Mehmed Âkif Nit S a Yisi
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
türiîAylık Fikir ve Sanat Dergisi «Aralıkm 1986 *158. Sayı «Fiyatı m 500-TL (KDV Dahil) F f MEHMED ÂKİF NIT S A YISI MEHMED AKİF ANIT SAYISI Ahmet Kabaklı: Mehmed Akif'in Kültür Çevreleri, s. 4 Cemal Kutay: Teşkilât-ı Mahsusa... Akif... Gurbet mektupları, s. 10 Necmettin Hacıeminoğlu: Akitte Devlet Fikri ve Millî Tarih Şuuru, s. 13 Sevinç Çokum: Şiirleri Gibi Bir Akif, s. 16 Münevver Ayaşlı: Büyük Şâir Büyük insan, s. 19 Emin Bilgiç: Ölümünün ellinci yılında millî şâirimize ihtirâm, s. 21 Hüsrev Hatemi: Mehmed Akif’i Anlamak, s. 24 Emin Işık: Akif’in Kur’ân Tercümesi, s. 25 Yavuz Bülent Bâkiler: Dosdoğru Adam, s. 27 Semiramis Çavuşoğlu: Eğilmeyen insan, s. 31 Gülsüm Ak: Akif’ten İstanbul Manzaraları, s. 33 Mehmet Önder: istiklâl Marşı Belgeleri, s. 34 Ziyad Ebüzziya: Akif’i ilk ve son ziyaretim, s. 39 Ayla Ağabegüm: Akif'le Beraber Düşünmek, s. 42 Vahap Elbir: Akif'in Eğitime Bakışı Metin Sezgin in Bir Akif Portresi. Aytuğ İzat’la konuşma: Akif s. 59 Haftası (kon.: Y.Bülent Bâkiler) A.Aydın Bolak: Mehmed Akif Necat Birinci: Akif'in Hayatı ve s. 43 Bey’in Ankara’sı, s. 60 Eserleri, s. 70 Vahap Kabahasanoğlu: Mehmed Nail Kesova: Ş.Muhıddın Targan, Akif’te Sosyal Tema, s. 45 Akif’in Vaazları’ndan: Nasrullah s. 61 Necmettin Türinay: Akif'in “ Leylâ- Kürsüsü’nden, s. 79, Balkan İsmail Özmel: Akif’in Dünyası, Harbi Sırasında Bir Vaaz, s. 85 yı vicdân"ı, s. 47 . s. 63 Nermin Suner Pekin: Akif ve Cemal Kurnaz: Akif’in Evinde, Cemal Kutay’dan: Destanı Terakkı'nin Sırrı, s. 49 s. 66 Kafiyeleştiren Adamın Gözyaşları Nail Uçar: Gittikçe Büyüyen Akif, Halistin Kukul: Mehmed Akif ve s. 87 s. 51 Gençlik, s. 67 Akif’ten Hâtırâlar: Akif'in Mısırdaki Dilaver Cebeci: Akif’in Bir Şiiri Yaşayışı, s. 88 M.İlyas Subaşı: Akif’te İslam ve Etrafında Düşünceler, s 53 Zeki Gezer: 13. cildimizin Batı, s. 68 Mehmet Âkit: istiklâl Marşı,s. 55 içindekiler, s. 90 r Türk Edebiyatı Ofset Hazırlık: ABONE ŞARTLARI Yurt İÇİ: Türk Edebiyatı 28 Ocak 1985 ÜNAL AKKL’Ş Aylık Fikir ve Sanat Dergisi Yıllık Abone: 4500.-TL. Tarih ve 2181 sayılı Tebliğler (Öğretmen ve öğrencilere dergisinde öğrencilere ve Türk Edebiyatı Vakfı Adına Baskı ve Cilt: 4000.-TL.) ilgililere tavsiye Sahibi: Flaş Matbaacılık San. ve edilmiştir. AHMET KABAKLI Tic. Ltd. Şti. Tel: 526 75 51 Posta çeki hesap no: Müessese Müdürü: 124-540 * Gönderilen yazılar Yazışma Adresi: VAHAP ELBİR basılsın basılmasın P.K. 2 Sirkeci/İstanbul Yazı işleri Müdürü: Yurt Dışı: iade edilmez. Yıllık Abone 70 Dm. (Yurt AYLA AGABEGÜM Dergiye gönderilecek yazılar İdare Yeri: dışındaki okuyucularımız abone t eknik Sorumlu: aralıklı daktilo edilmiş olmalıdır. Divanyolu Cad. No: 14 Çevri bedellerini T.C. Ziraat Bankası İSA KOCAKAPLAN Kalfa Medresesi Cağaloğlu Şubesi 78 79 VDS * Yazı kurulu dergiye girecek Tashih-Kontrol: Sultanahmet-IST döviz hesabına mark olarak yazılarda lüzûm gördüğü b .k a r a h o c a o Gl u Tel: 527 50 32-526 16 15 yatırmalıdırlar./ değişiklikleri yapar. ________________ _______________ / Türk Edebiyatı MEHMED AKİF ANIT SAYISI A raIık /86 Ahmet KABAKLI Mehmed Akif'in Kültür Çevreleri Konumuzun Sınırı: Önce konumuzun sınırını çizmeye çalışalım: Biz bura da, Mehmet Akif'in ömrü boyunca içinde yaşadığı ve kıs men de içinde yetiştiği bilgi muhitlerini anlatmaya çalı şacağız. Pek azını kendi hâtıra-şiir'lerinden, büyük bölümünü ise Akif üzerine dostlarının yazdığı hâtıra ve biyografilerden çıkardığımız bu ilim ve kültür çevreleri'ni anlatırken, Şa- ir'imizin: 1- Nasıl yetiştiğine, bilgi ve kültürüne; 2- ilim ve kültür anlayışına; 3- Safahât'taki ve nesir yazılarındaki ilim savunmaları ve telkinlerine vs. de zarûrî tedahüller (giriş çıkışlar) ola caktır. Aslında, bütün bunlar tek konudur. Geniş zamanlı, dik katli, uzun bir tetkik, bütün bu ayrıntıları içine alan soluk lu bir çalışmadan, çok faydalı bir kitap çıkarabilir. O ki tap, belki de zamanının en kültürlü, en bilgili edebiyatçısı olan Mehmet Akif'in, şairliği, vatan hizmetleri kadar bü yük bir başka çehresini daha vuzuhlu ortaya koyacaktır Ama bu satırların naçiz yazarı, ne yazık ki, o kadar ge niş zaman bulamıyor. Bu çalışmayı, üniversite mensubı genç arkadaşlarından bekliyor. Yalnız Âkif konusunda de ğil, henüz ilmin eşiğinde bulunan Türkiye'mizin, mutlu biı çağdaşlığa ulaşması için, yakın ve uzak tarihimizde, dü şünenlerimiz, aydınlarımız, ediplerimiz arasında, ilmi he yecanla övmüş, ilim anlayışını belirtmiş ilim telkinleri yap mış, ilim metotlarını kullanarak eser vermiş kimselerin hiz metlerini ortaya koyan kitaplara ve bu kitapların ciltler ha linde neşrine de büyük ihtiyaç vardır. Önümüzü bu yolda O halde, üniversite mezunlarımız, çok diplomalı ve söz aydınlatabilmek için, arkamızdaki karanlığı ortadan kal sahibi insanlarımız, bugün iki büyük aynada, "boy ölçüsü" dırmalıyız. vermek zorundadırlar. Birincisi, ileri ülkelerde her gün kü Bu küçük çalışmada "Mehmet Akif'in Kültür Çevreleri'- tüphaneler dolusu çıkan kitapların hâlâ iştahla okunuşu 'ni de tam olarak anlatabildiğimize inanmış değiliz. Ko dur. ¡kincisi burada, Âkif dolayısiyle anlatacağımız, çok nuyu tamamlayıcı ek çalışmalar yapılmalıdır. Ancak az va bilgili, derinleme mazi aynamtzdır. Âkif, kendi devrindeki kit ve az emeğimize ve herşeye rağmen, bu zengin kültür okumuşları dahi, tahsillerinin hakkını vermemekle suç çevresine bu çok yönlü şahsiyete dikkat çekmeye çalışma layarak: mız, "realize" olmaktan fazla ' idealist' bir sebebe da "Yazık hâlâ biz yanıyor: Dünkü ilmin bile bigânesiyiz, câhiliyiz" diyordu. Âkif ve çağdaşlarının ve öncekiler gibi Millî Mücadele Bugünkü "aydınlar", dünyada ilim ve kültür için boşa neslinin de bilgili kültür ve ilimle ne ölçüde içli dışlı, nasıl lan alın terini, eskilerimizin gayretlerini, "dünkü ve bu her ân ve her yerde haşırneşir olduğunu, bu çok önemli günkü ilimde" yerimizin neresi olduğunu düşünerek, Yu okuma, bilme, öğrenme kaynaklarından, maalesef çok nus Emre gibi "feryâd u figan koparmak" durumun uzak düşmüş görünen nesillerimize ve daha yeni kuşak dadırlar. işte biz, istiklâl Şairimizin, ilim, sçınat, kültür çev lara bir örnek gibi göstermek istedim. relerinde aldığı ve verdiği feyizleri anlatan bu hâtıra par Batının ve dünyanın ileri gitmiş bütün milletleri çok oku çalarını, eksik de olsa, öyle bir ' feryad 'a başlangıç olsun yorlar. E, bizim önceki nesillerin aydınları da kendi alanla niyetiyle yazıyoruz. rında ve umum kültür sahasında çok okumayı bir haysi Safahâttan Birkaç mısra: yet meselesi biliyorlardı. Bir aydının, dilde, (varsa) yabancı Akif, başlangıçta bütün inancını ve ilmini, "İpek ten gel dilde, kavramlarda kendi uzmanlık alanında veharcıâlem miş "Ummî ve yarı vahşi bir adam oğlu" oiduğunu kültürde yapacağı bir hatâ, onu neredeyse "ayıplı" ve söylediği , Fatih Camii dersiâmlarından te kendisiyle konuşulmayacak bir adam haline getiriyordu. miz lâkaplı Tahir Efendi'den almış olduğunu söylemektedir: 4 Türk Edebiyatı MEHMED AKİF ANIT SAYISI A ralık /86 "Beyaz sakallı, temiz, yaşça elli beş ancak Vücudu zinde fakat saç sakal ziyâdece ak" diyerek , portresini hayranlıkla çizdiği, o bilgin, inançlı 0 halde, üniversite mezunlarımız, çok ve yüksek seciyeli "b ab a " ile ilgili bu sabilik hatırası bize diplomalı ve söz sahibi çocukluktan oluşan "Âkif karakteri" hakkında sağlam fi kir veriyor: insanlarımız,bugün iki büyük aynada, “boy ölçüsü” vermek zorundadırlar. "Sekiz yaşında kadardım, babam gelir: "Bu gece Birincisi, ileri ülkelerde her gün Sizinle camie gitsek çocuklar erkence. Giderseniz gelin amma namazda uslu durun: kütüphaneler dolusu çıkan kitapların Meramınız yaramazlıksa, işte ev, oturun!" hâlâ iştahla okunmasıdır. Deyip alırdı beraber benimle kardeşimi. Namaza durdu mu, haliyle koyverir peşimi ■ lerle yürüttüğü, memuriyet, öğretmenlik, yazarlık, şairlik, Dalar giderdi. Ben artık kalınca âzâde, Berlin ve Necid seyahatleri... İstiklâl Savaşı'nda Anado Ne âşıkane koşardım hasırlar üstünde lu'ya millî 'misyonla' çıkış, Mebuslar ve sonra Mısır'da Türkçe Profesör gibi çalışmalarla dolan ömrü boyunca, Koşar koşar duramaz... Âkibet, denir "Âm in!" içine girdiği bazı "kültür çevreleri"ni onu anlatan hatı Namaz biter, o zaman kalkarak o p'r-i güzîn, ra ve biyografi kitaplarına bakarak anlatmaya çalışalım: Alır çocukları; oğlan fener çeker önde. Mithat Cemâl'den; Gelir düşer eve yorgun, dalar pek âsude... Mithat Cemal (Kuntay)in, onu anlatan gerçek bir şahe Sabi'likten başlayarak öğrenim hayatını, neler okudu ser olan "Mehmet Akif" adlı kitabı, onu tanıdığı gün ğunu ve eğilimlerini de, yine Akif'in kaleminden okuyalım: den vefatına kadar 30 yıl boyunca, devamlı, kültür çevre "İlk tahsile, Fatih civarında, Emîr Buhâri mahalle leri içinde göstermektedir. mektebinde ve dört yaşında başladım... Burada iki Mithat Cemal'in sonradan tanıdığı, Akif'in iki ar sene kadar bulundum." kadaşı Haşim ve Aziz beyler, bu arkadaşlarının, daha ‘Fatih Muvakkithanesinin yantbasındaki'binada il lisede iken çok iyi Arapça bildiğini söylediler. Flattâ, İdâ- kokula devam ettiğini anlatan Âkif, ortaokulu, 'Fatih, Ot- dî'yi bitirdikten sonra Akif'ten Arapça dersi almışlardı. Bir çı yokuşunda bulunan Fatih Merkez Rüştiyesi'nde gün, ondan "İm âm -ı Busırı'nı "Kaside-i Bure"sini oku okuduğunu açıklıyor: mak istediler." Ama şüphe ettikleri için, bu güç şiirin, beş kadar şerhini de, Akif'i imtihan etmek için yanda tuttu - 'Rüşdiye tahsilime devam ederken babamdan yine lar. Ama bu şerhlere hiç bakılmadı. Akif'e hayranlıkları Arapça okuyordum ve iyice ilerlemiştim.. Seviyem, mek artan bu iki eski arkadaşları daha sonra ordan ibnülfâ- tep programından çok yüksekti... Mektepte okunan Faris rız'ı da okuttu. Akif'in arapçası, onlarını