Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych W Gminie Czarnków Na Lata 2014-2020
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Załącznik Nr 1 do Zarządzenia Nr 313/III/2014 Wójta Gminy Czarnków Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Czarnków na lata 2014-2020 Spis treści WSTĘP METODOLOGIA I ORGANIZACJA STRATEGII 1. Podstawy prawne i strategiczne tworzenia gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych 2. Zgodność strategii z dokumentami programowymi 3. Proces tworzenia Strategii 4. Uczestnicy warsztatów CHARAKTERYSTYKA GMINY CZARNKÓW DIAGNOZA SYTUACJI SPOŁECZNEJ W GMINIE CZARNKÓW 1) Analiza problemów społecznych gminy na podstawie danych instytucji a. Edukacja b. Rynek pracy c. Pomoc społeczna d. Zdrowie e. Społeczeństwo obywatelskie f. Bezpieczeństwo g. Kultura h. Sport 2) Problemy i potrzeby społeczne według uczestników warsztatów partycypacyjnych ZAŁOŻENIA STRATEGICZNE 1. Misja 2. Wizja 3. Obszary priorytetowe, cele strategiczne i cele operacyjne 4. Programy operacyjne 5. Projekty pilotażowe WDRAŻANIE, MONITORING I EWALUACJA STRATEGII ZAŁĄCZNIKI 2 WSTĘP Rok 1989 zmienił radykalnie sytuację w Polsce i innych krajach bloku komunistycznego. Odzyskaliśmy wtedy wolność i weszliśmy na drogę daleko idących zmian ustrojowych i gospodarczych. Po 25 latach nadszedł czas podsumowań i refleksji nad kierunkiem tych zmian oraz efektami jakie przyniosły one dla całego społeczeństwa. 24 sierpnia 1989 r. Tadeusz Mazowiecki wygłosił w Sejmie historyczne expose, w którym nakreślił od podstaw nowe kierunki polityki państwa polskiego - gospodarczej, społecznej, zagranicznej: „Chcę utworzyć rząd zdolny do działania dla dobra społeczeństwa, narodu i państwa” - powiedział. Celem tego rządu miała być budowa społecznej gospodarki rynkowej. Znalazło to swoje odzwierciedlenie w zapisach Konstytucji RP uchwalonej 2 kwietnia 1997r., której artykuł 20 mówi: „Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej”. Jednak obecnie wielu ekonomistów, socjologów, filozofów i politologów, między innymi Grzegorz Kołodko, Karol Modzelewski, Andrzej Walicki, Elżbieta Mączyńska, Piotr Pysz, Bronisław Łagowski, Tadeusz Kowalik, Kazimierz Poznański, ocenia, że nie udało się w naszym kraju zrealizować tak pojętej idei społecznej gospodarki rynkowej. Podkreślają oni, że linia polityki jaką urzeczywistniono po Okrągłym Stole stanowiła istotne odejście od początkowych deklaracji i wyraźne przyjęcie neoliberalnego modelu gospodarki rynkowej. Efektem tego kierunku jest narastające rozwarstwienie ekonomiczne w naszym kraju i poczucie niesprawiedliwości społecznej. Według raportu OECD z 2009r. „Growing Unequal? Income Distribution and Poverty in OECD Countries” Polska posiada najwyższy wskaźnik rozwarstwienia w całej Europie: 13,5:1 na korzyść najbogatszej części społeczeństwa. Podobnie widzą ten proces Barbara i Tomasz Sadowscy, założyciele Fundacji Pomocy Wzajemnej Barka, którzy od przełomu lat 80-tych i 90-tych pomagają osobom nie odnajdującym się w nowej rzeczywistości: „Tak pojęta koncepcja społecznej gospodarki rynkowej nie doczekała się w ciągu 20 lat transformacji w Polsce rzeczywistej realizacji. Okazało się, że przyjęte rozwiązania po 1989 roku w Polsce ukształtowały system rynkowy wytwarzający rosnące nierówności społeczne i prowadzący do marginalizacji znacznych grup społecznych. Wolny rynek nie był w stanie samoczynnie odwrócić negatywnych tendencji i zagrożeń, jakie obserwujemy dzisiaj, nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Należą do nich wzrastające w ostatnich latach: bezrobocie, migracje, pogłębiające się różnice dochodowe i majątkowe w społeczeństwach, występowanie znacznej części osób żyjących w biedzie poniżej oficjalnie określonego minimum socjalnego, problemy uzależnień, apatii, bierności. Radykalizują się postawy społeczne oraz postawy polityczne prowadzące do tendencji nacjonalistycznych czy integrystycznych, narasta niezadowolenie i agresja. Rozwiązanie tych problemów wymaga myślenia systemowego i strategicznego, kładącego nacisk na programy rozwoju regionalnego, na kształtowanie odpowiedniego ładu społeczno-gospodarczego integrującego politykę gospodarczą z innymi politykami, jak polityka społeczna, kultura, edukacja, rolnictwo, ekologia, polityka budżetowa, itp. Wymaga to długofalowej strategii działania syntezującej rynek z rozwiązywaniem problemów społecznych” [Sadowski T., Gospodarka społeczna w Polsce, Europie i Afryce, materiał pokonferencyjny 2013]. 3 Czy możliwe jest wdrożenie systemu, który z jednej strony może zapewnić gospodarce efektywność ekonomiczną opartą o mechanizm rynkowy, z drugiej zaś – społeczną spójność realizującą zasadę sprawiedliwości? Wydaje się, że szanse na to jeszcze w Polsce istnieją, ale wymaga to zmiany sposobu myślenia o gospodarce wśród elit politycznych oraz podjęcia intensywnych działań legislacyjnych i systemowych. Nowoczesne, zintegrowane podejście do strategii rozwoju musi uwzględniać nie tylko kapitał finansowy i rzeczowy, ale również ludzki i – jeszcze szerzej – społeczny. Żaden z tych kapitałów, jak podkreśla Grzegorz Kołodko, nie jest sam z siebie ani wystarczalny, ani najważniejszy [Kołodko G., Świat na wyciągnięcie myśli, s. 116-127, Warszawa 2010]. Szczególną rolę w kształtowaniu systemu społecznej gospodarki rynkowej mogą odegrać środowiska lokalne. Na poziomie gminy i powiatu mogą być podejmowane działania, które będą zmierzały do budowania silnych wspólnot lokalnych, solidarnie włączających osoby znajdujące się w najtrudniejszych sytuacjach życiowych, kształtujące w sposób systemowy obywatelskie postawy mieszkańców i ich społeczną odpowiedzialność, a także rozbudowujące takie formy gospodarowania, które prowadzą do rozproszenia własności i wzrostu sprawiedliwości społecznej. Społeczność lokalna ma przy takim podejściu charakter podmiotowy i jest traktowana jako wspólnota osób mających szczególny stosunek do zamieszkiwanego przez siebie terytorium. Więzi łączące członków społeczności lokalnej wywodzą się z potrzeby rozwiązywania wspólnych, lokalnych problemów [Sztando A.[1998], Oddziaływanie samorządu lokalnego na rozwój lokalny w świetle ewolucji modeli ustrojowych gmin. [w:] Samorząd Terytorialny, s. 2]. Wpływając na przestrzeń zamieszkiwanego obszaru, zmieniając jego walory użytkowe, warunki prowadzenia działalności gospodarczej, zamieszkania i pracy społeczność decyduje o kierunku i tempie rozwoju lokalnego. Działania indywidualne tracą w obecnych czasach na znaczeniu, coraz bardziej liczą się natomiast działania zbiorowe poprzez podmioty gospodarcze, instytucje i organizacje, a grupą szczególną jest cała społeczność, która tworzy wspólnotę samorządową. Samorząd powinien być siłą napędową rozwoju lokalnego dokonującego się na płaszczyźnie gospodarczej, społecznej, kulturowej i ekologicznej. Aby zmierzać do tego celu musi pełnić wielorakie funkcje, w tym inicjującą, planistyczną, wspomagającą, sterującą, koordynacyjną i kontrolną w całym systemie jakim jest gospodarka lokalna. Jednak samo zaistnienie struktur samorządowych na poziomie lokalnym nie jest warunkiem wystarczającym do uruchomienia i podtrzymywania rozwoju. Samorząd musi być, po pierwsze, wyposażony w szereg uprawnień, narzędzi i środków. Po drugie, władze samorządowe muszą być świadome swojej roli i nie ograniczać się do realizacji zadań obligatoryjnych. Konieczna jest ciągła inicjatywa w wykorzystywaniu lokalnych zasobów materialnych i niematerialnych w celu restrukturyzacji niemal wszystkich dziedzin życia społeczno-gospodarczego. I absolutnie konieczne jest skupienie mieszkańców wokół idei rozwoju lokalnego, zaangażowanie ich w proces planowania i realizacji wspólnych działań. Tylko skoordynowana aktywność wszystkich środowisk może prowadzić do optymalnego rozwiązywania lokalnych problemów i rozwoju całej wspólnoty. Strukturą odpowiadającą na tak rozumianą rolę samorządu, która w naszym kraju cieszy się coraz większą popularnością, jest partnerstwo lokalne. Skupia ono przedstawicieli władz samorządowych, organizacji obywatelskich i podmiotów gospodarczych wokół lokalnych problemów, stanowi platformę wymiany informacji, wspólnego diagnozowania sytuacji i szukania rozwiązań. Partnerstwa stanowią ważny element nowoczesnego systemu zarządzania publicznego na poziomie lokalnym, pozwalając na wykorzystanie kapitału społecznego, tkwiącego zarówno w instytucjach 4 władzy lokalnej jak i aktywności grup obywatelskich. A obywatelom, członkom wspólnoty, dają rzeczywistą możliwość wpływania na decyzje społeczno-gospodarcze, które ich dotyczą. Partnerstwo lokalne jest najwyższą formą dialogu i współpracy pomiędzy uczestnikami życia społecznego. W Gminie Czarnków partnerstwo lokalne funkcjonuje od 2009 roku. Już wcześniej lokalne instytucje i organizacje współpracowały ze sobą na różnych płaszczyznach, jednak to właśnie zawiązanie partnerstwa podniosło tę współpracę na wyższy poziom i zaangażowało większą liczbę podmiotów, w tym przedsiębiorców. Proces rozwoju partnerstwa i jego działań na rzecz rozwiązywania problemów społecznych jest zatem stosunkowo krótki, chociaż dłuższy niż w przypadku innych partnerstw działających w kraju. Władze samorządowe w Gminie Czarnków świadomie dążą do zmiany sposobu zarządzania na poziomie lokalnym, tak aby samorząd stał się bardziej koordynatorem realizacji działań niż ich wykonawcą. Warunkiem koniecznym możliwości wdrożenia takiego sposobu zarządzania jest wzmacnianie partnerstwa lokalnego i włączanie do niego jak największej liczby instytucji, organizacji, firm i aktywnych mieszkańców. Partnerstwo powinno stać się przy tym współkreatorem lokalnej