DOCSLIB.ORG

Z Dziejów Polskiego Dziedzictwa Piśmienniczego W Szwajcarii Po II Wojnie Światowej

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Z Dziejów Polskiego Dziedzictwa Piśmienniczego W Szwajcarii Po II Wojnie Światowej Małgorzata Ptasińska Warszawa Z dziejów polskiego dziedzictwa piśmienniczego w Szwajcarii po II wojnie światowej. 20 lat Fundacji „Archivum Helveto-Polonicum” we Fryburgu W świadomości Polaków Szwajcaria jako szlak peregrynacji kojarzyła się przede wszystkim ze spuścizną tzw. Wielkiej Emigracji XIX w., z pobytem nad Jeziorem Le- mańskim trzech wieszczów: Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego i Zygmunta Kra- sińskiego1. Z Muzeum Polskim na zamku w Rapperswilu, wznoszącym się nad Jeziorem Zuryskim, z którym związani byli m.in. Józef Ignacy Kraszewski, Stefan Żeromski, Zyg- munt Miłkowski czy Adam Lewak. Od wieków kraj ten pozostawał dla Polaków miejscem wędrówek śladami chociażby Era- zma z Rotterdamu czy Jana Jakuba Rousseau i Woltera, przyciągającym także naszych rodaków jakże im bliskim umiłowaniem i poszanowaniem wolności. Do przybycia zachęcało stojące na wysokim poziomie szkolnictwo wyższe, m.in. uniwersytety w Bazylei, Genewie, Fryburgu, Lo- zannie i Zurychu, jak również politechniki w tych dwóch ostatnich miastach. Nie bez znaczenia pozostawało piękno, natura wielokulturowego kraju, bogactwo jego zabytków, świadczących o jego rozwoju duchowym i materialnym na przestrzeni wieków. Parafrazując tytuł książki De- nisa de Rougemonta, Szwajcaria jawiła się jako kraj szczęśliwego narodu2. Wielu wybitnych Polaków wpisanych miało w swój życiorys epizod szwajcarski – przy jednoczesnej służbie z oddalenia swej ojczyźnie. W 1915 r. Ignacy Jan Paderewski i Henryk Sienkiewicz założyli Szwajcarski Komitet Generalny Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce, od miejsca utworzenia zwany też Komitetem w Vevey, w ramach którego dzia- łali m.in.: Szymon Askenazy i Gabriel Narutowicz. Organizacja niosła pomoc materialną ofiarom I wojny światowej w Polsce. Z kolei w latach 1915-1919 w Lozannie działała Centralna Agencja Polska, której zadaniem było propagowanie wśród krajów Europy Za- chodniej sprawy odzyskania przez Polskę niepodległości. W 1917 r. stała się organem Komitetu Narodowego Polskiego, założonego przez Romana Dmowskiego w Lozannie, w skład którego wchodzili m.in. I.J. Paderewski, Marian Seyda, Maurycy Zamoyski3. 1 Zob. J. Ławski, Szwajcaria nie zawsze poetyczna: Mickiewicz, Słowacki, Krasiński, „Świat Tekstów. Rocznik Słupski” 2013, nr 11, s. 67-95. 2 Por. D. de Rougemont, La Suisse ou l’histoire d’un peuple heureux, Lausanne 1989. 3 Zob. J. Wolski, Szwajcaria na wychodźczym szklaku, [w:] Powrześniowa emigracja niepodległościowa na mapie kultury nie tylko polskiej: Paryż. Londyn. Monachium. Nowy Jork. T. 2, pod red. V. Wejs-Milewskiej, E. Rogalewskiej, Białystok 2016, s. 29-43; H. Florkowska-Frančić, Między Lozanną, Fryburgiem i Vevey. Z dziejów polskich organizacji w Szwajcarii w latach 1914-1917, Kraków 1997; D. Płygawko, Henryk Sienkiewicz jako prezes Generalnego Komitetu Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce, [w:] Henryk Sienkiewicz. Twórczość i recepcja, [red.] L. Ludorowski, Lublin 1991; taż, Sienkiewicz w Szwajcarii. Z dziejów akcji ratunkowej dla Polski w czasie pierwszej wojny światowej, Poznań 1986. „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi”. Tom specjalny, 2017 507 Małgorzata Ptasińska Neutralność państwa oraz silna demokracja bezpośrednia stały się atutami Szwajca- rii, która zyskiwała na arenie międzynarodowej dzięki umiejętnie prowadzonej polityce zagranicznej. W 1864 r. Genewa została najpierw siedzibą Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża, a ponad pół wieku później – Ligi Narodów. W listopadzie 1920 r. rozpoczęła swą działalność Delegacja RP przy tej organizacji. W jej skład weszli wybitni polscy dyplomaci i historycy, m.in.: I.J. Paderewski, S. Askenazy, Konstanty Skirmunt, Aleksander Skrzyński, Kajetan Dzierżyjkraj-Morawski, Edward Raczyński, Tytus Ko- mornicki. Szeroka działalność Ligi Narodów powodowała, iż do Genewy przyjeżdżała elita II Rzeczypospolitej. Na przykład Oskar Halecki w ramach udziału w pracach Pol- skiej Komisji Międzynarodowej Współpracy Intelektualnej opracował program wspól- nych inicjatyw polsko-szwajcarskich. Polska nawiązała stosunki dyplomatyczne ze Szwajcarią w marcu 1919 r. i w tym samym czasie powstało Poselstwo RP w Bernie. Jego pierwszym chargé d’affaires mia- nowano Augusta Zaleskiego, a po nim – Jana Modzelewskiego, który został posłem w sierpniu 1920 r. Nastąpiła wzajemna normalizacja stosunków dyplomatycznych. Wybuch II wojny światowej postawił dyplomację szwajcarską przed poważnymi wy- zwaniami. Jak zauważył Paul Stauffer, Szwajcaria „odgrywała wyjątkową rolę jako neu- tralna enklawa pośród krajów podległych władzy narodowych sąsiadów”4, a Berno nie osiągnęło dotąd tak wielkiego znaczenia jak w latach 1940-1944. Nowy rozdział w dziejach stosunków polsko-szwajcarskich nastąpił po przekrocze- niu 20 VI 1940 r. granicy Konfederacji Helweckiej z Francją przez 2 Dywizję Strzel- ców Pieszych (DSP) pod dowództwem gen. Bronisława Prugara-Ketlinga oraz żołnierzy z rozwiązanej 1 Dywizji Grenadierów. Na podstawie V konwencji haskiej z 18 X 1907 r. oraz umowy o traktowaniu jeńców wojennych z 27 VII 1929 r. ok. 12 000 żołnierzy pol- skich z obu formacji zostało internowanych na terenie Szwajcarii i złożyło broń. Ich los był do końca wojny uzależniony od postanowień Konfederacji Helweckiej, a warunki, w jakich przyszło im żyć – dość restrykcyjne. Z czasem uległy one pewnemu złagodzeniu, a niektóre zapisy tzw. „pomarańczowego rozkazu”, dotyczące kontaktów internowanych z ludnością cywilną, pozostały martwe5. Żołnierze, skoncentrowani w kilku obozach na terenie Szwajcarii, mogli podjąć pracę zarobkową, stworzono im warunki do dalszego kształcenia na poziomie średnim, wyż- szym i zawodowym. Prężnie rozwijało się życie kulturalne: organizowano odczyty, wystę- py chórów, orkiestr, grup teatralnych. Ogromnym zainteresowaniem cieszył się „Goniec Obozowy”, wydawany od września 1940 do czerwca 1945 r., którego nakład przekraczał niekiedy 7000 egzemplarzy. W listopadzie 1941 r. powołano decyzją dowództwa Komitet Kulturalno-Oświatowy 2 DSP, co świadczyło o znaczeniu tej działalności w życiu pol- skich żołnierzy6. Z chwilą zakończenia II wojny światowej Helweci – zgodnie z V konwencją haską – podjęli decyzję o szybkim opuszczeniu kraju przez internowane wojsko polskie, którego obecność stawała się ponownie kwestią drażliwą politycznie. Przy dążeniu do rychłego pozbycia się tej formacji nie zdawali sobie sprawy lub nie chcieli przyjąć do wiadomo- ści dylematu, przed jakim stanęli Polacy w wyniku ustanowienia w Europie porządku 4 P. Stauffer, Polacy, Żydzi, Szwajcarzy, Warszawa 2008, s. 94. 5 Zob. M. Matyja, Niespełnione nadzieje. Losy polskiej 2. Dywizji Strzelców Pieszych w latach 1940-1945, Toruń 2013, s. 103-120. 6 Zob. Polskie drogi przez Szwajcarię. Losy żołnierzy 2 dywizji Strzelców Pieszych 1940-1945, wybór i oprac. T. Stempowski, Warszawa-Rapperswil 2015. Zob. też J. Wolski, dz. cyt., s. 31. 508 Z dziejów polskiego dziedzictwa piśmienniczego w Szwajcarii po II wojnie światowej pojałtańskiego. Część żołnierzy opuściła już wcześniej, w połowie 1944 r., Szwajcarię w ramach tzw. tajnej ewakuacji, którą władze RP w Londynie zarządziły, by wcielić 2 DSP do Polskich Sił Zbrojnych na terenie Wielkiej Brytanii lub do armii francuskiej7. Działania te nie przyniosły jednak oczekiwanego rezultatu. Repatriacja wojska polskiego formalnie rozpoczęła się 8 V i trwała do 15 XII 1945 r., do momentu wyjazdu gen. B. Pru- gara-Ketlinga z częścią swego sztabu do Polski, co zamknęło de facto okres internowania 2 DSP. W międzyczasie, tj. 7 VII 1945 r., Szwajcaria cofnęła uznanie władzom RP na obczyźnie i podobnie jak rządy państw zachodnich uznała Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej w Warszawie. Na terenie Konfederacji Helweckiej pozostało ok. 1300 żołnierzy 2 DSP, którzy mo- gli kontynuować studia za zgodą władz kantonalnych bądź czekać na emigrację do róż- nych krajów, w tym do Argentyny, Australii, Wielkiej Brytanii czy Stanów Zjednoczo- nych Ameryki8. Poza tą grupą rodaków w Szwajcarii przebywali także polscy dyplomaci, urzędnicy, naukowcy, Polonia wywodząca się jeszcze z emigracji dziewiętnastowiecznej oraz ci, których wybuch wojny zastał na tym terytorium. Część z tych osób, m.in. przed- stawiciele polskiego przedwojennego korpusu dyplomatycznego, posiadała równocześnie obywatelstwo szwajcarskie. W końcu 1939 r. były Prezydent RP Ignacy Mościcki osiadł wraz z najbliższą rodziną najpierw we Fryburgu, a później – w Versoix pod Genewą. To- warzyszyła mu żona Maria oraz córka Helena wraz z mężem Aleksandrem Bobkowskim, byłym wiceministrem komunikacji w przedwojennej Polsce. Ze Szwajcarią związany był również wybitny eseista i krytyk literacki Jerzy Stem- powski, który studiował w Genewie, Zurychu i Bernie. W 1940 r. zamieszkał najpierw w Bernie, a potem przeniósł się do Muri, gdzie spędził resztę życia. Zmarł w 1969 r. W czasie wojny współpracował z Poselstwem RP w Bernie, po wojnie związał się z Je- rzym Giedroyciem i Instytutem Literackim w Maisons-Laffitte pod Paryżem, pisywał też do londyńskich „Wiadomości”. Spuścizna eseisty jest przechowywana w Muzeum Pol- skim w Rapperswilu jako depozyt Biblioteki Miejskiej (Burgerbibliothek) w Bernie9. Po zakończeniu II wojny światowej nieliczna emigracja polska i Polonia w Szwajcarii podjęły działania na różnych polach: politycznym, społecznym i kulturalnym10. Powsta- ły instytucje, stowarzyszenia, związki powojennego polskiego uchodźstwa niepodległo- ściowego, które zrzeszyły się w Związku Organizacji Polskich w Szwajcarii, założonym w 1948 r. W skład ZOP-u weszły m.in.: Stowarzyszenie Polskich Kombatantów (SPK) w Szwajcarii, Delegat Rządu RP w Szwajcarii, Komisja Skarbu
Load more

Recommended publications
  • Szymon Askenazy As a Diplomat of the Reborn Poland (1920–1923)
    Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej ■ LII-SI(3) Marek Kornat Tadeusz Manteuffel Institute of History, Polish Academy of Sciences Szymon Askenazy as a diplomat of the Reborn Poland (1920–1923) Zarys treści: Studium jest próbą opracowania działalności dyplomatycznej Szymona Askenazego po odrodzeniu państwa polskiego, a zwłaszcza najmniej znanej karty, jaką była jego walka o kształt granic odrodzonej Rzeczypospolitej w Genewie 1921–1923. Był to jeden z najgorętszych okresów w historii dyplomacji polskiej. Askenazy reprezentował interesy odrodzonej Polski, będącej jego ojczyzną z wyboru. Jego działania nie spotkały się jednak z powszechną aprobatą głównych obozów polityki polskiej. Był też rzecznikiem koncepcji podwójnej świadomości Żydów: żydowskiej i polskiej. Jego zdaniem Żydzi zachować winni swoją religię i kulturę, ale zarazem “niechaj połączą to z poczuciem polskości i patriotyzmu polskiego”. Outline of content: The study is an attempt to describe the diplomatic activities of Szymon Askenazy after the revival of the Polish state, and especially their least known chapter, which was his struggle for the shape of the borders of the reborn Republic of Poland in Geneva, 1921–1923. It was one of the hottest periods in the history of Polish diplomacy. Askenazy represented the interests of the reborn Poland, his chosen homeland. However, his actions did not always receive general approval of the main camps of Polish politics. He was also a spokesperson for the concept of Jews’ double consciousness: Jewish and Polish. In his
    [Show full text]
  • Ilustrowany Kuryer Codzienny” Motywy Żydowskie W Polskiej Fotografii Prasowej Okresu Międzywojennego Na Przykładzie „Ilustrowanego Kuryera Codziennego”
    Konrad Zieliński UMCS Lublin – PWSZ Zamość [email protected] Jewish themes in the Polish press photography on the example of the „Ilustrowany Kuryer Codzienny” Motywy żydowskie w polskiej fotografii prasowej okresu międzywojennego na przykładzie „Ilustrowanego Kuryera Codziennego” Summary: „Ilustrowany Kuryer Codzienny” (Illustrated Daily Courier – IKC) was issued in the years 1910- 1939 in Krakow; the title was the largest Polish newspaper (up to 400,000 copies) in the interwar period. The newspaper and press company named IKC had its branches in the main Polish cities as well as in some European capitals. Every number was read by approximately 1,000,000 readers. IKC was one of few Polish titles where the Jewish themes were regularly presented, also in photography. Photo-archive of IKC is one of the biggest and most important sources of photographs of Jewish life in the interwar Poland. The aim of the article is to present the most typical and frequent „Jewish” motifs in the Polish press and the answer to the question what was the picture of Jews in Poland presented in the newspaper. Keywords: press, Jewish, photography, IKC Streszczenie: „Ilustrowany Kuryer Codzienny” (IKC) ukazywał się w latach 1910-1939 w Krakowie. W okresie międzywojennym była to największa gazeta w Polsce, której nakład sięgał 400 000 egzemplarzy. IKC, tytuł i potężny koncern prasowy o tej nazwie, utrzymywał korespondentów i oddziały w głównych miastach Polski, a także w niektórych stolicach europejskich. Szacuje się, że każdy egzemplarz czy- tało około miliona osób, a przy tym IKC był jednym z niewielu polskich tytułów, w których tematyka żydowska była regularnie prezentowana, także w fotografii.
    [Show full text]
  • Assimilationists Redefined the 1793–1795 in Poland; 1929)
    der the title R×kopisy Napoleona. 1793– contempt and abuse. Because historians Like German and French Jews, East Eu- 1795 w Polsce (Napoleonic Manuscripts: who write about Jewish modernization ropean assimilationists redefined the 1793–1795 in Poland; 1929). In addition, rarely use the term with precision, often character of Jewish collective existence. Askenazy wrote the chapters on Russia failing to distinguish between assimila- To create space for their ideological inte- and Poland in the early nineteenth cen- tion as a complex of processes and assimi- gration, they declared that Jews were no tury for second edition of the Cambridge lation as a cultural and political program, longer a separate nation but an organic Modern History (1934). He was also a pas- and because assimilation as an ideologi- part of the larger nation in whose midst sionate chess player. His political career cal project survived the destruction of they lived. Religion alone marked their may have begun when he played against East European Jewry during World War II difference from their neighbors. In 1919, Józef PiËsudski in the Sans Souci café in and continues to haunt the writing of for example, the Association of Poles of Lwów in 1912. He died in Warsaw. Jewish history, it is critical to keep in Mosaic Faith expressed its opposition to mind the difference between these two the Minorities Treaty, with its guarantee • Jozef Dutkiewicz, Szymon Askenazy i jego szkola (Warsaw, 1958); Emil Kipa, “Szymon usages. This article traces the history of of national rights to minorities in the suc- Askenazy,” in Studia i szkice historyczne, groups advocating and promoting assimi- cessor states, on the ground that Polish pp.
    [Show full text]
  • Szymon Askenazy As a Diplomat of the Reborn Poland (1920–1923)
    Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej ■ LII-SI(3) Marek Kornat Tadeusz Manteuffel Institute of History, Polish Academy of Sciences Szymon Askenazy as a diplomat of the Reborn Poland (1920–1923) Zarys treści: Studium jest próbą opracowania działalności dyplomatycznej Szymona Askenazego po odrodzeniu państwa polskiego, a zwłaszcza najmniej znanej karty, jaką była jego walka o kształt granic odrodzonej Rzeczypospolitej w Genewie 1921–1923. Był to jeden z najgorętszych okresów w historii dyplomacji polskiej. Askenazy reprezentował interesy odrodzonej Polski, będącej jego ojczyzną z wyboru. Jego działania nie spotkały się jednak z powszechną aprobatą głównych obozów polityki polskiej. Był też rzecznikiem koncepcji podwójnej świadomości Żydów: żydowskiej i polskiej. Jego zdaniem Żydzi zachować winni swoją religię i kulturę, ale zarazem “niechaj połączą to z poczuciem polskości i patriotyzmu polskiego”. Outline of content: The study is an attempt to describe the diplomatic activities of Szymon Askenazy after the revival of the Polish state, and especially their least known chapter, which was his struggle for the shape of the borders of the reborn Republic of Poland in Geneva, 1921–1923. It was one of the hottest periods in the history of Polish diplomacy. Askenazy represented the interests of the reborn Poland, his chosen homeland. However, his actions did not always receive general approval of the main camps of Polish politics. He was also a spokesperson for the concept of Jews’ double consciousness: Jewish and Polish. In his
    [Show full text]
  • Political Murder and the Victory of Ethnic Nationalism in Interwar Poland
    POLITICAL MURDER AND THE VICTORY OF ETHNIC NATIONALISM IN INTERWAR POLAND by Paul Brykczynski A dissertation submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy (History) in the University of Michigan 2013 Doctoral Committee: Professor Brian Porter-Szűcs, Chair Professor Ronald G. Suny Professor Geneviéve Zubrzycki Professor Robert Blobaum, University of West Virginia DEDICATION In memory of my Grandfather, Andrzej Pieczyński, who never talked about patriotism but whose life bore witness to its most beautiful traditions and who, among many other things, taught me both to love the modern history of Poland and to think about it critically. ii ACKNOWLEDGEMENTS In a project such as this, there are innumerable people to thank. While I know that this list will never be comprehensive, I will nevertheless do my best to acknowledge at least some of those without whom this work would not have been possible. Most important, there will never be a way to adequately thank my wife and best friend, Andrea, for standing by me 150% through this long and often difficult journey. Working on a PhD certainly has its ups and downs and, without Andrea, I would not have made it through the latter. Her faith in my work and in the path I had chosen never wavered, even when mine occasionally did. With that kind of support, one can accomplish anything one set one’s mind to. An enormous thank you must go to my parents, Mikołaj and Ewa Brykczyński. Despite being uprooted from their culture by the travails of political emigration, they somehow found the strength to raise me with the traditions of the Central European Intelligentsia—that is to say in an environment where books were read, ideas were discussed, and intellectual curiosity was valued and encouraged.
    [Show full text]
  • Szymon Askenazy I Jego Korespondencja Z Ludwikiem Finklem
    Szymon Askenazy i jego korespondencja z Ludwikiem Finklem MOJEJ MAMIE MARIOLA HOSZOWSKA Szymon Askenazy i jego korespondencja z Ludwikiem Finklem Recenzował prof. dr hab. EUGENIUSZ KOKO Opracowanie redakcyjne i korekta WŁADYSŁAW WÓJTOWICZ Opracowanie techniczne KRYSTYNA BARAN Projekt okładki JANUSZ POLACZEK Praca naukowa finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2013–2016 © Copyright by Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego Rzeszów 2013 ISBN 978-83-7338-924-3 927 670 WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU RZESZOWSKIEGO 35-959 Rzeszów, ul. prof. S. Pigonia 6, tel. 17 872 13 69, tel./faks 17 872 14 26 e-mail: [email protected]; http://wydawnictwo.univ.rzeszow.pl wydanie I; format B5; ark. wyd. 27,25; ark. druk. 24,25; zlec. red. 31/2013 Druk: Drukarnia Uniwersytetu Rzeszowskiego Oprawa: Drukarnia Indygo SPIS TREŚCI Wstęp ......................................................................................................................................... 7 Część pierwsza MIĘDZY LWOWEM A WARSZAWĄ. POWIKŁANE LOSY I SPRAWY SZYMONA ASKENAZEGO III. Droga na historiograficzny Olimp ........................................................................................ 17 III. Profesor Uniwersytetu Lwowskiego .................................................................................... 35 III. Działalność dydaktyczna we Lwowie .................................................................................. 79 IV. Na straży interesów narodowych ........................................................................................
    [Show full text]
  • A Controversial Transplant? Debate Over the Adaptation of the Napoleonic Code on the Polish Territories in the Early 19Th Century
    Journal of Civil Law Studies Volume 11 Number 2 Article 3 12-31-2018 A Controversial Transplant? Debate over the Adaptation of the Napoleonic Code on the Polish Territories in the Early 19th Century Michał Gałędek Anna Klimaszewska Follow this and additional works at: https://digitalcommons.law.lsu.edu/jcls Part of the Civil Law Commons Repository Citation Michał Gałędek and Anna Klimaszewska, A Controversial Transplant? Debate over the Adaptation of the Napoleonic Code on the Polish Territories in the Early 19th Century, 11 J. Civ. L. Stud. (2018) Available at: https://digitalcommons.law.lsu.edu/jcls/vol11/iss2/3 This Article is brought to you for free and open access by the Law Reviews and Journals at LSU Law Digital Commons. It has been accepted for inclusion in Journal of Civil Law Studies by an authorized editor of LSU Law Digital Commons. For more information, please contact [email protected]. A CONTROVERSIAL TRANSPLANT? DEBATE OVER THE ADAPTATION OF THE NAPOLEONIC CODE ON THE POLISH TERRITORIES IN THE EARLY 19TH CENTURY Michał Gałędek,∗ Anna Klimaszewska† I. Introduction ............................................................................. 270 II. The Civil Reform Committee and the Napoleonic Code ....... 273 III. The Napoleonic Code in Memos of A. Wyczechowski and J.W. Bandtkie .................................................................. 281 IV. Summary ............................................................................... 295 ABSTRACT This article focuses on the attitude of the Polish legal elite re- garding the adaptation of French civil law introduced on the Polish territories in the Duchy of Warsaw, established by Napoleon in 1807. While addressing the Polish example, it underscores the uni- versal nature of problems engendered by legal transfer and by the social reactions to foreign solutions.
    [Show full text]
  • Kierunek Szwajcaria, Czyli Kilka Epizodów Z Dziejów Polskiej Emigracji U Podnóża Alp Na Przełomie Xix I Xx Wieku
    ARTYKUŁY I STUDIA MATERIAŁOWE DOI: 10.34616/EKS.2020.1.9.27 Edukacja Kultura Społeczeństwo Rocznik I (2020) MAREK BIAŁOKUR1 KIERUNEK SZWAJCARIA, CZYLI KILKA EPIZODÓW Z DZIEJÓW POLSKIEJ EMIGRACJI U PODNÓŻA ALP NA PRZEŁOMIE XIX I XX WIEKU DESTINATION SWITZERLAND: SOME EPISODES FROM THE HISTORY OF POLISH IMMIGRATION AT THE FOOT OF THE ALPS AT THE TURN OF THE 19TH AND 20TH CENTURY Abstrakt: Tekst poświęcony jest wybranym aspektom polskiej emigracji do Szwajcarii. Wskazane zostały powody wyjazdów oraz zakres działalności polskiej diaspory (politycz- nej, naukowej, kulturalnej, rzemieślniczej). To niewielkie terytorialnie, federacyjne pań- stwo w zachodniej Europie było krajem wielkich możliwości. Znaleźli w nim schronienie, a nawet nowy dom i drugą ojczyznę znani z pierwszych stron podręczników tak wybitni Polacy, jak Kościuszko, Sienkiewicz, Paderewski czy Narutowicz. Znacznie liczniejsze było jednak i jest nadal grono tych naszych rodaków, o których historia milczy, ale którzy ciężką codzienną pracą wnieśli wkład w rozwój tego położnego u podnóża Alp kraju. Obecnie ich liczba szacowana jest na około 18–20 tysięcy, a są wśród nich głównie po- tomkowie tych, którzy pozostali w Szwajcarii po II wojnie światowej lub zostali zmusze- ni do emigracji przez władze komunistycznej Polski w latach 60. i 70. – głównie polskich Żydów i przedstawicieli tzw. „emigracji solidarnościowej” lat 80. Słowa kluczowe: emigracja, diaspora, Szwajcaria Abstract: The article concerns selected aspects of Polish emigration to Switzerland. The reasons for leaving homeland and the scope of activities of Polish diaspora (political, sci- entific/scholar, cultural, artisan) are outlined. This territorially small, federal state in West- ern Europe was a country of great opportunities. Several eminent Poles, known from his- tory textbooks, such as Kościuszko, Sienkiewicz, Paderewski or Narutowicz, found refuge or even new home and second homeland there.
    [Show full text]
  • Niepodleglosc Tom LXIII 11.2014 21.11.2014.Indd
    Przemysław Marcin Żukowski 1 Z Alma Mater Jagiellonica za stery polskiej dyplomacji. Redakcja Arkadiusz Adamczyk (UJK) – redaktor naczelny; redaktorzy tematyczni: Janusz Mierzwa (UJ), Marek Sioma (UMCS); redaktor językowy: Krzysztof Polechoński (UWr) Rada Programowa: Anna Cienciała (Kansas University), Roch Dąbrowski (Narodowe Centrum Kultury), Adolf Juzwenko (Ossolineum), Zbigniew S. Kowalski (Instytut Józefa Piłsudskiego w Londynie), John Micgiel (Columbia University), Iwan Monolatij (Narodowy Uniwersytet Przykarpacki w Iwano-Frankiwsku); Waldemar Paruch (UMCS) – przewodniczący, Andrzej Suchictz (Instytut Polski i Muzeum im. gen. W. Sikorskie- go w Londynie), Włodzimierz Suleja (Instytut Pamięci Narodowej), Piotr Wandycz (Yale University), Zbigniew Wójcik (IH PAN). WŚRÓD RECENZNETÓW ZAWARTOŚCI „NIEPODLEGŁOŚCI”* Piotr Cichoracki (Uniwersytet Wrocławski), Robert Litwiński (Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie), Jarosław Macała (Uniwersytet Zielonogórski), Przemysław Olstowski (Polska Akademia Nauk), Waldemar Paruch (Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie), Wanda K. Roman (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu), Tadeusz P. Rutkowski (Uniwersytet Warszawski), Tomasz Sikorski (Uniwersytet Szczeciński); Wojciech Śleszyński (Uniwersytet w Białymstoku), Laszlo Endre Varga (Uniwersytet Kościoła Reformowanego im. Gaspa- ra Karolyi w Budapeszcie), Przemysław Waingertner (Uniwersytet Łódzki), Ireneusz Wojewódzki (Uniwersytet Zielonogórski), Mariusz Wołos (Uniwersytet Pedagogiczny KEN w Krakowie) *Autorzy publikujący w piśmie
    [Show full text]
  • On Julian Tuwim's Pamphlets
    ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA LITTERARIA POLONICA 6(36) 2016 http://dx.doi.org/10.18778/1505-9057.36.09 Tomasz Stępień* “To Make the Enemy Immortal by the Sheer Play on Words” – on Julian Tuwim’s Pamphlets The quotation in the title comes from the poem On St. P. published in 1933 in “Wiadomości Literackie” (Literary News) (under the title On a certain stump) and later in Rhyme Fair (first edition 1934). Tuwim was, at that time, perhaps the most fa- mous and recognised poet in Poland, the author of six books of poems and two collec- tions of poems, a crucial contributor to the satiric pro-Sanation “Cyrulik Warszawski” (The Warsaw Barber) and a writer for the best cabarets in Warsaw. He presented his status as a literary star in an “auto-pamphlet” The poem with a silent ending. He wrote: Not a sin, but vanity’s slime My well-being, people’s awe Mouth so full of shiny rhyme Agile wit and Warsaw J. Tuwim, The poem with a silent ending 1 This celebrity status, overwhelming for the poet’s ego (“Resc ued by fear that’s in my chest, growing”), triggered a number of symptoms of ‘haterism’, as we would call it today. Along with his rise in popularity, rose the number of his enemies and Tuwim responded to successive attacks with equal pungency: And just think, that of all The glorious work Of that gentleman – so from spittle Splutter, shouts, rubbish * Prof. dr hab., e-mail: [email protected], Department of Communication Theory and Practice, Faculty of Humanities and Social Sciences, The University of Bielsko Biala, 43-300 Biel- sko-Biala, 2 Willowa street.
    [Show full text]