BODEMKAART VAN BELGIË CARTE DES SOLS DE LA BELGIQUE VERKLARENDE TEKST BIJ HET KAARTBLAD TEXTE EXPLICATIF DE LA PLANCHETTE DE SCHILDE 29 W Uitgegeven onder de auspiciën Edité sous les auspices de van het Instituut tot aanmoe• rinstitut pour l'encouragement diging van het Wetenschappe• de la Recherche Scientifique lijk Onderzoek in Nijverheid dans l'Industrie et l'Agricul• en Landbouw (LW. O.N.L.) ture (I. R. S.LA.) 1963 'Lijst van de bodernkaarten, schaal 1/20 000, met verklarende tekst te verkrijgen bij het secretariaat van het Comité voor het opnemen van de Bodemkaart en de Vegetatiekaart van België, Rozier 6, Gent mits storting van dc verkoopprijs op postrekening nr. 3016.86. Bodernkaarten met verklarende tekst in het Nederlands, résumé en français : 1 W Moerkant - 1 E Essen - 2 W Horendon\ (100 F) 5E. Noordhoe\ - 14 W Kieldrecht - 14 E Lillo (175 F) 6 W Kalmthoutse Hoek^ (lOO F) 73 W Vilvoorde 6 E Kaimthout 74 W Haacht 7 W Wuusiwezel (100 F) 74 E Rotselaar 10 W De Haan - 10 E Blan/(enb. 75 W Aarschot (100 F) 75 E Scherpenheuvel 11 W Heist . 76 W Diest 11 E Wesi^apelle - Het Zwin 80 E Proven (150 F) 81 W Poperinge 15 E Kapellen 81 E leper 16 W Brecht 86 E Ninove 21 W Middel\er/ie - 21 E Oostende 87 W Asse 22 W Uredene 87 E Anderlecht 22 E Houtave 88 W Brussel'Bruxelles (100 F) 23 W Brugge 88 E Zaventem 24 W Malde gem. 89 W Erps-Kwerps 28 E Borgerhout 89 E Leuven 29 W Schilde 90 W Lubbeek 35 W De Panne (m F) 90 E Glabbeek-Zuurbemde 35 E Oostduinkerl^e (100 F) 91 W Zoutleeuw 36 W Nieuwpoort 95 W Gf 110 W Nieuwker^e - De 36 E Lcke Drie Pijpen 37 W Gistel 95 E Mesen 40 E Lochristi 97 W Mouscron " 41 W Zeveneden 101 W Sint'KwintenS'Lennik 50 W De Moeren (100 F) 101 E Halle 50 E Veurne 102 W Vccle 51 W Lampernisse (150 F) 102 E Tervuren 52 W Kortemar\ 103 W Duisburg • 56 W Wetteren 104 W Melden , 59 E Heist-op'den-Berg 104 E Tienen 60 W Booischot 105 W Landen 60 E Westerlo 105 E Sint'Truiden 61 W Tessenderlo 106 W Heers 65 E Hoogstade - 106 E Borgloon (65 W Kapelhoek) 107 W Tongeren 67 E Roeselare 107 E Herderen 71 E Aalst Prijs : 123 F (tenzij het anders is aangegeven). Verhandeling — De Bodemgesteldheid van het Oudland van Veurne-Ambacht 124 blz., 27 fig.. 34 tab., 3 pl. buiten te\st. Gent, 1951. Résumé, sous-texte des figures et des planches en francais . • . 125 T Voor dc franstalige teksten, zie kaftpagina 3. VERKLARENDE TEKST BIJ DE BODEMKAÂRT VAN BELGIË TEXTE EXPLICATIF DE LA CARTE DES SOLS DE LA BELGIQUE BODEMKAART VAN BELGIË CARTE DES SOLS DE LA BELGIQUE \/ERKLARENDE TEKST Bij HET KAARTBLAD TEXTE EXPLIC/TIE DE ' LA PLANCHETTE DE SCHILDE 29 W Uitgegeven onder de auspiciën Edité sous les auspices de van het Instituut tot aanmoe• l'Institut pour l'encouragement diging van het Wetenschappe• de la Recherche Scientifique lijk Onderzoek in Nijverheid dans l'Industrie et l'Agricul- en Landbouw (L W. O. N. L.) Lure (I.R.S.LA.) 1963 De publikaties van ket Comité voor het opnemen van de Bodemkaart en de Vegetatiekaart van België omvatten : ~ kaartbladen op schaal 1/20 000 — verklarende teksten bij de kaartbladen — verhandelingen over de bodem- en de vegetatiegesteldheid van de natuurlijke streken van België. Les publications du Comité pour l'établissement de la Carte des Sols et de la Végétation de la Belgique comportent : — des planchettes à l'échelle de 1/20 000 — des textes explicatifs des planchettes — des mémoires sur la constitution des sols et de la végéta• tion des régions naturelles de la Belgique. BODEMKAART VAN BELGIË CARTE DES SOLS DE LA BELGIQUE 15E 16W 16 E WMtonalla U \ Schoten 't. / ^ Halle /SehUde \ —wtjM3i m/ L ° 28E dhovjfn^ 29 E en 1 X 1 o > ^^ K Pulltf Ranst r~ ^ o >. erat f-^ Q Broeehcm\ ( l Gr \ o \^ Nljlen ^ O L X ^•^S Kessel Lier £ 0 Y O flevi ^3E 4AW 44 E VERKLARENDE TEKST BIJ HET KAARTBLAD TEXTE EXPLICATIF DE LA PLANCHETTE DE SCHILDE 29 W door — par F. DE CONINCK Centrum voor Bodem kartering Centre de Cartographie des Sols Dir. R. TA VERNIER INHOUDSOPGAVE Biz. Inleiding 9 1. FYSIOGRAFIE 11 11. Topografie en hydrografie 11 12. Geologische opbouw 11 13. Klimaat 12 2. BODEMGESTELDHEID EN LANDBOUW .... 13 21. Lithologie van de bodemvormende sedimenten 13 211. Recente alluviale sedimenten ... 13 212. Holocene en pleistocene eolische sedimen• ten 13 213. Pleistocene fluviatiele sedimenten . 14 214. Tertiaire fluviatiele sedimenten ... 15 22. Waterhuishouding 15 23. Bodemgenese . - 16 231. Gronden met verbrokkelde textuur B hori• zont ........ 16 232. Gronden met weinig duidelijke humus of/ en ijzer B horizont . 17 233. Gronden met duidelijke humus of/en ijzer B horizont 17 234. Gronden zonder profielontwikkeling en gleygronden ....... 20 235. Gronden met zwartachtige humushorizont 20 236. Gronden met diepe antropogene humus A horizont 20 24. Boderiiklasöifikaüe ...... 21 25. Bondig overzicht van de bodemgesteldheid . 24 26. Bodemeenheden en hun landbouweigenschappen 25 261. Zandgronden 25 262. Lemig-zandgronden 39 263. Licht-zandleemgronden .... 54 264. Zandleemgronden 64 8 - . Biz. 265. Lichte-kleigronden 68 266. Niet gedifferentieerde terreinen ... 70 267. Kunstmatige gronden 70 3. ALGEMENE BESCHOUWINGEN 71 31. Landbouwkundig bodemgebruik . 71 32. Andere gegevens over menselijke aardrijkskunde 75 33. Besluiten op landbouwkundig gebied ... 76 Bibliografie ......... 81 Legende — Légende ........ 82 Résumé .......... 100 VERKLARENDE TEKST BIJ HET KAARTBLAD SCHILDE 29 W INLEIDING Het kaartblad Schilde (8000 ha) behoort voor ca. 3/4 (het gedeelte ten noorden van het Albertkanaal) tot de Antwerpse Kempen (Zandstreek) en voor 1/4 tot het lemig-zandgebied (R. TAVERNIER & R. MARÉCHAL, 1958). Volgende gemeenten liggen op het kaartblad : — volledig : Massenhoven en Oelegem, — gedeeltelijk, met hun centrum : 's-Gravenwezel, Halle, Ranst, Schilde en Viersel, — gedeeltelijk, met hun centrum op een aangrenzend blad : Schoten, Wijnegem en Wommelgem (Borgerhout 28 W), Brecht (Brecht 16 W), Zandhoven en Zoersel (Grobben• donk 29 E), Broechem (Lier 44 W.) en Vremde (Kontich 43 E). Het gebied is nog overwegend landelijk, met in sommige delen een belangrijke uitbreiding van villawijken en kleine zomerverblijven, vooral te 's-Gravenwezel, langs de grote weg Antwerpen-Turnhout en in de beboste gebieden van de gemeente Halle. Langs het Albertkanaal liggen kleine indus• triële bedrijven, vooral behorend tot de voedingssector en de faouwiii j verheid. Belangrijke verkeerswegen zijn de wegen Antwerpen-Turn• hout in het noorden, Antwerpen-Herentals en Lier-Oostmalle in het zuiden, en het Albertkanaal. De autostrade Antwerpen- Luik loopt dwars door het kaartblad, evenwijdig met het Albertkanaal. 10 In het Kempens zandgebied zijn het bos- en het landbouw• areaal ongeveer even belangrijk. De bossen bestaan overwe• gend uit naaldhoutaanplantingen; op de nattere gronden komen nochtans ook grote oppervlakten loofhout voor. De landbouw- uitbating is overwegend afgestemd op veeteelt. Het lemig-zandgebied heeft relatief een veel kleiner bos- areaal, dat overwegend uit loofhout bestaat. In de landbouw- uitbating is, naast de veeteelt, een belangrijke oppervlakte voorbehouden aan fruit- en groenteteelt. * « I. FYSIOGRAFIE II. TOPOGRAFIE EN HYDROGRAFIE Het hoogste punt (18,34 m) ligt in het noordoosten, het laagste (6 m) in de valleien van de Zwanebeek en het Groot Schijn langs de westelijke grens. Het reliëf is zeer vlak in het Kempens zandgebied, vooral ten noorden van de baan Antwer- pen-Turnhout, waar de valleien nagenoeg niet ingesneden zijn. Naar het zuiden toe worden de topografische verschillen geleidelijk groter en in het lemig-zandgebled zijn de valleien duidelijk in het landschap afgetekend. Het microreliëf is alleen uitgesproken in sommige droge ruggen in het noorden en in het duingebied ten westen van Schilde-dorp. Het kaartblad behoort tot het Scheldebekken; het heeft een uitgebreid net van kleine waterlopen. Het Groot Schijn ont• vangt het water van het noordelijk gebied langs het Klein Schijn, de Zwanebeek, de Kleine Beek en verscheidene klei• nere, gegraven « lopen ». Ten zuiden van het Groot Schijn loopt het water naar de Kleine Nete. Belangrijk is hier alleen de Appel- of Tappelbeek; daarnaast komen echter een ganse reeks kleine, overwegend gegraven beken en « lopen » voor. 12. GEOLOGISCHE OPBOUW Twee geologische substraten zijn van belang voor de bodem• gesteldheid. 1) De Kempense-kleilagen in het noorden dateren uit een interglaciale periode van het Onder-Pleistoceen. Deze formatie bestaat uit een verspneld, sterk plastisch, kleiig materiaal en grof zand; men treft ze aan in de ondergrond van sommige depressies. 2) Kalkrijk, glauconietrijk, tertiair kleiig zand en zandige klei (Scaldisiaan) vormen het substraat van de rest van het gebied. Op beide substraten werd in het Boven-Pleistoceen (Würm) zandig-lemig materiaal met typische stratificatie afgezet. In recentere perioden werd deze laag plaatselijk overstoven met zandig materiaal van lokale herkomst. De verspreiding van deze zandige afzetting schijnt nauw samen te hangen met het bestaan van vroegere of huidige valleien, hetgeen doet vermoeden dat deze zanden afkomstig zijn uit de valleien. Deze uitstuivingen zijn waarschijnlijk periodiek gebeurd. Ten gevolge van de stijging van het grondwater in recente perioden werd in de valleien en in het poldergebied veen gevormd en alluvium afgezet. 13. KLIMAAT Het gebied heeft een vochtig gematigd klimaat. De gemid• delde jaartemperatuur bedraagt lO'^C. De koudste maand (januari) heeft een gemiddelde van ca. 3°C, de warmste (juli) van IS^C. De jaarneerslag schommelt rond 750 mm (L. TONCELET &. H. MARTIK, 1947). * 13 2. BODEMGESTELDHEID EN LANDBOUW 21. LITHOLOGIE VAN DE BODEMVORMENDE SEDIMENTEN 211. Recente alluviale sedimenten In het noorden komt lemig- en kleiig-zandalluvium voor in de aanzet en in kleine vertakkingen van de valleien, stroomaf• waarts overgaand in licht zandleem of zandige klei.