LOBBYMEMO

Onderwerp : Lobbymemo Van : Concernstaf Aan : SB Datum : 22 januari 2021

• Tweede Kamer o Debat over het aftreden van het kabinet o Debat over de ontwikkelingen rondom het coronavirus o RTG studiegroep interbestuurlijke en financiële verhoudingen • Stemmingen o Woensdag 20 januari • Eerste Kamer o Initiatiefvoorstel Bindend Correctief referendum o Ontwerpbesluit kwaliteitsborging voor het bouwen • Parlementaire agenda de komende weken • Lange termijn plenaire vergadering

Tweede Kamer

Debat over het aftreden van het kabinet Dinsdag 19 januari debatteerde de Kamer met premier Rutte, minister Hoekstra en de staatssecretarissen Van Huffelen en Van ’t Wout over het aftreden van het kabinet, over het rapport van de parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag en de kabinetsreactie daarop. Vanuit de Kamer voerden de fractievoorzitters het woord, behalve bij het CDA, dat Pieter Omtzigt naar voren had geschoven. De laatste maakte veel indruk met zijn inbreng, waarbij hij niets en niemand spaarde: zijn kwalificatie ‘bananenmonarchie’ haalde alle kranten, zoals zijn opmerkingen over de rot in het systeem waarbij Kamer en kabinet te nauw met elkaar zijn verweven, zoals ook kabinet en pers. In zo’n verstikkend klimaat kan een affaire als nu met de kinderopvangtoeslagen jaren onopgemerkt voortwoekeren.

Premier Rutte begon met het afleggen van een korte verklaring over het aftreden van het kabinet. De coronacrisis legt echter een grote verantwoording op de schouders van zowel kabinet als van de Kamer. Hij wil daarom verder met het bestrijden van de coronacrisis en met het compenseren van de gedupeerde ouders.

Bij aanvang van het debat bleken Marijnissen (SP), Wilders (PVV), Azarkan (Denk) en Van Kooten verontwaardigd dat het kabinet een ordner aan informatie naar de Kamer had gestuurd. Op die

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Nassaulaan 12 Den Haag | Postbus 30435 | 2500 GK Den Haag 070 - 373 83 93 | [email protected]

termijn hebben zij dat niet kunnen lezen. Later in het debat toonde Omtzigt begrip, nadat Rutte had uitgelegd dat het kabinet ruim 400 vragen van de Kamer te beantwoorden had, wat veel tijd had gekost.

Zelfreflectie De Kamer stak nadrukkelijk de hand in eigen boezem. In de woorden van Dijkhoff (VVD): ‘Zet de verwarming vandaag maar niet te hard, anders druipt de boter nog van ons hoofd’. Allerwegen werd erkend dat fracties in het verleden voor wetgeving hadden getemd die geleid hadden tot de huidige hardvochtige praktijk. Moties die dat beoogden te verzachten, werden verworpen. Jetten sprak over een sfeer van ‘hard, harder, hardst’. Van der Staaij stelde dat fraudebestrijding geen taboe moet zijn maar fraudejacht wel. Iedereen deed een poging naar de eigen rol te kijken, behalve Wilders. Op een vraag van Segers (CU) antwoordde hij dat deze ‘de boom in kan met zijn zelfreflectie’. Wilders was het meest uitgesproken in zijn standpunt dat fraude keihard moet worden aangepakt. Daarom had zijn fractie in het verleden uit overtuiging voor allerlei fraudewetten gestemd. In dit geval ging het juist om mensen die geen fraude hebben gepleegd, maar die door toedoen van kabinetshandelen klem zijn komen te zitten. Hij wees elke eigen verantwoordelijkheid van de hand en wees luid en duidelijk naar het kabinet.

Rutte Vooral de oppositiewoordvoerders, maar ook Jetten (D66) gingen in op de positie van de premier. Rutte is de enige die sinds de Bulgaren-fraude, de aanleiding tot verscherping van de regelgeving, in het kabinet heeft gezeten. Bovendien was hij voorzitter van de ministeriële fraudecommissie. Zijn verklaringen van vrijdag jl. dat hij wel verantwoordelijk was maar niet direct betrokken vielen niet al te best. Wilders was het felst. Hij vond dat de geloofwaardigheid van Rutte was verdwenen. Na de verkiezingen zou hij niet meer in de politiek moeten terugkeren. Ploumen (PvdA), in haar eerste optreden als fractievoorzitter en kandidaat-lijsttrekker, zag bij Rutte geen doorleefde verantwoordelijkheid. Jetten constateerde dat als je nog niet ziet dat je in het verleden op een te harde manier hebt opgetreden, dat je vingerafdrukken zitten op alles waar je de afgelopen tien jaar mee bent bezig geweest, dan ben je nog niet klaar om tot een cultuuromslag te komen.

In zijn termijn erkende Rutte volmondig dat hij eindverantwoordelijk is en dat hij ook volop betrokken is geweest. Hij vond het verschrikkelijk dat tot deze zaak tot halverwege 2019 zo kon doorgaan, o.a. doordat het kabinet te lang bezig is geweest met een alternatief voor het kinderopvangtoeslagenstelsel. Zijn stelling was dat door af te treden het kabinet zijn staatsrechtelijke verantwoordelijkheid had genomen. Verder is het een zaak van de VVD en niet van de Kamer of hij lijsttrekker wordt. Daarna is het aan de kiezer om uit te maken of hij nog een rol kan spelen na 17 maart. Hij had geen behoefte, zo liet hij weten na te zijn uitgedaagd door Wilders, zelf het besluit te nemen terug te treden. De oppositie

Compensatie gedupeerden Hoofdzaak is nu dat ouders gecompenseerd worden, zo snel mogelijk. Wilders en Segers spraken openlijk hun verbazing uit dat het tot mei moet duren voordat iedereen de beloofde 30.000 euro heeft gekregen. De woordvoerders verwelkomend het besluit om schulden bij (semi- )overheidsinstellingen kwijt te schelden. Omtzigt stelde hier heel precieze vragen over. Hij stelde dat de overheid alleen maar kan compenseren als ze een onrechtmatige daad heeft verricht. Hij somde een lijst op en vroeg staatssecretaris Van Huffelen of hij compleet was. De staatssecretaris

Vereniging van Nederlandse Gemeenten 2/16

bevestigde er een aantal: het collectief stopzetten van de toeslagschulden, het onrechtmatig gebruik van nationaliteit, het tekortschieten van de informatievoorziening aan ouders, het onzorgvuldig omgaan met de kwalificatie opzet/grove schuld en het overschrijden van termijnen in beslissing en bezwaar. Op deze en andere komt ze schriftelijk terug.

Van Huffelen bevestigde dat alle ouders 30.000 euro krijgen voor in mei. Die termijn is nodig om vast te stellen of de juiste persoon het geld krijgt en om er voor te zorgen dat het niet verdwijnt naar bewindvoerders of schuldhulpverleners. Ze begint volgende week met uitbetalen. Verder heeft de (semi-)overheid alle schulden kwijtgescholden. Ze roept de private sector op hetzelfde te doen. Staande het debat meldt ze dat de NS aan de oproep gehoor heeft gegeven. Met andere grote schuldeisers – zorgverzekeraars, energieleveranciers, corporaties en banken – is ze nog in gesprek. Ze laat de Kamer weten wat daar uit komt. Ze is niet van plan private schulden op te kopen, dat kost te veel tijd. Beter is het als private partijen schulden kwijt schelden. Voor het volgende debat, op 1 februari, komt ze met een tijdspad voor de compensatie.

Etnisch profileren, discriminatie en racisme Het hebben van een dubbele nationaliteit was een van de indicatoren die het algoritme van de Belastingdienst/Toeslagen gebruikte om fraudegevallen op te sporen. Dat heeft geleid tot etnisch profileren. Verder is gebleken dat er sprake was van discriminatie en racisme. Alle woordvoerder hekelden die praktijken. Wilders veroordeelde dat ook, maar hij achtte het noteren van nationaliteit – van iedereen – nog steeds een verdedigbare manier om fraude op te sporen. De rest van de Kamer ging daar niet in mee.

Premier Rutte stelde vast dat er geen institutioneel racisme was vastgesteld maar dat er wel afzonderlijke uitingen zijn gevonden, wat op zich al erg genoeg is. Minister Hoekstra keurt iedere vorm van etnisch profileren af. Hij heeft zijn secretaris-generaal opdracht gegeven mee te werken aan het onderzoek dat de Autoriteit Persoonsgegevens er naar heeft ingesteld. Het College van de Rechten voor de Mens zal mensen ondersteunen die klachten over discriminatie hebben. Tenslotte zal een externe jurist advies geven over mogelijk begane strafbare feiten en eventuele aangifte daarvan.

Toekomst zonder toeslagenstelsel Als er geen toeslagen meer zijn, kunnen mensen ook niet meer in de problemen komen doordat ze fouten maken met ingewikkelde aanvragen, zo redeneerden veel woordvoerders. Jetten, Klaver, Ploumen en Segers spraken over alternatieven. Jetten ging in op de D66-nota over een stelsel zonder toeslagen. Ploumen en Klaver willen dat kinderopvang een publieke voorziening wordt, gratis voor alle ouders. Segers citeerde zijn verkiezingsprogramma waarin staat dat de kinderopvang betaalbaar moet zijn, zonder toeslag. Dijkhoff had wel de wens om van het toeslagenstelsel af te komen maar nog niet de wil. Dat zat hem er in dat zijn fractie nog geen alternatief voor het stelsel had kunnen bedenken. Omtzigt begreep het sentiment ook maar waarschuwde er voor nu niet al te plotseling het hele stelsel af te danken en goed na te denken hoe het wel moest zodat niet de kiem voor een volgend uitvoeringsschandaal zou worden gelegd.

Rutte, die even uit zijn rol als premier stapte en als reageerde, vond – in antwoord op Ploumen – dat door het minimumloon te verhogen een deel van het toeslagenprobleem oplost. Hij

Vereniging van Nederlandse Gemeenten 3/16

wil kijken naar de zorgtoeslag want die is relatief eenvoudig. Daarna zouden kinderopvang- en huurtoeslag aan de beurt komen.

Informatievoorziening Collega's hebben geworsteld om informatie boven tafel te krijgen, zegt Van Brenk (50Plus). Ouwehand (PvdD) vindt het ernstig dat de Kamer "rechtstreeks is tegengewerkt". Het is volksvertegenwoordigers onmogelijk gemaakt om informatie te achterhalen, concludeert Marijnissen (SP). Voor Omtzigt is de Ruttedoctrine, op grond waarvan discussies tussen ambtenaren onderling en met bewindslieden niet gedeeld hoeven te worden, een groot probleem. Hoewel de premier heeft verklaard dat "openheid de standaard wordt", ziet de CDA-woordvoerder dat niet terug in de recente beantwoording van Kamervragen over het kinderopvangtoeslagschandaal.

In de toekomst moet de Kamer beter geïnformeerd worden, zegt Rutte. Dat iets een persoonlijke beleidsopvatting is van een ambtenaar, mag geen reden meer zijn om informatie niet te geven. Hij maakte zijn excuses aan Omtzigt over de gebrekkige informatievoorziening. Ook zou er meer vastgelegd moeten worden over bewindsliedenoverleggen. Van der Staaij (SGP) plaatst een kanttekening bij het streven naar totale openheid. Die mag er volgens hem niet toe leiden dat ambtenaren in hun schulp kruipen. Hij wil ook voorkomen dat er "een schaduwcircuit" ontstaat als de regel is dat alle stukken naar de Kamer worden gestuurd.

In de kabinetsreactie op het rapport van de Commissie Van Dam wordt een regeringscommissaris geïntroduceerd die, onder verantwoording van BZK, de informatiehuishouding van het Rijk op orde moet brengen. In de uitwerking van de voorstellen uit de kabinetsreactie komt deze functionaris terug, inclusief zijn precieze taakopdracht.

Van Brenk, Ouwehand en Klaver spraken over de Wet Open Overheid. Klaver bracht in herinnering dat zijn partij al tien jaar aan het duwen en trekken is met de Wet Open Overheid en daarbij het kabinet, zelfs de minister-president persoonlijk, daarop terugduwde. Pas onder druk van dit schandaal is er beweging in de kabinetsopstelling gekomen. In zijn termijn stelde Rutte het kabinet nog een keer kijkt naar de moties en amendementen daarover. Minister Ollongren heeft tijdens het debat over de novelle bij de WOO een brief toegezegd over de waardering van het amendement van het Kamerlid Van der Molen over persoonlijke beleidsopvattingen. Die zal nog voor de stemmingen aan de Kamer worden gestuurd. Gemeenten De rol van de gemeenten maakte geen groot onderdeel van het debat uit, maar kwam wel een aantal keren ter sprake, vooral als het ging hoe gedupeerde ouders te helpen.

Segers interrumpeerde Dijkhoff met de vraag of hij niet ook vond dat gemeenten het vertrouwen moeten krijgen in de Participatiewet, de bijstand, de menselijke maat te hanteren in plaats van de wet naar de letter uit te voeren. Dijkhoff antwoordde dat naar zijn mening bij incidenten in de Participatiewet maatwerk al mogelijk is. Niettemin vindt hij dat er uiteindelijk meer bewegingsvrijheid en beleidsvrijheid moet zijn voor de behandelend ambtenaar. Omtzigts hekelde het feit dat er tot nu toe meer geld naar de Belastingdienst is gegaan dan naar de ouders en de compensatie. Hij wil een reactie van het kabinet waarom de VNG denkt dat het niet uitvoerbaar is, op wat de bewindvoerders nu denken.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten 4/16

Segers stelde vragen over het overleg van staatssecretaris Van Huffelen met gemeenten voor een (schulden)aanpak op maat. Hij was van mening dat zij die verantwoordelijkheid niet zomaar zonder compensatie op het bordje van gemeenten kan leggen. En is het niet passender om Sociale Zaken de regie te geven in plaats van de Belastingdienst? Segers redeneerde dat Sociale Zaken de Brede Schuldenaanpak kent, waarin mensen centraal staan en niet het systeem of de regels.

Staatssecretaris Van Huffelen stelde in haar termijn dat veel ouders hebben aangegeven dat zij ook andere problemen hebben gekregen dan financiële en dat het ongelofelijk belangrijk is daarmee ook aan het werk wordt gegaan. Ze noemt problemen op het gebied van gezondheid, wonen of werk. Ze is heel blij dat ze samen met gemeenten, waarmee ze goede afspraken heeft gemaakt, kan werken aan het oplossen daarvan. Ze meldde Van der Staaij dat ze blij is dat gemeenten willen meewerken om te zorgen dat dienstverlening aan mensen zo veel mogelijk gecombineerd kan worden. Daarmee wordt separate dienstverlening door al die uitvoeringsorganisaties voorkomen en kunnen mensen in gesprek raken met iemand van vlees en bloed. Ze wil zo veel mogelijk samenwerken, zodat mensen die met meerdere instanties te maken hebben ook zo veel mogelijk gezamenlijk kunnen worden geholpen. Van Huffelen heeft een convenant afgesloten met de gemeenten over het werk dat gemeenten doen. Gemeenten krijgen een vergoeding voor de hulp die zij aan ouders zullen bieden. Het gaat nu om 11 miljoen euro, maar als er meer nodig is, komt er meer. Ze heeft de eerste gegevens van ouders ter beschikking gesteld aan gemeenten, zodat zij daar mee aan het werk kunnen. Nu de (semi-)overheid de schulden van gedupeerden heeft weggestreept – en als haar oproep aan private schuldeisers hetzelfde te doen effect zal hebben – zal er naar verwachting veel minder gebruik hoeven te worden gemaakt van de gemeentelijke schuldhulpverlening. Gemeenten hoeven dan slechts de laatste handelingen te doen zodat mensen uit de schuldhulpverlening komen. De staatssecretaris beoogt vooral dat mensen niet nog langer in een traject blijven waarin ze van een klein bedrag per week moeten leven om hun oude schulden terug te betalen. Maar soms zitten ze nog in zo'n traject. Dat moet worden afgewikkeld en dat kunnen alleen gemeenten doen en die hebben aangegeven dat ook te willen doen.

Staatssecretaris Van ’t Wout kijkt nog naar vergelijkbare problemen bij andere wetten zoals bijvoorbeeld de Participatiewet. Gisteren heeft hij er nog een brief over gestuurd. Hij is er ook over in gesprek met de Ombudsman en met de gemeenten, mede naar aanleidingen van casussen die wij de laatste tijd in de media gezien hebben. Hij gaat ervan uit dat de Kamer daar binnenkort nog apart op terugkomt. SZW is betrokken bij de schuldenaanpak en bij het herstel: ambtelijk en in de persoon van de staatssecretaris zelf. Daarbij wordt de infrastructuur van SZW gebruikt, die heel sterk is in het schuldendomein, met de VNG, met SchuldenLabNL enzovoort. Hij trekt kortom samen met Financiën in op en dat blijft hij ook zeker doen.

Moties In tweede termijn zijn 41 moties ingediend, die hier zijn te vinden. Voor gemeenten springen deze er uit. Het oordeel van het kabinet staat er achter: • Motie van het lid Wilders over registratie van enkelvoudige en meervoudige nationaliteiten in de GBA. Ontraden; • Motie van het lid Omtzigt c.s. over een voorstel voor doorlichting van wetten en regelingen door een externe partij. Oordeel Kamer;

Vereniging van Nederlandse Gemeenten 5/16

• Motie van de leden Jetten en Segers over verwijderen van negatieve registraties bij het BKR. Oordeel Kamer; • Motie van de leden Jetten en Marijnissen over buiten twijfel stellen dat de algemene beginselen van behoorlijk bestuur leidend moeten zijn. Oordeel Kamer; • Motie van de leden Klaver en Jetten over afschaffing van de kinderopvangtoeslag. Geen oordeel, is zaak van de Kamer; • Motie van het lid Marijnissen c.s. over voorstellen voor de opzet en vorm van een parlementaire enquête. Geen oordeel, is een zaak van de Kamer; • Motie van de leden Ploumen en Jetten over een inventarisatie van wetgeving die hardvochtig uitpakt. Oordeel Kamer; • Motie van het lid Segers c.s. over uitwerken van afschaffing van de kinderopvangtoeslag. Oordeel Kamer; • Motie van het lid Ouwehand c.s. over intrekken van de Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden. Ontraden; • Motie van het lid Azarkan over een diversity and inclusion officer bij alle relevante uitvoeringsinstanties. Aanhouden; • Motie van het lid Azarkan c.s. over een brede doorlichting op discriminatie en etnisch profileren. Oordeel Kamer; • Motie van het lid Van Brenk over als regel in wetgeving een hardheidsclausule opnemen. Oordeel Kamer; • Motie van het lid Van Kooten-Arissen c.s. over de compensatie en schadeafhandeling verbreden naar (ex-)partners en kinderen. Oordeel Kamer; • Motie van de leden Van Kooten-Arissen en Azarkan over het Serviceteam gedupeerden Kinderopvangtoeslag uitbreiden. Oordeel Kamer. Over de moties zal worden gestemd op dinsdag 26 januari.

Debat over de ontwikkelingen rondom het coronavirus Donderdag 21 januari debatteerde de Kamer met de premier en de ministers Grapperhaus, Van Nieuwenhuizen en De Jonge over het coronavirus. Zoals inmiddels bekend is de motie Jetten c.s. over een avondklok vanaf 21.00 tot aangenomen. De eindtijd blijf 04.30. De motie Wilders die geen avondklok wilde is verworpen.

Avondklok De Kamer had veel vragen over alternatieven, hoe laat de avondklok precies zou moeten beginnen, over uitzonderingen, over de effectiviteit en over de juridische vormgeving. Rutte bezwoer dat de maatregel nodig was om een derde golf (met de Britse mutant) te voorkomen, omdat we niet voor de derde golf uit kunnen vaccineren. Hij was bij vlagen emotioneel in zijn betoog over de noodzaak. Het enige alternatief is volgens hem dat iedereen de hele dag thuis moet blijven en dat is nog erger. Paradoxaal genoeg biedt een avondklok sneller perspectief op verruiming van maatregelen, het onderwijs voorop. De voornaamste tegenstander van de avondklok is Wilders (PVV), maar ook Van der Staaij (SGP) en Kuzu (Denk) steunden het voorstel niet. Van Haga (FvD) betrok zijn bekende bagatelliserende positie.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten 6/16

De spil in het debat was Jetten (D66). Toen hij liet blijken de avondklok, waar hij zich eerder tegen had uitgesproken, toch te zullen steunen als die vanaf 21.00 in zou gaan i.p.v. 20.30 uur, moest hij de hoon van Wilders ondergaan (Koehandel!)

Handhaving en Naleving In eerste termijn werden redelijk wat vragen gesteld over handhaving en de rol van politie en boa’s. Minister Grapperhaus verwees naar overleg met het Veiligheidsberaad, waarbij volgens hem de burgemeesters ook de noodzaak van een avondklok zagen. De handhaving ligt primair bij de politie. Op verzoek van burgemeester Aboutaleb worden ook boa’s ingezet en via minister Bijleveld is geregeld dat de Marechaussee kan bijspringen. De boete voor het overtreden van de avondklok zal minder dan 100 euro zijn. Maar als iemand de benodigde schriftelijke verklaring voor een uitzondering vervalst, zal deze persoon worden vervolgd voor valsheid in geschrifte. Dat is een misdrijf met veel zwaardere straffen. Voor Kamer was dit alles genoeg. Er werden geen vragen meer gesteld en in tweede termijn zijn hier geen moties over ingediend. Grapperhaus meldde dat studenten die een examen moeten afleggen in de periode dat de avondklok geldt, onder het uitzonderingsregime vallen. Dat geldt ook voor mensen die met spoed naar het ziekenhuis moeten.

Heerma (CDA) wil meer aandacht voor de communicatie: hoe motiveer je mensen de bestaande en de nieuwe regels na te leven? Daar komt kabinet in volgende voortgangsrapportage op terug.

Bezoekersaantallen Het besluit dat voortaan nog maar één persoon op bezoek mag komen in plaats van de huidige twee riep wel vragen op vooral vanwege mentale gevolgen. Het kabinet legde uit dat de bezoekregeling niet handhaafbaar is. Het advies nu met maximaal twee personen op bezoek te komen, wordt ook niet altijd opgevolgd. De verwachting is dat de beperking tot één persoon tot effect zal hebben dat er minder contactmomenten zijn, waardoor de kans op besmetting kleiner wordt. Vanwege de mentale en psychische gevolgen is gekozen voor bezoek door één persoon en niet voor geen bezoek.

Sociale/psychische/mentale gevolgen Er was veel aandacht voor dit aspect, vooral van Klaver (GL) en Dik-Faber (CU) maar ook van andere partijen. Het kabinet wil niet, zoals Kuzu (Denk) voorstelde, het OMT uitbreiden met dit soort expertise. Het OMT is voor aanpak pandemie, zo stelde minister De Jonge. De aanbevelingen ervan moeten door kabinet gewogen worden tegen andere aspecten zoals mentaal welbevinden. De Jonge legde uit dat er al veel gebeurt, zoals de impuls aan gemeenten voor cultuur en sport. Klaver wil weten hoeveel plekken er in de crisisopvang zijn. Hij wil, zo legde hij in een motie neer, meer plekken in de crisisopvang, meer plekken voor Beschermd Wonen, meer budget en elke week een rapportage aan de Kamer. De Jonge ontraadde de motie, omdat die te ver ging voor een coronadebat en stelde voor dat Klaver dat debat maar met staatssecretaris Blokhuis moet voeren.

Onderwijs Alle woordvoerders vinden de scholensluiting vreselijk, misschien nog wel erger dan de avondklok, o.a. vanwege de ontstane leerachterstanden. Premier Rutte deelde die mening en zegde toe dat zodra verruiming van de regels weer mogelijk is, de scholen als eerste open gaan. Hij zei ook dat de avondklok de eerste maatregel zal zijn die komt te vervallen.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten 7/16

Bedrijven Er is veel ergernis bij de Kamer, vooral bij Marijnissen (SP) en Klaver, dat hele sectoren op slot zijn, maar dat een kwart van de werkgevers zijn personeel verplicht naar het werk te komen terwijl dat niet nodig is. Van Esch (PvdD) sprak in dit verband vooral over slachthuizen. Minister Grapperhaus begreep de frustratie, maar legde uit dat het wettelijk niet mogelijk is een bedrijf te sluiten. Hij verklaarde een eventuele motie om de wet te wijzigen blind oordeel Kamer te geven. Klaver diende de bewuste motie in, die bij de stemmingen na afloop is aangenomen.

Vaccineren De woordvoerders stelden veel vragen over het uitstel van de tweede prik van drie naar zes weken (maximale termijn volgens de het Europese Medicijn Agentschap EMA). Dat is nodig volgens De Jonge om zoveel mogelijk kwetsbaren een ‘behoorlijke’ bescherming te geven om de derde golf voor te blijven. Veldman (VVD) vroeg, later vastgelegd in een motie, om scenario’s uit te werken wat te doen als er vertraging in de levering van vaccins komt, waardoor de termijn van zes weken overschreden wordt. Volgens De Jonge staan de GGD’s open voor 24/7 vaccineren. Nu kan dat nog niet omdat er nog niet genoeg vaccins geleverd kunnen worden.

Vliegverbod Van Esch vond dat het vliegverbod er veel eerder had moeten komen, Veldman vroeg naar de gevolgen voor de luchtvaartsector. Minister Van Nieuwenhuizen wil geen verbod op niet- noodzakelijke reizen naar alle landen; dat gaat te ver. Volgens haar kan het vliegverbod weer vervallen als iedereen voor aanvang van de reis naar Nederland een PCR- of sneltest laat doen. Dat geldt overigens niet alleen voor vliegtuigen maar ook voor boot, trein én auto. Ook inkomende automobilisten zullen worden gecontroleerd. Hoe dat precies zal gebeuren moet nog uitgezocht.

Quarantaineplicht De quarantaineplicht geldt voor inkomende reizigers en voor mensen die zich laten testen. Voor reizigers geldt dat als ze positief zijn, ze thuis in quarantaine moeten. Dat wordt steekproefsgewijs gecontroleerd en als iemand zich er niet aan blijkt te houden, wordt er gehandhaafd. Voor mensen die positief getest zijn denkt minister De Jonge na over twee opties. De eerste is de ‘reizigers- variant’. De tweede is het opleggen van een quarantaineplicht via een beschikking van de burgemeester als blijkt dat mensen zich niet aan de plicht houden. Beroep bij de rechter is altijd mogelijk.

Moties In tweede termijn werden negentien moties ingediend die hier zijn te vinden. Over vier moties werd meteen na afloop gestemd. De uitslagen zijn als volgt: • Motie van het lid Wilders over geen avondklok invoeren. Ontraden. Verworpen; • Motie van het lid Jetten c.s. over een eventuele avondklok niet eerder dan 21.00 uur instellen. Oordeel Kamer. Aangenomen; • Motie van de leden Klaver en Ouwehand over een wettelijke grondslag om te kunnen reageren met sluiting van het bedrijfspand. Oordeel Kamer. Aangenomen; • Motie van het lid Van Haga over de maatregel avondklok omzetten in een dringend advies. Ontraden. Verworpen. De overige 15 moties komen dinsdag 26 januari in stemming.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten 8/16

RTG studiegroep interbestuurlijke en financiële verhoudingen Tijdens een digitaal rondetafelgesprek op woensdag 20 januari werd er gesproken over het rapport van de studiegroep interbestuurlijke en financiële verhoudingen, ofwel de studiegroep-Ter Haar. Naast dit onderwerp stond het rapport van de Studiegroep Begrotingsruimte op de agenda. Daarover in dit verslag geen aantekeningen. Bij het rondetafelgesprek waren slechts 3 Kamerleden aanwezig. Bij onderdeel twee, het rapport van Ter Haar, sloot nog een vierde Kamerlid aan. Door de lage opkomst was het gesprek eerder afgelopen dan gepland.

Studiegroep interbestuurlijke en financiële verhoudingen Het verhaal van Ter Haar en Depla richtte zich op de houding van het Rijk bij interbestuurlijke samenwerking. Zo beklaagde Ter Haar zich over het “over de schutting kiepen” van het sociaal domein in 2015. Meer in het algemeen viel het de spreker op dat het rijkt zich altijd afzijdig houdt. “En als je dan het Rijk aan tafel krijgt, krijg je één departement. Nog nooit heb ik zo vaak het woord verkokering gehoord.” Wanneer er sprake is van een gezamenlijke opgave, ligt de regie nu altijd bij het rijk; dit zou niet zo hoeven zijn. Er moet meer ruimte zijn voor horizontale verantwoordelijkheid.

Depla stelt het systeem om te willen draaien: als overheden moeten we eerst een opgave definiëren, vervolgens brengen we in kaart wat die opgave kost (het liefst door een onafhankelijk instituut) en pas dan kijken we als gezamenlijke overheden hoe we de opgave aanpakken en hoeveel geld er beschikbaar wordt gesteld. In de huidige praktijk gebeurt het volgens Depla vaak andersom: “We hebben een budget, een pot met geld, wat gaan we daarmee doen?”

Terug naar het voorbeeld over de decentralisatie van het sociaal domein in 2015. Gemeenten kregen wel de opgave op hun bord, maar niet de mogelijkheden om te sturen op het beleid (en de kosten). Decentrale overheden moeten meer te zeggen hebben over de opgave of de besteding van het geld, zodat zij ook meer verantwoordelijkheid voelen. Dat helpt uiteindelijk tezamen de opgave effectief aan te pakken. Nu gaat alles via doeluitkeringen, maar als overheden moeten we ook programmatisch kunnen samenwerken. Bovendien stelt Depla dat cofinanciering door decentrale overheden ook helpt bij het delen van het eigenaarschap.

Tot slot wil Depla graag af van de benaming “Vereniging Nooit Genoeg” die de VNG regelmatig krijgt toegeworpen. Dat is geen goede houding, stelt hij. Maar die wordt veroorzaakt doordat het rijk vooral het geld decentraliseert en niet het beleid. Artikel 2 van de Financiële Verhoudingswet biedt volgens de studiegroep voldoende afspraken, maar dit artikel moet beter en eerder worden toegepast.

Vragen De Vries (VVD) wilde vooral graag weten wat zij als parlement anders moeten doen. Wilde het thema jeugdzorg uitdiepen, maar daar kon Depla niet heel inhoudelijk op ingaan. De tijd dat hij wethouder was ligt alweer even achter hem.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten 9/16

Sneller (D66) wil een ‘macrobedrag’ weten, waarmee de huidige problemen opgelost zou zijn voor decentrale overheden. Depla: zo werkt het niet; het is niet opgelost met een smak geld. Daarmee verbeter je de verhoudingen niet en zitten we hier volgend jaar weer. Ook hoopt Sneller een manier te vinden om gemeenten meer sturingsmogelijkheden op kosten te geven. Ook hier gaat Depla tegenin: Artikel 2 moet aan de voorkant gewoon goed worden uitgevoerd.

Alkaya (SP) is niet happig op het idee om decentrale overheden een plek te geven aan de formatietafel. Ook ‘vreest’ hij dat het ministerie van BZK vaker aan tafel moet bij landelijk beleid, waarom precies is niet duidelijk. Depla: “Het huis van Thorbecke werkt maar één kant op. Je kunt niet als gemeente in het coalitieakkoord zeggen: wij willen 100 miljoen extra van het rijk voor deze opgave.” Daarom is het logisch dat decentrale overheden vooraf (bij formatie) worden betrokken bij plannen in regeerakkoord. Om IBP-taferelen te voorkomen.

Er werd nog kort gevraagd hoe de studiegroep aankijkt tegen de trap-op-trap-af systematiek van het gemeentefonds. Depla antwoordt dat dit systeem zorgt voor verrassingen voor gemeenten. Wat de studiegroep betreft moet er aan het begin van een regeerperiode meer duidelijk worden gemaakt ‘wat er in het vat zit’. Hij noemt het IBP als voorbeeld. Daar was aanvankelijk enthousiasme voor: er is geld en er zijn gezamenlijke ambities. “We kregen er geen geld bij, dus gemeenten waren beteuterd,” zegt Depla, “En het rijk dacht: we hebben het nu goed geregeld.”

Stemmingen

Woensdag 20 januari Moties ingediend bij het debat over de ontwikkelingen rondom het coronavirus (13-01) De volgende moties zijn aangenomen: • Motie van de leden Jetten en Dijkhoff over een garantiefonds voor grote evenementen en festivals • Motie van de leden Jetten en over een plan om ontstane achterstanden en ongelijkheid in het onderwijs ongedaan te maken • Motie van het lid Klaver c.s. over het onderwijs ondersteunen bij realiseren van meer brede brugklassen en late selectie • Motie van de leden Klaver en Jetten over reisbeperkingen voor de komende drie weken • Motie van het lid Marijnissen c.s. over veilige alternatieven gedurende de schoolsluiting • Motie van het lid Ploumen c.s. over een nationaal plan onderwijs • Motie van de leden Segers en Ploumen over een nationale hulpactie voor solidaire toegang tot vaccins wereldwijd • Motie van het lid Van der Staaij over scenario's voor het openen van het primair onderwijs Alle ingediende moties zijn hier te vinden.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten 10/16

Moties ingediend bij het notaoverleg over Medisch zorglandschap, juiste zorg op de juiste plek, eigen bijdragen in de zorg, ziekenhuisfaillissementen, ambulancezorg/ Acute zorg en Eerstelijnszorg De uitslagen over alle 26 ingediende moties zijn hier terug te vinden. Deze aangenomen moties zijn voor gemeenten relevant: • Motie van het lid Van den Berg over termen als "regionale zorg" en "zorg in krimpregio's" meer in organisaties inbedden; • Gewijzigde motie van het lid Bergkamp c.s. over heldere voorwaarden aan ieder regiobeeld (t.v.v. 31016-313); • Gewijzigde motie van de leden Renkema en Dik-Faber over aanpassen van wet- en regelgeving zodat mensen in de schuldhulpverlening hun aanvullende verzekering niet verliezen (t.v.v. 31016-318); • Motie van het lid Dik-Faber c.s. over burgers een stem geven in besluitvorming over wijzigingen in het regionale zorglandschap.

Eerste Kamer

Initiatiefvoorstel Bindend Correctief referendum De Eerste Kamer debatteerde dinsdag 19 januari over het initiatiefvoorstel van de Tweede Kamer voor het opnemen in de Grondwet van een bindend correctief referendum met Tweede Kamerlid Van Raak (SP), de indiener van het voorstel, en met minister Ollongren die namens de regering optrad als adviseur van de indiener. De Eerste Kamer stemt dinsdag 26 januari eerst over een tijdens het debat ingediende motie van senator Ganzevoort (GL) om het wetsvoorstel via een novelle aan te passen en daarna over het wetsvoorstel zelf. Dit is de eerste lezing van deze grondwetswijziging.

Tijdens het debat bleken de meeste fracties grote zorgen te hebben bij een door de Tweede Kamer aangenomen amendement bij het wetsvoorstel. Met dit amendement is een uitkomstdrempel opgenomen in het voorstel. De uitkomstdrempel houdt in dat de uitslag van het referendum geldig is als een substantieel deel van de kiesgerechtigde bevolking zich erover uitspreekt. De drempel ligt volgens veel woordvoerders echter dermate hoog dat in de praktijk maar weinig wetsvoorstellen daadwerkelijk zullen vervallen door een correctief referendum.

Motie Er is één motie ingediend. De motie van Ganzevoort c.s. verzoekt de initiatiefnemer door middel van een novelle te bewerkstelligen dat het voorliggende wetsvoorstel zo wordt aangepast dat het geen onhaalbare uitkomstdrempel meer bevat. Van Raak noemde dit een onmogelijke opdracht als het nog voor de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart 2021 moet gebeuren. Anders dreigt volgens hem vier jaar vertraging omdat de benodigde grondwetswijziging pas na ontbinding van de Tweede Kamer - doorgaans bij verkiezingen - in tweede lezing kan worden behandeld. Hij ontraadde de motie dan ook.

Ganzevoort zei dat hij de keus voor een uitkomstdrempel in plaats van een opkomstdrempel begreep, alleen dat hij geen goede verdediging zag voor de hoogte van de uitkomstdrempel. De

Vereniging van Nederlandse Gemeenten 11/16

GroenLinks-fractie is hartstochtelijk voorstander van een bindend referendum, aldus Ganzevoort, maar dan wel een echt referendum met de mogelijkheid om echt te kunnen corrigeren. Hij vroeg Van Raak of die niet vond dat het amendement destructief is en het wetsvoorstel vleugellam heeft gemaakt.

Voor Verkerk (CU) staat de kwaliteit van de democratie centraal. De vraag van zijn fractie is dan ook of het correctief referendum een oplossing is voor de representatie van de verschillende groepen in de samenleving. De ChristenUnie-fractie is van mening dat het correctief referendum niet altijd op gespannen voet staat met representatieve democratie. Verkerk vroeg aan Van Raak of het aannemelijk te maken is dat bij een correctief referendum juist die burgers gaan stemmen die zich op andere momenten niet vertegenwoordigd voelen. Ook vroeg hij of het zou kunnen zijn dat populistische groeperingen aan de haal gaan met het referendum en of het niet zou kunnen leiden tot een toename van de tegenstellingen in de samenleving. 'Hoge uitkomstdrempel past goed bij representatieve democratie,' concludeerde Verkerk.

Dittrich (D66) noemde het correctief bindend referendum als noodrem of als ventiel van waarde. Zijn fractie heeft moeite met de specifieke in het wetsvoorstel opgenomen uitkomstdrempel. Volgens Dittrich lijkt met een te hoge drempel een positieve uitkomst van het referendum bijna onhaalbaar. Wat zal het doen met het vertrouwen van mensen die massaal naar de stembus zijn gegaan maar hun mening alsnog niet uitgevoerd zien worden, zo vroeg hij Van Raak en Ollongren. Door een hoge drempel in de tekst te introduceren zijn er in de Tweede Kamer wel meer voorstanders voor het voorstel gekomen.

Kapot gemaakt Volgens Koole (PvdA) is zijn partij zeer voor het invoeren van het correctief wetgevend referendum als ultimum remedium. Hij is minder blij met de uitkomst van de behandeling door de Tweede Kamer, met name vanwege de uitkomstdrempel. Hij vroeg Van Raak of hij het eens is dat een uitkomstdrempel haalbaar moet zijn. Het amendement heeft een mooi voorstel kapot gemaakt, aldus Koole. Het vergroten van politieke betrokkenheid van burgers en hun vertrouwen in de politiek wordt hierdoor ondermijnd. Kiezers zouden dit referendum als een onneembare horde en als een fopspeen kunnen ervaren. De PvdA-fractie had graag steun aan het oorspronkelijke voorstel gegeven, maar een verbetering van het nu voorliggende wetsvoorstel is nodig na het door de Tweede Kamer aangenomen amendement.

Meijer (VVD) zei dat zijn fractie zal tegenstemmen. Al zijn we het over het middel niet eens, zei Meijer, we denken wel gelijk over onderliggende probleem. De leden van de VVD-fractie gaan uit van een consensusdemocratie. Je kunt bijvoorbeeld volgens de VVD een besluit nemen dat niet voor de huidige kiezers maar voor toekomstige kiezers van belang is.

Doornhof (CDA) zei dat zijn fractie grote bezwaren heeft tegen het correctief bindend referendum. Ook uitte hij grote bezwaren dat decentrale overheden met dit voorstel grote vrijheid krijgen bij het uitschrijven van referenda; volgens hem moet die vrijheid door de wetgever landelijk worden begrensd. Dit voorstel is dan ook niet acceptabel voor zijn partij. En ook als het in een aangepaste versie nog een keer in de Eerste Kamer zou terugkomen, is het volgens Doornhof nog maar de vraag of het CDA dan wel voor het voorstel is.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten 12/16

Beantwoording Initiatiefnemer Van Raak zei dat hij bij de behandeling van zijn voorstel heeft gemerkt dat de discussie over het referendum steeds meer los is komen te staan van partijpolitiek. Volgens hem gaat het referendum niet meer weg, omdat 70% van de bevolking het wil.

Over de hoge uitkomstdrempel zei hij dat een lagere drempel ook had gekund. Hij heeft het amendement ook ontraden tijdens de behandeling in de Tweede Kamer: “Ik vind het ook een hoge drempel, maar ben het niet eens met de conclusie dat het een wassen neus is geworden.” Van Raak gaf - mede in reactie op de motie van senator Ganzevoort - aan dat het geen zin heeft aan te sturen op een novelle omdat hij geen signalen heeft – en die in het debat ook niet kreeg – dat de Tweede Kamer bereid is de uitkomstdrempel aan te passen of te schrappen. Deze gang zou alleen maar tot onnodig tijdverlies van jaren leiden, aldus Van Raak.

Minister Ollongren zei dat als de Eerste Kamer het wetsvoorstel aanneemt de tweede lezing zal plaatsvinden na de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart a.s.. Met betrekking tot de uitkomstdrempel zei de minister dat zij een bandbreedte voor de uitkomstdrempel heeft geadviseerd. De drempel in het huidige wetsvoorstel om de uitkomst van een referendum bindend te laten zijn zit volgens haar aan de bovenkant, maar zij kan zich daarin vinden. Spoedwetten zullen niet referendabel zijn.

Ollongren zegde een brief toe naar aanleiding van vragen van de Kamer of er een mogelijkheid bestaat om het wetsvoorstel in de tweede lezing in de Tweede Kamer te splitsen, in een deel voor opname van het correctief referendum in de grondwet en een ander deel over de uitkomstdrempel in een gewone wet. De Tweede Kamer heeft die bevoegdheid, die vergelijkbaar is met het amenderen van een gewoon wetsvoorstel. De brief met nadere uitleg van de minister zal vóór de stemming van dinsdag 26 januari naar de Kamer worden gestuurd. (bron: www.eerstekamer.nl)

Ontwerpbesluit kwaliteitsborging voor het bouwen De eerste Kamer heeft besloten een hoorzitting te plannen met deskundigen over de uitvoerbaarheid van de wet kwaliteitsborging. Datum nog onbekend.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten 13/16

Parlementaire agenda de komende weken

Onder voorbehoud. Veel Kamercommissies bepalen komende week nog wat op de agenda blijft staan.

Datum Onderwerp Soort overleg1 26-01-2021 Technische briefing door de Algemene Rekenkamer over onderzoek TB algoritmes bij de rijksoverheid 27-01-2021 Initiatiefnota van de leden en Peters over “Aan de slag in NO het Sociaal Ontwikkelbedrijf; op naar een gerevitaliseerde Sociale Werkvoorziening” (35644) 27-01-2021 Regionale Energiestrategieën RTG 28-01-2021 Initiatiefnota van de leden Slootweg en Bruins over meer oog voor de NO Voedselbank (35609) 28-01-2021 Perspectief voor ondernemers in coronatijd door middel van fieldlabs RTG 28-01-2021 Initiatiefnota van het lid Sienot over “De ruggengraat voor goedkope en NO schone stroom, het elektriciteitsnet van de toekomst” 28-01-2021 Wijziging van de Woningwet WO 28-01-2021 Onderzoek structureel benodigd budget jeugdzorg (TK 31839-760) SO 01-02-2021 Preventie (medische-, leefstijl- en NO infectiepreventie)/verslavingszorg/drugsbeleid 01-02-2021 Klimaat en energie NO 01-02-2021 Fraudeopsporing en gebruik van tweede nationaliteit door de NO Belastingdienst. 02-02-2021 Initiatiefnota van het lid Postma over aanpak van hufterig gedrag in het NO verkeer 02-02-2021 Voorhang koninklijk besluit inwerkingtreding Omgevingswet/ bespreking EK invoering Omgevingswet 02-02-2021 Voortgangsbrief Omgevingswet november 2020 EK/SO 02-02-2021 Arbeidsmigratie AO

02-02-2021 Onderzoek naar taken en financiële middelen van de Autoriteit TB Persoonsgegevens

1 AO = Algemeen Overleg PV = Procedurevergadering EK = Eerste Kamer RTG = Ronde Tafel Gesprek Ges = Gesprek SO = Schriftelijk Overleg In = Inbreng TB = Technische Briefing NO = Nota Overleg TK = Tweede Kamer Pet = Petitie VAO = Verslag van een Algemeen Overleg Pl = Plenair WO = Wetgevingsoverleg

Vereniging van Nederlandse Gemeenten 14/16

03-02-2021 Inburgering en integratie AO 03-02-2021 Criminaliteitsbestrijding AO 04-02-2021 Politie SO 08-02-2021 Huiselijk geweld/Kindermishandeling AO 08-02-2021 Wijziging van de Participatiewet en enkele andere wetten in verband met het WO verbeteren van de regeling voor loonkostensubsidie en enkele andere wijzigingen (uitvoeren breed offensief) (35394) 08-02-2021 Wijziging van de Wet windenergie op zee ((ondersteunen opgave WO windenergie op zee) 08-02-2021 Initiatiefnota van het lid Diertens over een gezonde leefstijl (TK 35655) NO 10-02-2021 Bescherming persoonsgegevens AO 10-02-2021 Evaluatie Wet Veiligheidsregio’s AO 10-02-2021 Hersteloperatie kinderopvangtoeslagen AO 11-02-2021 Leefomgeving AO 11-02-2021 Belastingplan 2021 rondom woningcorporaties SO n.n.b. Natuur AO

Lange termijn plenaire vergadering

2 – 4 februari (week 5) • VAO Circulaire Economie (AO dd. 02/12) • 35 335 (Wet invoering minimumuurloon) (voortzetting)

9 – 11 februari (week 6) • VAO Medisch specialistische zorg/ ziekenhuiszorg/ patiëntveiligheid/medisch beroepsgeheim/ kwaliteitszorg (AO d.d. 09/11) • VAO Vreemdelingen- en Asielbeleid (AO d.d. 24/09) • VAO Langer Thuis/Dementiezorg/PGB/Wijkverpleging/Wmo (AO d.d. 11/11) • VAO Armoede- en schuldenbeleid (AO d.d. 10/12) • VSO Besluit maatregelen kunststof drankverpakkingen (30 872, nr. 247) • VSO Afstemming vermogensnormen voor kwijtschelding lokale heffingen (32 315, nr. 15) • VAO Cybersecurity (AO d.d. 09/12) • VAO Bouwen (AO d.d. 09/12) • VSO Verkeersveiligheid (Kamerstuk 29 398, nr. 889) • VSO Ontwerpbesluit tot vaststelling van de datum van inwerkingtreding van de Omgevingswet (33 118, nr. 172)

Vereniging van Nederlandse Gemeenten 15/16

12 februari t/m 22 maart Voorjaars- en Verkiezingsreces • 17 maart: Tweede Kamerverkiezingen.

Het Lobbymemo Den Haag & Brussel wordt gemaakt door: Den Haag: Eric de Rijk, Richard van Vliet en Jesse de Jong Brussel: Team Europa

Vereniging van Nederlandse Gemeenten 16/16 Het Lobbymemo Den Haag & Brussel wordt gemaakt door: Den Haag: Eric de Rijk, Richard van Vliet en Jesse de Jong Brussel: Team Europa