ePurme - | rend.Vanweg ehe tgrot eaanta lrandvoorzie ­ £ra -1.84 ningenda t noggerealiseer d moet worden,ka n -1.85 daard egrootst ekostenbesparin gverkrege n worden.

Sa ^^ ^a^=^^^^ Tegenoverd eextr auitbreidin gva nd erwz i envergrotin gva nd erioolgemale n staatda tze s 25-8-56 26-6-'56 26-8-'56 27-8--56 27-8-'56 28-8-56 28-8-'56 29-8-56 29-0-'56 30-8-56 relatiefklein egepland erandvoorzieninge n in Purmerend kunnen vervallen.O mi n pieksitu- Afb.y. Hetverloo pvan he twaterpei li nd ewij kWeidevenn eI Iab gevolg van overstom'nge nui the tverbeter d.geschei ­ atiesaa nd eemissienorme n tevoldoen ,dien t den rioolstelsel. welaanvullen d verhardoppervla k teworde n afgekoppeld. invloedheef t opd ehoeveelhei dregen ­ hoogddat ,o phe tmomen tda td ehemelwater - waterdi eword tafgevoer d naard erwzi ; afvoer naard erwz iword tgestaakt ,he t polder­ Variantkeuze • degemiddeld eemissie spe rhectar epe r gemaaleenzelfd e hoeveelheid waterextr a uir- Intabe l 1 zijnd egeraamd einvesterings ­ jaar vanuitd eteruggetoerd e verbeterd slaatnaa rd eboezem .Daarme eword the t kostenpe rvarian rweergegeven . gescheidenstelsel szee rvee llage rzij n dan waterkwantiteitseffect ophe t poldersysteem dieui tee nstandaar dgescheide nstelsel . geneuttaliseetd. Uitd etabe lblijk t datd eeerst evarian tcir ­ ca0,9 5miljoe n eurogoedkope r uitvaltda nd e Heteffec t vanhe tstilzette n vand eRWA - De optimale variant referentie.D etweed evarian t isongevee r 1,3 afVoero phe tvuilgehalt eva nhe t overstortende Opbasi sva nd euitgevoerd estudie s heeft miljoen euroduurde rda nd e referentie. hemelwater isnie tbekend .He tzo u kunnen deprojectgroe p devoorkeu ruitgesproke n voor zijnda the tvuilgehalt eafhankelij k isva nhe t devarian tme td evolgend emaatregelen : Sturing van de verbeterd gescheiden moment vanterugtoere n inverban d met het • geenuitbreidin gva nd erwz iBeemste r stelsels eventueleoptrede n vanee n'firs t flush'-efFect. metee nvijfd e nabezinktank ennieu wver ­ Enigeure nn aaanvan gva nee nregenbu i Erword taa ngedach to mee n monitoringspro- deelwerk; wordtd eafvoe r vanhemelwate r vanuitd ever ­ grammao pt ezette no mmee rinzich t te krij­ • implementatie vanee n besturingsysteem beterdgescheide nstelsel snaa rd erwz i gen ind erelati etusse n hetmomen t vanterug ­ waarmeed everbeter dgescheide nstelsel s gestaakt.Aangezie nd eafvoe r vanhe t afval­ toerene nd evuilconcentrati eva nhe t vanPurmeren d teruggetoerd kunnen waterdoo rblijf t gaan,word tgesproke nove r overstortende water. wordeno md eaanvoe r naard erwz it e het terugtoeren vand eafvoe r vanuitd e beperken; genoemderioolstelsels .Dit ka nrelatie feen ­ Waterkwantiteitsejfect terugtoeren • debou wva nee nbuffertan k opd erwz i voudigworde ngerealiseerd ,omda td erioolge ­ Deextr ahemelwaterlozin g leidtto tee n voorhe t tijdelijk bufferen vanhe t retour­ malenva nPurmeren d alo pee ncentraa lgema - geringeextr apeilstijgin g inhe toppervlakte ­ slib tijdens deeerst ehoger eaanvoe rva n lenbeheersysteemzij n aangesloten.Daarvoo r water(zi eafbeeldin g 3).O pbasi sva nhe t regenwater; moetallee nee naanta l beslisregelsworde ntoe ­ stand-stillbeginse l vanHolland s Noorder­ • vergrotingva nd ecapacitei tva nhe tpol ­ gevoegdo phe t besturingsysteemva nd erwz i kwartierdien tdez egering epeilstijgin g te dergemaalWeidevenn ete rcompensa ik enmoe te ree ntelemetrieverbindin g komen wordengecompenseerd .I ndi tgeva lka nd e vanhe ttetugtoere n vand everbeter d tussend ecentral ecompute r vand erwz ie ndi e capaciteitva nhe tpoldergemaa l wordenver ­ gescheiden stelsels in Purmerend. vand egemeent e Purmerend. groot. Hetpoldergemaa l vanhe t watersysteem Metdez eoplossin gword tee nrobuus tsys ­ Vooree nvierta lsituatie szij n berekeningen vand eWeidemere n loosthe tpolderwate ro p teemgerealiseerd ,da ree naanzienlijk e kosten­ uitgevoerd metee neenvoudi gbakmodel ,waar ­ dezelfde boezemal swaaro pd erwz ihaa r efflu­ besparingka noplevere ne ninnovatiefi s doot meed einvloe dva nhe t terugtoeren vand ever ­ ent loost.D eafstan d tussenhe t poldergemaal detoepassin gva nsturin gva nrioolgemale ne n beterdgescheide nstelsel so pd eoverstortings - end erwz ibedraag tenkel ekilometets .Voo rd e buffering vanretoursli bo pd erwzi .D egeko ­ hoeveelheden isgekwantificeer d (zietabe l 2). belastingva nd eboeze m maakt het niet uito f zenoplossin gi sflexibe l naard etoekoms ttoe , het overstottendehemelwate t uithe t verbe­ omdatgee ndur evoorzieninge n worden Uitd euitgevoerd eberekeninge nblijk t dat: terdgescheide nstelse lvi ahe tpoldergemaa lo p gebouwddi ei nd eroekoms toverbodi gkun ­ • hetmomen t vanterugtoere n (twee,dri eo f deboeze m wordt uitgeslagen ófda the themel ­ nen wordenal sd etien d vanafkoppele n door­ vieruu r nahe t beginva nee nbui )va nwei ­ water viahetzelfd e stelselnaa rd erwz iword t zete nd eaanvoe rnaa rd ezuiverin gafneemt .* " niginvloe di so pd elozinge nui the triool ­ gepomptwaarn a heteffluen t opd eboeze m stelsel; wordtgeloosd .

• het ledigenva nhe tRWA-stelse l( 4m m Alscompenserend e maatregelword td e LITERATUUR

berging)n aafloo pva nee nbu iwe lgrot e capaciteitva nhe tpoldergemaa lzodani gver ­ DHV (2004). Eindrapport OAS Beemster.

54 H2O $ 11-2005