VNK2 Overstromingsrisico Dijkring 53 Salland Overstromingsrisico December 2013 Overstromingsrisico Dijkring 53 Salland December 2013 Veiligheid Nederland in Kaart 2 Overstromingsrisico dijkringgebied 53, Salland Documenttitel Veiligheid Nederland in Kaart 2 Overstromingsrisico dijkringgebied 53, Salland Document HB 2183315 Status Definitief Datum november 2013 Auteur Maurits van Dijk (Tauw) Nander van der Plicht (Tauw) Opdrachtnemer Rijkswaterstaat WVL Uitgevoerd door Consortium DOT (combinatie van DHV, Oranjewoud, Tauw) Opdrachtgevers Ministerie van Infrastructuur en Milieu, Unie van Waterschappen en Interprovinciaal Overleg Voorwoord Het project Veiligheid Nederland in Kaart (VNK2) analyseert voor 58 dijkringgebieden het overstromingsrisico, uitgedrukt in economische schade en aantallen slachtoffers. In dit rapport worden de resultaten gepresenteerd van de uitgevoerde risicoanalyse voor de categorie a-keringen van dijkringgebied 53, Salland. Het detailniveau van de analyses is afgestemd op de primaire doelstelling van VNK2: het verschaffen van een beeld van het overstromingsrisico. Hoewel dit rapport een beeld geeft van de veiligheid van dijkringgebied 53, dient het niet te worden verward met een toetsrapport in het kader van de Waterwet. De in VNK2 berekende overstromingskansen laten zich niet zonder meer vergelijken met de wettelijk vastgelegde overschrijdingskansen van de waterstanden die de primaire keringen veilig moeten kunnen keren. Bij het tot stand komen van de resultaten spelen de provincies en de beheerders een belangrijke rol. De provincie Overijssel heeft de overstromingsberekeningen uitgevoerd, die ten grondslag liggen aan de berekende gevolgen van de overstromingsscenario’s. De beheerders hebben een essentiële bijdrage geleverd door gegevens ter beschikking te stellen en de plausibiliteit van de opgestelde (alternatieve) schematisaties te bespreken. De uitgevoerde analyses zijn zowel intern als extern getoetst. Ten slotte heeft het Expertise Netwerk Waterveiligheid (ENW) de kwaliteit van de analyses en rapportages steekproefsgewijs gecontroleerd. Met de inzichten van VNK2 kunnen gericht maatregelen worden getroffen om Nederland kostenefficiënt te beschermen tegen overstromingen. Op basis van de resultaten kunnen voorstellen voor maatregelen in de meerlaagsveiligheid onderling worden afgewogen, kunnen versterkingsmaatregelen uit het hoogwaterbeschermingsprogramma (nHWBP) worden geprioriteerd, aanvullende gegevens gerichter worden ingewonnen en middelen en menskracht tijdens hoogwatersituaties optimaler worden ingezet. Ten slotte vormen de resultaten van VNK2 input voor de verschillende Deltadeelprogramma’s en de onderbouwing voor de nieuwe normering. VNK2 is een initiatief van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, de Unie van Waterschappen en het Interprovinciaal Overleg, uitgevoerd door WVL van Rijkswaterstaat in nauwe samenwerking met waterkeringbeheerders, provincies, kennisinstituten en ingenieursbureaus. Graag wil ik alle betrokkenen bedanken voor de constructieve bijdrage en de plezierige samenwerking. Niels Roode Projectmanager VNK2, Rijkswaterstaat WVL Inhoudsopgave Managementsamenvatting 1 Technische samenvatting 5 1 Inleiding 17 1.1 Aanleiding project Veiligheid van Nederland in Kaart 17 1.2 Projectopdracht Veiligheid van Nederland in Kaart 17 1.3 Overschrijdingskansen en overstromingskansen 18 1.4 Rekenmethode VNK2 18 1.5 Leeswijzer 21 2 Gebiedsbeschrijving en schematisatie 23 2.1 Beschrijving dijkringgebied 53, Salland 23 2.1.1 Gebiedsbeschrijving 23 2.1.2 Beheerder 25 2.1.3 De primaire waterkering van dijkringgebied 53 25 2.2 Ontstaansgeschiedenis 27 2.3 Bodemopbouw dijkringgebied 53 30 2.4 Recente geschiedenis: bedreigingen en versterkingen 30 2.4.1 Overstromingsrampen 30 2.4.2 Versterkingen 31 2.5 Vakindeling categorie a-kering 31 2.5.1 Vakindeling dijken 31 2.5.2 Overzicht vakindeling 32 2.6 Kunstwerken 32 3 Overstromingskans 35 3.1 Aanpak en uitgangspunten 35 3.2 Beschouwde faalmechanismen 35 3.2.1 Faalmechanismen dijken 35 3.2.2 Faalmechanismen kunstwerken 36 3.3 Niet beschouwde faalmechanismen 37 3.4 Berekende overstromingskansen 38 3.4.1 Overstromingskans en faalkansen per faalmechanisme 38 3.4.2 Faalkansen dijken 39 3.4.3 Overzicht faalkansen dijken 43 3.4.4 Faalkansen kunstwerken 43 3.5 Dominante vakken en faalmechanismen 45 4 De gevolgen van overstromingen per doorbraaklocatie 47 4.1 Aanpak en uitgangspunten 47 4.1.1 Algemeen 47 4.1.2 Ringdelen 48 4.1.3 Hoogteligging 49 4.1.4 Verhoogde lijnelementen 49 4.1.5 Evacuatie 50 4.2 Resultaten overstromingsberekeningen per ringdeel 51 4.2.1 Ringdeel 1 - 7: Doorbraaklocaties langs de IJssel 51 4.2.2 Ringdeel 8 - 9: Doorbraaklocaties langs het Zwolle-IJsselkanaal en het Zwarte Water 55 4.2.3 Ringdeel 10 - 13: Doorbraaklocaties langs de Vecht 55 4.2.4 Maximaal scenario 57 4.3 Overzicht resultaten overstromingsberekeningen 58 5 Overstromingsscenario’s en scenariokansen 61 5.1 Definitie overstromingsscenario’s 61 5.1.1 Aanpak 61 5.1.2 Geen ontlasten na een doorbraak 61 5.2 Scenariokansen 63 5.3 De gevolgen van overstromingen voor een selectie van scenario’s 64 5.3.1 De meest waarschijnlijke enkelvoudige doorbraak 65 5.3.2 De meest waarschijnlijke tweevoudige doorbraak 65 6 Overstromingsrisico 67 6.1 Koppeling scenariokansen en gevolgen 67 6.2 Overstromingsrisico 69 6.2.1 Economisch risico 69 6.2.2 Slachtofferrisico 70 7 Gevoeligheidsanalyses 75 7.1 Gevoeligheidsanalyse I: Maatregelen in het kader van Ruimte voor de Rivier 75 7.1.1 Resultaten faalkansberekening 75 7.1.2 Resultaten risicoberekening 76 7.1.3 Conclusie 78 7.2 Gevoeligheidsanalyse II: Oude hydraulische randvoorwaarden Vecht 78 7.2.1 Doel gevoeligheidsanalyse 78 7.2.2 resultaat gevoeligheidsanalyse 78 7.3 Gevoeligheidsanalyse III: Effect van noodmaatregelen 79 7.3.1 Doel gevoeligheidsanalyse 79 7.3.2 Resultaat gevoeligheidsanalyse overloop en golfoverslag 79 7.3.3 Resultaat gevoeligheidsanalyse opbarsten en piping 80 7.4 Gevoeligheidsanalyse IV: Afnemende meeropbrengsten door gerichte maatregelen, prioritering op basis van kansen en risico’s 82 7.5 Gevoeligheidsanalyse V: Maatregelen om te komen tot de optimale overstromingskans uit de MKBA-studie 85 7.6 Gevoeligheidsanalyse VI: Maatregelen om in het dijkringgebied te komen tot een LIR kleiner dan 1/100.000 per jaar 86 8 Conclusies en aanbevelingen 91 8.1 Conclusies 91 8.1.1 De kans op een overstroming in dijkringgebied 53 91 8.1.2 De gevolgen van overstromingen in dijkringgebied 53 92 8.1.3 Het overstromingsrisico in dijkringgebied 53 92 8.2 Aanbevelingen 97 Managementsamenvatting Wat is VNK2? Veiligheid Nederland in Kaart 2 (VNK2) is het project dat overstromingsrisico’s in Nederland in kaart brengt. De rekenmethode van VNK2 maakt het mogelijk overstromingskansen te berekenen. Door het combineren van doorbraakkansen, overstromingswijzen en gegevens omtrent bewoning en bedrijvigheid (de gevolgen), kan een beeld worden gegeven van het overstromingsrisico. Met een goed beeld van het overstromingsrisico en de effectiviteit van maatregelen kunnen beter onderbouwde keuzes worden gemaakt ten aanzien van investeringen in waterveiligheid. Voor u ligt de rapportage van de analyse van dijkringgebied 53, Salland. Resultaten VNK2 geeft een beeld van de overstromingskansen, gevolgen en risico’s voor een dijkringgebied. De veiligheidsbenadering in VNK2 is daarmee anders dan die in de toetsing in het kader van de Waterwet. De in VNK2 berekende overstromingskansen laten zich niet zonder meer vergelijken met de wettelijk vastgelegde overschrijdingskansen van de waterstanden die de primaire keringen veilig moeten kunnen keren (zie paragraaf 1.3). VNK2 geeft een schatting van de overstromingskans van het dijkringgebied. Een ander verschil met de toetsing is dat in VNK2 ook de economische schade en slachtoffers door overstroming en de bijbehorende risico’s in beeld worden gebracht. Overstromingskans dijkringgebied De berekende overstromingskans voor het dijkringgebied zonder noodmaatregelen is groter dan 1/100 per jaar. De overstromingskans wordt vooral bepaald door het faalmechanisme opbarsten en piping. In Figuur 1 zijn de tien vakken/kunstwerken weergegeven waarvoor de grootste faalkansen zijn berekend. Voor de afgekeurde dijkvakken langs de IJssel zijn relatief grote faalkansen berekend, terwijl voor de afgekeurde dijkvakken langs de Schipbeek, het Zwolle-IJsselkanaal, het Zwarte Water en de Vecht relatief kleine faalkansen zijn berekend. Overstromingsrisico Het overstromingsrisico wordt uitgedrukt in verschillende risicomaten. Eén daarvan is de ruimtelijke verdeling van de jaarlijkse verwachtingswaarde voor schade en slachtoffers in het dijkringgebied. De slachtoffers en de schade worden, zoals verwacht, vooral gevonden in de woonkernen Zwolle, Deventer, Olst, Wijhe en Heino. Figuur 2 (links) geeft de ruimtelijke verdeling van de schade. De berekende verwachtingswaarde van de economische schade voor het dijkringgebied bedraagt71 miljoen euro per jaar. De berekende verwachtingswaarde van het aantal slachtoffers bedraagt 1,4 slachtoffers per jaar. Opbarsten en piping levert met bijna 90% een grote bijdrage aan het overstromingsrisico van het dijkringgebied. Effect van versterkingen Op basis van de resultaten is het mogelijk om versterkingsmaatregelen te definiëren om het overstromingsrisico terug dringen. Het verbeteren van 10 dijkvakken (ca. 14 km dijk) tussen Deventer en Zwolle leidt tot een afname van het overstromingsrisico met 90%. Hier is de invloed van de maatregelen in het kader van Ruimte voor de Rivier niet meegenomen. 1 Figuur 1: