Nghiên Cứu Tính Đa Dạng Thực Vật Tại Khu Bảo Tồn Thiên Nhiên Xuân Nha, Tỉnh Sơn La Luận Án Tiến Sĩ Lâm Nghiệp
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP ĐINH THỊ HOA NGHIÊN CỨU TÍNH ĐA DẠNG THỰC VẬT TẠI KHU BẢO TỒN THIÊN NHIÊN XUÂN NHA, TỈNH SƠN LA LUẬN ÁN TIẾN SĨ LÂM NGHIỆP Hà Nội - 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP ĐINH THỊ HOA NGHIÊN CỨU TÍNH ĐA DẠNG THỰC VẬT TẠI KHU BẢO TỒN THIÊN NHIÊN XUÂN NHA, TỈNH SƠN LA Chuyên ngành: Lâm sinh Mã số: 62.62.02.05 LUẬN ÁN TIẾN SĨ LÂM NGHIỆP NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS.TS. HOÀNG VĂN SÂM 2. PGS.TS. TRIỆU VĂN HÙNG Hà Nội - 2017 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả phân tích nêu trong luận án là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Những số liệu, hình ảnh kế thừa đã được chỉ rõ nguồn và được sự cho phép sử dụng của các tác giả. Người hướng dẫn khoa học 1: Tác giả luận án PGS.TS. Hoàng Văn Sâm Đinh Thị Hoa Người hướng dẫn khoa học 2: PGS.TS. Triệu Văn Hùng ii LỜI CẢM ƠN Luận án được hoàn thành là kết quả của sự nỗ lực học tập của bản thân, cùng với sự giúp đỡ của các thầy hướng dẫn khoa học, các quý thầy, cô giáo Trường Đại học Lâm Nghiệp, các nhà khoa học và đồng nghiệp. Nhân dịp này, tôi xin được bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc đến PGS.TS. Hoàng Văn Sâm, Trường Đại học Lâm nghiệp Việt Nam và PGS.TS Triệu Văn Hùng là người hướng dẫn khoa học cho tôi trong quá trình thực hiện luận án. Để hoàn thiện luận án này, tác giả cũng nhận được nhiều sự hỗ trợ, giúp đỡ từ các tổ chức, cá nhân như: Bộ Giáo dục và Đào tạo trong khuôn khổ đề tài Khoa học công nghệ cấp Bộ “Nghiên cứu tính đa dạng và xây dựng atlat thực vật vùng Tây Bắc”, mã số B25-25-2014; Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) và Trường Đại học Tây Bắc trong Dự án JICA-TBU; Sự tham gia trực tiếp trong quá trình thu thập số liệu ngoài thực địa và giúp phân loại trong phòng thí nghiệm cũng như đóng góp các ý kiến cho luận án từ các chuyên gia như PGS.TS. Nguyễn Tập (Viện Dược liệu), PGS.TS. Trần Minh Hợi (Viện Sinh thái và tài nguyên sinh vật), TS. Ikuo Miyajima (Trường Đại học Kyushu - Nhật Bản). Tác giả xin trân trọng cảm ơn những sự giúp đỡ, hỗ trợ như trên. Tác giả xin trân trọng cảm ơn Ban lãnh đạo, cán bộ Ban quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Nha, tỉnh Sơn La đã tạo mọi điều điều kiện giúp đỡ trong quá trình thu thập số liệu và cung cấp các tài liệu liên quan đến quá trình thực hiện luận án. Nhân dịp này, tác giả xin cảm ơn Ban Giám hiệu, tập thể cán bộ giảng viên và các em sinh viên của Trường Đại học Tây Bắc đã động viên và đóng góp nhiều công sức giúp tác giả thực hiện luận án. Tác giả cũng xin chân thành cảm ơn người thân trong gia đình, bạn bè đồng nghiệp đã động viên, hỗ trợ về vật chất và tinh thần để tác giả hoàn thành luận án này. Hà Nội, tháng 7/2017 Tác giả iii MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan ............................................................................................................... i Lời cảm ơn ................................................................................................................. ii Mục lục ...................................................................................................................... iii Danh mục các chữ viết tắt ......................................................................................... vi Danh mục các bảng .................................................................................................. vii Danh mục các hình .................................................................................................... ix MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1 Chương 1 TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ............................................ 5 1.1. Trên thế giới ...................................................................................................... 5 1.1.1. Nghiên cứu về thảm thực vật trên thế giới ................................................. 5 1.1.2. Nghiên cứu về hệ thực vật trên thế giới ..................................................... 7 1.2. Tại Việt Nam .................................................................................................. 10 1.2.1. Nghiên cứu về Thảm thực vật rừng .......................................................... 10 1.2.2. Nghiên cứu về đa dạng hệ thực vật tại Việt Nam .................................... 16 1.2.3. Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến tính đa dạng thực vật ................ 23 1.3. Một số đặc điểm cơ bản về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội KBTTN Xuân Nha ............................................................................................................... 24 1.3.1. Đặc điểm tự nhiên .................................................................................... 25 1.3.2. Đặc điểm kinh tế xã hội ............................................................................ 26 1.4. Các nghiên cứu về thực vật tại KBTTN Xuân Nha ........................................ 26 1.5. Nghiên cứu về các loài Thông nói chung và loài Pinus cernua L. K. Phan ex Aver., K. S. Nguyen & T. H. Nguyen.– Thông xuân nha................................. 27 1.5.1. Các nghiên cứu về đặc điểm hình thái, sinh thái, hiện trạng bảo tồn ....... 27 1.5.2. Các nghiên cứu về nhân giống ................................................................. 31 Chương 2 NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................... 34 iv 2.1. Nội dung nghiên cứu....................................................................................... 34 2.2. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 34 2.2.1. Phương pháp luận ..................................................................................... 34 2.2.2. Phương pháp kế thừa tài liệu .................................................................... 35 2.2.3. Phương pháp chuyên gia .......................................................................... 35 2.2.4. Phương pháp điều tra thực địa .................................................................. 35 2.2.5. Phương pháp xử lý nội nghiệp ................................................................. 41 Chương 3 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ................................................................. 51 3.1. Đa dạng thảm thực vật tại KBTTN Xuân Nha ............................................... 51 3.1.1. Thảm thực vật tự nhiên nhiệt đới (<700m) .............................................. 55 3.1.2. Thảm thực vật tự nhiên á nhiệt đới núi thấp (700m - 1600m) ................. 68 3.1.3. Thảm thực vật tự nhiên ôn đới núi vừa (>1600m) ................................... 78 3.1.4. Thảm thực vật trồng ................................................................................. 81 3.2. Đặc điểm hệ thực vật tại KBTTN Xuân Nha ................................................. 84 3.2.1. Đa dạng các taxon của hệ thực vật Xuân Nha .......................................... 84 3.2.2. Dẫn liệu các loài bổ sung cho hệ thực vật Việt Nam ............................... 91 3.2.3. Đa dạng về công dụng của các loài thực vật ............................................ 96 3.2.4. Đa dạng về dạng sống của thực vật .......................................................... 97 3.2.5. Đa dạng các yếu tố địa lý thực vật ......................................................... 100 3.3. Nghiên cứu giá trị bảo tồn thực vật tại KBTTN Xuân Nha.......................... 103 3.3.1. Đa dạng thành phần loài quý hiếm ......................................................... 103 3.3.2. Hiện trạng phân bố các loài quý hiếm tại Xuân Nha ............................. 112 3.4. Nghiên cứu hiện trạng bảo tồn và kiểm nghiệm phẩm chất hạt giống loài Pinus cernua L. K. Phan ex Aver., K. S. Nguyen & T. H. Nguyen.– Thông xuân nha. ...... 113 3.4.1. Nghiên cứu hiện trạng phân bố của Thông xuân nha ngoài tự nhiên .... 113 3.4.2. Kiểm nghiệm phẩm chất hạt giống Thông xuân nha ............................. 117 3.5. Đề xuất các giải pháp bảo tồn tài nguyên thực vật tại khu BTTN Xuân Nha ....................................................................................................................... 121 3.5.1. Các mối đe dọa đối với tài nguyên thực vật tại KBTTN Xuân Nha ...... 122 v 3.5.2. Đề xuất các giải pháp bảo tồn tài nguyên thực vật tại khu vực.............. 135 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................................................. 142 DANH MỤC CÁC BÀI BÁO, CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ ...... 144 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... 145 PHỤ LỤC vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ CTTT Công thức tổ thành HBS Họ mới bổ sung IUCN Tổ chức bảo tồn thiên nhiên quốc tế (International Union for the Conservation of Nature and Nature Resources). IV Chỉ số độ quan trọng (Important Value Index) KBTTN Khu bảo tồn thiên nhiên LK Loài khác LBS Loài bổ sung LMVN Loài mới cho Việt Nam LSNG Lâm sản ngoài gỗ NĐ32 Nghị định 32/2006/NĐ-CP ngày 30 tháng 3 năm 2006 ODB Ô dạng bản OTC OTC TX Thường xanh VQG Vườn quốc gia vii DANH MỤC CÁC BẢNG TT Tên bảng Trang Bảng 1.1 Đa dạng các taxon của hệ thực vật Việt Nam 17 Các phổ dạng sống chính của hệ thực vật Việt Nam và một Bảng 1.2 21 số khu vực Bảng 1.3 Thông Việt Nam trong khung cảnh thế giới 28 Bảng 2.1 Kết quả kiểm nghiệm độ thuần hạt cho từng Lô 48 Bảng 3.1 Các ngành thực vật bậc cao có mạch tại KBTTN Xuân Nha 84 Bảng 3.2 Tỷ trọng của hệ thực vật Xuân Nha so với Việt Nam 86 Bảng 3.3 Tỷ trọng của hệ thực vật Xuân