Wprowadzenie Szanowni Pań stwo! Polska niezwykła to seria, w której proponujemy Na terenie województwa znajdują się 2 parki odwiedzanie nie tylko miejsc powszechnie narodowe – Karkonoski i Gór Stołowych oraz znanych, ale też zapomnianych czy związanych 11 parków krajobrazowych. z regionalnymi zwyczajami. Staramy się odkrywać lokalne uroki i klimaty województwa Wiele miejsca poświęcamy imprezom dolnośląskiego. mającym często lokalny charakter. Opisujemy też problemy takie jak kłopotliwe dla władz Przedstawiamy tereny o niezwykle bogatej samorządowych bieda-szyby... historii tworzonej m.in. przez Piastów Śląskich, Czechów, Austriaków, Prusaków, a po II wojnie Atrakcje lokalizujemy na mapie samochodowej światowej – Polaków. w skali 1:325 000, co ułatwi Państwu dotarcie W Książu Hochbergowie wznieśli zamek, który do nich. Ponadto w przewodniku umieściliśmy wielkością ustępuje w Polsce tylko Malborkowi liczne mapy turystyczne i plany miast i Wawelowi. We Wrocławiu z kolei, urodziło się, ułatwiające planowanie wycieczek i poznawanie aż czterech przyszłych noblistów. Pamiątki urokliwych miejscowości. po III Rzeszy, czyli tajemnicze podziemia i obiekty kompleksu „Riese” ściągają coraz Nasza publikacja to połączenie praktycznego liczniejsze rzesze turystów. przewodnika z atlasem Sprawdza się w samochodzie, a także w czasie eskapad Opisując wspaniałą przyrodę prezentowanego pieszych czy rowerowych. regionu: górskie szlaki, Bory Dolnośląskie czy prawdziwy ptasi raj – Stawy Milickie Życzymy Państwu niebanalnych wycieczek wspominamy o narodzinach masowego ruchu i podróży po województwie dolnośląskim. turystycznego w Sudetach. Autorzy i zespół redakcyjny Demart

Jak korzystać z przewodnika

Zasięgi rozdziałów przewodnika odpowiadają obszarowi objętemu arkuszem mapy samochodowej w skali 1:325 000. Poszczególne arkusze tej mapy rozpoczynają każdy z rozdziałów.

Nawigator umieszczony na górze strony w części przewodnikowej ułatwia

1 zlokalizowanie opisywanego obszaru na terenie województwa. Pomocna jest 2 3 4 5 6 także mapa skorowidzowa umieszczona na wewnętrznej stronie przedniej 7 8 9

1 1 1 1 1 10 11 1 1 okładki przewodnika. Na końcu książki umieszczono mapę samochodową całego województwa.

W odnalezieniu na mapie w skali 1:325 000, miejsca omawianego w przewodniku 1 pomagają podane przed nazwą numery. Odpowiadają one numerom umieszczonym na mapie wewnątrz strzałek.

Strzałki na mapie wskazują miejsce opisywane w postaci hasła, a numeracja jest powtórzona przy opisie.

W ramce na niebieskim tle z boku strony znajduje się wykaz miejscowości z najważniejszymi zabytkami na danym terenie. Przy nazwach podano współrzędne skorowidzowe ułatwiające odnalezienie miejscowości na mapie. Nazwy tych miejscowości na mapie zaznaczono żółtym kolorem, np KKARPACZARPACZ

W ramce na beżowym tle, umieszczonej na końcu każdego rozdziału, znajdują się praktyczne informacje adresowe przydatne przy zwiedzaniu opisanych miejsc.

2 2. Wprowadzenie 3. Spis treści 4. Objaśnienia znaków I–VIII. MIKROPRZYGODA

Rozdział 1. 6. Flisacy, żużlowcy i szybownicy Rozdział 2. 22. Atrakcje Łużyc Rozdział 3. 40. Złoto i wulkany Rozdział 4. 64. Wojenne pamiątki Rozdział 5. 86. Nie tylko stolica Dolnego Śląska Rozdział 6. 112. Stawy Milickie Rozdział 7. 124. W cieniu Śnieżki Rozdział 8. 160. Zamki i tajemnicze podziemia Rozdział 9. 190. Ślęża i Wzgórza Strzelińskie Rozdział 10. 212. Hrabstwo Kłodzkie Rozdział 11. 236. Od Gór Bardzkich po Masyw Śnieżnika Rozdział 12. 264. Szlaki turystyczne

Rozdział 13. 272. Skorowidz miejscowości 287. Spis autorów fotografii

3

Dolny Śląsk

B Suszów y

s Glinno 03 6 9 12 km t Olszyniec

380 r

z y A1 c a P W³odarzodarz i Rybnica- Grzmi¹ca ³a -Leœna Walim 383 w G£USZYCA G.SOWIEG a Sowa P.K.P.K. k. . £omnica Rzeczka l • ParkPark SudetSudetów W 1015 KAMS IONKI BIELAWA WaWa³brzyskichbrzyskich KKrajobrazowyrajobrazowyO G³uszyca Grn. Œ Kolce c W in Gór aw 381 Sierpnice Ostroszowice k Jod³ownik a Bartnica Sokolec SowichSowich I E RUPRECHTICE Œwierki Jugów JANOVI'KY Œwierki Dln. LudwikowiceLudwikowice 384 HeËmánkovice K³odzkieodzkie HynHyn(iceice A2 Dworki JetËichov Kol.Grodziszcze Me J tuje Przygórze adk BREZOVÁ Hejtmánkovice ZDROJOWISKO ow Jemna ROMITÁL Krajanów DROGOS£AW Šonov Sokolica Wolibórz START B2 BROUMOV Dzikowiec W³odowice SrebrnaSrebrna Górara 3 Ë 85 B1 K inice Rudawa NW.RUDA wiaduktwiadukt Bieganów Nw.Wieœ HLAV¶OV T³umaczów 385 K³odzka ' Otovice ¯danów eská STRASZKÓW G Metuje Martínkovice D å Czerwieñczyce ra Suchý D l -Grn. . vi( 38 S£UPIEC Wilcza 7 B vský Š Gajów no p Œcinawka- Koszyn a i( Boanov a Jasna Wojbórz o • k -Œrednia A B 773 Ratno- Dolina 38 BELÝ RADKÓW 1 R -Dln. 386 RTYNÉ -Grn. Œcinawka- Bo¿ków D v Podkrkonosi Machov Œ c-Dln.i Œwiêcko £¹czna na wka Z Pasterka Gorzuchów PPARKARK • Szczeliniec Wlk. S Wambierzyce Bierkowice c Raszków K 'ERVENÝ B³êdne Ska³y z c i e Suszyna z elin 388 Piszkowice M³ynów

U KOSTELEC NNARODOWYARODOWY Œcinawica I p Skalne Studzienno a Kar³ów Grzyby E 387 Kamieniec Ruszowice Go³og³owy Velké PoËí(í JAKUBOWICE 381 GÓR STOSTO£OWYCHOWYCH Chocieszów Korytów Niwa Roszyce Darnków Mikowice J Jerzykowice- BATORÓW Szalejów- -Wlk. Go³aczów £ê¿yce SzczytnikSzczytnik Wolany -Dln. Dañczów SZCZYTNA nicka B?LOVES Kulin K³odzki FINA£ us z K£ODZKO yca D -Grn. Jeleniów Z³otno strz BOROWINA By K³odzko-Zagórze Lewin Dolina S³oszów POLANICA- Starko( 8 E67 33 Vysokov NÁCHOD Jarków K³odzki DUSZNIKI- Jerzykowice M³. -ZDRÓJ Str.Wielis³aw Krzy¿anów Jawornica -ZDRÓJ G v. n. Rozkoœ G . O l Z e œ e n k . £ a LĄSK B Ś O tuje Me T Y DOLNY E

S POLSKA Mikroprzygoda

Zlaty P G otok T . O R

R a k Z z

d

o

Dz ³ L ik a K

O a Y s r y l I i Œ n i e ¿ n i c k i I c N a C C P a r k K K I K r a j o b r a z o w y E I

E

Nagodzice

e c J JÁMY i n E o b d S Z e E ic rl O N á k I o K v i Y Divoká Orlice D Dolny Śląsk

Przygody na Dolnym Śląsku Przewodnicy dbają o to by każdy z czterech uczestników przez dwa dni poznał uroki regionu. Aktywności zaplanowali w miejscach o tajemniczej historii i zachwycających walorach przyrodniczych. TWIERDZA SREBRNA GÓRA START strzelanie

START (patrz mapa str. I) Srebrna Góra to dawna osada górnicza związana z kopalnią srebra. Miejscowe złoża były eks- ploatowane aż do czasów wojny trzydziestoletniej (1618–1648), po czym wydobycia zaniechano ze względu na niską opłacalność. Miasteczko podupadło i dopiero w drugiej połowie XIX wieku ożywił je ruch turystyczny. Na Przełęczy Srebrnej, ponad miasteczkiem, Prusacy wybudowali w latach 1765–1777 potężną twierdzę, uchodzącą wówczas za niezdobytą. Jej obronne walory potwierdziło nieskuteczne francuskie oblężenie w 1807 r. Trzon twierdzy stanowiły cztery bastiony zwane donżonem, uzupełnione kilkoma fortami rozlokowanymi w jego najbliższej okolicy oraz po drugiej stronie przełęczy. Więcej informacji na stronach 219–220 GRUPA A: Agnieszka i Andrzej

Sudety oferują różnorodne atrakcje: przepiękne trasy górskich wędrówek SZTOLNIE z rozległymi panoramami i budzące WŁODARZA niepokój podziemne jaskinie i tajemnicze podziemia. Agnieszka i Andrzej trafili

PRZYGODA do ciemnych i zalanych wodą korytarzy penetracja podziemi kompleksu Riese wydrążonych w skałach góry Włodarz. Zaczęli od zjazdu 50 metrów w głąb do sztolni, potem pontonem przemieszczali się podziemnymi korytarzami, a ich penetrację zakończyli pieszo w wodoszczelnych spodniobutach, czyli woderach. Poszukiwali swoich racji żywnościowych. Wszystkie atrakcje podziemi dostępne są dla zwiedzających po uprzednim umówieniu. A1 (patrz mapa str. I) Riese (Olbrzym) wielki podziemny kompleks ze sztolniami i halami o prze- znaczeniu militarno-przemysłowym, wydrążony przez Niemców w czasie II wojny światowej w Górach Sowich. Największe obiekty znajdują się we wnętrzu masywu Włodarz. Działają

na wyobraźnię wielu poszukiwaczy fot. Martyna Korzelik skarbów i przygód, zwłaszcza po donie- sieniach o tzw. złotym pociągu, które pojawiły się w sierpniu 2015 r. Więcej informacji na stronach 185-186 Puzio fot. Agnieszka III J.Zb¹szyñ- -skie

k o b o ³

O . n a

K A ka T Radoszyn zar S Rogaliñski R 123456 A

W BABIMOST Park Krajobrazowy rut J.Chobienickie n.P Ka a w CZEMPIÑ a k s a o

e J.Wol- k z a n M c J.Kopanic- -sztyñskie k o y J.Wielko- z n b -kie y ry ls ³o -wiejskie z O nocny Kan.Ob s J.Wojnowskie Pó³ O l W O ARTA

y br .O an A J.Berzyñskie K ŒREM y n.Obr w Ka y y io n. br dn P ³u KOŒCIAN n.O Po SULECHÓW Obra Ka KARGOWA wy ko Pn d .K Œro an .O Park Sulechów a b ry br R¹biñ O Ka J.Obrzañskie Nowy Œwiat K n. n. an Ob Racot Ka .O ra Krajobrazowy J. Grzymis³awskie b rzycki ODRA y K r a Œr b ( n.Ko o .O Kan dk n im.Dezyderego o a Sam œ wy K ica .Ob ci n.Obr añsk dniowy Ka y ry Po³u J.Wonieœæ ) Z J.Wonieœæ im Ch³apowskiego J.Zbêchy J.Mórka ny Potok Kopaszewo J.Orchowe DOLSK Kan.Obry Kan.- J.Dolskie Wlk. -Obrzycki POJEZIERZE Pd.Kan.Obry Lubiñ Zielona Góra Pn. KRZYWIÑ a Przemêcki Czerwona Wieœ Zabór yc rz b J.Dominickie O ZIELONA GÓRA J.Zabór Bojad³a J.Os³oniñskie B J.Wieleñskie Samica LESZCZYÑSKIE BOREK Kan.Obry Park J.Œwierczyñskie

Zielona Góra Pd. Samica WLKP. Racula ODRA Pogona Œmiga Krajobrazowy OSIECZNA

J.Krzyckie Kania J.£oniewskie GOSTYÑ

a

l

ch J.S³awskie J.Lgiñsko O a Ochla k s ¹ Niedoradz l Œ 3 6SS£AWA Bobrowniki Lipiny TarnówTarnów KuŸnica 5 -Str-Str¹cze¹cze Nw.- Œl¹ska Ochla Jezierny G³ogowska 61 2 3 4 5 Jutrzenka 556 J.Tarnowskie 318 G³uchów 278 Hetmanice OtyñOtyñ Du¿e Str.- Lipinki 4 8 7 Konradowo Stany 4 Lipinka G³ogowska Czarna Modrzyca Kamienna ó¿ka 11 Wygnañczyce Paw³owice Str 9 Zakêcie 315 23 3 Pow 9 5 Czarna struga PLESZPLESZÓWEKÓWEK 325 7 Krzyd³owiczki 13 Domachowo Str.Staw NOWA SSÓLÓL D¹b Pszczó³kowo S3 Przydro¿e 17 Borowiec Kr¹¿kowo 27 12 RYDZYNA Studzieniec Lubieszów Zwierzyniec 4 Strzeszków Rów Polski Broniszów Rudno Przyborów 3 KrzepielówKrzepielów Str.Wieœ 321 K A an p Grochowice .Ko alnica 7 M³. Drzewce Rów Polski Nowa Radêca 4 6 Konradowo KROBIA Wrociszów Sól-Zach. Siedlisko Bielawy Nw.- Œl¹ski Rów STR.¯ABNO 319 Mirocin- 321 5 Skórzyn PONIEC 6 8 6 Str.- 292 Ró¿anówka Kr¹¿kówko Pêpowo Piêkne K¹ty -Drzewce Ciepielów Kie³cz 4 29 -Grn. a Nw.¯abno ³ a e Soko³ów ia Kierzno Kotla Kulów i d k Lisiny B o 325 27 s Samnica W Radocin cki Rów 5 zy 2 ¹ Jêdrzychowice r l e KO¯UCHÓW K i 2 Tarnów Bycki œ 3 5 k Dêbianka o (piesi, rowery) s 11 n Drwalowice 292 u 325 8 321 Chociemyœl G³ogówko l o b Zamys³ów 2 u Bycz d 283 5 Kozie Do³y l Lasocin Pêkoszów . 3 . Solniki Rejów j j o 293 5 Moszowice o Mas³ówka KOBYLIN Nieciecz w Krzycki w D¹broczna Królikowice Drogomil Skidniów Kamiona -Str. Dziadoszyce BYTOM Czerna 9 R SZLICHTYNGOWA 5 292 ów Ceber Dry¿yna Œl¹ski Rów GoGo³aszyn³aszyn ODRZAÑSKIODRZAÑSKI 7 Dobrzejowice Zabiele- Krzekotówek Krzekotów BorBorówów Zawada 4 ODRA -Nw. Ma³oszowice Bodzów 21 Polski Czerna WRÓBLIN NOWE7 8 11 Sobczyce Wierzbnica 4 Brzeg G£OGOWSKI Serby 9 MIASTECZKO Popowo Sobolice Kromolin GG³ogowski³ogowski Grodziec Str.- 12 -Serby Orla Bonów Wilków Barycz Rapocin 6 M³. Trzebosz Konin 8 3 293 Mierzów Klucze 4 Mi³akówMi³aków Domaniowice 4 czerwiec 2018 Zameczno Borków Jelenin Szyba 24 SzczepSzczepówów 4 Borów ¯¯ukowiceukowice 7 ¯uków Wilczyce KurKurówów Droglowice Wielki 4 Wlk. KK³oda³oda BRZOSTBRZOSTÓWÓW JUTROSIN Zagóra 3 DalkDalkówów Zabornia 6 PopêszycePopêszyce E65 6 Gostyñ Witanowice Krzeptów Zimna Glinica Kamiona Pow 5 Bukowica 5 8 5 MIEJSKA Nw.Bukowica BrzeŸnicaBrzeŸnica 5 Œrem Nielubia 3 Ruszowice Borek Bia³o³êka Mycielin Mieszków Korytów Zab³ocie W GÓRKA Grabik GG£OGÓW£OGÓ Bytomin B Nw.- Gaworzyce Wierzchowice Kurowice JaczJaczówów Czarna 5 -Jab³ona-Jab³ona 4 12 2 Mod³a Witków Str.- 6 3 298 Bukowica Szczyglice Przedmoœcie GoœciszowiceGoœciszowice 4 Dankowice 8 Kan. Pakos³aw 23 Œwiernia Sucha 4 ££agoszówagoszów MM³.³. 12 328 Dzików Dro¿yna Nw.Dwór KK³obuczyn³obuczyn 329 Turów Barycz e 12 ODRA Orla 5 i Dro¿ów k 3 Smardzów Ogorzelec e s ManiManiówów PrzecPrzec³aw-³aw- i Jakubów 4 ¹ Tynica P.K. -Grn. k l Kwielice RAWICZ

5 -Dln. s œ KoŸlice Jerzmanowa 3 Mas³ówka o

u • Kurów M³.

n 4 b Dolina

20 l Przesieczna 3 Borów

a u 230

k o l Szymocin

aw GrGrêbociceêbocice

NiegosNiegos³awice³awice d

5 t . o j ObiszObiszówów Baryczy

r . Dobromil 28 o Wilczyn

zp j Lipin 5 6 Retków Rzeczyca o

SZPROTAWA Sucha Dln. S w Radwanice 4 Obiszówek w Gaiki y Golowice Proszyce Kan.Pó³nocn KRAJEWO 10 S wa 6 ŒwininoŒwinino zp ro ta Rudziny 3 BB¹dzów¹dzów DuDu¿a¿a WWólkaólka 6 3 Chojnice 3 Chojnice 4 Orla

BBia³o³êkaia³o³êka (1 B6) CCzernazerna (1 A3) PóŸnoklasycystyczny koœció³ (ok. 1840), dawny ewangelicki. Barokowo-klasycystyczna kaplica grobowa (k. XVIII w.). BBielawyielawy (1 A3) Renesansowy dwór o charakterze obronnym (1558–1559, Koœció³ konstrukcji szachulcowej (1767, odnowiony 1933). przebudowywany XVIII i XIX w., restaurowany 1959–1960). Park krajobrazowy (1 po³. XIX w.). BBoróworów PPolskiolski (1 B1) PóŸnogotycki koœció³ œw. Klemensa, kamienno-ceglany (po³. CCzerninazernina GGórnaórna (1 A9) XVI w., kaplica XVII w.). Ruiny renesansowego zamku (1548– Gotycki koœció³ ceglany (ok. 1400, wie¿a frontowa –1550, z wykorzystaniem murów zamku XIV w., czêœciowo pocz. XVII w.). Klasycystyczny ratusz (1799–1800, 1963). rozebranego XIX w.). Pa³ac, pierwotnie zamek (pocz. XVII w., barokowy ok. 1700, nadbudowany 1750), w ruinie. BBrzegrzeg G³ogowskiG³ogowski (1 B3) Pierwotnie romañski koœció³ (1 po³. XIII w., gruntownie DDalkówalków (1 B3) przebudowany w stylu barokowym 1 po³. XVII w.). Barokowy pa³ac PóŸnorenesansowy pa³ac (1596, barokowe skrzyd³o (1671–1685, z wykorzystaniem murów renesansowego pa³acu dobudowane XVIII w., przebudowany i rozbudowany 1550, przebudowywany XVIII i XIX w.). Barokowe oficyny (1767). w stylu neobarokowym 1907–1912). Wie¿a mieszkalno-obronna (XV w.). BBukowicaukowica (1 B2) Gotycko-renesansowy koœció³ (XV/XVI w., przekszta³cony DD¹bcze¹bcze (1 A10) XVIII, 2 po³. XIX w.). Koœció³ konstrukcji szachulcowej (1666–1668). BBYTOMYTOM ODRZAÑSKIODRZAÑSKI (1 A2) DDêbowaêbowa ££êkaêka (1 A7) Gotycki koœció³ œw. Hieronima, kamienno-ceglany (XIV w., Gotycki koœció³ ceglany (XV w.). Brama-dzwonnica (1793). rozbudowany XV, XVI i XVII w., wnêtrze przebudowane Neorenesansowy pa³ac (1845). w stylu barokowym 1694). Barokowy koœció³ (1741–1746, DDrobninrobnin (1 A11) z wykorzystaniem murów póŸnorenesansowego gimnazjum Klasycystyczny dwór (1 po³. XIX w., 1852, 1911). 1609–1616, neogotycka wie¿a 1846), dawny ewangelicki. DDroglowiceroglowice (1 B6) PóŸnorenesansowy dawny ratusz (1602–1609, wie¿a Klasycystyczny pa³ac (ok. 1810, nadbudowany k. XIX w.). zwieñczona galeri¹ widokow¹). PóŸnorenesansowy dawny (1 A1) hotel Pod Z³otym Lwem (k. XVI w., przebudowywany, DDrwalowicerwalowice odnowiony 1958–1959). Renesansowe kamienice wokó³ Neogotycki pa³ac (2 po³. XIX w., remontowany 1987). rynku (XVII i XVIII w., niektóre przebudowane XIX w.). DDry¿ynary¿yna (1 B6) CChróœcinahróœcina (1 A9) Barokowy dwór (ok. po³. XVIII w.). Gotycki koœció³, ceglany (k. XV w., 1932). Barokowa plebania DDrzewcerzewce (1 A12) (2 po³. XVIII w.). Dwór (po³. XIX w.). 6 1 powstanie chciwości austriackich Habsburgów, (1 B6) którzy po zajęciu Śląska (1526 r.) postanowili RRzeczycazeczyca Koœció³ œw. Jadwigi (1572, powiêkszony 1604). uniezależnić swoich nowych poddanych od SSicinyiciny (1 A8) dostaw soli z polskiej Wieliczki, sprowadzając Barokowy koœció³ (1736–1740, wie¿a frontowa 1774). sól morską aż z dalekiej Bretanii. Ponieważ Barokowy pa³ac cystersów z Lubi¹¿a (po³. XVIII w.). w tamtych czasach przewóz towarów SSiedliskoiedlisko (1 A2) Barokowy koœció³ konstrukcji szachulcowej (pocz. XVII w., masowych był opłacalny tylko w przypadku obmurowany i powiêkszony XVIII i XIX w.). PóŸnorenesan- transportu wodnego, dlatego nowa osada solna sowy pa³ac (1597–1610, kaplica i fortyfikacje 1611–1618, barokowe skrzyd³a pocz. XVIII w., rozbudowywany została założona przy starej odnodze Odry, do po³. XVIII w., przebudowany w stylu neorenesansowym wykorzystywanej jako zaciszny port. Produkcja 1865–1867, czêœciowo odbudowany 1966–1977), park. soli, którą oczyszczano przez długotrwałe SSiedlnicaiedlnica (1 A7) gotowanie z dodatkiem krwi bydlęcej, stała się Gotycki koœció³ ceglany (1300–1310, 1604, wie¿a przy prezbiterium XIX w.). nieopłacalna pod koniec XVII w., lecz handel SStaratara GGóraóra (1 B8) solą i innymi towarami sprowadzanymi drogą Gotycki koœció³ (XV w., przebudowany XVI i XVIII w., restau- wodną rozwijał się dalej. rowany XIX w.). Wzmianki o drewnianym moście przerzuconym SStaratara JJab³onaab³ona (1 B1) Klasycystyczny dwór (pocz. XIX w.). Dzwonnica murowana nad kanałem portowym, w ciągu obecnej z drewnian¹ izbic¹ (XVIII w.). al. Wolności, który ostatecznie w 1927 r. SStaretare DDrzewcerzewce (1 A6) zastąpiono mostem stalowym o rzadko Pierwotnie gotycki koœció³, ceglany (XIV–XV w., rozbudowany o czêœæ konstrukcji szachulcowej k. XVII w., spotykanej konstrukcji, zaczęły pojawiać już się przebudowany 1737, restaurowany 1930). w połowie XVIII w. Aby umożliwić wpływanie SStaretare SStr¹czetr¹cze (1 A5) do portu dużych barek rzecznych przez PóŸnorenesansowy koœció³, dawny ewangelicki stosunkowo wąski kanał, most został (pocz. XVII w.). Klasycystyczny dwór (po³. XIX w., skrzyd³o pocz. XX w.). wyposażony w podnoszone (nie zwodzone!) SSzczepówzczepów (1 B3) przęsło o rozpiętości ok. 12,6 m. Na świecie PóŸnobarokowy pa³ac (XVIII/XIX w., przebudowany istnieje tylko kilka mostów z przęsłami w stylu klasycystycznym po³. XIX w.). Dwie barokowe oficyny (k. XVIII w., przebudowane XIX w.). podnoszonymi pionowo do góry (głównie Budynek gospodarczy (po³. XVIII w.) z barokow¹ bram¹ w Stanach Zjednoczonych), a w Polsce most wjazdow¹ (1795–1799). nowosolski jest jedyny w swoim rodzaju! SSZLICHTYNGOWAZLICHTYNGOWA (1 A5) Na szczęście nie został zniszczony w czasie Barokowy koœció³, dawny ewangelicki (1653). Dzwonnica drewniana (XVII–XVIII w.). II wojny światowej i obecnie, po kilku dalszy ci¹g na s. 13 remontach i pewnych przekształceniach

Odrzański flis 11 Flisacy, ¿u¿lowcy i szybownicy

(m.in. napęd elektryczny zamiast ręcznego), W 1945 r. zamek został doszczętnie ograbiony jest nadal sprawny i pełni funkcję i prawie całkowicie spalony przez czerwonoar- komunikacyjną, choć podnosi się go raczej mistów. Ocalało jedynie skrzydło wschodnie rzadko, przeważnie w celach pokazowych. z kaplicą, której wnętrze otaczają dwukondygnacyjne empory, harmonijnie 2 łączące tradycję gotycką (maswerkowe Siedlisko | Zrujnowana balustrady) i tendencje manierystyczne stolica magnackiego księstwa w postaci kamiennych kolumn bogato Wieś Siedlisko, wzmiankowana po raz pierwszy dekorowanych ornamentem okuciowym. w 1298 r. jako gród – castrum Sedlischo, dziś Podobne przenikanie się dwóch stylów siedziba niewielkiej gminy, od końca XVI w. architektonicznych można zaobserwować do 1945 r. była ośrodkiem rozległych dóbr na zachowanym portalu, prowadzącym rodziny Schönaichów. Od 1697 r. posiadłości do najstarszego, południowego skrzydła te miały status wolnego państwa stanowego, pałacu, któremu nadano formę renesansowej, czyli podlegały bezpośrednio cesarzowi zwieńczonej herbami bramy tryumfalnej, niemieckiemu, natomiast od 1741 r. ozdobionej gotyckim żebrowaniem. W ruinach Schönaichowie nosili z łaski króla pruskiego tego skrzydła wyeksponowano również Fryderyka II dziedziczny tytuł książęcy. kilkanaście pięknie zdobionych kolumn Na przełomie XVI i XVII w. Jerzy Schönaich manierystycznych, podtrzymujących dawniej wzniósł w Siedlisku wielki późnorenesansowy sklepienia wielkiej sali na parterze. Zawieruchę pałac (obecnie skrzydło południowe wojenną przetrwał także budynek bramny i wschodnie), który otoczono zachowanymi z podwójnym portalem, do którego prowadzi kamienny most przerzucony nad fosą, ozdobiony niegdyś figurami alegorycznymi. Do niedawna w zachowanych budynkach pałacowych mieścił się gminny dom kultury, obecnie zostały one wykupione przez prywatnego inwestora, dlatego ich zwiedzanie, może być utrudnione.

3 Bytom Odrzański | Krzyże pokutne Bytom Odrzański jest uroczym miasteczkiem z renesansowymi kamieniczkami w rynku i ratuszem, którego wieżę nakrywa imponujących rozmiarów hełm. W sąsiedztwie rynku wznosi się gotycki kościół św. Hieronima. Portal południowego skrzydła zamku w Siedlisku Warto przyjrzeć się jego ceglanej wieży, w której naroża wmurowano kamienne krzyże częściowo do dzisiaj bastionami i fosami, pokutne. Zwyczaj ich stawiania przywędrował czyniącymi z niego prawdziwie magnacką tu we wczesnym średniowieczu z Europy rezydencję. Rozbudowa pałacu trwała do Zachodniej. połowy XVIII stulecia zyskał on ostatecznie Według ówczesnego prawa morderca imponującą formę prostokątnego założenia mógł uniknąć kary, jeśli zawarł z rodziną z dwoma wewnętrznymi dziedzińcami: ofiary tzw. traktat pokutny. Zgodnie z nim południowym (reprezentacyjnym) i północ- zobowiązywał się pokryć koszty pogrzebu, nym (gospodarczym), otoczonego równie procesu sądowego, łożyć na utrzymanie wspaniałym i rozległym parkiem. dzieci zabitego, wypłacić jego rodzinie „kwotę

12