entomologische berichten 149 76 (4) 2016

Korte mededeling haworthana (: ), een bestanddeel van de Nederlandse fauna?

In het voorjaar van 2014 heb ik mij bezig- gehouden met het op naam brengen van microvlinders in de voormalige collectie van het Zoölogisch Museum van Amster- dam, thans Naturalis Biodiversity Center. Ik stuitte op tal van opmerkelijke vond- sten, onder meer uit de oude collectie van Pier Aukema, uit Zaandam (Noord- Holland). Eén exemplaar uit de collectie bleek te behoren tot de nog niet eerder uit Nederland gemelde Glyphipterix ha- worthana (Stephens) (figuur 1). Het dier werd op 13 mei 1974 verzameld en is waarschijnlijk een zwerver afkomstig uit het Oostzanerveld (J. Stuurman-Huitema persoonlijke mededeling). Grote delen van dit veengebied zijn in de tweede helft van de 20e eeuw ontgonnen. Het genus Glyphipterix is in ons land vertegenwoordigd door vijf soorten, waarvan er slechts twee algemeen zijn: G. simpliciella (Stephens) en G. thrasonella (Scopoli). Alle soorten leven als rups in de bloeiwijzen of vruchten van graminoï- den. Glyphipterix simpliciella is als rups vrij 1. , Zaandam, Noord-Holland, 13.v.1974, leg. P. Aukema. eenvoudig te vinden in de bloeiwijzen Foto: Tymo Muus van kropaar (Dactylis glomerata), maar bij de andere soorten is het vinden van de rups meer tijdrovend. Van G. haworthana is bekend dat de bleekroze rupsen leven er overigens wel op dat de soort in grote Meulen J van der, Coenen M & Groenendijk D in de pluizige aren van wollegrassoorten delen van Europa is afgenomen. Wellicht 2004. Nederlandse verantwoordelijkheid (), onder andere veenpluis houdt dit verband met het verdwijnen voor moerasnachtvlinders. De levende na- tuur 105(6): 245-250. (Eriophorum angustifolium), eenarig wol- van moerassachtige leefgebieden. Van legras (E. vaginatum) en breed wollegras der Meulen et al. (2004) concluderen dat (E. latifolium) (kweekvermeldingen van R. het overgrote deel van de met moeras- Tymo S.T. Muus Bryner, Zwitserland). De enigszins ver- gebieden geassocieerde nachtvlinders is Hogewal 137 welkte pluizen blijven in de winter achter achteruitgegaan. Na de enige vermelding 8331WP Steenwijk en de aanwezigheid van de rupsen wordt van Collart (1939) uit België kon de soort [email protected] verraden door de aanwezige frass. De daar tot op heden niet meer worden te- onopvallende vlinders verschijnen in mei ruggevonden. Op de Britse eilanden komt en hebben een korte vliegperiode. Om die de soort zeer lokaal voor (www.ukmoths. reden is het aangeraden om in het vroege org.uk/species/glyphipterix-haworthana). voorjaar naar de rupsen te zoeken. In Nederland zijn er nog talloze locaties Summary De vlinders zijn eenvoudig te herkennen met wollegras, waar de soort mogelijk aan het grotere formaat, met een span- kan voorkomen. Het is dus nog iets te Belongs Glyphipterix haworthana to the wijdte van 11-14 mm. Karakteristiek is voorbarig om het voorkomen van deze Dutch fauna? tevens het oranjebruine gebied tussen ‘nieuwe’ vlindersoort in ons land uit te A single specimen of Glyphipterix haworthana de eerste costaalstreep tot aan de apex sluiten. (Stephens) was found in an old col- van de voorvleugel (figuur 1). Het genus lection. It was collected at Zaandam (pro- wordt gekenmerkt door de zilverkleurige vince of Noord-Holland) in the spring of 1974. Literatuur schubben, waarop de Nederlandse naam The hostplant of this species is cottongrass ‘parelmot’ gebaseerd is. Collart A 1939. Notes sur la Faune des Hautes- (Eriophorum), a plant common among acid De soort is uit grote delen van Europa Fagnes en Belgique. Bulletin et Annales de bog habitats, like peatlands. This is the first la Société entomologique de Belgique 39: bekend, inclusief de Britse eilanden. and only record of G. haworthana in the 409-428. Diakonoff (1986) noemt haar nadrukke- Diakonoff A 1986. Glyphipterigidae auct. sensu Netherlands. lijk als ‘niet in Nederland’ voorkomend. lato. In: Microlepidoptera Palaearctica 7 Inderdaad is Nederland het enige land (Amsel H, Gregor F, Reisser H & Roesler binnen het areaal waar G. haworthana RU eds): 357-360. G. Braun Druckerei und Verlage. nog niet eerder gevonden was. Het lijkt