Narcyza Żmichowska's Novel from Life Czy to Powieść? (Is This a Novel

Total Page:16

File Type:pdf, Size:1020Kb

Narcyza Żmichowska's Novel from Life Czy to Powieść? (Is This a Novel Narcyza Żmichowska’s Novel from Life Czy to powieść? (Is This a Novel?) (1876) Author(s): Ursula Phillips Source: The Polish Review, Vol. 59, No. 1 (2014), pp. 17-34 Published by: University of Illinois Press on behalf of the Polish Institute of Arts & Sciences of America Stable URL: http://www.jstor.org/stable/10.5406/polishreview.59.1.0017 Accessed: 18-05-2015 21:32 UTC Your use of the JSTOR archive indicates your acceptance of the Terms & Conditions of Use, available at http://www.jstor.org/page/ info/about/policies/terms.jsp JSTOR is a not-for-profit service that helps scholars, researchers, and students discover, use, and build upon a wide range of content in a trusted digital archive. We use information technology and tools to increase productivity and facilitate new forms of scholarship. For more information about JSTOR, please contact [email protected]. University of Illinois Press and Polish Institute of Arts & Sciences of America are collaborating with JSTOR to digitize, preserve and extend access to The Polish Review. http://www.jstor.org This content downloaded from 141.211.155.157 on Mon, 18 May 2015 21:32:41 UTC All use subject to JSTOR Terms and Conditions The Polish Review, Vol. 59, No. 1, 2014 © The Board of Trustees of the University of Illinois Ursula Phillips Narcyza Żmichowska’s Novel from Life Czy to powieść? (Is This a Novel?) (1876) The article discusses Narcyza Żmichowska’s final novel. Like most of her other fiction, it is incomplete, although the extant part consists of over 250 published pages. Żmichowska left a general outline of how she envisaged the text would develop, as well as another document and letters that all shed light on her original conception of the project as a collaborative effort with her former pupil Wanda Grabowska. The novel was conceived as the “writing of a woman’s life” and raises crucial issues surrounding distinctions between the genres of autobiography, biography, and fiction. It also highlights Żmichowska’s concerns about authorship and authenticity, as well as more specifically about the problems affecting female authorship in the nineteenth century. The part of the text she managed to complete portrays the protago- nist’s childhood in the 1820s and also the stories of several female members of her maternal family stretching back to the beginning of the eighteenth century, which provide an interesting critique of the social, psychological, and emotional lives of Polish women in the pre-partition and early nineteenth- century noble manor. Czy to powieść? (Is this a novel?) was the final text published, the last of four main novels or novel sequences, by Narcyza Żmichowska (1819–76), the most significant Polish female writer of the first half of the nineteenth century, of the generation preceding that of Eliza Orzeszkowa (1841–1910).1 Like most of her other fiction, it remained uncompleted. The very title itself—posed as a question—immediately raises issues surrounding the “novel’s” genre status and the author’s purposes, sug- gesting that she herself is unsure how to present the text to her readership, or that 1. This article is a reworked and expanded version of a paper presented at the AAASS Annual Convention in Boston, November 12–15, 2009. This content downloaded from 141.211.155.157 on Mon, 18 May 2015 21:32:41 UTC All use subject to JSTOR Terms and Conditions 18 The Polish Review it is a deliberate mystification. The narrator’s stated intention is to write a woman’s life, more precisely that of “a type”: “a female type between the second and seventh decade of our century,” a life span that coincides precisely with Żmichowska’s own.2 However, I should emphasize that whatever else it may be, the “novel” is not an autobiography of Narcyza Żmichowska, it is a fictional work: the “facts” of the life of the novel’s protagonist have marked differences from those of Żmichowska’s own,3 yet in its broader sweeps and concerns, it could be said to be her internal autobiography, a record of some part of her mental and emotional life. What is important, however, is that the subject, described as “that unhappy yet honest crea- tu re ,” 4 is somehow representative of a generation of women from Żmichowska’s own social class (the relics of the impoverished landowning szlachta or minor gentry, rapidly transforming by mid-century into an urban middle-class and professional intelligentsia); and that the writing of the life is intended not so much to be a great work of art as to be useful to the envisaged readership, namely, other women.5 The woman’s life is not conceived as an exemplary one, as a model to be imitated or emulated, where a specific ideological model of ideal womanhood is extolled, but a life story in which the envisaged readership would recognize something of themselves and with which they could identify: namely, their common psycho- logical and emotional experience. It is no militant call to arms, but rather a more subdued, muffled appeal for greater personal autonomy, by provoking empathy; it is an expression of sisterly solidarity, even a call for female friendship and bond- ing, above all a record of those features that defined the average female position in mid-nineteenth-century Polish impoverished gentry or bourgeois society: exclusion from the dominant discourse, emotional suppression, silencing, nonspecific feelings 2. “typ kobiecy między drugim a siódmym dziesiątkiem naszego stolecia.” Narcyza Żmi- chowska, Wybór pism [Selected works], vol. 2, ed. Maria Olszaniecka (Warsaw: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1953), 210. References in this article will mostly be to the 1953 edition, in which Czy to powieść? appears in the second volume of two, 193–470. Żmichowska’s in- complete novel was originally published in the journal Wiek [Century] on December 2, 1976, three weeks before her death on Christmas Day. It was included in the five-volume collected works Pisma Narcyzy Żmichowskiej (Gabryelli) [Works of Narcyza Żmichowska (Gabryella)], ed. Piotr Chmielowski (Warsaw: Ateneum, 1885–86). It was republished as an individual work in 1929, with an introduction by Tadeusz Boy-Żeleński; see Narcyza Żmichowska, Czy to powieść? (Warsaw: Dom Książki Polskiej, 1929). There are no other editions. Boy includes a crucial document, omitted from the 1953 edition; hence, when referring to this document, I shall use the 1929 edition. All translations from Polish are my own. 3. One example is that Żmichowska lost her mother shortly after birth and never knew her, an early loss with emotional and cognitive consequences, whereas her protagonist Leona has a loving mother—almost too angelic to be true, who dies, however, at a young age. Leona’s father commits suicide whereas Żmichowska’s did not, and so on. Certain characters, however, reflect elements of Żmichowska’s background, notably the military careers of Leona’s maternal uncles. 4. “to nieszczęśliwe a poczciwe jednak stworzenie”; Żmichowska, Wybór pism, 2:210. 5. Ibid., 2:209; Żmichowska, Czy to powieść?, xxix–xxxii. This content downloaded from 141.211.155.157 on Mon, 18 May 2015 21:32:41 UTC All use subject to JSTOR Terms and Conditions Żmichowska’s last novel 19 of guilt, resentment, purposelessness, boredom, lack of fulfillment—elements that are perceived to be the direct consequence of the subject’s gender and that become painfully apparent when, for example, she is denied access to a serious education (when she is obviously cleverer than her elder brother Józio), not allowed to enter the stables, or accused of doing things she has not done: When Józio made the solemn promise that he would exert all his powers to enjoy study even more than horse-riding, when both women, my mother and my grand- mother, were occupied exclusively with him, admonishing him and giving him advice, I stood in the meantime to one side, left to my own devices, so I began to look around and scrutinize various things. Józio learned that he had rights and privileges because he had been born a man; Napolcia learned that for her there were certain limits and prohibitions because she had been born a woman. At first many lonely moments oppressed me with their terrible boredom. When Mother was writing letters and Marcyna [the maid] was occupied with the laundry, I did not know what to do with myself.6 A profound feeling of injustice cut me to the quick. Perhaps a better little girl than I would have tried to protest her innocence and explain herself, but it didn’t even occur to me. My grandmother’s suspiciousness of me aroused a sense of my own dignity, or maybe it was pride—it’s hard to judge—slumbering in the depths of my heart. Yet what was to remain with me for the rest of my life was the fact that I could fight such false accusations only through silence; I would often indict myself, confess my guilt, sometimes with great humility, but I could never defend or justify myself.7 Sound familiar? A declared aim is to describe “the things that have been forgot- ten” (rzeczy zapomniane), “sins and mistakes” (grzechy i pomyłki), and “unfair accu- sations” (niesłuszne zarzuty),8 in other words, sources of frustration and unhappiness experienced by the female protagonist as a consequence of her gender—namely, 6. “Kiedy Józio w dobrej wierze uroczyste składał przyrzeczenie, że wszystkich sił dołoży, aby naukę lepiej nawet od konnej jazdy polubić, kiedy obie panie, matka i babcia, nim jedynie zajęte, napominały go i radziły mu kolejno, ja tymczasem na boku, sama sobie zostawiona, zaczęłam się dokoła rozglądać i różnym rzeczom przypatrywać.
Recommended publications
  • Przegląd -Cz-4 Net-Indd.Indd
    pejzaże kultury Urszula Chowaniec Feminism Today, or Re-visiting Polish Feminist Literary Scholarship Since 1990s Almost every time the gendered perspective on a particular issue (so often called oblique- ly the woman’s voice) appears in the media, it is immediately confronted by the almost for- mulaic expression “feminism today,” which suggests instantaneously that feminism is, in fact, a matter of the past, and that if one needs to return to this phenomenon, then it requires some explanation. Such interconnections between gender, women and feminism are a con- stant simplifi cation. The article seeks to elaborate this problem of generalization expressed by such formulas as “feminism today.”1 “Feminism today” is a particular notion, which indeed refers to the long political, social, economic and cultural struggles and transformations for equality between the sexes, but also implies the need for its up-dating. Feminism seems to be constantly asked to supply footnotes as to why the contemporary world might still need it, as though equality had been undeniably achieved. This is the common experience of all researchers and activists who deal with the ques- tioning of the traditional order. Even though the order examined by feminism for over 200 years has been changed almost all over the world to various extents, the level of equal- ity achieved is debatable and may still be improved in all countries. Nevertheless, the word feminism has become an uncomfortable word; hence its usage always requires some justi- fi cation. During the past few years in Britain, attempts to re-defi ne feminism may be noted in various media.
    [Show full text]
  • Literatura I Sztuka W Katalogu Pamiątek Złożonych W Domu Gotyckim W Puławach Izabeli Czartoryskiej
    Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ Nauki Humanistyczne, Nr 6 (1/2013) ANETA KWIATEK (Uniwersytet Jagielloński) LITERATURA I SZTUKA W KATALOGU PAMIĄTEK ZŁOŻONYCH W DOMU GOTYCKIM W PUŁAWACH IZABELI CZARTORYSKIEJ. REKONESANS I Katalog pamiątek złożonych w Domu Gotyckim w Puławach jest ukoronowa- niem działalności Izabeli Czartoryskiej, związanej z prowadzonym przez nią opisem zbiorów muzealnych. Dzieło ma formę trzytomowego ilustrowanego rękopisu. Ilustracje do niego, często kopie zmieszczonych w Domu Gotyckim portretów, wykonał Józef Richter, malarz związany z książęcą parą, zwłaszcza po roku 1804, w którym Polskę opuścił Jan Piotr Norblin. Zanim dzieło Czar- toryskiej uzyskało ostateczny kształt, miało dwie wersje wstępne i formę skró- coną, będącą inwentarzem pamiątek. Pierwszy wariant wstępny to wersja francuskojęzyczna: Cataloque historique et détaillé des objets réunis à la Maison Gotique à Puławy, achevé l’an 1809, drugi stanowi jej tłumaczenie: Katalog rozumowany Domu Gotyckiego. Wersją będącą tylko rejestrem pamią- tek opisanych w dziele Czartoryskiej jest Poczet pamiątek zachowanych w Domu Gotyckim w Puławach, z którego Przedmowy wynika, że w roku wydania książki, a więc w 1828, Katalog pamiątek złożonych w Domu Gotyc- kim w Puławach był dziełem ukończonym, powstającym, jak większość przy- gotowywanych przez Czartoryską opisów pamiątek, z myślą o publikacji1. Praktykę opisu pamiątek rozpoczęła Czartoryska wraz z powstaniem Świą- tyni Sybilli i Domu Gotyckiego. Sam zamysł utworzenia zbiorów Świątyni 1 Spis wszystkich wersji opisów pamiątek Domu Gotyckiego wraz z sygnaturami sporządził Z. Żygulski. Zob. Z. Żygulski (jun), Dzieje zbiorów puławskich (Świątynia Sybilli i Dom Gotycki), „Rozprawy i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie” 1962, t. VII. 99 Aneta Kwiatek Sybilli narodził się zapewne w latach osiemdziesiątych XVIII wieku, gdyż pierwsze udokumentowane zabytki muzealne pochodzą z podróży Czartory- skiej do Szwajcarii, Anglii i Szkocji odbytej w latach 1789–17912.
    [Show full text]
  • "National Composer": Chopin and Polish Exiles in Paris, 1831-49 Author(S): Jolanta T
    Deconstructing a "National Composer": Chopin and Polish Exiles in Paris, 1831-49 Author(s): Jolanta T. Pekacz Source: 19th-Century Music, Vol. 24, No. 2, Special Issue: Nineteenth-Century Pianism (Autumn, 2000), pp. 161-172 Published by: University of California Press Stable URL: http://www.jstor.org/stable/746840 Accessed: 08-08-2016 14:21 UTC REFERENCES Linked references are available on JSTOR for this article: http://www.jstor.org/stable/746840?seq=1&cid=pdf-reference#references_tab_contents You may need to log in to JSTOR to access the linked references. Your use of the JSTOR archive indicates your acceptance of the Terms & Conditions of Use, available at http://about.jstor.org/terms JSTOR is a not-for-profit service that helps scholars, researchers, and students discover, use, and build upon a wide range of content in a trusted digital archive. We use information technology and tools to increase productivity and facilitate new forms of scholarship. For more information about JSTOR, please contact [email protected]. University of California Press is collaborating with JSTOR to digitize, preserve and extend access to 19th-Century Music This content downloaded from 129.173.74.49 on Mon, 08 Aug 2016 14:21:42 UTC All use subject to http://about.jstor.org/terms Deconstructing a "National Composer": Chopin and Polish Exiles in Paris, 1831-49 JOLANTA T. PEKACZ If a biography of an artist is supposed to inform practices have coexisted in works on Chopin criticism and analysis of his output, the lack of since his death. In view of the recent prolifera- a thoroughly researched biography of Fr6d6ric tion of analytical approaches.
    [Show full text]
  • Irena Krzywicka and Hiratsuka Raichō – Life, Activity, Work
    INTERCULTURAL RELATIONS ◦ RELACJE MIĘDZYKULTUROWE ◦ 2020 ◦ 2 (8) https://doi.org/10.12797/RM.02.2020.08.11 Zofia Prażuch1 IRENA KRZYWICKA AND HIRATSUKA RAICHŌ – LIFE, ACTIVITY, WORK Abstract The main aim of this article is to draw a comparison between two female fig- ures – Hiratsuka Raichō from Japan and Irena Krzywicka from Poland. Despite the fact that these two women lived in different countries and came from to- tally different cultural backgrounds, they fought for a better future for women. Both Irena Krzywicka and Hiratsuka Raichō lived during a difficult time of war and were witnesses to dynamic political and social changes in their respective countries. As in historical terms, this was the very beginning of feminist move- ment, both in Poland and Japan, their lives and activities fall within the period of the first wave of feminism. Key words: Hiratsuka Raichō, Irena Krzywicka, Poland, Japan, feminism, mar- riage, motherhood, women’s activism INTRODUCTION At the beginning of the 20th century, a trend towards women gaining emancipation became visible, one which enabled women to obtain an ap- propriate education and professional positions, as well as allowing new op- portunities to open up for them. Over the years, increased activism has re- sulted in the regulation of women’s rights in various areas of life. Activities such as the fight for gender equality, marriage, motherhood, birth control, pacifism, and gaining the right to participate in political life intensified. As women began to unite, support each other and set up various char- ity organisations and trade unions, they became politically active. As this 1 MA Student; Jagiellonian University in Kraków; ORCID: 0000-0002-0249-3131; [email protected].
    [Show full text]
  • Mariola Hoszowska.Pdf
    UR JOURNAL OF HUMANITIES AND SOCIAL SCIENCES NR 4(13)/2019 ISSN 2543-8379 ARTYKUŁY DOI: 10.15584/johass.2019.4.2 Mariola Hoszowska1 W trosce o polską wieś. Księżna Izabela Czartoryska i jej dydaktyczna opowieść o mieszkankach Dobromila. Z dziejów Macierzy Polskiej we Lwowie na przełomie XIX i XX wieku Streszczenie Artykuł traktuje o edukacji historycznej dla ludu na przełomie XIX i XX w. Punk- tem wyjścia są pierwsze całościowe dzieje Polski dla chłopów autorstwa Izabeli z Flem- mingów Czartoryskiej. Jej Pielgrzym w Dobromilu powstał z myślą o spopularyzowaniu historii ojczystej oraz zaszczepieniu pojęcia ojczyzny w świadomości chłopów. Dużo miejsca poświęcono w nim kobietom: władczyniom, szlachciankom oraz chłopkom. Księżna starała się o ukształtowanie pożądanego społecznie wzorca włościanki: kobiety pobożnej, dobrej, schludnej i pracowitej, spełnionej w roli żony, matki i gospodyni. Krytykowała kobiece pijaństwo, prostytucję, lenistwo, guślarstwo, kłótliwość i inne przywary. Narracja oparta była na balansowaniu między wyidealizowanym obrazem wiejskich stosunków oraz piętnowaniem tego, co w gromadach naganne i wymagające zmiany. Autorka artykułu stara się odpowiedzieć na pytania: 1) Dlaczego po ponad sześciu dekadach od wydania Pielgrzyma w Dobromilu dziełko nadal uznawano za przydatne w edukacji warstw plebejskich zaboru austriackiego oraz 2) W jaki sposób lwowska fundacja starała się podtrzymać zainteresowanie autorką i jej aktywnością twórczą adre- sowaną do „niższych” warstw społecznych. Dochodzi do wniosku, że było to spowodo- wane zarówno deficytem nowych i dobrych opracowań przeznaczonych dla warstw plebejskich, jak i przyjętą przez Macierz Polską strategią wydawniczą obejmującą włą- czanie w obręb narodu polskiego przez zapoznawanie z klasyką narodowej historiografii ARTYKUŁY i literatury. Przed wybuchem I wojny światowej zaznaczył się w niej także trend polega- jący na przybliżaniu czytelnikom MP określonych środowisk umysłowych, co pozosta- wało w związku z akcentowaniem roli inteligencji w porozbiorowych dziejach narodu.
    [Show full text]
  • LES PREMIERS RECITS DE VOYAGE AU FEMININ EN POLOGNE Corinne FOURNIER KISS Université De Berne
    View metadata, citation and similar papers at core.ac.uk brought to you by CORE provided by Bern Open Repository and Information System (BORIS) LES PREMIERS RECITS DE VOYAGE AU FEMININ EN POLOGNE Corinne FOURNIER KISS Université de Berne Les Polonais ne se mettent véritablement à voyager qu’à partir de la deuxième moitié du XVIIIe siècle1 ; c’est donc à partir de ce moment-là également que l’écriture du voyage trouve à se développer en Pologne. La publication des récits de voyage semble néanmoins ne pas aller de soi, ou du moins ne susciter que peu d’intérêt : en témoigne, parmi bien d’autres, le cas de Stanisław Staszic, voyageur polonais ayant accompli le Grand Tour à la fin du XVIIIe siècle, et dont le Journal de voyage [Dziennik podróży 1789-1805] n’a paru qu’en 1931. Dans ces conditions, une tradition polonaise du genre ne peut que difficilement se mettre en place et les voyageurs, non informés des récits de leurs compatriotes, s’appuient en général, pour produire de nouveaux récits, sur des traditions étrangères. C’est ce qui explique que Stanisław Dunin-Borkowski puisse écrire dans la préface à son Voyage en Italie des années 1815 et 1816 [Podróż do Włoch w latach 1815 i 1816] (1820) que « c’est une contradiction humaine incompréhensible que de constater que [notre] nation, dont de nombreux représentants instruits visitent l’Europe entière, ne possède pour l’instant aucun voyage original. Et qu’il n’existe jusqu’à présent aucun narrateur qui ait présenté cette terre d’Italie, tellement connue, en langue polonaise »2.
    [Show full text]
  • Press Release EN Eat the Museum
    EAT THE MUSEUM September 5 – October 11, 2020 Opening: September 4, 2020 With works by Eduard Akuvaev, Eduard Astashev, Adil Astemirov, Alexey Avgustovish, Yuriy Avgustovish, Srazhdin Batyrov, Fedor Chernousenko, Thirza Cuthand, Zuzanna Czebatul, Magomed Dibirov, Mueddin-Arabi Dzhemal, Omar Efimov, Alirza Emirbekov, Dmitriy Fedorov, Grigoriy Gagarin, Elena Gapurova, Dorota Gawęda & Eglė Kulbokaitė, Vasiliy Gorchkov, Viktor Gorkov, Fedor Gorshelt, Omar Guseinov, Irina Guseinova, Gyulli Iranpur, Zainutdin Isaev, Gadzhi Kambulatov, Dmitriy Kapanitsyn, Arsen Kardashov, Magomed Kazhlaev, Albert Khadzhaev, Murad Khalilov, Isa Khumaev, Vika Kirchenbauer, Yuriy Kirichenko, Zhanna Kolesnikova, Galina Konopatskaya, Khairullakh Kurbanov, Nikolay Lakov, Evgeniy Lansere, Andrey Livanov, Murtuzali Magomedov, Apandi Magomedov, Taus Makhacheva, Alexandra Markovskaya, Ruvim Mazel, Yusuf Mollaev, Anna Molska, Abdulvagib Muratchev, Abdulzagir Musaev, Timur Musaev-Kagan, Khalilbek Musayasul, Raúl de Nieves, Yuriy Nikolaev, Oleg Pirbudagov, Galina Pshenitsyna, Eduard Puterbrot, Zulkarnay Rabadanov, Karol Radziszewski, German Ratner, Frants Rubo, Salavat Salavatov, Bea Schlingelhoff, Magomed Shabanov, Sharif Shakhmardanov, Vadim Skugarev, Mikołaj Sobczak, Aziz Suleimanov, Gasan & Gusein Sungurovs, Ibragim-Khalil Supyanov, Nikolay Sverchkov, Ramaya Tegegne, Viron Erol Vert, Klara Vlasova, Evelyn Taocheng Wang, Emma Wolukau-Wanambwa, and Magomed Yunisilau The two interrelated exhibitions Poczet at the Kunst(Zeug)Haus and Eat the Museum in the Alte Fabrik Rapperswil
    [Show full text]
  • Text for the Leonardo Da Vinci Society
    LA BELLA PRINCIPESSA and THE WARSAW SFORZIAD Circumstances of Rebinding and Excision of the Portrait Katarzyna Woźniak 10.05.2015 In the study titled La Bella Principessa and the Warsaw Sforziad, published in January 2011, Professor Kemp provided evidence that the portrait of Bianca Sforza was a part of an illuminated book printed on vellum - La Sforziada by Giovannni Simonetta, stored in the National Library in Warsaw1. The excision took place, most probably, during the process of rebinding. This was done meticulously, as his paper showed, although the knife slipped at near the bottom of the left edge2. At that moment, the portrait and the book were separated from each other and ceased to share the same fortune. 1. Images indicating that portrait of La Bella Principessa was part of a bound volume Author: Pascal Cotte My research initiated as a result of this discovery shows that the most probable date of rebinding of the Warsaw copy of La Sforziada was the turn of the 18th and 19th century3. The following text is an introduction to the first general analysis of the problems concerning 1 Martin Kemp and Pascal Cotte, La Bella Principessa and the Warsaw Sforziad (2010), The Leonardo da Vinci Society: http://www.bbk.ac.uk/hosted/leonardo/#MM 2 M. Kemp and P. Cotte, op. cit., p. 5 3 Extensive study of the history of the Zamoyski book collection as well as scrupulous analysis of alterations to the original volume – decoration of new leather cover, watermarks on inserted sheets, bookplates, existing and obliterated inscriptions - will be presented in the book published by the British publishing house Ashgate.
    [Show full text]
  • 10Bppoocr.Pdf
    OPISY NIEKTÓRYCH PAMIĄTEK ZACHOWANYCH W ŚWIĄTYNI SYBILLI WPUŁAWACH BIBLIOTEKA PISARZY POLSKIEGO OŚWIECENIA zespół redakcyjny Tomasz Chachulski (przewodniczący) Jerzy Snopek Adam Karpiński Ariadna Masłowska-Nowak (sekretarz) 10 TOM Instytut Badań Literackich PAN Fundacja „Akademia Humanistyczna” OPISY MEKTÓKYCH PAMIĄTEK ZACHOWANYCH W ŚWIĄTYNI SYBILLI W PUŁAWACH WYDALI ALINA ALEKSANDROWICZ i ARTUR TIMOFIEJEW Т'ПТ.-Г ATJ Ж 1 J Ж A Literackich Wydawnictwo 2010 Warszawa / Redakcja i korekta Wydawnictwo IBL Projekt graficzny Jacek Babicki Łamanie Wydawnictwo IBL Wydanie publikacji dofinansowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Uniwersytet Marii (диче-Skłodowskiej © Copyright by Fundacja Akademia Humanistyczna and Instytut Badań Literackich R\N, 2010 Druk i oprawa OPRAWA Sp. z o-o. ul. Dowborczyków 17 90-019 Lodz ISBN 978-83-61750-09-3 WPROWADZENIE DO LEKTURY PATRIOTYCZNY ETOS ŚWIĄTYNI SYBILU [...] bo choćby wiek cały przetrwali na tej ziemi ci, którzy się zasłużyli ojczyźnie i ludzkości, zawsze pozostałym się wyda, że zbyt krótko żyli.1 Klementyna z Tańskich I Ioffmanowa W omawianym zbiorze esejów, artykułów i przemówień historia pu­ ławskiej Świątyni Sybilli „góruje” nad życiorysami poszczególnych pisa­ rzy, uczestników zainicjowanej przez księżną Izabelę Czartoryską antologii pamięci. Miała ona rozsławiać „imiona wielkich mężów” utrwalone pa­ miątkami kolekcjonowanymi w pierwszym polskim muzeum narodowym (1801)2. Okrągła rotunda, częściowo odwzorowana przez Chrystiana Piot­ ra Aignera, słynnego architekta epoki, według planów Świątyni Sybilli w Tivoli pod Rzymem (starożytne Tibur), usytuowana malowniczo na 1 OpLvv.... |4.hJ. Wszystkie cytaty - niezależnie od tego, czy ich źródłem były starodruki, dawne rękopisy czy współczesne wydania — podane zostały wedle tych sa­ mych, ujednoliconych w całej Serii zasad transkrypcji. rWykaz skrótów” znajduje się na s.
    [Show full text]
  • Irena Krzywicka Ou Le Féminisme De La Provocation Dans La Pologne De L’Entre-Deux-Guerres
    Irena Krzywicka ou le féminisme de la provocation dans la Pologne de l’entre-deux-guerres Stanisław FISZER Université de Lorraine Au XIXe siècle, les Polonaises de l’intelligentsia et des classes moyennes ont été amenées à jouer un rôle primordial dans l’histoire du pays dominé par les puissances voisines. C’est en effet à l’époque des partages de la Pologne (1795-1918) que se consolide le cliché d’une femme forte, qui se sacrifie pour le bien de la patrie en secourant les combattants de la liberté et en remplaçant des hommes emprisonnés, exilés ou envoyés en Sibérie après chaque insurrection nationale. Les femmes éduquées furent aussi considérées comme des gardiennes de la langue et de la culture polonaises1. Sous l’emprise du positivisme, elles luttaient pour l’amélioration du sort des couches populaires et se faisaient un devoir de venir s’installer à la campagne pour y dispenser leur savoir. À Varsovie ce sont elles qui ont organisé une université dite « volante » car les cours étaient donnés dans des appartements privés qui changeaient souvent pour des raisons de sécurité. Ainsi, concentrées sur des questions nationales et sociales, rares étaient celles qui militaient pour l’émancipation à proprement parler : le droit au divorce, la légalisation du concubinage, sans parler de l’avortement. Relativement faible dans la société polonaise d’avant 1914, le féminisme, dont Irena Krzywicka est l’une des figures emblématiques, a pourtant considérablement progressé dans l’entre-deux-guerres. En 1918, la Pologne ressuscitée accorde, comme beaucoup d’autres pays européens, le droit de vote aux femmes en considération de leur contribution à la libération du pays avant et pendant la Première Guerre mondiale.
    [Show full text]
  • From Social Performance to Expressing the 'True Self': the Change in the Communicational Assumptions in Polish Letter-Writi
    THE EUROPEAN JOURNAL OF LIFE WRITING VOLUME IX(2020)93–112 From Social Performance to Expressing the ‘True Self’: The Change in the Communicational Assumptions in Polish Letter-Writing Manuals from the Eighteenth and the Early Nineteenth Centuries in the Context of the Emergence of Modern Sincerity in the West Agata Sikora Independent Researcher ABSTRACT While the traditional model of verbal expression was founded on the premise that individuals should skilfully use conventions in order to achieve their goals, the modern approach, based on sincerity, assumes that people should problematise the truth about their own selves, and their utterances should be interpreted in relation to that truth. The article traces the emergence of the new concept of communication by analysing Jean-Jacques Rousseau’s Con- fessions and Julie, or the New Heloise, and Polish letter-writing manuals from the eighteenth and early nineteenth centuries, putting emphasis on the premises of the new attitude (emergence of modern subjectivity, interpreting communica- tion in referential rather than performative terms) and the wider socio-cultural context (emancipation of middle classes, transition from orality to literacy).1 Keywords: modernity, sincerity, Polish culture, letter-writing manuals ABSTRAKT PO POLSKU Podczas gdy tradycyjna koncepcja komunikacji zakładała, że osoba powinna używać konwencjonalnych zwrotów przewidzianych dla danej sytuacji społecznej, podejście oparte na szczerości wymaga, by jednostka problematyzowała prawdę European Journal of Life Writing,
    [Show full text]
  • Dwór Kobiecy W Rzeczypospolitej XVII I XVIII Wieku - - - E ­ N Ze Wstępu
    Dwór kobiecy Dwór kobiecy Ukazanie specyfiki szlacheckiego dworu kobiecego stanowi kolejny, ważny krok w bada- niach nad działalnością magnaterii i szlachty w Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wieku. Dwór kobiecy Rola kobiet w organizowaniu struktury dworskiej stanowi bowiem tematykę nadal bardzo słabo rozpoznaną. Tymczasem zachowany materiał źródłowy, w tym przede w Rzeczypospolitej wszystkim korespondencja, akta gospodarcze, dokumenty prawne, teksty literackie czy gazety rękopiśmienne, pozwala na ujęcie tego zagadnienia w sposób dużo szerszy niż do- XVII i XVIII wieku tychczas. Analiza nieznanych, a nierzadko także niedocenianych wcześniej materiałów źródłowych ukazuje kobiety jako doskonałe organizatorki, świadomie kreujące własn e w Rzeczypospolitej otoczenie i z rozmysłem dbające o ekonomiczne podstawy funkcjonowania dworu. pod redakcją Ze Wstępu Bożeny Popiołek, Anny Penkały-Jastrzębskiej i Konrada Pyzla Artykuły dotyczą stanu szlacheckiego, a w zasadzie jego górnej warstwy, odgrywającego znaczącą rolę w wielokulturowym państwie. Łączy je nić przewodnia osnuta wokół nowożytnego dworu kobiecego. To spoiwo przesądza o zwartości problematyki tak pod względem rzeczowym, jak i chronologicznym […]. Książka jest bogata i rzetel- wieku i XVIII XVII na w warstwie informacyjnej, co decyduje o jej wartości naukowej oraz edukacyjnej i popularyzatorskiej. Z recenzji prof. dr. hab. Franciszka Leśniaka Książka stanowi niewątpliwie publikację poszerzającą naszą wiedzę o mniej znanych dotąd aspektach działalności magnatek i bogatych szlachcianek w
    [Show full text]