Zarząd Powiatu Konińskiego

ZARZĄD POWIATU KONIŃSKIEGO

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KONIŃSKIEGO na lata 2004-2007 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008–2012

Konin 2004 r.

SPIS TREŚCI

Str. 1. CZĘŚĆ OGÓLNA 4 1.1. Cel i zakres pracy 4 1.2. Podstawy prawne opracowania Programu 5 1.3. Zasady ochrony środowiska 7 2. WNIOSKI ZE STRATEGII ROZWOJU WOJ. WIELKOPOLSKIEGO 12 3.. CHARAKTERYSTYKA POWIATU KONIŃSKIEGO 17 3.1. Dane ogólne 17 3.2. Ukształtowanie terenu i struktura zagospodarowania ziemi 18 3.3 Rolnictwo i przetwórstwo rolno-spożywcze 21 3.4 Przemysł 23 3.5 Infrastruktura 23 3.6 Charakterystyka przyrody nieożywionej (budowa geologiczna, warunki hydro- geogiczne) 24 3.7. Zasoby naturalne 27 3.8. Klimat 30 4. STAN ŚRODOWISKA NA TERENIE POWIATU KONIŃSKIEGO 32 4.1. Przyroda 32 4.2. Wpływ górnictwa odkrywkowego na środowisko. Kierunki rekultywacji. 37 4.3. Wody powierzchniowe 43 4.3.1. Sieć rzeczna 43 4.3.2. Jeziora, stawy. 47 4.3.3. Zbiorniki retencyjne i poldery. Ochrona przed powodzią. 50 4.3.4. Mała retencja i melioracje. 53 4.3.5. Tereny podmokłe, rozlewiska. 56 4.4. Wody podziemne 56 4.5. Zaopatrzenie ludności w wodę. 57 4.6. Gospodarka ściekowa 72 4.7. Ochrona powietrza 85 4.8. Klimat akustyczny. Promieniowanie elektromagnetyczne. 93 4.8.1. Klimat akustyczny 93 4.8.2. Promieniowanie elektromagnetyczne 95 4.9. Ochrona powierzchni ziemi. 96 4.9.1. Stan i tendencje przeobrażeń gleb 96 4.9.2. Gospodarka odpadami komunalnymi 97 4.9.3. Gospodarka odpadami z działalności gospodarczej 100 4.9.4. Dzikie wysypiska 102 4.9.5. Gospodarka kopalinami 102 5. PLANOWANE PRZEDSIĘWZIĘCIA DOTYCZĄCE BEZPOŚREDNIO LUB POŚREDNIO OCHRONY ŚRODOWISKA 105 5.1. Założenia do strategii 105 5.2. Zaopatrzenie ludności w wodę i gospodarka ściekowa 107 5.3. Inwestycje pozostałe z zakresu gospodarki wodnej 108 5.4. Plany rekultywacji terenów poodkrywkowych 110 5.5 Przedsięwzięcia z zakresu gospodarki odpadami 111 5.6. Zadania z zakresu ochrony powietrza 113 5.7. Zadania z zakresu ochrony przyrody 116

2 5.8. Zadania pozostałe 117 6. SPOSÓB REALIZACJI ZAŁOŻONEJ W PROGRAMIE STRATEGII 118 7. MONITORING ŚRODOWISKA 124 8. MOŻLIWOŚCI POZYSKIWANIA ŚRODKÓW FINANSOWYCH 128 9. PODSUMOWANIE I WNIOSKI 133 10. WYKORZYSTANE MATERIAŁY 134

Wykaz załączników

Zał. 4.1. – Wykaz rezerwatów przyrody w Powiecie Konińskim. Zał. 4.2. - Wykaz pomników przyrody w Powiecie Konińskim. Zał. 4.3. - Wykaz użytków ekologicznych w Powiecie Konińskim. Zał. 5.1. - Wnioski o dofinansowanie zadań proekologicznych w Powiecie Konińskim. Zał. 5.2. - Zweryfikowana lista wniosków do planu finansowego WFOSiGW w Pozna- niu na 2003 r. Ochrona powierzchni ziemi (pożyczki).

Tabele 4.7., 5.2 i 5.3. na stronach poza numeracją w odpowiednich fragmentach tekstu.

3 1. CZĘŚĆ OGÓLNA

1.1. Cel i zakres pracy Celem niniejszego opracowania jest „Program ochrony środowiska dla powiatu konińskiego”. Do opracowania takiego dokumentu zobowiązuje wszystkie województwa, powiaty i gminy obowiązujące w Polsce prawo. Realizacja tematu okazała się trudna, przede wszystkim z uwagi na złożoność problematyki. Na terenie powiatu konińskiego występują problemy nietypowe dla większości powiatów związane np. z prowadzoną działalnością odkrywkowego wydobywania węgla brunatnego i rekultywacją terenów pogórniczych, z ochroną przeciwpowodziową oraz z oddziaływaniem uciążliwego dla środowiska przemysłu.. Zgodnie z założeniami i oczekiwaniami Starostwa Powiatowego opracowanie ma być pomocne przy planowaniu dla powiatu i dla gmin wchodzących w jego skład strategii działań w zakresie ochrony środowiska na lata 2004 – 2007 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008–2012. Zgodnie z wymogami ustawy Prawo ochrony środowiska, a takż e zaleceniami Agendy 21, opracowany Program zawiera podstawowe informacje o środowisku przyrodniczym oraz kierunkach jego rozwoju, uwarunkowaniach przyrodniczych i podejmowanych działaniach w zakresie ochrony przyrody i ochrony środowiska, w tym – o potrzebach działalności inwestycyjnej. Na opracowanie składa się część tekstowa oraz załączniki mapowe i ilustracje poszczególnych zagadnień zamieszczone jako schematy i tabele w tekście. Na przygotowanej w skali 1 : 50.000 mapie naniesione zostały istniejące i ew. planowane obiekty ochrony środowiska. Program ochrony środowiska opracowano na podstawie istniejących dokumentów i opracowań merytorycznych wykonanych dla miasta Konina, powiatu konińskiego i byłego województwa konińskiego, a także „Programu ochrony środowiska dla województwa. wielkopolskiego”, danych o lokalizacji terenów chronionych, a także z materiałów tematycznych, które są powołane w odpowiednich miejscach w tekście. W opracowaniu szeroko uwzględniono założenia polityki ekologicznej państwa oraz „Krajowy Plan Oczyszczania Ścieków Komunalnych” . Źródła danych stanowią istniejące opracowania publikowane i niepublikowane, między innymi dokumentacja krajowej sieci ECONET.

4 Część najnowszych danych mających odniesienie do gospodarki wodnej i do gospodarki odpadami uzyskano z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska Delegatury w Koninie. Dane te, a także uwagi przekazane przez Starostwo Powiatowe, posłużyły do wykonania koncepcji Programu. Uzupełnieniem materiału jest również analiza dotychczas podejmowanych działań w tym zakresie oraz analiza stopnia realizacji zadań i ocena ich skuteczności. Wnioski i sugestie przedstawicieli władz lokalnych i miejscowej ludności zebrane w trakcie konsultacji koncepcji tego programu stanowiły podstawę do uzupełnień i korekty danych i zostały uwzględnione w tym opracowaniu.

1.2. Podstawy prawne opracowania Programu

„Polityka ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010” została sporządzona zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 i Nr 115, poz. 1229 oraz z 2002 r. Nr 74, poz. 676, Nr 113, poz. 984 i Nr 153, poz. 1271), która w art. 13-16 wprowadza obowiązek przygotowywania i aktualizowania co 4 lata polityki ekologicznej państwa. Zgodnie z art. 17 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627), zarządy województw, powiatów i gmin zobowiązane są do sporządzenia odpowiednio wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska w celu realizacji polityki ekologicznej państwa. Zgodnie z art. 10 ust 4 Ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 100, poz. 1085): => sejmiki województw uchwalą nowe wojewódzkie programy ochrony środowiska do dnia 30 czerwca 2003 r., => rady powiatów zobowiązane są do uchwalenia powiatowych programów ochrony środowiska do dnia 31 grudnia 2003 r., => rady gmin - gminnych programów ochrony środowiska do dnia 30 czerwca 2004 r. Zapisy ustawy porządkują dotychczasową praktykę okresowego sporządzania dokumentów programowych o nazwie „Polityka ekologiczna państwa” dla różnych horyzontów czasowych lub nawet bez jednoznacznego określania okresu ich obowiązywania, istniejącą od 1990 roku. W 2000 r. opracowana została bardziej

5 szczegółowa i zbliżona do rzeczywistości „II Polityka ekologiczna państwa”, która została przyjęta przez Sejm w 2000 r . Opracowanie „Polityka ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010” uszczegółowia zapisy z w/w „II Polityki ...” oraz nakreśla nowe zadania w związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Ustawa - Prawo ochrony środowiska w swoim art. 13 stwierdza, że polityka ekologiczna państwa ma na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska. We współczesnym świecie oznacza to przede wszystkim, że polityka ta powinna być elementem równoważenia rozwoju kraju i harmonizowania z celami ochrony środowiska celów gospodarczych i społecznych. Oznacza to także, że realizacja polityki ekologicznej państwa w coraz większym stopniu powinna dokonywać się poprzez zmiany modelu produkcji i konsumpcji, zmniejszanie materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności gospodarki oraz stosowanie najlepszych dostępnych technik i dobrych praktyk gospodarowania, a dopiero w dalszej kolejności poprzez typowo ochronne, tradycyjne dzia³ania takie jak oczyszczanie gazów odlotowych i ścieków, unieszkodliwianie odpadów, itp. Na koniec oznacza to również, że aspekty ekologiczne powinny być obligatoryjnie włączane do polityk sektorowych we wszystkich dziedzinach gospodarowania, a także do strategii i programów rozwoju na szczeblu regionalnym i lokalnym. Obowiązująca „Polityka ekologiczna państwa” wytycza kierunki działań dla Polski w zakresie ochrony przyrody, gospodarki wodno-ściekowej i zaopatrzenia ludności w wodę, ochronę powietrza atmosferycznego, gospodarki odpadami, ochrony przed hałasem i promieniowaniem jonizującym. Minister środowiska zobowiązany został do opracowania programu wykonawczego do tej polityki, który zawierać ma:  szczegółowe wytyczne dotyczące zasad i zakresu uwzględniania zagadnień ochrony środowiska w programach sektorowych;  szacunek kosztów osiągania celów polityki ekologicznej państwa (krótko- i średniookresowych), w odniesieniu do racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych oraz w odniesieniu do jakości środowiska (rozdziały 2 i 3);  harmonogramy zadań nakładanych na administrację publiczną, w zakresie doskonalenia narzędzi i instrumentów polityki ekologicznej, współpracy międzynarodowej, sporządzania programów wykonawczych i prowadzenia kontroli realizacji polityki ekologicznej oraz dokonywania jej oceny i

Wiele z wymienionych w delegacji dla ministra środowiska zadań zostało już wykonanych. Aktualnie najważniejsze wydają się być szczegółowe programy ochrony środowiska wraz z planami gospodarki odpadami dla województw, powiatów i gmin. Prace nad wykonaniem tych programów przebiegają z opóźnieniem, założone ustawo- wo terminy ich wykonania okazały się zbyt optymistyczne. Opóźnienia w wykonaw- stwie wielu programów powiatowych przeciągnąć się mogą do co najmniej 1 roku Realizacji polityki ekologicznej państwa będą służyć także inne programy i harmonogramy wykonawcze, których wdrażanie będzie stymulowane już istniejącymi i wprowadzanymi narzędziami polityki ekologicznej oraz procedurami kontroli z wykorzystaniem uzgodnionych mierników. Programy te powinny być zintegrowane ze strategiami, politykami i programami dotyczącymi poszczególnych sektorów gospodarki narodowej, a także z polityką zagospodarowania przestrzennego.

1.3. Zasady ochrony środowiska Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627) określa zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów.. Wiodącą zasadą polityki ekologicznej pozostaje zasada zrównoważonego rozwoju, która uzyskała prawo obywatelstwa wśród społeczeństw świata na Konferencji Narodów Zjednoczonych w Rio de Janeiro w 1992 r. Podstawowym założeniem zrównoważonego rozwoju jest takie prowadzenie polityki i działań w poszczególnych sektorach gospodarki i życia społecznego, aby zachować zasoby i walory środowiska w stanie zapewniającym trwałe, nie doznające uszczerbku, możliwości korzystania z nich zarówno przez obecne jak i przyszłe pokolenia, przy jednoczesnym zachowaniu trwałości funkcjonowania procesów przyrodniczych oraz naturalnej różnorodności biologicznej na poziomie krajobrazowym, ekosystemowym, gatunkowym i genowym. Istotą zrównoważonego rozwoju jest równorzędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych, co oznacza konieczność integrowania zagadnień ochrony środowiska z polityką w

7 poszczególnych dziedzinach gospodarki. Zasada zrównoważonego rozwoju powinna być przy realizacji polityki ekologicznej państwa uzupełniona szeregiem zasad pomocniczych i konkretyzujących, które znalazły zastosowanie w rozwiniętych demokracjach. Inna z podstawowych ujętych w II Polityce ekologicznej państwa zasad „Zasada przezorności”, powszechnie stosowana jest w polityce ekologicznej krajów rozwiniętych. Przewiduje ona, że rozwiązywanie pojawiających się problemów powinno następować po "bezpiecznej stronie", tj. że odpowiednie działania powinny być podejmowane już wtedy, gdy pojawia się uzasadnione prawdopodobieństwo, że problem wymaga rozwiązania, a nie dopiero wtedy, gdy istnieje pełne tego naukowe potwierdzenie. Pozwala to unikać zaniechań wynikających z czasochłonnych badań, braku środków lub zachowawczego działania odpowiedzialnych osób bądź instytucji. Związana z „zasadą przezorności” „zasada wysokiego poziomu ochrony środowiska” zakłada, że stosowanie zasad prewencji i przezorności powinno być ukierunkowane na wysoki i bezpieczny dla zdrowia ludzkiego poziom ochrony środowiska. „Zasada integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi” wynika z konstytucyjnej zasady zintegrowanego rozwoju i skutkuje niżej wymienionymi zasadami prewencji (w tym ideą likwidacji zanieczyszczeń u źródła), przezorności i wysokiego poziomu ochrony środowiska. W praktyce oznacza ona uwzględnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi. Ważnym warunkiem skuteczności działań na rzecz zrównoważonego rozwoju jest przyjęcie „zasady równego dostępu do środowiska przyrodniczego”. Powyższe zasady skutkować powinny stymulowaniem w ramach nowej polityki ekologicznej państwa następujących procesów: rozszerzania i umacniania możliwości odtwarzania się zasobów odnawialnych oraz rewitalizacji i renaturalizacji zdegradowanych ekosystemów, racjonalnego korzystania z zasobów nieodnawialnych i dążenia do ich zastępowania dostępnymi substytutami; stopniowego eliminowania z użytkowania substancji niebezpiecznych dla środowiska); ograniczania skali uciążliwości działalności gospodarczej dla środowiska i nie przekraczania granic jego odporności, zwiększenia bezpieczeństwa prowadzenia procesów z udziałem materiałów niebezpiecznych i ograniczenia występowania oraz skutków zagrożeń środowiska o charakterze nadzwyczajnym; stałej ochrony i odtwarzania, m.in. na poziomie krajobrazowym, ekosystemowym, gatunkowym, przy tworzeniu podmiotom gospodarczym warunków do uczciwej konkurencji w sferze dostępu do ograniczonych

8 zasobów środowiska i możliwości odprowadzania zanieczyszczeń, usprawniania procesów podejmowa nia decyzji dotyczących środowiska, zwłaszcza na szczeblu lokalnym, w tym stymulowania udziału społecznego w tych procesach, dążenia do zapewnienia poczucia bezpieczeństwa ekologicznego poszczególnym jednostkom i grupom społecznym (tworzenia warunków sprzyjających zdrowiu fizycznemu, psychicznemu i społecznemu, w tym poprzez kultywowanie więzi lokalnych). Zasada uspołecznienia polityki ekologicznej będzie realizowana poprzez stworzenie instytucjonalnych, prawnych i materialnych warunków do udziału obywateli, grup społecznych i organizacji pozarządowych w procesie kształtowania modelu zrównoważonego rozwoju, przy jednoczesnym rozwoju edukacji ekologicznej, rozbudzaniu świadomości i wrażliwości ekologicznej oraz kształtowaniu nowej etyki zachowań wobec środowiska. Proces ten będzie przebiegał z wykorzystaniem mechanizmów i zaleceń wynikających z "Konwencji w sprawie dostępu do informacji, udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji i dostępu do procedur sądowych w sprawach dotyczących środowiska". W związku z przekształceniem polskiej gospodarki w gospodarkę rynkową, w polityce gospodarczej i polityce ochrony środowiska będzie umacniana zasada "zanieczyszczający płaci". Oznaczać to będzie złożenie pełnej odpowiedzialności, w tym materialnej, za skutki zanieczyszczania i stwarzania innych zagrożeń dla środowiska na sprawcę, tj. na jednostki użytkujące zasoby środowiska. Głównym zagrożeniem dla środowiska Polski nadal pozostaje zbyt duża emisja, a także nadmierna koncentracja lub natężenie, zanieczyszczeń i innych uciążliwości (hałas, promieniowanie) w niektórych rejonach kraju. Strategia przeciwdziałania tej sytuacji będzie oparta o zasadę prewencji, która zakłada, że przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla środowiska powinno być podejmowane na etapie planowania i realizacji przedsięwzięć w oparciu o posiadaną wiedzę, wdrożone procedury ocen oddziaływania na środowisko oraz monitorowanie prowadzonych przedsięwzięć. Oznacza to także, że przy wyborze środków zapobiegawczych oraz sposobów likwidacji skutków określonych procesów lub zdarzeń, a także przy podziale dostępnych środków na ochronę środowiska, preferencje będą uzyskiwały działania usytuowane wyżej w następującym porządku hierarchicznym: - zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń i innych uciążliwości, tj. działanie na rzecz przebudowy modelu produkcji i konsumpcji w kierunku zmniejszania presji na środowisko - w szczególności poprzez stosowanie tzw. najlepszych dostępnych technik (BAT);

9 - recykling, tj. zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk energii, wody i surowców ze ścieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie odpadów zamiast ich składowania; - zintegrowane podejście do ograniczania i likwidacji zanieczyszczeń i zagrożeń, zgodne z zaleceniami Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli (tzw. dyrektywa IPPC); - wprowadzanie prośrodowiskowych systemów zarządzania procesami produkcji i usługami, polegające na systematycznej identyfikacji, a następnie konsekwentnej realizacji celów środowiskowych prowadzących do ograniczania oddziaływań na środowisko i zużywania jego zasobów proporcjonalnie do wielkości produkcji, zgodnie z ogólnoświatowymi i europejskimi wymaganiami w tym zakresie, wyrażonymi m.in. w standardach ISO 14000 i EMAS, programach czystszej produkcji i Responsible Care, itp. Coraz większe znaczenie w polityce ekologicznej państw wysoko rozwiniętych uzyskuje zasada stosowania najlepszych dostępnych technik (BAT), w tym najlepszych i uzasadnionych ekonomicznie, dostępnych technologii. Wdrażanie tej zasady powinno następować zarówno poprzez instrumenty prawne, jak i poprzez inne mechanizmy działania (np. dobrowolne porozumienia, zalecenia, rozwój systemów zarządzania środowiskowego). Stosowana w państwach wysoko rozwiniętych zasada subsydiarności wynika m. in. z Traktatu o Unii Europejskiej i oznacza, iż Unia Europejska podejmuje działania nie należące do jej kompetencji wówczas, gdy cele proponowanych działań nie mogą być osiągnięte przez państwo członkowskie. W polskiej polityce ekologicznej będzie ona oznaczała stopniowe przekazywanie części kompetencji i uprawnień decyzyjnych dotyczących ochrony środowiska na właściwy szczebel regionalny lub lokalny (wojewódzki, powiatowy, gminny), tak, aby był on rozwiązywany na najniższym szczeblu, na którym może zostać skutecznie i efektywnie rozwiązany. W Unii Europejskiej obowiązują i inne zasady, z których treścią zapoznać się można w ogólnie dostępnych dyrektywach. Podawane zapisy mają charakter bardzo ogólny a treść jest bezdyskusyjna. Przykładowo „Zasada skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej” ma zastosowanie do wyboru planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych ochrony środowiska (lub szerzej: przedsięwzięć wymagających

10 nakładów finansowych), a następnie, w trakcie i po zakończeniu ich realizacji - do oceny osiągniętych wyników. W praktyce oznacza ona potrzebę minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu.

Ważną dla realizacji celów polskiej polityki ekologicznej jest stosowana szeroko w Unii Europejskiej zasada klauzul zabezpieczających, która umożliwia państwom członkowskim stosowanie w uzasadnionych przypadkach ostrzejszych środków w porównaniu z wymaganiami wspólnotowego prawa ekologicznego. Stosowanie tej zasady umożliwi realizację wymienionej wyżej zasady regionalizacji oraz stosowanie adekwatnych instrumentów prawnych i ekonomicznych na obszarach silnie przekształconych i zdegradowanych. Zasada ta jest już w pewnym zakresie stosowana w polskiej praktyce zarządzania środowiskiem (np. w formie przyjęcia wzorem Austrii czy Niemiec norm emisji dla niektórych substancji niebezpiecznych, emisja których nie jest dotychczas normowana przez przepisy unijne).

Z przytoczonych wyżej ogólnych zapisów dotyczących polityki ekologicznej państwa wynika, że jedną z podstawowych zasad rozwoju zrównoważonego jest dostosowanie form zagospodarowania do predyspozycji środowiska przyrodniczego tak, aby nie naruszyć równowagi przyrodniczej. Pojęcie „równowagi przyrodniczej”, często występujące m.in. w ustawie „Prawo ochrony środowiska”, bywa róż nie definiowane. W niniejszym opracowaniu przyjęto definicję precyzującą określenie ustawowe następująco: Równowaga przyrodnicza jest to taki stan, w którym na określonym obszarze istnieje równowaga we wzajemnym oddziaływaniu: człowieka, składników przyrody żywej i układu warunków siedliskowych tworzonych przez składniki przyrody nieożywionej. Określanie tych predyspozycji, przydatności terenu do różnych sposobów jego wykorzystania oraz wyznaczanie granic bezpiecznego użytkowania wymaga identyfikacji procesów, struktur i czynników (w tym źródeł i przyczyn przekształceń), które w danym regionie, decydują o strukturze i przebiegu procesów funkcjonowania środowiska przyrodniczego. Podstawą realizacji zasad zrównoważonego rozwoju jest identyfikacja warunków zachowania równowagi, a także określenie zasad i sposobów gospodarowania w środowisku pozwalających nie naruszać podstawowych procesów funkcjonowania przyrody.

11 2. WNIOSKI ZE STRATEGII ROZWOJU WOJ. WIELKOPOLSKIEGO

Z opracowanego przez Zespół pod kierunkiem L.Wojtusiewicz z Akademii Ekonomicznej w Poznaniu przy współpracy z Agencją Rozwoju Regionalnego S.A. w Koninie projektu „Strategii rozwoju województwa wielkopolskiego” wynika, że „województwo wielkopolskie jest systemem złożonym i wewnętrznie zróżnicowanym. Wspomniana „Strategia …” w zakresie ochrony środowiska uwzględniona została w opracowanym przez Arcadis-Ekokonrem Wrocław w 2003 r. „Programie ochrony środowiska dla województwa wielkopolskiego”. Ocena warunków przyrodniczych, społecznych i gospodarczych, istniejących tu aktywów i pasywów (analiza SWOT), uwzględnienie struktury przestrzenno- funkcjonalnej, szacunek przyszłych potrzeb społecznych, wnioski z dotychczasowego przebiegu procesu transformacji społeczno-gospodarczej oraz przemian globalnych i towarzyszącym im wyzwań cywilizacyjno-kulturowych dają podstawę do sformuło- wania wielu celów rozwoju”. Opracowana strategia pozwala na wyciągnięcie szeregu wniosków w odniesieniu do rejonu Konin – Turek. Zaprezentowane zostały w niej ogólne cele rozwoju, w ramach których sformułowane cele generalne oraz cele szczegółowe – pod kątem: - zapewnienia mieszkańcom Wielkopolski możliwie najlepszego poziomu życia, - osiągnięcia możliwie najwyższego poziomu gospodarki, - wzrostu wewnętrznej integracji i istotnej poprawy jakości przestrzeni, oraz - dostosowania potencjału, struktury i organizacji województwa do wyzwań XXI wieku i wymagań jednoczącej się Europy. Cytowana „Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego” zakłada zróżnicowanie powiatów pod względem liczby mieszkańców w czasie, przewiduje ona wzrost ludności w dużych miastach i w powiatach o względnie dobrych obecnie wskaźnikach gospodarczych. Zgodnie z cytowanym przyjętym przez Władze Województwa opracowaniem nadrzędnym celem w zakresie gospodarki zasobami i ochrony przyrody jest skierowanie Wielkopolski na ścieżkę zrównoważonego rozwoju. Za jego konkretyzację uznano zapewnienie mieszkańcom trwałego bezpieczeństwa ekologicznego, czyli przyczynienie się do trwałego podnoszenia jakości życia obecnego i przyszłych pokoleń. W cytowanym dokumencie ujęto osiem niżej wymienionych celów działowych i służącym im przedsięwzięcia. Z uwagi na ich aktualność dla rejonu konińskiego większość z nich przytoczono w całości:

12 CEL 1. Minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach największego oddziaływania na środowisko w skali województwa, w tzw. „gorących miejscach” (hot spots). Realizację tego celu uznano za priorytetową z uwagi na możliwość uzyskania ekoefektów w krótkim czasie gdyż pozwala osiągnąć w najkrótszym czasie największe efekty ekologiczne mierzone redukcją ilości zanieczyszczeń wprowadzanych do środowiska i stopniem zagrożenia dla zdrowia mieszkańców. Do najważniejszych tzw. „gorących punktów” w województwie zaliczono: - Zespół Elektrowni Pątnów-Adamów-Konin traktowany jako grupa emitorów wprowadzających największą ilość zanieczyszczeń do powietrza i jako obiekty silnie przekształcające stosunki wodne oraz grupa największych wytwórców odpadów; - Kopalnie węgla brunatnego w rejonie Konina i Turku stanowiące przyczynę przekształceń powierzchni ziemi, ogromnych przerzutów wód podziemnych do wód powierzchniowych (zwłaszcza jezior) oraz powstawania wielkoprzestrzennych lejów depresyjnych.

CEL 2. Racjonalizacja zużycia energii, surowców i materiałów wraz ze wzrostem udziału wykorzystywanych zasobów odnawialnych.

CEL 3. Zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód, racjonalizacja zużycia wody, zwiększenie zasobów wody w zlewniach oraz ochrona przed powodzią. W zakresie ochrony wód i gospodarki wodnej występuje duża różnorodność problemów, a w konsekwencji potrzeba szczególnie szerokiej palety działań. Z tych powodów problematykę tę ujęto w grupy Zaopatrzenie w wodę: Niewystarczająca jakość wody pitnej, wysokie jej zużycie, nadmierna eksploatacja wód podziemnych w rejonie niektórych ośrodków miejskich, brak zbiorczych ujęć wody i wodociągów w wielu wsiach. Kierunki działań to: modernizacja stacji uzdatniania wody i sieci wodociągowych (minimalizacja strat na przesyle), budowa nowych ujęć wiejskich, maksymalne ograniczenie poboru wód podziemnych do celów przemysłowych, uwzględnienie w cenie wody jej realnej wartości, a w tym potrzebę ochrony jej zasobów. Woda w ekosystemach: Występuje rosnący niedobór wody w ekosystemach w wyniku melioracji odwodnieniowych i intensywnej produkcji rolnej. Niedobór wody jest jednym z głównych czynników ograniczających produkcję rolną. Duży udział powierzchni

13 uszczelnionej wywołuje zaburzenia odpływu wody w miastach. Rośnie niebezpieczeństwo powodzi. Zmniejsza się udział ekosystemów wilgotnych i podmokłych w krajobrazie. Kierunki działań to: modernizacja układów melioracyjnych i ich eksploatacja całkowicie eliminująca jednostronne odwodnienia, upowszechnienie lokalnych rozwiązań odbioru wód deszczowych na terenach o mniej zwartej zabudowie oraz rozwijanie małej retencji, zwłaszcza na wysoczyznach i w celu budowy deszczowni na terenach o intensywnej produkcji roślinnej, z uwzględnieniem wymogów ochrony biotopów wilgotnych i podmokłych. W zakresie przedsięwzięć przeciwpowodziowych niezbędne są działania prewencyjne obejmujące zwiększenie pojemności retencyjnej zlewni oraz opóźnienie odpływu. Wśród przedsięwzięć zapobiegawczych najistotniejsze powinno być to wyznaczenie terenów dolinnych, przeznaczonych do zalania w sytuacji zagrożenia skupisk ludzkich oraz budowa zbiornika retencyjnego dla ochrony Kalisza. Ochrona wód: Brak dostatecznie uporządkowanej gospodarki ściekowej w Poznaniu i innych miastach, żywiołowe pozbywanie się ścieków w dominującej części wsi, brak systemu racjonalnego wykorzystania gnojowicy jako nawozu, rolnicze zanieczyszczenia obszarowe. Kierunki działań to: stworzenie i realizacja programów porządkowania gospodarki ściekowej w miastach z uwzględnieniem racjonalizacji zużycia wody, minimalizowania dopływu wód gruntowych i włączenia rejonów peryferyjnych i sąsiednich miejscowości, wprowadzenie systemu opłat za ścieki w zależności od wprowadzanego ładunku zanieczyszczeń. Budowa oczyszczalni o wielkości powyżej 2000 RLM (równoważna liczba mieszkańców) oraz kanalizacji. Przy zabudowie rozproszonej stosowanie rozwiązań indywidualnych. Racjonalizacja dawek gnojowicy poprzez budowę odpowiednio dużych zbiorników naziemnych, stosowanie maszyn rozprowadzających i skuteczny nadzór administracyjny.

CEL 4. Zapewnienie wysokiej jakości powietrza, redukcja emisji tzw. gazów cieplarnianych i niszczących warstwę ozonową, zminimalizowanie uciążliwego hałasu w środowisku i ochrona przed polem elektro-magnetycznym., Główne problemy w zakresie jakości powietrza to: emisja zanieczyszczeń z ZE PAK Pątnów-Adamów-Konin oraz innych dużych emitorów energetycznych, emisja z niskich emitorów na terenach o intensywnej zabudowie, uciążliwa emisja spalin i hałasu komunikacyjnego. Wśród podstawowych kierunków działań służących realizacji celu należy uwzględnić następujące: modernizację dużych instalacji energetycznych, w tym budowę i właściwą eksploatację instalacji odsiarczania oraz odpylania, wykorzystywanie w rosnącym stopniu

14 niekonwencjonalnych źródeł energii i zasobów odnawialnych do produkcji energii, upowszechnienie paliw niskoemisyjnych, dążenie do zintegrowania gospodarki energetycznej w miastach poprzez szerokie wykorzystywanie do celów komunalnych i w instytucjach publicznych ciepła odpadowego z elektrociepłowni i kotłowni zakładowych, uatrakcyjnienie komunikacji zbiorowej, eliminowanie ruchu tranzytowego z obszarów o gęstej zabudowie, egzekwowanie reżimów emisji spalin przez pojazdy, budowa ekranów akustycznych.

CEL 5. Ochrona powierzchni ziemi, w tym powierzchni biologicznie czynnej i gleb przed degradacją. Podstawowe problemy wiążą się z eksploatacją kopalin, wpływem rolnictwa, rosnącym udziałem powierzchni uszczelnionej w wyniku inwestycji budowlanych i drogowych oraz gromadzeniem odpadów bez właściwego zabezpieczenia. Wśród najważniejszych przejawów przekształcenia i degradacji powierzchni ziemi można wymienić: kopalnictwo węgla brunatnego – odkrywki, zwałowiska zewnętrzne, obniżenia końcowe, eksploatację kopalin pospolitych – rosnąca presja na udostępnianie coraz to nowych złóż i słaby postęp prac rekultywacyjnych; gleby - erozja wietrzna i wodna, spadek zawarto ści próchnicy, kontaminacja, zakwaszenie; tereny zurbanizowane – rosnący udział powierzchni uszczelnionej, kontaminacja, przemieszczanie mas ziemnych, przekształcenia powierzchni; gromadzenie odpadów bez należytych zabezpieczeń.

CEL 6. Zminimalizowanie ilości wytwarzanych odpadów oraz wdrożenie nowoczesnego systemu ich wykorzystania i unieszkodliwiania.

CEL 7. Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem georóżno- rodności i bioróżnorodności oraz rozwoju zasobów leśnych.

CEL 8. Ochrona przed nadzwyczajnymi zagrożeniami środowiska oraz sprostanie nowym wyzwaniom tj. zapewnienie bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego.

Z obiektów infrastruktury w „Strategii rozwoju województwa wielkopolskiego” preferowana jest budowa autostrady A-2, w pierwszym okresie na odcinku Świecko - Konin z obwodnicą Poznania. Proponowana jest też modernizacja lotniska Ławica oraz budowa w rejonie Poznania Stacji Unieszkodliwiania Odpadów Niebezpiecznych.

15 W niniejszym „Programie ochrony środowiska dla województwa wielkopolskiego” uwzględniono ponadto najnowsze dokumenty dotyczące ochrony środowiska i gospodarki wodnej, które wydane zostały w II połowie 2003 r., między innymi: - Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (Ministerstwo Środowiska, 18 grudzień 2003 r.) oraz rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 września 2003 r. w sprawie późniejszych terminów do uzyskania pozwolenia zintegrowanego (Dz. U. 03.177.1736 z dnia 14 października 2003 r

16 3. CHARAKTERYSTYKA POWIATU KONIŃSKIEGO

3.1. Dane ogólne. Powiat koniński położony jest na wschodnich krańcach województwa wielkopolskiego. Został on utworzony 1 stycznia 1999 r. Sąsiaduje z pięcioma powiatami województwa wielkopolskiego (pow. pow. słupecki, pleszewski, kaliski, turecki i kolski) oraz z trzema powiatami w województwie kujawsko-pomorskim (pow. pow. radziejowski, inowrocławski i mogileński)..

Powiat koniński składa się z 14 gmin. Pięć z nich to gminy miejsko-wiejskie – Golina, Kleczew, Rychwał, Sompolno i Ślesin. Pozostałe dziewięć to gminy wiejskie – Grodziec, Kazimierz Biskupi, Kramsk, Krzymów, Rzgów, Skulsk, Stare Miasto, Wierzbinek i Wilczyn. Należy do największych pod względem obszaru i powierzchni powiatów w województwie, zajmuje on łącznie powierzchnię 1.578,7 km2. 30 czerwca 2002 r. zamieszkiwało na jego terenie, wg danych ze spisu powszechnego 121.472 osób, z czego w miastach 17.511. Na omawianym terenie jest odrębna jednostka na prawach powiatu grodzkiego, liczące ok. 82 tys. mieszkańców miasto Konin.

GMINY POWIATU:

- Golina - Grodziec - Kazimierz Biskupi - Kleczew - Konin - miasto - Kramsk - Krzymów - Rychwał - Rzgów - Skulsk - Sompolno - Stare Miasto - Wierzbinek - Wilczyn - Ślesin

17 W Tabeli 3.1. podano ogólne dane GUS odnośnie zaludnienia poszczególnych gmin, w kolumnach 2-4 wg stanu na dzień 31 grudzień 2001 r., w kolumnach 5-7 wg danych ze spisu powszechnego na dzień 30 czerwiec 2002 r. Różnice w danych w odniesieniu do miasta Konina i niektórych gmin m.in. Goliny, Kleczewa i Starego Miasta są znaczne.

Tabela 3.1. Ludność miasta Konina i gmin powiatu konińskiego.

Powiat/Miasto/Gmina 31.XII.2001 r. 31.XII.2002 r Ogółem Miasto Wieś Ogółem Miasto Wieś 1 2 3 4 5 6 7 Miasto Konin 83.377 83.377 - 82.177 82.177 - Powiat Koniński 121.740 17.394 104.346 121.803 17.619 17.619 - Miasto i Gmina Golina 11.411 4.378 7.033 11.224 4.381 6.843 - Miasto i Gmina Kleczew 9.875 4.087 5.788 9.704 4.120 5.584 - Miasto i Gmina.Rychwał 8.409 2.289 6.120 8.395 2.373 6.022 - Miasto i Gmina Sompolno 10.588 3.652 6.936 10.564 3.673 6.891 - Miasto i Gmina Ślesin 12.964 2.988 9.976 13.136 3.072 10.064 - Gmina Grodziec 5.291 - 5.291 5.316 - 5.316 - Gmina Kazimierz Biskupi 9.818 - 9.818 9.957 - 9.957 - Gmina Kramsk 9.985 - 9.985 9.907 - 9.907 - Gmina Krzymów 6.888 - 6.888 6.887 - 6.887 - Gmina Rzgów 6.806 - 6.806 6.784 - 6.784 - Gmina Skulsk 6.133 - 6.133 6.128 - 6.128 - Gmina Stare Miasto 9.412 - 9.412 9.693 - 9.693 - Gmina Wierzbinek 7.813 - 7.813 7.710 - 7.710 - Gmina Wilczyn 6.347 - 6.347 6.398 - 6.398

Przez teren powiatu i przez miasto Konin przebiegają ze wschodu na zachód; - droga międzynarodowa E30 wraz z odcinkiem autostrady A-2 oraz - magistrala kolejowa Berlin – Warszawa - Brześć. W kierunku północ-południe przebiega droga wojewódzka Inowrocław – Kalisz. Ponadto przez północno-wschodni skrawek powiatu przebiega magistrala kolejowa Katowice – Karsznice – Bydgoszcz- Gdynia. Przez Konin i kilka gmin powiatu konińskiego przepływa rzeka Warta, która ma połączenie od Konina Kanałem Ślesińskim przez Jezioro Gopło z rzeką Noteć.

3.2. Ukształtowanie terenu i struktura zagospodarowania ziemi Istnieją zasadnicze różnice w ukształtowaniu terenu powiatu pomiędzy jego częścią północną i południową. Linią rozgraniczającą jest linia rzeki Warty

18 Generalnie tereny całego powiatu można zaliczyć do równinnych z niewielkimi wzniesieniami pagórkowatymi. Wzniesienia te w zdecydowanej większości można zaobserwować w północnej części powiatu. Ma to odzwierciedlenie w wartościach rzędnych bezwzględnych, które wynoszą w tej części od 100 do 120 m n.p.m. Różnica między najniżej położonymi obszarami powiatu – dolina rzeki Warty (ok. 80 m n.p.m.) a najwyżej położonym punktem – Złotą Górą (ok. 191 m n.p.m.) wynosi ponad 111 m. W związku z eksploatowaniem złóż węgla brunatnego na terenie powiatu, głównie na obszarze gmin Kazimierz Biskupi, Kleczew, Ślesin i Sompolno występują tam duże wklęsłe i wypukłe formy antropogeniczne. Są to głównie odkrywki a także zwałowiska odkładów. Dla ścisłoeści nal ży podkreślić, zasoby że węgla brunatnego występują i w innych gminach powiatu, co zostało szerzej omówione w dalszej części opracowania. Część północna leżąca na obszarze Pojezierza Kujawskiego położona jest w granicach zasięgu ostatniego zlodowacenia, co warunkuje istnienie określonych form geomorfo- logicznych i glebowych. Naturalny krajobraz można zaliczyć do rodzaju dolinnego z elementami młodoglacjalnymi. Można tu wyróżnić tarasy zalewowe den dolinowych oraz równinno morenowe. Także w tej części znajdują się jeziora, z których wiele ma powierzchnię przekraczającą 50 ha. Najbardziej znane są jeziora; Pątnowskie, Gosławskie, Ślesińskie, Licheńskie, Wąsowskie), rzeka Warta oraz Kanał Ślesiński łączący Wartę przez Jezioro Gopło z Notecią. Część południowa powiatu leżąca na Nizinie Środkowopolskiej charakteryzuje się występowaniem równin denudacyjnych lub akumulacyjnych o małym nachyleniu. Istniejąca sieć rzeczna jest niezbyt gęsta.

Pomiędzy poszczególnymi gminami powiatu konińskiego występują duże różnice w zakresie zagospodarowania terenu, co w dużym stopniu spowodowane jest wyłączeniem z produkcji dużych areałów ziemi w związku z funkcjonowaniem odkrywek KWB „Konin” S.A. Różnice te zmieniają się w czasie na skutek zajmowania przez przemysł wydobywczy nowych terenów oraz prowadzenia przez KWB „Konin” procesów rekultywacyjnych. Dane nt powierzchni i użytkowania gruntów w poszczególnych gminach zamieszczono poniżej w Tabeli 3.2.

19 Tabela 3.2. Miasto Konin i powiat koniński. Powierzchnia i użytkowanie gruntów. Stan na dzień 30.06.2001 r.(wg Urzędu Statystycznego w Poznaniu „Ważniejsze dane o gminach województwa wielkopolskiego” Poznań 2003 r.)

Użytki rolne, [ha] Powierz Razem Grunty Sady Łąki Lasy Pozos- Wyszczególnienie chnia Orne i past- tałe [ha] wiska Miasto Konin 8.168 3.364 2.490 26 848 453 4.351 Powiat Koniński 157.871 111.637 88.590 1.135 21.912 25.263 20.971 - Gmina Golina 9.905 8.233 6.100 52 2.081 751 921 - Gmina Grodziec 11.772 6.537 4.711 16 1.810 4.413 822 - Gm. Kazimierz Biskupi 10.796 4.741 4.273 18 450 2.860 3.195 - Gm. Kleczew 11.012 8.296 7.774 37 485 151 2.565 - Gm. Kramsk 13.178 9.965 5.059 29 4.877 1.634 1.579 - Gm. Krzymów 9.268 6.048 3.836 29 2.183 2.379 841 - Gm. Rychwał 11.782 9.325 7.427 36 1.862 1.765 692 - Gm. Rzgów 10.468 7.437 5.139 8 2.290 2.087 944 - Gm. Skulsk 8.486 6.621 5.978 41 602 546 1.319 - Gm. Sompolno 13.736 10.027 8.348 428 1.251 1.597 2.112 - Gm. Stare Miasto 9.782 7.474 5.853 10 1.611 1.401 907 - Gm. Ślesin 14.569 8.570 7.956 90 524 3.128 2.871 - Gm. Wierzbinek 14.805 11.975 10.190 314 1.471 1.693 1.137 - Gm. Wilczyn 8.312 6.388 5.946 27 415 858 1.066

W porównaniu ze stanem z dnia 30 czerwca 1996 r. w wielu gminach powiatu konińskiego nastąpiły duże zmiany w strukturze zagospodarowania terenu. Powierzchnia lasów w obrębie powiatu zwiększyła się w okresie 1996-2001 z 15,7 do 16,0 %. W kilku gminach przyrosty powierzchni leśnej w tym czasie były znacznie większe, np. w gminie Ślesin powierzchnia lasów wzrosła z 14,2 do 21,5 % a w gminie Kazimierz Biskupi z 25,9 do 26,5%. Z danych zamieszczonych w Tabeli 3.2a wynika, że najmniejszy odsetek terenów użytkowanych rolniczo znajduje się w gminach, na terenie których metodą odkrywkową wydobywany jest węgiel brunatny. Duże różnice występują też w zalesieniu poszczególnych gmin i w procentowym udziale ich powierzchni - łąk i pastwisk. Na terenie powiatu nie występują większe obszary leśne. Istniejące kompleksy w zdecydowanej większości wchodzą w skład obszarów chronionych. Lasy stanowią zaledwie 16,2 % powierzchni terenu powiatu, co stanowi ok. 55 % średniej krajowej. Taka sytuacja wpływa także ujemnie na warunki prowadzenia gospodarki rolnej – mniejsza retencyjność, występowanie procesów stepowienia.

20 Tabela 3.2a. Miasto Konin i powiat koniński. Powierzchnia i użytkowanie gruntów. Stan na dzień 30.06.2001 r.(wg Urzędu Statystycznego w Poznaniu „Ważniejsze dane o gminach województwa wielkopolskiego” Poznań 2003 r.)

Użytki rolne Powierz Razem Grunty sady Łąki i Lasy Pozostałe Wyszczególnienie chnia Orne pastwiska [ha] w % powierzchni ogólnej Miasto Konin 8.168 41,2 30,5 0.3 10,4 1,0 57,8 Powiat Koniński *) 157.871 70,7 56,1 0,7 13,9 16,0 13,3 - Gmina Golina 9.905 83,1 61,6 0,5 21,0 7.6 9,3 - Gmina Grodziec 11.772 55,6 40,0 0,1 15,4 37,5 7,0 - Gm. Kazimierz Biskupi 10.796 43,9 39,6 0,2 4,2 26,5 29,6 - Gm. Kleczew 11.012 75,3 70,6 0,3 4,4 1,4 23,3 - Gm. Kramsk 13.178 75,6 38,4 0,2 37,0 12,4 12,0 - Gm. Krzymów 9.268 65,3 41,4 0,32 23,6 25,7 9,1 - Gm. Rychwał 11.782 79,1 63,0 0,3 15,8 15,0 5,9 - Gm. Rzgów 10.468 71,0 49,1 0,1 21,9 19,9 9,1 - Gm. Skulsk 8.486 78,0 70,4 0,5 7,1 6,4 15,6 - Gm. Sompolno 13.736 73,0 60,8 3,1 9,1 11,6 15,4 - Gm. Stare Miasto 9.782 76,4 59,8 0,1 16,5 14,3 9,3 - Gm. Ślesin 14.569 58,8 54,6 0,6 3,6 21,5 19,7 - Gm. Wierzbinek 14.805 80,9 68,9 2,1 9,9 11,4 7,7 - Gm. Wilczyn 8.312 76,9 71,6 0,4 5,0 10,3 12,8

3.3. Rolnictwo i przetwórstwo rolno-spożywcze

Pod względem litologii na całym obszarze powiatu występują utwory czwartorzędowe takie jak: gliny morenowe, piaski i żwiry rzeczne, osady eoliczne, mułki i iły zastoiskowe. Większe przestrzenie zajmują gleby rdzawe, należące do gleb bielicowoziemnych, rozprzestrzenione na piaskach niewęglanowych, dosyć zasobnych w glinokrzemiany. Są to gleby kwaśne o pH w górnych warstwach na poziomie 4,5. Cechą tych gleb jest istnienie nierozpuszczalnych kompleksów żelaza i glinu z kwasami próchniczymi. Posiadają charakterystyczne rdzawe zabarwienie. Gleby murszaste i torfowe występują w postaci różnych wielkości płatów rozrzuconych po całym obszarze doliny Warty. Mady skupione są głównie w dolinie rzeki Warty. Jakość gleb powiatu jest wyraźnie niska. Ponad 71 % stanowią gleby niskich klas bonitacyjnych tj. V, VI. Na podstawie informacji uzyskanych z poszczególnych gmin w Tabeli 3.3 zamieszczono dane na temat klas bonitacyjnych gleb.

21 Tabela 3.3. Zestawienie klas gleb na terenie powiatu konińskiego1)

Powierzchnia według klas bonitacyjnych [ha] Gmina II IIIa IIIb IVa IVb V VI Viz Golina - 1.185 2.124 2.148 2.895 Kleczew - - - przewaga - - Rychwał b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Sompolno - 194 858 2.693 1.355 3.565 1.300 504 Ślesin b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Grodziec - 8,2 117 2.400 3.960 Kazimierz Biskupi - 76 499 1.496 794 1.104 576 66 Kramsk - - - Przewaga Krzymów - 53 725 2.475 2.201 257 Rzgów - - 7.437 3.031 Skulsk b.d. Stare Miasto b.d. Wierzbinek 25 454 914 1.687 2.134 3.477 3.695 109 Wilczyn 33 767 1.138 1.890 673 1.138 535 9

1) według danych gmin

Warunki mechaniczne i chemiczne gleby są niekorzystne dla prowadzenia intensywnej produkcji rolniczej i wymagają zwiększonych nakładów na polepszanie tych właściwości. Analiza udziału tych gleb w poszczególnych gminach wskazuje na konieczność podejmowania decyzji o stopniowym ich wyłączeniu z produkcji rolniczej i przeznaczeniu na inne – pozarolnicze cele, np. zalesianie. Na terenie powiatu mimo słabych jakościowo gleb dominuje typowa gospodarka rolna. Według danych Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Poznaniu (2003 r) użytki zajmują powierzchnię 111.637. ha, co stanowi ponad 70 % gruntów powiatu, w tym areale 88,5 tys. ha to grunty orne. Ze względu na słabą jakość gleb, głównymi prowadzonymi tu uprawami są zboża oraz ziemniaki. Uzyskiwane plony są poniżej średniej dla całego kraju. Na ilości uzyskiwanych plonów mają wpływ nie tylko słabsze gleby. Nie bez znaczenia są także warunki klimatyczne i powiązane z tym stosunki wodne – gorsze niż w pozostałych regionach województwa wielkopolskiego. Uzyskiwaniu dobrych plonów nie sprzyja także znaczne rozdrobnienie gospodarstw rolnych. Gospodarstwa o powierzchni od 1,0 do 5 ha stanowią blisko połowę wszystkich gospodarstw a przeciętna wielkość gospodarstwa wynosi powyżej 8 ha.

22 3.4. Przemysł Bogate złoża węgla brunatnego są podstawą do prowadzenia wydobycia go na skalę przemysłową. Na terenie powiatu jest to największa i praktycznie jedyna działalność gospodarcza (na dużą skalę). Ma to istotne zaznaczenie, bowiem złoża występują praktycznie tylko na terenie czterech gmin. Największymi zakładami przemysłowymi na terenie powiatu są: - KWB Konin S.A. w Kleczewie, - GALWA-MET w Brzeźnie, - Fabryka Kartonów „KAPPA” w Modle Królewskiej, - Wytwórnia Mas Bitumicznych w Głodnie (gm. Krzymów), - Wytwórnia Mas Bitumicznych w Żdżarach (gm. Stare Miasto), - „Wienerberger -Honoratka” Ceramika Budowlana S.A. w Honoratce, - PPUH „Derbut” i PPHU „But-s” w Golinie.

3.5. Infrastruktura Zgodnie z dostępnymi danymi większość gmin powiatu posiada własne oczyszczalnie ścieków. Wyjątkami są tylko gminy: Grodziec, Krzymów i Wierzbinek, na terenie których są tylko małe oczyszczalnie przy istniejących tam szkołach podstawowych. Ponadto obok dużych zbiorczych oczyszczalni, na terenie kilku gmin istnieje szereg oczyszczalni przyzagrodowych. Mimo znacznych przepustowości i możliwości oczyszczania większych ilości ścieków moce przerobowe oczyszczalni nie są w pełni wykorzystane, wg szacunków poniżej 50%. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest niedostateczna długość sieci kanalizacji sanitarnej.Ze względu na rozdrobnienie zabudowy na obszarach niektórych gmin nie wszystkie wsie są zwodociągowane. Z podobnych powodów słabo rozwinięta jest sieć gazowa. Występuje ona głównie na terenie powiatu w miastach. Słabo rozwinięta sieć gazowa powoduje, że na omawianym terenie dominuje indywidualne ogrzewanie węglowe. Na terenie powiatu eksploatowanych jest 10 składowisk odpadów. Są to składowiska w Kleczewie (gmina Kleczew), w Rychwale (gmina Rychwał), w Sompolnie (gmina Sompolno), w Goraninie (gmina Ślesin), w Nieświatowie (gmina Kazimierz Biskupi), w Podgórzu (gmina Kramsk), w Rzgowie (gmina Rzgów), w Mielnicy Dużej (gmina Skulsk), w Zielonce (gmina Wierzbinek) i w rejonie m. Kownaty (gmina Wilczyn). Część gmin wywozi swoje odpady komunale także na

23 składowisko MZGOK zlokalizowane w Koninie przy ulicy Sulańskiej, z którego korzystają w ramach istniejącego Międzygminnego Związku „Koniński Region Komunalny”. W gminie Krzymów w rejonie miejscowości Hiszpania znajdował się mogilnik Odpady pestycydowe zostały wybrane a teren zrekultywowany. Bliższe dane na jego temat podano w opracowaniu „Plan gospodarki odpadami dla powiatu konińskiego”.

3.6. Charakterystyka elementów przyrody nieożywionej Budowa geologiczna Teren powiatu pod względem strukturalnym leży w obrębie Niecki Łódzkiej należącej do Antyklinorium Kujawsko-Pomorskiego. Obszar ten cechuje wspólne zaleganie trzeciorzędu i kredy jako efekt wypiętrzenia antyklinorium oraz defałdujących i post-organicznych ruchów, które trwały jeszcze w trzeciorzędzie. Niecka Łódzka jest najwyżej wyniesiona ze wszystkich jednostek strukturalnych Kujaw i jej powierzchnia mezozoiczna jest najbardziej zróżnicowana hipsometrycznie w wyniku ruchów tektonicznych (epejrogenicznych). Powierzchnia podtrzeciorzędowa. Elewacja konińska posiada pewne elementy rzeźby niższego rzędu. Urzeźbione zostało zbocze większego wzniesienia podtrzecio- rzędowego, którego kulminacja przypada w dolinach Łodzi, Zduńskiej Woli i Pabianic (maks. 143 m npm). Stąd teren obniża się w kierunku północnym i zachodnim. W obrębie powiatu najwyższe wzniesienie znajduje się nad Wartą na wschód od Konina (80 m npm), skąd obserwuje się systematyczne obniżanie się powierzchni pod- trzeciorzędowej, zgodnie z nachyleniem zbocza w kierunku północnym i zachodnim, gdzie w okolicach Ślesina kreda zalega na poziomie morza. Powierzchnia podtrzeciorzędowa zbudowana jest z osadów kredy górnej piętra mastrycht, składających się w 40 % z wapieni marglistych i w 25 % z kredy piszącej. Poza tym występują również margle, wapienie i opoki. Powierzchnia poczwartorzędowa. Na powierzchni kredy zostały złożone utwory trzeciorzędowe reprezentowane przez osady miocenu i pliocenu. Osady miocenu wykształtowane zostały we frakcji burowęglowej reprezentowanej przez węgiel brunatny i szare piaski, a rzadko przez brązowe iły mioceńskie i mułki. Węgiel brunatny przykryty został pokładem iłów plioceńskich. Powierzchnia utworów trzeciorzędowych

24 nie zachowała swego wyrównanego charakteru, ale została urozmaicona licznymi formami dolinowymi. Obecnie kumulacja podłoża podczwartorzędowego znajduje się w północnych dzielnicach Konina, skąd z nachyleniem Wału Turecko-Gnieźnieńskiego podłoże to opada w kierunku północnym i zachodnim. W północnej części powiatu występują dwie formy wklęsłe o znacznej głębokości w charakterze dolin z maksymalnym obniżeniem sięgającym 20 m n.p.m. W dnie spotyka się osady kredowe. W dolinie Warty osady trzeciorzędowe nie występują. Utwory czwartorzędowe. Osady czwartorzędowe wykazują znaczne zróżnicowanie ilościowe i terytorialne. Charakterystyczne jest znaczne nagromadzenie ich w postaci piasków i mułów w rozdęciach erozyjnych sięgające miąższości 90 m. Wypełnienie wspomnianych rozcięć przez osady lądolodu nie jest jednakowe i różni się miąższością oraz litologią osadów. Centralna część badanego obszaru wykazuje stosunkowo nieznaczne i równomierne zasypanie osadami czwartorzędowymi w granicach 10-30 m. Są to piaski, żwiry i gliny. Najmniejszą miąższość czwartorzędu obserwuje się w dolinie Warty pod Koninem, gdzie powierzchnia mezozoiczna od powierzchni terenu oddzielona jest jedynie 3 metrową warstwą piasków różnoziarnistych oraz mad. W okolicach Konina w dnie Pradoliny Warty prawie na całej przestrzeni obserwuje się brak osadów czwarto-, a także trzeciorzędowych, a tym samym brak osadów nieprzepuszczalnych: glin morenowych i iłów plioceńskich, które zatrzymywałyby infiltrujące wody z koryta Warty. (L.Kozacki, 1972 r). W tej sytuacji woda z koryta rzeki infiltruje w piaski wyścielające Pradolinę; jedynym poziomem nieprzepuszczalnym jest, opadająca ku zachodowi, powierzchnia kredowa. Dopiero w pobliżu Pyzdr, w podłożu Pradoliny występuje wyżej położony poziom nieprzepuszczalny, który stanowią iły plioceńskie. Warunki hydrogeologiczne. Teren powiatu konińskiego zgodnie z hydrogeologicznym podziałem kraju znajduje się w makroregionie zachodnim Niżu Polskiego – regionie wielkopolskim. Można tu wyróżnić 3 piętra wodonośne: czwartorzędowe, trzeciorzędowe i kredowe. Utwory czwarto i trzeciorzędowe rozdzielone są warstwami iłów poznańskich i glin zwałowych. Na części powiatu znajdują się dwa zbiorniki Turek-Konin-Koło i Pradolina zaliczane do Głównych Zbiorników Wód Podziemnych w Wielkopolsce. Ich szacunkowe zasoby eksploatacyjne ocenia się odpowiednio na 240 i 465 tys. m3/d. Mimo dość znacznych zasobów wodnych na wielkość tych zasobów duży wpływ mają, poza wykorzystaniem

25 do celów komunalnych, także wykorzystywanie ich do celów przemysłowych (przemysł wydobywczy). Utwory czwartorzędowe charakteryzują się występowaniem zasobów wodnych w zdecydowanej większości w piaskach, żwirach rzecznych i wodnolodowcowych. Wody w tych warstwach mają układ piętrowy. Miąższość tych warstw waha się od kilku do 60 m, przy czym średnio wynosi ona 10-25 m. Są one eksploatowane na terenie całego powiatu. Są to jednak wody o średniej i niskiej jakości. W związku z przemysłową eksploatacją złóż węgla brunatnego na obszarze gmin, których istnieją odkrywki stosunki, wodne poziomu czwartorzędowego wielokrotnie są zachwiane. Wody trzeciorzędowe są stosunkowo obfite. Tworzą je ilaste utwory pliocenu oraz mioceńskie piaski drobno i średnioziarniste. Cechą charakterystyczną tego poziomu na terenie powiatu konińskiego jest częste jego zanieczyszczanie domieszkami węgla brunatnego. Z danych uzyskanych w Delegaturze Urzędu Wojewódzkiego w Koninie wynika, że w obrębie powiatu konińskiego wody trzeciorzędowe występują na różnych głębokościach, przeważnie nie przekraczających 100 m ppt. Przykładowo w gm. Rychwał występują one na głębokości 46,5-90,5 m ppt a w gm. Wilczyn 62,0- 103,5 m ppt. Wody kredowe można zaobserwować w szczelinach i spękaniach wśród utworów marglisto-wapiennych. Wody tego poziomu stanowią główny poziom użytkowy powiatu konińskiego. Występuje on najczęściej na głębokości 50-100 m. Wody w utworach kredowych mają charakter napięty z wyjątkiem obszarów w pradolinie Warty. W gminie Rzgów wody te eksploatowane są z poziomu od około 40 do 100 m ppt.

Wody geotermalne. Na południe od miejscowości Mrówki, położonej między jeziorami Kownackim a Wilczyńskim odwiercono otwór, który umownie oznakowano jako„Wilczyn IFGH-1”, w którym stwierdzono występowanie wód geotermalnych. Nawiercone zostały one w utworach kredy górnej na głębokości 2571 m ppt, a ustabilizowały się na głębokości 89 m ppt. Temperatura wypływu wynosi +64C. Wody geotermalne stwierdzono też w otworze „ Ślesin IGH-1” w rejonie miejscowości Głębokie. Ujęcie charakteryzowało się ustabilizowanym zwierciadłem na głębokości 73 m i wydajnością ujęcia 16,6 m3/h i temperaturą przy wypływie +49 oC

26 3 Są to wody średnio zmineralizowane od 6,8 do 8,7 g/dcm , typu chlorkowo- sodowo- 0 jodkowo- bromkowe o temperaturze na wypływie od 49 do 70 C. Do tej pory w rejonie konińskim żadne ujęcie wód termalnych nie zostało zagospodarowane. Najbardziej zaawansowane są tu prace w Uniejowie (pow. Poddębice), wykonane zostały tam trzy otwory o gł. od 2031 do 2254 m ppt z zamiarem eksploatacji wód w układzie zamkniętym. Wyniki możliwości zatłaczania wód do otworów potwierdziły konieczność wykonania czwartego otworu, co do tej pory nie zostało zrealizowane ze względów finansowych. Na pozostałych otworach nie podjęto dodatkowych prac geologicznych.

3.7. Zasoby naturalne W powiecie konińskim występują następujące kopaliny: - kruszywo naturalne, surowce ilaste, różnego rodzaju piaski kwarcowe, - węgle brunatne i torfy. Kruszywo naturalne czyli piaski i pospółki ze względu na płytkie zaleganie jest najlepiej rozpoznane na obszarze powiatu. Wg „Bilansu zasobów kopalin i wód podziemnych wg stanu na dzień 31.grudzień 2002 r.” [PIG Warszawa 2003 r.] na terenie powiatu 31.12.1999 r. udokumentowanych było 37 złóż o łącznych zasobach bilansowych ok. 40,4 mln ton. Najwięcej złóż jest w gminie Krzymów. W 2002 r. Starosta koniński wydał 5 koncesji na eksploatację złóż, w 2003 r. jedną koncesję. Niezależnie wojewoda wydał dwie koncesje. W Tabeli 3.4. zamieszczono dane z ww. „Bilansu zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce …”, które mają odniesienie do zasobów złóż na terenie powiatu konińskiego. Na podstawie informacji o ilości wydobytej kopaliny, przekazanych przez użytkowników złóż, ustalana jest wysokość opłat eksploatacyjnych.

Tabela 3.4. Powiat koniński. Bilans surowców mineralnych (31.12.2002 r), [tys. Mg]

Stan zagos- Zasoby Lp. Nazwa złoża podarowania geologiczne przemysłowe Wydobycie bilansowe 1. Bolesławów E 641 415 49 2. Bolesławów I R 296 - - 3. Brzezińskie Holendry Z 55 - - 4. Brzeźno Z 987 - - 5. Depaula T 905 905 - 6. Depaula I R 280 - -

27 7. Depaula II R 283 - - 8. Drzewce E 278 278 31 9. Gawrony R 1597 - - 10. Głodno Z 48 - - 11. Głodno I E - - 254 12. Głodno II R 313 - - 13. Głodno Walewo R 18.162 7.269 14. Głodowo R 100 - - 15. Goczki Polskie R 82 - - 16. Golina R 684 - - 17. Ignacew Z 259 - - 18. Juljanowo Z 5 - - 19. Kazimierzów Z 73 - - 20. Konstantynów Stary R 1.236 - - 21. Mielnica T 44 65 - 22. Mielnica Duża E 18 18 4 23. Pamiątka E 978 948 14 24. Paprotnia II Z 1.571 - - 25. Paprotnia III E - - 47 26. Paprotnia IV E 782 782 10 27. Paprotnia V R 795 624 - 28. Paprotnia VI R 215 - - 29. Potażnik Nowe T 324 140 - 30. Przyjma R 7.421 - - 31. Przyjma I R 529 522 - 32. Rosocha P 353 - - 33. Rysiny R 643 - - 34. Smolniki R 295 - - 35. Sokółki E 29 - 1 36. Władimirów Z 54 - - 37. Władzimirów I T 28 28 -

Oznaczenia: E - złoża eksploatowane, R – złoża o zasobach rozpoznanych szczegółowo (w kat. A+B+C), P – złoża o zasobach rozpoznanych wstęp[nie (w kat.C2), T – złoża zagospodarowywane , eksploatowane okresowo, Z – złoża zaniechane

Piaski kwarcowe. W powiecie konińskim na pograniczu gmin Stare Miasto i Rzgów znajduje się udokumentowane złoże piasków kwarcowych formierskich „Rumin”. Zasoby jego, rozpoznane szczegółowo, wynoszą 14,151 mln m3. Złoże nie jest eksploatowane. Surowce ilaste ceramiki budowlanej. Kopaliny złóż surowców ilastych stanowią iły plioceńskie oraz gliny lodowcowe. W Kazimierzu Biskupim na hałdach technologicznych znajduje się 5 mln m3 iłów plioceńskich odłożonych podczas selektywnego usuwania nadkładu węgla. W ww. „Bilansie kopalin …” wymienione zostało jedno konińskie złoże ilaste ceramiki budowlanej – Sarnowa II, którego zasoby rozpoznane szczegółowo ocenione zostały na 1,458 mln Mg

28 Złoża węgli brunatnych są eksploatowane w dwóch rejonach - konińskim i tureckim. Ocenia się, że zasoby obecnie eksploatowanych złóż na tym terenie wynoszą ok. 200 mln. ton i ich pełne wydobycie będzie trwało do 2012 roku. Eksploatacja prowadzona jest na 7 złożach (łącznie w rejonie tureckim i konińskim). Ponadto istnieją tu rozpoznane rezerwy (nie eksploatowane) oszacowane na ok. 360 mln ton, których pełne wydobycie zajmie ok. 25 lat. Pozostałe złoża udokumentowane w różnych kategoriach stanowią rezerwę zasobową. Roczne wydobycie w tym rejonie wynosi około 19 mln ton. Wydobywany węgiel wykorzystywany jest przez Zespół Elektrowni PAK Elektrownie Pątnów i Konin. Węgle brunatne rejonu Konina to utwory mioceńskie wykształcone w postaci jednego podkładu zalegającego w formie nieregularnej soczewki w kształcie niecki z odgałęzieniami. Miąższość ich jest największa w centralnej części niecki i wynosi od kilku do kilkunastu metrów i maleje w kierunku brzegów. Utwory nad stropem węgla stanowią nakład, który w procesie eksploatacji odkrywkowej musi być usunięty. Licząc od powierzchni terenu są to: gliny zwałowe żółte ze zlodowacenia północnopolskiego oraz gliny szare zlodowacenia środkowopolskiego. Gliny te są przewarstwione piaskami różnoziarnistymi. Bezpośrednio nad węglem występują iły plioceńskie, również często przewarstwione piaskiem lub utworami pylastymi. Węgiel zalega na serii mioceńskich piasków różnoziarnistych o znacznej miąższości. Pod piaskiem występują utwory kredowe w postaci margli lub piasków wapnistych. Sumaryczna miąższość nadkładu waha się w granicach 30-70 m. W Tabeli 3.5. podano wg „Bilansu kopalin i wód podziemnych wg stanu na 31 grudzień 2002 r.” na charakterystykę zinwentaryzowanych złóż węgla brunatnego na terenie powiatu. W kolejnej Tabeli 3.6. podano charakterystykę odkrywek KWB „Konin” S.A.

Tabela 3.5. Powiat koniński. Bilans złóż węgla brunatnego (31.12.2002 r), [tys. Mg]

Stan zagos- Zasoby Lp. Nazwa złoża podarowania geologiczne przemysłowe Wydobycie bilansowe 1. Drzewce (powiaty; koniński, i kolski) R 37.714 35.222 - 2. Lubstów E 29.756 22.486 3.472 3. Lubstów Północ R 3.822 Mąkoszyn-Grochowiska 4. (powiaty;kolski, koniński , R 50.186 - - włocławski i radziejowski) 5. Morzyczan R 26.113 - - 6. Pątnów I Z tylko pzł - -

29 7. Pątnów III E 36.432 31.257 7.306 8. Pątnów III socz. Danków R 1.587 - - 9. Pątnów IV R 57.868 47.582 - 10- Piaski (pow. Konin i Słupca) R 114.481 - - 11. Rumin R 58 - - 12. Tomisławie R 53.559 - -

Oznaczenia: E - złoża eksploatowane, Z – złoża zaniechane, R – złoża o zasobach rozpoznanych szczegółowo (w kat. A+B+C), P – złoża o zasobach rozpoznanych wstęp[nie (w kat.C2), T – złoża zagospodarowywane , eksploatowane okresowo.

Na terenie powiatu konińskiego występuje także nie eksploatowane obecnie zasoby węgla brunatnego nie ujęte w ww. „Bilansie kopalin …”– złoże Dęby Szlacheckie. Torfy. W latach 60 na terenie b. woj. konińskiego zostały rozpoznane złoża torfów. Część tych złóż zastała wstępnie udokumentowana. Do tej pory nie podjęto ich eksploatacji na skalę przemysłową. Torf występuje w obrębie trzech rynien: grójeckiej, morzysławskiej i głodowsko-gosławickiej. Zasoby torfu wg „Programu gospodarki odpadami dla powiatu konińskiego” w 24 złożach wynoszą łącznie 31,3 mln m3.

Tabela 3.6. Charakterystyka odkrywek KWB Konin S.A. wg Z. Kasztelewicza [ Budowa odkrywki „Jóźwin” pole IIB – ósmej w historii KWB „Konin” - „Węgiel brunatny” nr 4 (45) 2003 r]

Eksploatacja Średnia Średnia Wydobycie Nazwa grubość miąższość węgla odkrywki od [rok] do [rok] węgla [m] nakładu [m] [tys. Mg] Morzysław 1945 1953 5,5 9,5 1.042 Niesłusz 1953 1961 9,5 14,5 4.079 Gosławice 1958 1974 8,3 18,7 38.852 Pątnów 1962 2002 8,8 50,5 128.875 Kazimierz 1965 2011 6,6 47,5 104.599 Jóźwin 1971 2023 9,0 54,9 103.109 Lubstów 1982 2009 28,8 46,1 89.930

3.8. Klimat Warunki klimatyczne powiatu można zaliczyć do strefy klimatu umiarkowanego w strefie dużych wpływów morskich i kontynentalnych. Jest to powodem występowania znacznej zmienności aury pod wpływem tych dwóch głównych mas powietrza. Masy powietrza morskiego to głównie masy znad oceanu Atlantyckiego charakteryzujące się znaczną zawartością pary wodnej. W okresie letnim odznacza się to napływem chłodniejszego powietrza wraz ze zwiększonym zachmurzeniem i opadami

30 atmosferycznymi. W zimie pojawiające się zachmurzenie jest przyczyną wzrostu temperatury i okresowych odwilży. Powietrze kontynentalne pochodzi głównie znad Europy wschodniej. Odznacza się ono małą wilgotnością. Średnioroczna suma odpadów wynosi poniżej 550 mm. Średnioroczna temperatura na całym obszarze oscyluje wokół +8 oC. Na obszarze powiatu dominują wiatry wiejące z kierunków zachodnich i południowo-zachodnich.

31 4. STAN ŚRODOWISKA NA TERENIE POWIATU KONIŃSKIEGO

4.1. Przyroda W przeciwieństwie do miasta Konina na terenie powiatu konińskiego a zwłaszcza północnej jego części jest wiele obiektów i obszarów podlegających ochronie na podstawie obowiązującego prawa. Znaczna ich część jest na terenie zarządzanym przez Nadleśnictwo Konin. Na terenie powiatu znajdują się; - 6 rezerwatów przyrody, - 2 parki krajobrazowe, - 4 obszary chronionego krajobrazu, - 60 pomników przyrody, - 10 użytków ekologicznych. Czynnikiem mającym największy i stały wpływ na jakość środowiska w rejonie Konina, w tym na stan zdrowotny drzewostanów ma przemysł paliwowo-energetyczny oraz huta aluminium. Wpływ ten przejawia się w: zanieczyszczeniu powietrza szkodliwymi gazami i pyłami oraz w zmianie stosunków wodnych w glebie. Bardzo szkodliwie na przyrodę na terenie miasta Konina i powiatu konińskiego oddziaływają zlokalizowane w Koninie elektrownie ZE PAK „Pątnów” i „Konin”, huta „Aluminium Impexmetal Konin” S.A. Oddziaływania przemysłu na środowisko w następstwie prowadzonych procesów modernizacyjnych systematycznie się zmniejsza. Ujemnie na środowisko przyrodnicze wpływa tez Kopalnia Węgla Brunatnego „Konin”. Z uwagi na prowadzone procesy wydobywcze zajmuje ona nowe tereny pod wyrobiska i pod zwałowiska zewnętrzne, co odbywa się kosztem rolnictwa, leśnictwa i środowiska naturalnego. Ogólne osłabienie szaty roślinnej wskutek ciągłego oddziaływania zanieczyszczeń powietrza oraz zmian stosunków wodnych w glebie zmniejsza m.in. odporność drzewostanów na szkody od owadów i działanie wiatrów. Między innymi jest to powodem zwiększonego występowania szkodników wtórnych i obumierania drzew , m.in. w lasach, które w Nadleśnictwie „Konin” zostały zakwalifikowane do I kategorii zagrożenia pożarowego. Czynnikami kształtującymi duże zagrożenie pożarowe są: - duży udział drzewostanów sosnowych (78% pow. leśnej), - duży udział siedlisk borowych (51% pow. leśnej),

32 - istniejąca sieć szlaków komunikacji drogowej i kolejowej, - wzmożony ruch turystyczny w lasach (głównie sąsiadujących z jeziorami).

Na terenie powiatu mamy 6 rezerwatów przyrody:  Rezerwat przyrody "Mielno" utworzony w 1957 r. o powierzchni 94,43 ha w celu ochrony terenów lęgowych ptactwa wodnego i błotnego.  Rezerwat przyrody "Bieniszew" utworzony 1996 r. o pow. 144,10 ha w celu zachowania ze względów naukowych i dydaktycznych fragmentu lasu reprezen- tującego fitocenozę świetlistej dąbrowy i dąbrowy acidofilnej z licznymi drzewami pomnikowymi.  Rezerwat przyrody "Sokółki" utworzony w 1996 r. o pow. 240,00 ha w celu zachowania ze względów naukowych i dydaktycznych łęgów jesionowo-dębowych, jarzmiankowo-jesionowych oraz grądu środkowoeuropejskiego.  Rezerwat przyrody "Pustelnik" utworzony w 1997 r. o pow. 100,25 ha w celu zachowania ze względów naukowych i dydaktycznych fragmentu naturalnych lasów liściastych łęgowych oraz grądowych.  Rezerwat przyrody "Złota Góra" utworzony w 1996 r. o pow. 123,86 ha ze względów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych najwyższego wzniesienia w powiecie konińskim, porośniętego lasem mieszanym oraz kwaśną dąbrową na granicy jej zasięgu.  „Nadgoplański Park Tysiąclecia”. Jest to obszar o powierzchni 12 638,76 ha, z czego ochroną rezerwatową objęto 2 313,76 ha, a ochroną krajobrazową - pozostałą część. W skład obszaru ochrony rezerwatowej wchodzą: jezioro Gopło wraz z wyspami o powierzchni 2 168 ha, bagna i nieużytki o powierzchni 80 ha oraz lasy o powierzchni 66 ha. 2.897 ha gminy Skulsk leży na terenie wym. Parku. Od 1992 roku część tego rezerwatu jest również parkiem krajobrazowym. Najwięcej rezerwatów przyrody jest na terenie Puszczy Bieniszewskiej w rejonie Kazimierza Biskupiego.

Rezerwat projektowany "Kozia Góra" w leśnictwie Kowalewek. Proponowana powierzchnia wynosi 107,21 ha. Zasługuje na ochronę głównie z następujących względów: rozległe mokradła i zbiorniki wodne są miejscem rozmnażania m.in. różnych gatunków płazów oraz miejscem zdobywania przez te zwierzęta pożywienia w

33 pierwszym okresie po wyjściu na ląd, jak również miejscem zimowania. na obszarze tym występują różne gatunki roślin i zwierząt prawnie chronionych.

Parki krajobrazowe. Powidzki Park Krajobrazowy powołany został rozporządzeniem nr. 18 Wojewody Konińskiego z dnia 16.12.1998 r. Jego całkowita powierzchnia wynosi 24600 ha. Część parku będąca w zasięgu działania Nadleśnictwa Konin leży na terenie gminy Wilczyn w leśnictwie Wilczyn, na powierzchni 424,28 ha. Park obejmuje różnej wielkości naturalne zbiorniki wodne, lasy, zadrzewienia, łąki i pola uprawne oraz tereny osadnicze. W jego obrębie, głównie przy jeziorach zlokalizowanych jest wiele ośrodków wypoczynkowych. Liczne i dobrze zachowane fragmenty roślinności w stanie zbliżonym do naturalnego stanowią środowisko życia i ostoje wielu rzadkich i zagrożonych elementów flory i fauny. Łącznie na obszarze PPK stwierdzono występowanie 149 gatunków roślin naczyniowych prawnie chronionych oraz umieszczonych na "czerwonych listach" gatunków ginących i zagrożonych w skali kraju, bądź w regionie Wielkopolski. Nadwarciański Park Krajobrazowy – park częściowo leży na terenie gmin Golina, Rzgów, powierzchnia (łączna) 13.428 ha. Utworzony został na mocy rozporządzenia nr 60 wojewody konińskiego z dnia 19 października 1995 r. w sprawie utworzenia NPK (str.60 „Przyrodnicze obiekty chronione woj. konińskiego”; zmiana: rozporządzenia .nr 19 woj. konińskiego – Dziennik Urzędowy Wojewody Konińskiego nr 52/98).

Obszary chronionego krajobrazu. Obszar Powidzko-Bieniszewski w Nadleśnictwie Konin obejmuje częściowo tereny leśnictwa Wilczyn, Kazimierz, Głodów i Bieniszew na powierzchni 2547 ha. Obszar jako całość jest najważniejszym ogniwem ekologicznym systemu ochrony ze względu na największą w skali byłego woj. konińskiego koncentrację walorów przyrodniczych, krajobrazowych i rekreacyjnych. Tu znajduje się resztka dawnej Puszczy Bieniszewskiej z opisanymi wcześniej rezerwatami przyrody. Ogromne bogactwo charakterystycznych form takich jak: rynny polodowcowe, wzgórze moreny czołowej, płaska i falista powierzchnia moreny dennej, liczne jeziora z największymi: Suszewskim, Wilczyńskim, Budzisławskim - w znacznej części linii brzegowej otoczone lasami to główne walory tego obszaru. Obszar Goplańsko-kujawski obejmuje swym zasięgiem leśnictwa: Skulsk, Grąblin, Licheń, Lubstów, Smólniki, Tokary na powierzchni 5789 ha. Obszar ten należy do

34 Pojezierza Kujawskiego o urozmaiconej rzeźbie terenu, z licznymi jeziorami, dolinami rzecznymi, obniżeniami, z niewielkimi lasami, obniżeniami wypełnionymi jeziorami i oczkami wodnymi, towarzyszy bujnie rozwijająca się roślinność szuwarowa i błotna. Obok walorów przyrodniczych na uwagę zasługują walory kulturowe np. w miejscowości Licheń znajduje się miejsce kultu Maryjnego z nowo budowaną Bazyliką (jedną z większych w Europie). W części zachodniej i północnej (Ślesin-Skulsk, Ślesin- Sompolno) jest tradycyjnie od lat wykorzystywany w celach rekreacyjno- wypoczynkowych. Obszar złotogórski obejmuje częściowo tereny leśnictwa Brzeźno i Żychlin na pow. 1890 ha. Charakterystyczną cechą są trzy skupienia pagórków, mające tę samą genezę i jednakowy charakter rzeźby. Osiągają one jedne z najwyższych w byłym woj. konińskim wysokości bezwględne (Złota Góra 187 m n.p.m.). Fragmenty starych dębów okalające Złotą Górę objęte zostały ochroną rezerwatową jako rezerwat krajobrazowy.

Fot.1. Rezerwat. Jezioro Mielno

Pomniki przyrody Na terenie powiatu konińskiego znajduje się 60 pomników przyrody zatwierdzonych przez Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody; w przeważającej większości są to elementy przyrody ożywionej (drzewa). Występują tu także elementy przyrody nieożywionej (głazy narzutowe). Spośród wyżej wymienionych 18 pomników przyrody znajduje się na terenie Nadleśnictwa Konin. Z tej liczby 15 to pomniki przyrody ożywionej (14 dębów i 1 modrzew), a 3 pomniki przyrody nieożywionej (głazy narzutowe).

35 Tabela. 4.1. Pomniki przyrody w powiecie konińskim. Lp, Gmina Pojedyncze Grupa Głazy drzewa drzew 1 2 3 4 5 1. - Gm. Golina 5 2 - 2. - Gm. Grodziec 4 1 2 3. - Gm. Kazimierz Biskupi 3 - 1 4. - Gm. Kleczew 5 1 - 5. - Gm. Kramsk 1 - 1 6. - Gm. Krzymów 4 - 3 7. - Gm. Rychwał 1 - - 8. - Gm. Rzgów 3 - - 9. - Gm. Skulsk 2 - - 10. - Gm. Sompolno 3 - 2 11. - Gm. Stare Miasto 7 1 - 12. - Gm. Ślesin 2 - - 13. - Gm. Wierzbinek 4 - - 14. - Gm. Wilczyn 1 - - Powiat Koniński *) 45 5 9

Użytki ekologiczne Użytki ekologiczne powiatu konińskiego są ważnym elementem środowiska przyrodniczego. Tą grupę obiektów przyrodniczych reprezentują na terenie powiatu głównie tereny bagienne i mokradła.

Fauna i flora. Z danych Nadleśnictwa Konin wynika, że na terenie powiatu konińskiego występuje bardzo dużo roślin jak i zwierząt prawnie chronionych m.in.: Rośliny: wawrzynek wilczełyko, purchawica olbrzymia, barwinek pospolity, czosnek wężowy, lipiennik loesela, storczyk krwisty, grzybienie białe, lilia złotogłów, kopytnik pospolity, przylaszczka pospolita. Zwierzęta: biegacze, trzmiele, ropuchy, zaskroniec zwyczajny, jaszczurki, żmija zygzakowata, bocian czarny, bocian biały, łabędź, orzeł bielik, żuraw, dudek, dzięcioły, sójka, kos, jeż, ryjówki, nietoperze, wiewiórka, kret.

Najważniejsze prorozwojowe zasoby i walory przyrodnicze. Na terenie powiatu konińskiego istnieją zasoby naturalne, dające możliwości rozwoju tego obszaru. Najbardziej cenne obszary objęte są ochroną konserwatorską. Bazują one w dużej mierze na zasobach leśno-wodnych i na istniejącej sieci rzecznej wraz z jeziorami. Występujące na terenie powiatu zasoby wód powierzchniowych stanowią

36 potencjalny element mogący wpłynąć na rozwój powiatu. Jednak stan ich czystości może w znaczny sposób utrudnić to zadanie. Za zasoby ograniczające rozwój na terenie powiatu można uznać pokłady węgla brunatnego. Jednak ich występowanie należy rozpatrywać w dwóch płaszczyznach. Z jednej strony stanowią one bazę do funkcjonowania przemysłu wydobywczo- energetycznego. Z drugiej jednak strony znaczna obszarowość ich występowania wpływa ujemnie na pozostałe dziedziny. Przede wszystkim wpływają one w sposób ujemny na hydrologię sąsiednich obszarów (obniżenie wód gruntowych). Wpływa to negatywnie na możliwości uzyskiwania wyższych plonów przy i tak niewielkich wartościach opadów atmosferycznych. Wydobycie węgla brunatnego metodą odkrywkową narusza i na trwałe zmienia walory krajobrazowe. Kolejnymi zagrożeniem wynikającymi z istnienia węgla brunatnego jest jego wykorzystywanie jako paliwa w elektrowniach. Mimo, że nie są one zlokalizowane bezpośrednio na terenie powiatu konińskiego (ziemskiego), to jednak w wyniku panującego układu wiatrów można przypuszczać, że wpływają one na stan zanieczyszczenia na terenie gmin graniczących z miastem (Ślesin, Kramsk, Krzymów, Stare Miasto).

4.2. Wpływ górnictwa odkrywkowego na środowisko. Kierunki rekultywacji. Działalność wydobywcza odkrywkowej kopalni węgla brunatnego powoduje niewątpliwie czasowe lub trwałe naruszenie powierzchni terenu, zmiany w systemie wód powierzchniowych i podziemnych oraz lokalne okresowe uciążliwości hałasowe. Obniżenie zwierciadła wód podziemnych dla umożliwienia robót górniczych powoduje powstanie wokół odkrywek leja depresyjnego, których zasięg zależy od warunków hydrogeologicznych. W obrębie leja depresyjnego może występować zanik wody w studniach gospodarskich, który jest rekompensowany budową na koszt Kopalni studni głębinowych i sieci wodociągowych. Dotychczas Kopalnia „Konin” wybudowała w ramach szkód i profilaktyki 32 hydrofornie i ponad 700 km sieci wodociągowych wraz z przyłączami. Odwodnienie złoża węgla wymaga odprowadzenia znacznych ilości wody ujmowanych systemem studziennym, nie wymagających oczyszczenia oraz wód zanieczyszczonych zawiesiną ilastą i węglową wymagającą oczyszczenia w osadnikach ziemnych ujmowanych systemem spągowym. Znaczna ilość wód odprowadzana jest do

37 ciągu jezior będących w obiegu naturalnym chłodzenia Elektrowni Pątnów i Konin, część odprowadzana jest do rzek Warty i Noteci jako wody odpowiadające co najmniej II klasie czystości wód. Kopalnia „Konin” z uwagi na duże rozmiary przestrzenne przewiduje zajęcie znacznych obszarów dla potrzeb eksploatacji i wyłączenie ich z dotychczasowego użytkowania. Aktualnie Kopalnia zajmuje powierzchnię ok. 6263 ha i prowadzi eksploatację węgla na trzech odkrywkach: Kazimierz Północ, Jóźwin IIA i Lubstów. W trakcie budowy jest odkrywka Drzewce i Odkrywka Jóźwin IIB natomiast w okresie likwidacji na których prowadzona jest rekultywacja są dwie odkrywki: Kazimierz Południe i Pątnów. Starosta koniński w wydanych w 2002 r. decyzjach zobowiązał KWB „Konin” do przeprowadzenia rekultywacji zagospodarowania gruntów pogórniczych i ustalił kierunki rekultywacji: - dla Odkrywki Kazimierz Północ - rolny na powierzchni 606 ha, - leśny na powierzchni 75 ha, - wodny na powierzchni 364 ha; - dla Odkrywki Kazimierz Południe - rolny na powierzchni 127 ha, - wodny na powierzchni 110 ha, - leśny na powierzchni 38 ha; - dla Odkrywki Lubstów - rolny na powierzchni 26 ha, - leśny na powierzchni 186 ha, - inny (m.in. składowisko gm. Sompolno) na powierzchni 98 ha; - dla Odkrywki Jóźwin IIA - rolny na powierzchni 274 ha, - leśny na powierzchni 51 ha, - rekreacyjny na powierzchni 581 ha; - dla Odkrywki Jóźwin IIB - rolny na powierzchni 543 ha, - leśny na powierzchni 433 ha,

38 - wodny na powierzchni 438 ha; - gruntów zdewastowanych w wyniku wydobycia węgla brunatnego ze złoża „Drzewce” położonego na terenie gminy Kramsk - leśny na powierzchni 444,35 ha, - rekreacyjny na powierzchni 30,0 ha, - specjalny na powierzchni 10 ha. Starosta koniński ustalił okresy 5-cioletnie od zaprzestania działalności górniczej na dokonanie (sukcesywnie) prawidłowej rekultywacji i zagospodarowania gruntów. Podane wyżej powierzchnie pod określone kierunki rekultywacji mogą ulec zmianom chociażby na skutek np. wprowadzenia w uzgodnieniu ze Starostwem Powiatowym zmian do dokumentacji projektowych. Uzyskane z innych źródeł dane (m.in. z KWB Konin i z Delegatury w Koninie Wielkopolskiego Urzędu Wojewódz- kiego) nt. planów rekultywacji między sobą niekiedy znacznie się różnią.

Według danych z ww. Delegatury powierzchnie utworzonych zbiorników wodnych z reguły mają być większe. Poniżej przytacza się bliższe dane w tym zakresie:

 Odkrywka Pątnów. W wyrobisku końcowym przewidziane jest utworzenie zbiornika wodnego o powierzchni 346,0 ha i pojemności 83,86 mln m3. Prognozowana maksymalna rzędna zwierciadła wody 83,5 m npm. Przewidywany czas napełniania ok. 20 lat.(koniec napełniania 2022 r.). Drugim zbiornikiem będzie osadnik na zwałowisku wewnętrznym O/Pątnów.

 Odkrywka Kazimierz Południowy. Eksploatacja została zakończona w 1997 r. – w marcu 1997 r. zostały wyłączone studnie odwadniające i zakończone zostało odprowadzanie wody do Jeziora Głodowskiego. W południowej części wyrobiska zostanie wykonany zbiornik wody o powierzchni 64,4 ha i pojemności 2,01 mln m3 przy rzędnej zwierciadła wody 96,7 m npm. W północnej części zwałowiska wewnętrznego wybudowane mają być stawy rybne o powierzchni 35 ha i o pojemności 0,55 mln m3 przy rzędnej zwierciadła wody 102,0 m npm.

 Odkrywka Kazimierz Północny. Eksploatacja ma być zakończona w 2013 r. Głównym odbiornikiem wód kopalnianych będzie Struga Biskupia i Struga Kleczewska. W wyrobisku końcowym przewidywane jest utworzenie zbiornika wodnego o powierzchni 476 ha i pojemności 162 mln m3 przy rzędnej zwierciadła wody 93 m npm. Przewidywany czas napełniania ok. 47 lat.

 Odkrywki Jóźwin II A i II B. Eksploatacja O/Jóźwin II A zostanie zakończona w 2005 r. a odkrywki Jóźwin II B w 2022 r. W wyrobisku końcowym O/Jóźwin II B zostanie

39 utworzony zbiornik o powierzchni 420 ha i pojemności 160 mln m3 przy rzędnej zwierciadła wody 93 m npm. Przewidywana jest także budowa Jeziora Kleczewskiego o powierzchni 12 ha i pojemności 0,3 mln m3. Wody kopalniane z O/Jóźwin IIA będą odprowadzane do Strugi Kleczewskiej. Wody kopalniane z O/Jóźwin IIB będą odprowadzane do Strugi Kleczewskiej i rowem do Jeziora Koziegłowskiego. Z uzyskach z KWB „Konin” informacji wynika, że po wydobyciu węgla i zezwałowaniu nadkładu przemieszczonym systemem KTZ (koparka – taśmociąg – zwałowarka) tereny pogórnicze na bieżąco poddawane są zabiegom rekultywacyjnym. Wierzchowiny zwałowisk kształtowane są obecnie do poziomu otaczającego terenu w procesie zwałowania podsięsypnego w sposób selektywny tj. zapewniający umieszczenie na wierzchowinie glin zwałowych najbardziej przydatnych w rekultywacji biologicznej. W Kopalni „Konin” ze względu na obecność w nadkładzie glin zwałowych szarych przeważa rekultywacja rolna. W wyniku prowadzonej rekultywacji tereny pogórnicze w przyszłości, o ile zajdzie potrzeba, będą mogły być wykorzystywane jak przed podjęciem na tym terenie wydobywania węgla brunatnego. Niezależnie prowadzona jest również rekultywacja leśna, wodna i inna.

Fot. 2. Rekultywacja leśna terenów pogórniczych (Odkrywka Jóźwin) Obecnie samorządy gminne, z którymi uzgadniane są kierunki rekultywacji terenów pogórniczych wyznaczają rekreacyjny sposób ich zagospodarowania.

Fot. 3. Rekultywacja leśna i wodna wyrobiska Odkrywki „PĄTNÓW”

W Tabeli 4.2.1. przedstawiono dane KWB Konin nt. planowanych sztucznych zbiorników wodnych.

Tabela 4.2.1. Plany utworzenia sztucznych zbiorników wodnych na terenie powiatu konińskiego powstałych w wyrobiskach kopalnianych.

Powierzchnia Objętość Głębokość Głębokość Lp. Nazwa jeziora [ha] [tys.m3] maks. [m] Średnia [m] 1. O/Kazimierz Płn. 500 190.000 48,0 38,0 2. O/Kazimierz Płd.-1 65 2.561 9,0 3,9 3. O/Kazimierz Płd.-2 38 886 2,0 2,3 4. O/Pątnów 346 83.360 38,0 24,0 5. O/Jóźwin-1 420 147.180 46,0 35,0 6. O/Jóźwin-2 9 180 4,0 2,0 7. O/Lubstów 475 143.785 46,0 30,2 1.853 567.952

41 Po wykonaniu planowanych przez KWB „Konin” przedsięwzięć rekultywacyjnych w zakresie budowy sztucznych zbiorników wodnych zamierzeń powierzchnia i pojemność zbiorników wodnych na terenie powiatu konińskiego znacznie zwiększy się.

Tabela 4.2.2. Udział sztucznych zbiorników wodnych w systemie wód po realizacji planowanych przez KWB Konin zamierzeń. (Łączna pojemność jezior w Wielkopolsce – 100 %)

% udziału Powierzchnia Pojemność Lp. Zbiorniki wodne w łącznej [ha] [tys.m3] pojemności Łącznie jeziora Wielkopolski 6.737,3 358.359,0 100,0 50 jezior badanych przez

1. WIOŚ;

- w tym Jeziora w Powidzkim 2.776,7 246.582,4 68,81 Parku Krajobrazowym 1.174,7 134.776,2 37,61 - w tym Jez. Powidzkie Sztuczne zbiorniki po eksplo- 2. 1.853,0 567.952,0 158,49 atacji węgla KWB „Konin”

Prowadzona rekultywacja powoduje, że Kopalnia nie posiada żadnych zaległości w rekultywacji terenów pogórniczych i tereny te są chętnie nabywane przez zainteresowanych innych właścicieli.

Bardzo ważnym, elementem budowy i eksploatacji odkrywek jest ich odwadnianie. Odwadnianie wszystkich odkrywek kopalni odbywa się sposobem studziennym. Wykonywane są bariery studni głębinowych, głównie zewnętrzne, a w razie potrzeby wewnętrzne. Studnie budowane są z rur stalowych (w obrębie filtra perforowanych i owijanych odpowiednią siatką) o średnicach 323 lub 356 mm. Otwory odwodnieniowe osiągają głębokości od 60 do 110 m ppt. Głównym odwadnianym poziomem sa piaski trzeciorzędowe, to w nich zabudowywane są filtry studzienne. Prawidłowe odwodnienie tego poziomu ma podstawowe znaczenie dla eksploatacji węgla. Wg opinii specjalistów KWB „Konin” [J. Maćkowiak i inni – Wpływ odwadniania złóż wegla brunatnego na przypowierz- chniowy poziom wodonośny - Węgiel Brunatny Nr 1 (22) z 1998 r.] ze względu na warunki hydrogeologiczne i stosowane technologie górnicze nie ma potrzeby instalowania filtrów w czwartorzędowym poziomie przypowierzchniowym. Pojawiające się w skarpach nadkładowych wycieki wody z utworów czwartorzędowych ujmowane są systemem rowów przypaskowych i dalej, grawitacyjnie prowadzone są rowami i rurociągami do rząpia pompowni, skąd wypompowywane są do odprowadzalników zewnętrznych. Ilość wód kopalnianych odprowadzanych do tych jezior będzie zmienna

42 z uwagi na oddalające się systemy odwodnienia nowych odkrywek, w niektórych okresach zajdzie konieczność uzupełniania ich i przepompowywania wód z rzeki Warty. Należy mieć na uwadze, że w kontekście prowadzenia działalności górniczej a równocześnie utrzymywania systemów chłodzenia ZE PAK Elektrowni Konin i Pątnów gospodarka wodą ma istotne znaczenie dla środowiska. Jeziora konińskie: Gosławskie, Pątnowskie, Wąsowsko-Mikorzyńskie, Licheńskie i Ślesińskie wchodzące w skład systemu chłodzenia Elektrowni Konin i Pątnów wymagają utrzymania odpowiedniego lustra wody. Powiatowy plan ochrony środowiska [„Powiat koniński w ochronie środowiska. Diagnoza” – Starostwo Powiatowe w Koninie, maj 2001 r.] przyjmuje, że do końca eksploatacji węgla w poszczególnych odkrywkach systemy odwodnienia będą kontynuacją systemów dotychczasowych. Będą zmieniały się ilości pompowanych wód oraz miejsca i kierunki ich zrzutu, jednak przy zachowaniu zasady, że naturalnym docelowym odbiornikiem tych wód będzie Struga Ostrowiecka a wyrobiska końcowe będą zagospodarowane jako zbiorniki wodne. Wg ww. „Planu ochrony środowiska…” zmiana kierunków odprowadzania wód kopalnianych i wyjścia poza zlewnię Strugi Ostrowickiej może nastąpić w przypadku podjęcia zasilania jezior usytuowanych poza obszarem zlewni a kierunki zrzutów powinny wynikać pozwoleń decyzji pozwoleń wodno-prawnych, których wydanie leży w kompetencji wojewody wielkopolskiego.

4.3. Wody powierzchniowe 4.3.1. Sieć rzeczna Obszar powiatu konińskiego należy do zlewni rzeki Warty i Noteci. Na jego terenie istnieje stosunkowo gęsta sieć rzeczna. Największym ciekiem wodnym jest rzeka Warta, która przepływa przez tereny gmin; Krzymów i Kramsk (na granicy gmin), Stare Miasto, Rzgów i Golinę. Drugim co do wielkości ciekiem wodnym na terenie powiatu jest rzeka Noteć przepływająca przez tereny gmin Wierzbinek, Sompolno, i Skulsk. Pozostałymi występującymi tu ciekami wodnymi, są dopływy Warty: Topiec (gmina Krzymów), Powa (gmina Stare Miasto), Czarna Struga (gmina Grodziec). Pozostałymi ciekami wodnymi na terenie powiatu są: Struga Ostrowiecka (nazywana potocznie Strugą Biskupią) i Struga Kleczewska.

43 Usytuowanie powiatu konińskiego sprawia, iż stan czystości rzek uzależniony jest w dużym stopniu od źródeł zanieczyszczeń znajdujących się poza granicami województwa. Szczególnie dotyczy to rzeki Warty, gdzie największym "dostawcą ścieków" jest w dalszym ciągu rzeka Ner, niosąca ścieki z Łódzkiej Aglomeracji Miejskiej. Należy stwierdzić, że w porównaniu do lat ubiegłych zarówno w rz. Warcie jak też w innych rzekach nastąpiła poprawa w niektórych badanych wskaźnikach zanieczyszczeń (dotyczy to grupy wskaźników fizykochemicznych). Z pomocą środków WFOŚiGW sfinansowano większość zrealizowanych zadań z zakresu ochrony wód. Były to budowy oczyszczalni w Koninie lewobrzeżnym, Brudzewie, Kościelcu, Rzgowie Kłodawie, Skulsku, Ślesinie, Lądku, Golinie, Sompolnie, Władysławowie, Przykonie, Zagórowie, Wilczynie. Podobne źródło finansowania miały urządzenia służące ochronie wód w zakładach przemysłowych, przemysłowych m.in. w elektrowniach „Konin” i „Pątnów”. Podstawowe dotychczasowe kierunki działania w ochronie wód to; - realizacja oczyszczalni gwarantującej wysoki stopień redukcji zanieczyszczeń, w tym związków fosforu, dla Konina prawobrzeżnego, - kontynuacja i zakończenie będących w budowie oczyszczalni i sieci kanalizacji sanitarnej w miejscowościach o walorach turystyczno- rekreacyjnych, znajdujących się nad jeziorami i zbiornikami retencyjnymi, - dokończenie rozpoczętych oczyszczalni i kanalizacji, rozbudowa i modernizacja istniejących oczyszczalni ścieków m.in. poprzez wprowadzanie procesu usuwania związków biogennych, - budowa oczyszczalni i kanalizacji sanitarnej w miejscowościach o zwartej zabudowie mieszkalnej, - budowa oczyszczalni zagrodowych we wsiach o zabudowie rozproszonej. Badania stanu czystości rzek prowadzone są przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska zgodnie z programem Państwowego Monitoringu Środowiska. Większość punktów pomiarowo-kontrolnych w sieci monitoringu krajowego w województwie wielkopolskim zlokalizowana jest na rzece Warcie i głównym jej dopływie rzece Noteci. Monitoring regionalny obejmuje wiele małych rzek W latach 2002-2003 kontrolą jakości objęto m.in.: Wartę, Kanał Grójecki), Kanał Ślesiński, Powę, Czarną Strugę. Rzeka Warta Ocena jakości wód rzeki Warty przeprowadzona metodą stężeń charakterystycznych dała wynik negatywny – jakość wód we wszystkich przekrojach

44 obrębie powiatu nie odpowiada normom obowiązującym dla wód powierzchniowych. Mimo ogólnej negatywnej oceny stwierdza się jednak niewielką poprawę jakości wód. Z wykonanych badań wynika, że w roku 2002 jakość wód rzeki Warty w 1 punkcie powyżej Konina (wodowskaz Koło) i w 1 punkcie poniżej w Sławsku nie odpowiadała normom. Pomiędzy dwoma wym. punktami pomiarowymi według danych WIOŚ nie zanotowano zmian poszczególnych grup zanieczyszczeń i wynoszą one:  zasolenie – I klasa  substancje organiczne – III klasa  zawiesina ogólna – III klasa  saprobowość – III klasa  substancje biogenne – non  stan sanitarny – non Rzeka Noteć w odcinku górnym tj w powiecie konińskim nie odpowiada normom jakości ustalonym dla wód powierzchniowych płynących. Jakość wód jest wynikiem spływu nie tylko zanieczyszczeń lokalnych, lecz również wprowadzanych do wód na terenie górnej zlewni w woj. kujawsko-pomorskim.

Rzeka Powa. Powa płynie na zachodnim skraju zlewni Warty i stanowi jej lewobrzeżny dopływ. Płynie przez tereny podmokłe (torfowe), wśród łąk, lasów i terenów rolniczych. W jej dolinie są liczne stawy. Uchodzi do niej wiele rowów melioracyjnych. Badania przeprowadzone przez Delegaturę WIOŚ W Koninie w 2003 r. wykazały, że jakość wód rz. Powy nie odpowiadała normom (non) ze względu na wartości stężeń substancji biogennych oraz stan sanitarny. W innych większych rzekach z terenu powiatu (Czarna Struga i Struga Ostrowicka) jakość wód w 2003 r również była poza normami. Głównymi źródłami zanieczyszczeń wód wpływającej do Strugi Ostrowickiej i dalej do Jeziora Gosławskiego są; wody kopalniane, ścieki z oczyszczalni w Kazimierzu Biskupim i w Lubomyślu a także z gorzelni w Nieświastowie. W Tabeli 4.3 podano ogólne dane odnośnie dopływów rzeki Warty z terenu powiatu konińskiego.

Na terenie powiatu istnieją także kanały będącymi sztucznymi drogami wodnymi; Kanai ł Śles ński (gmina Ślesin), który poprzez jeziora Pątnowskie, Wąsowsko-Miko- rzyńskie, Ślesińskie i Czarne stanowi drogę łączącą Wartę i Noteć i Kanał Grójecki przeprowadzony przez gminy Kramsk, Ślesin i Sompolno i łączący Wartę z Jeziorem Lubstowskim. Aktualnie kanały te nie odgrywają większego znaczenia gospodarczego.

45 W powiecie konińskim znajdują się ponadto, podobnie jak i na terenie miasta Konina, liczne rowy melioracyjne.

Tabela 4.3. Powiat koniński. Ważniejsze rzeki i kanały.

Lp. Nazwa rzeki Powierzchnia Długość [km] Klasa czystości zlewni, [km2] przy ujściu 2003 r.*) 1. Warta (w obrębie powiatu) . ~40,0 . 2. Noteć . . . 3. Powa 369,5 44,2 Non 4. Czarna Struga 539,9 55,9 Non 5. Struga Ostrowicka 250,0 19,4 nie badana 6. Kanał Topiec 137,2 18,8 Non 7. Kanał Grójecki 214,5 15,6 Non 8. Kanał Ślesiński (Warta-Gopło) 467,6 24,2 III

*) wg danych za 2003 r. uzyskanych z Delegatury WIOŚ w Koninie

Z zamieszczonych w „Raporcie o stanie środowiska w Wielkopolsce w 2002 r” [WIOŚ Poznań 2003 r.} danych wynika, że wody powierzchniowe w ww. rzekach i kanałach powiatu (poza Kanałem Ślesińskim) były poza-klasowe, przede wszystkim ze względu na miano Coli. Wody w Kanale Ślesińskim charakteryzowały się wysokimi wartościami

BZT5 i tlenu rozpuszczonego.

Fot.4. Kanał Ślesiński

46 4.3.2. Jeziora, stawy W roku 2002 badania stanu czystości wód jezior na obszarze województwa wielkopolskiego prowadzone były w sieciach monitoringu reperowego i regionalnego: - monitoring reperowy (kontynuacja badań IMGW Poznań) obejmował dwa jeziora: Śremskie i Krępsko Długie; - monitoringiem regionalnym objęto 23 jeziora, w tym cztery z rejonu Konina (Gosławskie, Pątnowskie, Suszewskie i Lecheńskie). System monitoringu regionalnego obejmuje jeziora o powierzchni powyżej 100 ha, lub mniejsze, mające szczególne znaczenie przyrodnicze, gospodarcze i rekreacyjne. Badania prowadzi się co roku, przede wszystkim na jeziorach położonych w zlewniach rzek objętych kontrolą w systemie monitoringu regionalnego wód płynących, z powtarzalnością średnio co pięć lat. Niezależnie Delegatura WIOŚ w Koninie w ramach monitoringu regionalnego poddaje badaniom wszystkie jeziora powiatu konińskiego o powierzchni powyżej 50 ha. Charakterystykę ich, wg danych WIOŚ w Koninie przedstawiono w Tabeli 4.4. W Tabeli tej za WIOŚ podano zgodnie z Wytycznymi monitoringu podstawowego jezior [Kudelska, Cydzik, Soszka 1994] klasę czystości oraz kategorię podatności na degradację.

Tabela 4.4. Zestawienie jezior powiatu konińskiego o powierzchni powyżej 50 ha1)

Powierzch- Pojemność Głębokość Długość Klasa Kategoria Jeziora nia, [ha] [tys. m3] [m} linii czystości/ podatności średnia/maks. brzegowej (rok) na [km] degradację Wąsowsko-Mikorzyńskie 251,8 29.051,1 11,5/36,5 15,5 III (2003) II Wilczyńskie 173,8 12.615,4 7,3/23,2 13,2 II (2001) II Ślesińskie 152,3 11.550,0 7,6/24,5 11,5 III (2003) II Licheńskie 147,6 6.712,3 4,5/12,6 12,65 II (2002) III Budzisławskie 140,8 15.240,8 10,8/35,2 8,6 III (2001) II Skulskie 124,3 8.035,3 17,5 7,65 III (2000) III Skulska Wieś 123,1 4.919,4 11,3 6,1 III (2000) III Kownackie 89,7 5.731,7 6,4/21,6 8,48 III (2003) III Lubstowskie 85,3 2.142,7 2,5/5,9 9,075 III (2001) poza kat. Mąkolno 82,4 2.636,8 3,2/6,7 4,375 III (1999) „ Suszewskie 81,7 5,325,7 6,5/21,8 7.9 pozaklaso III we (2002) Głogowskie 57,8 2.600,3 4,5/8,2 4,7 III (1997) poza kat.

1) dane Delegatury WIOŚ w Koninie wg stanu na koniec 2003 r.

47 Delegatura WIOŚ w Konine opracowała szczegółowe raporty nt. ww. jezior. Jeziora o mniejszej powierzchni nie są objęte badaniami. Z wykonanych analiz wynika, że w stosunku do danych z lat 1995-1997 w 2003 r. nastąpiła poprawa jakości wód w dwóch jeziorach Liecheńskim (II kl) i Wilczyńskim (II kl), w pozostałych nie stwierdzono większych zmian.

W Raporcie o stanie środowiska w województwie wielkopolskim za 2002 r. szczególna uwaga zwrócona została na jeziora wchodzące w skład obiegu chłodzenia Elektrowni „Pątnów” i „Konin”. Są to dwa duże jeziora z terenu m. Konina (Gosławskie i Pątnowskie) i trzy jeziora z terenu powiatu; Licheńskie, Wąsowsko-Mikorzyńskie i Ślesińskie. Połączone są one systemem kanałów tworząc zamknięty obieg, w którym przepływ wód regulowany jest przepustami i przepompowniami. Z ww. obszerniejszą analizą w „Raporcie o stanie środowiska w Wielkopolsce w 2002 r.” objęto jeziora; Gosławskie, Pątnowskie i Licheńskie.

Największe z nich Jezioro Gosławskie (454,5 ha, pojemność 3485,3 tys.m3) jest zbiornikiem płytkim (głębokość średnia 3,0 m), III klasy czystości wód i III kategorii podatności na degradację. Głównym użytkownikiem zasobów wodnych jeziora jest Elektrownia „Pątnów” oraz Kopalnia Węgla Brunatnego „Konin”. Elektrownia „Pątnów” pobiera wodę do celów chłodniczych z północnego brzegu. Natomiast zrzut wód pochłodniczych odbywa się otwartym kanałem, mającym trzy przelewy, przy brzegu wschodnim. Ponadto z elektrowni do jeziora zrzucane są ścieki socjalnobytowe, ścieki technologiczne i deszczowe. Od strony północnej do jeziora uchodzi Struga Ostrowicka (nazywana Strugą Biskupią), która odprowadza wody z odwodnień i pokładów węgla brunatnego w czynnych odkrywkach KWB „Konin”. Jezioro Pątnowskie jest drugim co do wielkości spośród ww. (powierzchnia – 282,6 ha, objętość – 7255,4 tys.m3. Jest ono zbiornikiem płytkim (głębokość średnia – 2,6 m) Od północy połączone jest ono z Jeziorem Wąsowsko-Mikorzyńskim, od wschodu z Jeziorem Licheńskim, od zachodu z Jeziorem Gosławskim, a od południa poprzez Kanał Ślesiński z Wartą.Głównymi użytkownikami zasobów wodnych jeziora są Elektrownie „Pątnów” i „Konin”, Cukrownia Gosławice, rekreacja sezonowa oraz gospodarka rybacka. Wody pochłodnicze z elektrowni zrzucane są wspólnym kanałem do jezior: Pątnowskiego, Licheńskiego i Wąsowsko-Mikorzyńskiego. Ocena jeziora przeprowadzona w 2002 roku wykazała znaczną podatność zbiornika na degradację (poza kategorią) oraz umiarkowane zanieczyszczenie wód (II klasa). W porównaniu do

48 badań przeprowadzonych w latach 1993 i 1997 w grupie wskaźników fizyczno- chemicznych, jezioro pozostało w tej samej klasie czystości, przy widocznym pogorszeniu średnich wartości niektórych wskaźników. Poziom trofii wód zbiornika pozostał na podobnym poziomie w odniesieniu do badań wcześniejszych, natomiast jego stan sanitarny uległ zdecydowanej poprawie i aktualnie znajduje się na poziomie II klasy. Trzecie z jezior konińskich obszerniej omówione w „ Raporcie o stanie środowiska w Wielkopolsce w 2002 r” Jezioro Lecheńskie jest typowym średniej wielkości jeziorem rynnowym (powierzchnia – 147,6 ha, objętość – 6712,3 km3). Zbiornik charakteryzuje dobrze rozwinięta linia brzegowa, przebieg jej uległ niewielkim zmianom po włączeniu zbiornika w obieg chłodzenia elektrowni. Jezioro połączone jest od południowego- zachodu z Jeziorem Pątnowskim, a od północy poprzez kanał zrzutowy z Jeziorem Ślesińskim. Nad jeziorem położonych jest kilka miejscowości, m.in. Licheń Stary z Ośrodkiem Kultu Maryjnego, bardzo licznie odwiedzanym przez pielgrzymów i turystów z kraju i zagranicy. Miejscowość Licheń jest skanalizowana, ścieki kierowane są poprzez oczyszczalnię typu „Lemna” do Kanału Grójeckiego. Głównym użytkowni- kiem jeziora są elektrownie konińskie, które wspólnym kanałem zrzutowym, oddzielo- nym od zbiornika groblą, odprowadzają wody pochłodnicze do jego południowej części. Jezioro ze względu na podwyższoną temperaturę wykorzystywane jest w celach rekreacyjnych. W północnej części jeziora na jego zachodnim brzegu, w miejscowości Niedźwiady, występuje liczna zabudowa letniskowa. Podwyższenie temperatury wody spowodowało zmiany w biocenozie jeziora, tym samym dotychczasowego charakteru gospodarki rybackiej. Wyznaczona II klasa czystości oraz III kategoria podatności na degradację świadczą o obniżonej jakości wód i niekorzystnych warunkach naturalnych Stan sanitarny wód jeziora odpowiadał również II klasie czystości. Ostatnie z szerzej omówionych w „Raporcie o stanie środowiska w Wielkopolsce w 2002 r” Jezioro Suszewskie zajmuje powierzchnię 81,7 ha. Jego pojemność wynosi 5.325,7 tys. m3 a średnia głębokość – 6,5 m. Położone jest ono na pograniczu gmin Orchowo i Wilczyn, pomiędzy jeziorami Budzisławskim i Kownackim, w granicach Powidzkiego Parku Krajobrazowego. Ma kształt dość długiej, krętej rynny o kierunku SWNE. Klasa czystości – poza klasą, kategoria podatności na degradację – III. Zbiornik zasilają dwa dopływy płynące od Jeziora Orchowskiego, do którego odprowadzane są zanieczyszczenia punktowe z terenów wsi położonych w jego zlewni.

49 Wiosną 2002 roku przy wysokim stanie wód, istniało połączenie z Jeziorem Kownackim, latem, przy obniżeniu stanu wód przestało funkcjonować. Jezioro nie jest wykorzystywane w celach rekreacyjnych i turystycznych. Podatne jest na degradację (III kategoria). Niekorzystnym parametrem dla zbiornika jest stosunek objętości jeziora do długości linii brzegowej, wskazujący na niewielką możliwość rozcieńczania zanieczyszczeń dopływających z zewnątrz. Innymi niekorzystnymi cechami są: niski stopień stratyfikacji wód, wysoki współczynnik Schindlera, przewaga pól uprawnych w zlewni bezpośredniej. Badania prowadzone w 2002 roku określiły wody zbiornika jako pozaklasowe ze względu na wskaźniki fizyczno-chemiczne. Stan sanitarny wód odpowiadał III klasie czystości.Podczas badań letnich, na wszystkich stanowiskach stwierdzono, począwszy od głębokości 4 m, całkowity deficyt tlenowy oraz intensywny zapach siarkowodoru w warstwach przydennych.

4.3.3. Zbiorniki retencyjne i poldery. Ochrona przed powodzią. Rzeka Warta stwarzać może zagrożenie powodziowe. Szczególnie duże szkody powodowane mogą być przez przepływającą przez Wielkopolskę rzekę Wartę.

Dla profilu Warty w Koninie następujące stany uważa się za powodziowe: - 345 cm - Q = 90 m3/s - powódź hydrologiczna - 442 cm - Q = 200 m3/s - powódź gospodarcza - 500 cm - Q = 500 m3/s - powódź katastrofalna Rocznie notuje się średnio 3,5 razy powódź hydrologiczną i 0,8 razy - powódź gospodarczą; powodzie katastrofalne zanotowano w latach: - 1947 r. - 537cm 790 m3/s - 1953 r. - 501cm 510 m3/s - 1979 r. - 526 cm 820 m3/s - 1997 r. - 548 cm 400 m3/s Główną przyczyną powodzi są roztopy wiosenne, rzadziej obfite opady letnie, jakie miały miejsce np. w lipcu 1997. Mienie mieszkańców i infrastrukturę miejską w lewobrzeżnej części Konina skutecznie zabezpieczają wały przeciwpowodziowe, Kanał Ulgi, a od 1986 r. - również zbiornik Jeziorsko. Zbiornik ten, usytuowany w środkowym biegu Warty, należy do najwięk- szych tego typu budowli hydrotechnicznych w Polsce i umożliwia regulację stanów

50 wody w rzece, ograniczając groźbę wylewów oraz powodzi. Może o tym świadczyć sytuacja w lipcu 1997 r., kiedy przy stanie Warty w Koninie – 548 cm i przepływie 400 m3/s, (w dniu 15.07.1997 r.) nie doszło do powodzi katastrofalnej o większym zasięgu. Gospodarką wodną na zbiorniku Jeziorsko i regulacją stanów wody w Warcie zarządza RZGW w Poznaniu. Osobnym problemem jest ucieczka wody z Warty na odcinku pomiędzy Koninem a Pyzdrami, co ma związek z budową geologiczną tego terenu. Otóż w okolicach Konina warstwa kredowa zalega zaledwie 5 m poniżej dna doliny i przykryta jest piaskami rzecznymi (L.Kozacki, 1972 r). W dnie Pradoliny prawie na całej przestrzeni obserwuje się brak osadów czwarto-, a także trzecio-rzędowych, a tym samym brak osadów nieprzepuszczalnych: glin morenowych i iłów plioceńskich, które zatrzymywałyby infiltrujące wody z koryta Warty. W tej sytuacji woda z koryta rzeki infiltruje w piaski wyścielające Pradolinę; jedynym poziomem nieprzepuszczalnym jest, opadająca ku zachodowi, powierzchnia kredowa. Dopiero w pobliżu Pyzdr, w podłożu Pradoliny występuje wyżej położony poziom nieprzepuszczalny, który stanowią iły plioceńskie. Polder w kotlinie Konin - Pyzdry jest w stanie odebrać 200 do 250 mln m3 fali powodziowej Warty, a zbiornik Jeziorsko 170 mln m3. . Zagrożenie powodziowe stwarzać może również rzeka Powa. Piętrzenie wody w rzece Powie na jazie w m. Niklas odbywa się już od ponad 60 lat. Planuje się odbudowę jazu w celu uzyskania maksymalnego piętrzenia wody na rzędnej 99,20 m npm. Obecnie, na powierzchnię zbiornika składają się istniejący zbiornik o powierzchni 8,6 ha oraz zajęte pod zalew przyległe do niego użytki zieleni o pow. 16,2 ha. Po maksymalnym spiętrzeniu rzeki Powy, całkowita powierzchnia zalewu wyniesie 24,8ha. Na terenie gminy realizowany jest na rzece Powie zbiornik „Stare Miasto” o powierzchni zalewu 92 ha i o pojemności 1,041 mln m3. Zbiornik zlokalizowany jest na odcinku doliny rzeki Powy wsi gminnej Stare Miasto do wsi Karsy. Zapora zlokalizowana jest w km 9+100 rzeki Powy. Wody ze zbiornika wykorzystywane będą do celów rolniczych, rekreacyjnych i energetycznych. Użytki rolne zajęte pod zalew i znajdujące się pod wpływem zbiornika nie posiadają większej wartości rolniczej. Są to użytki rolne o niskiej klasie bonitacyjnej. Na rzece Powie projektowany jest również zbiornik Posoka. Zbiornik usytuowany jest w rejonie Konina i będzie mógł służyć głównie dla celów rekreacyjnych. Możliwe będzie również wykorzystanie wody ze

51 zbiornika do nawodnień głównie deszczownianych upraw sadowniczych i warzywnych. Zbiornik ten wydatnie wpłynie na ochronę przeciwpowodziową w dolinie rzeki Powy. Niezależnie od w/w zrealizowanych bądź będących w realizacji przedsięwzięć w ramach działań zapobiegającym wystąpieniom sytuacji powodziowych planowane są następujące działania; - modernizacja i rozbudowa istniejącego systemu ochrony przeciwpowodziowej. Rzeka Pichna gm. Wierzbinek – regulacja na długości 4 km, potrzeba rozbudowy zgłaszana jest przez władze samorządowe i rolników, - modernizacja i ciągła konserwacja obwałowań - prawostronny wał rz. Warty (odcinek 13 km od gminy Koło po gminę Kramsk), - pompownia Barłogi gm. Rzgów - zlewnia Warty, wydajność 1,6 m3/sek, teren chroniony ok. 800 ha. Na terenie powiatu planowana jest ponadto budowa zbiorników wodnych w ramach rekultywacji terenów zdegradowanych działalnością górniczą po zakończeniu eksploatacji odkrywek. W pierwszej kolejności zakłada się budowę zbiornika o powierzchni 64,4 ha i o pojemności 2,11 mln m3 w Kozarzewku gmina Kazimierz Biskupi. Zbiornik ten zlokalizowany ma być w wyrobisku końcowym na zwałowisku wewnętrznym Odkrywki Węgla Brunatnego Kazimierz Południe. Wyrobisko to znajduje się w zlewni Kanału Ślesińskiego. Zasilanie w wodę będzie w przeważającej części gruntowe. Po zaprzestaniu eksploatacji, uformowaniu zbiornika i wyłączeniu służyć ma celom rolniczym (nawadnianie) i rekreacyjnym (ukształtowanie z wyspą i długim półwyspem z punktem widokowym). Bliższe dane nt. dalszych planów w tym zakresie KWB „Konin” podano w p. 4.2 niniejszego opracowania (Tabele 4.2.1 i 4.2.2).

Podane wyżej dane pochodzą z trzech źródeł; 1. Program małej retencji do 2015 roku woj. konińskie (aktualizacja) opracowany przez Biuro Projektów Wodnych Melioracji i Inżynierii Środowiska „Biprowodmel” w Poznaniu w styczniu 1997r. 2. Program modernizacji i odbudowy obwałowań opracowany w 2002r przez Wielkopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu Rejonowy Oddział w Koninie. 3. Informacja Urzędu Gminy w Rzgowie- dot. zbiornika w m. Zarzewek.

52 4.3.4. Mała retencja i melioracje. Mała retencja ma szczególne znaczenie wobec rosnącego niedoboru wody w ekosystemach, m.in. powstałych na skutek niedoboru opadów, melioracji odwodnieniowych i intensywnej produkcji rolnej. Niedobór wody jest jednym z głównych czynników ograniczających produkcję rolną, a duży udział powierzchni uszczelnionej wywołuje zaburzenia odpływu wody w miastach. Poniżej podano na podstawie danych RZGW O/Konin dane nt istniejących i planowanych na terenie powiatu konińskiego zbiorników małej retencji i o planowanych zadaniach z zakresu. ochrony przeciwpowodziowej.

Gmina Grodziec W zlewni Czarnej Strugi planowana była budowa zbiornika retencyjnego Biała. Rozważano przegrodzenie zaporą czołową doliny rzeki Czarna Struga w rejonie wsi Biała. Niezależnie w rejonie wsi Królików, poniżej ujścia cieku Bawół planowany był drugi zbiornik retencyjny. Te dwa zbiorniki miałyby stworzyć kaskadę umożliwiającą zretencjonowanie 3,1 mln m3 wody użytecznej, która służyłaby dla nawadniania ok. 1150 ha użytków rolnych. Istnieje możliwość wykorzystywania zbiorników do celów rekreacyjnych. Urząd Gminy opierając się na uchwale Rady Gminy nr VI/40/03 z dnia 25.06.2003 r. zrezygnował jednak z realizacji ww. planów. Gmina Kazimierz Biskupi  Na terenie gminy projektowany jest zbiornik retencyjny Kozarzewek w wyrobisku końcowym na zwałowisku wewnętrznym Odkrywki Węgla Brunatnego „Kazimierz Południe”. Planowana pojemność zbiornika 2,11 mln m3 o powierzchni 64,4 ha. Budowa w trakcie realizacji. Wyrobisko to znajduje się w zlewni Kanału Ślesińskiego. Zasilanie w wodę będzie w przeważającej części gruntowe. Po zaprzestaniu eksploatacji, uformowaniu zbiornika i wyłączeniu barier studni odwadniających, zbiornik wypełni się wodą gruntową. Zbiornik Kozarzewek może być wykorzystany: - dla celów rolniczych głównie deszczowni, - dla celów rekreacyjnych- ciekawe ukształtowanie z wyspą i długim półwyspem z punktem widokowym. Gmina Kramsk Planowana modernizacja obwałowań – Prawostronny wał Warty odcinek Koło – Konin (miasto Koło, gm. Koło, gm. Kramsk).

53 Gmina Rzgów Przez położoną na zachód od Konina gminę Rzgów przepływa rzeka Warta. Na jej terenie, w zlewni Strugi Zarzewskiej planowano budowę zbiornika retencyjnego „Zarzewek”. W II kwartale 2004 r. Rada Gminy podjęła decyzję o niepodejmowaniu przedsięwzięcia. Duże znaczenie na terenie gminy ma pompownia Barłogi.  Zbiornik „Zarzewek” miał być wybudowany przez przegrodzenie zaporą czołową doliny Strugi Zarzewskiej (km 0,5+090 biegu cieku) w rejonie wsi Zarzewek. Stanowić miał rezerwuar wody w lokalnym systemie małej retencji w obrębie Strugi Zarzewskiej. Przewidywano przeznaczenie zmagazynowanej wody między innymi rolnicze i rekreacyjne.  Pompownia Barłogi - zlewnia rzeki Warty, nowy obiekt. Wydajność 1,6 m3/s. Powierzchnia terenu chronionego 800 ha. Gmina Stare Miasto. Przez teren gminy przepływają dwie rzeki mogące okresowo stwarzać zagrożenie powodziowe – Warta i jej lewobrzeżny dopływ Powa.  W miejscowości Niklas znajdują się jaz oraz czynny młyn wodny. Piętrzenie wody w rzece Powie na jazie w m. Niklas odbywa się już od ponad 60 lat. Planuje się odbudowę jazu w celu uzyskania maksymalnego piętrzenia wody na rzędnej 99,20 m npm. Obecnie, na powierzchnię zbiornika składają się istniejący zbiornik o powierzchni 8,6ha oraz zajęte pod zalew przyległe do niego użytki zieleni o pow. 16,2 ha. Po maksymalnym spiętrzeniu rzeki Powy, całkowita powierzchnia zalewu wyniesie 24,8 ha.  Na terenie gminy realizowany jest też na rzece Powie zbiornik „Stare Miasto” o powierzchni zalewu 90,68 ha przy NPP 93,50m npm i o pojemności 1041 tys. m3. Zlokalizowany jest on na odcinku doliny rzeki Powy od wsi gminnej Stare Miasto do wsi Karsy. Zapora lokalizowana jest w km 9+100 rzeki Powy. Wody ze zbiornika wykorzystywane będą do celów rolniczych, rekreacyjnych i energetycznych. Użytki rolne zajęte pod zalew i znajdujące się pod wpływem zbiornika nie posiadają większej wartości rolniczej. Są to użytki rolne o niskiej klasie bonitacyjnej.  Na rzece Powie projektowany jest również zbiornik Posoka. Zbiornik usytuowany jest w rejonie Konina i będzie mógł służyć głównie dla celów rekreacyjnych. Możliwe będzie również wykorzystanie wody ze zbiornika do nawodnień głównie

54 Gmina Sompolno  Na terenie gminy projektowany jest zbiornik retencyjny Sompolno, który zasilany będzie wodą pochodzącą z odwodnienia odkrywki Lubstów. Pod zbiornik zostaną wykorzystane głównie nieużytki. Zmagazynowana woda może być wykorzystywana do nawodnień sadów w rejonie Sycewa i Sompolna. Gmina Wierzbinek  Planowana jest modernizacja i rozbudowa istniejącego systemu ochrony przeciwpowodziowej. Rzeka Pichna - regulacja na długości 4,0 km tj. od km 6+00 do km 10+ 00. Potrzeba rozbudowy zgłaszana byłą przez władze samorządowe i rolników.

Poza ww. zbiornikami w ramach rekultywacji odkrywek powęglowych planowane są znacznie większe pod względem pojemności zbiorniki wodne. Problematyka ta została omówiona wcześniej w p. 4.2. niniejszego opracowania. Ważna rolę w zakresie utrzymania poziomu wód w glebie przypisuje się melioracjom. Od 1999 r melioracje szczegółowe na terenie powiatu nie były prowadzone. W pewnym stopniu wpływać one mogą i na zmniejszenie zagrożenia powodziowego. W Tabeli 4.5 przytoczono z opracowanej przez Starostwo Powiatu Konińskiego „Strategii ochrony środowiska” dane dot. wielkości powierzchni zmeliorowanej.

Tabela 4.5. Melioracje w powiecie konińskim (Stan na dzień 15.03.2001 r.)

% powierzchni Lp. Gmina zmeliorowanej Uwagi w stosunku do potrzeb 1. Golina 30 2. Grodziec 89,9 3. Kazimierz Biskupi - 4. Kleczew 15 wnioski 150 ha Marszewo, Nieborzyn, opinie specjalistów odnośnie celowości prac rozbieżne 5. Kramsk 12 6. Krzymów brak melioracji po 1945 r. 7. Rychwał 66 potrzeby 3343 ha 8. Rzgów 63 9. Skulsk 12 10. Sompolno 15,2 od 1991 r nie było melioracji 11. Stare Miasto 50 12. Ślesin 35 potrzebyńskie Hol.– Szyszy 13. Wierzbinek 85 450 ha do melioracji 14. Wilczyn 33 do 2006 r. – Wilczogóra pow. 65%

55 4.3.5. Tereny podmokłe, rozlewiska. Na obszarze powiatu konińskiego tereny podmokłe występują w dolinach cieków wodnych. Największe z nich występują na terenie gmin Sompolno i Kramsk. Od jeziora Lubstowskiego aż do linii Warty, na zachód od miejscowości Kramsk poniżej jeziora Mąkolno. Pozostałe tego typu obszary, ale o zdecydowanie mniejszej powierzchni, znajdują się w pobliżu Kleczewa (na południe od miasta), Kazimierza Biskupiego (na północno-zachodnim skraju jeziora Gosławskiego) i na zachód od Konina głównie w Dolinie Warty.

4.4. Wody podziemne. Warunki hydrogeologiczne terenu omówiono w p. 3.6 niniejszego opracowania. Na jakość wód podziemnych na terenie powiatu wpływ mają istniejące tu uwarunkowania oraz formy prowadzonej działalności. Odnosi się to szczególnie do odkrywkowego wydobycia węgla brunatnego. Na znacznym obszarze powiatu znajdują się zasoby wodne zaliczane do obszarów wysokiej ochrony (OWO) wód podziemnych. Zasoby te nie obejmują terenów gmin; Kazimierz Biskupi, Kleczew, Wilczyn i Skulsk W regionalnej sieci pomiarowej znajdują się 4 punkty i 1 punkt w krajowej sieci pomiarowej (Tabela 4.6.).

Tabela 4.6. Jakość zwykłych wód podziemnych 1)

Monito- Głębokość Strato- Stan jakości Nazwa otworu Rodzaj otworu ring stropu grafia 2001 2002 Zaryń – gm. Wierzbinek krajowy 5,7 Q obszar zabudowy Ib Ib Wilczyn – Gm. Wilczyn regionalny 106,0 Tr ujęcie wodociągowe II II Ślesin – gm. Ślesin regionalny 31,0 Q ęcieuj wodociągowe III Biele – gm. Sompolno regionalny 101,0 K2 ujęcie wodociągowe II II Grodziec– Gm. regionalny 58,6 Tr ujęcie wodociągowe II II Grodziec Golina regionalny 53,0 Q ujęcie wodociagowe III III Oznaczenia Tr – trzeciorzędowe, K2 – górna kreda, Q - czwartorzęd 1) dane według „Raportu o stanie środowiska w woj. wielkopolskim za rok 2002”.

W poszczególnych gminach powiatu z lokalnych dość licznych ujęć pobierane są wody podziemne; czwartorzędowe, trzeciorzędowe i kredowe. Ujmowana woda z uwagi na wysokie zawartości żelaza a często także i manganu wymaga uzdatniania. Ujmowane wody w większości zaspokajają potrzeby mieszkańców. Niedobory występują jedynie w okresach suszy, szczególnie w rejonach gminach, na terenie

56 których prowadzone jest odkrywkowe wydobycie węgla brunatnego. Niekiedy także jakość tych wód budzi zastrzeżenia mieszkańców.

4.5. Zaopatrzenie ludności w wodę Z przeprowadzonej pod kątem sporządzenia niniejszego opracowania ankietyzacji gmin wynika, że na terenie powiatu konińskiego odsetek ludności korzystającej z ujęć wód podziemnych jest znacznie większy w porównaniu do powiatów sąsiednich, z wyłączeniem miasta Konina. Pomiędzy poszczególnymi gminami powiatu konińskiego istnieją jednak w tym zakresie duże różnice. Uzyskane na drodze ankietyzacji dane będą mogły być uszczegółowione w planach ochrony środowiska dla poszczególnych gmin, które zgodnie prawem mają być wykonane. Miasto i Gmina Golina Na terenie gminy woda pobierana jest z trzech poziomów wodonośnych. Są to poziomy: czwartorzędowy, trzeciorzędowy i kredowy. Najwyżej zalegającym poziomem wodonośnym jest poziom czwartorzędowy. Charakteryzuje się on największymi wahaniami, które uzależnione są od ilości opadów atmosferycznych. Jest ona zarazem najbardziej narażony na zanieczyszczenia ściekami i odpadami z gospodarstw domowych, rolnych, inwentarskimi i przemysłowymi. Ponadto wpływ na zanieczyszczenie wód tego poziomu ma intensywność nawożenia pól. Z czwartorzędowego poziomu wodonośnego korzysta głównie ludność posiadająca własne, płytkie studnie. Woda z tego poziomu pobierana jest w studniach znajdujących się w miejscowościach: Głodowo, Kawnice i Kolonia Golina (Zamostki). Pobierana jest z głębokości od 10,0 m. ppt. w Kawnicach; do 47,0 m ppt. w miejscowości Głodowo. Najgłębszym i najzasobniejszym poziomem wodonośnym jest poziom kredowy, z wód którego korzysta większość ujęć gminnych. Woda pobierana jest z głębokości od 12,5 m ppt. w Węglewie; do 100,0 m ppt. w miejscowości Przyjma. Występująca w tym poziomie woda jest najmniej narażona na oddziaływanie czynników zewnętrznych. Odznacza się dużą czystością i wydajnością. Wodociągi na terenie gminy znajdują się w następujących miejscowościach: Golina, Głodowo, Przyjma, Spławie, Węglew. Miasto i gmina pod koniec 2003 r. były zwodociągowane są w 92%. Na terenie gminy wybudowano 144,3 km sieci wodociągowej i 67,9 km przyłączy wodociągowych (2846 szt. przy ogólnej liczbie 3071 gospodarstw domowych).

57 Charakterystyka ujęć wody:

3  Golina Qśr.dob= 1260 m /d, Stacja pracuje w układzie jednostopniowego pompowania. Woda napowietrzana jest w aeratorze Ф600 szt. 3, uzdatniana na filtrach pośpiesznych Ф1600 szt. 3 i poprzez hydrofory podawana jest do sieci wodociągowej;

3  Węglew Qśr.dob= 840 m /d, Stacja pracuje w układzie dwustopniowego pompowania. Woda napowietrzana jest w aeratorze centralnym Ф1200, uzdatniana na filtrach pośpiesznych Ф1800 szt. 3 i podawana jest na zbiorniki wyrównawcze 2 x 100m3. Ze zbiorników woda pobierana jest zestawem hydroforowo-pompowym i podawana jest do sieci wodociągowej;

3  Przyjma Qśr.dob=219,0 m /d, woda uzdatniana jest na filtrach pośpiesznych Ф1400 i chlorowana. Jest to stacja dwustopniowego pompowania ze zbiornikami wyrównawczymi(2x50m3).  Spławie woda uzdatniana jest na odżelaziaczach i po chlorowaniu tloczona jest do sieci wodociągowej.  Głodowo Stacja pracuje w układzie dwustopniowego pompowania. Woda napowietrzana jest w aeratorze Ф300 szt. 2, uzdatniana na filtrach pośpiesznych Ф1000 szt. 2 i podawana jest na zbiornik wyrównawczy o pojemności100m3. Ze zbiornika woda pobierana jest zestawem hydroforowo-pompowym i podawana jest do sieci wodociągowej. Wszystkie stacje uzdatniania wody są połączone ze sobą i stanowią obieg zamknięty. Stacje te zaopatrują wszystkie miejscowości gminy poza trzema położonymi w dolinie rzeki Warty: Węglewskie Holendry, Myśliborskie Holendry i Kolno. Wsie te planowane są w najbliższym czasie do zwodociągowania. Gmina Grodziec. Na terenie gminy Grodziec woda pobierana jest z trzech poziomów wodonośnych. Są to poziomy: czwartorzędowy, trzeciorzędowy i kredowy. Najwyżej zalegającym poziomem wodonośnym jest poziom czwartorzędowy. Charakteryzuje się on największymi wahaniami, które uzależnione są od ilości opadów atmosferycznych. Jest on zarazem najbardziej narażony na zanieczyszczenia ściekami i odpadami z gospodarstw domowych, inwentarskimi i przemysłowymi. Ponadto wpływ na zanieczyszczenia wód tego poziomu ma intensywność nawożenia pól. Z tego poziomu wodonośnego korzysta głównie ludność posiadająca własne, płytkie studnie.

58 Woda z tego poziomu pobierana jest w studniach znajdujących się w Biskupicach, Łagiewnikach, Królikowie, Konarach i Grądach Starych. Pobierana jest z głębokości od 2,0 m ppt w Grądach Starych do 41,0 m ppt w Królikowie. Zalegający poniżej trzeciorzędowy poziom wodonośny jest mniej narażony na oddziaływanie czynników zewnętrznych. Z wód tego poziomu korzystają studnie położone w Łagiewnikach i Grodźcu. Woda pobierana jest z głębokości od 60,0 m ppt w Łagiewnikach do 82,0 ppt w Grodźcu. Najgłębszym i najzasobniejszym poziomem wodonośnym, jest poziom kredy górnej. Z wód tego poziomu korzystają ujęcia znajdujące się w Grodźcu. Woda pobierana jest z głębokości 67 – 68 m ppt. Występująca w tym poziomie woda jest najmniej narażona na oddziaływanie czynników zewnętrznych. Odznacza się dużą czystością i wydajnością. Gmina jest zwodociągowana w ok. 60%, wybudowano 1015 przyłączy wodociągo- wych, przy ogólnej liczbie gospodarstw domowych 1670 szt. Wg stanu na koniec 2003 roku na terenie gminy istnieje 88 km sieci wodociągowej i 32,5 km przyłączy wodociągowych. Mieszkańcy zaopatrywani są w wodę z dwóch stacji wodociągowych Grodziec i Łagiewniki. Charakterystyka ujęć wody:  Grodziec - Stacja pracuje w oparciu o jedno ujęcie wody, w układzie dwustopniowego pompowania i zaopatruje w wodę wsie: Grodziec, Janów, Wiatraki, Tartak, Mokre, Nowa Huta, Stara Huta.

3  Łagiewniki Qśr.dob= 1223 m /d. Stacja pracuje w oparciu o jedno ujęcie wody, w układzie dwustopniowego pompowania. Woda napowietrzana jest w aeratorze centralnym Ф1400, uzdatniana na filtrach pośpiesznych Ф1800 szt. 3- odżelaziacze i Ф 1800szt.3- odmanganiacze, tłoczona na zbiorniki wyrównawcze typ ZTK o poj.150m3 każdy, a następnie pompownią II-go stopnia tłoczona jest do sieci wodociągowej. Stacja zaopatruje w wodę wsie: Łagiewniki, KrólikówII,III, Królików IV, Biała, Kol. Biała, Biskupice, Wieloręka, Bystrzyca, Łądek, Zagożnica, Ciświca Nowa,Ciświca Stara. Gmina Kazimierz Biskupi. W ramach usuwania szkód górniczych cała gmina została całkowicie zwodociągowana. Mieszkańcy gminy zaopatrywani są w wodę z wodociągów wiejskich zlokalizowanych w następujących miejscowościach: Bochlewo, Dobrosłowo, Kamienica, Kazimierz Biskupi. Kozarzew, Tokarki-Kolonia, Wieruszew, Sokółki, Posada. Wodociągi wiejskie

59 grupowe pracują w układzie dwustopniowego pompowania wody. Miejscowość Jóźwin – zaopatrywana jest w wodę z położonego na terenie gminy Ślesin ujęcia w Janowie. Woda pobierana jest z poziomu trzeciorzędowego z głębokości 80,0 do 118,0 m ppt oraz kredowego z głębokości 30 - 154 m ppt. Na terenie gminy wybudowano 156,5 km sieci wodociągowej, 1168 przyłączy wodociągowych o długości 19,3 km. Istniejące wodociągi zostały wybudowane w latach 1963 – 1971 w ramach odszkodowań górniczych i zapewniają pokrycie obecnego i perspektywicznego zapotrzebowania wody na cele gospodarcze i p.pożarowe. Ujęcia wody znajdują się we wsiach: Kazimierz Biskupi, Kozarzew, Bochlewo, Tokarki, Dobrosołowo, Posada, Kamienica i Wieruszew. Wodociągi zostały wybudowane w latach 1963-1971 w ramach odszkodowań górniczych i zapewniają pokrycie obecnego i perspektywicznego zapotrzebowania wody na cele gospodarcze i p.pożarowe. Charakterystyka ujęć wody wg danych Urzędu Gminy:  Kazimierz Biskupi nr 1 ul. Klasztorna. Wydajność rzeczywista i potencjalna odpowiednio; 500 m3/d i 660 m3/d, liczba mieszkańców korzystających wodociągu – 1800. Woda surowa z dwóch studni głębinowych kierowana jest do zestawu hydroforowego po uprzednim dozowaniu podchloryn sodu i kierowana bezpośrednio na sieć. Aktualnie ogłoszono przetarg na opracowanie dokumentacji technicznej modernizacji stacji, która polegać będzie na zainstalowaniu zbiornika reakcji z 4 strumienicami i montażu filtrów żwirowych do wytrącaniu związków żelaza i manganu.  Kazimierz Biskupi nr 2 ul. Bielawy. Wydajności rzeczywista i potencjalna odpowiednio 760 i 1000 m3/d. Woda ze studni głębinowych dostarczana jest do areatora w którym następuje napowietrzanie wody surowej i wytrącanie wstępne związków żelaza i manganu. Następnie kierowana jest na zespół filtrów w których związki żelaza i manganu odkładają się na filtrach żwirowych. Woda następnie kierowana jest do zbiornika wody zapasowej z dozowaniem przez pompkę chloratora podchlorynu sodu. Ze zbiorników wody zapasowej kierowana jest do zestawu hydroforowego, gdzie następnie podawana jest do sieci wodociągowej.  Kozarzew. Wydajność rzeczywista i potencjalna 420 i 555 m3/d. Sposób uzdatniania jak dla ujęcia Kazimierz Biskupi 2.

60  Bochlewo. Wydajność rzeczywista i potencjalna 98 i 130 m3/d. Sposób uzdatniania jak dla ujecia Kazimierz Biskupi 2.  Tokarki. Wydajność rzeczywista i potencjalna urządzeń do ujmowania i uzdatniania wody, średnia dobowa 246 i 325 m3/d. Sposób uzdatniania jak dla ujecia Kazimierz Biskupi 2.  Dobrosołowo. Wydajności średniodobowe; rzeczywista i potencjalna 420 i 555 m3/d. Sposób uzdatniania jak dla ujecia Kazimierz Biskupi 2.  Wieruszew. Wydajności rzeczywista i potencjalna urządzeń do ujmowania i uzdatniania wody, średnia dobowa – 220 m3/d i 290 m3/d. Woda surowa z 2 pomp głębinowych kierowana jest do areatora gdzie jest napowietrzana. Następnie kierowana jest na 2 szt. filtrów żwirowych, w których następuje wytrącanie związków żelaza i manganu. Do w/w wody dozowany jest podchloryn sodu pompką chloratora ( dozowanie ręczne ). Woda kierowana jest do zbiornika wody zapasowej a następnie tłoczona przez pompy sieciowe do kolektora wodnego gminy. Celem uzyskania właściwych parametrów wody opracowano dokumentację techniczną na budowę nowego obiektu hydroforni, w którym zainstalowane zostaną nowe urządzenia technologiczne pozwalające na uzyskanie parametrów wody zgodnie z obowiązującymi normami. Realizacja inwestycji przewidziana w 2004 roku.  Posada. Wydajności rzeczywista i potencjalna urządzeń do ujmowania i uzdatniania wody, średnia dobowa – 320 i 425 m3/d. Sposób uzdatniania jak dla ujęcia Kazimierz Biskupi 2. Stacja będzie pracować w pełnej automatyce z przystosowaniem do monitoringu drogą radiową. Realizacja modernizacji powyższej stacji w latach 2003 – 2004.  Kamienica. Wydajności rzeczywista i potencjalna urządzeń do ujmowania i uzdatniania wody, średnia dobowa – 568 i 760 m3/d. Woda surowa napowietrzana jest w zbiorniku reakcji, następnie przechodzi przez filtry wytrącające związki żelaza i manganu. Zastosowany został zestawy hydroforowe i chlorator. Stacja uzdatniania wody pracuje w układzie trójstopniowego pompowania wody, w wysokim stopniu jest zautomatyzowana. W miejscowościach Posada i Wieruszew stacje wodociągowe zostały przygotowane do rozbudowy w roku 2003 ze względu na nie wystarczającą

61 wydajność ujmowania i uzdatniania wody. Projektowana po rozbudowie stacja w Posadzie będzie miała wydajność średnią dobową 1600 m3, a w Wieruszewie 1000 m3/ dobę - obecnie 320 m3/dobę i 220m3/dobę. Miasto i Gmina Kleczew. Miasto i Gmina Kleczew są zwodociągowane w 82,35%, wybudowano 1400 przyłączy wodociągowych, przy ogólnej liczbie 1700 gospodarstw domowych). Na terenie gminy istnieje 182 km sieci wodociągowej 35 km przyłączy wodociągowych. Mieszkańcy zaopatrywani są w wodę z 7 stacji wodociągowych; 2 stacje na terenie Kleczewa i 5 na terenach wiejskich (Budzisław Kościelny, Jabłonka, Kalinowiec, Miłaczew, Wielkopole, Złotków). Woda pobierana jest z poziomu trzeciorzędowego z głębokości 80,0 do 118,0 m ppt oraz kredowego z głębokości 30,0 do 154,0 m ppt. Rozmieszczenie stacji: - Kleczew z dwoma ujęciami wody obsługującymi starą część miasta; - Kleczew z trzema ujęciami wody obsługującymi nowe osiedle; - Wielkopole z 2 ujęciami wody obsługujące wsie: Wielkopole, Stogi, Izabelin, Sławoszewo i Sławoszewek; - Jabłonka z jednym ujęciem obsługującym wieś Jabłonkę; - Kalinowiec z 2 ujęciami obsługującymi wsie: Kalinowiec, Danków, Słaboludz, Miłaczew, Józefowo, Janowo, Przytuki; - Złotków z 2 ujęciami obsługującymi wsie: Złotków, Nieborzyn, Alinowo, Roztoka, Kamionka, Zberzynek, Wola Spławiecka, Słowiki, Spławce; - Budzisław Kościelny z dwoma ujęciami wody obsługującymi wsie: Budzisław Kościelny, Budzisław Górny, Marszewo, Tręby, Budy, Adamowo, Zberzyn, Grabce i Szubianka.

Charakterystyka ujęć wody (wg danych UMiG Kleczew):

3  Kleczew, ul. Poznańska, Qśr.dob= 450 m /d. Stacja pracuje w oparciu o dwa ujęcia wody, obsługuje całe osiedle. Ujmowana ze studni woda napowietrzana jest w aeratorze, odżelaziana i odmanganiana, długość sieci 16,5 km;

3  Kleczew – Osiedle Górnicze. Qśr.dob= 613,7 m /d. Stacja pracuje w oparciu o trzy ujęcia wody. Woda napowietrzana jest w aeratorze, odżelaziana i chlorowana (dozowanie podchlorynu sodu), długość sieci wodociągowej – 9,0 km;

62 3  Budzisław Kościelny. Qśr.dob= 538 m /d. Stacja pracuje w oparciu o dwa ujęcia wody. Woda napowietrzana jest w aeratorze, odżelaziana i odmanganiana, długość sieci wodociągowej – 94,5 km;

3  Kalinowiec. Qśr.dob= 210 m /d. Stacja pracuje w oparciu o dwa ujęcia wody. Woda napowietrzana jest w aeratorze, odżelaziana i odmanganiana, długość sieci wodociągowej – 38,4 km;

3  Wielkopole. Qśr.dob= 190 m /d. Stacja pracuje w oparciu o dwa ujęcia wody. Woda napowietrzana jest w aeratorze, odżelaziana i odmanganiana, długość sieci wodociągowej – 35,9 km. Gmina Kramsk. Woda do celów bytowych i gospodarczych pobierana jest z poziomu czwartorzędowego i kredowego Najwyżej zalegającym poziomem wodonośnym jest poziom czwartorzędowy. Charakteryzuje się on największymi wahaniami, które uzależnione są od ilości opadów atmosferycznych. Jest on zarazem najbardziej narażony na zanieczyszczenia. Z czwartorzędowego poziomu wodonośnego korzysta głównie ludność posiadająca własne, płytkie studnie gospodarskie. Woda z tego poziomu pobierana jest w ujęciach znajdujących się w miejscowościach: Wysokie, Helenów., Lichnowo z głębokości 0d 9,0 do 24,0 m ppt. W miejscowościach Wysokie, Rudzica, Bilczew, Wola Podłężna, Grąblin, Kramsk, Strumyk woda pobierana jest z poziomu kredowego z głębokości do 80,0 m ppt Występująca w tym poziomie woda jest najmniej narażona na oddziaływanie czynników zewnętrznych, odznacza się ona dużą czystością i wydajnością. Położone na terenie gminy Kramsk miejscowości są systematycznie wodociągowane. Gmina Kramsk jest zwodociągowana w 92,5% (wybudowano 2131 przyłączy wodociągowych, przy ogólnej liczbie 2304 szt gospodarstw domowych). Na terenie gminy zbudowano 151,1 km sieci wodociągowej i 87,4 km przyłączy wodociągowych. Do zwodociągowania pozostało: sołectwo Rysiny, część sołectwa Kramsk- Łęgi. W gminie pracują dwie stacje uzdatniania wody; w Kramsku i w Woli Podlężnej. Część miejscowości jest zaopatrywanych w wodę z ujęć znajdujących się poza terenem gminy (Bylew w gminie Ślesin i Marianowo w gminie Sompolno). Charakterystyka ujęć wody:  Kramsk. Stacja wodociągowa w Kramsku pracuje na dwóch ujęciach w układzie dwustopniowego pompowania. Prowadzone są procesy odżelaziania

63 3, co nieznacznie przekracza dopuszczalną normę. Stacja zaopatruje w wodę wsie sołeckie: Kramsk, Kramsk- Pole, Kramsk- Łazy, Kramsk- Łęgi, Bilczew, Wysokie, Wielany, Brzózki, Drążek, Konstantynów, Borki, Barce, Podgór, Milin, Lichnowo, Dębicz, Święte, Patrzyków i Ksawerów.  Wola Podlężna. Pracuje na dwóch ujęciach w układzie dwustopniowego pompowania. Uzyskane parametry wody pod względem fizyko- chemicznym oraz bakteriologicznym odpowiadają wymaganiom sanitarnym dla wody do picia i na potrzeby gospodarcze. Gmina Krzymów. Na terenie gminy woda pobierana jest z trzech poziomów wodonośnych. Są to poziomy: czwartorzędowy, trzeciorzędowy i kredowy. Z czwartorzędowego poziomu korzysta głównie ludność posiadająca własne studnie, w rejonie obniżenia Topca i w Pradolinie Warszawsko-Berlińskiej. Woda z tego poziomu pobierana jest między innymi w miejscowościach Genowefa i Głodno (Baza WPGKiM.). Zalegający poniżej trzeciorzę- dowy poziom wodonośny jest mniej narażony na oddziaływanie czynników zewnętrznych. Z wód tego poziomu korzysta wodociąg w Ignacewie. Pobiera on wodę z głębokości 64,0- 69,0 m. ppt Najzasobniejszym poziomem wodonośnym jest poziom kredowy. Korzysta z niego większa część ujęć wody na terenie gminy. Występująca w nim woda jest najmniej narażona na oddziaływanie czynników zewnętrznych, odznacza się dużą czystością i wydajnością. Miejscowości położone na terenie gminy Krzymów, są w dużej części zwodociągowane. Wodociąg w Brzeźnie obejmuje swym zasięgiem miejscowości: Brzeźno, Brzeźno Nowe, Budy, Brzezińskie Holendry, Głodno, Szczepidło. Wodociąg w Krzymowie obsługuje: Krzymów, Nowy Krzymów, Paprotnię, Piersk, Borowo, Rożek Brzeziński. Natomiast miejscowości Potażniki Nowe, Potażniki Stare, Teresina - zaopatrywane są w wodę z ujęcia na terenie gminy Stare Miasto. Podobnie miejscowości Bolesławów, Depaula, Kałek, Kałek Kolonia, Adamów i Wierzchy - zaopatrywanie są w wodę z ujęcia są na terenie gminy Władysławów. Północno- zachodnia część gminy stanowi obszar ochronny ujęcia wody podziemnej dla miasta Konina. Gmina Krzymów jest zwodociągowana w ok. 60 %, wybudowano 1376 przyłączy wodociągowych, przy ogólnej liczbie 2300 szt. gospodarstw domowych. Na terenie

64 gminy wg stanu na koniec 2003 r. było 91,9 km przyłączy wodociągowych. Do zwodociągowania pozostało jedynie 5 miejscowości. W gminie pracuje 8 stacji uzdatniania wody w miejscowościach; Krzymów, Brzeźno, Potażniki Stare, Ignacew, Teresina, Depaula, Nowe Potażniki i Głodno. Charakterystyka ujęć wody (wg danych UG Krzymów):

3  Krzymów. Qśr.dob= 823m /d. Stacja zaopatruje w wodę wsie: Bolesławów, Krzmów, Kałek Kolonia, Adamów, Wierzchy, Paprotnia, Czubki, Kałek, Smólnik,

Kuny, Paprotnia, Nowy Krzymów, Drążeń, Genowefa i Borki.

3  Brzeźno – Qśr.dob= 1113,3 m /d.Stacja zaopatruje w wodę wsie:Brzeźno, Brzeźno Nowe, Złota Góra, Sienno, Chocki, Zalesie, Szczepiło, Ladorudź, Brzezińskie Holendry, Kociętowy. Stacja została wybudowana w 1987r.  Potażniki Stare – stacja zaopatruje w wodę Potażniki Stare,  Ignacew dostarcza wodę do wsi Ignacew i Bolesławów,

3  Teresina Qśr.dob= 96m /d. dostarcza wodę do wsi Teresina i Zalewo, stacja została wybudowana w 1988r.  Depaula dostarcza wodę do wsi Depaula,  Nowe Potażniki dostarcza wodę do wsi Potażniki,  Głodno zaopatruje w wodę Szkołę Podstawową w Głodnie i wieś Gołąbek. Miasto i Gmina Rychwał. Na terenie gminy Rychwał woda pobierana jest z dwóch poziomów wodonośnych. Są to poziomy czwartorzędowy i trzeciorzędowy. Poziom czwartorzędowy charakteryzuje się największymi wahaniami, które uzależnione są od ilości opadów atmosferycznych. Jest on zarazem najbardziej narażony na zanieczyszczenia. Z wymienionego poziomu wodonośnego korzysta głównie ludność posiadająca własne studnie gospodarskie. Woda z tego poziomu pobierana jest również w miejscowościach: Siąszyce i Rybie. Jest ona pobierana z głębokości od 21,7 do 41,2 m ppt. Zalegający poniżej trzeciorzędowy poziom wodonośny jest mniej narażony na oddziaływanie czynników zewnętrznych. Z wód tego poziomu korzystają ujęcia mające większe zapotrzebowanie na pobór wody. Pobierana jest ona z głębokości od 46,5 do 90,5 m ppt. Miasto i Gmina Rychwał jest zwodociągowane w ok. 70 %, wybudowano 1579 przyłączy wodociągowych, przy ogólnej liczbie 2282 gospodarstw domowych. Na

65 terenie gminy eksploatuje się 153,1 km sieci wodociągowej i 55,2 km przyłączy wodociągowych. Mieszkańcy zaopatrywani są w wodę z czterech nw. stacji; Charakterystyka ujęć:

3  Rychwał Qśr.dob=970 m /d Stacja wodociągowa została wybudowana w latach 1975-77 w układzie jednostopniowego pompowania wody z uzdatnianiem – odżelazienie i chlorowanie. Stacja zaopatruje w wodę następujące miejscowości: Rychwał, Sokołów, Żurawin, Grabowo.

3  Rozalin Qśr.dob=1344 m /d, woda uzdatniana jest na filtrach pośpiesznych i chlorowana. Jest to stacja dwustopniowego pompowania ze zbiornikami wyrównawczymi(6x100m3). Stacja została wybudowana w 1983r. Dostarcza wodę dla następujących miejscowości: Rozalin, Kuchary Borowe, Świecie, Kuchary Kościelne, Broniki, Modlibogowice, Urszulin, Stefanówek, Czyżew, Czajków, Wardężyn, Wardężynek, Sporno, Dąbroszyn, Franki gm. Rychwał, Grabienie, Błonice, Mądroszki, Zarzew, Zarzewek gm. Rzgów i Główiew gm. Stare Miasto.

3  Jaroszewice Rychwalskie Qśr.dob=1094 m /d Woda uzdatniana jest poprzez odżelazienie i chlorowanie. Stacja została wybudowana w 1988r. Stacja wodociągowa dostarcza wodę dla następujących miejscowości: Jaroszewice Rychwalskie, Jaroszewice Grodzieckie, Kol. Jaroszewice Grodzieckie.

3  Siąszyce Qśr.dob= 146,3 m /d. Stacja dostarcza wodę dla następujących miejscowości: Siąszyce, Zosinki, Biała Panieńska, Grochowy, Złotkowy, Złotkowy Kol., Wola Rychwalska, Rybie. Gmina Rzgów. Na tereni gminy Rzgów występują trzy poziomy wód podziemnych; czwartorzędowy, trzeciorzędowy i kredowy. Poziom czwartorzędowy charakteryzuję się on największymi wahaniami, które uzależnione są od ilości opadów atmosferycznych. czwartorzędowego poziomu tego korzysta głównie ludność posiadająca własne płytkie studnie. Woda z tego poziomu ujmowana jest z głębokości od około 29,0 m ppt (Rzgów) do około 33,0 m ppt (Świątniki). Zalegający poniżej trzeciorzędowy poziom wodonośny jest mniej narażony na oddziaływanie czynników zewnętrznych. Z wód tego poziomu korzysta ujęcie wód ZGR Bożatki, gdzie woda pobierana jest z głębokości 15,5 m ppt. Najgłębszym i najzasobniejszym poziomem wodonośnym jest poziom kredy górnej, z którego korzystają jednostki czerpiące większe ilości wód – takie jak wodociągi w

66 Rzgowie i Sławsku oraz Ośrodek Zdrowia, GS – Samopomoc Chłopska i Zbiorcza Szkoła Gminna w Rzgowie. Występująca w tym poziomie woda odznacza się dużą czystością i wydajnością, eksploatowana jest z poziomu od około 40 do 100 m ppt. Gmina Rzgów jest zwodociągowana w w ponad 80 %, do końca 2003 r. wybudowano 1323 przyłączy wodociągowych, przy ogólnej liczbie 1630 gospodarstw domowych. Na terenie gminy jest 96 km sieci i 54,1 km przyłączy wodociągowych. Mieszkańcy zaopatrywani są w wodę z nw. stacji wodociągowych: z jednej stacji wodociągowej zlokalizowanej na terenie gminy Rzgów (m. Sławsk} i z czterech stacji wodociągowych spoza terenu gminy, tj.  Sławsk gm. Rzgów – woda dostarczana jest do miejscowości: Sławsk, Branno, Osiecza, Babia, Barłogi, Zastruże, Modła, Rzgów, Dąbrowica gm. Rzgów oraz Rumin gmina Stare Miasto.  Rozalin gm. Rychwał - stacja zaopatruje w wodę miejscowości: Zarzew, Mądroszki, Błonice, Grabienie, Bożatki, Witnica, Bobrowo i Zarzewek.  Trąbczyn gm. Pagórów - woda dostarczana jest do miejscowości Kurów.  Żychlin gm. Stare Miasto - woda dostarczana jest do miejscowości Kowalewek.  Kopojno gm. Zagórów - stacja zaopatruje w wodę miejscowości: Świątniki i Goździków. W 2003 roku realizowano budowę sieci wodociągowej z przyłączami w miejscowoś- ciach: Zakrzew, Józefowo, Przydziałki, Krępa, Osiecza II i Zakrzewek (sieć 8,7 km, przyłącza 1,6 km/32szt). Gmina Skulsk. Gmina Skulsk w połowie 2003 r. była zwodociągowana w ok. 70 %, wybudowano 1293 przyłączy wodociągowych, przy ogólnej liczbie 1818 gospodarstw domowych. Na terenie gminy jest 122 km sieci wodociągowej i 65,15 km przyłączy. Mieszkańcy zaopatrywani są w wodę z czterech stacji wodociągowych (Gawrony, Rakowo, Skulsk, Warzymowo). Charakterystyka ujęć:

3  Gawrony Qśr.dob= 67,5 m /d. Woda uzdatniana jest na filtrach pośpiesznych i podawana do sieci wodociągowej. Stacja zaopatruje w wodę wieś Gawrony. Stacja została wybudowana w 1987r.i zaopatruje w wodę wsie: Gawrony i Dąb,

3  Rakowo Qśr.dob= 467,9 m /d, woda uzdatniana jest na filtrach pośpiesznych. Stacja została wybudowana w 1988r. Stacja wodociągowa dostarcza wodę dla

67 3  Skulsk Qśr.dob= 650 m /d, woda uzdatniana jest na filtrach pośpiesznych Ф1500szt. 4. Stacja wodociągowa dostarcza wodę dla następujących miejscowości: Skulsk, Mniszki, Lisewo, Celinowo, Przyłubie, Młynek, Kępa,

3  Warzymowo Qśr.dob= 343 m /d, Stacja została wybudowana w 1992 r. Stacja wodociągowa dostarcza wodę dla następujących miejscowości : Warzymowo, Władzimiera, Paulina, Łuszczewo, Zygmuntowo, Mielnica Mała, Mielnica Duża, Goliszewo,Goplana. Miasto i Gmina Sompolno. Gmina Sompolno aktualnie jest zwodociągowana w ponad 90 %. Do połowy 2003 r. wybudowano 2564 przyłączy wodociągowych, przy ogólnej liczbie 3350 gospodarstw domowych, prace te były kontynuowane. Na terenie gminy istnieje 236,8 km sieci wodociągowej i 105,5 km przyłączy wodociągowych. Mieszkańcy zaopatrywani są w wodę z czterech stacji wodociągowych; Mostki, Marianowi, Biele, Lubstów. Stacja w Lubstowie została wybudowana w 1993 r. Współpracuje ze stacjami Biele i Mostki. Charakterystyka ujęć wg danych RZGW w Poznaniu O/Konin:

3  Mostki Qśr.dob= 1057,7 m /d. Woda uzdatniana jest na filtrach pośpiesznych i podawana do sieci wodociągowej Stacja została wybudowana w 1987 r. Zaopatruje w wodę następujące wsie: Sompolno, Mostki, Mąkolno, Przystronie, Smolarnia, Kol. Lipiny, Siedliska, Janowice, Sycewo, Belny, Ośno.

3  Marianowo Qśr.dob= 1396 m /d, woda napowietrzana jest w aeratorze centralnym Ф800 szt.2 i po filtracji na filtrach pośpiesznych Ф1800 podawana jest na zbiorniki wyrównawcze 6x100m3 i dalej do sieci wodociągowej . Stacja została wybudowana w 1984 r.Stacja wodociągowa dostarcza wodę dla następujących miejscowości: Marianowo, Lubstówek, Stefanowo, Racięcice, Koszary, Jabłków, Święcie, Pąchów, Łuczywno, Błonawy, Zakrzewek, Nowa Wieś, Lubstów, Przybyłów, Młynek, Grądy.

3  Biele Qśr.dob= 4.000 m /d, woda po napowietrzaniu odżelaziona jest na filtrach pośpiesznych Ф1800 i podawana jest na zbiorniki wyrównawcze betonowe 2x150m3 i dalej do sieci wodociągowej, stacja w 2003 r została zmodernizowana Stacja wodociągowa dostarcza wodę dla następujących miejscowości: Sompolno,

68 3  Lubstów Qśr.dob= 2.000 m /d, Stacja została wybudowana w 1993r w r.2003 była rozbudowana. Stacja współpracuje z ww. stacjami w m. Biele i Mostki. Gmina Stare Miasto. Gmina Stare Miasto jest zwodociągowana w 87.8% tzn., że wybudowano 2370 przyłączy wodociągowych, przy ogólnej liczbie 2700 gospodarstw domowych. Na terenie gminy istnieje 145,6 km sieci wodociągowej i 84,4 km przyłączy wodociągo- wych. Mieszkańcy zaopatrywani są w wodę z dwóch stacji wodociągowych, w Żychlinie i w m. Lisiec Wielki. Miejscowość Główiew zwodociągowana jest ze stacji uzdatniania wody w m. Rozalin z gm. Rychwał a Rumin z miejscowości Sławsk gm. Rzgów. Charakterystyka ujęć wg danych RZGW Poznań O/Konin:

3  Żychlin Qśr.dob= 1201,2 m /d.Jest to stacja dwustopniowego pompowania (trzy zbiorniki wody czystej po 100m3 każdy). Woda podawana jest do sieci wodociągowej bez uzdatniania. Stacja zaopatruje w wodę nw. miejscowości: Żychlin, Stare Miasto, Krągola, Barczygłów, Modła Królewska, Janowice, Modła Księża, Karsy, Kowalewek, Branno, Kozia Góra.

3  Lisiec Wielki Qśr.dob= 620 m /d, woda uzdatniana jest na filtrach pośpiesznych Ф1800 szt.2.Jest to stacja dwustopniowego pompowania wody. Stacja została wybudowana w 1995r. Stacja wodociągowa dostarcza wodę dla następujących miejscowości:Lisiec Wielki, Zgoda, Lisiec Mały, Żdżary. Gmina Ślesin. Na terenie gminy Ślesin występują trzy poziomy wodonośne; czwartorzęd, trzeciorzęd i kreda. Poziom czwartorzędowy charakteryzuje się on największymi wahaniami, które uzależnione są od ilości opadów. Jest on zarazem najbardziej narażony na zanieczyszczenia. Z tego poziomu wodonośnego korzysta głównie ludność posiadająca własne studnie. Woda z tego poziomu wodonośnego pobierana jest z głębokości od 12 m ppt (Leśniczówka Kujawska) do 128 m ppt (Wodociąg lokalny Dąbrowa - Sławęcin). Zalegający niżej trzeciorzędowy poziom wodonośny jest mniej narażony na oddziaływanie czynników zewnętrznych. Woda z tego poziomu pobierana jest z głębokości od 31,0 m ppt (Ślesin - Stacja Obsługi Samochodów) do 111 m ppt

69 (Mikorzvn - Wodociąg lokalny). Najzasobniejszym i najgłębszym eksploatowanym poziomem wodonośnym jest poziom kredowy, z którego woda pobierana jest z głębokości od 81,3 m ppt (Władysławów - Honoratka) do 113,4 m ppt (Mikorzyn - Ośrodek Szkolno - Wypoczynkowy). Gmina Ślesin należy do gmin niemal-że całkowicie zwodociągowanych (98,5%). Na jej terenie wszystkie jednostki osadnicze korzystają z dostarczanej dobrej jakościowo wody. Woda doprowadzana jest z dziewięciu stacji wodociągowych, których wydajność podano poniżej w Tabeli

Lp. Nazwa stacji Wydajność stacji m3/godz. 1. SUW Ślesin 130 2. SW Dąbrowa 35 3. SW Mikorzyn 41 4. SW Honoratka 50 5. SW Sarnowa 40 6. SW Biskupie 35 7. SW Szyszyn 50 8. SW Bylew 50 9. SW Niedźwiady 50

Łączna długość sieci wodociągowej na terenie gminy Ślesin w połowie 2003 r. wynosiła 182,4 km. Z sieci tej wyprowadzone jest 4087 szt. przyłączy wodociągowych o łączne długości 85,8 km. Istniejąca sieć w pełni zaspokaja potrzeby mieszkańców gminy. Jednak planowany rozwój bazy turystycznej przy jeziorach Ślesińskim, Wąsowskim i Mikorzyńskim i związane z tym duże nierównomierności sezonowe poborów wody wymusza konieczność zwiększenia wydajności stacji wodociągowej zwłaszcza w Ślesinie. Wydajność pozostałych ośmiu stacji wodociągowych jest wystarczająca. Niezbędna jednak jest modernizacja niektórych stacji a zwłaszcza SUW Ślesin. Gmina Wierzbinek. Gmina jest zwodociągowana w 83,9 % (wybudowano 1636 przyłączy wodociągowych, przy ogólnej liczbie 1950 gospodarstw domowych). Na terenie gminy wybudowano 210,5 km sieci wodociągowej i 81 km przyłączy. Mieszkańcy zaopatrywani są w wodę z pięciu stacji wodociągowych (Wierzbinek, Kryszkowice, Mąkoszyn, Racięcin, Łysek) Gmina Wierzbinek jest zwodociągowana w 83,9%, wybudowano 1636 przyłączy wodociągowych, przy ogólnej liczbie 1950 gospodarstw domowych. Na terenie gminy

70 wybudowano 210,5 km sieci wodociągowej i 81 km przyłączy wodociągowych. Mieszkańcy zaopatrywani są w wodę z pięciu stacji wodociągowych. Charakterystyka ujęć;

3  Wierzbinek Wydajności rzeczywista i potencjalna Qśr.dob1= 120 m /d i Qśr.dob2= 580 m3/d Stacja została wybudowana w latach 1968-1970 w układzie jednostopniowego pompowania wody z uzdatnianiem (odżelazienie i chlorowanie). Stacja zaopatruje w wodę następujące miejscowości: Wierzbinek, Sadlno, Ziemięcin, Boguszyce, Boguszyczki, Ostrowo, w sumie ok. 1950 osób..

3  Kryszkowice Wydajności rzeczywista i potencjalna Qśr.dob1= 110 m /d i Qśr.dob2= 540 m3/d. Stacja zaopatruje w wodę następujące miejscowości: Kryszkowice, Galczyce, Palmowo, Tomisławice, Kwiatkowo, Walerianowo, Tomaszewo, Stanisławowo, w sumie ok.1450 osób..

3  Racięcin Wydajności rzeczywista i potencjalna Qśr.dob1= 110 m /d i Qśr.dob2= 540 m3/d. Stacja pracuje w układzie jednostopniowego pompowania. Uzdatnianie wody odbywa się, po wstępnym napowietrzeniu w aeratorze centralnym, na filtrach ciśnieniowych Ф1800 i poprzez hydrofory podawana jest do sieci wodociągowej, obsługuje ok. 1970 osób.

3  Łysek Wydajności rzeczywista i potencjalna Qśr.dob1= 120 m /d i Qśr.dob2= 580 m3/d. Stacja kontenerowa WODROL ze zbiornikiem hydroforowo-odżelaziającym Ф2800, obsługuje ok. 2250 osób.

3  Mąkoszyn Wydajności rzeczywista i potencjalna Qśr.dob1= 50 m /d i Qśr.dob2= 400 3 3 m /d Qśr.dob= 404,6 m /d, obsługuje ok. 400 osób. Gmina Wilczyn Na terenie gminy woda pobierana jest z dwóch poziomów wodonnych – poziomu czwartorzędowego i trzeciorzędowego. Poziom czwartorzędowy jest najbardziej narażony na zanieczyszczenia. Z poziomu tego woda pobierana jest zarówno w ujęciach wodociągowych, jak i w indywidualnych studniach przez miejscową ludność. Woda pobierana jest z głębokości od 16,5 do 150,8 m ppt. Zalegający poniżej trzeciorzędowy poziom wodonośny jest mniej narażony na oddziaływanie czynników zewnętrznych. Wody z tego poziomu pobierane są z głębokości od 62,0 do 103,5 m ppt. Gmina Wilczyn jest zwodociągowana w 97,8% (1517 przyłączy wodociągowych na 1550 gospodarstw domowych). Na jej terenie wybudowano 124,7 km sieci

71 wodociągowej i 53,8 km przyłączy wodociągowych. Mieszkańcy zaopatrywani są w wodę z czterech nw. stacji wodociągowych:

3  Wilczyn Qśr.dob= 1800m /d. Woda napowietrzana jest w aeratorze centralnym Ф1400 i uzdatniana na filtrach pośpiesznych Ф1400 szt. 4 i Ф 1800szt.4 i tłoczona na zbiorniki wyrównawcze a następnie pompownią II-go stopnia tłoczona jest do sieci wodociągowej Stacja zaopatruje w wodę nw. miejscowości :Wilczyn, Wilczogóra, Kownaty, Kol. Kownaty, Karolkowo, Cegielnia, Zygmuntowo, Mrówki, Świętne, Dębówiec, Nowy Świat. Stacja została zmodernizowana w 1996 roku.

3  Ościsłowo Qśr.dob= 317m /d, woda uzdatniana jest na filtrach pośpiesznych. Stacja została wybudowana w 1986r. Stacja wodociągowa dostarcza wodę dla następujących miejscowości: Ościsłowo, Biela, Wturek, Wturek Parcele, Kościanki gm Wilczyn i Popielewo, Kobylanki, Zalesie, Nowa Wieś, gm Skulsk.

3  Góry Qśr.dob= 694,1m /d, Stacja wodociągowa została wybudowana w 1994r., jest to stacja dwustopniowego pompowania z procesem odżelazienia. Stacja wodociągowa dostarcza wodę dla następujących miejscowości: Góry, Góry Parcele, Wiśniowa, Kol. Wiśniowa, Nowiny, Gogolina, Gogolina Stara.  Kopydłowo - Stacja wodociągowa dostarcza wodę dla nw. miejscowości: Kopydłowo, Kopydłówek, Kopydłowo Parcele. Wieś Kaliska zaopatrywana jest w wodę ze stacji wodociągowej w Budzisławiu Kościelnym gm. Kleczew.

4.6. Gospodarka ściekowa W grudniu 2003 r. Ministerstwo Środowiska wydało „Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych”. Program ten wiąże się z obowiązującymi w Polsce uregulowaniami prawnymi dot. oczyszczania ścieków i zagospodarowania osadów ściekowych, szczególnie do ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne. Art. 208, ust.1 ww. ustawy zobowiązuje gminy do realizacji zadania własnego gmin w zakresie usuwania i oczyszczania ścieków w terminach:  do 31 grudnia 2015 r. w przypadku aglomeracji o równoważnej liczbie mieszkańców (RLM) wynoszącej od 2000 do 15.000,

72  do 31 grudnia 2010 r. w przypadku aglomeracji o RLM wynoszącej powyżej 15.000. Rząd szacuje, że wybudowanie lub modernizacja 1163 oczyszczalni będzie kosztować 24 mld zł. Cały program ma kosztować więc 35 mld zł, czyli 2,7 mld zł rocznie. Połowa całkowitych kosztów ma być wydatkowana do 2010 r. W tym czasie gminy ze środków własnych będą musiały wyłożyć 2 mld zł. 6 mld zł ma pochodzić z funduszy ISPA i Funduszu Spójności, 7,8 mld zł z funduszy ekologicznych i 1,2 mld z Funduszu Regionalnego. Realizacja „ Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych będzie wymagała podjęcia przez administrację rządową i samorządową szeregu działań. W zakresie przepisów prawnych działania te między innymi powinny objąć wprowadzenie do ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne wymogu opracowania przez gminy tworzące aglomeracje wspólnych planów gospodarki ściekowej (lub planów generalnych systemów kanalizacyjnych w przypadku miast) oraz wyznaczania przez starostów i wojewodów na ich podstawie granic aglomeracji tj. terenów obsługiwanych przez systemy kanalizacji zbiorczej. Proponowany zasięg systemów kanalizacyjnych a tym samym aglomeracji powinien być uzasadniony w wyniku przeprowadzenia odpowiednich analiz finansowych i ekonomicznych przy założeniu, że koszty rozwoju i eksploatacji tych systemów pokryte zostaną z opłat taryfowych za usługi kanalizacyjne. Nieposiadanie przez gminę takiego planu będzie mogło stanowić podstawę do podwyższenia opłat za korzystanie ze środowiska. W zakresie finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych zgodnie z KPOŚK działania powinny zapewnić;  dostęp środków z funduszy UE na finansowanie oczyszczalni ścieków i rozwój systemów kanalizacyjnych;  dotacje i niskoprocentowe kredyty z NFOŚiGW i WFOŚiGW na przedsięwzięcia objęte Programem a nie spełniające kryteriów kwalifikujących do dofinansowania z funduszy UE. Pierwszym krokiem przy porządkowaniu przez gminy działań w zakresie gospodarki ściekami jest inwentaryzacja stanu aktualnego i program działań na najbliższe lata. Inwentaryzacja taka dla powiatu konińskiego została przeprowadzona w 2002 r., gminy posiadają też programy budowy oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnej.

73 Problematyka wodno-ściekowa znalazła też odbicie w planach województwa wielkopolskiego, w którym wstępnie oszacowane zostały też dla każdego powiatu potrzeby w zakresie budowy oczyszczalni ścieków i rozbudowy sieci kanalizacyjnej. Starostwo Powiatu Konińskiego posiada „Informację o stanie i zamierzeniach dotyczących realizacji przez gminę przedsięwzięć w zakresie wyposażenia terenów zabudowanych i przeznaczonych pod zabudowę, w zbiorcze sieci kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków komunalnych” (wg stanu na koniec 2002 r.). Dane te sporządzone zostały dla każdej z gmin, w świetle nowego dokumentu, jakim jest ww. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych – zapewne będą musiały być skorygowane. Z przeprowadzonej ankietyzacji wynika, że sytuacja gmin powiatu konińskiego zakresie gospodarki ściekowej jest zróżnicowana. W gminach zamożniejszych, na terenie których wydobywany jest węgiel brunatny przedstawia się ona znacznie lepiej niż w gminach pozostałych. Bliższe dane w tym zakresie w odniesieniu do poszczególnych gmin – poniżej.  Miasto i Gmina Golina. Kanalizację sanitarną posiada miasto Golina (część osiedli Zachód, Starówka, Wschód). W Golinie znajduje się oczyszczalnia ścieków mechaniczno-biologiczna z punktem zlewnym ścieków, typu PS (400 m3/na dobę). Wybudowano13,1 km kanalizacji sanitarnej i 690 przykanalików o łącznej długości 8,1 km. Modernizacja i rozbudowa oczyszczalni do 800 m3/na dobę została zakończona w 2003 r. W skład urządzeń oczyszczających ścieki wchodzą: - wielofunkcyjny punkt zlewny, - piaskownik - przepompownia główna - zblokowany reaktor typu PAH 600/250 złożony z komór defosfatacji, denitryfikacji, nitryfikacji i osadników wtórnych, - czujnik przepływu MAG 3100 - komora stabilizacji osadu - kanał odpływowy ścieków oczyszczonych. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest ciek podstawowy Kanał Kawnicki stanowiący dopływ Warty. Na oczyszczalni ścieków w Golinie odbywa się przeróbka osadów, osad zagęszczony w komorze stabilizacji podawany jest odwodnieniu na prasie filtracyjnej taśmowej produkcji Comprot Wrocław typu V-80 a następnie poddawany

74 jest higienizacji przy użyciu wapna. Osad po przeróbce okresowo odwożony jest na wysypisko odpadów komunalnych. Oczyszczalnia ścieków w Golinie służy do oczyszczania ścieków komunalnych dopływających kanalizacją sanitarną oraz dowożonych wozami asenizacyjnymi ze zbiorników bezodpływowych. Ścieki dowożone wprowadzane są do komory zlewczej. Komora wyposażona jest w przepływomierz PN80 do pomiaru ilości dostarczanych ścieków, kratę do zatrzymania skratek oraz mieszadło mechaniczne. Zbiornik zlewczy ścieków dowożonych jest szczelnie przykryty. Ścieki z komory zlewczej odprowadzane są grawitacyjnie do komory zblokowanej z przepompownią główną, w której następuje uśrednienie jakości ścieków podawanych na część biologiczną. Trwa budowa kanalizacji sanitarnej w mieście Golinie długości 25,3 km. Obecnie Miasto Golina posiada 26 km sieci kanalizacyjnej. Tereny wiejskie nie są jeszcze skanalizowane.  Gmina Grodziec. Na terenie gminy Grodziec brak jest zbiorczych systemów kanalizacyjnych. Istnieją jedynie 3 oczyszczalnie lokalne przy szkołach w Grodźcu, Lipicach i Biskupcu. Ścieki z gospodarstw domowych są najczęściej gromadzone w osadnikach gnilnych. Część tych ścieków jest wywożona na oczyszczalnię w sąsiedniej gminie Rychwał, a część jest wywożona w sposób niekontrolowany na pola lub do cieków wodnych.  Gmina Kazimierz Biskupi. W gminie funkcjonuje jedna gminna oczyszczalnia ścieków w Kazimierzu Biskupim o 3 przepustowości Qd śr. = 800 m /d. Doprowadzane są obecnie do niej ścieki komunalne z Kazimierza Biskupiego, Posady, Władzimirowa, Wieruszewa i Nieświastowa. Obiekt przewidziany jest do modernizacji. Na terenie gminy wybudowano 37,6 km kanalizacji sanitarnej, 813 przykanalików o długości 12,2 km. W pozostałej części gminy problematyka ściekowa rozwiązywana jest indywidualnie w oparciu o zbiorniki bezodpływowe bądź przydomowe oczyszczalnie ścieków. Na terenie gminy wybudowano 32 szt. oczyszczalni przyzagrodowych, głównie w m. Daninów i w Klasztorze Kamedułów. Bilans odprowadzanych ścieków dla wszystkich miejscowości w gminie wynosi: 3 3 - w okresie bieżącym Qśr.d = 1412,19 m /d, Qmax d = 1771,91 m /d, 3 3 - perspektywicznie Qśr.d = 1636,36 m /d, Qmax d = 2080,22 m /d.

75  Miasto i Gmina Kleczew Dotychczas skanalizowano dwie największe miejscowości gminy: Kleczew i Budzisław Kościelny oraz część miejscowości Budzisław Górny, wybudowano 10,32 km kanalizacji sanitarnej i 324 przykanaliki o łącznej długości 7,17km. Na terenie gminy znajdują się dwa zbiorcze systemy kanalizacyjne, z których ścieki są oczyszczane w dwóch oczyszczalniach ścieków zlokalizowanych w Kleczewie i w Budzisławiu Górnym. Ponadto na terenach zabudowy rozproszonej zainstalowano 60 szt. oczyszczalni przydomowych, głównie w miejscowościach: Izabelin, Wielkopole, Sławoszewo, po jednej oczyszczalni w każdym sołectwie oraz 3 sztuki przy szkołach (Koziegłowy, Sławoszewek i Złotków). Mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków w Kleczewie została zbudowana pod koniec lat 80-tych. Odbiera ścieki z sieci kanalizacyjnej obejmującej całe miasto Kleczew, w tym z biurowca Kopalni. Do sieci podłączonych jest około 95% mieszkańców miasta. Dotychczas nie podłączono Osiedla Górniczego. Oczyszczalnia ścieków z częścią zabokowaną typu WSm 400 składa się m.in. z: - przepompowni głównej, w tym: budynek krat koszowych, komory retencyjne, komory pomp, komory ścieków dowożonych, pomieszczenia sterowni; - części biologicznej – BIOBLOK WSm 400 3 szt., w tym kraty łukowej, komory napowietrzania z aeratorami napowietrzającymi, czterech osadników wtórnych z pompami recyrkulacyjnymi, komory stabilizacji tlenowej z aeratorem pływającym; - poletek do suszenia osadu (16 szt.); - zbiorników retencyjno-uśredniających umożliwiające dozowanie ścieków oczyszczonych na BIOBLOK-ach na filtry gruntowe; 2 szt. o pojemności rzeczywistej 350 m3 każdy; - filtrów gruntowych wysokoobciążonych stanowiące II-gi stopień oczyszczania biologicznego, wypełnionych warstwą filtracyjną piasku i żwiru; 6 szt. o wymiarach 48,0x20,0m; wyposażony w system drenażowy odbierający przefiltrowane ścieki; - poletka wierzbowego wykonanego w 1995 r, stanowiącego dodatkowy stopień biologiczny redukcji biogenów; - przepompowni technologicznej; - punktu pomiarowo-kontrolnego; kanał z zamontowanym trójkątnym przelewem Thompson’a wraz z elektronicznym rejestratorem pomiarowym; - wylot kolektora sanitarnego ścieków oczyszczonych do odbiornika. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest Struga Kleczewska będąca dopływem 3 Warty. Rzeczywista średnia przepustowość oczyszczalni jest równa Qśr.dob= 660m /d, w

76 3 okresach opadowych maksymalna dobowa przepustowość osiąga Qmax.dob= 1190m /d. 3 3 Zgodnie z pozwoleniem wodno-prawnym: Qśr.dob= 886,26m /d, Qmaxdob= 1200m /d. Zrealizowana sieć kanalizacyjna składa się z następujących elementów: sieć 16,8 km, przepompownie sieciowe (3szt) i przykanalików 9,2 km. Mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków typu BIOBLOK PS-200 została oddana do eksploatacji w Budzisławiu Górnym w 2000 r. i przewidziana jest do obsługi mieszkańców wsi: Budzisław Górny, Budzisław Kościelny, Budy, Tręby Stare, Adamowo, Marszewo, Tręby Nowe, Słowiki, Nieborzyn, Zberzyn. Oczyszczalnia składa się z następujących elementów: - stacji zlewnej ścieków dowożonych, w tym sito ślimakowe, piaskownik wirowy, zbiornik uśredniający napowietrzany, osadnik zintegrowany z komorą flokulacji do chemicznego strącania; - przepompowni wielofunkcyjnej, do której dopływają ścieki dowożone po wstępnym podczyszczeniu oraz odciek ze stacji mechanicznego odwadniania osadów, służy do pompowania tych ścieków na BIOBLOK; - przepompowni głównej służącej do podawania ścieków z sieci na bioblok; - reaktora wielofunkcyjnego BIOBLOK PS-200 1 szt. (docelowo zaplanowano 2 szt.)w skład którego wchodzi: 2 komory beztlenowe, 2 komory niedotlenione, komora tlenowa, komora odgazowania, 2 osadniki wtórne, komora stabilizacji; - stanowiska pomiarowego do pomiaru ilości ścieków przepływających przez oczyszczalnię; - stacji mechanicznego odwadniania osadu – workownica draimad – z utwardzonym poletkiem do składowania worków z osadem; - zbiornika retencyjno-awaryjnego ziemnego o pojemności 456 m3; - wylotu kolektora do rowu. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest Kanał Budzisławski odprowadzający wody do jeziora Wilczyńskiego. Rzeczywista średnia przepustowość oczyszczalni jest równa 3 3 Qśr.dob= 88 m /d. W pozwoleniu wodno-prawnym określono Qśr.dob= 271,0 m /d i 3 Qmaxdob= 329,5 m /d. Zrealizowana sieć kanalizacyjna składa się z następujących elementów: sieć 10,3 km, przepompownie 7 szt, przykanaliki 8,7 km.  Gmina Kramsk Gmina Kramsk 30 czerwca 2003 r. oddała do użytku zbiorową mechaniczno- biologiczną oczyszczalnię ścieków komunalnych o przepustowości 340 m3/d, w skład jej w chodzą następujące urządzenia: - krata z piaskownikiem

77 - punkt zlewny ścieków, - pompownia ścieków - komora rozprężania ścieków, - komora nitryfikacyjna, staw napowietrzany, - staw doczyszczający „LEMNA”, - komora odplywu ze stawu nr 2, - skrzynka na biomasę, - budynek socjalno-techniczny Oczyszczone ścieki odprowadzane są do Kanału Głównego Kramskiego prowadzącego wody do Kanału Grójeckiego. Mieszkańcy Gminy w przeważającym stopniu problematykę ściekową rozwiązują indywidualnie w oparciu o bezodpływowe zbiorniki ścieków, z których nieczystości wywożone są do oczyszczalni w Dębiczu. Wyżej wymieniona inwestycja umożliwi budowę kanalizacji sanitarnej z przykanalikami dla m. Kramsk. Na terenie Gminy funkcjonują ponadto dwie lokalne małe oczyszczalnie ścieków dla obsługi: Szkoły Podstawowej w Anielewie i Szkoły Podstawowej w Wysokiem. Równolegle z budową oczyszczalni ścieków w Dębiczu rozpoczęto budowę kanalizacji ścieków komunalnych, do której przyłączono kilka budynków użyteczności publicznej. Łącznie dotychczas wybudowano 160 m kanalizacji sanitarnej grawitacyjnej, 1600 m rurociągu tłocznego i 1 przepompownię ścieków.  Gmina Krzymów. Gmina Krzymów do chwili obecnej nie ma oczyszczalni zbiorowej ścieków komunalnych. Posiada pozwolenie na budowę takiej oczyszczalni w Brzezińskich Holendrach i ma złożony wniosek o przyznanie środków z SAPARD-u na ten cel. Większość mieszkańców gminy problematykę ścieków rozwiązuje indywidualnie w oparciu o bezodpływowe zbiorniki ścieków (szamba), z których nieczystości wywożone są do gminnego wylewiska ścieków w m. Kałek i Brzezińskie Holendry. Mając na uwadze na ogół małą szczelność szamb oraz to, że wywożenie ścieków na dalszą odległość jest nieekonomiczne, utrzymanie takiego stanu w dłuższym okresie, stanowi duże zagrożenie dla środowiska, zwłaszcza dla wód gruntowych i powierzchniowych.  Miasto i Gmina Rychwał. Na terenie gminy znajduje się jedna oczyszczalnia ścieków typu LEMNA w Rychwale. Do zbiorczej sieci kanalizacyjnej podłączone jest tylko miasto, w którym wybudowano

78 10,7 km kanalizacji sanitarnej i 404 przykanalików o łącznej długości 3,4 km. W skład urządzeń oczyszczających ścieki wchodzą m.in.: staw napowietrzania nr 1, staw doczyszczający nr 2, punkt zlewny ścieków dowożonych, krata z piaskownikiem oraz komora nitryfikacyjna. 3 Ścieki odprowadzane są do Strugi Zarzewskiej w ilości Qśr.dob = 650 m /d.  Gmina Rzgów Aktualnie na terenie gminy Rzgów kanalizacją sanitarną objęta jest zabudowa wsi Rzgów, Sławsk i Modła. Kanalizacja ze wsi Rzgów i Modła ma odpływ do oczyszczalni w Rzgowie, natomiast kanalizacja ze wsi Sławsk ma odpływ do oczyszczalni w Sławsku. Zakres istniejącej kanalizacji wynosi 15,2 km oraz 345 przykanalików o długości 6,7 km. W 1996 r. we wsi Rzgów przekazano do eksploatacji oczyszczalnię ścieków typu LEMNA. Maksymalna przepustowość oczyszczalni wynosi 289 m3/d, przepustowość aktualna 80 m3/d, z czego 35 m3/d przypada na ścieki dowożone. W skład urządzeń oczyszczających ścieki m.in. wchodzą: - staw napowietrzania nr 1, - staw doczyszczający nr 2, - punkt zlewny ścieków dowożonych, - krata z piaskownikiem, - komora nitryfikacyjna.  Gmina Skulsk. Na terenie gminy znajduje się jedna oczyszczalnia ścieków w m. Lisewo. Do zbiorczej sieci kanalizacyjnej podłączona jest miejscowość Skulsk, Lisewo, wybudowano 6,9 km kanalizacji sanitarnej i 219 przykanalików o łącznej długości 4,2km. W skład oczyszczalni ścieków wchodzą: - punkt zlewny ścieków z szamb z kratą, - przepompownia ścieków z kratą koszową zblokowaną ze zbiornikiem retencyjnym wstępnego napowietrzania ścieków, - biologiczna oczyszczalnia ścieków typu „Bioblok-PS”, - koryto pomiarowe oczyszczonych ścieków, - laguny osadowe, - składowisko kompostowe skratek. Oczyszczone ścieki odprowadzane są do rzeki Lisewki w ilości 150 m3/d. W zachodniej części gminy, w miejscowości Mielnica w eksploatacji była oczyszczalnia lokalna, obsługiwała ona obiekty Towarzystwa Walki z Kalectwem. Oczyszczalnia została zlikwidowana 5 lat temu. Obecnie ścieki z ww. obiektów odprowadzane są do szamba i wywożone do oczyszczalni ścieków w Lisewie.

79  Miasto i Gmina Sompolno Na terenie gminy znajdują się cztery oczyszczalnie ścieków: trzy w Sompolnie i jedna Mąkolnie. Wybudowano 12,5 km kanalizacji sanitarnej i 530 przykanalików o łącznej długości 7,1 km. Dane ogólne oczyszczalni ścieków: 3 1.Oczyszczalnia ścieków w Sompolnie (ul.Błankowa) Qśr.dob=500 m /d, w skład której wchodzą następujące obiekty i urządzenia: - przepompownia ścieków z kratą płaską, - oczyszczalnia ścieków typu BOS - 500, - prasa filtracyjna, - komora pomiarowa, Poletka wierzbowe eksploatowane były przed modernizacją.. Oczyszczone ścieki odprowadzane są do rzeki Ubiedy. Obecnie oczyszczalnia ta jest modernizowana i rozbudowywana do wydajności 3 Qśr.dob=500m /d, budowana jest również instalacja do odwadniania higienizacji osadu. 3 2. Oczyszczalnia ścieków w Sompolnie (ul.Św. Barbary) Qśr.dob=200 m /d typ OSA. 3 3. Oczyszczalnia ścieków w Sompolnie (ul.Brzozowa) Qśr.dob=100 m /d, typ MU-100, przewidziana jest do likwidacji. 3 4. Oczyszczalnia ścieków w Mąkolnie Qśr.dob=100 m /d, w skład której wchodzą następujące obiekty i urządzenia: - krata płaska, - punkt zlewny ścieków dowożonych, - przepompownia ścieków, - oczyszczalnia kontenerowa typu ZBW-BOS-ZZ-100, - poletka osadowe, - urządzenia do pomiaru ilości ścieków, - wylot do rowu melioracyjnego. Do oczyszczalni w Mąkolnie docelowo odprowadzane będą ścieki z miejscowości: Mąkolno, Mostki i Sycewo.  Gmina Stare Miasto Na terenie gminy znajduje się gminna mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków w m. Modła Królewska. Do zbiorczej sieci kanalizacyjnej podłączona jest m. Stare

80 Miasto i zakłady produkcyjne w m. Modła Królewska. Do połowy 2003 r. wybudo- wano13,2 km kanalizacji sanitarnej i 250 przykanalików o łącznej długości 3,4 km. W skład urządzeń oczyszczających ścieki wchodzą: stacja zlewcza ścieków, krata ręczna, zbiornik uśredniający ścieki dowożone wraz z przepompownią, komora zasuw, komora rozprężna, krata mechaniczna, piaskownik pionowy, komora defosfatacji, komora denitryfikacji, komora napowietrzania, komora tlenowej stabilizacji, pionowe osadniki wtórne szt. 2, komora pomiarowa, przepompownia ścieków oczyszczonych, rurociąg odpływowy tłoczny, wylot ścieków oczyszczonych. Docelowa przepustowość oczyszczalni dla ścieków dowożonych i z mieszkalnictwa 3 wynosi Qśr.dob=300 m /d. Ścieki odprowadzane są do rowu melioracyjnego nr Sz-7-12. Na terenie gminy Stare Miasto jest też oczyszczalnia ścieków dla miasta Konina, która przyjmuje ścieki w ilości 7000 m3/d. Ścieki z miejscowości Żychlin są odprowadzane do tej oczyszczalni kolektorem w ulicy Szpitalnej i Świętojańskiej. Zrealizowano już budowę kanalizacji sanitarnej z przykanalikami dla Żychlina etap I, która obejmuje Osiedle Domków Jednorodzinnych nr1.  Miasto i Gmina Ślesin. Skanalizowane są miasto Ślesin oraz wsie Mikorzyn, Półwiosek Stary i Półwiosek Nowy, Różopole, Lubomyśle oraz Licheń Stary. Wybudowano na terenie gminy 52,5 km kanalizacji sanitarnej i 1134 przykanaliki o długości 36,2 km. Ścieki z miasta Ślesina oraz wsi Mikorzyn, Pólwiosek, Różopole, Lubomyśle odprowadzane są do oczyszczalni ścieków w m. Lubomyśle. Ścieki z Lichenia odprowadzane są na miejscową oczyszczalnię. Nominalna przepustowość pierwszej z ww. oczyszczalni, której I etap rozbudowy i modernizacji zakończono w 2003 r, wynosi 1000 m3/d. Wielkość dopływu obecnie wynosi 925 m3/d, a maksymalnie łącznie z dowożonymi okresowo dochodzi do 1200 m3/d. Docelowo przepustowość oczyszczalni wynosić będzie 1800 m3/d ( w tym 200 m3/d ścieków dowożonych). Obiekty i urządzenia oczyszczalni: a/ część mechaniczna oczyszczalni - napowietrzany punkt zlewny z kratą schodową. - zblokowane urządzenie do mechanicznego oczyszczania ścieków NSI-Combi 12000 składające się z sita spiralnego z obróbką skratek, piaskownika z napowietrzaniem, seperatora piasku, odtłuszczacza. b/ część biologiczna

81 - reaktor biologiczny LANR II wraz z komorą kożucha o przepustowości 900 m3/d składający się z komory defosfatacji , komory denitryfikacji i osadnika wtórnego; - przewoźna kontenerowa stacja gospodarki osadowej z prasą i urządzeniem do higienizacji osadów; - staw osadowy; - stacja dmuchaw. Planowany jest drugi etap rozbudowy i moderniacji polegający na budowie drugiego reaktora LANR II o przepustowości 900m3/d. Druga oczyszczalnia o przepustowości 760 m3/d w liczeniu została oddana do eksploatacji w 2000 r. Zapewnia ona przejęcie ścieków z Lichenia oraz wsi Helenów położonej na terenie gminy Kramsk. Aktualnie dopływają do niej ścieki w ilości: 250 m3/d w okresie od października do kwietnia, 500 m3/d w okresie od maja do września wg założeń projektowych oczyszczalnia ta może przyjąć 70 –120 m3/d ścieków dowożonych. Docelowo przewidziane jest doprowadzenia ścieków z Helenowa w ilości 45 m3/d. Docelowa ilość ścieków, jaka dopływać będzie do oczyszczalni w Licheniu od 3 stałych mieszkańców wyniesie: Q śr.d = 150 m /d. Docelowy dopływ ścieków do 3 oczyszczalni wyniesie - od października do kwietnia Q śr.d = 355 m /d i od kwietnia do 3 października Q śr.d = 605 m /d. Obiekty i urządzenia oczyszczalni ścieków w Licheniu:  piaskownik  2 reaktory biologiczne LANR II o przepustowości 360 m3/d każdy  staw osadowy  staw doczyszczający  przepompownia ścieków  punkt zlewny.  Gmina Wierzbinek Gmina Wierzbinek do chwili obecnej nie posiada oczyszczalni zbiorowej ścieków komunalnych. Część mieszkańców we własnych gospodarstwach ścieki odprowadza do zbiorników bezodpływowych (szamba), z których nieczystości wywożone są na gminne wylewisko ścieków w m. Wierzbinek. Mając na uwadze na ogół małą szczelność szamb oraz to, że wywożenie ścieków na dalszą odległość jest nieekonomiczne, utrzymanie takiego stanu w dłuższym okresie, stanowi duże zagrożenie dla środowiska, zwłaszcza dla wód gruntowych i powierzchniowych.

82 Biorąc pod uwagę istniejącą infrastrukturę wiejską, zwłaszcza duży stopień zwodociągowania należy liczyć się po skanalizowaniu wsi z wyraźnym wzrostem zużycia wody. Wynikać on będzie również ze wzrostu kategorii wyposażenia budynków mieszkalnych.  Gmina Wilczyn. Na terenie gminy znajduje się jedna oczyszczalnia ścieków w m. Kownaty. Do zbiorczej sieci kanalizacyjnej podłączona są miejscowości; Wilczyn, Kownaty i Wilczogóra. Wybudowano15,2 km kanalizacji sanitarnej i 409 przykanalików o łącznej długości 19,4 km. W skład oczyszczalni ścieków wchodzą: - punkt zlewny, - przepompownia główna, - zbiornik odświeżania ścieków dowożonych z przepompownią, - krata łukowa, - piaskownik napowietrzany, - oczyszczalnia ścieków typu 2xEla, - poletka osadowe, - staw stabilizacyjno-sedymentacyjny, - stacja dozowania reagentu PIX. Oczyszczone ścieki odprowadzane są do Kanału Kuśnierz i dalej rowami na długości 10 km do jeziora Skulska Wieś w ilości 430 m3/d. Obecnie oczyszczalnia ścieków w Kownatach jest rozbudowywana i modernizowana. Będzie 3 3 mogła przyjmować ścieki w ilości: Qśr.dob= 780m /d, a w sezonie letnim 1515m /d. Realizacja będzie przebiegała w dwóch etapach. Pierwszy etap jest realizowany, planowany termin oddania do użytku - II kwartał 2004r.Realizacja II-go etapu planowana jest na lata 2004-2005. Obiekty i urządzenia modernizowane: - zbiornik retencyjno-odświeżający, - komora rozprężania, - krata, - piaskownik pionowy, - adaptacja i modernizacja istniejącego ciągu technologicznego ELA na ciąg LANR. Obiekty i urządzenia nowoprojektowane obejmować mają m.in.: - stację zlewczą ścieków dowożonych z sitem, - komorę rozdziału ścieków na reaktory,

83 - reaktor LANRII – trzy ciągi technologiczne o przepustowości 400m3/d każdy, kładający się z komory defosfatacji, dwóch komór denitryfikacji, komory nitryfikacji w tym ciąg technologiczny po modernizacji ELI, - osadniki wtórne poziome ze zgarniaczami łańcuchowymi szt.2, - stanowisko dmuchaw – wyposażone w 9 szt. dmuchaw w obudowie dźwiękochłonnej, - stację dawkowania PIX, - budynek gospodarki osadowej z halą prasy (ze zlokalizowaną instalacją do odwadniania osadu w układzie: zagęszczacz taśmowy, prasa taśmowa, automatyczna stacja przygotowania polimeru, stanowisko higienizacji osadu, kompletny system sterowania. Po modernizacji oczyszczalni parametry odprowadzanych ścieków do rowu melioracji wodnej szczegółowej oznaczonego symbolem R-B-1 powinny odpowiadać: 3 - BZT5 30 mg 02/dm - zawiesina ogólna 50 mg /dm3 - azot ogólny 30 mg N/dm3 - fosfor ogólny 5 mg P/dm3 Rozbudowa oczyszczalni umożliwi skanalizowanie miejscowości Kopydłowo i Kopydłówek oraz Ośrodków wypoczynkowych zlokalizowanych wzdłuż jeziora Wilczyńskiego.

Aktualnie w Załączniku do Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunal- nych z terenu powiatu konińskiego wymienionych zostało 5 inwestycji;  rozbudowa i modernizacja biologicznej oczyszczalni ścieków dla Kazimierza Biskupiego, RLM 8928, przepustowość 1000 m3/d, termin realizacji 2005 r.; potrzebna docelowa przepustowość 1786 m3/d, koszt wyposażenia w sieć kanalizacyjną i oczyszczalnię dostosowaną do wymogów UE 12.986 tys. zł;  budowa oczyszczalni ścieków Sompolno spełniającej wymogi UE, przepustowość 150 m3/dn, termin realizacji 2003 r., koszt wyposażenia w sieć kanalizacyjną i oczyszczalnię dostosowaną do wymogów UE 3.020 tys. zł;  rozbudowa i modernizacja biologicznej oczyszczalni ścieków Błankowa (gm. Sompolno), RLM 1979, przepustowość 150 m3/dn, termin realizacji 2003 r.; koszt wyposażenia w sieć kanalizacyjną i oczyszczalnię dostosowaną do wymogów UE 2.519 tys. zł, potrzebna przepustowość docelowa 500 m3/d,  rozbudowa biologicznej oczyszczalni ścieków „Lubomyśle” (gm. Ślesin), RLM 8803, przepustowość 1000 m3/dn, termin realizacji 2003 r. koszt wyposażenia w sieć kanalizacyjną i oczyszczalnię dostosowaną do wymogów UE 11.096 tys. zł, potrzebna przepustowość docelowa 1800 m3/d;

84  rozbudowa biologicznej oczyszczalni ścieków Kownaty (gm. Wilczyn), RLM 4486, przepustowość 500 m3/dn, termin realizacji 2003 r., koszt wyposażenia w sieć kanalizacyjną i oczyszczalnię dostosowaną do wymogów UE 1.200 tys. zł, potrzebna przepustowość docelowa 673 m3/d. W Tabeli 4.7.w formie skróconej przytoczono wg danych ROLWOD Konin podstawowe dane nt. gospodarki ściekowej na terenie powiatu wg stanu na październik 2003 r.

4.7. Ochrona powietrza Jednostki organizacyjne korzystające ze środowiska Na terenie powiatu konińskiego znajduje się około 500 istotnych źródeł emisji zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza. Są to źródła zanieczyszczeń energetycznych pochodzących ze spalania paliw stałych, ciekłych i gazowych oraz źródła „technologiczne” w zakładach produkcyjnych. Wszystkie istotne źródła emisji posiadały decyzje o dopuszczalnej emisji zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza ustalających maksymalne wielkości emisji i zobowiązujących do podejmowania działań zmierzających do poprawy stanu czystości powietrza.

 dla wszystkich jednostek, które mają techniczne i lokalizacyjne możliwości podłączenia się sieci cieplnych wydawane są decyzje o likwidacji kotłowni.

 zakłady zobowiązywane są do podejmowania działań mających na celu ograniczenie emisji poprzez zmianę paliwa na ciekłe lub gazowe.

 wszystkie jednostki wprowadzające zanieczyszczenia do powietrza zobowiązywane są do prawidłowej eksploatacji źródeł emisji i posiadanych urządzeń odpylających oraz do ograniczanie emisji wtórnej.

 decyzje dla zakładów o największej emisji nakładają obowiązki prowadzenia pomiarów emisji i imisji zanieczyszczeń. Istotnych elementem polityki w ochronie powietrza są opłaty za wprowadzanie zanieczyszczeń do atmosfery. Opłaty są jednym z najważniejszych ekonomicznych środków ochrony środowiska, którego celem jest stymulowanie podmiotów gospodarczych do oszczędnego korzystania z jego zasobów i minimalizowania szkodliwych zmian. Opłatami za wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza objęte są wszystkie istotne jednostki organizacyjne. Opłaty za wprowadzanie zanieczyszczeń do

85 powietrza stanowią ponad 90% opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska i tym samym źródłem zasilania Narodowego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska. Emisja zanieczyszczeń- stan istniejący. O stanie zanieczyszczenia powietrza w powiecie konińskim decyduje kompleks paliwowo-energetyczny.

Fot.5. Elektrownie „Konin” i „Pątnów” oraz huta Aluminium Impexmetal Konin

Dwa największe źródła emisji; Elektrownia Konin i Elektrownia Pątnów znajdujące się w granicach miasta Konina emitują olbrzymie ilości zanieczyszczeń na teren powiatu, wpływając tym samym na jakość powietrza w rejonie konińskim. Na terenie samego powiatu nie ma znaczących źródeł emisji zanieczyszczeń do powietrza. Największe obiekty to zaplecza KWB „Konin” S.A. z kotłowniami grzewczymi opalanymi węglem brunatnym (Kleczew, Jóźwin, Kazimierz, Lubstów) oraz powierzchnie odkrywek jako źródła emisji niezorganizowanej. Jest tu zaledwie kilka mniejszych zakładów mogących lokalnie pogarszać stan środowiska, głównie; „GALWA-MET” w Brzeźnie; Odlewnia metali „RADIANA” w Golinie; Wytwórnia Mas Bitumicznych w Żdżarach i „Wienerberger- Honoratka” Ceramika Budowlana S.A.w Honoratce. Zanieczyszczenia emitowane z terenu powiatu powstają głownie w wyniku spalania paliw, w mniejszym stopniu z procesów technologicznych. Największych

86 emitentów zanieczyszczeń wymieniono w Tabeli 4.8. Przytaczane dane liczbowe odnoszą się do stanu sprzed kilku lat, można je zatem uznać za stosunkowo aktualne. Nowszych danych nie udało się uzyskać. Będą one dostępne z będącego w trakcie tworzenia „Wojewódzkiego Banku Informacji o Odpadach i Emisjach”.

Tabela 4.8. Zestawienie największych emitentów zanieczyszczeń z terenu powiatu konińskiego i miasta Konina. Wielkość emisji w Mg/rok (2000 r.) 1)

Kontrolowana jednostka SO2 NOx CO Pył Zespół Elektrowni PAK 167.759 29.794 2.249 17.670 KWB Konin 672 499 1.299 830 Cukrownia Goslawice 314 95 85 55 Zakład Ceramiki Budowlanej HONORATKA 135 27 190 20 Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska Konin 92 60 188 40 Huta Aluminium Konin 67 52 3.222 579 Zakład Badawczo-Rozwojowy POLMOS Konin 52 10 3 3 F.U.G.O. Konin 20 5 31 12 Przedsiębiorstwo PKS Konin 20 224 133 14 Gorzelnia Gosławice 17 1 8 24 Urząd Miejski Ślesin 12 1 34 14 Urząd Gminy i Miasta Rychwał 11 1 35 15

1) wg „ Programu gospodarki odpadami dla powiatu konińskiego” – Sp. ABRYS - Poznań 2001 r.

Z danych statystycznych GUS wynika, że emisja zanieczyszczeń do powietrza w rejonie konińskim systematycznie spada. Zmniejszenie emisji pyłów w zakładach osiągane jest głównie poprzez modernizację układów odprowadzania pyłów, a także poprzez zmniejszenie ilości spalanego węgla. Ograniczenie emisji pyłów oraz zmniejszenie uciążliwości osiągnięto poprzez modernizację układów odprowadzania spalin, instalowanie urządzeń do redukcji zanieczyszczeń oraz przez zmniejszenie ilości spalanego węgla. Emisja z obszaru powiatu konińskiego jest stosunkowo niewielka. Udział jej w bilansie ogólnej emisji województwa przedstawia poniższa Tabela 4.9. O stanie zanieczyszczenia powietrza w podregionie konińskim decyduje kompleks paliwowo-energetyczny. Ponad 90% zanieczyszczeń z tego terenu emitują zakłady związanie z tym sektorem gospodarki. Dzięki realizacji wydanych decyzji emisja zanieczyszczeń pyłowych systematycznie spada. Dalszy spadek emisji pyłu spowodowany był głównie modernizacją elektrowni

87 „Konin” i „Pątnów”. W Tabeli 4.9b zestawiono wg GUS dane odnoszące się do m. Konina i lat 1997, 1998 i 2001.

Tabela 4.9. Emisja zanieczyszczeń w powiecie konińskim i w m. Koninie, wg WUS*)..

Rok Pył Pył ze CO2 SO2 NOx spalania Województwo 1999 15347 13418 18190047 141430 32790 wielkopolskie 2000 13203 11507 16778683 127719 28585 2001 12433 10906 17659682 138290 28744 Powiat 1999 537 36 15738 139 62 koniński 2000 505 43 15373 126 57 2001 534 56 16823 178 64 Miasto Konin 1999 4.829 4.113 10.985853 112705 18710 2000 4.592 4.081 9.903906 105877 16114 2001 3.961 3.628 10.556699 113705 15827

*) Ważniejsze dane o powiatach i gminach województwa wielkopolskiego 2002 r. – Urząd Statystyczny w Poznaniu - Poznań 2003 r.

Tabela 4.9a. Emisja zanieczyszczeń z zakładów szczególnie uciążliwych (2001 r.)

% redukcji Wyszczególnienie Emisja [Mg/r] w urządzeniach oczyszczających Pyły Gazy pyły gazy Województwo wielkopolskie 12.433 17.846.506 98,9 7,3 Powiat koniński 534 17.553 28,4 - Miasto Konin 3.961 10.690.559 99,4 7,7

*) Ważniejsze dane o powiatach i gminach województwa wielkopolskiego 2002 r. – Urząd Statystyczny w Poznaniu - Poznań 2003 r.

Tabela 4.9b. Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów zaliczonych do szczególnie uciążliwych z terenu Konina w latach 1997, 1998 i 2001 w tonach/rok 1)

Rok Rodzaj zanieczyszczenia 1997 1998 2001 Pyłowe ogółem 13.291 7.498 3.961

Gazowe ogółem (bez CO2) 158.953 153.078 129.532

Dwutlenek siarki (SO2) 133.983 129.424 113.705 Tlenek azotu (NO) 20.809 20.272 15.827

1) Ważniejsze dane o powiatach i gminach województwa wielkopolskiego 2002 r. – Urząd Statystyczny w Poznaniu - Poznań 2003 r.

O stanie zanieczyszczenia powietrza decyduje to, co jest do niego wprowadzane, w jakiej ilości i w jaki sposób. Z „Raportu o stanie środowiska w województwie

88 wielkopolskim w 2001 r.” wynika, że największe stężenia S02 w powietrzu - utrzymują się w północnych gminach powiatu konińskiego w tym sąsiadujących z województwem kujawsko-pomorskim. W celu monitorowania stanu jakości powietrza atmosferycznego w i wokół Konina, jako głównego emitenta zanieczyszczeń, została założona sieć obserwacyjna. Obejmowała ona głównie obszary miasta Konina jednak ze względu na zasięg zanieczyszczeń wyznaczono także kilka punktów na terenie sąsiednich gmin:  Sokółki – pole uprawne ok. 1.300 m od szosy Konin-Kazimierz Biskupi;  Dąbrowa Duża – pole uprawne, 400 m od szosy Honoratka-Ślesin;  Helenów – pole uprawne 1 km od Lichenia;  Trzyborki – koniec Helenowa II, droga przy drodze wiejskiej, gruntowej;  Kramsk – przy ośrodku zdrowia  Patrzyków – pole uprawne przy drodze, ok. 200 m za remizą w kierunku m. Święte;  Brzeźno – przy drodze A2, pastwisko 5 m przy drodze;  Grąblin – przy drodze z Grąblina do Malińca;  Wola Podłężna – 250 m od szosy, pole uprawne przy drodze gruntowej;  Rudnica – za kanałem Warta-Gopło, łąka;  Anielew – w środku Anielewa, ok. 2 km od Huty, pole uprawne przy szosie.

Według danych Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska Delegatura w Koninie w poszczególnych gminach powiatu stwierdzono przed kilku laty n/w wielkości emisji zanieczyszczeń (Tabela 4.10). Uzyskanie nowszych danych okazało się niemożliwe, „Bank informacji o emisjach” jest w trakcie tworzenia. Poza możliwymi do kontroli emitentami (zakładami produkcyjnymi) zanieczyszczeń na terenie powiatu istotnymi źródłami zanieczyszczeń są tzw. źródła „niskiej emisji” a także ruch samochodowy. Do źródeł niskiej emisji można zaliczyć przede wszystkim indywidualne posesje, w których występuje opalanie węglowe, a także mniejsze zakłady produkcyjne, usługowe i handlowe. Ze względu na dużą ilość punktów emisji nie jest możliwe monitorowanie każdego z nich, a tym samym określenie ilości dostających się z nich do atmosfery zanieczyszczeń. Według danych GUS na terenie powiatu istnieje 29.700 mieszkań. Tylko niewielka ich ilość, do 10%, jest ogrzewana w inny sposób niż węglem (gazem, olejem). Przyjmując, że rocznie w celu ogrzania jednego mieszkania spala się ok. 5 ton węgla rocznie do atmosfery z źródeł „niskiej emisji” na terenie powiatu dostaje się w przybliżeniu: 2.080 ton SO2; 255 ton NOx i 1190 ton CO.

89 Tabela 4.10. Emisja zanieczyszczeń w Mg/rok z gmin powiatu konińskiego *)

Gmina SO2 NOx CO Pył

Golina 22 8 99 16 Grodziec 10 6 20 47 Kazimierz Biskupi 56 99 162 78 Kleczew 113 61 268 78 Kramsk 7 2 35 8 Krzymów 11 17 41 44 Rychwał 16 10 67 19 Rzgów 10 5 32 12 Skulsk 10 1 35 12 Sompolno 67 67 235 179 Stare Miasto 17 40 74 39 Ślesin 165 96 316 226 Wierzbinek 37 10 112 49 Wilczyn 19 3 123 30 *) wg „Programu gospodarki odpadami na terenie powiatu konińskiego” Sp. ABRYS – Poznań 2001.

Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Poznaniu dokonuje corocznej oceny jakości powietrza w Wielkopolsce. Celem ocen jest uzyskanie informacji o stężeniach zanieczyszczeń na obszarze stref i dokonanie klasyfikacji w oparciu o przyjęte kryteria – dopuszczalny poziom substancji w powietrzu oraz poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji, określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów. Klasyfikacja jest podstawą do podjęcia decyzji o potrzebie działań na rzecz poprawy jakości powietrza w strefie (opracowanie programów ochrony powietrza); Ocenę dokonuje WIOŚ z uwzględnieniem dwóch grup kryteriów; - ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia ludzi, - ustanowionych ze względu na ochronę roślin. Ocena pod kątem ochrony zdrowia obejmuje następujące oznaczenia;

- dwutlenek azotu NO2,

- dwutlenek siarki SO2,

- benzen C6H6, - ołów Pb, - pył PM10 (pomiary metodą respirabilną),

- ozon O3, - tlenek węgla CO.

90 W ocenie pod kątem ochrony roślin WIOŚ uwzględnia; dwutlenek siarki, , dwutlenek azotu i ozon. -Poniżej zestawiono klasy stref w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia: - klasa strefy A - nie przekroczenie wartości dopuszczalnych, z uwzględnieniem dozwolonej częstotliwości przekroczeń; - klasa strefy B - poziom stężeń powyżej wartości dopuszczalnej nie przekracza- jących wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji; - klasa strefy C - powyżej wartości dopuszczalnych.

W wyniku oceny jakości powietrza powiatu konińskiego został zakwalifikowany do klasy wynikowej A, co oznacza, że na rozpatrywanym terenie nie są przekraczane wartości dopuszczalne z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń dla następujących zanieczyszczeń: SO2, NO2, PM10, Pb, C6H6, CO, O3 oraz NOx. Wynikowe klasy strefy określane są dla poszczególnych zanieczyszczeń powietrza z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia (SO2, NO2, pył zawieszony PM10, Pb, CO, benzen i O3), oraz ochrony roślin (SO2, NOX, O3). Klasę łączną, łączącą wyniki oceny dla wszystkich zanieczyszczeń przedstawiono na mapie poglądowej zamieszczonej w raporcie o stanie środowiska w województwie wielkopolskim za 2002 r. (WIOŚ Poznań 2004 r.). . Gazyfikacja powiatu konińskiego powinna zostać uznana za jeden z najbardziej priorytetowych zadań proekologicznych, w szczególności na terenie zurbanizowanych oraz terenach wiejskich. W ostatnich latach rozpoczęła się gazyfikacja lub przygotowano szczegółowe plany również w gminach wiejskich takich jak Stare Miasto, Golina, Kazimierz Biskupi. Zamierzeniem, szczególnie istotnym z ekologicznego punktu widzenia jest zastąpienie przestarzałych i energochłonnych kotłów opalanych węglem kamiennym i brunatnym, wysokowydajnymi kotłami gazowymi, likwidacja kotłowni przemysłu rolno-spożywczego i zaplecza technicznego ogrzewaniem gazowym. Osobnym problemem są kosztowne podłączenia do sieci gazowej. Wiąże się to z poważną Inwestycją zmiany systemu grzewczego i gruntownej zmiany instalacji grzewczej. Często w pierwszym etapie odbiorca wybiera wersję inwestycyjną

91 polegającą na zabiegach termorenowacyjnych, tzn. niezbędnych uszczelnieniach przed stratami energetycznymi. Sieci cieplne. Ludność powiatu konińskiego obecnie w małym stopniu korzysta z sieci cieplnych dla celów grzewczych. Ze względów ekonomicznych instalacje cieplne skupione są w najgęściej zaludnionych obszarach regionu. Z punktu widzenia ochrony środowiska centralne ogrzewanie jest korzystne, likwiduje bowiem tzw. niską emisję na terenach gęsto zabudowanych. Kotłownie centralnego ogrzewania, opalane do tej pory węglem (kamiennym i brunatnym), charakteryzują się na ogół wysoką skutecznością odpylania, a emitowane zanieczyszczenia wprowadzane przez wysokie kominy do atmosfery prowadzą do ich rozrzedzenia. Podstawowym kierunkiem w restrukturyzacji urządzeń energetycznych na lata do 2010 roku jest. wymiana źródeł ciepła opalanych paliwem stałym na urządzenia spalające paliwa płynne, gazowe lub źródła ciepła zasilane energią elektryczną. Nieodzowną częścią restrukturyzacji urządzeń energetycznych są działania powodujące zmniejszenie zużycia energii w procesach technologicznych i ogrzewnictwie. Komunikacja. Do istotnych czynników mających wpływ na jakość powietrza atmosferycznego należy ruch drogowy, głównie na obszarach miejskich. W latach 1989 do 2000 r gwałtownie nastąpił wzrost liczby pojazdów samochodowych na drogach województwa konińskiego. Od 2001 r liczba pojazdów przejeżdżających po drogach powiatu utrzymuje się na podobnym jak w 2000 r. poziomie. Dużą rolę odgrywa tranzyt, zwłaszcza na trasie Świecko-Terespol. Biorą pod uwagę znaczne zmniejszenie emisji z punktowych źródeł energetycznych można obecnie stwierdzić, że zanieczyszczenia komunikacyjne stają się pierwszoplanowym problemem w obszarach aglomeracji miejskich i terenach lokalizacji szlaków komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu, a szczególnie na drogach krajowych nr 92 i 25. Dlatego konieczne jest podejmowanie działań zmierzających do minimalizacji szkodliwego oddziaływania ruchu drogowego na ludzi i środowisko. Na szczeblu powiatu i gmin praktycznie jedynym możliwych działaniem jest usprawnianie układu komunikacyjnego w obszarach zabudowy mieszkalnej oraz budowę obwodnic wyprowadzających ruch tranzytowy poza tereny zabudowane. Zagadnienie to powinno być uwzględnianie na etapie planów przestrzennego zagospodarowania i studium uwarunkowań.

Z przytoczonych danych wynika, że znaczny spadek wartości zanieczyszczeń nastąpił tylko w odniesieniu do zanieczyszczeń pyłowych – o 44 % pomiędzy rokiem 1997 a 2001. Redukcja zanieczyszczeń była efektem inwestycji i modernizacji prowadzących do ograniczenia uciążliwości największych zakładów. W ZE PAK S.A. Elektrowni Pątnów prowadzono modernizację elektrofiltrów ograniczającą emisje

NO2.. Drugim źródłem emisji znacznych ilości zanieczyszczeń, a trudnym do jednoznacznego określenia, na terenie powiatu jest ruch samochodowy. Zwiększona ilość zanieczyszczeń pochodzących z tego źródła występuje na terenie 4 gmin (Golina, Rzgów, Stare Miasto i Krzymów) wzdłuż drogi międzynarodowej A2 i na terenie 4 gmin (Rychwał, Stare Miasto, Ślesin i Skulsk) przy drodze krajowej nr 25 Kalisz- Inowrocław.

4.8. Klimat akustyczny. Promieniowanie elektromagnetyczne

4.8.1. Klimat akustyczny Hałas jest zanieczyszczeniem środowiska, charakteryzującym się dużą ilością i różnorodnością źródeł oraz powszechnością występowania. Nadmierny hałas może wywoływać niekorzystne zmiany w organizmie człowieka. Powoduje on m.in. zaburzenia snu i wypoczynku, wpływa niekorzystnie na układ nerwowy, utrudnia pracę i naukę, zwiększa podatność na choroby psychiczne. Stan środowiska, ze względu na jego zanieczyszczenie hałasem, określa się za pomocą tzw. klimatu akustycznego. Klimat akustyczny jest to zespół zjawisk akustycznych kształtowanych przede wszystkim przez źródła hałasu takie, jak : - komunikacja samochodowa, kolejowa, lotnicza, - zakłady : przemysłowe, rzemieślnicze i usługowe, emitujące hałas na zewnątrz, - obiekty użyteczności publicznej związane z hałaśliwą działalnością, np. stadiony, - transport dostawczy i komunalny, maszyny budowlane - przesył energii elektrycznej o wysokich napięciach (>110 kV). Najczęściej klimat akustyczny ocenia się ilościowo przy pomocy równoważnego poziomu dźwięku A ( LAeq ), wyrażonego w decybelach [ dB ], będącego poziomem uśrednionym w funkcji czasu. Dopuszczalne wartości poziomów dźwięku w środowisku określa załącznik do Rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. z 1998 r, Nr 66, poz. 436). Wartości te przedstawia poniższa Tabela 4.11.

93 Do najbardziej uciążliwych źródeł hałasu należy komunikacja drogowa, w mniejszym stopniu hałas przemysłowy. Źródłem hałasu komunikacyjnego w powiecie konińskim i w samym Koninie jest sieć ulic i dróg przelotowych, z których najważniejszą jest trasa Warszawa – Poznań. Klimat akustyczny jest obniżony również wzdłuż innych tras komunikacyjnych (Inowrocław Konin – Kalisz oraz Konin – Turek - Łódź). Mimo, że wymienione powyżej drogi charakteryzują się znacznym natężeniem ruchu ich uciążliwość akustyczna nie jest zbyt duża. Wynika to z faktu, że przebiegają one przez tereny rolnicze o małej gęstości zaludnienia. Jest to powodem, że nie są na tym obszarze prowadzone badania natężenia hałasu. Ewentualne przekroczenia natężenia hałasu występują tylko w sąsiadującym z drogami pasie terenu.

Tabela 4.11. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz starty, lądowania i przeloty statków powietrznych Dopuszczalny poziom hałasu wyrażony poziomem dźwięku A w dB Drogi lub linie kolejowe Pozostałe obiekty i grupy źródeł hałasu Pora dnia – Pora nocy – Pora dnia – Pora nocy – przedział czasu przedział czasu L.p Przeznaczenie terenu przedział przedział odniesienia równy odniesienia równy czasu czasu 8-miu najmniej 1-ej najmniej odniesienia odniesienia korzystnym godz. korzystnej godz. równy 16 h równy 8 h dnia Nocy 1 2 3 4 5 6 a. Obszary A ochrony 1 uzdrowiskowej 50 40 40 35 b. Tereny szpitali poza miastem 2 a. Tereny wypoczynkowo- rekreacyjne poza miastem b. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej c. Tereny zabudowy związanej 55 45 45 40 ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży d. Tereny domów opieki e. Tereny szpitali w miastach 3 a. Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b. Tereny zabudowy mieszkaniowej 60 50 50 40 jednorodzinnej z usługami rzemieślniczymi c. Tereny zabudowy zagrodowej

4 a. Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców ze zwartą zabudową mieszkaniową i 65 55 55 45 koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych

94 Pozostałe drogi powiatu konińskiego mają znaczenie lokalne, ruch nas nich jest mały. Pewną uciążliwość stwarza też odcinek linii kolejowej E-20 Poznań- Warszawa , uciążliwość tą odczuwają jedynie mieszkańcy budynków położonych w bliskiej odległości od trasy kolejowej. Drugim źródłem hałasu są zakłady przemysłowe i odbywające się w nich procesy technologiczne. Specyfiką hałasu przemysłowego jest jego długotrwałość występowania (zmianowy charakter pracy) a także czasowe krótkotrwałe duże natężenia. Na terenie powiatu brak jest dużych zakładów przemysłowych. Największym źródłem hałasu przemysłowego może być eksploatacja złóż węgla brunatnego. Hałas towarzyszący pracy koparek nie jest zbyt odczuwalny dla otoczenia w związku z dużym zagłębieniem i odizolowaniem odkrywek. Źródłem hałasu są jednak taśmociągi przesyłowe pomiędzy miejscami odkrywek i zwałowisk.

4.8.2. Promieniowanie elektromagnetyczne Elektroenergetyczne linie napowietrzne (EELN) o napięciu 220 kV i 110 kV wpisały się w krajobraz rejonu Konin- Turek. Między innymi z tego rejonu zasilane są Poznań i północne rejony kraju. EELN to urządzenia napowietrzne przeznaczone do przesyłania energii elektrycznej, składające się z; przewodów, izolatorów, konstrukcji wsporczych osprzętu. Polskie przepisy ochrony środowiska odnoszą się do linii prądu przemiennego o napięciach znamionowych 110 kV i wyższych. Znajomość problematyki oddziaływania linii energetycznych na środowisko ma istotne znaczenie przy ustalaniu zapisów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Ograniczenia lub sposoby korzystania z obszarów położonych bezpośrednio pod liniami elektromagnes- tycznymi oraz w ich sąsiedztwie powinny być zapisane w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Szczegółowe zasady ochrony przed polami elektromagnetycznymi występującymi w otoczeniu linii elektroenergetycznych zostały zapisane w przepisach. rozporządzeń MOŚZNiL z dnia 13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 98.66.436) i z dnia 11 sierpnia 1998 r.) w sprawie szczegółowych zasad ochrony przed promieniowaniem (Dz.U. 107 poz. 676). W Tabeli 2 pierwszego z ww. rozporządzeń określono między innymi dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez linie elektroenergetyczne. Dla terenów zabudowy mieszkaniowej i rekreacyjnych położonych poza miastem dopuszczalny poziom dźwięku dla pory nocnej wynosi 45 dB.

95 4.9. Ochrona powierzchni ziemi 4.9.1. Stan i tendencje przeobrażeń gleb Ukształtowanie terenu oraz struktura zagospodarowania ziemi omówione zostały w p. 3.2. opracowania na str. 18. Występujące na terenie powiatu gleby zaliczane są do gleb słabszych jakościowo. Lepsze gleby (III i IV klasa) znajdują się jedynie w dolinach rzecznych. Gleby na terenie Konina i gmin z nim sąsiadujących od strony północnej są zanieczyszczone przez działalność przemysłową. Z powodu zakwaszenia przedstawiają one sobą obniżoną wartość użytkową. Niektóre ich fragmenty są ponadto zdegradowane działalnością górniczą (odkrywkowe wydobycie węgla brunatnego). Wyniki monitoringu jakości gleb w Wielkopolsce przedstawiane są w raporcie Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Poznaniu. Monitoring chemiczny degradacja gleb sprowadza się do oznaczeń zawartości składników pokarmowych roślin, substancji szkodliwych oraz na określaniu ich odczynu i zasolenia.

MIASTO KONIN

Odczyn gleb użytkowanych rolniczo w gminach woj. wielkopolskiego „Zasobność i zanieczyszczenia gleb Wielkopolski – stan 2000 r” WIOŚ Poznań

96 Okresowo wykonywane są badania skażenia gleb metalami ciężkimi, siarką siarczanową i mikroelementami. Wyniki tych badań wykorzystywane są do określenia, jakie zagrożenie dla produkcji rolnej zdrowej żywności stanowi poziom zawartości pierwiastków śladowych i metali ciężkich.

4.9.2. Gospodarka odpadami komunalnymi W chwili obecnej na terenie powiatu w poszczególnych gminach nie ma spójnego systemu gospodarki odpadami komunalnymi. Większość gmin prowadzi indywidualną politykę w tym zakresie. Sytuacja w tym zakresie nie uległa zmianie w porównaniu do stanu z 2001 r., kiedy to opracowany został przez Spółkę ABRYS - „Program gospodarki odpadami na terenie powiatu konińskiego”. W rejonie konińskim działają Związek Międzygminny „Koniński Region Komunalny” i niezależnie Związek Międzygminny „Kolski Region Komunalny”. Wg stanu na dzień 31 marca 2004 r. w skład Związku Konińskiego wchodziły (poza miastem Koninem) gminy: Golina, Grodziec, Kramsk, Krzymów, Kazimierz Biskupi, Rychwał, Rzgów, Sompolno, Stare Miasto. 18 grudnia 2003 akces przystąpienia do Związku zgłosiła gmina wiejska Turek, z kolei miasto i gmina Sompolno zamierza przepisać się do Związku Kolskiego. Członkowie Związku Konińskiego zgodnie ze statutem mają możliwość korzystania ze składowiska odpadów w Koninie. Należy przyjąć, że do ww. Związku przystąpią wszystkie gminy powiatu konińskiego i wiele gmin z powiatów sąsiednich. Na terenie powiatu dominującą forma usuwania odpadów jest ich deponowanie w postaci zmieszanej na składowiskach. W powiecie konińskim eksploatowanych jest 10 składowisk odpadów komunalnych. Pomiędzy nimi istnieją duże różnice m.in. w zakresie wielkości i poziomu zabezpieczeń środowiska. Zabezpieczone podłoże folią HDPE ma 5 składowisk (gminy; Kleczew, Kramsk, Rzgów, Ślesin i Wierzbinek). Miasto Konin ma składowisko uszczelnione popiołami. Najbardziej wiarygodne dane nt. tych obiektów w rejonie konińskim (miasto i powiat) zamieszczono poniżej w Tabelach 4.12 i 4.13.

Dotychczasowe działania większo ści gmin w sferze gospodarki odpadami sprowadzały się do kwestii budowy małych i niespełnających wymogów ochrony środowiska składowisk odpadów, niestety często tylko dla „siebie”.

97 Tabela 4.12. Charakterystyka składowisk odpadów w rejonie konińskim*) Data Stopień Stan Lp Gmina Miejscowość urucho Powierzch- Pojemność zapełnienia prawny mienia nia [ha} [tys. m3] %

1 2 3 4 5 6 7 8 1. Kazimierz Kazimierz Biskupi 1985 1,5 ~50 ~90 U Biskupi Nieświatów 2. Kleczew Kleczew 2000 12 194,7 U 3. Konin Konin 1986 16,7 1.630 ok. 30 U 4 Kramsk Podgór 1986 4,12 114,75 ~3 U 5. Rychwał Wola Rychwalska 1985 0,72 100 Rychwał 2000 4,5 ~90 U 6. Rzgów Rzgów 1997 0,45 35,28 ~20 U 7. Skulsk Mielnica Duża 1984 1,74 56,0 U 8. Sompolno Sompolno 1984 0,62 ponad 80 U 9. Ślesin Goranin 2000 12 1.680 U 10. Wierzbinek Zielonka 1999 4,63 62,7 U 11. Wilczyn Kownaty 2002 2,897 38,0 U

*) Dane w kolumnach 1-5 i 8 wg „Raportu o stanie środowiska w Wielkopolsce 2002 r.” Dane pozostałe z „Przeglądów ekologicznych składowisk” lub z ankiet U –status uregulowany.

Tabela 4. 13. Dodatkowe dane nt. składowisk w rejonie konińskim (XII-2003 r.). Nagromadzenie Lp Gmina Miejscowość w 2002 r, Mg Uszczelnienie Badania **) wg WIOŚ *) wg ankiet

1 2 3 4 5 6 7 1. Kazimierz Kazimierz Biskupi 2.488,0 brak brak Biskupi Nieświatów 2. Kleczew Kleczew 1.739,2 HDPE brak 3. Konin Konin 24.315,0 24.315,0 popioły 2,5, 4 Kramsk Podgór 88,0 3.700 m3 brak 2 5. Rychwał Wola Rychwalska 358,0 brak brak Rychwał HDPE 2 6. Rzgów Rzgów 342,3 HDPE 1,2 7. Skulsk Mielnica Duża 700,0 1280 m3 brak brak 8. Sompolno Sompolno 1.707,0 1.707,0 brak brak 9. Ślesin Goranin 136.824,0 HDPE 1,3,4,5, 10. Wierzbinek Zielonka 457,0 HDPE 1,2,3,5, 11. Wilczyn Kownaty 686,0 HDPE 1,2,4,

*) Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie wielkopolskim za rok 2002 - WIOŚ Poznań 2003 r. **) 1 – badanie odcieków, 2 – piezometry, 3 – opad pyłu, 4 – gleba, 5 – wody podziemne

Takie działania nie miały uzasadnienia ekologicznego i ekonomicznego. Poniesione zostały znaczne nakłady inwestycyjne, a ponoszone koszty eksploatacyjne bardzo poważnie wzrosną z uwagi na koszty związane z prowadzeniem monitoringu. Dodatkowym aspektem jest to, że nie wszystkie z eksploatowanych składowisk posiadają zabezpieczenia zgodne z obowiązującymi przepisami. Obiekty takie powinny

98 zostać jak najszybciej zamknięte i podane procesom rekultywacji. Pod koniec grudnia 2003 r. Starostwo Powiatowe wydało zarządcom składowisk w 6 gminach zalecenia w formie decyzji, dostosowania ich funkcjonowania do wymogów przepisów ustawy o odpadach. Podobne zalecenia wydane zostały przez Wojewodę dla składowiska MZGOK w Koninie. Wydane zalecenia zestawiono poniżej w Tabeli 4.14.

Tabela 4.14. Zalecenia dostosowawcze wydane w grudniu 2003 r. zarządcom składowisk odpadów na terenie Konina i Powiatu Konińskiego.

Lp Gmina/ składowisko Zarządca Zalecenia dostosowawcze Termin wykonania 1. Kleczew/ ZGKiM Wyposażenie wyposażenia składowiska 31.12.2005 r Kleczew w piezometry 2. Kramsk/Podgór Gmina Uzupełnienia wyposażenia składowiska 31.12.2005 r Kramsk w urządzenia, w: 1) wagę samochodową, 2) piezometry, 3) kompaktor, 4) studnie odgazowania, 5) myjnię podwozia (brodzik . Wprowadzenia ciągłego dozoru. Wystąpienia do Starosty Konińskiego z 31.12.2004 r wnioskiem o wydanie decyzji – pozwolenie na budowę, której przedmiotem będzie przebudowa składowiska odpadów 3. Rychwał/Rychwał ZGKiM Uzupełnienia wyposażenia składowiska 31.12.2005 r Rychwał w urządzenia, w: 1) wagę samochodową, 2) kompaktor. Wprowadzenia ciągłego dozoru. Dokonanie nasadzeń drzew i krzewów 4. Rzgów/Rzgów Uzupełnienia wyposażenia składowiska 31.12.2005r w urządzenia, w: 1) wagę samochodową, 2) kompaktor. Wprowadzenia ciągłego dozoru. 5. Skulsk/Mielnica Duża ZGK. Uzupełnienia wyposażenia składowiska 31.12.2005 r. Skulsk. w urządzenia, w: 1) wagę samochodową, 2) piezometry, 3) kompaktor, 4) studnie odgazowania, 5) myjnię podwozia (brodzik) 6) brakującą część ogrodzenia. Wprowadzenia ciągłego dozoru. Wystąpienia do Starosty Konińskiego z 31.12.2004 r. wnioskiem o wydanie decyzji – pozwolenia na budowę, której przedmiotem będzie przebudowa składowiska odpadów 6. Sompolno/Sompolno PUK Wyposażenie składowiska kompaktom 31.12.2005 r. Sompolno piezometry i studnię odgazowania. Zamknięcie składowiska 31.12.2005 r.

99 7. Konin MZGOK Założenie drenażu wód odciekowych i 31.12.2005 r. wybudowanie zbiornika odcieków. Założenie instalacji odgazowującej. Ogrodzenie terenu.

Składowisko w Goraninie (gm. Ślesin) z racji wielkości jest nadzorowane przez wojewodę. Przyjmuje ono na zasadach komercyjnych także odpady spoza terenu woj. wielkopolskiego, m.in. z Łodzi. Wg Delegatury UW w Koninie spełnia ono wymogi ochrony środowiska. W niektórych gminach m.in. w Golinie, w Starym Mieście i w Kazimierzu Biskupim rozpoczęto zbiórkę wybranych surowców wtórnych, jednak działania te są na małą skalę. W celu osiągnięcia wymiernych korzyści ekologicznych i ekonomicznych istnieje potrzeba ich intensyfikacji i ujednolicenia.

4.9.3. Gospodarka odpadami z działalności gospodarczej W zakresie gospodarki wytwarzanymi na terenie powiatu odpadami przemysłowymi sytuacja przedstawia się korzystnie, bo odpadów jest mało. Z oficjalnych danych WIOŚ w Poznaniu (Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w 2001 r.) wynika, że pod względem ilości wytwarzanych w ciągu roku omawianych odpadów (20,9 tys. Mg/rok) powiat wśród 34 powiatów województwa zajmował 23 miejsce. Na pierwszym miejscu było miasto Konin z ilością 1.337,4 tys. Mg/rok. Dane WIOŚ nt. ilości wytwarzanych na terenie powiatu odpadów przemysłowych i odpadów niebezpiecznych zamieszczono w Tabelach 4.15 i 4.16. Największymi zakładami przemysłowymi a zarazem i wytwórcami odpadów na terenie powiatu są: KWB Konin w Kleczewie, GALWA-MET w Brzeźnie, dwie wytwórnie mas bitumicznych i „Wienerberger -Honoratka” Ceramika Budowlana S.A. w Honoratce.

Tabela. 4.15. Powiat koniński. Odpady z zakładów przemysłowych w 2002 r.*).

Rodzaje odpadów według grup Wytworzono w Mg

03 Odpady z przetwórstwa drewna 3.496,948 08 Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu 1,800 termicznych stosowania powłok ochronnych 10 Odpady z procesów termicznych 1.035,000 11 Odpady z chemicznej obróbki i powlekania 108,000 powierzchni metali oraz innych materiałów 12 Odpady z kształtowania oraz fizycznej i mecha- 201,190

100 nicznej obróbki powierzchni metali i tworzyw szt. 13 Oleje odpadowe 249,070 15 Odpady opakowaniowe 51,790 16 Odpady nieujęte w innych grupach 936,645 17 Odpady z budowy, remontów 4.040,200 19 Odpady z instalacji i urządzeń służących 23,620 zagospodarowaniu odpadów 20 Odpady komunalne 6.336,870 Razem 16.491,133 *) wg WIOŚ w Poznaniu Delegatura w Koninie.

Od listopada 2003 r. powiat koniński jest odbiorcą odpadów elektrownianych z Elektrowni „Pątnów”. Odpady te kierowane są hydrotransportem w postaci suspensji na składowisko popiołów usytuowane w sąsiedztwie składowiska odpadów komunalnych „Goranin”. Już niedługo udział powiatu w bilansie Wielkopolski deponowanych odpadów przemysłowych znacznie zwiększy się.

Tabela 4.16. Powiat koniński. Odpady niebezpieczne wytworzone w 2002 r.

Rodzaje odpadów według podgrup Wytworzono w Mg

1101 Odpady z obróbki i powlekania powierzchni 108,800 metali oraz innych materiałów 1201 Odpady z kształtowania oraz fizycznej i 2,610 mechanicznej obróbki powierzchni metali i tworzyw sztucznych 1302 Odpadowe oleje silnikowe, przekładniowe i 243,870 smarowe 1303 Odpadowe oleje i ciecze 5,200 1502 Sorbenty, materiały filtracyjne, tkaniny do 0,160 wycierania i ubrania ochronne 1601 Zużyte lub nienadające się do użytku pojazdy 8,835 1602 Odpady z urządzeń elektrycznych i elektro- 0,810 nicznych 1606 Baterie i akumulatory 21,070 1706 Materiały izolacyjne 2,050 Razem 393,405 *) wg WIOŚ w Poznaniu Delegatura w Koninie.

Najbardziej rozwiniętym działem usług z zakresu utylizacji odpadów jest na terenie powiatu recykling zużytych pojazdów.

101 Na terenie powiatu był jeden z największych w Wielkopolsce mogilnik z odpadami zawierającymi środki ochrony roślin w m. Hiszpania (gm. Krzymów). Odpady usunięto, teren został zrekultywowany, bliższe dane nt. przedsięwzięcia podanie w „Planie gospodarki odpadami dla powiatu konińskiego”.

4.9.4. Dzikie wysypiska W powiecie konińskim oprócz wyznaczonych przepisami prawa składowisk odpadów, szczególnie na obrzeżach miasteczek, w skupiskach leśnych, dołach, działkach niezagospodarowanych są porzucane różnego rodzaju odpady. Większe ich skupiska są dzikimi wysypiskami. Miejsca te najczęściej porastają zbiorowiska roślinności ruderalnej. Są one żródłem zanieczyszczenia gleby a pośrednio i wód m.in. metalami ciężkimi, związkami azotu i fosforu. Negatywnie wpływają one przy tym na estetykę krajobrazu. Tworzenie dzikich składowisk jest dowodem niestety zbyt niskiej świadomości ekologicznej niewielkiej części mieszkańców.. Dyrektywa Unijna w zakresie składowania odpadów zobowiązuje Polskę do zlikwidowania wszystkich dzikich wysypisk w najbliż szym czasie .

4.9.5. Gospodarka kopalinami Gospodarka kopalinami prowadzona jest w oparciu o obowiązujące przepisy w tym prawa geologiczno-górniczego z uwzględnieniem ochrony środowiska naturalnego i bezpiecznych warunków pracy przy zaspokojeniu zapotrzebowania na nie. Węgiel brunatny, będący podstawowym paliwem do produkcji energii elektrycznej w pobliskich elektrowniach przy udokumentowanych złożach pozwala na pracę konińskich elektrowni do roku 2040. Według danych uzyskanych z Delegatury w Koninie Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego wynika, że na terenie powiatu wg danych na 31 października 2003 r. występowały następujące niezrekultywowane zwałowiska wewnętrzne:  odkrywka Pątnów – powierzchnia 51 ha;  odkrywka Kazimierz – powierzchnia 524 ha;  odkrywka Jóźwin – powierzchnia 444 ha;  odkrywka Lubstów – powierzchnia 121 ha. Dane te ulegają zmianie na skutek prowadzonej działalności wydobywczej.

102

Fot.6. Odkrywka węgla brunatnego „KAZIMIERZ PÓŁNOC”

W perspektywie kilkunastu lat przewidziane jest wybudowanie następnych odkrywek na terenie powiatu i sąsiednich powiatów. Jednakże uruchomienie nowych odkrywek uzależnione jest od potrzeb i zakresu modernizacji bloków w Zespole Elektrowni PAK S.A. Rejon prowadzenia prac górniczych wydobycia węgla brunatnego to otwarte przestrzenie w większości bez zabudowy mieszkalnej. Tereny po wydobyciu węgla zostają zazwałowane nadkładem przemieszczonym na zwałowisku. Zwałowiska te poddawane są zabiegom rekultywacyjnym i zagospodarowaniu zgodnie z decyzjami o ustalonym kierunku rekultywacji omawianych w p. 4.2. Wymaganie obowiązujących przepisów dotyczących ochrony środowiska w tym rekultywacji i zagospodarowanie terenów nakładają na zakłady powodujące przekształcenie i degradację terenów obowiązki rekultywacji i zagospodarowania, pozwalające na przywrócenie ich do ponownego użytkowania. Z danych otrzymanych z Działu Ochrony Środowiska KWB „Konin” wynika, że w swej działalności zakończyła ona wydobycie węgla na terenie czterech odkrywek: Morzysław, Niesłusz, Gosławice i Pątnów. Tereny te zostały zrekultywowane i przekazane w ponowne użytkowanie. Większość tych terenów znajduje się w granicach administracyjnych m. Konina i trudno je odróżnić od terenów nieodkształconych.

103 Największy zakład wydobywczy węgla brunatnego na terenie powiatu, jakim jest Kopalnia Węgla Brunatnego „Konin” nie posiada zaległości w rekultywacji terenów pogórniczych.

104 5. PLANOWANE PRZEDSIĘWZIĘCIA DOTYCZĄCE BEZPOŚREDNIO LUB POŚREDNIO OCHRONY ŚRODOWISKA

5.1. Założenia do strategii Na podstawie zebranych z gmin informacji i analiz sporządzono listę problemów ekologicznych jakie występują na terenie powiatu i wymagają rozwiązywania stosownie do możliwości pozyskiwania środków finansowych. Listę tą zamieszczono poniżej w Tabeli 5.1. W razie potrzeby lista ta powinna być korygowana.

Tabela 5.1. Przyczyny i sposoby rozwiązania problemów środowiskowych na terenie powiatu

Problem Główne przyczyny Ogólne metody w zakresie przeciwdziałania ekologiczny występowania problemu określonemu problemowi - Odkrywkowe wydobywa- - Prowadzenie właściwej rekultywacji odkrywek i Zmiany rzeźby terenu nie węgla zwałowisk nadkładu - Zanieczyszczenia pocho- - Pełne skanalizowanie powiatu. Budowa dzące spoza powiatu. oczyszczalni o wielkości powyżej 2000 RLM - Brak pełnego skanalizowa- oraz kanalizacji. Przy zabudowie rozproszonej nia gmin na terenie stosowanie rozwiązań indywidualnych. Ochrona wód powiatu. - Likwidacja dzikich wylewisk. powierzchniowych - Współpraca na rzecz zmniejszenia zanieczysz- czeń spoza terenu powiatu. - Monitoring , prace badawcze i techniczne na rzecz ochrony jezior na terenie powiatu Ochrona wód - Dzikie wylewiska. - Modernizacja stacji uzdatniania wody i sieci podziemnych. - Położenie powiatu w strefie wodociągowych (minimalizacja strat na niedoboru wody przesyle), budowa nowych ujęć wiejskich, - Funkcjonowanie odkrywko maksymalne ograniczenie poboru wód -wego wydobycia węgla podziemnych do celów przemysłowych, brunatnego. uwzględnienie w cenie wody jej realnej - Nieszczelne zbiorniki wartości, a w tym potrzebę ochrony jej bezodpływowe ścieków zasobów. (szamba). - Pełne skanalizowanie powiatu. - Niespełniające wymogów - Likwidacja dzikich wylewisk. ochrony środowiska - Przeciwdziałanie zmianie stosunków wodnych składowiska odpadów. w wyniku odkrywkowego wydobycia węgla brunatnego. - Realizacja programu budowy i /lub modernizacji oczyszczalni ścieków. - Likwidacja niespełniających wymogów ochrony środowiska składowisk odpadów. Ochrona powietrza - Sąsiedztwo miasta Konina - Wpółpraca z miastem Koninem na rzecz atmosferycznego (duży ośrodek zmniejszenia zanieczyszczeń z konińskich przemysłowy) zakładów przemysłowych. - Stosowanie indywidualne- - Likwidacja indywidualnych punktów go ogrzewania (węglowe- paleniskowych. go). - Przechodzenie na paliwa ekologiczne (gaz). - Nasilony ruch komunika- - Tworzenie i rozszerzanie stref ochronnych, cyjny. - Prowadzenie nowych nasadzeń leśnych na terenach nieużytków. - Zbyt dużą ilość obiektów - Nawiązanie ściślejszej współpracy wszystkich Gospodarka odpadami deponowania odpadów , gmin powiatu konińskiego z m. Koninem w które nie spełniają zakresie gospodarki odpadów.

105 wymogów obszarów - Ujednolicenie zbiórki odpadów i sposobów zakresie ochrony postępowania z nimi. środowiska. - Partycypacja w budowie ZZO Konin. - Brak współpracy gmin - Likwidacja gminnych składowisk odpadów w zakresie gospodarki (obszarów pierwszej kolejności obiektów odpadami komunalnymi. niespełniających wymogów ochrony - Niski poziom selektywnej środowiska) oraz sukcesywne prowadzenie zbiórki. zabiegów rekultywacyjnych. - Poszukiwanie nowych technologii zagospodarowania popiołów elektrownianych. - Poszukiwanie nowych rozwiązań w zakresie rekultywacji terenów pokopalnianych - Obszary prawnie chronione - Działania proekologiczne we wszystkich (rezerwaty, parki krajobraz- sektorach. zowe, pomniki przyrody) i - Ochrona wód podziemnych. pozostałe tereny narażone - Właściwa pielęgnacja szaty roślinnej (zabiegi są działanie uciążliwego ochronne). Ochrona przyrody dla środowiska przemysłu. - Nasadzenia drzew i krzewów odpornych na - Mała powierzchnia lasów. zanieczyszczenia i na szkodniki. - Niska jakość wód powierz- - Ochrona przeciwpożarowa. chniowych na terenie - Instytucjonalne wzmocnienie jednostek zajmu- powiatu. jących się ochroną przyrody (np. Nadleśnictwo) - Duży ruch komunikacyjny. - Tworzenie ekranów i stref izolacyjnych wzdłuż Hałas - Wydobycie węgla brunat- ciągów komunikacyjnych o największym nego nasileniu ruchu - Ograniczenie emisji zanieczyszczeń pyłowych - Zanieczyszczenie powietrza Skażenie gleby i gazowych atmosferycznego. - Ochrona wód podziemnych. - Budowa i konserwacja wałów ochronnych - Możliwości wystąpienia zgodnie z planami RZGW w Poznaniu. zagrożenia powodziowego Zagrożenia - Budowa zbiorników retencyjnych i innych zwłaszcza powodowanych powodziowe urządzeń wodnych wysokim stanem wód rzek - Budowa i konserwacja urządzeń melioracyj- Warty i Powa nych. - Zagospodarowywanie turystyczne najbardziej Turystyka i rekreacja atrakcyjnych pod względem przyrodniczym obszarów na terenie powiatu.

W opracowywanej dla powiatu Strategii uwzględniono wytyczne wynikające ze „Strategii rozwoju województwa wielkopolskiego”, które przedstawione zostały w p. 2 niniejszego opracowania. Za szczególnie ważny dla lokalnej społeczności spośród wymienionych celów uznano Cel 3. „Zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód, racjonalizacja zużycia wody, zwiększenie zasobów wody w zlewniach oraz ochrona przed powodzią”. Problematyka ta została ujęta w grupy: Zaopatrzenie w wodę. Woda w ekosystemach. Ochrona wód. Kierunki proponowanych działań wyszczególnione zostały w ww. Tabeli 5.1.

Przy opracowywaniu szczegółowych propozycji dla powiatu konińskiego uwzględniono wytyczne o charakterze ogólnym wymienione w „Strategii rozwoju województwa wielkopolskiego” i niezależnie w „Programie ochrony środowiska dla województwa wielkopolskiego”.

106 Na podstawie przeprowadzonego rozpoznania uznano, że lista problemów do rozwiązania na terenie powiatu jest dość obszerna. Dla ich rozwiązania konieczne będą wymagające dużych nakładów działania. Z uwagi na ogólną sytuację ekonomiczną kraju mogą wystąpić trudności w ich zdobyciu, realizacja zadań planowych zapewne zatem wydłuży się w czasie. W dodatku z oficjalnych danych statystycznych wynika, że powiat koniński nie należy do zbyt zamożnych. „Rocznik statystyczny województwa wielkopolskiego za rok 2002 r.” (WUS Poznań 2002 r.) podaje m.in., że dochód budżetu na 1 mieszkańca powiatu konińskiego wyniósł w 2001 r. zaledwie 297,79 zł, podczas gdy dla miasta Konina kształtował się on na poziomie ok. 8 razy wyższym 2.327,03 zł., przy średniej dla województwa 937,61 zł. Przy opracowywaniu Strategii przyjęto zasadę wprowadzenia do planu finansowania; - wszelkich przedsięwzięć zgł oszonych przez gminy a dotyczących przede wszystkim zaopatrzenia ludności w dobrą jakościowo wodę i w gospodarkę ściekami, -. zadań o znaczeniu ponad gminnym zgłaszanych głównie przez Starostwo Powiatowe w Koninie, RZGW w Poznaniu lub Wielkopolski Urząd Marszałkowski w Poznaniu, - zadań, których rozwiązanie leży w gestii działających na terenie powiatu konińskiego i miasta Konina zakładów przemysłowych (głównie; KWB Konin i elektrownie „Konin” i „Pątnów”).

5.2. Zaopatrzenie ludności w wodę i gospodarka ściekowa. Sytuacja poszczególnych jednostek wchodzących w skład powiatu konińskiego w zakresie gospodarki wodno-ściekowej jest zróżnicowana. Stąd uznano za konieczne omawianie każdej z gmin osobno. Na podstawie wizji lokalnych, wywiadów dokonanych w urzędach gmin a także różnych udostępnionych przez Starostwo Powiatowe w Koninie i inne jednostki materiałów w formie tabelarycznej przedstawiono potrzeby poszczególnych gmin na najbliższe lata w zakresie zaopatrzenia ludności w wodę i skrótowej zakresie oczyszczania ścieków. Zebrany materiał odnoszący się do 14 gmin powiatu jest bardzo obszerny, będzie mógł być wykorzystany np. przy sporządzaniu planów gospodarki odpadami z programami ochrony środowiska dla poszczególnych gmin. Zbiorcze zestawienie przedstawionych propozycji przedstawiono w Tabelach 5.2 i 5.3.

107 Z danych tych wynika, że potrzeby powiatu w zakresie zaopatrzenia ludności w wode oceniane są aktualnie na 56,6 mln zł a na gospodarkę ściekami komunalnymi na 294,4 mln zł. Podczas zbierania danych natrafiono na „Informacje o stanie i zamierzeniach dotyczących realizacji przez poszczególne gminy przedsięwzięć w zakresie wyposażenia terenów zabudowy i przeznaczonych pod zabudowę, w zbiorcze sieci kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków (wg stanu na koniec 2002 r.)”. Informacje takie posiada dla wszystkich powiatów Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu. W stosunku do zamieszczonych w tych „Informacjach” planach nastąpiły już zmiany. Przykładowo gmina Golina rozważa budowę nie trzech jak wcześniej planowano tylko jednej oczyszczalni ścieków i ok. 300 szt. oczyszczalni przyzagrodowych. Dalsze zmiany zapewne wynikać będą w związku z zatwierdzonym przez Rząd w grudniu 2003 r. opracowanym przez Ministerstwo Środowiska „Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych”. Zgodnie z wymogami Unii Europejskiej każda aglomeracja powyżej 2 tys. mieszkańców musi do 2015 r. posiadać oczyszczalnię ścieków. Do 2010 r. wszystkie miasta powyżej 15 tys. mieszkańców (miast takich na terenie powiatu nie ma) musza być skanalizowane. Rząd szacuje, że wybudowanie lub modernizacja 1163 oczyszczalni będzie kosztować 11,3 mld zł. Natomiast rozbudowa sieci kanalizacyjnej może kosztować 24 mld zł. Cały program ma kosztować więc około 35 mld zł, czyli 2,7 mld zł rocznie. W tym czasie gminy ze środków własnych będą musiały wyłożyć 2 mld zł., 6 mld zł ma pochodzić z funduszu ISPA i Funduszu Spójności, 7,8 mld zł z funduszy ekologicznych i 1,2 mld zł z Funduszu Rozwoju Regionalnego. Realizacja programu wymaga wyznaczenia granic aglomeracji, przyjęcia przez gminy gospodarki ściekowej i opracowania systemu monitoringu ścieków.

5.3. Inwestycje pozostałe z zakresu gospodarki wodnej Na poprawę sytuacji w gospodarce wodnej składają się nie tylko inwestycje z zakresu zaopatrzenia lokalnej społeczności w dobrą jakościowo wodę i w zabezpieczenie budowy oczyszczalni ścieków wraz systemami kanalizacyjnymi lecz także inwestycje poprawiające gospodarowanie wodą i zabezpieczające teren przed powodzią, na które składają się między innymi budowy planowanych zbiorników retencyjnych i inwestycje melioracyjne.

108 Najważniejsze zadania inwestycyjne w tym zakresie wymienione wcześniej w powiatowym planie ochrony środowiska [„Powiat koniński w ochronie środowiska. Diagnoza” – Starostwo Powiatowe w Koninie, maj 2001 r.] jak i z najbardziej aktualnych danych uzyskanych z wizytowanych gmin wyszczególniono poniżej w Tabeli 5.4. Część przedsięwzięć inwestycyjnych jest w trakcie realizacji, trudno jednak – z uwagi na sytuację ekonomiczną kraju - przewidzieć terminy ich zakończenia.

Tabela 5.4. Cel pośredni 6. Ochrona zasobów wody*).

Lp. Zadanie Harmonogram Jednostka Środki realizacji odpowiedzialna finansowe 1. Przestrzeganie w wydawanych praca ciągła Starostwo budżet powiatu pozwoleniach wodno-prawnych Powiatowe opracowania dokumentacji umożliwia- WROŚRiL jącej określenie potrzeby wyznaczania terenu ochrony pośredniej 2. Budowa zbiorników retencyjnych na 2001- 2006 WZMiUW RO WFOŚiGW rzekach Powie i Czarnej Strudze gminy budżety gmin 3. Modernizacja systemu melioracyjnego „ „ „ pozwalająca ograniczyć ilość wody odprowadzanej do zlewni 4. Prowadzenie prawidłowej gospodarki praca ciągła gminy „ terenami rekreacyjnymi w rejonie jezior powiat w celu ograniczenia zanieczyszczeń 5. Modernizacja zbiorników i kolektorów „ „ „ ścieków w celu wyeliminowania przenikania wód do kanalizacji 6. Zwiększenie stanu zalesienia powiatu 2001- 2005 Samorządy WFOŚiGW poprzez dokonanie zalesień w lasach gminne budżety gmin niepaństwowych w ilości 220 ha rocznie WZMiUW budżet powiatu w latach 2001-2005 Fundusz Leśny FOGR

*) „Powiat koniński w ochronie środowiska. Diagnoza” – Starostwo Powiatowe w Koninie, maj 2001 r. **)

Najważniejsze zadania inwestycyjne w tym zakresie wymienione wcześniej w powiatowym planie ochrony środowiska [„Powiat koniński w ochronie środowiska. Diagnoza” – Starostwo Powiatowe w koninie, maj 2001 r.] jak i z najbardziej aktualnych danych uzyskanych z wizytowanych gmin wyszczególniono poniżej w Tabeli 5.4. Część wymienionych przedsięwzięć jest w trakcie realizacji, trudno jednak – z uwagi na sytuację ekonomiczną kraju - przewidzieć terminy ich zakończenia.

109 5.4. Plany rekultywacji terenów poodkrywkowych Powiatowy plan ochrony środowiska [„Powiat koniński w ochronie środowiska. Diagnoza” – Starostwo Powiatowe w koninie, maj 2001 r.] przyjmuje, że do końca eksploatacji węgla w poszczególnych odkrywkach systemy odwodnienia będą kontynuacją systemów dotychczasowych. Będą zmieniały się ilości pompowanych wód oraz miejsca i kierunki ich zrzutu, jednak przy zachowaniu zasady, że naturalnym docelowym odbiornikiem tych wód będzie Struga Biskupia a wyrobiska końcowe będą zagospodarowane jako zbiorniki wodne. Zmiana kierunków odprowadzania wód kopalnianych wymaga wyjścia poza zlewnię Strugi Biskupiej. Może ona nastąpić w przypadku podjęcia zasilania jezior usytuowanych poza obszarem zlewni. Kierunki zrzutów powinny wynikać z decyzji pozwoleń wodno-prawnych, które leżą w kompetencji wojewody wielkopolskiego. Strategicznym problemem jest zagospodarowania planowanych czterech dużych zbiorników po wyrobiskach KWB Konin oraz kilkunastu mniejszych. Są to istniejący obecnie napełniany „Honoratka”, wyrobisko O/Kazimierz Północ, O/Lubstów, O/Jóźwin. Ze względu na ich olbrzymie retencję i powierzchnię niezbędne jest opracowanie szczegółowszego programu ich zagospodarowania i funkcjonowania. Ww. tematy realizowane są przez KWB „Konin” S.A. Bliższe dane nt. projektów podano w p. 4.2 opracowania. Eksploatacja KWB Konin powoduje ponadto utworzenie kilku innych mniejszych zbiorników wodnych, które pozostaną po "osadnikach wód brudnych" to jest zbiornikach, w których następuje sedymentacja zawiesiny pochodzącej z wód spągowych odwadniania odkrywek. Dane ilościowe pochodzące z różnych źródeł mogą między sobą niewiele się różnić. Wyżej wymienione dane uzyskane z KWB Konin należy uznać za najbardziej aktualne. Przedsięwzięcia związane z rekultywacją zdegradowanych terenów poodkrywkowych, w tym z ich rekultywacją kierunku wodnym – w całości są finansowane ze środków KWB „Konin” w Kleczewie. Wysokości planowanych nakładów nie są znane. Mimo dużego zainteresowania wykorzystaniem wód kopalnianych stopień ich zagospodarowania nie był wystarczający z powodu m.in. braku urządzeń do transportu w rejony zapotrzebowania oraz zbiorników do gromadzenia. Według dokumentacji odkrywek Kazimierz Północ i Jóźwin II oraz harmonogramu budowy studni odwadniających w latach 1996-2011 wodami kopalnianymi mogą być zasilane jeziora :

110  Wilczyńskie,  Powidzkie,  Skulskie,  Skulska Wieś. Przewiduje się zasilanie Jeziora Koziegłowskiego i Ostrowite Jarockie ze studni odkrywki Kazimierz Północ. Przerzut wody w tym kierunku pozwoli na wyrównanie przepływów w Strudze Ostrowickiej oraz zasili wodą planowany zbiornik wodny we wsi Kozarzew gm. Kazimierz Biskupi oraz zbiornika „Honoratka” umiejscowionego w wyrobisku O/Pątnów.

5.5. Przedsięwzięcia z zakresu gospodarki odpadami Przedsięwzięcia z zakresu gospodarki odpadami wyszczególnione zostały w „Planie gospodarki odpadami dla powiatu konińskiego”. Generalnie zakłada się w tym Planie zsynchronizowanie gospodarki odpadami komunalnymi na terenie powiatu z prowadzoną przez MZGOK w Koninie gospodarką odpadami na terenie miasta, w ramach Międzygminnego Związku „Koniński Region Komunalny”. Powiaty koniński, słupecki i kolski wraz z miastem Koninem przypisane zostały do ZZO „Konin”. Zakłada się, że inwestycje z zakresu gospodarki odpadami wymienione w „Planie gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego” będą finansowo wspierane środkami funduszy ekologicznych. Należy podkreślić, ze inwestycje te dotyczą głównie miasta Konina. Z terenu powiatu konińskiego na wsparcie finansowe mogą liczyć przede wszystkim przedsięwzięcia związane z rekultywacją zamykanych składowisk odpadów oraz z rekultywacją terenów zdegradowanych działalnością górniczą. W Planie założono koszt rekultywacji gminnych składowisk odpadów na poziomie 0,5 mln zł/1 ha. Koszty te mogą być zweryfikowane na etapie sporządzania projektów rekultywacyjnych. Nie przewiduje się by uległy one większej zmianie. W Tabeli 5.5. przytoczono z wymienionego Planu najważniejsze prace do realizacji, tabela 5.6 ujmuje propozycje wynikające z Planu gospodarki odpadami dla m. Konina. W niniejszym Planie założono koszt rekultywacji gminnych składowisk odpadów na poziomie 0,5 mln zł/1 ha. Koszty te mogą być zweryfikowane na etapie sporządzania projektów rekultywacyjnych. Nie przewiduje się by uległy one większej zmianie.

111 Tabela 5.5. Zadania przewidziane do realizacji dla gmin powiatu konińskiego *)

Termin Planowane Jednostki Lp. Zadanie realizacji nakłady, finansujące [tys PLN] 1. Akces gmin do Międzyginnego Związku 2004-2005 - Gminy, które pod- „Koniński Region Komunalny” (MZKRK) jęły lub podejmą i przyjęcie przez te gminy zobowiązań stosowne decyzje wynikających z regulaminu 2. Zaprowadzenie ewidencji odpadów we 2004 300 poszczególne wszystkich gminach powiatu gminy 3. Dostosowanie obecnie eksploatowanych i 2004-2006 5.000 zainteresowane przewidzianych do dalszej eksploatacji gminy, krajowe składowisk odpadów do obowiązujących fundusze ochrony przepisów (zakres prac dostosowawczych środowiska w Tabeli 5.8) 4. Budowa gminnych punktów selektywnego 2000-2006 ~2.000 ZMKRK – Konin, gromadzenia odpadów. gminy, fundusze ochrony środowiska 5. Monitoring istniejących istniejących i prace średnio ZMKRK, fundusze zamykanych składowisk odpadów (projekt ciągłe 300/rok ochrony środowis- pilotowany przez ZMKRK) ka 6. Rekultywacja odkrywek kopalnianych prace b.d. środki KWB Konin ciągłe i ZE PAK S.A. 7. Rekultywacja składowisk niespełniających 2004-2009 ~3.000 środki własne wymogów ochrony środowiska i nieprze- gmin, krajowe widzianych do dalszego użytkowania fundusze ochrony (m.in. Sompolno, Kramsk, Kazimierz środowiska Biskupi, Wilczyn) 8. Wdrażanie selektywnej zbiórki odpadów 2004-2010 ~10.000 środki własne gmin, (makulatura, tworzywa sztuczne, szkło, ZMKRK, krajowe odpady gabarytowe, odpady niebezpie- fundusze ochrony czne) we wszystkich gminach powiatu wg środowiska „Planu gospodarki odpadami dla woje- wództwa wielkopolskiego” WPGO 9. Kompostowanie zbieranych selektywnie 2004- 2005 3.000 poszczególne odpadów biodegradowalnych na terenie gminy powiatu poszczególnych gmin. 10. Modernizacja, ew. rozbudowa ZZO Konin 2003-2010 60.000 środki własne gmin zgodnie z „Planem gospodarki odpadami należących do dla miasta Konina” MZKRK, krajowe fundusze ochrony środowiska, środki Unii Europejskiej 11. Edukacja ekologiczna praca 100/rok Starostwo powiato- ciągła we + gminy 12. Poprawa gospodarki osadami ściekowymi „ b.d. zainteresowane W ramach ZZO Konin gminy 13. Dokończenie realizacji nowych inwestycji b.d. wgśniejszych wcze dot. gospodarki odpadami rozpoczętych uzgodnień przed 2004 r. 14. Rekultywacja składowiska w Goraninie i na bieżąco b.d. Zgodnie z jego monitoring projektem *) ZMKRK- Związek Międzygminny „Koniński Region Komunalny”

112

Tabela 5.6. Szacunkowy koszt inwestycyjny zadań ZZO Konin w gospodarce odpadami komunalnymi w latach 2003  2014 Jednostka Okres Szacunkowe koszty (tys. Przedsięwzięcie realizująca realizacji zł) Źródła 2003 - 2006 2007 finansowania 2005  2020 1 2 3 4 5 6 7 Zakup linii do MZGOK 2004 1000 - - Środki własne, segregacji szkła UM Konin 2005 fundusze ochrony środowiska Budowa MZGOK Środki własne, 2003 1 000 3 000 sterowanej UM Konin 2014 fundusze ochrony kompostowni środowiska pryzmowej Modernizacja MZGOK 2004 - 5 000 Środki własne, składowiska 2005 fundusze ochrony odpadów środowiska Budowa spalarni MZGOK po Środki własne, pizolitycznej UM Konin 2010 60.000 fundusze Unii Rozwiązanie PWiK Konin ? Europejskiej, gospodarki osada- fundusze ochrony mi z komunalnych środowiska oczyszczalni ścieków Budowa Zakładu MZGOK ? Produkcji Paliwa UM Konin Zastępczego RDF Wg. Planu gospodarki odpadami dla miasta Konina – EKOEFEKT Warszawa, OBREM Łódź (2004 r.)-

5.6. Zadania z zakresu ochrony powietrza Główne kierunki działań inwestycyjnych w ochronie powietrza to: Restrukturyzacja gospodarki cieplnej w sektorze komunalno-bytowym przez:  budowę i rozbudowę głównych sieci gazowych,  zmianę nośników energii z paliw stałych na paliwa płynne, gazowe lub inne ekologicznie czyste dla tzw. niskiej emisji to jest na terenach budownictwa jednorodzinnego i lokalnych kotłowniach grzewczych,  centralizowanie źródeł ciepła,  budowę i rozbudowę sieci cieplnych,  instalowanie nowoczesnych źródeł ciepła o wysokiej sprawności i niskiej emisji zanieczyszczeń,  oszczędności energii w sieciach przesyłowych i budynkach,

113 Ograniczenie emisji zanieczyszczeń z istniejących zakładów i zmniejszenie ich uciążliwości przez:

 wyeliminowanie lub wymianę energochłonnych technologii,

 restrukturyzację gospodarki cieplnej zakładów przez: zmianę nośników energii, wykorzystanie ciepła odpadowego, instalowanie urządzeń do redukcji zanieczyszczeń, likwidację lub zmianę technologii o nadmiernej emisji lub dużej uciążliwości dla środowiska Wykorzystanie niekonwencjonalnych źródeł energii. Wykorzystywanie niekonwencjonalnych źródeł energii jest popierane zarówno przez NFOŚiGW jak i EKOFUNDUSZ. Dość popularnym i względnie tanim takim źródłem jest biomasa roślinna. Biomasa dla celów energetycznych może być wytwarzana na bazie wierzby wiciowej (salix viminalis), ślazowca pensylwańskiego (Sida hermaphrodita Rusby) potocznie zwanego malwą pensylwańską, gatunki traw z rodzaju Miscantus, topinanbur (Helianthus tuberosus) i szereg innych roślin tzw. energetycznych, odznaczających się szybkim tempem wzrostu i łatwością przyswajania składników pokarmowych z gleby. Produkcja biomasy z wymienionych gatunków roślin na cele energetyczne z wykorzystaniem potencjalnych możliwości plonowania jest argumentem przemawiającym za szerokim stosowaniem tych roślin jako roślin energetycznych. (Tab.5.7)

Tabela 5.7. Plonowanie, wydajność energetyczna i równowartość plonu wybranych gatunków roślin w tonach węgla. (wg. AR w Lublinie)

Lp. Gatunek Plon Ciepło spalania Równowartość (t.s.m./ha) (MJ/kg) plonu w t węgla 1. Miskant olbrzymi 26 17,0 17,7 2. Ślazowiec pensylwański 12 13,0 6,2 3. Wierzba wiciowa 12 16,7 8,0

Wytworzone paliwo na plantacjach energetycznych, spalane w piecach nie zwiększa stężenia CO2 w atmosferze (cykl zamknięty), niska jest również emisja siarki (0,03%) i związków z grupy tlenków azotu (0,01%). Spalanie biomasy z tych roślin nie wywiera niekorzystnego wpływu na środowisko naturalne i jest zgodne z zasadą zrównoważo- nego rozwoju. Spośród różnych rodzajów biomasy, w Polsce do produkcji ciepła, należy wziąć pod uwagę inne rodzaje: np. słoma z rzepaku, słonecznika, zbóż a nawet

114 kukurydzy uprawianej z przeznaczeniem na ziarno oraz odpady drzewne z lasów i z przemysłu drzewnego. Plantacje roślin energetycznych dają możliwość wykorzystania mało urodzajnych lub skażonych gleb pod uprawę, co stwarza możliwości wdrażania alternatywnej produkcji rolnej na cele energetyczne. W powiecie konińskim zainteresowanie uprawą wierzby energetycznej przejawiają gminy, na terenie których są korzystne dla upraw warunki glebowe; Kramsk (planowana plantacja 450 ha), Krzymów, Rzgów i Wilczyn.

Decydujące znaczenie dla jakości powietrza na terenie powiatu konińskiego ma ograniczenie emisji w największych zakładach takich jak: elektrownie ZE PAK i Huta Aluminium Konin, budowa sieci cieplnych i gazowych na terenach miejskich. Są to zadania priorytetowe w województwie w zakresie ochrony powietrza na najbliższe (do 2010 r.) i dalsze lata.

Istniejące możliwości rozbudowy sieci gazowych pozwolą na zlikwidowanie wielu lokalnych źródeł emisji i palenisk indywidualnych. Efekty tych działań są już odczuwalne, a dalsze polepszenie jakości powietrza uzależnione jest od sytuacji gospodarczej kraju, a także od zaangażowania samorządów lokalnych.

Szybkie zrealizowanie planowanych inwestycji dotyczących sieci cieplnych i gazowych będzie najbardziej efektywnym działaniem, które pozwoli w stosunkowo krótkim czasie na dalszą poprawę stanu środowiska w terenie miejskim. Dlatego też inicjatywy samorządów lokalnych dotyczących rozbudowy sieci cieplnych i gazowych mających na celu likwidację lokalnych uciążliwości wspierane są w znacznej części przez Fundusz Ochrony Środowiska i fundusze strukturalne. Wzrost świadomości ekologicznej społ eczeństwa, większa ilość fachowców na różnych szczeblach administracji, a przede wszystkim w organach samorządowych oraz w zakładach, będą miały również duże znaczenie dla poprawy stanu środowiska. Szybka poprawa stanu środowiska będzie trudna przy istniejącej strukturze zużycia paliw. Węgiel kamienny i brunatny nadal będzie podstawowym nośnikiem energii. W zakładach o największej emisji zanieczyszczeń do atmosfery prowadzone są w dalszym ciągu inwestycje o zakresie wynikającym z wydanych przez wydział decyzji.

115 Gazyfikacja powiatu konińskiego powinna zostać uznana za jeden z najbardziej priorytetowych zadań proekologicznych. Ludność powiatu konińskiego obecnie w małym stopniu korzysta z sieci cieplnych dla celów grzewczych. Ze względów ekonomicznych instalacje cieplne skupione są w najgęściej zaludnionych obszarach regionu. Z punktu widzenia ochrony środowiska centralne ogrzewanie jest korzystne, likwiduje bowiem tzw. niską emisję na terenach gęsto zabudowanych. Kotłownie centralnego ogrzewania, opalane do tej pory węglem (kamiennym i brunatnym), charakteryzują się na ogół wysoką skutecznością odpylania, a emitowane zanieczyszczenia wprowadzane przez wysokie kominy do atmosfery prowadzą do ich rozrzedzenia. W powiatowym „Planie ochrony środowiska” w Celu pośrednim 1. „Ograniczenie niskiej emisji” założono n/w zadania; 1.1. Opracowanie założeń budowy sieci gazowych przez gminy powiatu, 1.2. Gazyfikacja gmin; Golina, Stare Miasto i Wilczyn. 1.3. Wspieranie z Funduszu Ochrony Środowiska inwestycji indywidualnych polega- jących na zmianie ogrzewania węglowego na gazowe lub olejowe. 1.4. Sporządzenie elektronicznej mapy wiatrowej która wskaże najbardziej wietrzne miejsca w powiecie umożliwiające budowę siłowni wiatrowych. Realizacja wymienionych zadań a zwłaszcza trzech pierwszych spośród wymienionych jest nadal aktualna.

5.7. Zadania z zakresu ochrony przyrody Zadania z zakresu ochrony przyrody wynikają z „Programu ochrony środowiska dla woj. wielkopolskiego”. Generalnie zakłada się; - kontynuację zadań aktualnie realizowanych w zakresie ochrony terenów i obiektów podlegających z mocy prawa szczególnej ochronie (rezerwaty i pomniki przyrody, użytki ekologiczne), - kontynuację zadań związanych z rekultywacją terenów zdegradowanych działalnością górniczą, - kontynuację zalesień nieużytków i gleb najniższych klas bonitacyjnych, realizujący - właściciele terenów przeznaczonych pod zalesienia. Nadzór – Wydział RLiOŚ Starostwa Powiatowego w Koninie,

116 - ustanawianie – w uzgodnieniu z gminami - nowych obiektów, które z mocy prawa zasługiwałyby na ochronę, - konserwacja istniejących i wytyczanie nowych szlaków turystycznych, Orientacyjne koszty co najmniej 100 tys. zł/rok

5.8. Zadania pozostałe 1. Edukacja ekologiczna. Realizacja zadań z zakresu edukacji ekologicznej społeczeństwa powinna być prowadzona zgodnie z wytycznymi przyjętymi w tym zakresie przez Międzygminny Związek „Koniński Region Komunalny”, który w zakresie edukacji społeczeństwa ma już duże doświadczenie. Edukacja powinna obejmować zarówno młodzież jak i dorosłych. Wskazane byłoby wspomaganie finansowe działań prowadzonych w tym zakresie m.in. przez Nadleśnictwo Konin. 2. Ochrona przed hałasem i wibracjami. Zakłada się realizację zadań w zakresie ochrony przed hałasem komunikacyjnym i przemysłowym w zależności od stwierdzonych przekroczeń norm i od możliwości finansowych. Przed zwiększonym hałasem komunikacyjnym skuteczne działania to zakładanie pasów zieleni izolacyjnej. Realizacja zadań pozostaje w gestii Rejonowego Zarządu Dróg ewentualnych Koninie. Zgłaszanie ewentualnych zadań w z zakresu hałasu przemysłowego pozostaje w gestii zakładów przemysłowych. Ogólna realizacja zadań z zakresu ochrony ludzi i środowiska przed hałasem polega na konsekwentnym stosowaniu rozwiązań organizacyjnych, budowlanych i technologicznych. Dotychczas gminy nie zgłosiły zadań do realizacji. 3. Można stwierdzić, że na terenie powiatu konińskiego nie występują obszary zagrożone ponadnormatywnym promieniowaniem elektromagnetycznym niejo- nizującym, pochodzącym od źródeł radiowo-telekomunikacyjnych.

117 6. SPOSÓB REALIZACJI ZAŁOŻONEJ W PROGRAMIE STRATEGII

Zapewnienie realizacji strategii ochrony środowiska wymaga przyjęcia określonych instrumentów organizacyjnych finansowych. W ramach organizacji strategii ustala się; - przekazanie dokumentu (Program ochrony środowiska …) wraz z uchwałą Rady Powiatu do wszystkich jednostek uczestniczących tej realizacji, - umieszczenie zadań wynikających ze strategii w rocznych planach działania Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa oraz Starostwa. Instrumenty finansowe niezbędne do realizacji strategii to: - zapewnienie środków niezbędnych budżecie Starostwa, - przygotowanie wniosków o dofinansowanie realizacji zadań uznanych za strategiczne ze środków samorządu wojewódzkiego, - opracowanie projektów możliwych do sfinansowania ze środków zewnętrznych krajowych i zagranicznych. Monitoring realizacji „Programu”. - Nadzór nad realizacją strategii sprawować będzie Rada Powiatu, - Zarząd Powiatu będzie przedstawiał Radzie informacje o realizacji Programu co dwa lata. - Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa będzie zbierał informacje o realizacji zadań strategii w terminie do końca października każdego roku. Źródłem informacji mogą być; - dane statystyczne, - dane otrzymane od realizatorów zadań lub wyznaczonych przez nich osób.

Zakłada się, że „Program ochrony środowiska dla powiatu konińskiego” jest dokumentem otwartym i okresowo dokonywana będzie w nim zmiana zapisów w zależności od zmiany warunków realizacji. Szczególnie ważne jest określenie zadań priorytetowych ze wskazaniem źródeł ich finansowania. W Programie za zadania takie uznano przede wszystkim inwestycje dot.; - zaopatrzenia ludności w wodę, - gospodarki ściekami komunalnymi, - budowy zbiorników retencyjnych,

118 - gospodarki odpadami wymienione w „Planie gospodarki odpadami dla powiatu konińskiego”, - ograniczania niskiej emisji. Realizacja zadań wymienionych w Programie wymagać będzie ścisłej współpracy wszystkich zainteresowanych jednostek, w pierwszej kolejności; - władz miasta Konina, - konińskich zakładów przemysłowych (Zakłady Energetyczne „PAK”, Huta Aluminium Konin i inne), - władz wojewódzkich, a w odniesieniu do przedsięwzięć o znaczeniu krajowym władz centralnych. 4 Działania związane z poprawą zarządzania środowiskiem na terenie powiatu i z nowymi zadaniami wynikającymi z dostosowania przepisów krajowych do przepisów UE Dla usprawnienia zarządzania środowiskiem konieczna jest dobra współpraca pomiędzy wszystkimi instytucjami rządowymi, samorządowymi i pozarządowymi działającymi na tym polu na poziomie powiatu. Należą do nich m.in.: - Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, - Powiatowy Lekarz Weterynarii, - WZMiUW w Poznaniu Rejonowy Oddział w Koninie Inspektorat w Kole, - Nadleśnictwo Konin, - Komendant powiatowej Straży Pożarnej, - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska Oddział w Koninie, - Związek Międzygminny „Koniński Region Komunalny”, - Samorządy gminne. Bardzo ważna jest współpraca samorządów w ramach Związku Międzygminnego „Kolski Region Komunalny”. Realizacja przedsięwzięć uwzględnionych w Programie jest uzależ niona m.in. od uzyskania środków finansowych na ich realizację. Nakłady na realizację wielu zadań na lata 2004 – 2007 nie zostały określone ze względu na brak ostatecznych projektów ich realizacji. Dlatego też konieczne będzie uzgadnianie na początku każdego roku przedsięwzięć na następny rok, co pozwoli na wystąpienie z wnioskami wstępnymi o poparcie finansowe ze środków WFOŚiGW, NFOŚiGW lub funduszy Unii Europejskiej.

119 Zgodnie z ustawą Prawo Ochrony Środowiska Zarząd Powiatu sporządza co dwa lata raporty z wykonania Programu. Raporty przedstawiane są Radzie Powiatu. Program Ochrony Środowiska zostanie rozpowszechniony wśród społeczeństwa powiatu poprzez jego publikację i umieszczenie na stronie internetowej Powiatu Konińskiego. Jednym z elementów procesu wdrożenia Programu jest jego monitorowanie polegające na ciągłym systemie obserwacji i kontroli realizacji zadań Programu. Dla oceny wdrażania Programu niezbędny jest dobór wskaźników monitorowania postępów przypisanych do poszczególnych celów. Szczególnie ważnym elementem w tym zakresie jest monitoring środowiska prowadzony w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, będący systemem pozyskiwania, gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji. Odniesieniem oceny w tym zakresie powinny być raporty „Stan środowiska Powiatu Konińskiego” przygotowywane przez WIOŚ Delegatura w Koninie. Mierniki realizacji Programu (na podstawie Programu Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego): 4 Ochrona zasobów wodnych – cele - zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód, racjonalizacja zużycia wody, zwiększenie zasobów wód w zlewniach oraz ochrona przed powodzią – mierniki; ▪ jakość wód powierzchniowych; udział wód pozaklasowych; ▪ jakość wód podziemnych; udział wód o bardzo dobrej i dobrej jakości (klasa Ia i Ib); ▪ udział ścieków komunalnych nieczyszczonych; ▪ udział ścieków przemysłowych nieczyszczonych; ▪ udział ścieków oczyszczanych biologicznie; ▪ stosunek długości sieci kanalizacyjnej do sieci wodociągowej; ▪ udział mieszkańców korzystających z sieci wodociągowej; ▪ udział mieszkańców korzystających z kanalizacji sanitarnej; ▪ zużycie wody do celów bytowych na osobę; ▪ zużycie wody przez zakłady przemysłowe; ▪ pojemność użyteczna zbiorników retencyjnych. 4 Ochrona powierzchni ziemi i gospodarka odpadami – cele - ochrona gleb przed degradacją, minimalizowanie ilości wytwarzanych odpadów, wdrożenie

120 ▪ wielkość powierzchni zdegradowanej; ▪ wielkość powierzchni zrekultywowanej i przywróconej do stanu właściwego; ▪ wskaźniki degradacji gleb; ▪ ilość wytwarzanych odpadów komnalnych/mieszkańca na rok; ▪ liczba miejscowości stosujących segregację odpadów; ▪ liczba zakładów, które złożyły informację o wytwarzanych odpadach; ▪ ilość odpadów wykorzystanych gospodarczo w zakładach; ▪ procent odpadów komunalnych składowanych; ▪ liczba składowisk odpadów nie odpowiadających standardom technicznym. 4 Ochrona powietrza atmosferycznego, przeciwdziałanie hałasowi i wpływowi pól elektromagnetycznych – cele - redukcja emisji gazów cieplarnianych, promowanie i wdrażanie wykorzystywania odnawialnych źródeł energii, zminimalizowanie uciążliwego hałasu, ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym – mierniki; ▪ poziom zanieczyszczeń powietrza; ▪ poziom redukcji emisji gazów cieplarnianych i niszczących warstwę ozonową; ▪ % energii pozyskiwanej ze źródeł odnawialnych; ▪ poziom hałasu w centrum koła; ▪ długość zbudowanych ekranów akustycznych; 4 Ochrona przyrody i krajobrazu – cele - utrzymanie i racjonalne wykorzystanie istniejących walorów przyrodniczych w powiecie oraz systematyczne zwiększanie jego lesistości – mierniki; ▪ % powierzchni zalesionej; ▪ % powierzchni parkowej w miastach; ▪ % powierzchni obszarów prawnie chronionych; ▪ struktura wiekowa i gatunkowa drzewostanu; ▪ powierzchnia nowych zalesień. 4 Przeciwdziałanie nadzwyczajnym zagrożeniom dla środowiska, obiekty mogące znacząco oddziaływać na środowisko, awarie przemysłowe – cele – minima-

121 ▪ opracowane zewnętrzne plany operacyjno-ratownicze; ▪ liczba kontroli w zakładach stwarzających zagrożenie wystąpienia awarii przemysłowych; ▪ liczba zdarzeń o znamionach nzś; ▪ wielkość szkód wyrządzonych przez nzś. Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej jest uwarunkowane szeregiem zmian przepisów związanych z ochroną środowiska przystosowawczych do przepisów unijnych. Wiąże się to z koniecznością szkolenia pracowników starostwa w zakresie zachodzących zmian i nowych zadań. Jednym z takich zadań będzie wydawanie pozwoleń zintegrowanych zgodnie z procedurami dyrektywy IPCC. Kolejnym ważnym zadaniem jest znajomość możliwości i procedur pozyskiwania środków pomocowych UE na zadania związane z ochroną środowiska oraz współpraca w tym zakresie pomiędzy instytucjami wyższego szczebla i samorządów lokalnych.

Administracja publiczna może przyjmować na siebie różne role w trakcie wdrażania programu celem realizacji zadań określonych w przygotowanym programie ochrony środowiska. Przyjęcie określonej roli wiąże się z dokonaniem pewnego wyboru, który musi być szczegółowo omówiony właśnie na tym etapie procesu, ponieważ będzie on wywierał wpływ na sposób realizacji programu ochrony środowiska. Wybór roli dokonany zostaje w oparciu o poziom ambicji, zakres otwartości i styl zarządzania administracji publicznej. Istnieje możliwość wyboru jednej z pięciu ról, które może na siebie przyjąć administracja publiczna. Są to: 1. Rola koordynatora - administracja publiczna koordynuje wdrażanie zadań, także tych, w których realizację zaangażowane są inne organy administracji publicznej oraz grupy celu. Rola ta nie zależy wyłącznie od tego, czy dany organ administracji ponosi odpowiedzialność prawną, czy nie. 2. Rola pomocnicza - administracja publiczna umożliwia innym stronom realizację działań, np. przez udostępnianie urządzeń lub środków finansowych. Administracja publiczna nadal steruje działaniami wszystkich stron zaangażowanych w realizację przedsięwzięcia. 3. Rola stymulatora - administracja publiczna stymuluje proces wdrażania zadań przez inne organy administracji, dostarczając informacji lub zachęcając do podejmowania

122 określonych działań. Inicjatywa leży po stronie innych uczestników pro cesu. Rola ta nie zależy wyłącznie od tego, czy dany organ administracji publicznej posiada odpowiedzialność prawną, czy nie. 4. Rola regulatora - administracja publiczna reguluje postawy i działania podejmowane przez inne strony. Najbardziej znanym instrumentem wykorzystywanym w tym przypadku jest pozwolenie. 5. Rola wykonawcy - administracja publiczna wykonuje swoje własne zadania, nałożone na nią przez prawo, m.in. zajmuje się przygotowaniem programu ochrony środowiska, a także nakłada kary za wszelkiego rodzaju emisje.

Przez lata organy administracji publicznej pełniły najczęściej funkcję regulatora i wykonawcy, czasami w połączeniu z rolą koordynatora.

W ciągu ostatnich dziesięciu lat opinie na temat funkcji, jaką powinna odgrywać administracja publiczna, uległy znacznej zmianie. Rynek oczekuje od administracji bardziej otwartego podejścia, nastawionego na współpracę. Z drugiej strony wiele organów administracji publicznej zdążyło się już zorientować, że w przypadku, gdy wiele zadań i obowiązków zostanie przerzuconych na rynek, będą one mogły być wykonane sprawniej i wydajniej. W tej sytuacji proponuje się, by władze samorządowe przyjęły role koordynatora, stymulatora, a także rola pomocnicza.

W wielu krajach Europy Zachodniej administracja publiczna pozwoliła na zmianę systemu zezwoleń. W ciągu ostatnich kilku lat wiele średnich i małych przedsiębiorstw zaczęło wprowadzać systemy zarządzania środowiskowego (EMS). Dzięki takiemu systemowi w znaczącym zakresie firma sama prowadzi swoje działania na rzecz środowiska. Także administracja publiczna ma powody do zadowolenia. Taki system udzielania zezwoleń i kontroli jest mniej czasochłonny i przyjemniejszy dla urzędników państwowych, którzy odpowiedzialni są za kontakty z przedsiębiorstwami.

123 7. MONITORING ŚRODOWISKA (wg BIP WIOŚ w Poznaniu z dnia 18 kwietnia 2004 r.)

Z inicjatywy Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska oraz Wydziału Ochrony Środowiska Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu doszło w maju 1995 roku do spotkania przedstawicieli instytucji, które prowadzą od lat na terenie naszego województwa badania poszczególnych komponentów środowiska. Określono: zakres realizacji monitoringu regionalnego, jednostki organizacyjne, które będą uczestniczyły w pracach badawczych oraz możliwości finansowania badań monitoringowych. Badaniami objęto: - zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego oraz chemizm opadu atmosferycznego, - wody powierzchniowe i podziemne, - zanieczyszczenia gleb, - hałas komunikacyjny, którego pomiary będą ograniczały się do obszarów większych miast oraz terenów o szczególnym zagrożeniu (węzły drogowe, drogi tranzytowe, linie kolejowe). W ramach ochrony powierzchni ziemi prowadzony jest również monitoring gospodarki odpadami niebezpiecznymi w województwie. Koordynację regionalnego monitoringu środowiska w województwie powierzono Wojewódzkiemu Inspektoratowi Ochrony Środowiska, głównym dysponentem i zleceniodawcą prowadzonych badań jest w imieniu Wojewody, Wydział Ochrony Środowiska, Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu. Dofinansowanie zapewnia Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Funkcjonowanie monitoringu środowiska w skali całego kraju koordynuje Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. Cele i zadania państwowego monitoringu środowiska. Podstawowym zadaniem monitoringu jest: informowanie społeczeństwa o zagrożeniach ekologicznych, dostarczanie informacji o aktualnym stanie i stopniu zanieczyszczenia poszczególnych komponentów środowiska dla oceny skuteczności realizacji programów ochrony środowiska, analiza procesów i zjawisk zachodzących w środowisku przyrodniczym, dostarczenie informacji o przewidywanych skutkach użytkowania środowiska (modelowanie i prognozowanie). Wymieniony System obejmuje kilka bloków informacyjnych:  emisja,  jakość środowiska,

124  prognozy. Blok emisji to informacje o ilościowej i jakościowej charakterystyce zanieczyszczeń odprowadzanych przez określone źródła do środowiska: - zanieczyszczenia wprowadzane do powietrza, - ścieki wprowadzane do wód i ziemi, - odpady wytwarzane, składowane lub wylewane oraz wykorzystywane gospodarczo, - hałas przenikający do środowiska. Blok jakości środowiska określa rzeczywiste zanieczyszczenia poszczególnych komponentów środowiska; stężenia zanieczyszczeń w powietrzu, stan klimatu akustycznego, stężenia zanieczyszczeń w wodach powierzchniowych i podziemnych, ilości i skład chemiczny odpadów gromadzonych na składowiskach, zawartość metali ciężkich w glebach. W skład monitoringu jakości środowiska wchodzą: - monitoring powietrza, - monitoring hałasu, - monitoring promieniowania jonizującego, - monitoring wód powierzchniowych i osadów wodnych (rzek, jezior, zbiorników zaporowych, Bałtyku), - monitoring wód podziemnych, - monitoring gleb, - monitoring przyrody, w tym monitoring zintegrowany, monitoring lasów. Blok prognozy tworzony jest na podstawie danych zgromadzonych w pozostałych blokach informacyjnych, umożliwiających prognozowanie zmian zachodzących w środowisku. Sieć monitoringu krajowego na terenie województwa wielkopolskiego. Na terenie województwa funkcjonuje szereg sieci pomiarowych o znaczeniu ogólnokrajowym, należą do nich:  Sieć podstawowa monitoringu zanieczyszczeń powietrza, w skład której w całym kraju wchodzi 95 stacji pomiarowych (manualnych i automatycznych) mierzących zawartość dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, pył zawieszony oraz ozon i tlenek węgla. W województwie wielkopolskim tego typu stacje pomiarowe miedzy innymi znajdują się w Koninie na ul. Wieniawskiego (WSSE) i na ul. Wyszyńskiego (WIOŚ). Sieć nadzoru ogólnego nad jakością powietrza w miastach, w skład której wchodzą stacje zlokalizowane w miastach liczących powyżej 20 tysięcy

125 Regionalną sieć monitoring powietrza na terenie województwa tworzy 11 stacji pomiarowych Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej i Wojewódz-kiego Inspektoratu Ochrony Środowiska, uzupełnionych 8 stacjami monitoringu lokalnego, zakładów przemysłowych (Huty Aluminium i KWB - Konin). W poszczególnych punktach wykonywane są pomiary średniodobowe stężeń dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, fluoru, pyłu zawieszonego oraz fluoru. IMiGW realizuje badania chemizmu opadu atmosferycznego na 40 posterunkach rozmieszczonych równomiernie na terenie wszystkich powiatów województwa.  Sieć krajowa monitoringu rzek obejmująca sieć reperową, podstawową oraz graniczną. Struktura monitoringu wód powierzchniowych powiązana jest z układem zlewniowym rzek oraz układem administracyjnym kraju. Pozyskiwane informacje służą określeniu jakości wód płynących, bilansowaniu odprowadzanych zanieczyszczeń. Umożliwiają również prognozowanie zmian jakości wód w zależności od warunków hydrologicznych. Na rzece Warcie usytuowany jest jeden punkt reperowy w 243,6 km jej biegu (Poznań-Starołęka), obsługiwany przez IMiGW. Sieć podstawowa umożliwia kontrolę ilości i jakości wód 42 rzek ważnych gospodarczo dla kraju, dostarcza danych o stanie czystości rzek niezbędnych do właściwego zarządzania zasobami wodnymi. W rejonie konińskim monitoring podstawowy obejmuje badaniami wody rzek Warty i Noteci. Monitoring wód powierzchniowych łączony się z prowadzonym przez Państwowy Instytut Geologiczny monitoringiem osadów wodnych, którego sieć tworzą punkty obserwacyjne zlokalizowane równomiernie wzdłuż biegu głównych rzek polskich, na odcinkach przyujściowych rzek dłuższych niż 60 km, na rzekach pozaklasowych, oraz wpływających i wypływających z obszaru naszego kraju. Na obszarze Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Poznaniu w zlewni rzeki Warty na terenie Wielkopolski znajduje się 17 punktów badań. Badania stanu czystości wód powierzchniowych płynących prowadzone są w Wielkopolsce przez WIOŚ w systemie pięcioletnim. Wytypowane łącznie 150 rzek i kanałów, badane są kompleksowo wraz ze znaczniejszymi dopływami.Siecią regionalną objętych jest w skali roku około 30 rzek. Odcinki przyujściowe znaczniejszych rzek m.in. uchodzących do Warty badane są w systemie ciągłym raz w miesiącu. Obok chemizmu wód prowadzone są równolegle pomiary przepływu,

126 dzięki temu obok jakości zanieczyszczeń wnoszonych do głównych rzek Wielkopolski można określić również ich ilość.  Sieć krajowa monitoringu jezior i zbiorników zaporowych obejmująca sieć reperową i podstawową. Sieć reperową monitoringu jezior tworzy w Polsce 9 jezior w niewielkim stopniu narażonych na działania czynników antropogennych. W województwie wielkopolskim są to dwa jeziora: Śremskie oraz Krępsko Długie. Sieć podstawową stanowią jeziora o powierzchni większej niż 100 ha oraz jeziora mniejsze, lecz ważne ze względów gospodarczych, przyrodniczych i rekreacyjnych. W skali roku w województwie badaniami objętych jest do 20 jezior i 2-3 zbiorniki zaporowe. Wyniki badań jezior rejonu końskiego zamieszczono w PPOŚ dla miasta Konina i dla powiatu konińskiego. Badania poszczególnych jezior i zbiorników powiązane są z prowadzonymi w systemie monitoringu regionalnego kontrolami stanu czystości rzek.  Sieć krajowa monitoruj ąca wody podziemne w woj. wielkopolskim obejmuje 65 stanowisk badawczych. Obsługa Państwowy Instytut Geologiczny.  Sieć monitoringu zanieczyszczeń gleb na obszarze Wielkopolski tworzy 17 stanowisk umiejscowionych na gruntach ornych, użytkach zielonych oraz zlokalizowanych na stałych powierzchniach obserwacyjnych lasów. Poboru prób do badań chemizmu gleb jak i materiału roślinnego w całym kraju dokonuje Instytut Upraw Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach. Dla potrzeb regionalnego monitoringu utworzono sieć 222 stanowisk pomiarowych obejmującą prawie wszystkie gminy województwa wielkopolskiego. W każdym powiecie zlokalizowanych jest od 5 - 10 stanowisk badawczych. Regionalny monitoring obejmujący podstawowe elementy środowiska w województwie obsługiwany przez kompetentne instytucje umożliwia uzyskanie pełnej informacji o stanie środowiska tak w skali województwa jak i powiatu czy gminy. Dla rejonu Konińskiego zakresie monitoringu środowiska przewidziano wprowadzenie wielu zmian w związku z odmiennym niż dotychczas podejściem do klasyfikacji wód i z koniecznością reorganizacji monitoringu jakości powietrza. Nowe podejścia do monitoringu wynikają między innymi z treści rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. Nr 32, poz. 284). Rozporządzenie to ma obowiązywać do 1 stycznia 2005 r.

127 8. MOŻLIWOŚCI POZYSKIWANIA ŚRODKÓW FINANSOWYCH NA INWESTYCJE Z ZAKRESU OCHRONY ŚRODOWISKA

Źródła finansowania inwestycji związanych z ochroną środowiska (gospodarka wodna, gospodarka ściekowa, ochrona powietrza, gospodarka odpadami, ochrona przyrody, hałas i promieniowanie elektromagnetyczne) można podzielić na trzy grupy: - publiczne - np. pochodzące z budżetu państwa, miasta lub gminy lub poza- budżetowych instytucji publicznych, - prywatne - np. z banków komercyjnych, funduszy inwestycyjnych, towarzystw leasingowych, - prywatno-publiczne - np. ze spółek prawa handlowego z udziałem gminy. Dominującymi formami finansowania inwestycji ekologicznych są: - zobowiązania finansowe - kredyty, pożyczki, obligacje, leasing, - udziały kapitałowe - akcje i udziały w spółkach, - dotacje. Kredyty bankowe można podzielić na: - kredyty udzielane ze środków własnych - kredyt komercyjny, - kredyty ze środków powierzonych - otrzymanych z innych źródeł na uzgodnionych warunkach, - kredyty udzielane ze środków własnych z dopłatą do oprocentowania przez instytucje zewnętrzne. W Polsce występują najczęściej następujące formy finansowania inwestycji w zakresie gospodarki odpadami:

- fundusze własne inwestorów, - kredyty preferencyjne i dotacje udzielane przez Narodowy i Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, - różnego typu pożyczki preferencyjne udzielane np. przez Bank Ochrony Środowiska, - granty z pomocy zagranicznej (np. z ekokonwersji poprzez EKOFUNDUSZ, konwersji długu Finlandii, funduszy PHARE, ISPA), - kredyty międzynarodowych instytucji finansowych (Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju - EBOiR, Bank Światowy), - kredyty i pożyczki udzielane przez banki komercyjne (brak preferencji), - leasing.

128 Fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej Zasady funkcjonowania Narodowego, wojewódzkich, powiatowych i gminnych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej określa ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 49, poz. 196 z późn. zmian.). Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej działa od 1989 r., a w 1993r. nadano osobowość prawną wojewódzkim funduszom ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz powołano gminne fundusze. W 1999 r., w związku z reformą ustrojową państwa, powstały fundusze powiatowe. Zasadniczym celem Narodowego Funduszu jest wspieranie finansowe przedsięwzięć podejmowanych dla poprawy jakości środowiska w Polsce. Główne jego kierunki działalności określa "Polityka Ekologiczna Państwa" oraz Program wykonawczy do "Polityki Ekologicznej Państwa do roku 2000", zaś aktualizowane co roku cele szczegółowe - dokumenty wewnętrzne Narodowego Funduszu, w tym zwłaszcza zasady udzielania pomocy finansowej i lista przedsięwzięć priorytetowych. W zakresie ochrony powierzchni ziemi, w tym ochrony środowiska przed odpadami, zakłada się dofinansowanie zadań inwestycyjnych zgodnych z niżej wymienionymi programami priorytetowymi: - rekultywacja terenów zdegradowanych przez wojska Federacji Rosyjskiej, Wojsko Polskie i przemysł, - likwidacja uciążliwości starych składowisk odpadów niebezpiecznych (w tym tzw. mogilników, w których deponowane są przeterminowane środki ochrony roślin), - unieszkodliwianie odpadów powstających w związku z transportem samochodo- wym (autozłom, płyny eksploatacyjne, akumulatory, ogumienie, tworzywa sztuczne) oraz zbiórka i wykorzystanie olejów przepracowanych, - przeciwdziałanie powstawaniu i unieszkodliwianie odpadów przemysłowych i innych odpadów niebezpiecznych, - międzygminne i regionalne programy zagospodarowania odpadów komunalnych (w tym wspomaganie systemów zagospodarowania osadów ściekowych). Fundusze udzielają dotacji (charakter bezzwrotny) i pożyczek na zasadach preferen- cyjnych. Warunki udzielenia kredytów: - udokumentowany wymierny efekt ekonomiczny, - prawne zabezpieczenie spłaty kredytów, - potwierdzone inne źródła finansowania, w tym 20% udziału własnego,

129 - zdolność podmiotu do spłaty zadłużenia, - zatwierdzona dokumentacja techniczna inwestycji. W kryteriach oceny wniosku o dofinansowanie punktowana jest pozycja na liście przedsięwzięć priorytetowych Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Fundacje i programy pomocowe (głównie dotacje) Fundacja EKOFUNDUSZ EKOFUNDUSZ jest fundacją powołaną w 1992 r. przez Ministra Finansów dla efektywnego zarządzania środkami finansowymi pochodzącymi z zamiany części zagranicznego długu na wspieranie przedsięwzięć w ochronie środowiska (tzw. konwersja długu). Dotychczas decyzję o ekokonwersji polskiego długu podjęły Stany Zjednoczone, Francja, Szwajcaria, Włochy i Szwecja, tak więc EKOFUNDUSZ zarządza środkami tych krajów (łącznie ponad 545 mln USD do wydatkowania w latach 1992 - 2010). EKOFUNDUSZ jest niezależną fundacją działającą według prawa polskiego, a w szczególności ustawy o fundacjach oraz Statutu. Obecnie Fundatorem jest Minister Skarbu. Udziela wsparcia finansowego w formie bezzwrotnych dotacji. Dotacje te uzyskać mogą jedynie projekty dotyczące inwestycji związanych bezpośrednio z ochroną środowiska (w ich fazie implementacyjnej), a w dziedzinie przyrody również projekty nie inwestycyjne. Nie dofinansowuje badań naukowych, akcji pomiarowych, a także studiów i opracowań oraz tworzenia wszelkiego rodzaju dokumentacji projektowej. Z reguły wysokość dotacji dla przedsięwzięć inwestycyjnych obliczana jest ze wskaźników NPV oraz IRR. Jeżeli wniosek o dofinansowanie składa jednostka gospodarcza, dotacja EKOFUNDUSZU z reguły nie przekracza 20% kosztów projektu, a jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach może dochodzić do 30%. Gdy inwestorem są władze samorządowe, dotacja może pokryć do 30% kosztów (w wypadkach szczególnych do 50%), a dla jednostek budżetowych, podejmujących inwestycje proekologiczne wykraczające poza ich zadania statutowe, dofinansowanie EKOFUNDUSZU może pokryć do 50% kosztów. W odniesieniu do projektów, prowadzonych przez pozarządowe organizacje społeczne (przyrodnicze, charytatywne) nie nastawione na generowanie zysków, dotacja EKOFUNDUSZU może pokryć do 80% kosztów w projekcie z dziedziny ochrony przyrody i do 50% w inwestycjach związanych z ochroną środowiska.

130 EKOFUNDUSZ może wspierać zarówno projekty dopiero rozpoczynane, jak i będące w fazie realizacji, jeżeli ich rzeczowe zaawansowanie nie przekracza 60%. Racjonalna gospodarka odpadami została włączona do sektorów priorytetowych EKOFUNDUSZU dopiero w 1998 r. Obszarami zainteresowania Fundacji są zarówno systemy gospodarki odpadami komunalnymi, jak i przemysłowymi oraz rekultywacja gleb silnie zanieczyszczonych.

Inne fundacje; Agencja Rozwoju Komunalnego w Warszawie, Environmental Know- How Fund w Warszawie, Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej Counterpart Fund w Warszawie, Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej, Polska Agencja Rozwoju Regionalnego, Program Małych Dotacji GEF, Projekt Umbrella.

ISPA (fr. Instrument Structurel de Pre-Adhesion, and Instrument for Structural Policies for Pre-Accession). Przewidywany budżet funduszu ISPA na ochronę środowiska dla Polski wyniesie ok. 150 mln EURO rocznie, czyli 5 razy więcej niż w programie PHARE. Można przypuszczać, że ok. 10% tej kwoty będzie przeznaczone na ochronę środowiska przed odpadami. ISPA jest instrumentem finansowania dużych inwestycji o charakterze infrastrukturalnym. Dlatego największe prawdopodobieństwo otrzymania dofinansowania z funduszu ISPA mają np. systemy zbiórki, odzysku (wykorzystania) i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych. ISPA będzie mogła dofinansowywać pojedyncze inwestycje o wyraźnie określonym zakresie lub pojedyncze etapy dużych przedsięwzięć inwestycyjnych. Każda inwestycja zgłaszana do dofinansowania z funduszu ISPA winna rygorystycznie spełniać wszystkie normy i standardy techniczne i ekologiczne obowiązujące w Unii Europejskiej, np. składowiska odpadów będą musiały być zgodne ze standardami zawartymi w dyrektywie o składowaniu odpadów (1999/31/WE). Minimalna wartość nakładów inwestycyjnych na całość przedsięwzięcia wyniesie 5 mln EURO. Jednakże, zwłaszcza w przypadku Polski, preferowane będą przedsięwzięcia znacznie większe, powyżej 15-20 mln EURO. Dopuszczalna będzie pomoc ISPA dla gmin, które udzielają zezwolenia prywatnym firmom na budowę i eksploatację publicznej infrastruktury ochrony środowiska (np. składowisk odpadów).

131 Banki najbardziej aktywnie wspierające inwestycje ekologiczne: - Bank Ochrony Środowiska S.A. - statutowo nałożony obowiązek kredytowania inwestycji służących ochronie środowiska, - Bank Rozwoju Eksportu S.A., - Polski Bank Rozwoju S.A., - Bank Światowy, - Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju.

Fundusze akcesyjne – fundusze Unii Europejskiej na inwestycje strukturalne. Temat jest w trakcie uruchamiania. Bliższe informacje na ich temat mogą być udzielane przez NFOŚiGW i niezależnie przez Ministerstwo Środowiska. Wiadomo, że z funduszy tych pokrywanych może być 70 % kosztów inwestycji. Zwrot kosztów może nastąpić jedynie po oddaniu inwestycji do eksploatacji.

Wg opinii specjalistów z Ministerstwa Środowiska realizacja zobowiązań wynikających z transpozycji prawa wspólnotowego będzie bardzo kosztowna. Wynika to z wieloletnich zaniedbań w tej dziedzinie. Konieczne będą liczne kosztowne inwestycje, ale także zmiany instytucjonalne i technologiczne, szerokie działania edukacyjne.

132 9. PODSUMOWANIE I WNIOSKI

Powiat koniński jest duży, zamieszkuje go ponad 120 tys. osób. O rozwoju miasta i powiatu zadecydowała powojenna historia związana jest z podjęciem eksploatacji bogatych złóż węgla brunatnego. Rozwinął się przemysł wydobywczy (odkrywki węgla Kopalni Węgla Brunatnego Konin i Kleczew), powstał kombinat energetyczny Zespół Elektrowni PAK Pątnów-Adamów-Konin. Miasto Konin charakteryzuje się stosunkowo dobrym stanem infrastruktury technicznej. Nie mniej istnieje potrzeba wprowadzania dalszych zmian, pod kątem poprawy standardu życia mieszkańców. W powiecie konińskim na stosunkowo dobrym poziomie jest zaopatrzenie ludności w wodę. Znacznie gorzej przedstawia się na terenie powiatu gospodarka ściekowa. W opracowaniu nakreślono najważniejsze kierunki dalszych prac oraz zaproponowano konkretne zadania, między innymi w zakresie; - zaopatrzenia ludności w wodę, - gospodarki ściekowej, - gospodarki odpadami komunalnymi i niebezpiecznymi typu komunalnego, - ochrony powietrza, - budowy zbiorników retencyjnych i rekultywacji terenów zdegradowanych głównie działalnością KWB Konin. Realizacja wielu zadań przekraczać będzie możliwości powiatu, konieczne będzie ubieganie się o środki z zewnątrz.

133 10. WYKORZYSTANE MATERIAŁY

1. Strategia rozwoju powiatu konińskiego. Ochrona środowiska w powiecie konińskim – Starostwo Powiatowe w Koninie – Konin 2001 r. 2. Program gospodarki odpadami na terenie powiatu konińskiego – Sp. z o. o. ABRYS – Poznań, 2001 r. 3. Projekt „Programu ochrony środowiska województwa wielkopolskiego” – Arcadis Ekokonrem - Wrocław 2003 r. 4. Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego – Akademia Ekonomiczna w Poznaniu - Poznań 2001 r. 5. Projekt „Programu ochrony środowiska dla Miasta Konina” (wersja robocza) – EKO-EFEKT - Warszawa wrzesień 2003 r. 6. Analiza ekologiczna miasta Konin – Biuro Inżynierii Środowiska - Konin (1999). 7. Projekt „Planu gospodarki odpadami dla miasta Konina” - EKO-EFEKT – Warszawa luty 2004 r. 8. Projekt „Programu ochrony środowiska dla powiatu tureckiego” - EKO-EFEKT – Warszawa wrzesień 2003 r. 9. Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2002- Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu - Poznań 2003 r. 10. „Ważniejsze dane o powiatach i gminach województwa wielkopolskiego - Urząd Statystyczny w Poznaniu - Poznań 2002 r. 11.„Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych Polsce wg stanu na dzień 31.XII.2002 roku – PIG Warszawa 2003 r. 12. Rocznik Statystyczny województwa wielkopolskiego 2003 r. – WUS w Poznaniu 2003 r. 13. Informacje uzyskane z Delegatury w Koninie Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego. 14. Karol Bielikowski i inni – Węgiel brunatny w Polsce – Expo-Chem Sp. z o. o. Warszawa 1999 r. 15. Materiały nt. KWB „Konin” - Węgiel brunatny nr 4 (45) z 2003 r. i wcześniejsze numery – ZPPPWB – Bełchatów. 16. Informacje nt. stanu środowiska w powiecie konińskim uzyskane z Delegatury WIOŚ w Koninie.

134