Coevorden Blad 22 Oost Coevorden
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Coevorden Blad 22 Oost Coevorden Bodemkaart van Schaal l: 50 000 Nederland Uitgave 1989 STARING CENTRUM Instituut voor onderzoek van het Landelijk Gebied Bladindeling van de BODEMKAART verschenen kaartbladen, eerste uitgave verschenen kaartbladen, herziene uitgave deze kaartbladen l Bodemkaart van Nederland Schaal l: 50 000 Toelichting bij de kaartbladen 22 West Coevorden en 22 Oost Coevorden Wageningen 1989 STARING CENTRUM Instituut voor onderzoek van het Landelijk Gebied Hoofdprojectleider: Ir. J. Stolp Projectleider: A.H. Booij Projectmedewerkers: Ing. C. Hamming en Ir. F. Stuurman Wetenschappelijke coördinatie en redactie: Ir. G.G.L. Steur en Ing. W. Heijink Presentatie: Pudoc, Wageningen Druk: Van der Wiel B.V., Arnhem Copyright: Staring Centrum, Wageningea, 1989 CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, DEN HAAG Bodemkaart Bodemkaart van Nederland: schaal 1:50 000. - Wageningen: Staring Centrum (Stichting voor Bodemkartering) Toelichting bij de kaartbladen 22 West Coevorden en 22 Oost Coevorden - UI. Met krt. Met Ut. opg. ISBN 90-327-0235-1 geb. SISO 631.2 UDC [912-631.47] (492*7740) Trefw.: bodemkartering; Coevorden. Het Staring Centrum is een voortzetting van: ICW ' Instituut voor Cultuurtechniek en Waterhuishouding IOB Instituut voor Onderzoek van Bestrijdingsmiddelen, afd. Milieu LB Afd. Landschapsbouw, Rijksinstituut voor Onderzoek in de Bos- en Land- • schapsbouw "De Dorschkamp" STIBOKA Stichting voor Bodemkartering Inhoud 1 Inleiding 9 1. l Opzet van de toelichting 9 1.2 Het gekarteerde gebied 10 1.3 Opname en gebruikte gegevens 10 2 Fysiografie 13 2. l Inleiding 13 2.2 Geologie van het Pleistoceen 15 2.2. l Afzettingen uit de periode voor het Saalien 15 2.2.2 Saalien 15 2.2. J Eemien 16 2.2.4 Weichselien (Formatie van Twente) 16 2.3 Geologie van het Holoceen 19 2.5.7 Veenvorming in stroomdalen (Formatie van Singraven) 19 2.3.2 Hoogveenvorming (Formatie van Griendtsveen) 20 2.3.3 Beekafzettingen (Formatie van Singraven) 22 2.3.4 Stuif zanden (Formatie van Kootwijk) 22 2.4 Hoogteligging 24 2.5 Hydrografie 25 2.6 Klimaat 28 2.6.1 Temperatuur 29 2.6.2 Wind 29 2.6.3 Neerslag en verdamping 29 2.6.4 Enkele bodemkundige consequenties 29 3 Bewonings- en ontginningsgeschiedenis 31 3.1 Prehistorie 31 3.1.1 S teentijd 31 3.1.2 Bronstijd 31 3.1.3 Ijzertijd en Volksverhuizingstijd 31 3.2 De Middeleeuwen 32 3.3 De zestiende tot de twintigste eeuw 34 3.3. l Vóór de verdeling van de marken 34 3.3.2 De jongste ontginningen in het zandgebied en de veranderingen in het grondgebruik 34 3.4 De ontginning van het hoogveen 35 3.4.1 De boekweitbrandcultuur en de bovenveencultuur 35 3.4.2 De techniek van het vervenen 37 3.4.3 Gang van de vervening in de verschillende veenkoloniale gebieden 37 3.4.4 Aanmaak tot dalgrond en oorspronkelijk grondgebruik 41 3.4.5 De jongste ontwikkelingen in het grondgebruik 42 4 Bodem en landschap 43 4. l De zandgebieden 43 4.1.1 Oude cultuurgronden (essen) 43 4.1.2 Veldgronden (jongere ontginningen) 46 4.1.3 Stuif zanden 46 4.1.4 Stroomdalen (beekdalen) 46 4.1.5 Overgangsgebieden (zand) 47 4.2 De veengebieden (hoogveen) 47 4.2.1 Bovenveencultuurgronden 47 4.2.2 Hoogveen, gedeeltelijk afgegraven en/of in vervening 47 4.2.3 Veenkoloniën (dalgronden) 48 4.2.4 Overgangsgebieden (veen) 48 4.3 Het Vechtdal (in engere zin) 48 5 Veengronden 51 5.1 Algemeen 51 5.2 Vorming van veen en veensoorten 51 5.3 De eenheden van de eerdveengronden 52 5.4 De eenheden van de rauwveengronden 57 5.5 De eenheden van de veengronden met een veenkoloniaal dek 62 6 Moerige gronden 69 6. l De eenheden van de moerige podzolgronden 69 6.2 De eenheden van de moerige eerdgronden 75 7 Podzolgronden 81 7.1 De eenheden van de moderpodzolgronden 81 7.2 De eenheden van de humuspodzolgronden 83 8 Dikke eerdgronden 97 8.1 De eenheid van de lage enkeerdgronden 97 8.2 De eenheden van de hoge enkeerdgronden 98 9 Kalkloze zandgronden 103 9.1 De eenheden van de eerdgronden 103 9.2 De eenheden van de vaaggronden 107 10 Rivierkleigronden 111 10.1 Moedermateriaal 111 10.2 De eenheden van de rivierkleigronden 112 11 Oude kleigronden 117 12 Samengestelde legenda-eenheden 119 12.1 Associaties van twee enkelvoudige legenda-eenheden 119 12.2 Associaties van vele enkelvoudige legenda-eenheden 121 13 Toevoegingen en overige onderscheidingen 127 13.1 Toevoegingen 127 13.2 Overige onderscheidingen 130 14 Grondwatertrappen 131 14.1 De relatie bodem - grondwatertrap 131 14.2 De fluctuatie van de grondwaterstand bij verschillende Gt's 132 14.3 Grondwatertrappen in "beheerste" gebieden 132 14.4 Stagnerende lagen en Gt 134 15 Bodemgeschiktheid 137 15.1 Inleiding 137 15.2 Bodemgebruik en bouwplan 137 15.3 Beoordelingsfactoren, landelijk en regionaal 137 Literatuur 141 Aanhangsel l Alfabetische lijst van kaarteenheden en hun oppervlakte 146 Aanhangsel 2 Analyse-gegevens 152 Aanhangsel 3 Interpretatie van de kaarteenheden 164 Aanhangsel 4 De kaarteenheden gerangschikt naar hun geschiktheid 169 r l Inleiding 1.1 Opzet van de toelichting Bij de toelichting op dit kaartblad is een aparte handleiding gevoegd, waarin de basisbegrippen en de algemeen gebruikte indelingen zijn opgenomen (Steur en Heijink, 1987). De omschrijving van de kaarteenheden wordt gegeven in de vorm van een beknopte profielschets. Deze heeft betrekking op een representatief geachte vertegen- woordiger van de betreffende eenheid. Eventuele analyse-gegevens zijn onder het zelfde nummer opgenomen in aanhangsel 2. Aanhangsel l is een alfabetische lijst van kaart- eenheden met vermelding van de oppervlakte die ze op elk blad beslaan. De geschiktheidsbeoordeling voor akkerbouw, weidebouw en bosbouw geschiedt vol- gens het systeem van beoordelingsfactoren (Haans, red., 1979). Op enkele, specifiek voor deze streken geldende factoren wordt nader ingegaan. De geschiktheidsclassi- ficatie van de kaarteenheden is zowel in volgorde van de legenda (aanhangsel 3), als in volgorde van afnemende geschiktheid voor elk van de genoemde gebruiksvormen (aanhangsel 4) vermeld. 21 O gemeentegrens provinciegrens tevens gemeentegrens + +-\--\- rijksgrens Afb. I Gemeentelijke indeling naar de toestand op l januari 1983. De nummers verwijzen naar de opsomming in de tekst. 1.2 Het gekarteerde gebied Deze toelichting heeft betrekking op de kaartbladen 22 West en 22 Oost (Coevorden). Beide bladen omvatten delen van de provincies Drenthe en Overijssel. Het Duitse gebied van kaartblad 22 Oost is niet gekarteerd. Op deze kaartbladen komen de volgende gemeenten of delen daarvan voor (afb. 1): In de provincie Drenthe: Ruinen (1), Zuidwolde (2), De Wijk (3), Hoogeveen (4), Oosterhesselen (5), Dalen (6), Sleen (7), Emmen (8), Coevorden (9) en Schoonebeek (10). In de provincie Overijssel: Avereest (11), Hardenberg (12), Gramsbergen (13), Dalfsen (14), Ommen (15), Vriezenveen (16) en Den Ham (17). 1.3 Opname en gebruikte gegevens Schaal 1 : 10000 j 1 Hardenberg-Oost (Hamming, 1961) 2 Dalen (Wieringa, 1963) 3 Dedemsvaart (Wopereis en Rutten, 1971) 4 Ruinerwold-Koekange (Dodewaard en Ruiten, 1972) 5 Zuidwolde (Buitenhuis. Stoffelsen en Rutten, 1973) Schaal 1 : 25 000 l\\X\N 6 Deel Schoonebeek (Van der Voort en Van der Knaap, 1961) 7 Boswachterij Ommen (Buitenhuis, 1967) Afb. 2 Geraadpleegde en deels verwerkte bodemkaarten. Bij het vervaardigen van deze bodemkaarten is gebruik gemaakt van een aantal aanwezige, meer gedetailleerde bodemkaarten (afb. 2). De genoemde kaarten werden omgezet in de legenda van de bodemkaart l : 50 000 en vereenvoudigd. Daarbij is een aantal verschillen ontstaan tussen deze kaarten en de detailkaarten. Dit geldt voor- namelijk voor de oudere karteringen. De verschillen hangen gedeeltelijk samen met de schaalverschillen, gedeeltelijk met accentverschuivingen in de interpretatie. Ook ver- oudering van de bodem (verslijting bij veengronden) en ingrijpende veranderingen in de waterhuishouding kunnen oorzaak van de verschillen zijn, met name de Gt moest veelal worden gewijzigd. Aanvullend veldwerk was noodzakelijk. Na de kartering zijn nog enkele waterbeheersingsplannen in uitvoering genomen. Hierdoor kunnen de aangegeven grondwatertrappen inmiddels enigszins gewijzigd zijn. Een aantal gegevens over grondwaterstanden, gedurende een reeks van jaren gemeten in stam- en peilbuizen, is ter beschikking gesteld door de Dienst Grondwaterverken- 10 ning TNO te Delft. Deze gegevens zijn zeer belangrijk als referentiepunten bij het schatten van de actuele waterhuishouding. Het veldwerk is in de jaren 1978-1981 uitgevoerd door A.H. Booij, Ing. C. Hamming en Ir. F. Stuurman. De leiding berustte bij Ir. J. Stolp. De kaarten zijn door Ing. W. Heijink in sterke mate geglobaliseerd. De bodemkartering zou niet kunnen worden uitgevoerd zonder de toestemming van landeigenaren en -gebruikers hun percelen te betreden en de boringen uit te voeren. Deze toestemming is steeds door alle betrokkenen welwillend gegeven. Velen hebben bovendien waardevolle inlichtingen verschaft over hun ervaringen met het gebruik en de behandeling van de grond. Deze zijn van grote betekenis geweest, met name voor de landbouwkundige waardering van de verschillende gronden. De Stichting voor Bodemkartering en haar medewerkers zijn erkentelijk voor de bereidwilligheid en hulp. 11 r 12 2 Fysiografie 2.1 Inleiding De geologische opbouw wordt besproken voor zover deze van belang is voor een goed begrip van de bodem en van het bodempatroon. In het gekarteerde gebied komen voornamelijk afzettingen uit het Pleistoceen en het Holoceen aan het oppervlak. Tabel l geeft een overzicht van de belangrijkste afzettingen. De gebruikte benamingen zijn die van de geologische overzichtskaarten (Zagwijn en Van Staalduinen, 1975). Tabel l Straügraflsch overzicht van de beschreven afzettingen. Tijdsindeling C14-jaren Lithostratigrafie Subatlanticum N 2900 if c >c Subboreaal 5000 *$ 1 M Atlanticum g 5 -.2 « N 8000 Boreaal E ~ E ? - t 2 HOLOCEE 9000 t * E .» j> § •£ Praeboreaal iol •=?: £o o*- ^*" £o -^Q 10000 Late Dryas ') jong dekzand II Stadiaal 11 000 Aller0d laag van Usse o g Interstadiaal n . Laat 11 800 c Vroege Dryas ') S jong dekzand 1 o. OJ Stadiaal 12000 H £ énvee 1 B0lling cc .C Interstadiaal c 13000 ra g Midden') -.