DOCSLIB.ORG

„Ludzie Osobni” Polskiej Kultury Ze Wstępu Miejsca W Panteonie Rodzimej Kultury

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
„Ludzie Osobni” Polskiej Kultury Ze Wstępu Miejsca W Panteonie Rodzimej Kultury Pokolenie Przesmyckiego i Lorentowicza zostało pokoleniem straconym, pokoleniem wielkich zapomnianych. „Ludzie osobni” Nie byli żołnierzami, nie stali się męczennikami, nie przystąpili już do żadnego z powstań. W patriotyczno- polskiej kultury -narodowej optyce stali się zbędni, dla PRL zaś niewygodni. […] Wojna osobni” polskiej kultury „Ludzie niemal w całości zatarła fizyczny ślad ich Korespondencja obecności, czego synonimem mogą być popioły ich bibliotek i rękopisów. Jana Lorentowicza Niniejszy tom listów jest nie tylko przypomnieniem obu wybitnych twórców, i Zenona Przesmyckiego- ale i próbą przywrócenia im należnego miejsca w panteonie rodzimej kultury. -Miriama Ze Wstępu z lat 1899–1938 wstęp, opracowanie i komentarz Grzegorz P. Bąbiak okl_Ludzie_osobni_Korespondencja_Lorentowicz_Przesmycki.indd 1 2014-05-06 15:42:10 „Ludzie osobni” polskiej kultury „Ludzie osobni” polskiej kultury Korespondencja Jana Lorentowicza i Zenona Przesmyckiego-Miriama z lat 1899–1938 wstęp, opracowanie i komentarz Grzegorz P. Bąbiak Warszawa 2014 Wydano nakładem Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego e-mail: [email protected] Recenzentki Prof. dr hab. Danuta Knysz-Tomaszewska Prof. dr hab. Elżbieta Wichrowska Projekt okładki Jan Malik Indeks osób zestawił Autor Redakcja wydawnicza Małgorzata Ślarzyńska Skład i łamanie Jan Malik © Copyright by Grzegorz P. Bąbiak Warszawa 2014 ISBN 978-83-64111-48-8 Druk i oprawa Zakład Graficzny Uniwersytetu Warszawskiego, zam. 1036/2013 I. Wstęp Grzegorz P. Bąbiak, Jan Lorentowicz i Zenon Przesmycki-Miriam – eritis sicut dii. Przypomniani po latach . 9 Różne drogi do wspólnego celu . 29 Literaci i tłumacze . 43 Krytycy. 61 Edytorzy, wydawcy, bibliofile . 70 Minister i dyrektor. 90 Akademicy. 113 Epilog. 122 II. Listy Listy Jana Lorentowicza i Zenona Przesmyckiego. 133 Addenda Listy Ewy Lorentowiczowej do Zenona Przesmyckiego. 252 Listy Ireny Lorentowiczówny do Zenona Przesmyckiego. 256 III. Artykuły Jan Lorentowicz, Wrażenia literackie. 261 Jan Lorentowicz, Chimera . 267 Jan Lorentowicz, Miriam . 292 Jan Lorentowicz, Miriam a imperializm artystyczny. 307 Jan Lorentowicz, Granice krytyki literackiej. 313 Indeks. 329 Spis ilustracji. 342 I Wstęp Jan Lorentowicz i Zenon Przesmycki-Miriam – „eritis sicut dii”. Przypomniani po latach… Tak więc, zawsze ku nowym brzegom popychani, Na wieki otoczeni wiecznej nocy mgłą, Nigdyż nie będziem mogli na czasu otchłani Kotwicy wrazić w dno? A. de Lamartine, Jezioro1 Eritis sicut dii, scientes bonum et malum – będziecie jako bogo- wie znający dobro i zło2, pierwsza część tej sentencji, zaczerp- niętej i sparafrazowanej z Księgi Genesis, została umieszczona w ekslibrisie wykonanym dla Jana Lorentowicza przez malarza i przyjaciela Franciszka Siedleckiego. Siedlecki był również przy- jacielem Zenona Przesmyckiego-Miriama, dla którego stworzył liczne ilustracje do jego pomnikowej „Chimery”. I Lorentowicz, i Przesmycki nawet nie tyle byli podobni bogom, ile sami rzą- dzili na stworzonym przez siebie parnasie literackim przełomu XIX i XX w. Maria Kuncewiczowa we wstępie do tomu wspomnień córki Jana Lorentowicza skreśliła portret tego intelektualisty jako „czło- wieka osobnego”. Wydaje się, że opis ten doskonale pasuje także do postaci Zenona Przesmyckiego, jak również odpowiada temu, jak obaj postrzegani byli, gdy Młoda Polska „odeszła w sferę 1 A. de Lamartine, Jezioro, przeł. Zenon Przesmycki-Miriam, [w:] Miriam, U poetów. Przekłady z poezji francuskiej, belgijskiej i włoskiej XIX-ego wieku, Warszawa 1921, s. 3. 2 Biblia, Rdz 3, 5. 10 G. P. Bąbiak, Jan Lorentowicz i Zenon Przesmycki-Miriam... przemilczenia”. Pokolenie jej następców, które krzyczało: „precz z Monsalwatem, niech żyje własne normalne podwórko!”, które, co zrozumiałe, dla własnego samookreślenia atakowało i ośmie- szało poprzedników, czyniąc ich synonimem zmanierowania, ugruntowało opinie powtarzane jeszcze dziś. Ale nawet wówczas pozycje obu, mimo prób detronizacji (u Przesmyckiego sprawa Norwida i proces z prof. Pinim, u Lorentowicza jego krytyki teatralne), były do wybuchu wojny niezmienne i niezachwiane, o czym świadczy wybór obu do Akademii Literatury. Mimo opi- nii o zamknięciu się we własnych „wieżach z kości słoniowej” byli bacznymi obserwatorami zmian. Nie oznaczało to ich akcep- tacji, o co nie można czynić zarzutów osobom ukształtowanym w zaborowej rzeczywistości i postyczniowych realiach kultury polskiej. Nadal wyczuleni byli na to, o co batalię prowadzili nie- zmiennie od pół wieku – na piękno, artyzm i prawdziwą sztukę. Irena Lorentowicz wspomina, że Miriam zbierać miał francuskich i belgijskich dadaistów i surrealistów, jak jej ojciec czytać Wit- kacego3. Potwierdzałyby to znajdujące się w papierach Miriama zaproszenia m.in. na III Wystawę Grupy Formistów F94, do któ- rej należeli m.in. Tymon Niesiołowski (terminujący już w „Chi- merze”) oraz Ludwik Gardowski, Edward Porządkowski, Włady- sław Roguski, Szczepan Rutkowski, Wacław Wąsowicz, Roman Witkowski, Jerzy Zaruba oraz Jan Żyznowski. Wspomniana autorka Cudzoziemki pisała: „Na tym tle Loren- towicz był postacią trudną. Epoką, przyjaźniami, działalnością związany jak najściślej z Młodą Polską, swoim stylem osobistym nie pasował ani do niej, ani do międzywojennego dwudziesto- lecia. Kiedy się zjawiał w naszym brzeziniaku albo na gorącym piasku wiślanym, wytworny pan w ciemnym ubraniu, wyglądał na przybysza raczej z salonów Trzeciego Cesarstwa niż z Jamy Michalikowej, Kawiarni Ziemiańskiej czy werandy Berensa. Jego krytyki teatralne, eseje i osądy literackie nie utrafiały w żaden 3 I. Lorentowicz, Oczarowania, Warszawa 1972, s. 25. 4 Odbyła się ona 7 kwietnia 1922 r. w sklepie Garlińskiego na Mazowiec- kiej 16. Cf. Korespondencja Z. Przesmyckiego z lat 1884–1941. Drukowane karty wstępu, bilety wizytowe itp. z lat 1901–1937, BN, sygn. 2870, k. 34. G. P. Bąbiak, Jan Lorentowicz i Zenon Przesmycki-Miriam... 11 aktualny ton, w żadną modę. Lorentowicz nie uprawiał nastro- jów, nie prorokował, nie skazywał na wielkość, nie demonizował miłości i nie brał udziału w amatorskiej teatralizacji bytu. Loren- towicz z dobrotliwym uśmiechem stał za kulisami cyganerii, cze- kał na klasycznego bohatera i romantyczną amantkę. Tymczasem porządkował przeszłość, notował teraźniejszość i udzielał wska- zówek na przyszłość. W prądach każdej epoki pozostawał sobą, nie przyswojony przez środowisko, chociaż mu oddany”5. Podobnie wspominał Zenona Przesmyckiego jego współpracow- nik Zbigniew Zaniewicki: „Ale czy Miriam przetwarzał na nasz język wiersze Vrchlickiego i Rimbauda, czy reprodukował po raz pierwszy w Warszawie akwatintę, czy wygłaszał odczyty o «Nowej Sztuce», czy wydawał «Chimerę», czy organizował sprowadze- nie na Wawel prochów Słowackiego, czy bronił praw artystów, czy występował w Akademii Literatury o nagrodę dla Schulza za Sklepy cynamonowe, czy – co jest nie mniej ważne – zabezpie- czał przed zniszczeniem skarby Norwida nagromadzone w ciągu pracowitego życia – Miriam był zawsze sobą: bezinteresownym, bezkompromisowym wyznawcą sztuki”6. Nie wykluczało to, że obaj byli także smakoszami, wręcz hedonistami intelektualnej rozmowy, artystycznych sympozjonów, które często organizo- wali przy wyśmienitych trunkach i potrawach. Jak w poniedział- kowy kwietniowy wieczór, kiedy Lorentowicz zapraszał „na owe wędliny litewskie”7, czy kiedy zapowiadał, że w końcu listopada 1906 r. miały przyjechać z Włoch i Francji „znaczne paki ksią- żek”, w których znaleźć miało się „coś niecoś zajmującego i dla Was”. „Chciałbym urządzić wtedy miłe posiedzenie książkowe, na które zaprosić pragnę Was i Lemana [tzn. Jana Lemańskiego]. Sądzę, że nie odmówicie” – pisał do Miriama8. 5 M. Kuncewiczowa, [Przedmowa], [w:] I. Lorentowicz, Oczarowania, War- szawa 1972, s. 7. 6 Z. Zaniewicki, Wspomnienie o wielkim odkrywcy, „Poezja” 1984, nr 6-7, s. 8. 7 J. Lorentowicz, List do Z. Przesmyckiego z dn. 6 IV 1907 r., (rkps.), BN, sygn. 2853, [Korespondencja Z. Przesmyckiego 1884–1941. Litera L [Lorentowicz Jan]] – k. 41. 8 Idem, List do Z. Przesmyckiego z dn. 20 XI 1906 r., (rkps.), BN, sygn. 2853, [Korespondencja Z. Przesmyckiego 1884–1941. Litera L [Lorentowicz Jan]] – k. 39. 12 G. P. Bąbiak, Jan Lorentowicz i Zenon Przesmycki-Miriam... W cytowanych wspomnieniach Zaniewicki pisał dalej: „Miriam, tryskający zdrowiem i dowcipem, nie odczuwający «ani głodu, ani chłodu», ceniony homeopata, hodowca róż i znakomitych wcze- snych truskawek (sprzedawanych na wiosnę przez «Braci Pakul- skich»), znawca win i cygar, zachwycający opowiadacz, za którego towarzystwem ubiegali się nieliczni jego znajomi. I ten żywy dyty- ramb na cześć pełni życia kochał tak wiernie samotność i ciszę. «Bo ciszy trzeba by swe myśli słyszeć» – powtarzał za Norwidem”9. Nie rzadkie były jednak również głosy przeciwne, w stosunku do obu. Szczególnie w latach 30., wobec Miriama w związku ze sprawą edycji norwidianów i wronscianów. Niechlubną kartę miał w tym Antoni Słonimski, zajadle atakujący ich na łamach swoich Kronik, podobnie jak „Wiadomości Literackie” Mieczysława Gry- dzewskiego konsekwentnie niechętne swoim duchowym poprzed- nikom. Złośliwy portret Przesmyckiego utrwalił też w Motorach Emil Zegadłowicz. To wówczas przylgnęły do nich pokutujące do dziś określenia: „oderwanych od życia” czy „zamkniętych w bani kryształowej”. Doskonale i sugestywnie pisząca Hanna Mortko- wicz-Olczakowa, lecz subiektywna w swoim spojrzeniu, co zrozu- miałe przy tego rodzaju książce, i ukształtowana przez Dwudzie- stolecie, pisała o Przesmyckim: „Czy były to dziwactwa późnej już starości, która nie umiała nadążyć za biegiem czasu? Czy
Load more

Recommended publications
  • Polish Culture Yearbook 2018
    2018 POLISH CULTURE YEARBOOK 2018 POLISH CULTURE YEARBOOK Warsaw 2019 INTRODUCTION Prof. Piotr Gliński, Deputy Prime Minister, Minister of Culture and National Heritage 5 REFLECTIONS ON CULTURE IN POLAND 1918–2018 Prof. Rafał Wiśniewski, Director of the National Centre for Culture Poland 11 TABLE OF CONTENTS TABLE 1. CELEBRATIONS OF THE 100TH ANNIVERSARY OF POLAND REGAINING INDEPENDENCE 17 CELEBRATIONS OF THE 100TH ANNIVERSARY OF POLAND REGAINING INDEPENDENCE Office of the ‘Niepodległa’ Program 18 2. CULTURE 1918–2018 27 POLISH STATE ARCHIVES Head Office of State Archives 28 LIBRARIES National Library of Poland 39 READERSHIP National Library of Poland 79 CULTURAL CENTRES Centre for Cultural Statistics, Statistical Office in Kraków 89 MUSEUMS National Institute for Museums and Public Collections 96 MUSICAL INSTITUTIONS Institute of Music and Dance 111 PUBLISHING PRODUCTION National Library of Poland 121 ARTISTIC EDUCATION Centre for Art Education 134 THEATRE IN POLAND Zbigniew Raszewski Theatre Institute 142 IMMOVABLE MONUMENTS National Heritage Board of Poland 160 3. CULTURAL POLICY 2018 173 TABLE OF CONTENTS TABLE LOCAL GOVERNMENT SPENDING ON CULTURE National Centre for Culture Poland 174 CINEMATOGRAPHY Polish Film Institute 181 NATIONAL MEMORIAL SITES ABROAD Department of Cultural Heritage Abroad and Wartime Losses, Ministry of Culture and National Heritage 189 POLISH CULTURAL HERITAGE ABROAD Department of Cultural Heritage Abroad and Wartime Losses, Ministry of Culture and National Heritage 196 RESTITUTION OF CULTURAL OBJECTS Department of Cultural Heritage Abroad and Wartime Losses, Ministry of Culture and National Heritage 204 DEVELOPMENT OF LIBRARY INFRASTRUCTURE AND PROGRAMMES ADDRESSED TO PUBLIC LIBRARIES Polish Book Institute 212 EXPENDITURE OF THE POLISH STATE ON CULTURE Department of Intellectual Property Rights and Media, Ministry of Culture and National Heritage 217 4.
    [Show full text]
  • Nie Tylko „Sztuka Dla Sztuki”. Poezja Patriotyczna Na Łamach Krakowskiego „Życia” (1897-1900)
    ZES Z Y T Y N A U K O W E l U N I W E R S Y T E T Z IELO N O G Ó R S K I l 2014 SERIA: SCRIPTA HUMANA HISTORIA I HISTORIE TOM 2 Maria Jazownik Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wlkp. Nie tylko „sztuka dla sztuki”. Poezja patriotyczna na łamach krakowskiego „Życia” (1897-1900) Uwagi wstępne W literaturze polskiej przełomu XIX i XX wieku ścierały się dwie koncepcje artystycz- ne – koncepcja sztuki „zaangażowanej” i sztuki autonomicznej. Modernistyczna idea twórczości niezależnej trafiała wprawdzie na podatny grunt kultury znużonej pozyty- wistycznym utylitaryzmem, jednakże warunki życia narodowego powodowały, że nadal istniało zapotrzebowanie na dzieła realizujące patriotyczne i moralne zobowiązania wobec zbiorowości. Pomijanie czy też niedostateczne uwzględnianie przez artystów tego rodzaju zobowiązań, zwłaszcza przy jednoczesnym hołdowaniu przez nich prądom zachodnim, postrzegane było jako przejaw kosmopolityzmu. Ważną rolę w sporach o charakter sztuki odegrało krakowskie „Życie”, jedno z najważniejszych czasopism literackich okresu Młodej Polski. Założone jesienią 1897 roku, szybko stało się forum dyskusji międzypokoleniowych i wewnątrzpokolenio- wych. Redaktorzy już w Prospekcie pisma zaznaczyli, że ich celem jest zaznajamianie odbiorców z ważnymi wydarzeniami w życiu literackim, artystycznym, naukowym i społecznym. Akcentowali, że w działalności swej przyjmują „stanowisko rdzennie narodowe, od stronnictw niezawisłe”1. W związku ze zmianami kierownictwa program pisma się zmieniał. W dziejach „Życia” można wyodrębnić trzy fazy, znaczone nazwiskami kolejnych redaktorów: Ludwika Szczepańskiego (1897, nr 1-14; 1898, nr 1-22), Ignacego Sewera-Maciejowskiego i Artura Górskiego (1898, nr 23-36/37) oraz Stanisława Przybyszewskiego (1898, nr 38/39-50; 1899, nr 1-21/22; 1900, nr 1-2/3), którzy odcisnęli swoiste piętno na 1 „Życie” (Prospekt), Kraków-Lwów, wrzesień 1897 (60 tys.
    [Show full text]
  • Mieczysław Treter (1883–1943): Precursor of Polish Museology
    Muz., 2019(60): 268-279 Rocznik, eISSN 2391-4815 received – 06.2019 reviewed – 07.2019 accepted – 08.2019 DOI: 10.5604/01.3001.0013.5008 MIECZYSŁAW TRETER (1883–1943): PRECURSOR OF POLISH MUSEOLOGY Małgorzata Wawrzak University of Nicolaus Copernicus in Torun Abstract: Mieczysław Treter is by no means an ordinary he became involved in the activity of the social movement individual: an art historian, aesthetician, museum for the care of Polish monuments throughout the former practitioner and theoretician-museologist, an individual Russian Empire. In 1918, he returned to Lvov, became of many professions, lecturer, journal editor, member of member of the national Eastern Galicia Conservation numerous organizations, propagator of Polish art abroad, Circle, and retook the position of the Curator at the Prince manager, exhibition organizer. In the interwar period one Lubomirski Museum, to finally become its Director. On of the most influential critics and art theoreticians, among 4 February 1922, Mieczysław Treter was appointed Director the museum circles he was mainly known as the author of of the State Art Collections, the position he retained until the recently reissued 1917 publication calledContemporary 1924. In 1926, he became Director of the Society for the Museums. Museological Study. Beginnings, Types, Essence, Promotion of Polish Art Abroad, whose main task was to and Organization of Museums. Public Museum Collections promote works of Polish artists in Poland and abroad. He in Poland and Their Future Development. passed away in Warsaw on 25 October 1943. Born on 2 August 1883 in Lvov, in 1904 Mieczysław Henryk Systematizing the theoretical knowledge and the report Treter started working with the Prince Lubomirski Museum on the existing museums in the country deprived of its as the scholarship holder of the Lvov Ossolineum.
    [Show full text]
  • POLISH ART NOUVEAU, 1890-1910 Hannah Justine Marchman a Thesis
    NATIONALISM IN AN INTERNATIONAL MOVEMENT: POLISH ART NOUVEAU, 1890-1910 Hannah Justine Marchman A thesis submitted to the faculty of the University of North Carolina at Chapel Hill in partial fulfillment of the requirements for the degree of Master of Arts in the Curriculum in Russian and East European Studies in the College of Arts & Sciences. Chapel Hill 2012 Approved by: Ewa Wampuszyc Pamela Kachurin Chad Bryant © 2012 Hannah Justine Marchman ALL RIGHTS RESERVED ii Abstract HANNAH MARCHMAN: Nationalism in an International Movement: Polish Art Nouveau, 1890-1910 (Under the direction of Ewa Wampuszyc) While the Art Nouveau movement in Europe has been extensively studied, Polish art has been largely left out of the discussion. However, this absence should not be considered as proof that Polish artists did not create art works in the Art Nouveau style. In fact, Art Nouveau was prevalent in Poland, but unlike the movement in Europe, Polish Art Nouveau tended to have political undertones. This thesis examines how Polish artists adapted the wider Art Nouveau movement to Polish culture, and assisted the political agenda that Polish art had been charged with in the aftermath of the eighteenth century partitions. Furthermore, this thesis describes the wider Polish Art Nouveau movement and looks at the underlying meanings of paintings, stained glass window designs, posters, and postcards from 1890 to 1910. iii This thesis is dedicated to my wonderful husband Patrick. His support, encouragement, and unconditional love kept me going. iv ACKNOWLEDGEMENTS Foremost, I would like to thank my advisor Dr. Ewa Wampuszyc for her patience, encouragement, and immense knowledge.
    [Show full text]
  • Obraz Wiednia W Krakowskim Czasopiśmie „Życie” (1897 – 1899)
    DIPLOMARBEIT Titel der Diplomarbeit Obraz Wiednia w krakowskim czasopiśmie „Życie” (1897 – 1899) Verfasser Daniel Wolski angestrebter akademischer Grad Magister der Philosophie (Mag.phil.) Wien, 2012 Studienkennzahl lt. Studienblatt: A 243 375 Studienrichtung lt. Studienblatt: Slawistik / Polnisch Betreuer: Ao. Univ.-Prof. Mag. Dr. Alois Woldan 2 Spis treści Wstęp ............................................................................................................................. 5 1. Prasa XIX i XX wieku ................................................................................................... 7 1. 1. Rys ogólny ....................................................................................................... 7 1. 2. Życie .............................................................................................................. 11 2. Część badawcza ............................................................................................................ 29 2. 1. Wiedeń .......................................................................................................... 29 2. 1. 1. Wstęp ............................................................................................................ 29 2. 1. 2. Kultura i sztuka ............................................................................................ 33 2. 1. 3. Społeczeństwo .............................................................................................. 43 2. 1. 4. Polityka ........................................................................................................
    [Show full text]
  • Symbol and Symbolism in Literature
    SYMBOL AND SYMBOLISM IN LITERATURE From Volume IV, Dictionary of the History of Ideas University of Virginia Library © 1968, 1973 Charles Scribner's Sons, New York The word “symbol” has had a long and complex history since antiquity. Today it may designate very different sorts of concepts in the most varied contexts. The use in mathematics or symbolic logic is almost diametrically opposed to its use in literary criticism, and even there it vacillates, for “symbol” often cannot be distinguished from “sign,” “synecdoche” and “allegory.” In Northrop Frye's influential Anatomy of Criticism (Princeton, 1957) it is defined “as any unit of any work of literature which can be isolated for critical attention” (p. 367). The word comes from the Greek verb symballein, “to put together,” and the noun symbolon, “sign,” “token” which originally referred to a half-coin which the two parties to an agreement carried away as a pledge for its fulfillment. Late in the seventeenth century its use, e.g., in Leibniz, seems to have served often as a designation for a mathematical sign. Its application to literature with a clearly defined meaning, contrasting it with allegory, occurred first in Germany late in the eighteenth century. Symbol, Sinnbild, emblem, hieroglyph, allegory were used almost interchangeably by Winckelmann, Lessing, and Herder. Only Kant in Die Kritik der Urteilskraft (Critique of Judgment; 1790) gave symbol a more precise meaning in the context of aesthetics. He expressly rejects “the modern logicians” (i.e., Leibniz and Wolff) who use it in opposition to “intuitive representation.” “Symbolic representation is only a kind of intuitive representation,” and symbols are “indirect representations of the concept through the medium of analogy.” “Beauty is a symbol of morality” (paragraph 59).
    [Show full text]
  • LIFE and CHIMERA: FRAMING MODERNISM in POLAND By
    LIFE AND CHIMERA: FRAMING MODERNISM IN POLAND by JUSTYNA DROZDEK Submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy Dissertation Advisor: Dr. Anne Helmreich Department of Art History CASE WESTERN RESERVE UNIVERSITY August, 2008 CASE WESTERN RESERVE UNIVERSITY SCHOOL OF GRADUATE STUDIES We hereby approve the thesis/dissertation of _____________________________________________________ candidate for the ______________________degree *. (signed)_______________________________________________ (chair of the committee) ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ (date) _______________________ *We also certify that written approval has been obtained for any proprietary material contained therein. Copyright © 2008 by Justyna Drozdek All rights reserved To mama and tata Table of Contents List of Figures 2 Acknowledgements 7 Abstract 9 Introduction 11 Chapter 1: Poland: A Historical and Artistic Context 38 Chapter 2: Life’s Editorial Directions: Crafting a Modernist Journal 74 Chapter 3: Life’s Visual Program: From Tropes to “Personalities” 124 Chapter 4: Chimera and Zenon Przesmycki’s Polemical Essays: Artistic Ideals 165 Chapter 5: Chimera’s Visual Program: Evocation and the Imagination 210 Conclusion 246 Appendix A: Tables of Contents for Life (1897-1900) 251 Appendix B: Tables of Contents for Chimera (1901-1907) 308 Figures 341 Selected Bibliography 389 1 List of Figures Figure 1. Jan Matejko. Skarga’s Sermon [Kazanie Skargi]. 1864. Oil on canvas. 224 x 397 cm. Royal Castle, Warsaw. Figure 2. Karel Hlaváček. Cover for Moderní revue. 1897. Figure 3. Wojciech Weiss. Youth (Młodość). 1899. Reproduced in Life 4, no. 1 (1900): 2. Figure 4. Gustav Vigeland. Hell. 1897. Bronze. National Galley, Oslo. Two fragments of the relief were reproduced in Life 3, 7 (1899).
    [Show full text]
  • Recepcja Poetycka Rimbauda Jako Synapsa Młodej Polski I Międzywojnia
    RUCH LITERACKI R. LXI, 2020, Z. 1 (358) PL ISSN 0035-9602 DOI 10.24425/rl.2020.133837 RECEPCJA POETYCKA RIMBAUDA JAKO SYNAPSA MŁODEJ POLSKI I MIĘDZYWOJNIA KATARZYNA KUCZYŃSKA-KOSCHANY* www.orcid.org/0000-0002-1671-2278 Le soleil sur la mer dessine Mon coeur n’est plus dans ma poitrine: C’est l’heure où va parler un Dieu, Et tout se tait: caux, bois, collines.1 PARENTEZA To nie Rimbaud. Zacytowałam, na początek, jedną ze Stanc – z ostatniego cyklu Wincentego Koraba Brzozowskiego, napisanego między majem a grud- niem 1940 roku; jesteśmy już poza strefą czasową Młodej Polski i XX-lecia, niebawem umrze Miriam; a jednak topika Rimbaudiańska jest tu bardzo czytelna. Wieczność jako mariaż morza i nieba. Pisał na ten temat Czesław Miłosz, dorastający w schyłkowej dekadzie młodopolskiej, owej dekadzie synaptycznej, a debiutujący – w mroczniejszej dekadzie międzywojnia – Rim- baudowskim z ducha tomem Trzy zimy: „Program romantyczny jest moim zdaniem wyrażony najlepiej w dwu wierszach: Mickiewicza („słowo z myślą się łamie” – przeświadczenie o istniejących w człowieku siłach nie do wyrażenia w formie) i Rimbauda («Elle est retrouvée! Quoi? L’éternité! C’est la mer mêlée au soleil»)”2. Czterdzieści lat później był Miłosz wciąż tego samego zdania, w rozmowie z Nico Orengo mówił: „Są okresy, w których przeważa myśl krytyczna i logika; myślę o Dantem i jego Komedii, o jego symbolizmie * Katarzyna Kuczyńska-Koschany – prof. dr hab., Instytut Filologii Polskiej UAM. 1 W. Korab Brzozowski, Ravissement / Zachwycenie, przeł. S. Pieńkowski, [w:] Utwory zebrane, oprac. M. Stala, Kraków 1980, s. 258–259: „W słońcu na morzu się rozwiera / Wspaniała ogni omega, / Oto godzina, w której Bóg spoziera, / A wody, lasy, wzgórza milczenie zalega”.
    [Show full text]
  • Redalyc.SOME REMARKS CONCERNING POLISH
    Quintana. Revista de Estudos do Departamento de Historia da Arte ISSN: 1579-7414 [email protected] Universidade de Santiago de Compostela España Pawowska, Aneta SOME REMARKS CONCERNING POLISH JAPONISME MOVEMENT FROM THE MODERNIST ERA Quintana. Revista de Estudos do Departamento de Historia da Arte, núm. 16, enero- diciembre, 2017, pp. 293-306 Universidade de Santiago de Compostela Santiago de Compostela, España Available in: http://www.redalyc.org/articulo.oa?id=65357672016 How to cite Complete issue Scientific Information System More information about this article Network of Scientific Journals from Latin America, the Caribbean, Spain and Portugal Journal's homepage in redalyc.org Non-profit academic project, developed under the open access initiative DOI: http://dx.doi.org/10.15304/quintana.16.3892 SOME REMARKS CONCERNING POLISH JAPONISME MOVEMENT FROM THE MODERNIST ERA Aneta Pawłowska University of Lodz, Poland Data recepción: 2017/01/27 Data aceptación: 2017/06/05 Contacto autora: [email protected] ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2847-4403 ABSTRACT Polish Japonisme, i.e. Japanese art as a source of inspiration in the work of the Polish painters and printmakers of early modernist period (late 19th and early 20th centuries). The article will present well-known Polish artists such as Olga Boznańska, Julian Fałat, Wojciech Weiss, Leon Wyczółkowski, Satnisław Wyspiański, and Jan Stanisławski and his talented students. In juxtaposing the work of Polish artists of the Young Poland period with selected examples of Japanese ukiyo-e woodblock prints and silk paintings (by such masters as Hokusai, Hiroshige and Utamaro) and sculptures and artistic handicraft, I will analyse this phenomenon from a 21st-century perspective.
    [Show full text]
  • Modernist Trends in Twentieth-Century Polish Fiction
    ' MODERNIST TRENDS IN TWENTIETH-CENTURY POLISH FICTION STANISLAW EILE School of Slavonic and East European Studies University of London Digitized by the Internet Archive in 2019 with funding from UCL School of Slavonic and East European Studies (SSEES) https://archive.org/details/SSEES0013 MODERNIST TRENDS IN TWENTIETH-CENTURY POLISH FICTION MODERNIST TRENDS IN TWENTIETH-CENTURY POLISH FICTION STANISLAW EILE School of Slavonic and East European Studies University of London 1996 MODERNIST TRENDS IN TWENTIETH-CENTURY POLISH FICTION Stanislaw Eile Modernist Trends in Twentieth-Century Polish Fiction © School of Slavonic and East European Studies 1996 SSEES Occasional Papers No. 30 ISBN: 0 903425 41 6 All rights reserved. No part of this publication may be stored in a retrieval system, or transmitted in any other form or by any means, electronic, mechanical, recording or otherwise, without the prior permission of the School of Slavonic and East European Studies. Copies of this publication and others in the School’s refereed series of Occasional Papers can be obtained from the Publications and Conferences Office, SSEES, Senate House, Malet Street, London WC1E 7HU The cover picture is Portrait of Nina Stachurska by Stanislaw Ignacy Witkiewicz, 1929, pastel, in the National Museum in Poznan Printed in Great Britain by Quom Selective Repro Limited Queens Road, Loughborough, Leics. LE11 1HH Contents Introduction: Modernism, Postmodernism and Polish fiction 1 THE ORIGIN OF MODERN FICTION 1 The evolution of Polish fiction in the XIX century and modernity 21 2 Boleslaw Prus and his Lalka 33 3 The lyrical mood of early Modernism I Between the essay and ‘landscapes of the soul’ 41 4 The lyrical mood of early Modernism II Symbols, myths and the grotesque 53 BETWEEN TRADITIONALISM AND THE AVANT-GARDE: THE INTERWAR PERIOD 5 The author reintroduced: realism, psychologisme and inverted narrative 69 6 Demiurges perplexed: Stanislaw I.
    [Show full text]
  • Introduction
    Introduction Agata Brajerska-Mazur and Edyta Chlebowska - 9783631782781 Downloaded from PubFactory at 09/26/2021 10:40:59AM via free access Agata Brajerska-Mazur and Edyta Chlebowska - 9783631782781 Downloaded from PubFactory at 09/26/2021 10:40:59AM via free access Agata Brajerska-Mazur A Starry Diamond Cyprian Norwid (1821–1883) was described by the following words in an obit- uary notice written by Józef Tokarzewicz in 1884: There lived in Paris… a Polish writer little known in his own country, an artist known even less, a strange poet, a hieroglyph-stylist, whose every poem has to be read syl- lable by syllable ten times over… His ideas, despite his profound learning and detailed familiarity with the achievements of contemporary knowledge, move in a diametrically opposite direction to that of the modern philosophical current. But he was not a dilettante, and certainly not a visionary, a mystic, or a lunatic… He knew how to uncover in every thing such a relation of it to other things that it would become so original as to appear almost unrecognizable… He carried his soul around with him as if it were some kind of numismatic rarity, unknown to anyone, unwanted, useless. Of less than middle height, lean, though shapely, with intelligent eyes… he had in his manner the assurance and suavity of someone who had been in good society, and in his thoughts and words the roughness of ore burning with an inner fire. He resembled a stone salvaged from some marvellous edifice, which somewhere, sometime had burnt down completely.1 Tokarzewicz gives a very accurate characterisation of the poet: unknown, obscure, moving in an opposite direction to fashionable trends in art and philos- ophy.
    [Show full text]
  • Lecture 12: Cultural Life in Poland from the January Uprising to the Outbreak of the First World War Outline 1
    - 1 - Lecture 12: Cultural Life in Poland from the January Uprising to the Outbreak of the First World War Outline 1. Introduction. a. New conditions which prevailed after the 1863 uprising. b. Caesura in cultural life around 1890 2. The Positivists and Realists. a. Bolesław Prus b. Eliza Orzeszkowa c. Henryk Sienkiewicz 3. Modernism and Young Poland a. Stanisław Przybyszewski b. Leopold Staff c. Bolesław Leśmian d. Stanisław Wyspiański e. Władysław Reymont f. Stefan Żeromski 4. Conclusion. 1. Introduction Just as the politics of the fifty years between the 1863 Uprising falls into two parts, the first dominated by the Positivism and the rejection of the insurrectionary tradition and the second from the early 1880s, which saw the emergence of the new political movements which were - 2 - to struggle for dominance in the first half of the twentieth century, so cultural life also sees a cesura in the early 1890s. The first period was dominated by Positivism and the literature of realism, the second by the impact of European modernism on Polish cultural life. The principal embodiment of modernism in the Polish environment was the movement called ‘Young Poland’. Not all writing in the later period can be described as part of the modern movement. Some of it, in particular the fiction of Reymont and Żeromski is rather a response to the new political climate and does not break significant new ground in aesthetic terms. II. The Period of Positivism and Realism We have already discussed the political ideas that were embodied in Polish Positivism. The Positivist movement did not have a very clearly developed aesthetic, but it was very much influenced by the impact of Naturalism, particularly as it developed in France.
    [Show full text]