PWS NOORDOOST POLDER Het ontstaan en de inrichting

Geschiedenis

Julia Meijer, Nicole Overeem & Kirsten van Dalen I. Poutsma - 6V2, Emelwerda College - 2019/2020 01 02 03 De noordoost- De inpoldering Geografische polder inrichting Wat is de Noordoostpolder? De oude Zuiderzee De Centrale-plaatsentheorie Eind e eeuw CPT toegepast Watersnoodramp Inrichting van de dorpen Zuiderzeewet Plaatsnamen Inpoldering Verdieping: Oorsprong plaatsnamen

Pagina Pagina Pagina

Inleiding Documentaire Pagina Pagina 04 05 li De Samenleving De samenleving Literatuurlijst ontstaan en ontwikkeling van nu

Een 'maakéare samenleving' Verdeling van land en éevolking Bronnen verslag & documentaire: Aféeeldingen Selectieproces Bevolking Archiefstukken Boeken De tweede ronde Verdeling land Illustraties Verzuilde afspiegeling Perfecte samenleving Interviews Online artikelen Verloren droom Religie Papers Niets voor velen Criminaliteit Rapporten Scripties Generatie op generatie Weépagina's Is het gelukt? Wetenschappelijke artikelen Pagina 0 Video's Pagina Documentaire: weergegeven video's Pagina

Conclusie Bijlagen Pagina Pagina

Interviews Eva Vriend Gerrit Marsman Joos Vos Ton Rennen Wim Droog Documentaire Script Archiefstukken

Inleiding Zo ver als je kon kijken, was er niets. De eerste boeren, klaar voor een nog ondenkbare, maar veelbelovende toekomst, zetten de eerste stappen op de nog met zeewater doorweekte grond. Een uitgestrekte vlakte, die later een van de meest bijzondere plekken van Nederland zou worden. Een jong land met meer geschiedenis dan ooit. Een land met een verhaal. Welkom in de Noordoostpolder.

Ergens al je hele leven wonen, éetekent dat Dit onderzoek is relevant voor de huidige je alles om je heen als vanzelfsprekend polderéewoners door de geschiedenis van ervaart. De kilometers rechtdoor die je naar het geéied, waarin ze wonen, éeter te school fietst, de éoerderijen om je heen, het kennen, wordt het éegrijpen van een huis waar je in woont. Wij kwamen erachter omgeving makkelijker. Ook willen wij dat onze woonplaats, de Noordoostpolder, onderzoeken of een ontworpen een plek is met een geschiedenis vol met samenleving op een speciale wijze in elkaar verklaringen waarom alles om ons heen zit en of dit invloed heeft op de manier eruit ziet zoals het is. Nadat we waarop men daar nu in leeft. vooronderzoek heééen gedaan, werden we nieuwsgierig. Bovendien werkt Kirsten op EKO Boerderij De Eerste, wat een van de Er zijn al verschillende onderzoeken gedaan eerste éoerderijen van de Noordoostpolder over zowel het ontstaan als de inrichting van is. Ook waren éeide overgrootvaders van de Noordoostpolder. Tientallen onder- Julia polderpioniers. Nicole heeft een tijd in zoeken en éoeken zijn uitgegeven, hele het polderdorpje Creil gewoond en is later musea zijn toegewijd aan dit verhaal. Het verhuisd naar Emmeloord. specifieke onderzoek dat wij houden is Over het algemeen ontstaat een echter nog nergens te vinden. samenleving in honderden, soms duizenden jaren. De Noordoostpolder is hier een extreme uitzondering op dit geéied is op We éeantwoorden de hoofdvraag door te alle vlakken, zowel sociaal en geografisch, kijken naar het ontstaan van de zo'n honderd jaar geleden op de tekentafel Noordoostpolder, de manier waarop het ontwikkeld. Het plan was om een perfecte geéied nu in elkaar steekt en deze samenleving te creëren. Wij vragen ons af of twee vervolgens met elkaar te vergelijken. deze éijzondere manier van het opéouwen We éelichten twee kanten de samenleving van een samenleving invloed gehad heeft op denk aan cultuur, mate van sociale cohesie het geéied, zoals we het nu kennen. en de geografische inrichting. Om de mensen die dit onderzoek zien een nóg éeter éeeld te geven en zij zo ook de informatie éeter kunnen onthouden, maken wij naast dit verslag ook een documentaire. zie pagina Voor het verkrijgen van informatie is hij een medeoprichter van de éekende geéruiken wij verschillende éronnen. Zo éoerderijenéoeken. Hij praat graag en doen we archiefonderzoek in Het Flevolands staat open om ons meer te vertellen Archief te Lelystad, om zo éruikéare over zijn kennis van de Polder. Als primaire éronnen te verzamelen. Ook lezen pionierszoon vertelt hij ook zijn eigen we éoeken die al een duidelijk éeeld geven ervaring en kan ook, omdat hij zelf nog van verschillende aspecten over de actief is op de éoerderij van zijn zoon, geschiedenis van de Noordoostpolder en veréanden leggen tussen vroeger en nu. struinen we het internet af naar éruikéare Ton Rennen is de grootvader van Julia informatie. Ook interviewen we en is als pionierszoon geéoren en verschillende mensen die veel verstand getogen in de Noordoostpolder. Zijn heééen van de Noordoostpolder. Terwijl we vader, Toon Rennen, was een éelangrijk ze vragen stellen, leggen we ze ook vast op figuur voor het dorpje Kraggenéurg en éeeld, zodat deze fragmenten geéruikt heeft daar veel éetekent voor het kunnen worden voor de documentaire. Wie dorpséelang. Zelf heeft Ton de interviewen wij, en waarom? veranderingen in de Polder met eigen Eva Vriend is een historicus en heeft, ogen meegemaakt doordat hij de omdat ze zelf uit dit geéied komt, zich éoerderij van zijn vader overnam, ervoer gespecialiseerd in de geschiedenis van hij hoe innovaties en mechanische de Noordoostpolder. In puéliceerde revoluties een éelangrijke rol gespeeld zij zelfs een éoek over dit onderwerp heééen. Hij kan ons goed vertellen over Het Nieuwe Land Het verhaal van een de rol van de tweede generatie. polder die perfect moest zijn. Als er Wim Droog is een éoer van nu en heeft iemand éetrouwéare informatie kan een akkeréouwéedrijf éij Marknesse. We leveren aan ons, is zij het wel. kunnen natuurlijk elke éoer vragen, maar Gerrit Marsman is eigenaar van Wim heeft een éekend gezicht ex-Boer Boerderij De Eerste te Marknesse en Zoekt (rouw-kandidaat en daarom vertelt een éijzonder verhaal de weten wij al dat hij goed kan vertellen, geschiedenis van de éiologische éoeren vooral over hoe het hedendaagse éoeren in de Noordoostpolder. Ook weet hij veel in elkaar steekt. over het verhaal van zijn éoerderij, die één van de eersten was in dit geéied. Hij weet hoe het was, hoe het is veranderd en hoe het nu is zo kunnen we zijn informatie goed geéruiken voor ons onderzoek. Joos Vos kent iedereen in een straal van kilometer en is éijna een living legend in het dorpje Bant. Er gaan verhalen dat hij af en toe op zijn rode trekker van éoerderij naar éoerderij gaat, kijkend naar hoe iedereen ervoor staat en vervolgens ook nog even een praatje maakt met de deséetreffende éoer. Ook Om ons onderzoek zo goed mogelijk te ...in de periode van tot 0... Deze kunnen éeantwoorden heééen wij de aféakening heeft te maken met wat volgende hoofd- en deelvragen geéruikt In éeschouwd wordt als het éegin van de hoeverre heeft het ontstaan en de Noordoostpolder. In éegon men inrichting – zowel geografisch als sociaal - met de werkzaamheden van de van de Noordoostpolder in de periode van drooglegging en rond waren er al 1936 tot 196 invloed gehad op de veel selectieprocedures geweest, samenleving van nu in ditzelfde gebied? verenigingen en dorpen opgeéouwd en .Wat is de Noordoostpolder? was er een echte samenleving gecreëerd. .Hoe is de inpoldering van de Deze periode zal door het verslag heen Noordoostpolder verlopen? worden uitgewerkt. .Op welke wijze is de Noordoostpolder ...invloed gehad op de samenleving van geografisch ingericht? nu in ditzelfde gebied? Dit is ons .Hoe is de samenleving in de uiteindelijke onderzoek de mate van Noordoostpolder ontstaan en invloed van het ontstaan en de inrichting ontwikkeld? op nu. Dit onderdeel wordt uitgewerkt in .Hoe ziet de huidige samenleving in deelvraag . vergelijking met het éegin in de Noordoostpolder eruit? De deelvragen komen overeen met de hoofdstukken. Aan het eind komen wij aan Wij heééen onze hoofdvraag op de volgende de hand van deze vragen tot een conclusie. manier opgesteld In hoeverre heeft het ontstaan en de inrichting van de Noordoostpolder... Om de invloed zo goed mogelijk te kunnen éepalen, kiezen wij om zowel het ontstaan als de inrichting te éenadrukken. Om te kunnen snappen hoe de inrichting werd éedacht en uitgevoerd, moet het ontstaan ook uitgelegd worden. Deze twee onderdelen worden uitgewerkt in deelvraag en . In deelvraag éakenen we af wat wij als de Noordoostpolder éeschouwen en vertellen we enige informatie die in de andere deelvragen niet aan éod zal komen. ..zowel geografisch als sociaal... We éesluiten om deze twee invalshoeken te éelichten. De reden hiervoor is dat de Noordoostpolder vooral op deze invalshoeken geéaseerd was. Deze twee onderdelen worden uitgewerkt in deelvraag en . 01

Een uitgestrekte kale vlakte met akkers en boerderijen langs de lange rechte wegen, omgeven door dijken en in het westen aangrenzend aan het IJsselmeer, de oude Zuiderzee. Een jong land met een grote geschiedenis. Maar wat is de Noordoostpolder nu precies? De Noordoostpolder Bron 1 is een polder en gemeente gelegen in het noordoosten van Flevoland. Het geéied éestaat uit elf dorpen, waarvan één dorp centraal in het midden ligt Emmeloord. De Noordoostpolder heeft een oppervlakte van ongeveer vierkante kilometer en het geéied telt ongeveer . inwoners. Ook ligt het geéied zon vier tot zes meter onder NAP KRNWTR, z.d.. De Noordoostpolder is nu iets kleiner dan dat het in het éegin was. Dit komt doordat een Friese gemeente een stukje van de Noordoostpolder nodig had om de woonwijk de Lemstervaart, het huidige Lemmer, te éouwen. De Noordoostpolder is in drooggelegd. Vanaf het éegin van de oprichting van de gemeente Noordoostpolder in totdat de provincie Flevoland was opgericht, éehoorde de Noordoostpolder tot de provincie Overijssel Waterschap Zuiderzeeland, z.d.. Door de inpoldering van de Noordoostpolder waren Schokland en Urk geen eilanden meer. Urk heeft sindsdien een eigen gemeente, en Schokland is een dorp geworden. De gemeente Noordoostpolder heeft dus eigenlijk twaalf dorpen als we Schokland meerekenen. De vorm van de Noordoostpolder is erg éijzonder. Dit komt doordat hier destijds heel goed over nagedacht is. De dorpen liggen op logische plekken, met een onderlinge afstand van ongeveer zes kilometer Emmeloord.info, z.d.. Later in dit verslag wordt duidelijk waarom er voor deze vorm en afstand is gekozen.

Bron : Privacy Settings z.d.. De Noordoostpolder van nu. 02

Iets minder dan 00 jaar geleden. Als je vanaf het Paviljoen Zwemlust bij (ollenhove Stad (ollenhove, z.d. uit zou kijken naar het westen, zou je eerst het strand zien, waar kinderen en volwassenen baadden, en vervolgens de uitgestrekte Zuiderzee met haar golven. (er onder het klotsende water lag de Zuiderzeebodem, waarop een paar jaar later de Noordoostpolder zou worden gebouwd. Ingepolderd met dijken, zodat er duizenden mensen konden wonen, werken en leven. Maar hoe is de inpoldering van de Noordoost- polder nu eigenlijk verlopen? De Zuiderzee ontstond in de twaalfde eeuw Stichting Canon De Noordoostpolder, z.d.-a. Eeuwenlang éedekte het water de Zuiderzeeéodem. Schokland en Urk lagen als twee eilanden in de Zuiderzee Bron , later zouden éeide eilanden door de inpoldering onderdeel worden van het vaste land.

Volgens historicus Mari Smits Smits, aé, die een reeks artikelen schreef over de geschiedenis van de Zuiderzeewerken, Bron : KLM Aerocarto . Schokland voor de was het idee om de Zuiderzee in te polderen inpoldering gezien in zuidelijke richting. Op de niet een nieuw idee van éegin . Voor achtergrond het Keteldiep. , en zelfs in de zeventiende eeuw, was al éedacht dat de Zuiderzee moest worden afgesloten met de zogenaamde Afsluitdijk, lijks een jaar later kreeg deze heer Lely zelf om daarmee éescherming te éieden tegen de leiding. Smits, aé de stormvloeden en -rampen die konden Cornelis Lely Bron 3 startte toegewijd aan ontstaan éij een stevige noordwestenwind. zijn onderzoek en verwerkte zijn ontdekte De afsluiting zou dus zorgen voor veiligheid, resultaten. Venstra, , p. . maar ook zou er minder onderhoud aan de dijken rondom de Zuiderzee nodig zijn en zou er éetere afwatering kunnen komen. Daarnaast vond men NOS op , dat er nieuwe landéouwgrond moest komen. Na de Eerste Wereldoorlog - was er namelijk een tekort aan voedsel ontstaan. Al op januari werd de zogenaamde Zuiderzeevereniging opgericht in Amsterdam. De vereniging moest ervoor zorgen dat er werd onderzocht in hoeverre het mogelijk en nodig was om een gedeelte van de Zuiderzee in te polderen. Het onderzoek droeg financiële moeilijkheden met zich mee, onder andere vanwege deskundige Van der Toorn die een hoog salaris vroeg, maar hield toch stand. In eerste instantie lag de leiding van de vereniging éij J. Van der Toorn die hulp Bron : Haverman . Portret van kreeg van Cornelis Lely, maar nog nauwe- ‘ornelis Lely. Bron : Lely . Ontwerp tot Afsluiting der Zuiderzee over Wieringen met gedeeltelijke indijking binnen die afsluiting. In ontwierp hij een voorstel voor een van Afsluiting en droogmaking der ingepolderde Zuiderzee Bron , Zuiderzee op Bron . Het plan éestond uit waaréij onder andere de huidige drie illustraties over het Zuiderzeegeéied, Noordoostpolder ingepolderd zou worden. omringd door de informatie die van éelang Op zijn kaart heeft hij aangegeven waar de was om het plan zo goed mogelijk uit te Afsluitdijk zou komen, waar de grenzen kunnen voeren. Op de grootste illustratie zouden liggen van de verschillende staat het plan van Lely afgeéeeld, de polderafdelingen, waar de kanalen, illustratie rechtséoven laat de ringvaarten en éoezemvaarten zouden éodemgesteldheid zien en de illustratie worden gegraven, waar waterleidingen aan rechtsonder is een dieptekaart. Om de zouden worden gelegd en ten slotte, waar aféeeldingen heen staat onder andere de verschillende soorten sluizen en informatie over de éodem, de kanalen, de stoomgemalen zouden worden geéouwd. In sluizen, de waterkeringen, de de twaalf illustraties aan de onderkant van spoorwegveréinding, de oppervlakte, de tijd de kaart wordt het uit te voeren proces die ervoor nodig is om het plan tot van de drooglegging in – volgens Lely de uitvoering te érengen, de kosten, de éenodigde – stappen verdeeld. De Directie scheepvaart en de invloed die de der Zuiderzeewerken zou het ontwerp van droogmaking op de gezondheid zou kunnen Lely tientallen jaren later voor een groot heééen. Toch élijkt dat dit plan van Lely deel uitvoeren. pas snel doorgevoerd zou worden vanaf Naar aanleiding van het ontwerp van , na de stormvloed van Cornelis Lely Bron , stelde A.A. Beekman . Van Popta, , p. . namens de Zuiderzeevereniging het 'Plan

Bron : Haverman . Portret van ‘ornelis Lely. Bron : Zuiderzeevereniging & Beekman z.d.. Plan van Afsluiting en droogmaking der Zuiderzee. Een ramp voltrok zich in de nacht van op januari voor de éewoners van het Zuiderzeegeéied en het zou nog maanden tot zelfs jaren duren voordat de ravage eindelijk was opgeruimd. Maar hoe had dit kunnen geéeuren? In deze éeruchte nacht zorgde een noordwestenwind ervoor dat het water van de Zuiderzee steeds verder steeg en tegen de dijken aan klotste. Dijken overstroomden en éraken soms door, waardoor hele geéieden, tienduizenden hectares Boerma, , onder water kwamen te staan. In Noord-Holland, Bron : Hoofdingenieur-Directeur van de Gelderland en Overijssel trad het water Rijkswaterstaat , p.. (erslag over den éuiten de oevers, maar Marken werd het stormvloed van - Januari . ergste getroffen. In totaal kwamen tienduizenden dieren en mensen om het leven. Zuiderzeemuseum, Op de kaart van het Zuiderzeegeéied Bron 6 is te zien welke geéieden er in deze nacht overstroomden en waar de dijken gedeeltelijk waren doorgeéroken vanwege de kracht van het water. De groene kleur op de kaart laat de geéieden zien die zouden overstromen éij een stormvloed, waaréij het water , meter hoger komt. De rode geéieden zijn de geéieden die zijn ondergelopen éij de Watersnoodramp in .

Door de verschrikkelijke ramp van en het einde van de Eerste Wereldoorlog, kwamen de plannen van Lely in een stroomversnelling. Er was een voedseltekort ontstaan, dus was nieuwe landéouwgrond noodzakelijk. Daarnaast was men ervan overtuigd dat er ook veiligheid moest worden geéoden voor éewoners van het Zuiderzeegeéied. Deze redenen maakten dat op juni in het Staatsélad Bron Bron : BL . Zuiderzeewet in het de Zuiderzeewet werd aangekondigd. Staatsblad van juni . Smits, c. Op mei werd de Zuiderzee geen zee meer genoemd. Het gat in de Afsluitdijk werd gesloten Bron om twee minuten over één en de ooit zo woeste zee was nu het IJsselmeer. De Afsluitdijk was een éijna onmogelijk éouwwerk, geéouwd tussen Noord-Holland en Friesland, nadat de kortere Amsteldiepdijk was aangelegd in . Nieuw Land Nationaal Park, z.d. Vervolgens werd in éegonnen met de Bron : (an Mastenbroek . De dag voor de aanleg van de Noordoostelijke polder. Eerst sluiting der Zuiderzee, / mei '. werd er zowel vanaf het eiland Urk als van Lemmer op het vaste land een dijk geéouwd, waardoor Urk officieel een schiereiland werd op oktoéer . Vervolgens werd er ook in het zuiden en het oosten, éij Vollenhove en Blokzijl, gewerkt aan kilometerslange dijken die het water van de Zuiderzee tegen zouden moeten houden. Stichting Canon De Noordoostpolder z.d.-é vermeldt Het laatste sluitgat van de ringdijk van de Noordoostpolder lag ongeveer een kilometer ten westen van Schokkerhaven. […] Het sluitgat werd gesloten op deceméer , om . uur. Bron : Hofker . Gemaal. In wordt Nu moesten de gemalen aan het werk. begonnen met de bouw van het Ir. Gemaal Buma Bron 9 in Lemmer, gemaal Woudastoomgemaal/pompstation in Lemmer. Vissering éij Urk en gemaal Smeenge éij Het wordt het grootste stoomgemaal van Kadoelen. Helaas kon alleen gemaal Buma Europa en zal worden gebruikt bij de het gehele werk verzetten, waarvoor het drooglegging van de Zuiderzee. was éedoeld, aangezien de andere twee wegens voorvallen niet of niet volledig werkten. Gemaal Buma pompte het water uit het ringdijkgeéied vanaf januari . Toen de laagste geéieden in de polder droogvielen, werd de Noordoostelijke polder erkend. Op septeméer was de eerste IJsselmeerpolder een feit. Stichting Canon De Noordoostpolder, z.d.-é 03

Als je een kaart bekijkt van de Noordoostpolder lijkt het alsof iemand met een liniaal en een potlood wat lijntjes heeft neergezet. Strakker kan het bijna niet, die rechte sloten en wegen. Over de indeling van de Noordoostpolder is tot in de details nagedacht. Waar baseerde men deze indeling op? Waar moest allemaal rekening mee worden gehouden? De ontwerpers van de polder éaseerden de éasisindeling op de Centrale Plaatsen- theorie van de Duitse geograaf Walter Christaller Bron 1. Christaller puéliceerde deze theorie in , welke voornamelijk een éelangrijke inspiratieéron was voor de inrichting van de IJsselmeerpolders. Deze Centrale-Plaatsentheorie CPT ontdekte Christaller door verschillende steden in Zuid-Duitsland – waar hij vandaan kwam – met elkaar te vergelijken qua opéouw en hierin een regelmaat te ontdekken. Dit werkte hij uit en hij kwam tot de conclusie dat die regelmaat er wel degelijk is. Braan, De CPT is geéaseerd op een centraal punt, met daaromheen nog meer sué-centrale Bron 0: John A. Dutton e-Education Institute punten, die met het liefst zes punten weer in z.d.. Walter ‘hristaller -. veréinding staan. Op deze manier ontstaat er een vorm met zeshoeken, te vergelijken met een honingraat, waarin alles op een éepaalde manier met elkaar veréonden is en alles dus goed éereikéaar is. Door wiskunde en geografie te coméineren, kwam Christaller uiteindelijk op het goede model. Men zocht aan het éegin van de Noordoostpolder naar ordelijkheid, zodat er zoveel en zo efficiënt mogelijk geéruik gemaakt kon worden van het drooggelegde land. Ook moest, omdat in die tijd éijna niemand in het éezit was van een auto, alles op fietsafstand éereikéaar zijn. Daarom liggen alle dorpen op een afstand van zon zes kilometer van het centrale punt verwijderd. In Bron 11 CPT in Noordoostpolder, kan je goed zien hoe de CPT verwerkt is in de indeling van de Noordoostpolder.

Bron : (an Woensel . ‘PT in Noordoostpolder. kwam men tot de conclusie dat de Nadat er was éesloten dat er volgens de CPT afstanden te groot waren en het aantal elf dorpen moesten komen – vanwege de verduééelde. afstand en hoeveelheid kavels – kon de Wat een éelangrijk aspect in de CPT is, is dat volgende klus éeginnen het indelen van de de verschillende geéieden, in dit geval de dorpen zelf. zeshoeken, vergelijkéaar met elkaar De dorpen zelf zijn ook ingedeeld volgens de moesten zijn. Alle voorzieningen zoals CPT het echte dorp is het centrale punt, éakkers, scholen, kerken, etc. moesten met daaromheen éoerderijen, omringd met liggen in het centrale punt. Kijkend naar kavels. Deze kavels hadden speciale grotere schaal is dat Emmeloord afmetingen. Joos Vos Bijlage 3 vertelde ziekenhuis, markten etc., op kleine schaal ons het volgende over deze afmetingen De zijn dit de kleinere dorpen zelf. Zo was alles indeling rechte, vierkante kavels. De kavels volgens de theorie perfect in éalans omdat zijn allemaal lang en éreed. Dat is er niet geconcurreerd werd tussen een standaardmaat. Op deze aféeelding verschillende dorpen - omdat ieder dezelfde Bron 1 is goed te zien hoe dit aan de voorzieningen éezat - éleven mensen in hun tekentafel al éedacht was. Deze schets is eigen geéied en éleef de oorspronkelijke een vooréeeld en is niet volledig uitgevoerd indeling in éalans. in het uiteindelijke plan, maar het geeft wel Echter, dit was niet de perfecte oplossing een goede schematische weergave. Ook zien volgens de ontwerpers. Door de we hierin weer het model van drooglegging zat er een duidelijk verschil Christaller terug. Het oorspronkelijke plan tussen de kwaliteit van de grond dit hield in was om vijf dorpen te éouwen die dat sommige dorpen gunstiger lagen dan Emmeloord zouden omringen, maar al snel andere. Dit zou effect heééen op zowel de geografische als de demografische aspecten en dus kwam het idee om een paar dorpen groter te maken dan de rest. Dorpen inclusief Emmeloord,

Over de sociale indeling van de dorpen is veel nagedacht. Hoeveel éewoners moesten in en rond een dorp geplaatst worden? Hoeveel kerken, scholen zetten we neer? Nederland was in de veertigen en vijftigen jaren verzuild en daar moest rekening mee gehouden worden. Zo moesten er in elk dorp drie kerken komen een katholieke, gereformeerde en hervormde. Op deze manier kon iedereen want mensen kwamen uit alle uithoeken Bron : HFA z.d.. Schema dorpsgebied van Nederland, waartussen de geloofs- en voorbeeld a, tekening stromingsverschillen groot zijn naar zijn Bijlage 1 eigen kerk gaan op zondag. Bijlage 1 Met éasisscholen was deze indeling weer scherming gegeven. De Nazis wilden anders. Omdat er niet genoeg kinderen in de namelijk hun wapenindustrie veréeteren en dorpen woonden voor drie éasisscholen, daarom riepen ze alle gezonde jonge- werden er twee opgezet een school met de mannen van de éezette geéieden op om éijéel en een openéare school. Een voor hen te komen werken. Zij lieten uitzondering is natuurlijk het grootste dorp daarentegen de Noordoostpolder met rust Emmeloord, dat éasisscholen kreeg. Al dit leek op potentieel en veel opleverend het middeléaar onderwijs was ook in dit land, wat zij konden geéruiken voor het dorp neergezet. Zo was het CSG grote Reich. De mannen die werkten aan de nu Emelwerda College protestant, ontginning, mochten daar dus élijven St. Bonifatius mulo/mavo nu Boni- werken. Velen zagen dit als een kans en fatius MAVO katholiek en Prof. Ter Veen meldden zich aan éij de werkkampen in de Lyceum nu Zuyderzee Lyceum Polder want je werkte niet voor de Duitsers openéaar. Hierin zie je de CPT ook weer als je daar kon werken. Omdat dit volgens terug de dorpen heééen zelf ook de directie zon éelangrijk stuk voorzieningen, maar voor de rest moeten ze geschiedenis is, leek de naam naar het centrale punt, het centrum, Noordoostpolder – waar de afkorting NOP Emmeloord. ook kan verwijzen naar Nederlands Verder kreeg elk dorp andere voorzieningen Onderduikers Paradijs - meer die de éoel draaiende moesten houden, toepasselijk dan het Urkerland. Dorpen zoals een sportveld/clué, cafetaria, inclusief Emmeloord, dorpshuis en een éegraafplaats. Afhankelijk van de grootte van een dorp werd éepaald hoeveel hectare werd toegezegd aan een voorziening. Een schematische weergave hiervan kan je zien in de taéel, gemaakt door de Directie van de Wieringermeer in Bron 13. Niet alle dorpen staat hierop vermeld, maar het geeft wel een goed éeeld van de indeling.

De plek die we nu kennen als de Noordoostpolder, heeft meerdere namen gekend. In het plan van Cornelis Lely heette het de Noordoostelijke Polder, maar ook Urkerland, Schokkerwaard en de éijnaam Nederlands Onderduikers Paradijs zijn vooréij gekomen. Die laatste naam heeft éijgedragen aan het feit dat de Bron : HFA, Directie van het Openbaar uiteindelijke éenaming de Noordoostpolder Lichaam De Wieringermeer IJsselmeerpolders geworden is. De Graaf, . Inrichting dorpen. Waarom? Tijdens de Duitse éezetting tussen Bron : HavermanBijlage . 1 Portret van en heeft dit land veel mannen ée- ‘ornelis Lely. Verdieping

Een nieuw land betekende een nieuwe kans voor creativiteit en het laten zien van plaatselijke historie. Waar komen de namen van de dorpen vandaan?

Emmeloord was een klein dorpje, liggend op Schokland. Dit dorp was ook wel éekend als Oud-Emmeloord. Fleuréaaij Kunst & Cultuur, z.d.

Espel, Rutten en Marknesse zijn vernoemd naar dorpjes die in de éuurt van Urk heééen gelegen. Creil was een zandéank die éij Stavoren in de Zuiderzee lag. De Graaff, z.d.

Niet iedereen is het erover eens, waar de naam Tolleéeek vandaan komt. De meeste éronnen geven echter wel aan dat Tollebaak de naam van een oud landgoed was dat in éezit was van de Heeren van Kuinre. Waar dit landgoed was, is onéekend, hoewel sommigen éeweren dat er een geéied naéij Urk lag dat Tolleéeek heette. Hier zou in dat geval dus de plaatsnaam vandaan komen. Geschiedenis, z.d.

Nagele is meer een legende dan dat het op duidelijke feiten is geéaseerd. Het verdronken dorpje staat éekend om zijn huiveringwekkende verhalen. Zo schrijft S. Franke in zijn éoek Sagen en Legenden rond de Zuiderzee Franke, , pp. De netten lopen maar vast en alles wat ze ophalen scheuren ze stuk. Schuw wenden ze [de vissers] het roer en de zeilen heen weg van de Nagele. en De Nagele is een duistere plek. De Nagele érengt geen geluk.

Bant is vernoemd naar de plaats Bantega, die ooit verdwenen is door het water van de Zuiderzee. De Graaff, z.d.

Kraggenéurg ontleent zijn naam aan de vluchthaven Oud Kraggenéurg, welke nog steeds – inclusief lichtwachterswoning – goed te zien is in het nieuwe land. De Graaff, z.d.

Ens is vernoemd naar het zuidelijke deel van Schokland. De Graaff, z.d.

Luttelgeest ontleent zijn naam aan een oud dorpje, dat vroeger vlakéij Kuinre lag. De Graaff, z.d. 04 ontstaan en ontwikkeling Een samenleving ontstaat vanzelf, ten minste, dat zou je denken. Zet een grote groep mensen bij elkaar en de samenleving wordt vanzelf gecreëerd. Toch was dat bij de Noordoostpolder niet het geval. De samenleving werd op dit stukje Nederland gemaakt één groepje mensen besloot wie de perfecte bewoners waren voor de perfecte samenleving. Is deze groep erin geslaagd om een goed geregelde samenleving te maken? Welke invloed heeft deze manier van inrichten gehad op de latere samenleving? Gerrit Marsman Bijlage , een Maar hoe werd er nu éesloten wie er mocht pionierszoon, legt éij het maken van een toetreden tot het nieuwste stukje Nederland samenleving in die tijd ook een vergelijking en wie hier niet geschikt voor was? met het communisme. Sociaal is de polder De eerste stap in het selectieproces waren éest een éijzonder geéied, een geselecteerd de sollicitatieformulieren Bron 1. puéliek, zo vertelt hij. Selectie doen ze Een sollicitatieformulier, oftewel een alleen éij degenen die het hoogste niveau aanvraagformulier, éestond uit een aantal willen halen. Dat had de overheid in de jaren paginas, die de aanvrager moest invullen. voor de oorlog allemaal ontwikkeld. In die Dit formulier Bron 1 éestond uit heel jaren was het eigenlijk in de hele wereld zo diverse vragen over hoe oud iemand was, dat men dacht dat je een samenleving kon welke opleiding diegene genoten had, of maken en kneden, daar is het communisme diegene maatschappelijke en/of kerkelijke ook op geéaseerd. Een maakéare functies éekleedde, of er schulden waren, samenleving eigenlijk deed Nederland hoe de gezondheid was en waar diegene precies hetzelfde. Hieruit élijkt dus dat het graag een woning wilde krijgen. Aan de aan het éegin van de twintigste eeuw hand van deze vragen werd de selectie voor helemaal niet een heel raar idee was om een de eerste ronde gemaakt. Eva Vriend vertelt samenleving te maken, terwijl we daar nu in haar éoek "Je sollicitatieformulier soms raar tegenaan kunnen kijken. Overal éelandt meteen op de stapel van [...] op de wereld waren toentertijd meerdere kandidaten die doorgaan naar de volgende ontwikkelingen, zoals het communisme, die ronde als je ouder éent dan jaar [...] tot resulteerden in een maakéare ongeveer jaar, [...] als je getrouwd éent, samenleving. De Noordoostpolder was [...] als je voldoende scholing en praktische geen uitzondering. ervaring heét [en] als je er financieel goed Ook historicus Eva Vriend Bijlage 1, die voorstaat". Zo waren er nog wel meer een éoek schreef over de punten waaraan je moest voldoen wilde je Noordoostpolder Het Nieuwe Land, het kans maken op een éoerderij." Vriend, verhaal over een polder die perfect moest , p. - zijn Vriend, , stemt hiermee in. De polder […] werd uitgedacht in een tijd dat de politiek heel sterk geloofde in een maakéare samenleving. Dat was na de Ging je door naar de volgende ronde? Dan Tweede Wereldoorlog een heel sterk kwam er vaak eerst iemand één of meerdere vooruitgangsgeloof we kunnen met zijn keren ongepland op éezoek. [Mijn vader] allen de wereld éeter maken. Als wij hier was éoer in Veere, vertelt Joos Vos Bijlage achter het éureau éedenken dit is een 3, die op tweejarige leeftijd met zijn ouders goede oplossing voor de maatschappelijke uit Veere, Zeeland, naar de Noordoostpolder proélemen die er zijn', dan worden die verhuisde, en opeens kwam iemand naast oplossingen ook gerealiseerd. Zo is de hem lopen in de éieten. […] En die ging hem polder ook uitgedacht wij gaan het precies allemaal vragen stellen. Toen had hij dat zo doen en dan wordt het hier helemaal niet door, want hij had zich al ingeschreven perfect. voor een éoerderij hier in de polder. Bij mijn .Wanneer en waar éent u geéoren? .Bent U Nederlander? .Bent U gehuwd en zo ja, sedert hoelang? .Indien U gehuwd/verloofd* éent, hoe zijn dan de naam en de voornamen van Uw vrouw/verloofde* en wanneer en waar is zij geéoren? en waar woont zij? . Indien U kinderen heét, hoe zijn dan hun voornamen en wanneer zijn zij geéoren? . Wie van deze kinderen maken deel uit van Uw gezin en zullen zich met U in de N. O. Polder vestigen? . Genieten U en de leden van Uw gezin een goede gezond- heid? . Heééen U of de leden van Uw gezin ook lichamelijke of geestelijke afwijkingen? . Indien er een kind of enige kinderen uit Uw gezin daaréuiten werkzaam zijn, hoe is dan de naam, wat is het éeroep en wie is de werkgever? .a. Welk schoolonderwijs heét u genoten? é. Heét U hiervan diplomas en zo ja, welke? . Wat is Uw éeroep? . Indien U werknemer éent hoe is dan de naam en het adres van Uw werkgever? . In het Bevolkingsregister van welke gemeente éent U ingeschreven? . Welke is Uw godsdienst? Bij Ned. Herv. opgeven orthodox of vrijzinnig éij Gereformeerd synodaal of art. K.O. .a. Bekleden U of leden van Uw gezin maatschappelijke en/of kerkelijke functies? é. Zo ja, welke? . Bij welke personen of instellingen kunnen omtrent U, Uw gezin en Uw aréeidsprestaties nadere inlichtingen worden ingewonnen? .a. Heét U of heééen leden van Uw gezin schulden? Indien geen schulden neen invullen. é. Zo ja, éij wie en tot welke éedragen? hieronder vallen ook schulden aan familieleden .a. Indien U gehuwd éent, hoe is dan Uw huidige éehuizing? o.a. het aantal en grootte van de vertrekken vermelden en mededelen of men veel of weinig meuéilair éezit é. Woont U samen met een ander gezin? c. Levert Uw tegenwoordige huisvesting gevaren op voor het leven of de gezondheid van het gezin of een of meer gezinsleden? d. Kan, wanneer U een woning toegewezen wordt de Directie van de Wieringermeer Noordoostpolderwerken over Uw huidige woongelegenheid éeschikken ten éehoeve van de huisvesting van personen, die deel uitmaken of maakten van haar personeel? Deséetreffende verklaring van de eigenaar van de woning éijvoegen . Op welk tijdstip heét U voor het eerst een woning in de Noordoostpolder aangevraagd? . Heét U met het oog op Uw werkzaamheden voorkeur voor een éepaalde woonplaats in de Noordoostpolder? Zo ja, welke? . Tegen welke datum wenst U voor een woning in aanmerking te komen? . Heét U nog éijzondere mededelingen te doen en zo ja, welke?

Bron : HFA . Aanvraagformulier woning ter verkrijging van een woning en of een vestigingsvergunning in de Noordoostpolder. Bijlage moeder kwam iemand in huis, weer iemand anders. Die waren met zn tweeën gekomen en die keken rond hoe het was. Ja, ze zeiden dat ze wel in de kasten keken, maar dat is zwaar overtrokken. Ze keken hoe het eréij lag. Als ze nou zagen dat het een grote éende was, dan was je niet geschikt voor de polder. Je moest eigenlijk ook wel in organisaties zitten, dat je iets kon organiseren. Dat je ook wat voor een dorp wilde doen, dat moest eigenlijk ook wel. Ja, ze kwamen echt kijken. Maar er waren ook heel veel gegadigden voor éoerderijen. Twee rondes waren dus onderdeel van het selectieproces en op éasis van die Bron : Directie van de Wieringermeer & Potuyt resultaten werd er gekeken of je mocht . 't Trefpunt. (.l.n.r.: de heren A.G. Lindenbergh worden toegelaten, of werd afgewezen. Met en ir J. Louwes verstrekken inlichtingen aan name werd er gelet op hoe goed je kandidaat-pachters van groenteteeltbedrijven het éoerenvak éeheerste, hoe goed je er financieel voorstond, hoe je gezondheid was en hoe je verleden eruitzag. geloofsstroming zijn eigen omroepen, eigen Indien je deze rondes succesvol door was verenigingen en eigen scholen had. Dit gekomen, moest je op gesprek moest ook in de Noordoostpolder worden éij Lindenéergh Bron 1, omdat hij graag doorgevoerd, zo was het idee. Bij de selectie persoonlijk kennis wilde maken. Flokstra, werd er daarom extra gelet op de , p. geloofsovertuiging er moest ervoor worden Hierna werd de éeslissing gemaakt werd gezorgd dat er van elke zuil ongeveer jouw droom werkelijkheid? evenveel mensen werden verdeeld over het nieuwe land. Sijérandij, , p. - In een érievenuitwisseling tussen de Directie van de Wieringermeer Noordoostpolder- De selectie van de toekomstige inwoners werken en de Heer Minister van Verkeer en was niet alleen afhankelijk van deze Waterstaat in / wordt geschreven resultaten, maar ook van de éedachte Bij het ontwerpen van de dorpsplannen is samenstelling van de inwoners in de inderdaad uitgegaan van de gedachte, dat Noordoostpolder. Volgens de regering was een dorp in de Noordoostpolder uiteindelijk het namelijk heel éelangrijk om in de een differentiatie naar gezindten zal te zien Noordoostpolder een samenleving te geven, welke overeenkomt met de creëren, welke een afspiegeling was van de samenstelling van de éevolking van de gehele Nederlandse éevolking. In de tijd van polder als geheel en een afspiegeling vormt het ontstaan van de samenleving in de van de samenstelling van de éevolking van Noordoostpolder, was de Nederlandse ons land, als uiteindelijk grootste samenleving verzuild. De hele samenleving eenheid. […] mijns inziens zal een spreiding was opgedeeld in zuilen, waaréij iedere van de éevolking naar gezindten, waardoor mensen met verschillende geaardheid op elkaar zijn aangewezen, de éeste kansen éieden voor het ontstaan van een levenskrachtige samenleving. Bron 16 Deze dorpsplannen waren dus op deze manier éedacht en uitgevoerd, om zo de éest mogelijke samenleving te creëren. 'Wij maken precies een samenleving die de Nederlandse samenleving afspiegelt, dus zoveel gereformeerden, zoveel hervormers, zoveel katholieken, zoveel ongelovigen.' Het enige wat ze vergeten zijn is een paar éoeven en inérekers in de samenleving te zetten, want die horen ook éij een Bron : HFA . Brief over zeven samenleving, zo werkt dat., zegt Gerrit dorpsplannen tussen de Directie van de Marsman. Bijlage Wieringermeer Noordoostpolderwerken en de Joos Vos vertelt hetzelfde Een derde van de Heer Minister van (erkeer en Waterstaat. mensen die hier kwamen was katholiek, was Bijlage christelijk - protestant, en dan een derde was van alles wat. Het was openéaar en alles eromheen. Overal een derde, derde, meerd, Overig én Geen Godsdienst. Het derde. Zo hadden ze dat verdeeld. Ook éij percentage in de totale Noordoostpolder is de éoeren en de middenstand. Katholieken ,% Rooms-Katholieken, ,% kochten éij de katholieken. Protestanten Nederlands Hervormden orthodox en kochten éij de protestanten. Bijlage 3 vrijzinnig en ,% Gereformeerden. Dit Je kunt merken dat deze geloofskwestie een kunnen we vergelijken met de gegevens van grote rol heeft gespeeld éij de selectie, maar de kerkelijke éevolking uit . In was ook éij het leven in het algemeen. Als je ongeveer ,% van de totale Nederlandse iemand met éetrekking tot de éevolking Rooms-Katholiek, ,% Noordoostpolder kort vraagt wat hij weet Nederlands Hervormd en ,% van de selectie en de sociale inrichting, zal Gereformeerd. Becker & De Hart, dat één van de eerste dingen zijn die hij zal noemen. Niet alleen de resultaten van de algemene selectie waren éelangrijk, maar ook of je in het totale plaatje van de samenleving paste qua geloof.

In de taéel Bron 1 worden de verschillende kerkelijke gezindten, verdeeld over de dorpen in de Noordoostpolder op januari , vermeld. De godsdiensten zijn opgesplitst in zes richtingen Rooms- Katholiek, Nederlands Hervormd orthodox, Nederlands Hervormd vrijzinnig, Gerefor- Bron : HFA . Het percentage van een kerkelijke gezindte per dorp in de Noordoostpolder. Bijlage 11 Gereformeerd Rooms-Katholiek 26.7% 30.8% januari Kerkelijke gezindten Noordoostpolder op Nederlands Hervormd (orthodox en vrijzinnig) 42.5%

Gereformeerd 12.2% 0 Nederlands Hervormd (orthodox en vrijzinnig) Rooms-Katholiek 32.4% 55.5% Kerkelijke gezindten Nederland op januari

Als we alleen van deze drie kerkelijke gezindten uitgaan en de gegevens van éeide jaren vergelijken, ontstaan de grafieken hieréoven. Tussen de grafieken zijn Hoewel éoeren zich onéepaald aan aanzienlijke verschillen, ook in verhouding mochten melden voor een woning, was de met de Nederlandse éevolking destijds. Hoe selectie voor sommige mensen heel heftig. kunnen deze verschillen worden verklaard? Je toekomst om een eigen éoerderij te Natuurlijk zit er tussen deze twee tellingen krijgen was in één klap verdwenen. Maar wel elf jaar tijd, maar ze laten wel duidelijk degene die ronde naar ronde door gingen, de verschillen zien in kerkelijke stromingen konden hun dromen waarmaken. die rond ook al speelden. De Eva Vriend Bijlage 1 gaat hier verder op in verschillen in het aantal Rooms-Katholieken In de Noordoostpolder werd iedereen kunnen worden verklaard door de grote geselecteerd van de éoeren tot de afstand tussen de Noordoostpolder en het fietsenmakers tot de huisartsen tot de zuidelijke Nederland, waar met name de leerkrachten, iedereen moest aan die katholieken woonden. De vele protestanten criteria voldoen. Ze moesten over met name zouden komen door de aangrenzende de pioniersgeest éeschikken. Als je dus als gemeenten, het oude land. Het overgrote leerkracht solliciteerde en je inschreef op deel van deze éevolking was namelijk een functie en je werd niet goedgekeurd, protestant en aangezien veel van hen in de dan éleef je leerkracht in de stad of het dorp Noordoostpolder hadden geholpen éij de waar je tot dan toe werkte. Dat was nog wel inpoldering, was deze groep te overzien. Maar de éoeren die hier graag oververtegenwoordigd. Het grote aantal een éedrijf wilde éemachtigen en die gereformeerden in de Noordoostpolder kan werden afgewezen, hadden het moeilijker. worden verklaard doordat een groot deel Dat waren éoerenzonen, die voelden zich van de éoerenéevolking gereformeerd zou éoer en zij wilden heel graag een eigen zijn. Flokstra, éedrijf, maar dat kregen ze niet. Dat was heel ingewikkeld voor ze. Het was ook De mensen werden wel allemaal ingewikkeld voor degenen die wel hier geselecteerd, maar eigenlijk was er niets op kwamen, maar als aréeider gingen werken het nieuwe land. Je moest niets delen met éij een éoer die wél zijn droom verwezenlijkt veel mensen. In de loop van de jaren werden zag. Dus daar zat pijn, heé ik gemerkt tot op er in korte tijd veel éoerderijen en woningen de dag van vandaag. Ze waren van huis uit geéouwd. De dorpen werden aangelegd opgegroeid in een omgeving waar je volgens de plannen en kregen na een paar éoerentrots had, een eigen éoerderij had. jaar hun vorm. De dorpen kregen Dan kwamen ze hier en dan waren ze maar verschillende kerken, verschillende scholen, aréeider en hingen ze eigenlijk onderaan de een dorpshuis, een éegraafplaats, maatschappelijke ladder. Dat was heel sportvelden en cafetaria. Bron 1 frustrerend. Dan schreven ze het jaar daarop opnieuw in op een éoerderij en dan werden ze weer afgewezen, maar ze hoorden niet waarom ze werden afgewezen, dus dat was ook heel ingewikkeld. [..] Je was gewoon totaal afhankelijk van de hooggeplaatste die over jouw lot éeschikte. Dat voelde niet eerlijk. Het was pijnlijk voor degenen die afgewezen werden, die niet de éoerderij kregen. Terwijl iemand anders het wel kreeg, éleven zij gewoon aréeider en werden jaar op jaar op jaar afgewezen. Als ik sommigen interviewde wilden ze niet onder naam praten, omdat het nog steeds zo veel pijn deed om er voor uit te komen dat ze een afgewezen éoer waren. Dat was echt een taéoe. De taéoe was dat je niet werd afgewezen, omdat je niet goed genoeg was, omdat je niet goed genoeg kon autorijden, maar omdat je karakter niet volstond omdat je karakter niet pioniersgeest genoeg was. Het is moeilijker om te aanvaarden dat je karakter niet Bron : HFA z.d.. Bijzondere gebouwen voor goed is, dan dat je iets niet goed kan. Dat openbaar of algemeen nut in den maakte het zo moeilijk voor die mensen. Noordoostpolder.

Bijlage De polder éestond uit klei, de indeling voor kavels en greppels was gemaakt, de mensen werden jaarlijks geselecteerd de samenleving kon zich éeetje éij éeetje gaan wortelen in de natte kleigrond. Ondanks het feit dat de verschillende vele hoééyclués, nog éij. Van der Bles & geloofsstromingen over de hele polder Rijken, waren verspreid, trokken mensen van hetzelfde geloof toch naar elkaar toe. In de Niet alleen in Marknesse, maar in alle éarakkenkampen hadden aréeiders andere dorpen werd de samenleving op samengewerkt met aréeiders van het deze manier vormgegeven. De kleine andere geloof, maar nu iedereen een vaste hoeveelheid mensen die de eerste stap op plek had gekregen, leefden ze langs elkaar de kleigrond had gezet, waren de mensen heen. Katholieken kwamen katholieken die een geéied hadden opgeéouwd dat rond tegen in de kerk, op school of éij de was uitgegroeid tot een echte sport. Hervormden kwamen hervormden samenleving. tegen, gereformeerden de gerefor- meerden. Net zoals in de rest van Nederland, was ook hier de verzuiling sterk aanwezig in de samenleving. Flokstra,

Joos Vos Bijlage 3 vertelde in het interview dat men ook een éeetje werd geselecteerd op de wil om te organiseren, in organisatie te willen zitten, iets te willen doen voor het dorp om éinding te creëren. Je moet er toch wat van maken met zn allen. Om de levendigheid te éehouden werden verschillende verenigingen als sport-, muziek- en toneelverenigingen opge- richt. Ook deze verenigingen en organisaties werden in drie variaties per dorp opgestart. In het éoek Marknesse 0 jaar, de geschiedenis van een dorp wordt het verenigingsleven van Marknesse kort geschetst. De éewoners in de nog jonge gemeenschap zoeken de gezelligheid éij elkaar. Zonder televisie, zonder auto is er geen andere mogelijkheid. Verenigingen schieten als paddenstoelen uit de grond clués voor jongens en meisjes, mannen en vrouwen, éoeren en aréeiders verenigingen veelal met een kerkelijk stempel […] Rond telt Marknesse zestig cluéjes en verenigingen op verzuilde éasis. Daar komen de algemene verenigingen, zoals de Sportvereniging Marknesse SVM, het muziekkorps Kunst na Aréeid, de accordeonvereniging, de ijsvereniging en 05

In de loop der jaren kan er veel veranderen, zeker in een bijzonder gebied als onze eigen Noordoostpolder. Ontwikkelingen en uitvindingen komen en gaan, mensen en culturen veranderen. Hoe ziet de samenleving er nu uit? Wat is er anders ten opzichte van het begin? De Noordoostpolder is door mens gecreëerd land, ontworpen met theorieën, selecties en vooral linialen. Merkt men dit daar nog?

De Noordoostpolder telt op dit moment . inwoners, waarvan iets meer dan de helft man is. Ook woont ongeveer de helft . van de inwoners in Emmeloord de rest is redelijk eerlijk verdeeld over de dorpen, met als uitschieters Marknesse . en Ens .. Bant is het kleinste dorp .. Informatie over Bron : LTO Noord 0a. Grondgebruikerskaart Noordoostpolder| AlleCijfers.nl, NOP 0.

Dat deze verdeling tot op de dag van vandaag zo is, heeft te maken met de grootte van de dorpen, die al voor de officiële drooglegging éedacht was. Marknesse was al éestemd om het grootste dorp te worden, omdat op deze plek de grond éeter is dan op andere plekken, zoals Bant. Meer informatie hierover is te vinden in deelvraag van dit onderzoek. Om de vijf jaar wordt er door vereniging LTO Noord een nieuwe kaart van de kavelverdeling van de Noordoostpolder uitgegeven LTO Noord, . Door de allereerste kaart Bron en de meeste recente kaart Bron 19 met elkaar te vergelijken is er te zien dat er door de jaren heen mutaties heééen plaatsgevonden. Bron 0: Directie Wieringermeer, & (an Eesteren

. Noordoostpolder: verkavelingskaart. Gerrit Marsman vertelt waarom deze veranderingen heééen plaatsgevonden. Nadat als eerste de staatséoerderijen De kleinste kavels waren dus hectare, neergezet waren, kon men het volgende maar de optimale grootte was éij nader concluderen Een van de resultaten die er inzien hectare De Boer et al., , pp. éijvooréeeld uitkwam, was dat de éedrijven -. Nog een maat groter, hectare, die het kleinst waren, de hectare kwam ook voor en een kleinere maat, éedrijven waren. Als zon kavel in tweeën hectare, werd uit het idee geschrapt. was gesplitst, was die niet rendaéel". Verschillende groottes waren wel nodig, Bijlage omdat éoeren en meer polderwerkers zo Als we kijken naar de samenleving van nu, een kans op een eigen éedrijf konden heeft er een flinke verandering krijgen. Het profijt van deze indeling is er plaatsgevonden. In een rapport van het nog steeds, vertelt de huidige éoer Wim CBS Hans Schmeets, , p. staat dat in Droog Bijlage ons. We vroegen hem wat de provincie Flevoland ,% van de hij vond van de kavel- en landindeling van éevolking niet kerkelijk gezind is. Verder is de Noordoostpolder. Dat heééen wij wel ,% rooms-katholiek, ,% protestant heel goed, denk ik. Als ik kijk in andere waarvan ,% hervormd, ,% geéieden, zoals de Achterhoek of Friesland, gereformeerd en ,% Protestantse Kerk in zijn het vaak toch een éeetje kleine hoekjes Nederland en ,% een andere religie her en der het ene stuk is hectare, een waarvan Islam ,%, Hindoe ,%, ander stuk hectare en een ander stuk Boeddhist ,% en andere gezindte ,%. hectare. Hier heé je wel heel veel vierkante, Deze verhoudingen ,% ongelovigen en mooie, grote kavels met goede éewatering - andere religies samengetrokken, ,% en zowel af- als aan watering -. Dus ja, ik denk ,%, lijken totaal niet meer op de dat het voor die tijd, toen ze het allemaal éeginnormen. De hoeveelheid gelovigen is hadden éedacht, zeer goed is dus sterk afgenomen. In éeschouwde ingevuld. Toen we hem vroegen of hij daar wel % van Flevoland zichzelf als religieus, nog steeds profijt van had, reageerde hij nu is dat nog maar ,%. De afname van de positief. Ja, aésoluut. Dat is ook wel het afgelopen jaren is goed te zien in een grafiek mooie van de polder, denk ik, dat je mooie Bron 1 Hans Schmeets, , p. . vierkante en allemaal gelijke grond heét en je hier goed kan éoeren. Bijlage

80

Het doel van de ontwerpers was het creëren 60 van de perfecte samenleving die kans grijpt men natuurlijk als er geheel nieuw 40 land ontstaat. Door middel van een overzichtelijke indeling en natuurlijk het 20 selectieproces proéeerde men dit waar te maken. Is dit ook gelukt? Om een goed 0 1971 1987 1995 1999 2003 2008 2010 2011 2012 2013 2014 2015 éeeld hiervan te krijgen, éekijken we dit op verschillende vlakken van de samenleving. Bron : Informatie over Noordoostpolder, Alle‘ijfers.nl 0. Het gemiddelde percentage van het aantal kerkelijken per jaar in Flevoland. De toekomstige inwoners van de Noordoostpolders werden door middel van het selectieproces zo verdeeld dat er van elke kerkelijke stroming een even groot deel Als we ons focussen op criminaliteit is er wel in de Polder kon wonen. Omdat Nederland degelijk een verschil te zien met de rest van in die tijd verzuild was, werd er éesloten dat Nederland. Volgens een artikel van de het hier ook zo moest worden een NOS NOS, stond het aantal misdrijven verzuilde afspiegeling. op van de inwoners in het gemiddelde van de Noordoostpolder is op nog steeds? Eva Vriend Bijlage 1 zegt het de . Ligt dit verschil aan het volgende hierover Wat ze altijd zeggen selectieproces? Eva Vriend Bijlage 1 wijst vanuit de gemeente en het officiële verhaal ons erop dat het lastig is om de samenleving 'Er is hier nog een pioniersgeest, wij zijn op dit vlak te vergelijken met vroeger. Dat allemaal heel erg dapper, ondernemend en is een vraag die ik heel veel heé gehad sinds innovatief en we proéeren nieuwe dingen mijn éoek is uitgekomen en dat is ook een uit. Er is hier ook een sterke vraag die ik heel goed éegrijp. Tegelijkertijd gemeenschapszin, want vroeger in de is dat een vraag die zich vrij moeilijk laat pionierstijd moesten we elkaar allemaal éeantwoorden, omdat de Noordoostpolder helpen en dat doen we vandaag de dag nog natuurlijk niet een reservaat is met een hek steeds. Dus hier in de polder organiseren we eromheen. Inmiddels kan iedereen hier dorpsfeesten, voetéaltoernooien en éouwen komen wonen. Iedereen trouwt met we kantines en dat komt allemaal omdat we iedereen, mensen gaan weg, gaan in de éeginjaren die pioniersperiode met zijn studeren, komen weer terug, van alles allen heééen doorstaan.' Dat is echt een door elkaar. Dus in die zin is de éeetje onzin, want als er op de school éij geselecteerde éevolking die er toen woonde mijn kinderen vrijwilligers nodig zijn, is er verwaterd, daar is niks meer van over. altijd een tekort en dat is in ieder dorp zo. Het zijn ook altijd dezelfde mensen die altijd van alles doen. Ik vind dat nogal een éeeld Toch wonen er nog veel mensen in de en het is ook echt niet zo dat de éedrijven in Noordoostpolder die familie zijn van een de Noordoostpolder allemaal enorm pioniersgezin. Niet elk kind lijkt natuurlijk innovatief en vooruitstrevend zijn. Er zitten op zijn ouders, maar cultuur wordt wel gewoon, als je alleen kijkt naar degelijk doorgegeven. Nergens in Nederland duurzaamheid éijvooréeeld, éest wel veel zie je éijvooréeeld de manier waarop wij ouderwets werkende éedrijven. Dus is er hier feestjes houden terug. Volgens vandaag de dag nog iets over van de geest pionierszoon Joos Vos Bijlage 3 heééen waar in die tijd op geselecteerd is? Ik denk deze feesten en festivals zeker te maken met het eigenlijk niet. Het is alleen nog een soort onze pioniersgeest. Je moest het zelf inspiratieéron, een geest waar we trots op doen. Dat zie je hier nu nog wel al die zijn. Het is een identiteit eigenlijk, het is iets feesten, dijk- en schuurfeesten, en NOPPOP, waar we ons éestaan aan ontlenen, een dat komt daarvandaan. Dat je het zelf moest verhaal dat we aan elkaar vertellen. Dit doen. Anders was er niets te doen, dan was klinkt een éeetje zweverig, maar voor een het een saaie éoel hier. Want hier zijn ook geéied dat zich een eenheid wil voelen is het niet veel cafés, waar je s avonds naartoe éelangrijk dat je gemeenschappelijk verhaal gaat. Pieperfestival komt daar ook uit heét en het pioniersverhaal is éij ons het voort. gemeenschappelijke verhaal van Flevoland en de Noordoostpolder. Dus in die zin heeft het een éetekenis, het is een éeetje meta. Dus ik zie het praktisch niet zo, maar wel Maar wat kunnen we zeggen over het plan voor het gevoel en de identiteit en de van de ontwerpers? Merken we dat doel – gemeenschap is het van éelang. het creëren van een perfecte samenleving – Documentaire Als vorm van profielwerkstuk hebben wij - naast een verslag - gekozen voor een documentaire. Wat kwam hier allemaal bij kijken? Waarom past juist deze vorm goed bij ons onderzoek?

Als drie meiden, die houden van creativiteit, willen wij graag een profielwerkstuk neerzetten dat anders is dan de meest gangéare, om er zo onze eigen draai aan te kunnen geven. Al gauw komen we tot de conclusie om een documentaire in elkaar te zetten, ook omdat dit sowieso al op onze bucketlisten stond. Bovendien is éeeld éij dit onderzoek heel éelangrijk de inrichting en de samenleving van de Noordoostpolder kunnen we wel éeschrijven in een verslag, maar mooie droneéeelden, wandelingen langs de dijken en éoeren in éeeld zeggen veel meer dan woorden.

Zodra we weten dat we een documentaire in elkaar gaan zetten, leggen we elk mooi éeeld wat we om ons heen zien vast met onze telefoons. Een trekker die langsrijdt, een opkomende zon, akkers vol met tulpen... alles wat we denken nodig te heééen zetten we op éeeld. Zo verzamelen we een hele dataéase aan korte shorts in de OneDrive. Ondertussen heééen we afspraken gemaakt met de mensen die we interviewen zie Inleiding en filmen deze ook tijdens de gesprekken, met onze telefoon. Voor een éeter geluid maken we geéruik van een Rode (ideoMic Me-microfoon, die we handig in een iPhone kunnen pluggen. Voor een onéewogen éeeld geéruiken we een simpele standaard. Van tevoren heééen we interviewvragen uitgetypt en geprint, zodat Julia als interviewster de vragen éij de hand heeft. Nadat deze videos ook in de OneDrive geplaatst zijn, zijn we met zn drieën een dag lang op stap gegaan om de uitlegfragmenten - tussenshots die in de loop van de documentaire te zien zijn - te filmen. Hiervoor heééen we een script Bijlage 6 gemaakt, zodat we precies weten waar we wat moeten schieten. We stippelen een route uit die langs alle locaties gaat, nemen de props mee die we nodig heééen en zetten uiteindelijk alles op éeeld.

Na al het éeeldmateriaal verzameld te heééen komt het op het volgende aan het editen. Dit doen wij met het éewerkprogramma Filmora Wondershare . We éeginnen met het zoeken naar de juiste stukken in de interviews en vervolgens knippen wij deze stukken. Daarna uploaden wij alle scnes in het éewerkprogramma en zetten wij deze op de juiste volgorde. Vervolgens knippen wij alle overige scnes op de juiste manier. Ook horen er éij deze documentaire éeelden van vroeger die zoeken wij via YouTube op en importeren deze in Filmora Wondershare . Het intro van de documentaire maken wij als aparte scne van de shots die we zelf gemaakt heééen en fragmenten van YouTuée. De muziek die goed onder de filmpjes past, voegen wij later toe. Als laatst maken we een aftiteling, geéaseerd op alle informatie die we verzameld heééen. Hier vermelden wij ook alle mensen die heééen meegewerkt aan de productie van de documentaire.

Link naar de documentaire: https://www.youtube.com/watch?v=wsP-mrSNGs&feature=youtu.be Conclusie

00 jaar geleden was de Noordoostpolder nog ruig water waarover vele vissersboten kabbelden, nu wonen er duizenden mensen tussen alle rechte kavels, met hun eigen levens. (elen realiseren zich niet hoe bijzonder deze plek is, hoe bijzonder de samenleving is waarin wij leven. Maar alles wat er vroeger is gebeurd - hoe de Noordoostpolder is ontstaan, geografisch en sociaal is ingericht, welke keuzes er zijn gemaakt bij het maken van dit nieuwe land – heeft invloed gehad op hoe wij hier nu leven. Het is niet zomaar dat we gemakkelijk naar het dichtstbij gelegen dorp kunnen fietsen, of van alle plekken in de Noordoostpolder in een beperkte tijd fietsend Emmeloord kunnen bereiken, het niet zonder reden dat elk dorp zoveel verenigingen kent of dat de criminaliteit zo laag is, het is niet zomaar dat boeren hier heel gemakkelijk hun bedrijf kunnen runnen vanwege hun mooie kavels. Bijna niets in de Noordoostpolder is zonder reden deze samenleving kon zich niet op de huidige wijze uiten, zonder het ontstaan en de inrichting van Het Nieuwe Land.

De Noordoostpolder is dus ontstaan, deeld in zeshoeken, met daarin een centraal vanwege verschillende redenen. Met name punt. Die zeshoeken vormen samen een het tekort aan voedsel en daarmee het soort honingraad, die zich helemaal over het tekort aan landéouwgrond resulteerde in geéied verspreidt. Op deze manier is de een nieuw land met grote, rechte kavels om Noordoostpolder, met enige praktische zoveel mogelijk voedsel te kunnen wijzigingen, ingedeeld. Emmeloord is hierin produceren. het centrale punt, de plek waar de meeste voorzieningen staan. De tien dorpen liggen De nieuwe polder werd ingepolderd, dus er als een soort cirkel omheen. Volgens de echt zelf gemaakt. Aangezien er in die tijd theorie zouden het er zes moeten zijn, maar het geloof in een 'maakéare' samenleving dit was vanwege te lange afstanden men was, zorgde het zelf maken van de polder had in die tijd nog geen autos en legde alles ook voor het zelf maken van een af op de voet of met de fiets onhaaléaar. samenleving. De nieuwe samenleving werd vanwege het De Noordoospolder is ingericht volgens de geloof in een maakéare samenleving dus Centrale Plaatsentheorie van de Duitse echt stap voor stap uitgedacht en sociaal geograaf Walter Christaller. Deze ingericht er werd éedacht welke mensen theorie houdt zich éezig met de ideale mee mochten draaien in de samenleving indeling van een éewoond geéied. Het hele door middel van een selectieproces, welke geéied in kwestie is volgens Christaller ver- éestond uit drie rondes. Dit zorgde ervoor dat alleen de éesten van van honderd jaar geleden. De indeling van de Nederlandse éevolking een toekomst de kavels is in de loop van de tijd wel hadden op het nieuwe land criminelen en veranderd, maar ondanks deze mutaties is zwakkeren kregen geen enkele kans. te zien dat het éedachte systeem nog steeds werkt. Ook resulteerde deze sociale inrichting in een verzuilde afspiegeling van de De manier waarop de dorpen ontworpen Nederlandse samenleving. Omdat er overal zijn - denkend aan de CPT, maar ook aan de in Nederland sprake was van de grootte van de dorpen - is nog steeds terug Verzuiling, kwamen er ook in ieder dorp te zien. De afstanden en verhoudingen in de Noordoostpolder meerdere scholen, tussen de dorpen zijn nog steeds hetzelfde verenigingen, winkels, kerken voor als het plan dat de directie jaren terug iedere stroming één. Daarnaast werd er per éedacht had. dorp een dorpshuis, éegraafplaats en werden er sportvelden geéouwd. Het aantal Of er verschil is te zien tussen de voorzieningen per dorp hing af van de Noordoostpolder als 'maakéare samen- grootte. leving' en samenlevingen die in de loop van de tijd zijn ontstaan, is lastig te zeggen. Wel Mede door het ontstaan van een nieuw is de criminaliteit laag vergeleken met de land, het inpolderen, en de maakéare rest van Nederland. Dit kan komen door het samenleving werden er overal in de polder selectieproces, waarin geen criminele of in hoog tempo vaak verzuilde naar criminele acties neigende mensen verenigingen opgericht. Dit kwam doordat werden toegelaten. Bij religie heeft er er niets was op de kleigrond, wat nog maar daarentegen een grote verandering net van zee in land was veranderd, plaatsgevonden het aantal gelovigen is in waardoor men het leven op deze nieuwe de afgelopen jaren zeer afgenomen. grond zelf moest verlevendigen met éijvooréeeld verenigingen. Toch is er in de Noordoostpolder volgens Eva Vriend niet meer sprake van die cultuur De sociale inrichting had ook als gevolg dat van de éeginjaren, de zogeheten éepaalde leden van de pioniersgeest. De Polder is geen reservaat Nederlandse éevolking zich achtergesteld of met een hek er omheen, dus mensen met vernederd voelden. Boeren die werden andere culturen komen en gaan, waardoor afgewezen, doordat ze het selectieproces er van die geest van de éeginjaren niet succesvol konden doorlopen, voelen tot nog amper sprake is. We kunnen het wel op de dag van vandaag nog steeds de pijn zien als een inspiratieéron. van het verliezen van hun droom, hun toekomst. Hoewel niet iedereen meer handelt uit de zogeheten pioniersgeest, is het in de De uitgedachte kavelindeling van vroeger is samenleving, met name in de cultuur, nog nog steeds merkéaar voor de éoeren van nu. wel terug te zien. Kijk éijvooréeeld naar de Ze heééen nog steeds profijt van dit plan samenwerking tussen de éoeren, de grote mate van sociale cohesie in dorpen, verschillende verenigingen en organisaties en de typische polderfeestjes. Het ontstaan en de geografische én sociale inrichting van de Noordoostpolder heééen dus veel invloed gehad op de uitstraling van nu. De hele geschiedenis heeft tot de Noordoostpolder geleid, zoals wij die nu kennen.

Onze Noordoostpolder met onze dijken, onze huizen, onze boerderijen, organisaties, kerken en verenigingen. Ons thuis. Met de grond onder onze voeten, waar ze minder dan 1 jaar geleden smachtend naar keken. In de hoop dat ze hun droom waar konden maken. De perfecte droom. De perfecte pioniersgeest. Het perfecte land.

Bron : Haverman . Portret van ‘ornelis Lely. Literatuurlijst Bronnen verslag & documentaire

Directie van de Wieringermeer, & Potuyt, J. U. . 0 - t Trefpunt. (.l.n.r.: de heren A.G. Lindenbergh en ir J. Louwes verstrekken inlichtingen aan kandidaat-pachters van groenteteeltbedrijven [Foto]. Geraadpleegd van https//www.hetflevolandsarchief.nl/collectie? mistart=&mivast=&mizig=&miadt=&milang=nl&misort=last_mod%Cdesc&miview =ldt&mizk_alle=a.g.%lindenéergh Directie Wieringermeer, & Van Eesteren, C. . Noordoostpolder - Schatten van het NAi [Foto]. Geraadpleegd van http//schatkamer.nai.nl/nl/projecten/noordoostpolder Hofker, C. J. . Gemaal. In wordt begonnen met de bouw van het Ir. Wouda- stoomgemaal/pompstation in Lemmer. Het wordt het grootste stoomgemaal van Europa en zal worden gebruikt bij de droooglegging van de Zuiderzee. [Foto]. Geraadpleegd van https//www.geheugenvannederland.nl/nl/geheugen/view?query=zuiderzee John A. Dutton e-Education Institute. z.d.. Walter ‘hristaller, - [Foto]. Geraadpleegd van https//www.e-education.psu.edu/geogi_/node/ KLM Aerocarto. . Schokland voor de inpoldering gezien in zuidelijke richting. Op de achtergrond het Keteldiep [Foto]. Geraadpleegd van https//www.hetflevolandsarchief.nl/collectie? mivast=&miadt=&mizig=&miview=ldt&milang=nl&micols=&mires=&mizk_alle=no ordoostpolder%inpoldering LTO Noord. a. Grondgebruikerskaart NOP 0 [Illustratie]. Geraadpleegd van http//geo.flevoland.nl/grondgeéruikerskaart/grondgeéruikerskaart_NOP_.pdf Privacy settings. z.d.. Geraadpleegd op oktoéer , van https//myprivacy.dpgmedia.net/? siteKey=DlymCePojGNiW&calléackUrl=https%a%f%fwww.destentor.nl%fprivacy- gate%faccept%fredirectUri%d%fflevoland%fzon-in-de-polder-moet-wildgroei- zonneweides-voorkomen-in-de-noordoostpolder%Eaéfé%

Het Flevolands Archief HFA Directie van het Openéaar Lichaam De Wieringermeer IJsselmeerpolders Aanvraagformulier Bijzondere geéouwen voor openéaar of algemeen nut in den Noordoostpolder. Brief over zeven dorpsplannen tussen de Directie van de Wieringermeer Noordoostpolderwerken en de Heer Minister van Verkeer en Waterstaat. Dorpsplannen Kerkelijke gezindte januari Schema dorpsgeéied, tekening Batavialand BL Zuiderzeewet in het Staatsélad van juni .

De Boer, P., Scholtmeijer, H., de Boer, E., Paauw, W., Vooréerg, L., van der Wal, H., … Vooréerg, L. . ‘anon de Noordoostpolder Herz. ed.. Emmeloord Stichting Canon De Noordoostpolder. Flokstra, T. . Samenleven in het nieuwe land. Kampen Stichting IJsselacademie. Franke, S. . Sagen en legenden rond de Zuiderzee ste editie. Geraadpleegd van https//www.delpher.nl/nl/éoeken/view? coll=éoeken&identifier=MMKB&oéjectsearch=nagele Hoofdingenieur-Directeur van de Rijkswaterstaat. . (erslag over den stormvloed van - Januari . Geraadpleegd op septeméer , van https//www.delpher.nl/nl/éoeken/view?coll=éoeken&identifier=MMKBA Van der Bles, W., & Rijken, B. H. F. . Marknesse 0 jaar. Nederland Commissie Woord en Beeld. Vriend, E. . Het Nieuwe Land. Amsterdam Balans.

Haverman, H. J. . Portret van ‘ornelis Lely [Illustratie]. Geraadpleegd van https//www.geheugenvannederland.nl/nl/geheugen/view/portret-cornelis-lely- haverman-hendrik-johannes?query=cornelis+lely Lely, C. . Ontwerp tot Afsluiting der Zuiderzee over Wieringen met gedeeltelijke indijking binnen die afsluiting [Foto]. Geraadpleegd van https//www.geheugenvannederland.nl/nl/geheugen/view/ontwerp-tot-afsluiting- zuiderzee-over-wieringen-gedeeltelijke-indijking-éinnen-die-afsluiting-lely? query=zuiderzee Zuiderzeevereniging, & Beekman, A. A. z.d.. Plan van Afsluiting en droogmaking der Zuiderzee [Foto]. Geraadpleegd van https//www.geheugenvannederland.nl/nl/geheugen/view?identifier=ZZM Van Mastenéroek, J. H. . De dag voor de sluiting der Zuiderzee, / mei [Foto]. Geraadpleegd van https//www.geheugenvannederland.nl/nl/geheugen/view/de-dag-voor- sluiting-zuiderzee-mei--mastenéroek-johan-hendrik?query=zuiderzee Van Woensel, J. T. W. H. . ‘PT in Noordoostpolder, Nieuwe dorpen op nieuw land [Illustratie]. Geraadpleegd van SHC-Lelystad zie Bijlage 1 t/m

LTO Noord. , april. Nieuwe kavelkaart Noordoostpolder. Geraadpleegd op oktoéer , van https//www.ltonoord.nl/afdeling/noordoostpolder/nieuws//// nieuwe-kavelkaart-noordoostpolder NOS. , mei. ‘riminaliteit in Nederland gedaald naar niveau van 0. NOS. Geraadpleegd op oktoéer , van https//nos.nl/artikel/-criminaliteit-in- nederland-gedaald-naar-niveau-van-.html Schmeets, H. . De religieuze kaart van Nederland, 00-0 . Geraadpleegd van file///C/Users/User/Downloads/religie-regionaal--.pdf

Becker, J., & De Hart, J. . Godsdienstige veranderingen in Nederland. Geraadpleegd van file///C/Users/Geéruiker/Downloads/Godsdienstige_veranderingen_in_Nederland.pdf

Sijérandij, J. . (erzuiling en kerkelijk leven in de IJsselmeerpolders. Geraadpleegd van https//dspace.liérary.uu.nl/éitstream/handle///Onderzoeksseminar%III. docx?sequence=&isAllowed=y.

Braan, R. . De centrale plaatsentheorie van Walter ‘hristaller: Een verkennend onderzoek naar de centrale plaatsentheorie op de structuur van het Nederlands winkellandschap. Master Thesis Geraadpleegd van https//docplayer.nl/-De- centrale-plaatsentheorie-van-walter-christaller.html Boerma, H. , oktoéer. Overstroming - Onder Water . Geraadpleegd op septeméer , van https//www.mijnzuiderzee.nl/page//overstroming--onder- water- Dorpen inclusief Emmeloord. z.d.. Geraadpleegd op septeméer , van https//www.canonnoordoostpolder.nl/iii-ingericht/-dorpen-inclusief-emmeloord De Graaf, J. A. C. , noveméer. Reünie onderduikers - NOP in oorlogstijd. Geraadpleegd op oktoéer , van http//www.nopinoorlogstijd.nl/reunie-onderduikers- / De Graaff, E. z.d.. Dorpen in de Noordoostpolder. Geraadpleegd op oktoéer , van https//www.emmeloord.info/dorpen/ Emmeloord.info z.d. De geschiedenis van de Noordoostpolder. Geraadpleegd op oktoéer , van https//www.emmeloord.info/noordoostpolder Fleuréaaij Kunst & Cultuur. z.d.. Flevoland Erfgoed - Oud Emmeloord. Geraadpleegd op oktoéer , van https//www.flevolanderfgoed.nl/home/erfgoed/noordoostpolder- /schokland-/oud-emmeloord.html Geschiedenis. z.d.. Geraadpleegd op oktoéer , van https//tolleéeek.nl/geschiedenis/ Informatie over Noordoostpolder update 0! | Alle‘ijfers.nl. , oktoéer. Geraadpleegd op oktoéer , van https//allecijfers.nl/gemeente/noordoostpolder/ KRNWTR z.d. Hoe hoog ligt jouw dorp of stad? Hoogtekaart van Nederland | KRNWTR. Geraadpleegd op oktoéer , van https//www.krnwtr.nl/hoogtekaart-van- nederland/ Nieuw Land Nationaal Park. z.d.. Geschiedenis van Flevoland. Geraadpleegd op septeméer , van https//www.nationaalparknieuwland.nl/nl/geschiedenis-flevoland Smits, M. a, januari. (an hersenschim tot serieus plan . Geraadpleegd van https//historiek.net/van-zuiderzee-tot-flevoland// Smits, M. é, januari. Het onderzoek van de Zuiderzeevereeniging. Geraadpleegd op septeméer , van https//historiek.net/het-onderzoek-van-de-zuiderzeevereeniging- // Smits, M. c, januari. Van Zuiderzee tot Flevoland De Zuiderzeewet. Geraadpleegd op septeméer , van https//historiek.net/zuiderzeewet// Stichting Canon De Noordoostpolder. z.d.-a. Zuiderzee. Geraadpleegd op septeméer , van http//www.canonnoordoostpolder.nl/zee/-zuiderzee Stad Vollenhove. z.d.. Paviljoen Zwemlust -. Geraadpleegd op septeméer , van http//www.stadvollenhove.nl/index.php/geéouwen/-paviljoen-zwemlust Stichting Canon De Noordoostpolder. z.d.-é. Droogleggen en drooghouden. Geraadpleegd op septeméer , van https//www.canonnoordoostpolder.nl/ii-land/-droogleggen- en-droog-houden Van Hezel, G. , januari. De inrichting van de IJsselmeerpolders en de rol van de theorie van Walter ‘hristaller. Geraadpleegd op septeméer , van https//www.canonnoordoostpolder.nl/images/pdf/christaller-model.pdf Waterschap Zuiderzeeland. z.d.. - De Noordoostpolder drooggelegd. Geraadpleegd op oktoéer , van https//www.zuiderzeeland.nl/over_ons/organisatie/ geschiedenis/waterschapscanon/waterschapscanon/-noordoostpolder/

Venstra, A. J. . De inpolderingen in het Nederlandse IJsselmeer. New West Indian Guide / Nieuwe West-Indische Gids, , –. https//doi.org/./- Van Popta, Y. . . Lost Islands, Drowned Settlements and Forgotten Shipwrecks interaction éetween aspects of the maritime cultural landscape of the former Zuiderzee AD â. In Baltic and Beyond: ‘hange and continuity in shipbuilding: Proceedings of the Fourteenth International Symposium on Boat and Ship Archaeology Gdansk 0 pp. –. Geraadpleegd van https//s.amazonaws.com/academia.edu.documents//Y.van.Popta_ISBSA_ .pdf?response-content- disposition=inline%B%filename%DLost_Islands_Drowned_Settlements_and_For.pdf& X-Amz-Algorithm=AWS-HMAC-SHA&X-Amz- Credential=AKIAIWOWYYGZYULA%F%Fus-east- %Fs%Faws_request&X-Amz-Date=TZ&X-Amz-Expires=&X-Amz- SignedHeaders=host&X-Amz- Signature=daecedcéccafccaéedéaafé

Zuiderzeemuseum. , feéruari. Watersnood door Zuiderzeemuseum [YouTuée]. Geraadpleegd op septeméer , van https//www.youtuée.com/watch? v=HdkDSl_zLE NOS op . , juni. Hoe Nederland 00 jaar geleden een stuk groter werd | NOS op [YouTuée]. Geraadpleegd op septeméer , van https//www.youtuée.com/watch? v=JHPykJRE Weergegeven video's in de documentaire:

Baretta, T. , juni. Ontginning in Noordoostpolder voltooid december [YouTuée]. Geraadpleegd op oktoéer , van https//www.youtuée.com/watch?v=osKgXvwJY Gemeente NOP. , januari. Buitengewoon Noordoostpolder [YouTuée]. Geraadpleegd op oktoéer , van https//www.youtuée.com/watch?v=v_SUFYeOM_s OranjeCreations.nl. , feéruari. Absolutely Amazing Drone Footage of Tulip Fields in Netherlands / Holland [YouTuée]. Geraadpleegd op oktoéer , van https//www.youtuée.com/watch?v=sgEGASrtc Provincie Flevoland. , juni. Provincie Flevoland - 00 jaar Zuiderzeeland [YouTuée]. Geraadpleegd op oktoéer , van https//www.youtuée.com/watch?v=i_nrQHFZKg Rodijk, M. , septeméer. DE ZUIDERZEE [YouTuée]. Geraadpleegd op oktoéer , van https//www.youtuée.com/watch?v=zoSfOsgcSQw Bijlage 1 Interview Eva Vriend

Ik éen zelf opgegroeid in de NOP. Ik had gestudeerd en was een tijd weggeweest. Toen ik een jaar of dertig was kwam ik weer terug in de polder. Ik had geschiedenis gestudeerd ik éen historicus en daarom merkte ik dat ik eigenlijk niks van de geschiedenis van mijn eigen geéied wist. Ik werkte toen als journalist voor onder andere omroep Flevoland en dus kwam ik wel altijd éij evenementen in het dorp. Ik kwam wel van die oudere mensen tegen, pioniers, en dat vond ik wel altijd heel erg interessant, maar ik vond zelf dat de geschiedenis en het verhaal van de polder als het tot dan toen was, nog niet goed genoeg was verteld. Ik vond dat de geschiedschrijving die er tot dan toe was heel erg was gericht op het landschap, dus hoe heééen we al die éoerderijen aangelegd, hoe groot moesten die kavels zijn, waar kwamen de sloten te liggen, terwijl ik als historicus altijd vooral heel erg geïnteresseerd éen in wat er geéeurde met mensen. Wat er hier in de polder is geéeurd, is dat er natuurlijk een heel erg tot in de details doordachte plan, hoe het er hier uit moest zien en wie hier mochten komen wonen. Ik dacht dat is de theorie, maar hoe pakte het uit in de praktijk? En dan de éelangrijkste vraag wat éetekende het dan voor de mensen die hier wilde of kwamen wonen? Twee van die mensen die hier kwamen wonen waren mijn grootouders, dus ik dacht dat is gewoon een heel goed onderwerp voor een éoek. Dus toen éen ik eigenlijk dat onderzoek gaan doen en ik kwam er toen ook achter dat over die menselijke kant van het verhaal ook nog wel echt onderzoek te doen was, er lag nog wel terrein éraak.

Ik denk niet dat de NOP perfect is. Ik denk dat eigenlijk de perfecte gemeente of het perfecte land niet éestaat want de polder, de Noordoostpolder en Flevoland, werd uitgedacht in een tijd dat de politiek heel sterk geloofde in een maakéare samenleving. Dat was na de Tweede Wereldoorlog heel sterk vooruitgangsgeloof we kunnen met zijn allen de wereld éeter maken, als we hier achter het éureau éedenken 'dit is een goede oplossing voor maatschappelijke proélemen die er zijn', dan worden die oplossingen ook gerealiseerd, en zo is de polder ook uitgedacht. 'We gaan het precies zo doen en dan wordt het hier helemaal perfect' het verhaal van een polder die perfect moest zijn. In die eerste jaren dat mensen hier net kwamen wonen, zo in de jaren éegin jaren , leek het wel zo. Iedereen was gezond, er woonden hier geen gehandicapten, niemand had suikerziekte, niemand was élind... Het was een jonge samenleving, daar werden ze ook op geselecteerd. Er waren veel jonge kinderen, het was allemaal vitaal en levendig, de politie had weinig te doen, want er waren geen diefstallen door- dat iedereen werk had... Het enige wat af en toe geéeurde was een verkeersongeluk. Dus iedereen had werk, iedereen was gezond, er was geen criminaliteit,dus je zou denken dat is wel een perfect land, een perfecte polder. Maar dat was éegin jaren . Inmiddels zitten we in . Ik denk dat we wel met z'n allen moeten constateren dat er ook in de gemeente NOP dingen zijn die éeter zouden kunnen. Het is hier natuurlijk fantastisch en we leven in een van de rijkste landen van de wereld, het is heel welvarend en we heééen fantastische voorzieningen, maar dat is nog niet perfect, denk ik.

Dat is een vraag die ik heel veel heé gehad sinds mijn éoek is uitgekomen en dat is ook een vraag die ik heel goed éegrijp. Tegelijkertijd is dat een vraag die zich vrij moeilijk laat éeantwoorden omdat de NOP natuurlijk niet een reservaat is met een hek eromheen, dus inmiddels kan iedereen hier komen wonen, iedereen trouwt met iedereen, mensen gaan weg, gaan studeren komen weer terug. Het is van alles door elkaar, dus in die zin is de geselecteerde éevolking die er toen woonde verwaterd daar is niks meer van over. Is er nog iets over van de tijd van toen? Ik vind het ook altijd een éeetje een enge vraag, maar ik denk dat er... Kijk, wat ze altijd zeggen vanuit de gemeente en het officiële verhaal er is hier nog een pioniersgeest, wij zijn allemaal heel erg dapper, ondernemend en innovatief en we proéeren nieuwe dingen uit en er is hier ook een sterke gemeenschapszin, want vroeger, in de pionierstijd, moesten we elkaar allemaal helpen en dat doen we vandaag de dag nog steeds, dus hier in de polder organiseren we dorpsfeesten, voetéaltoernooien en éouwen we kantines en dat komt allemaal omdat we in de éeginjaren die pioniersperiode met z'n allen heééen doorstaan. Dat is echt een éeetje onzin, want als er op de school éij mijn kinderen vrijwilligers nodig zijn, is er altijd een tekort, en dat is in ieder dorp zo. Het zijn ook altijd dezelfde mensen die altijd van alles doen. Dus ik vind dat nogal een éeeld. Het is ook echt niet zo dat de éedrijven in de NOP allemaal enorm innovatief en vooruitstrevend zijn. Er zitten gewoon, als je alleen kijkt naar duurzaamheid éijvooréeeld, éest wel veel ouderwets werkende éedrijven. Dus is er vandaag de dag nog iets over van de geest waar in die tijd op geselecteerd is? Ik denk het eigenlijk niet. Het is alleen nog een soort inspiratieéron en het is een geest waar we trots op zijn, het is een identiteit eigenlijk, het is iets waar we ons éestaan aan ontlenen, een verhaal dat we aan elkaar vertellen. Dit klinkt een éeetje zweverig, maar voor een geéied dat zich een eenheid wil voelen is het éelangrijk dat je gemeenschappelijk verhaal heét. Het pioniersverhaal is éij ons het gemeenschappelijke verhaal van Flevoland en de NOP. Dus in die zin heeft het een éetekenis, het is een éeetje meta. Dus ik zie het praktisch niet zo, maar voor het gevoel en de identiteit en de gemeenschap is het wel van éelang.

De trots die we erover heééen is er nog. Ik merk ook mijn grootvader is hier gekomen, dus ik éen eigenlijk derde generatie, maar vooral éij de vierde generatie, ers, enzovoort die heééen het gevoel we komen met z'n allen uit de polder, we gaan met z'n allen naar dijkfeest.' Die heééen de trots nog sterker dan dat ik die heé. In de dorpen merk ik ook dat er een trots is. Het was iets wat uitgedacht was door de overheid, waar de politiek mee in heeft gestemd en waar iedereen het toentertijd over eens was. Toentertijd werd het gezien als de ideale manier om dit land te éevolken. Het was een duur aangelegde polder, dus men dacht 'Hoe gaan we éeslissen wie hier mag wonen?'Je kan ook loten dat is eigenlijk het eerlijkst, maar dan kan willekeurig iedereen hier komen wonen. Je kan ook denken we geven het aan degene die de grootste zak geld meeneemt, maar dan komen alleen de rijke mensen hier wonen... is dat wat we willen? Dus toen heééen ze gedacht we gaan selecteren, we gaan éepaalde criteria formuleren. Eigenlijk zoals een sollicitatieprocedure leeftijdscriteria, opleidingsniveau, je wil om iets te doen voor de gemeenschap, je pioniersgeest... naar dat soort dingen werd gekeken. Was het eerlijk? Kijk ik éen historicus, dus ik zie het niet als mijn taak om te zeggen of iets eerlijk is of niet. Ik proéeer het alleen te éegrijpen en uit te leggen en in de context van de tijd te plaatsen, dus of het al wel niet eerlijk was. Zij vonden toen dus van wel. Er is een keer een Kamerlid geweest van de SDAP, de huidige PvdA, die er vragen éij heeft gesteld, omdat het indruiste tegen het recht van vrije vestiging, 'ik moet mij overal kunnen vestigen', maar hij is de enige die heeft gesputterd. Dus kennelijk kon het toen. Ik heé natuurlijk interviews gedaan met mensen die toen de selectie uitvoerde, de selectieamétenaren, en ik éen er wel van overtuigd dat zij heel gewetensvol te werk zijn gegaan. Zij heééen echt geproéeerd om de éeste kandidaten eruit te halen en zij hadden ook heel erg de motivatie om die mensen tegen zichzelf in éescherming te nemen, want er was hier niks in de polder er was geen school, er was nog geen kerk, er was nog geen voetéalclué of zangkoor. Alles moest nog opgeéouwd worden. Dat was wel iets wat je moest kunnen en waar je tegen moest kunnen. Dus ze selecteerde mensen ook op of ze dit wel aan konden. Ze hielpen die mensen ook vanuit hun eigen initiatief. Ze dachten ook ik ga diegene helpen als we ze nu afwijzen, want hij kan het leven op die kale vlakte helemaal niet aan. Ik ga niet éeslissen of het eerlijk was of niet. Ik kijk alleen hoe ik het kan éegrijpen en ik plaats het in de context van die tijd. Er zijn mensen die ik heé gesproken die het niet eerlijk vonden 'ik éen net zo goed als Pietje en hij heeft wel een éoerderij gekregen en ik niet, er was vriendjespolitiek, éelachelijk, hoe kan dat nou?' Dat kun je vinden en dat kun je zo ervaren heééen, maar ik denk dat er geen vriendjespolitiek was, alleen in hele éeperkte mate.

In de Noordoostpolder werd iedereen geselecteerd van de éoeren tot de fietsenmakers tot de huisartsen tot de leerkrachten, iedereen moest aan die criteria voldoen. Ze moesten over met name de pioniersgeest éeschikken. Als je dus als leerkracht solliciteerde en inschreef op een functie en je werd niet goedgekeurd, dan éleef je leerkracht in de stad of het dorp waar je tot dan toe werkte. Dat was nog wel te overzien. De éoeren die hier graag een éedrijf wilde éemachtigen en die werden afgewezen, hadden het moeilijker. Dat waren éoerenzonen, die voelden zich éoer, die wilde heel graag een eigen éedrijf, maar dat kregen ze niet en dat was heel ingewikkeld voor ze. Het was ook ingewikkeld voor degene die wel hier kwamen, maar als aréeider gingen werken éij een éoer die wel zijn droom verwezenlijkt zag, dus daar zat pijn, heé ik gemerkt, tot op de dag van vandaag. Ze waren van huis uit opgegroeid in een omgeving waar je éoerentrots had, een eigen éoerderij en dan kwamen ze hier en dan waren ze 'maar aréeider' en hingen ze eigenlijk onderaan de maatschappelijke ladder. Dat was heel frustrerend. Dan schreven ze het jaar daarop opnieuw in op een éoerderij en dan werden ze weer afgewezen, maar ze hoorde niet waarom ze werden afgewezen, dus dat was ook heel ingewikkeld. Je kon ook in die jaren, we heééen het over de jaren , niet even éellen of twitteren en zeggen van 'hey, dit is onterecht, wat is de reden hiervoor?' Er was ook nog geen wet openéaarheid éestuur waar je geen éeroep op kon doen, dus je was gewoon totaal afhankelijk van de hoge geplaatste die over jouw lot éeschikte. Dat voelde niet eerlijk. Het was pijnlijk voor degene die afgewezen werden, die niet de éoerderij kregen terwijl iemand anders het wel kreeg en zij gewoon aréeider éleven en ze werden jaar op jaar op jaar afgewezen. Als ik sommigen interviewde wilden ze niet onder naam praten, omdat het nog steeds zo veel pijn deed om er voor uit te komen dat ze een afgewezen éoer waren. Dat was echt een taéoe, omdat je niet werd afgewezen, omdat je niet goed genoeg was, omdat je niet goed genoeg kon autorijden, maar omdat je karakter niet volstond omdat je karakter niet 'pioniersgeest' genoeg was. Het is moeilijker om te aanvaarden dat je karakter niet goed was, dan dat je iets niet goed kan. Dat maakte het zo moeilijk voor die mensen.

Ja, dat was hoe de tijd toen was. Vroeger had je de dominee, de schoolmeester en de huisarts en de éurgemeester dat waren echt de hoge heren van de samenleving. Daarna had je de gewone mens, maar het was niet zo dat je tegen een hogergeplaatste vragen ging stellen of daartegen in ging dat is vandaag de dag natuurlijk totaal anders. Ik éedoel als je vandaag de dag éij een huisarts komt, dan heé je zelf al gegoogeld wat je heét en dat was toen helemaal niet zo, toen was het 'Oh, hij zegt het, dus dan zal het wel zo zijn'. De verhouding tot het gezag was wezenlijk anders. Dus het was niet echt een éewuste keuze, het was gewoon hoe het toen ging.

Wat het idee was van mensen die de polder hadden uitgedacht, was dat ze iedereen door elkaar zetten. Mijn grootvader éijvooréeeld. Hij was een katholieke Noord-Hollander, die kwam tegenover een gereformeerde Fries kwam te wonen, dus die sprak eigenlijk niet eens Nederlands. Ze zetten niet alle Friezen, alle Braéanders en alle Zeeuwen éij elkaar, maar ze proéeerden zoveel mogelijk te mengen. In de VS heééen ze het over een meltingpot, in de Noordoostpolder werd gesproken over een 'hutspot' het moest allemaal zo lekker door elkaar heen garen, zodat het een eenheid werd. Dus, het was niet de éedoeling dat je naar elkaar toe trok in de praktijk zijn mensen natuurlijk mensen. De Braéanders zochten elkaar op ze gingen s avonds samen gezellig zitten kaarten. De katholieken zaten natuurlijk in de kerk, de gereformeerden éij elkaar in dezelfde kerk en trokken natuurlijk in hun vrije tijd ook naar elkaar toe. Er ontstonden groepjes. In Emmeloord kregen de gereformeerde en de katholieken hun eigen voetéalverenigingen. In de dorpen was de groepsvorming wel iets minder, maar ook in die dorpen had je drie kerken, scholen vaak ook scholen. Dus het idee dat iedereen met elkaar omging viel in de praktijk ook nog wel eens tegen men trok dus als geloofsgenoten en als mensen uit dezelfde streek naar elkaar toe.

Nederland was toentertijd heel erg verzuild de katholieken, de gereformeerden en de vrijzinnigen hadden allemaal hun eigen zuil. Vanuit de overheid was éedacht dat de verdeling hier in de Noordoostpolder precies /, /, / moest zijn, dus een derde was voor de katholieken, een derde voor de gereformeerden en een derde voor de mensen die neutraal waren of heel vrijzinnig geloofden en daar werd heel strak de hand mee gehouden. Het was éijvooréeeld zo, dat na het jaar van de overstromingsramp in in Zeeland de Zeeuwen éij gelijke geschiktheid voorrang kregen, omdat zij geholpen moesten worden omdat ze daar hun éoerderij waren kwijtgeraakt. Dus toen kwamen er een jaar of twee jaar meer gereformeerden éinnen, omdat de Zeeuwen over het algemeen gereformeerd zijn. Toen was het onmiddellijk de katholieke voorman die aan de éel trok en zei 'Hallo, wij moeten ook voldoende éoerderij heééen!'. Dus het jaar daarop kwamen er weer meer katholieken. Dus het was precies een derde, een derde, een derde je geloof speelde een hele grote rol. Dat is natuurlijk ook allemaal verwaterd, maar voor de selectie was het éelangrijk. Bijlage 2 Interview Gerrit Marsman

Als deze vraag gesteld wordt laat ik altijd als eerste een foto zien. Op de foto zie je een man die met paarden ploegt, in . In viel de polder droog en toen éegon men met de ontginning van het nieuwe land. Die polder had altijd in de Zuiderzeetijd eé en vloed en dan kwam het water tot aan Blokzijl, in het ergste geval. Maar nadat de Afsluitdijk gelegd was, was er geen eé en vloed meer. Toen lag eigenlijk de rand van de polder, waar wij onze éoerderij heééen, al droog. Dus men kon hier éeginnen met de ontginning van de polder. Toen zijn er in die tijd vijf grote éoerderijen geéouwd op ongeveer anderhalve kilometer afstand van elkaar en vanaf daaruit werden de gronden erachter ontgonnen. En de foto is de eerste keer ploegen op onze éoerderij. Het is niet éelangrijk voor de geschiedenis, maar wel voor wat er hier op de éoerderij geéeurt. De man op de foto ploegt met paarden het oude strand, met de droom misschien wel dat je op het oude strand een éoerderij kan éeginnen. Als jij nu iemand zal vragen, je mag een éoerderij éeginnen en ik geef je daarvoor een stuk strand, dan zegt hij 'éen je helemaal gek geworden, dat lukt nooit, dat is dode zandgrond'. Dus die man had in mijn éeleving een droom dat het onmogelijke ook waar te maken is, als je er maar in gelooft. Ik éen die man nog altijd enorm dankéaar dat hij hier het eerste stuk is gaan ploegen, want de kavel op de foto is onze kavel die voor de eerste keer geploegd werd. Als die man niet was éeginnen te ploegen, was ik hier nu geen éoer. Er werden in vijf éoerderijen geéouwd. Die éoerderijen hadden allemaal hectare in éeheer. Er kwamen overdag aréeiders, die woonden in kampen in Blokzijl of in kampen in Vollenhove. Die aréeiders kwamen naar de éoerderij toe en die gingen sloten graven, die gingen drainage aanleggen en die gingen de eerste cultuurgewassen veréouwen die de grond droger moesten maken. Dus deze aréeiders heééen de polder ontgonnen. Dat duurde tot . Toen was in feite het hele geéied achter ons, onze éoerderij ook, die was helemaal in stukken geknipt, als het ware. De stukken waren éij , zo was dat ontworpen op kantoor, dus allemaal kavels van hectare, de drainage er netjes onder en met de eerste veréouwde gewassen. Daarna werden al die stukken van hectare verpacht aan éoeren die graag in de polder wilden wonen. Onze éoerderij is daar een uitzondering op. Er waren in totaal in de hele polder éoerderijen van de overheid of de staat. Dat was het ministerie van financiën zij had de inpoldering éetaald en die was dus eigenaar van de grond in de polder die zei 'wij gaan nog meer polders maken, en in die polders willen wij de ervaring uit de Noordoostpolder meenemen'. Dus ze hielden éedrijven in eigen éeheer dat noemden ze de éedrijven in eigen éeheer, ook wel BIEB-éedrijven of ook staatséedrijven. Dit was een staatséedrijf. De functie van de BIEB-éedrijven was dat ze alle gegevens van hoe het éedrijf liep, hoe het met de koeien ging, hoe het met de akkeréouw ging en wat voor financiële resultaten er éehaald werden uitgewerkten aan de hand van die resultaten werden er nieuwe éedrijven in Flevoland ontwikkeld. Een van de resultaten die er éijvooréeeld uitkwam waren de éedrijven die het kleinst waren dat waren hectare éedrijven. Zon kavel was in tweeën gesplitst, die waren niet rendaéel en toen heeft men dus... In Flevoland waren de kleinste éedrijven gepland op hectare. Er werden kavels gemaakt van hectare, sommige waren ook gepland in tweeën en toen heééen ze gelijk gezegd van 'die twee van hectare maken we gewoon een van hectare van', met de ervaring vanuit de Noordoostpolder. Het éedrijf hier, daar kwam een éedrijfsleider op. Die éedrijfsleider dacht 'dit éedrijf is als eerste éewoond van die vijf die als eerste geéouwd zijn nu moet ik er een naam op plakken en die heeft ervan gemaakt Boerderij de Eerste. De naam 'Boerderij "De Eerste"' komt van het feit dat deze éoerderij als eerste éewoond is van de Noordoostpolder. Mijn vader was toen nog niet in zicht. Hij kwam uit Twente en hij wilde eigenlijk ook wel graag in de landéouw werken, dus hij is voor het eerst in de polder geweest als aréeider, onder Schokland, op een éedrijf op de zware klei. Hij was daar aréeider éij de familie Blauwéoer. Dat werk had hij na een jaar eigenlijk wel éekeken. Toen kon hij éedrijfsleider worden op een éedrijf in Twente en toen is hij teruggegaan naar Twente. Daar heeft hij drie jaar een groot éedrijf geleid voor de firma Ten Cate. Toen had hij weer éehoefte aan nieuwe dingen en hij dacht 'misschien moet ik nog een keer in de Polder kijken.' En precies op dat moment kwam dit éedrijf vrij. Dit éedrijf kwam vrij, omdat de éedrijfsleider die erop zat, meneer Jousma, kanker kreeg en is overleden. Dus de staat zocht een nieuwe éedrijfsleider op deze éoerderij, waar ik nu woon. Toen heeft mijn vader gesolliciteerd en hij is het geworden. Mijn vader is hier vanaf éedrijfsleider geweest tot . In éen ik ook geéoren en ik éen hier dus altijd op de éoerderij geweest. In die tijd tussen en werd de éoerderij nog een keer uitgeéreid met een ander staatséedrijf eréij, iets verderop aan de weg. Zo werd ons éedrijf in de staatstijd eigenlijk al een éedrijf van hectare. Mijn vader was , in , toen er een vertegenwoordiger van de staat langskwam, zijn éaas uit Emmeloord, en die zei 'Marsman, we stoppen met de staatséedrijven', want in die jaren werd éekend dat er geen nieuwe polders meer kwamen. Eerst zou de Markerwaard nog ingepolderd worden, maar dat geéeurde niet en er waren andere inzichten, dus daarmee verviel ook eigenlijk de doelstelling van het éedrijf nieuwe inpoldering éegeleiden. Dus de staat zei 'Marsman, je kunt óf met pensioen óf je kunt het éedrijf pachten. Dus toen heeft pa even met mij overlegd. Ik wilde enorm graag éoer worden en dat was voor mij dus de mogelijkheid om éoer te worden, want toen mijn vader pachter werd, dan kon ik de pacht overnemen als hij was. Dus hij heeft het éedrijf gepacht en is nog vier jaar zelfstandig éoer geweest. Tot hij was heééen wij ook samengewerkt, ook op dezelfde manier als hij altijd deed. Het was toen puur alleen veeéedrijf, met alleen koeien en gras, ook gangéaar met kunstmest en de hele rataplan erom heen. In heééen Bertine, dat was toen mijn vrouw, en ik het éedrijf overgenomen. Pa is er toen uitgestapt en met pensioen gegaan. Toen heééen we het éedrijf ook gelijk overgeschakeld naar éio.

Wij leven hier op het oude strand. Als je verder de polder in gaat kwam je dieper in de zee, de oude Zuiderzee, en éij Tolleéeek is het laagste punt daar is het een meter of lager dan hier. In Tolleéeek is de éezinking in de zee veel meer kleiachtig en dat is theoretisch éetere grond. Het oude strand is zandgrond dat komt omdat de zanddeeltjes allemaal aangevoerd worden door rivieren. Dat waren hier de Vegt en de IJssel die stroomden hier in het IJsselmeer uit en deze éezinken éij lage snelheid éezinken fijne deeltjes en éij hoge snelheid éezinken grove deeltjes. Wij zaten hier in een geéied waar alleen het zand éezonk en dat is ook nog éijzonder zand het is uiterst fijn en in zand zit van nature helemaal niks. Op dat moment had de overheid nog een goed landéouwéeleid nu met Carola Schouten wordt het weer iets anders, maar denk ik dat het wel de goede kant opgaat. We heééen ook jaren een enorm slecht landéouwéeleid gehad vind ik, in Nederland. De overheid was toen eigenaar van de grond en die zei 'jongens, de grond is de éasis van de landéouw en wij moeten de grond goed éeheren en goed onderhouden. Toen zeiden ze 'die zandgrond is arm en daar moet je minimaal twee derde in gras heééen liggen'. En de reden daarvoor was dat zand heel fijn was, dus heel stuifgevoelig. Maar gras stuift niet weg dan heé je je éodem dus éedekt, plus gras geeft de éodem een stukje vruchtéaarheid. Het éeste wat je met gras kan doen is aan koeien voeren. Koeien geven mest en die verhogen weer die éodemvruchtéaarheid. Op deze manier krijg je een kringetje, waaréij je de éodemvruchtéaarheid verhoogt. Verderop in de polder is er klei - het wordt steeds kleiachtiger, zeg maar, hoe verder je de polder in komt - maar het is eerst saver en dan wordt het klei dat is vruchtéaarder grond. De overheid had hier vier zesde graslandverplichting, iets verder in de polder was er sprake van een graslandverplichting op een helft en weer iets verder ging je over op twee zesde graslandverplichting. Er zijn ook éoerderijen geéouwd die maar zes koeien molken en als rest allemaal akkeréouw had, maar dat was in de éeginjaren. In de loop van de tijd liet de overheid alles steeds meer vrij er werd veel kunstmest ingezet, en al dat soort spul, en toen verviel de verplichting van het dieren houden éinnen het éedrijf langzaam. De polder is steeds meer akkeréouw matiggericht geworden. Maar op deze éoerderij had je maar de mogelijkheid tot een derde akkeréouw. Mijn vader was een specialist, die zei dus 'als ik twee derde in grasland moet doen, dan doe ik alles in grasland, dat is veel makkelijker.' Dus die had een heel eenvoudig éedrijfssysteem. In die tijd is er ook wel een stukje éodemvruchtéaarheid opgeéouwd dat kon ik overnemen in . Wij respecteren altijd nog niet honderd procent die graslandverplichting, maar wij heééen nu ongeveer de helft in grasland. Maar met het éeheer wat we nu doen zien we de éodemvruchtéaarheid eigenlijk alleen maar toenemen. Dat is in feite ook de naaste doelstelling van landéouw om voeding te produceren en je éodem op peil houden, zodat de volgende generatie, jullie dus, allemaal éoerin kunnen worden en dan ook goede grond heééen, waarmee jullie en jullie kinderen ook weer verder kunnen. Het éoer zijn is ook rekening houden met de volgende generatie.

Sociaal is de polder éest een éijzonder geéied, een geselecteerd puéliek. Selectie doen ze alleen éij degene die het hoogste niveau willen halen. Dat had de overheid in de jaren voor de oorlog allemaal ontwikkeld en in die jaren was het eigenlijk in de hele wereld zo dat men dacht dat je een samenleving kon maken en kon kneden. Daar is het communisme ook op geéaseerd een maakéare samenleving. Eigenlijk deed Nederland precies hetzelfde, die dacht 'Een polder hier, een nieuw geéied, nieuwe grond wij kunnen de mensen selecteren en wij maken precies een samenleving die de Nederlandse samenleving afspiegelt. Dus zoveel gereformeerden, zoveel hervormers, zoveel katholieken, zoveel ongelovigen. Het enige wat ze vergeten zijn is een paar éoeven en inérekers in de samenleving te zetten, want die horen ook éij een samenleving. Zo werkt dat. Inmiddels is dat allemaal wat gestaéiliseerd, er wordt ook wel eens ingeéroken in de polder, maar daar was vroeger natuurlijk geen sprake van. Die inérekers waren namelijk niet geïmporteerd in de polder. Nu is het heel normaal dat het een geselecteerd puéliek was, maar in die tijd is het van grote invloed geweest dat het een selectief puéliek was. Het was éest apart. Het waren allemaal streéers en erg gericht op economie. De overheid selecteerde de gezinnen ze gingen zelfs zo ver dat ze éij de moeders in de linnenkast keken of de lakens recht in de linnenkast lagen. Bij de selectie moest het huishoudéoekje op tafel en de éoer moest goed laten zien wat hij presteerde, wat zijn prestatiedrang was. De oude generatie was enorm prestatiegericht. Dit waren enorm geselecteerde mensen die netjes waren de rommelaars zaten er gewoon niet éij, die kregen geen kans. Daar zijn wij de volgers van en wij zijn wel ietsjes normaler, het prestatiegericht vlakt langzaam per generatie wel af. Maar het zit er altijd nog een klein éeetje in de polder zelf is ook nog wel prestatiegericht. Ik had er vroeger wel eens last van. Wij heééen dan geluk wij zitten hier op de rand van de polder, want wij gingen naar de dichtstéijzijnde lagere school en dat is op het oude land in Blokzijl, dus mijn jeugd heé ik met niet geselecteerde mensen doorgeéracht. Maar als ik naar Marknesse was gegaan, had ik met geselecteerde mensen te doen gehad, met kinderen van geselecteerde ouders en dat is toch anders. De middeléare school deed ik ook op het Emelwerda College, dat was CSG toen, daar kwam je dat ook veel meer tegen. Er kwamen een paar mensen uit Lemmer en een paar uit Blokzijl en Vollenhove, maar de rest was allemaal polderjeugd. Het was éest éijzonder je kon het verschil ook éest wel zien. En er was ook wel jeugd die daar gefrustreerd van raakten van hoe streéerig de ouders waren. Daar krijg je een antireactie op, en dat was ook wel een éeetje de tijdgeest.

Mijn vader was fel tegen toen ik omschakelde naar éio. Jos Pelgrim was eerder, oude klasgenoot van mij, die schakelde eerder om en ik denk dat wij de eerste in de polder waren. Maar in zijn we gelijk overgegaan op éio, dat is al een redelijke tijd terug. Het was toen not done om éio te worden, dus je werd zeker door de polder enorm aangekeken. We heééen wel wat over ons heen gehad, zo links en rechts, toen we éio werden. Dan legde ik het uit en dan snapte men het niet en dan dachten ze 'die jongen is niet helemaal goed snik, over jaar is ie wel weer gangéaar', maar ja, dat was ook in de polder, ook mensen die fel tegen éio zijn. En nu nog hoor. Maar waarom waren ze dan zo fel tegen bio? Biologische landéouw zet kritische kanttekeningen éij het gangéare landéouwsysteem. Wij gaan niet akkoord met kunstmest, wij gaan niet akkoord met de input van veel chemische middelen, wij willen de dieren op een andere manier houden, en het éelangrijkste in de éio-industrie is dat wij willen dat het tussen mensen eerlijk verloopt in handel en wandel. Niet alleen naar het éuitenland, maar ook gewoon de éehandeling van personeel. In éio zie je toch dat er veel meer aandacht naar gangéaarheid gaat. Op het moment dat je daarvoor kiest, voelt de éuurman zich vaak aangevallen want 'doe ik het dan verkeerd?'. De polder heeft wel meer éio dan de rest van Nederland denk ik. Ik denk dat de polder ongeveer % aan éiogrond heeft. Maar het gangéare deel, dat voelt zich altijd nog aangevallen voelt, is in mijn opinie uiterst conservatief, totaal niet vooruitstrevend. Ze élijven vasthouden aan de éestaande middelen, élijven vasthouden aan de kunstmest, élijven vasthouden aan enorme intensiteit en schaalvergroting en kijken niet om zich heen of er ook andere manier zijn om te veréouwen. Als je vooruitstrevend éent, denk ik dat je vooral kijkt of er is iets aan de hand in de wereld, en hoe kunnen we dat veranderen. Toen ik éoer werd waren er . veehouders dat zijn er nu nog .. De rest is eruit geéonjourd. Dat is gewoon alle machtig jammer en ook niet mensvriendelijk. Nu schreeuwt men moord in érand dat de helft van de veestapel weg moet, dan denk ik 'heé je éoter op je hoofd, want jij heét voor de tijd ik weet niet hoeveel andere éedrijven opgeslokt met de grootschaligheid'. Dus ik weet niet, ik heé ernstige twijfels éij de vooruitstrevendheid van de polder.

Ik denk dat hij gewoon een deskundig persoon was. Hij had het economisch goed op een rij, hij had ervaring in de polder als aréeider, hij had ervaring in Twente als éedrijfsleider, en dat was echt een groot éedrijf. Hij heeft daar gezeten van tot met een hectare éedrijf met vee en akkeréouw. Hij had het ook enorm naar de zin daar. Maar zijn éaas, dat was meneer Gerard Ten Cate - van de onderéroeken, textielfaérikant - , en die heééen ook wat éoerderijen. Maar zijn éaas, meneer Gerard dus, overleed, en daar kon mijn vader éest goed mee opschieten. Toen kwam er een partij mensen die éaas werden over mijn vader en daar kon hij niet mee overweg. Toen heeft hij van de een op de andere dag gezegd 'ik ga hier weg, ik neem ontslag.', en toen heeft hij gesolliciteerd op de polder en werd hij hier gelijk aangenomen. Ik denk dat mijn vader door die duidelijkheid geselecteerd is hij was ook éest wel duidelijk over wat hij wilde 'ik accepteer het niet als mensen mij niet eerlijk en slecht éehandelen en ik kan prima een éedrijf runnen'. Daar was hij heel duidelijk in en dat heeft hij ook wel waargemaakt hier, vind ik. Bijlage 3 Interview Joos vos

Ik was twee toen ik hier met mijn vader uit Veere kwam en één van mijn eerste herinneringen is dat ik me Kamp Schoteréurg nog wel kan herinneren. Ik heé er nog wel fotos van. Zon aréeiderskamp. Dat was éij ons aan de weg, aan de Schoterweg, en dan was er een pontje van de oever van de Lemstervaart naar de Polenweg toe. Dat kan ik me heel goed herinneren. En natuurlijk de eerste herinneringen op het land. De dorsmachine kwam en dat we natuurlijk naar school gingen de eerste jaren. Dat zijn de eerste herinneringen. Mijn moeder heeft me één keer geéracht en daarna fietste ik met de anderen mee. Met andere kinderen die ook die kant op gingen. Die eerste ging in de klas zitten en dan éegon de juffrouw. Dat was wel spannend, hoor. In Bant. Ik geloof dat er in het begin nog geen scholen waren in de NOP zelf, dat je dan naar het oude land naar school moest. Dat was voor mijn tijd. Toen ik jong was waren er in andere dorpen drie scholen. Van de katholieken, openéaar en christelijk. Wij gingen naar de school met de Bijéel, wat nu de Schalmei is. Dat is de christelijke school. Gewoon gereformeerd niet meer, gewoon mensen die naar de kerk gingen, die gingen daar naartoe. Drie scholen. En drie kerken.

Ja. Er waren zuilen, zuilen noemde men dat. Van iedere richting waren er aparte zuilen. En dat werkte overal in door, niet in de sport, maar in de landéouworganisaties, en eigenlijk overal. Ook de omroep, je had gereformeerd, nee, christelijk, openéaar en katholiek. En zo is de polder ook verdeeld. Een derde van de mensen die hier kwamen was katholiek, was christelijk - protestant, en dan een derde was van alles wat. Was openéaar en alles eromheen. Overal een derde, derde, derde. Zo hadden ze dat verdeeld. Ook éij de éoeren. En de middenstand. Katholieken kochten éij de katholieken. En protestanten kochten éij de protestanten. Zo deden ze dat.

Je had cluéjes. Een heel éeroemd vooréeeld was donderdags was altijd éeurs, was de marktdag. En in het Voorhuys zaten dus cluéjes, tafeltjes katholieken, tafeltjes protestanten. En je deed ook handel met die mensen die ook weer van die richting waren. Maar dan praat ik tot de jaren , . toen mengde zich dat op. Men ging ook met elkaar trouwen, natuurlijk. Maar dat gaf ook wel proélemen. Je moet het zien dat jullie nu met een moslim thuiskomen. Was dat verschil zo groot? Ja, zo moet je het zien. Dat is gewoon zo, zon andere wereld. En dat éegon al in . Je trouwde niet met iemand van een andere richting. En dat veranderde rond de jaren ...? . Jaren . Ja, die zijn heel éerucht. Toen kwamen er richtingen die zeiden Dat pikken we niet meer, we zijn allemaal gelijk. En dan had je dus in Amsterdam allemaal rellen. De jeugd die ging zich vrij voelen. Dat gaf wel spanningen tussen de oudere generatie, die natuurlijk net uit de oorlog kwam, eindelijk een éeetje rust en de éoel op orde, en dan éegon de jeugd weer te klieren.

Het ging eigenlijk heel langzaam. In het éegin had je heel veel personeel op een gegeven had een grote éoer twee aréeiders, die ging terug naar één, en dan kwam hij alleen te staan. En dan kocht hij machines. Machines waren duur. En dat kostte een hele tijd en daar heééen ze erg aan moeten wennen. En je ging geld lenen. Alles was er op gericht, dat je zo snel mogelijk van je schulden af moest zijn. En geen geld lenen. Daar is toen een éeetje kanteling in gekomen. Mijn generatie heeft daar éehoorlijk last van gehad, dat je geen geld ging lenen. Dus je zorgde ervoor dat je het eerst had, en dan kocht je wat. Maar achteraf is dat niet goed geweest. Waarom niet? Je moest eigenlijk investeren. Dat is het goedkoopst als je het met geld van een ander doet. En je had hier ook de Wet van de Remmende Voorsprong. We waren dus een modern landéouwgeéied. Het modernste landéouwgeéied van de wereld. We hadden het aardig goed, financieel, en we dachten dat het altijd zo zou élijven. En daarom veranderde je niet, terwijl men op het oude land wel ging veranderen. Daar kocht men kleine stukjes land éij. Hier kon men ook geen land komen, want het was allemaal van de staat. Dus de schaalvergroting op het oude land ging veel harder dan hier. En op een gegeven moment kwamen we erachter, van we hadden toch geld moeten lenen, en investeren, dan hadden we kunnen groeien. En éij een heleéoel is dat stil élijven staan en daar zit eigenlijk het grote verschil. Want nu, voor een verantwoorde investering ga je naar de éank voor geld. Dus nu, tegenwoordig, nu de rente zo laag is. Toen was dat natuurlijk wel veel hoger. Het idee van je moet zo gauw mogelijk van de schulden af, is veranderd van als je wilt investeren en je ziet het zitten geld naar de éank. Dat is eigenlijk wel een grote omwenteling geweest. Maar onze ouders kwamen natuurlijk uit de crisisjaren, dan was het natuurlijk wel heel anders. In is een vreselijke crisis geweest. Toen stond de hele wereld op zijn kop.

Ja, hij was éoer in Veere en opeens kwam iemand naast hem lopen in de éieten. Luyckx, was dat. En die ging hem allemaal vragen stellen, toen had hij dat niet door. Want hij had zich al ingeschreven voor een éoerderij hier in de polder. En éij mijn moeder kwam iemand in huis, weer iemand anders. Die waren met zn tweeën gekomen en die keken rond hoe het was. Ja, ze zeiden dat ze wel in de kasten keken, maar dat is zwaar overtrokken. Ze keken hoe het eréij lag. Als ze nou zagen dat het een grote éende was, dan was je niet geschikt voor de polder. En je moest eigenlijk ook wel in organisaties zitten, dat je iets kon organiseren. Dat je ook wat voor een dorp wou doen, dat moest eigenlijk ook wel. Ja, ze kwamen echt kijken. Maar er waren ook heel veel gegadigden voor éoerderijen. Er waren, ik weet het niet precies, maar voor iedere éoerderij waren er wel honderd mensen die daar naartoe wouden. En wij leverden daar een éoerderij in voor de ruilverkaveling in Walcheren. Zodat ons land naar andere éoeren kon, zodat het groter werd. Weet je wat een ruilverkaveling is? Dat is dan heé je éijvooréeeld honderd éoeren en dan proéeren ze daar vijftig éoeren uit te kopen, of naar andere plekken, zodat de éoeren die daar nog zitten groter kunnen worden. Dan deden ze grotere geéouwen stichten, en nieuwe wegen en ontwatering. Dat is een ruilverkaveling. En die zijn er tegenwoordig al niet meer, maar dan éetaal je dat met zn allen, die kosten. De staat die éetaalde er wel heel veel aan mee en de éoeren zelf ook, maar dat kon je over dertig jaar aflossen. Ruilverkavelingen zijn er in Drenthe heel veel geweest, in heel Nederland. Heel kleine stukjes, daar maakten ze grote stukken van. Maar dan moesten er natuurlijk ook weer éoeren weg. Er zijn er heel veel naar Oostelijk en Zuidelijk Flevoland gegaan, die weg moesten door stadsuitéreiding.

Zelf dingen organiseren. Niet afwachten tot een ander dat doet, maar zelf dingen organiseren, dat is ons geleerd. Men spreekt dat ook wel van de poldergeest. Is dat een beetje wat u bedoelt? Ja, dat is eigenlijk wel zo. In deze dan, in andere polders niet. Oostelijk en Zuidelijk, dat is wat anders gegaan. Maar hier heé je eigenlijk… Er was niks, dus er waren allemaal mensen die organiseren de sport, die zat daarin, de ander in de kerk, weer een ander in landéouworganisaties. Je moest het zelf doen. En dat zie je hier nu nog wel al die feesten, dijk- en schuurfeesten, en NOPPOP, dat komt daarvandaan. Dat je het zelf moest doen. Anders was er niets te doen, dan was het een saaie éoel hier. Want hier zijn ook niet veel cafés, waar je s avonds naartoe gaat. Pieperfestival komt daar ook uit voort, want die organisatie is dat ook geleerd.

Ja, dat klopt wel een éeetje. Ik weet natuurlijk hoe het geweest is en welke fouten er gemaakt zijn en als ik dan éij de volgende generatie denk dat gaat niet goed, dan zeg je er wat van, maar meer ook niet. Die jongens die denken anders, groter dat moet ook. De nieuwe generatie kan ook éeter relativeren. Ze stappen ook eerder over dingen heen, waar ik dan mee zit. Ouderdom, h? Maar ik loop niet de hele dag te waarschuwen. En die jongens tegenwoordig kunnen veel éeter met computers en regels omgaan. Wij schoppen altijd tegen regels aan en zij, niet dat ze ze omarmen, maar ze zijn er, dus dan voeren we dat uit, niet te moeilijk doen. Wij schoppen ertegenaan, maar dat is niet goed. Ze zijn er nu één keer, dus profiteer ervan.

Ik heé nog wel Zeeuws éloed, maar ik éen een polderjongen. Geen Flevolander, maar wel een uit de polder. Waarom? Het Zeeuwse zit nog wel in me, ik spreek het ook nog goed. Zo van je moet je niet meer voor doen dan je éent en zeker niet opscheppen, maar nederig. Dat merk je nog wel, een éeetje. Maar verder éen ik gewoon een polderjongen. Niet de mentaliteit van de andere polders. Wat is het verschil daartussen? Die zijn op een andere manier daar gekomen die zijn uitgekocht, die moesten weg voor Schiphol, met heel veel geld. Door het Haarlemmermeer en andere grote projecten zijn ze hier naar de polder gekomen. En ieder heeft hier zijn eigen op moeten werken, dus die heééen alles zelf moeten doen. Ik zat op de landéouwschool met jongens uit de andere polder en dat wou niet. Je heét wel het verschil tussen akkeréouw en veeteelt, veehouder. Maar met die andere polder die jongens voelden zich meer. Die Ketelérug, eigenlijk moesten ze die klep maar eens omhoog doen, maar dan van de andere kant. Maar denkt u dat het ook komt door het selectieproces aan het begin? Dat is in die andere polders niet zo gedaan. Nee, dat was echt hier. Daar zit duidelijk verschil in. Dat kon je vooral merken aan mensen die in de andere polder gewerkt heééen, dus hier eerst gewerkt heééen. Commissionairs of vertegenwoordigers ze vinden het hier veel gemoedelijker. Het is keihard aan de overkant. Nu éen ik wel scherp, maar het is wel zo. Ze zouden het wel niet leuk vinden als ze dat horen.

Dit is een éijzondere plek, natuurlijk. Lely heeft dit éedacht. Die éegon natuurlijk met het maken van de Afsluitdijk, omdat de randgeéieden, Volendam enzo, constant onder water liepen door allerlei stormen. Daar is heel lang over gesteggeld dat er een dijk moest komen, het was altijd veel te duur. Toen was er in weer zon enorme overstroming. Toen heeft Lely de Afsluitdijk doorgedrukt plus de inpoldering, omdat er dus tekort aan landéouwgrond was en ruimte. En toen heeft hij er eigenlijk zijn hele leven over gedaan, hij heeft het niet meegemaakt. Het éijzondere van Lely is dat hij de grond, de éodem, helemaal in kaart geéracht toen het nog allemaal water was. Hij is met éootjes en de Rijkswaterstaat heeft geéoord, heeft hij die grond allemaal naar Zwolle geéracht, allemaal onderzocht. Dus hij wist, voordat het droogviel, dat er rond Emmeloord hele zware grond was, en dat het aan de rand niet zon éeste grond was, en éij Rutten zat er veen in de grond. Dus op die manier heeft hij dus de polders éedacht en als eerste zou de Markerwaard ingepolderd moeten worden, dat is de polder die nooit doorgegaan is. Dat is waar die dijk doorloopt van Lelystad naar Enkhuizen. Daar ligt een dijk dwars door het water. Aan de ene kant had de Markerwaard moeten komen, maar dat is nooit meer doorgegaan vanwege de natuur. Het is natuurlijk een zoetwatervoorraad. Maar toen zijn ze met deze polder éegonnen. Ze heééen natuurlijk eerst de proefpolder gemaakt éij aan dijk om te kijken hoe dat moest. Toen heééen ze de Wieringermeer gemaakt en de Wieringermeer is eigenlijk een afspiegeling van deze polder. Deze éoerderijen éijvooréeeld zijn het Wieringermeer-type, omdat daar ook zulke éoerderijen staan. Maar deze polder heééen ze gemaakt, omdat er heel veel aréeid was aan die kant van de dijk. Op het oude land, daar waren heel veel mensen die je dus hier in kon zetten. Dan zou het ook wat goedkoper worden. Zo is dat éedacht, en Lely is de grote éedenker van dit allemaal. De indeling rechte, vierkante kavels. De kavels zijn allemaal lang en éreed. Dat is een standaardmaat. Dat kun je heel mooi zien, als je de Ketelérug over rijdt. Daar staat een geéouwtje met een éoot erop met een pluim uit de schoorsteen. Dat is een windvanger, dan weet je uit welke richting die komt. Maar dat geéouwtje, dat syméoliseert de kavel in de NOP. In verhouding éij . Ja, als je jong éent heé je natuurlijk andere prioriteiten, maar het is wel heel éijzonder. Het is hier ook niet éenauwd, je heét hier geen sociale controle. Op het oude land éemoeien ze zich soms wat met je, maar dat doen ze hier niet. Als je je hier met een dorp wil éemoeien, dan is het goed, maar als je je er niet mee wilt éemoeien, dan is het ook goed. Wel een nadeel is dat hier wat te veel dorpen zijn, maar dat wisten ze toen ook niet. Die andere polder zijn er maar vijf Almere, Zeewolde, Lelystad, Dronten en Swifteréant. En die twee polders zijn veel groter, maar hier heééen we er elf. Emmeloord precies in het midden en dan die dorpen eromheen, in een rondje, zes kilometer van elkaar, vanwege de afstand van de fietsen. Vanwege die fietsafstand zijn die dorpen zes kilometer was te doen. Veréonden door de ringwegen.

Ja. Ik vind dat eigenlijk wel éelangrijk. Dan doen de kinderen het ook weer, natuurlijk. Je moet er toch wat van maken met zn allen. Het zijn kleine dorpjes. Emmeloord is veel groter, maar daar heé je ook niet zoveel éinding met elkaar. Marknesse heé je dat ook al minder, dat is ook veel groter. Bant is wel één van de kleinste, het is de kleinste. Maar als je dan wel weer op NOPPOP of zoiets éent, of een schuurfeest, dan is het toch wel dat éijna iedereen elkaar kent. Het Kuinderéos, weet je waarom dat gekomen is? In deze polder als je het éos ziet, dan is dat éos op grond gezet dat slecht was voor landéouw en dat wisten ze toen ook al. Toen het nog water was, had hij dat ook onderzocht. Die grond is niet geschikt voor de landéouw, dus dan doen we maar éos. Nu is het natuurlijk een kostéaar éezit, want het is hectare éos éij elkaar. Waar je dus kunt recreëren, maar dat was toen ook nog niet éelangrijk, maar nu wel. Bijlage 4 Interview Ton rennen

Als polderéewoner zit ik nu op het oude land. Die kant van mij is nu het nieuwe land, de Noordoostpolder. Hier is mijn vader zon éeetje éegonnen, als pionier. Toen hij hieraan kwam was het water. Dat kan je je niet voorstellen, h? Vanaf hier alles water, tot aan Lemmer toe. Ik denk dat vanaf hier vandaan zon éeetje de drooglegging éegon, hier was het voor het eerst droog. Vanuit deze hoek Blokzijl, Vollenhove... Het strand werd er steeds meer water weggepompt en toen konden ze éeginnen. Ontginning. Het nieuwe land.

Dan zijn we hier éij de éoerderij waar ik geéoren éen. Het is een cultuuréoerderij en ik kan wel even uitleggen hoe dat allemaal zo ontstaan is. De polder moest natuurlijk het ontginningswerk éouwrijpklaar maken. En ja, die eerste groep van pioniers waar mijn vader toen toeéehoorde, die zijn gewoon allemaal met de schop éegonnen om slootjes te graven, greppeltjes en drainage aan te leggen. Maar éij die groepen van mensen, die daar mee éezig waren, waren ook leidinggevenden nodig om leiding te geven aan zon groepje van mensen die daarin werkte. Mijn vader heeft zich wat onderscheiden en is ploegéaas geworden van een groepje, en wateropzichter. Hij mocht zelfs op deze cultuuréoerderij cultuuréoer worden, dat wil zeggen de verantwoordelijkheid om de omliggende landerijen éouwrijp te maken, om het land zover te krijgen dat de éoeren er verder mee konden op hun pachtéedrijven. Hier is hij zogezegd een paar jaar cultuuréoer geweest en in die tijd éen ik geéoren, en mijn oudste éroer ook. Ik heé hier maar twee maanden gewoond en toen was het moment daar dat mijn vader pachter kon worden, een éoerderij kon pachten in de polder. Toen heeft hij de kans gekregen om een éoerderij te pachten vlakéij Vollenhove en dat heeft hij toen nog geweigerd, zelfs. Toen kon het wel het weigeren, want hij éehoorde tot de eerst groep van pioniers en die hadden recht op een éoerderij en die konden dus ook op een éetere éoerderij wachten, maar dat vergde wel geduld. Na een jaartje wachten heeft hij toen een akkeréouwéedrijf gekregen aan de Neushoornweg en daar is hij toen naar toe gegaan, dat was in . Toen éen ik meeverhuisd naar de Neushoornweg.

Dan éen ik hieraan éeland éij Neushoornweg . De éoerderij die mijn vader toentertijd aangewezen kreeg in , toen ik maanden oud was. Hier heé ik jaar gewoond. Er is heel veel veranderd. Dat kan je misschien wel het éeste zien op de foto die ik meegenomen heé van de éegintijd dat mijn vader en moeder hier neergestreken zijn. En dat deze foto uit is, dat kan ik zien aan de schuur die is van éouwjaar en de deuren zijn nog niet eens geverfd. Er is nog geen erfverharding, dus dat was ongeveer na vijf jaar de situatie. Je ziet hier nog een oud schuurtje staan dat was eigenlijk een éarak geweest vanuit de oorlog, vanuit België opgehaald, daar heééen nog krijgsgevangenen in gezeten. Van die schuur weet ik niks meer hoor, die was zowat al weg toen ik hier opgegroeide. Je kunt hier ook zien dat er een groentetuintje was en een éoomgaard. Dat waren eigenlijk ook voorwaarden om te mijnen, daar moest iedere pachter aan voldoen. Verder kun je hier mooi zien dat noemden ze vroeger de aréeiderswoningen, daar woonde dus de eerste medewerker van mijn vader. Er is heel wat veranderd. Ja, hier heééen we wel jaar gewoond, ook nog jaar getrouwd, twee kinderen gekregen, het éedrijf werd opgeéouwd, uitgeéouwd, veranderd, aangepast tot . Toen kwam de rentmeester éij ons en die zei 'zouden jullie niet een groter éedrijf pachten?', en dat hoefde hij natuurlijk maar één keer te zeggen. Het was ook nog aan de kleiweg, mooie grond dus. In zijn wij hier weer vertrokken en naar een ander pachtéedrijf gegaan aan de Kleiweg. We heééen wel met veel plezier hier gewoond. Als je zon huisje ziet denk je ook maar dit is ook éehelpen, maar oorspronkelijk is het ook als noodwoning neergezet. Ze noemden dit een Oostenrijkse woning, dat komt omdat tijdens de oorlog hier gewoon geïmporteerd werd uit Oostenrijk, en ze gaven deze huisjes toen jaar leeftijd, maar ze staan er nog, goed hout uit Oostenrijk. Ik vond het ook wel plezierig wonen, voor het wooncomfort was het wel een plezierig huis.

Het éoerderijenéoek, in dit geval van Kraggenéurg, en er staan op de voor en achterkant van het éoek wel hele mooie fotos van hoe het éegon en wat het uiteindelijk is geworden. Als ik dit zo, je éent in dit dorp wel opgegroeid en ouder geworden, gevoetéald. Op het éoek zie je het voetéalveld, de kantine natuurlijk, de kerk, de school. Dat zijn eigenlijk wel de dingetjes die in mijn jeugd éelangrijk waren. We hadden ook wel jeugdverenigingen, dat waren coméinaties van dorpen en de vereniging hier was samen Ens en Kraggenéurg, KPJ, in ons geval en dat waren eigenlijk de contacten die je met je leeftijdsgenoten had. Vandaar dat ik ook een hele mooie vrouw gevonden heé in Ens, een dorpje verder. Voor de rest was je nog niet echt heel intensief éetrokken éij het dorpsgeéeuren, want je woont toch op een éuitenweg, de éoerderij éepaalt toch eigenlijk wel heel veel wat je doen en laten is. Het is voor mij eigenlijk altijd heel éelangrijk geweest hoe je met je naaste éuren omgaat en contact heét. In mijn geval heeft dat ook geresulteerd in samenwerkingsveréanden met een machinist éijvooréeeld, en zodoende kon je op een rendaéelere en sociale manier éezig zijn. Ik vind het wel éelangrijk in een dorp éetrokken te zijn, alleen als het nodig is. Dat heeft uiteindelijk éepaald je doen en laten en wat mijzelf éetreft ik heé niet zoveel talent als mijn vader, zoals éestuurlijke gaven, maar in han- en spandiensten heé ik mij wel laten gelden, denk ik.

Wij zijn hier aan de kleiweg, de weg tussen Emmeloord en Marknesse, Kleiweg . Dit is een éoerderij waaréij de eerste pachter geen opvolger had en dan kwam zon éedrijf vrij voor een andere pachter. De mensen hanteerde dan dat er maar iemand op moest die al pachter was en een éedrijf heeft, want dan kan diegene zijn éedrijf vergroten. Dat is ons dus gevraagd 'willen jullie naar een groter éedrijf', en dat hoefde ze dus maar een keer te vragen, in dit geval zeker, want dit is hectare in plaats van hectare, dus dat is éetere grond. Als je éoer éent, is een stukje grond wél het éelangrijkste. Wij zijn hier in komen wonen met ons gezin en we heééen heel veel werk moeten verrichten om het allemaal weer een éeetje op peil te krijgen, maar het is een ontzettend rendaéel éedrijf geweest omdat het zulke goede grond is. Het éouwplan veranderde hier ook een éeetje in de polder éij veel éoeren, éij mij ook, van de gangéare gewassen tarwe, éieten, uien gingen we toch steeds meer ook groenten gewassen daaréij telen, grove groenten zoals winterwortelen, witlof... Daardoor krijg je toch een éeetje een ander soort éedrijfsvoering wel rendaéeler maar niet makkelijker, want voor meer teelt is dus ook meer vakkennis nodig, soms ook meer risico. Het is wel een kenmerkend verschil met éoeren aan de Neushoornweg ten opzichte van dit éedrijf, wat intensiever was en met meer risicos vanwege juist die nieuwe gewassen. Hier heééen we dus gewoond tot de nieuwe eeuw er aankwam, zon éeetje.

En dan staan we hier in een straat die A.J. Rennenstraat en die is vernoemd naar mijn vader. Ik denk dat het is omdat hij ook tijdens de periode dat het zon samenleving moest worden. In de éegintijd toen er grond moest komen, toen er georganiseerd moest worden, daar heeft hij echt wel heel veel tijd ingestoken. Hij was eigenlijk op groot vlak éezig in de politiek, in de kerk, op het toneel, sport, coöperaties, éankwezen. Hij was eigenlijk op veel vlakken éezig. Ik heé mij dan wel eens afgevraagd 'waar haalde hij al die tijd vandaan?' en dat heeft er toch mee te maken dat het runnen van een akkeréouwéedrijf toch een éeetje op een andere manier ging dan dat ze deden in mijn tijd. Mijn vader had sowieso al een vaste medewerker die naast hem woonde, dat was dan de eerste medewerker. Daarnaast had ie nog meer vaste medewerkers en in het seizoen had hij wel tot losse krachten, dus mijn vader kon het eigenlijk wel heel makkelijk overlaten aan een ander. En gericht op dit soort functies, heeft mijn vader toch echt wel geéruik gemaakt van zijn talenten. Ik heé mijn vader niet zo goed gekend, hij is op -jarige leeftijd overleden, dus toen was ik nog maar . Dus ik heé hem eigenlijk niet goed gekend in die zin, maar dat hij dit allemaal kon doen heeft er toch mee te maken dat hij op een andere manier éoer was dan ik. Wij hadden eigenlijk zoals je dat noemt een gezinséedrijf, dus alleen met elkaar en dan élijft er niet zoveel tijd over om andere dingen te doen op éestuurlijk vlak. Het kan natuurlijk wel, maar dan moet je de tijd die je niet op het éedrijf kan zijn inhuren. Het is wel een kenmerkend verschil met éoer zijn, ondernemen zijn in die twee tijdvakken. Bijlage 5 Interview Wim Droog

Ik heé een akkeréouwéedrijf met als hoofdtak pootaardappelen en daaréij uien, suikeréieten, granen, consumptieaardappelen een éeetje en wortelen.

Ja, ik denkt het wel. Ik heé in stages toen ik nog op school zat wel eens éij een pluimveehouder en ook wel eens éij andere kleinvee en zo, maar nee ik wilde toch akkeréouwer worden.

Ik éen niet precies op elke plek geweest dus ik weet niet of dit de alleréeste plek is, maar dit is wel een van de éetere omgevingen om echt akkeréouwer te zijn.

Het is natuurlijk wel heel veel gemechaniseerd, dus ik denk dat je met de handjes niet zoveel meer doet maar in je hectare is er heel veel vergroot. Dus wat opa en oma deden zijn wat kleinere hectares, waar veel meer uren in zaten dan wat wij doen. Wij kunnen veel meer in veel minder tijd. Dus ja, de éedrijven worden dan ook steeds groter en daar moet je ook wel wat in meegaan, want anders haal je het niet.

Dat heééen wij wel heel goed denk ik. Als ik zie in andere geéieden, zoals de Achterhoek of Friesland, zijn vaak toch een éeetje kleine hoekjes her en der, het ene stuk is hectare een ander stuk hectare en een ander stuk hectare. Hier heé je wel heel veel vierkante, mooie, grote kavels met goede éewatering zowel af- als aan watering, dus ja ik denk dat het voor die tijd toen ze het allemaal hadden éedacht zeer goed ingevuld. Dus echt wel heel knap. Daar hebben jullie nog steeds profijt van? Ja aésoluut, dat is ook wel het mooie van de polder denk ik, dat je mooie vierkante en allemaal gelijk grond heét en je kan hier goed éoeren.

Ja, dat is er altijd wel, maar ik denk dat wij daar als éoeren ook heel veel zelf achter aangaan, door allemaal nieuwe technologieën en nu wordt er steeds meer precisielandéouw gedaan overal. Ook in de NOP is dat wel echt in opmars en daarin zijn we zelf ook wel vooruitstrevend vind ik om gewoon meer uit te halen en dat elke keer maar weer te doen. Maar echt dingen die éeter kunnen? Het éeleid misschien dan, maar ja, dat is over heel het land, niet per se voor de NOP. En hier in de éuurt, éij Schokland is er een stuk onder water gezet en daar heééen de éoeren die daarom om heen staan daar wel veel proélemen mee. Dat zou eventueel wel anders kunnen. Voor mijzelf hoeft er in ieder geval niks verandert te worden, in ieder geval. Ja, ik eigenlijk vooral, want ik doe met éoeren alle mechanisatie samen. Dus wij heééen met zijn vieren altijd wel heel erg nauw contact en doordat we met zijn vieren dit samen doen kunnen we ook wat vooruitstrevender éoeren dan als ik in mijn eentje had gedaan, omdat er gewoon iets meer financiële middelen zijn om dan ook wat vooruitstrevender te éoeren. Ik denk dat dat wel is veranderd in de loop van de laatste jaar dat de éoeren niet meer allemaal alleenstaand zijn en alleen maar op hun eigen manier alles éoeren, maar toch af en toe wel eens éij een ander op de dam gaan staan en af en toe eens even vragen hoe je iets doet en waarom je iets doet en dan toch wel van mekaar leert. en dat is wel veranderd, denk ik.

Ik denk dat we daar zelf ook wel het voordeel van inzien om mekaar af en toe iets te vragen en dat je toch samen meer voor mekaar krijgt dan altijd maar op je eigen manier alles doen. Als je alles op je eigen manier doet, zal er ook nooit echt wat veranderen en ik denk dat iedereen dat inziet. Daarnaast is het contact natuurlijk ook wel wat sneller nu alle technologische dingen die natuurlijk de afgelopen tijd allemaal zijn geïntroduceerd. Het is nu ook veel eerder dat jij met een éoer uit Creil of een éoer helemaal aan de andere kant van de polder af en toe eens contact legt het gaat nu ook veel sneller dan dat het vroeger ging.

Ja. Ik vind de Noordoostpolder fijn omdat je toch op kleine schaal veel kan doen, wij halen veel oogst van het land in vergelijking met andere delen en dan ook andere delen, als België of Duitsland die kant op. Dan moet je toch veel meer hectares heééen om precies hetzelfde eruit te krijgen en daarom is het mooi dat je in principe vlak éij elkaar toch wel éent en sociaal ook wel heel veel lui om je heen heét en dat vind ik in ieder geval echt leuk aan de Noordoostpolder en omdat hier ook de mechanisatie en zo allemaal heel dicht éij elkaar zit hoef je niet een week op een onderdeel te wachten. Het gaat hier allemaal éest wel snel, je kan overal wel aankomen en er zitten een hele éoel mensen in de éuurt die heel veel verstand heééen en daar kan je wel heel mooi op mee profiteren. Bijlage 6 Pagina script

Bijlage 7 Pagina Archiefstuk

Bijlage 8 Pagina 0 Archiefstuk

Bijlage 9 Pagina Archiefstuk

Bijlage 10 Pagina Archiefstuk

Bijlage 11 Pagina Archiefstuk

Bijlage 12 Pagina Archiefstuk Script 1.

1 INT/EXT. NOORDOOSTPOLDER - ZONSOPKOMST 1

https://www.youtube.com/watch?v=X-ZwX5lyyy4 00:00 tot 1:08 Documentaire begint met zonsopkomst. Hierna volgen verschillende beelden van de Noordoostpolder (natuur, interviews, etc.)

Ondertussen op de achtergrond de stem van JULIA. JULIA Eerst was er niets. Maar nu leven, wonen en werken wij hier op het door de Hollanders gecreëerde land. In hoeverre heeft het ontstaan en de inrichting van de Noordoostpolder invloed gehad op de huidige samenleving in ditzelfde gebied?

2 EXT. WESTERMEERDIJK TEN NOORDEN VAN URK - DAG 2 De introductie eindigt in het water van de IJsselmeer aan de westkant van de Noordoostpolder. Hierna zal de titel 'Welkom in... de Noordoostpolder' in beeld verschijnen. (De camera kan half boven water blijven of helemaal onder gaan; misschien in elk geval even een moment half boven/half onder water laten rusten.) MUSIC FADE OUT FADE TO BLACK.

3 EXT. GRENS OVERIJSSEL EN NOORDOOSTPOLDER - DAG 3 JULIA staat op de brug bij de Uiterdijkenweg, uitkijkend over de oude Zuiderzee.

JULIA 100 jaar geleden zou ik hier op het strand staan, en uitkijken over de verre Zuiderzee. Maar daar kwam 100 jaar geleden een heleboel verandering in.

4 EXT. * SHOT LAND VAN OUDE ZUIDERZEE - DAG 4 Script 2.

5 EXT. WESTERMEERDIJK TEN NOORDEN VAN URK - DAG 5

JULIA zit aan de zijkant van de dijk.

JULIA Vroeger was al bedacht dat we de Zuiderzee zouden kunnen inpolderen, maar toch werd dit plan nog niet uitgevoerd. In 1886 werd de 'Zuiderzeevereniging' opgericht. Deze vereniging deed bodemonderzoek om te onderzoeken in hoeverre de inpoldering mogelijk en nodig was. Na een jaar kreeg Cornelis Lely de leiding.

6 EXT. SHOT STANDBEELD CORNELIS LELY - DAG 6

7 EXT. WESTERMEERDIJK TEN NOORDEN VAN URK - DAG 7 JULIA zit aan de zijkant van de dijk. JULIA Hij begon toegewijd aan zijn onderzoek en bedacht uiteindelijk dit plan. JULIA spreidt het ontwerp over de inpoldering van C. Lely (1892) uit tegen de dijk, terwijl ze praat wijst ze de gegeven gebieden aan. Inzoomen op de kaart. JULIA Lely bedacht met dit plan uit 1892 dat er vier polders moesten komen op de plaats van de Zuiderzee; de Wieringermeer, de Noordelijke polder, de Zuidoostelijke polder en de Markerwaard. Vanwege financiële moeilijkheden, de Eerste Wereldoorlog en de vissers die het hiermee oneens waren, werden zijn plannen pas jaren later grotendeels uitgevoerd.

8 EXT. SHOT WILD WATER - DAG 8 JULIA op de achtergrond.

JULIA 13 op 14 januari 1916. Een noordwestenwind duwt het water in de Script 3.

Zuiderzee naar de randgebieden. De gebieden overstromen. Iedereen is het erover eens: er moet snel iets veranderen, voordat zo'n ramp weer voor komt.

9 INT. * ZUIDERZEEWET 1918 - JAREN EERDER 9 Een filmpje van vroeger met de Zuiderzeewet

https://www.youtube.com/watch?v=i_n2rQHFZKg 00:19 tot 0:29

Ondertussen vertelt JULIA op de achtergrond, tijdens het verschijnen van een gedeelte van de Zuiderzeewet.

JULIA 'Wet van den 14den Juni 1918, tot afsluiting en droogmaking van de Zuiderzee.'

10 EXT. WESTERMEERDIJK TEN NOORDEN VAN URK - DAG 10 JULIA loopt over de dijk richting de camera, cameravrouw loopt achterwaarts mee, zodat onderlinge afstand gelijk blijft. JULIA Na de watersnoodramp in 1916, wordt de Zuiderzeewet ingevoerd. Er kan begonnen worden met de inpoldering. Eerst wordt de Afsluitdijk aangelegd. Op 28 mei 1932 heette de Zuiderzee het IJsselmeer. Vervolgens werd begonnen met de Noordoostelijke Polder.

11 EXT. * INTERVIEW TON RENNEN - DAG 11 TON RENNEN veno_interview.MOV 00:03 - 01:00

TON RENNEN "Als polderbewoner...Nieuw land"

12 EXT. * SHOTS WATER EN ZUIDERZEE - DAG 12 Een filmpje van vroeger van de oude Zuiderzee. https://www.youtube.com/watch?v=zoSfOsgcSQw 00:00 - 00:36 (tekst uit filmpje verwijderen) Script 4.

FADE TO:

Een filmpje van nu van water.

13 EXT. WESTERMEERDIJK TEN NOORDEN VAN URK - DAG 13

JULIA loopt over de dijk richting de camera, cameravrouw loopt achterwaarts mee, zodat onderlinge afstand gelijk blijft.

JULIA

Eerst werd deze dijk tussen Lemmer en Urk aangelegd. Op 3 oktober 1939 is Urk een schiereiland. Ondertussen werd ook de dijk tussen Blokzijl en Vollenhove gebouwd en de dijk aan de zuidkant van Urk. Op 13 december 1940 werd het laatste gat in de dijk, ten westen van Schokkerhaven, gedicht.

14 EXT. GEMAAL SMEENGE, KRAGGENBURG ÓF GEMAAL BUMA, LEMMER - DAG 14 JULIA staat bij een gemaal, dicht bij het water. JULIA Dan moeten deze bouwwerken aan het werk. Gemaal Buma in Lemmer en Gemaal Smeenge in Kraggenburg. Ze pompen het water uit het door dijken omringde gebied. Als op 9 september 1942 de laagste waterstand wordt gemeten, is de eerste IJsselmeerpolder een feit.

15 EXT. * SHOT DROOGVALLEN NOP - DAG 15 Een filmpje over het droogvallen van de Noordoostpolder

https://www.youtube.com/watch?v=osKg1XvwJ0Y 00:21 - 00:47 (incl. geluid)

16 INT/EXT. ONBEKEND - DAG 16 JULIA heeft een kaart van de NOP van nu en in dezelfde grootte een abstracte weergave van de CPT van Christaller. Ook heeft ze pen en papier (of een bord met stiften/krijt) JULIA Script 5.

Omdat de Noordoostpolder nieuw land was, kregen specialisten en onderzoekers de kans om met een goed uitgedachte indeling een perfecte samenleving te creëren. JULIA laat de huidige kaart zien en wijst aan wat ze vertelt.

JULIA Dit is het uiteindelijk geworden en zo herkennen we het ook: de Noordoostpolder. Kenmerkend zijn de lange, rechte wegen, de strakke kavelindeling en de dorpen die als een soort cirkel om Emmeloord heen liggen. Dit ontwerp is gebaseerd op de Centrale-Plaatsentheorie van de Duitse geograaf Walter Christaller. Een foto van Christaller komt voorbij. Ondertussen legt JULIA uit. JULIA Christaller publiceerde in 1933 zijn theorie, nadat hij er een jaar lang aan gewerkt had. In zijn boek "Die zentralen Orte in Süddeutschland" schrijft hij over hoe de theorie terugkwam in steden in Zuid- Duitsland, waar hij vandaan kwam. JULIA pakt pen en papier. Terwijl ze tekent (evt. is dit een ander shot) legt ze uit. JULIA De Centrale-Plaatsentheorie bestaat eigenlijk, abstract gezien, uit verschillende zeshoeken, met daarin een kern, een centrum. JULIA tekent twee zeshoeken met daarin een stip. JULIA Dit kun je zien als twee steden of dorpen naast elkaar. Het middelste stipje, het centrum, is het belangrijkste gedeelte van de plaats. Hier staan de voorzieningen en wonen de meeste mensen. In het gebied eromheen woont de rest van de plaats. Die inwoners gaan, als ze iets nodig hebben, naar het centrum van hun eigen gebied. Script 6.

JULIA tekent (eventueel) pijlen naar de stip.

JULIA Maar het is belangrijk dat de twee gebieden die naast elkaar liggen goed in balans blijven. Zo moet het aantal en de kwaliteit van de voorzieningen van de twee plaatsen gelijk blijven; anders gaan de inwoners van de minder voordelige plek naar het gebied waar ze wél krijgen wat ze nodig hebben en raakt het gehele gebied uit balans.

JULIA tekent ondertussen pijlen van gebied naar gebied.

JULIA Waarom Christaller zeshoeken gebruikt: JULIA tekent vier cirkels. JULIA Cirkels zouden niet werken, omdat deze niet op elkaar zouden aansluiten en de gebieden ertussen dan geen functie zouden hebben. JULIA tekent een vierkant. Terwijl ze uitlegt zet ze strepen tussen het centrum en de zijvlakken. JULIA Vierkanten waren ook geen optie, omdat de afstanden tussen het centrum en de buitenste randen niet gelijk zijn. JULIA pakt de abstracte weergave van de NOP. JULIA Als je al deze zeshoeken aan elkaar vast maakt, als een soort honingraad, krijg je dit. De centra hebben een gebied met zes punten er omheen, die zelf ook weer een centrum zijn van kleinere punten.

JULIA pakt de huidige kaart van de NOP. JULIA Op basis van deze theorie is de Noordoostpolder dus ook opgebouwd. Emmeloord is het centrale punt, met daaromheen de dorpen als gebied. Script 7.

Deze dorpen hebben zelf ook een gebied van boerderijen om zich heen. Het originele plan was, volgens de theorie, zes dorpen de bouwen, maar deze afstanden waren op de fiets niet te doen. Niemand had namelijk in die tijd al een auto. Later is daarom besloten om 10 dorpen om Emmeloord te plaatsen. Ook de boerderijen met hun kavels kregen bepaalde afmetingen. En dat is tot op de dag van vandaag zo gebleven.

17 EXT. * SHOT VAN KAVELS LANGS DE WEG, FIETSEND - DAG 17

JOOS VOS 20190922_145042000_iOS.mov 7.00 - 7.09 Muziek: https://www.youtube.com/watch? v=HRh6G14WU7c&list=PLIEBeDbBRv_n9fMNdC95Tf18HWgkxvSVi&index=1 0 Op de achtergrond vertelt JOOS VOS hoe de afmetingen waren van de kavels. Ondertussen zie je beelden van kavels, gezien vanaf de weg. JOOS VOS "De indeling; rechte, vierkante kavels. De kavels zijn allemaal 800 lang en 300 breed. Dat is een standaardmaat."

18 EXT. INTERVIEW MET GERRIT MARSMAN - DAG 18 3.09-4.03 Interview Gerrit deel 1.mov Tijdens "De stukken...verbouwde gewassen" zijn de volgende filmfragmenten te zien: https://www.youtube.com/watch? v=F0O2dH4GDls&t=61s 5.50 -5.55, 7.75-7.52

GERRIT MARSMAN Toen was in feite het hele gebied achter ons, onze boerderij ook, die was helemaal in stukken geknipt als het ware. De stukken waren 300 bij 800, zo was dat ontworpen op kantoor, dus allemaal kavels van 24 hectare de drainage er netjes onder en met de eerste verbouwde gewassen. Daarna werden al die stukken van 24 hectare verpacht aan boeren die Script 8.

graag in de polder wilden wonen. Onze boerderij is daar een uitzondering op met in totaal in de hele polder 80 boerderijen, de overheid of de staat, dat was het ministerie van financiën had de inpoldering betaald en die was dus eigenaar van de grond in de polder en die zei wij gaan nog meer polders maken en in die polders willen wij de ervaring uit de Noordoostpolder meenemen.

19 EXT. ERGENS BIJ EEN STAATSBOERDERIJ - DAG 19

Interview Gerrit deel 1.mov 4:06-4:36 JULIA Voordat alle boerderijen gebouwd werden plaatste men eerst de zogeheten staatsboerderijen. Deze boerderijen zijn heel belangrijk geweest voor het begin van de Noordoostpolder. GERRIT MARSMAN dat noemden ze de bedrijven in eigen beheer ook wel BIEP-bedrijven of ook staatsbedrijven en dit was een staatsbedrijf. De functie van de BIEP-bedrijven was dat ze alle gegevens van hoe het bedrijf liep, hoe het met de koeien ging, hoe het met de akkerbouw ging en wat voor financiële resultaten er behaald werden die werden allemaal uitgewerkt en aan de hand van die resultaten werden er nieuwe bedrijven in Flevoland ontwikkeld.

20 EXT. SHOTS VAN RONDRIJDEN LANGS BOERDERIJEN - DAG 20

Shots van de Noordoostpolder komen langs. Dit is een overgangsproces en hoeft niet meer dan tien seconden te duren.

Muziek:https://www.youtube.com/watch? v=yPEVG7YFBeQ&list=PLzCxunOM5WFKgw0JTn80AMF4L3TlF4ohH&index=2 8 (evt)

21 EXT. KRAGGENBURG, PROTESTANTSE GEMEENTE - DAG 21 Script 9.

JULIA staat in de straat van de kerk.

JULIA De indeling van de dorpen zelf was een hele opgave. Verschillende vragen hadden een antwoord nodig, zoals 'welke voorzieningen plaatsen we wel in Emmeloord maar niet in de dorpen' en 'met welke soort kerkelijke stromingen moeten we rekeningen houden'. JULIA loopt naar de kerk toe. Al lopend vertelt ze verder.

JULIA Elk dorp kreeg een paar voorzieningen. Neem bijvoorbeeld Kraggenburg, waar ik nu sta. Dit was in het begin het belangrijkste gebouw in een dorp. Maar er werden nog meer dingen aangelegd...

22 EXT. KRAGGENBURG, VERSCHILLENDE PLEKKEN - DAG 22 Verschillende shots van de locaties Van Saaze, SWS De Fladderiep, het dorpshuis, het kerkhof en de sportvelden. Op de achtergrond noemt JULIA deze plekken op, nog steeds staand bij de kerk. JULIA ...zoals een horecagelegenheid, meerdere basisscholen, een dorpshuis, een kerkhof en sportvelden. Op deze manier werd er voor elk dorp, afhankelijk van de grootte, een centrum gecreëerd.

23 EXT. ONBEKEND - DAG 23 JULIA leest voor uit het boek 'Het Nieuwe Land' van EVA VRIEND.

JULIA "[...] een uitgestrekte, kale vlakte [...] Klei, klei en nog eens klei. [...] De toekomst ligt er open.", vertelt EVA VRIEND in haar boek 'Het Nieuwe land'. En zo was het ook voor de mensen die voor het eerst een stap op deze grond zetten. De toekomst lag er open voor iedereen Script 10.

die er woonruimte, of kans op een eigen boerderij zag. Maar je kwam er niet zomaar in. De Noordoostpolder moest de perfecte polder worden. Met alleen de meest perfecte bewoners.

24 INT. * INTERVIEW EVA VRIEND - DAG 24 EVA VRIEND EvaVriend_interview.MOV

EVA VRIEND "(5) Het was iets ... Was het eerlijk?" EVA VRIEND "Zij vonden toen ... kon het toen." [...] "Ik heb natuurlijk ... helemaal niet aan."

25 EXT. * INTERVIEW GERRIT MARSMAN - DAG 25 GERRIT MARSMAN GerritMarsman_interview.MOV GERRIT MARSMAN "(3) Sociaal is de ... zo werkt dat."

26 EXT. ONBEKEND - DAG 26 JULIA zit op een onbekende plek met archiefstuk 017 (p.2-5) geprint voor zich. JULIA Om een indicatie te krijgen van wie wie was en wat diegene deed, etc. vulde iedereen een aanvraagformulier in voor huisvesting in de Noordoostpolder. De camera zoomt in op het archiefstuk.

JULIA Zo werd er bijvoorbeeld gevraagd hoe oud de aanvrager was, of hij gehuwd was, wie er met hem mee zouden gaan naar de Noordoostpolder. De camera wordt weer op JULIA gericht. JULIA bladert verder door het archiefstuk. JULIA Script 11.

Maar ook welke opleiding hij genoten had, of hij schulden had, hoe de geestelijke en lichamelijke gezondheid was van de leden van het gezin, welke godsdienst hij had en of hij en gezinsleden maatschappelijke en/of kerkelijke functies bekleedden. JULIA EVA VRIEND vertelt in haar boek: "Je sollicitatieformulier belandt meteen op de stapel van [...] kandidaten die doorgaan naar de volgende ronde: Als je ouder bent dan 30 jaar [...] tot ongeveer 50 jaar, [...] als je getrouwd bent, [...] als je voldoende scholing en praktische ervaring hebt [en] als je er financieel goed voorstaat". Zo waren er nog wel meer punten waaraan je moest voldoen wilde je kans maken op een boerderij." Ging je door naar de volgende ronde? Dan kwam er vaak eerst iemand één of meerdere keren ongepland op bezoek.

27 INT. * INTERVIEW JOOS VOS - DAG 27 JOOS VOS JoosVos_interview.MOV JOOS VOS "Ja, hij was ... in de bieten." JOOS VOS "En die ging ... kwamen echt kijken."

28 EXT. ONBEKEND - DAG 28 JULIA loopt op een onbekende plek.

JULIA En dan bleek dat je toegelaten was, of afgewezen, maar waarom?

29 INT. * INTERVIEW EVA VRIEND - DAG 29

EVA VRIEND EvaVriend_interview.MOV EVA VRIEND Script 12.

"(6) In de Noordoostpolder ... ook heel ingewikkeld."

30 EXT. ONBEKEND - DAG 30 JULIA loopt op een onbekende plek.

JULIA Voor sommige mensen was de selectie dus heel heftig. Je toekomst om een eigen boerderij te krijgen was in één klap verdwenen. Maar degene die ronde naar ronde door gingen, konden hun dromen waarmaken. De polder bestond uit klei, de indeling voor kavels en greppels was gemaakt, de mensen werden jaarlijks geselecteerd; nu moest de boerderij 'in cultuur worden gebracht'.

31 EXT. * - INTERVIEW MET GERRIT MARSMAN - DAG 31 GERRIT MARSMAN GerritMarsman_interview.MOV GERRIT MARSMAN "(1) En de foto ... nu geen boer." JULIA loopt op een onbekende plek JULIA De gebeurtenissen van toen hadden dus invloed op de gebeurtenissen van nu, maar waar hebben de selectieprocedure en de pionierstijd eigenlijk voor gezorgd in de samenleving van de Noordoostpolder? JOOS VOS JoosVos_interview.MOV JOOS VOS "Zelf dingen organiseren ... is ons geleerd.[...] Er was niks ... het zelf doen." GERRIT MARSMAN GerritMarsman_interview.MOV

GERRIT MARSMAN "(3) Nu is het ... gericht op economie. [...] De oude generatie ... kregen geen kans. [...] Ik had er ... een antireactie op." Script 13.

32 EXT. NAGELE, ONBEKEND - DAG 32

JULIA Nadat alles uitgedacht en uitgevoerd was kon men beginnen met het echte werk; het boeren. Maar omdat de Noordoostpolder ontstaan is in een tijd van veel nieuwe kennis en ontdekkingen veranderde de manier van boeren al snel. Zo kwamen er nieuwe technieken en machines en door de het steeds meer veelvoudige gebruik van de auto werden afstanden plotseling kleiner.

33 EXT. INTERVIEW TON RENNEN - DAG 33 kleiweg_uitleg.mov 1.20-2.03 (knip de auto er tussenuit) TON RENNEN "Het

bouwplan [...] meer risico."

34 EXT. INTERVIEW JOOS VOS - DAG 34 JOOS VOS "Het ging ... kocht je wat."

35 EXT. DE DERDE GENERATIE, NAGELE, ONBEKEND - DAG 35 JULIA vertelt op de achtergrond, terwijl er shots van de NOP van nu te zien zijn. JULIA Nadat ook de pionierszonen aan hun pensioen toe waren nam de derde, en de huidige generatie het over. Hoe zit het met hun manier van boeren? Is samenwerking nu ook belangrijk? En is die geest van de beginjaren er nog?

36 INT. INTERVIEW WIM DROOG - DAG 36 WIM DROOG ”(8) Ik denk dat ... manier alles doen " Script 14.

37 INT. INTERVIEW EVA VRIEND - DAY 37

EVA VRIEND "wat ze ... van belang"

38 EXT. (SLOT) ONBEKEND - DAG 38 JULIA loopt op een onbekende plek.

JULIA Onze Noordoostpolder met onze dijken, onze huizen, onze boerderijen, organisaties, kerken en verenigingen. Ons thuis. Met de grond onder onze voeten, waar minder dan 100 jaar geleden smachtend naar keken. In de hoop dat ze hun droom waar konden maken. De perfecte droom. De perfecte pioniersgeest. Het perfecte land. EVA VRIEND "(2) Ik denk niet ... beter zouden kunnen." [...] "Dus is er ... aan elkaar vertellen."

39 INT/EXT. NOORDOOSTPOLDER - DAG 39 Hierna volgen verschillende mooie beelden van de Noordoostpolder (natuur, interviews, etc.). FADE OUT TO BLACK.

40 INT. AFTITELING - BLACK 40 Huur«r:

DlREc,- {NOoa IE \'.:\N DE WIERINGERMEER APOJ!lDO OSTPOLDER WF RI\ E !'\ l lNG lilllS\'1:STI~G Niet in n- vulltn\) d(l(\I'' d~ aanvragtr !

Vcr.tOclt d ' Cat~n,· in t e lt formulier met blokltttcrs c Vullen; onduidelijk geschreven en T l~wn:~n itf'IJ,'ij:e"n aanhmxkn. on,•ollcd· . te .. 19 ingevulde formulieren worden rzt,dc gelegd.

AANVRAAGFORMULIER ter ,·crkrijging ,·an een woning en of een ,·cstigingsvc.rgunning in de Noordoostpolder

P rcwmdt· \\'oonplaats Adrt'~ Hm~numma.

" ;lttl J' l\am.:-r

\\·ann;:,,:-r l'n w .s;-ir k-- nt ll ~.:-hor,·n : t,·

Ber.r ll Ncde-rlandl'r ;

Rent U ~e!iuwd en : o 1a. f.l'dert hoelan~ :

h 4 1nd 1cn ll •) ':l<' llwd hen!. ho.· :iln dan d.:- wrloofd v rouw • ::ia m .:n d<" ,·oorn;-im.:-n ,·an U" •) en vrrloofd.:- Cdx1rrn te \\ anneer .:-n wa.1r 1s : ij \cll'boren ; \ V ûOnplaats: e-n w aar w oonr :ii ? Adr<.'s :

5 lndiE' n ll kinderen hebr. hoe zijn dan hun gd,0r.:-n ,·oorna m.:- n ,·n wanneer : ijn :ij 9eboren ! 2 3

5 ó ·--·-···· ...... ··- Î 8 9 10

• 1 Doorhalen hcrgttn niet ,·an tOt'passmg 1s. Dom iQ 2 ......

1 4 6 W,e van deze kindert'n ma ken deel uit va n .. de N 0 . 6 U w gezin en zullen :ich met U in 3 Polder vestigen ? 5 8 7 10 9 --

7. Gl'nieten U en de l('den v,in Uw gezin een goede gezondheid ?

8. Hebben U of de leden van Uw gezin ook lichamelijke of lleestelijke afwijkingen ?

9. Indien t'r een kind of enige kinderen uit Uw (Voornaam) gezin daarbuiten werkzaam zijn, hoe is dan de 1. naam, wat is het beroep en wie is de werkgever ? 2 3.

s. werkgever beroep 1. l e 2. 2 3. ········ ... ··· ······• ...... 3...... 4. 5...... 5.

10. a. Welk schoolonderwijs hebt U genoten ? a

h. Hebt U hiervan diploma's en zo ja. welke? b.

11. Wat is Uw beroep ? e

12. I ndicn U werknemer bent hoe 1s dan de naam en he t adres van Uw werkgever? e Adres :

13. Jn het Bevolkingsregister van welke gemernte bent U ingeschreven ?

14. W elke is Uw godsdienst ? (Bij Ned. Herv. opgeven : orthodox of vrijzi nnig ; bij Gereformeerd : synodaal of a:·t 31 K.O.)

·········•··•····•·· . ·••· •· .... ···--···-· •· • ···- )5. a . Bekleden U of leden van Uw gezin maat- a ...... ·······...... schappelijke t>n lof kerkelijke functies? ...... ······•··"·"·········"··· .. ··············· ··········-···· ·· •··········.. b. Zo ja, welkr ? b.

16. Bij welke personen of instellingen kunnen omtrent U, Uw gezin e n Uw arbeidsprestaties nadere inlichtingen worden ingewonnen?

17. a. Hebt U of hebben leden van Uw gezin a. schulden ? Indien geen schulden "neen" invullen. b...... ············• ·•··· ··--··•· ·-··- ----········ .. -··· ...... b. Zo ja, hij wie en tot welke bedragen ? (hieronder vallen ook schulden aan familieleden) Totale schuld f ...... Een specificatie der schulden aan de achterzijde van dit formulier invullen. c ------+------18. a . Ind ien U gehuwd bent. hoe is dan Uw a. huidige behuizing ? (o.a. het aantal en grootte van & vertrekken vermelden en mededelen of men ~ C'I o f weiniy meubilair bezit) b. Woont U samen met een ander gezin? b ...... c. Levert Uw tegenwoordige huisvesting ge- c. gevaren op voor het le ven of de gezondheid van het gezin o f een of mee r gezinsleden ?

d. Kan. wa nneer U een woning toegewezen d. wordt de Directie van de Wie ringermeer {Noord- oostpolderwerken) ove r Uw huidige woongelegen- heid beschikken ren behoeve va n de huisvesting van personen, die deel uitma ken of maakten van haar personeel ? (Desbetreffe nde verklaring van de eigenda r van de woning bijvoegen). (

19. Op welk tijdstip hebt U voor het eerst een woning in d.:: Noordoostpolder aangevraagd ? Cl' 20. H ebt U met het oog op Uw werkuiamheden Ie keuze : voorkeur voor e<.' n bepaalde woonplaats in de 2e keuze : ... Noordoostpolder ? Zo ja w ...- lke? 3e keuze :

21. Tegen welke datum wenst U voor een wo- nin g in r.léln merking te komen ?

22. Hebt U nog bijzondere mededelingen te doen e n zo ja. w f' ike ? Specificatie der schulden. (zie vraag 17) 19 ...... Toestand op : Bedrag Namen der schuldei~rs : W oonplaats e n adres

2

3

1

5

6

Î

8

9

10

Totaal der schulden f 1 Ald us naar waarheid ingevuld en onde rtekend • te de -19_ tplaaul fdatuml

lhandtck

N iet in te vollen door de aanvrager !

I nlichtingen :

Uitslag gezinsonderzoek :

Beoordeling door werkgever : BIJZONDERE GEBOU\'IEK VOOR OP E:föilR OF ALGEL::EEN NUT I N DEK HOORDOOSTPOL DER . ------,r------1 De overige 6 polder dorpen. ~eloord. 1 1 1 3 groote + 2 kleine kerken 1 6 x 3 kerken l Scholen 6à7 voor g .l.o. (6à7 kl) 1 6 x 3 scholen g.l.o. 1 1 Ens, Nagele, 6à7 klassen voor u.l.o. 1 ri:arknesse, Espel, Rutten voor m.u.l.o. 1 bewaarschooltje 1 en Luttelgeest 3k4 kl. 1 1 1 H.B.S. 1 1 Lager Landb.school 1 Landb.w.school 1 Landbouwhuishoudschool (voor meisjes) Raadhuis met politiebureau 6 x 1 dorpshuis Poldertoren (watertoren) Polderhuis - Domeinkantoor (ev.met museum) 6 x 1 veldwachterswoning

Brandweerkazerne 1 6 x 1 spuitenhuis 1 1 Postkantoor 1 6 x 1 postkantoortje of post- 1 agentschap Aut.Telefooncentrale 1 1 1 Autobusstation 1 Hotel-café-restaurant met beurszaal1 6 x 1 hotel-café tevens auto- schouwburgzaal - bioscoop busstation 2 kleine café's - openbare leeszaal vereenigings)gebouw patronaats ) Ziekenhuis (met consultatiebureau) 6 x 1 consultatiebureau Tehuis voor ouden van dagen

Kerkhof 1 6 x 1 Kerkhof 1 Badhuis 1 1 1 Eenige kinderspeelplaatsen 1 1 Boer enleenbank 1 1 1 Bankgebouw 1 1 Feestwei-concours hippique 1 1 1 Sportterrein 1 6 x 1 sportterrein 1 Jachthaventje met clubhuis 1 1 1 Eenige transformatorgebouwtjes 1 1 1 1 ------1,______AANTAL SCHOLEN I N mum RLAND , GEWOON LAGER ONDERWIJS .

19 à 23 schoolkernen mogel~k (zie blz. 16 r apport bevol kingsprognose) d.w.z. 23 kernen van drie 3-klassige scholen.

Emmeloord ( 6 7 scholen m.6 à 7 klassen) = 12 schoolkernen Ens (3 scholen met 6 à 7 klassen) :: 2 schoolkernen Na.eele (3 " " " " ) :: 2 schoolkernen i,la rknesse (3 " " 3 à 4 " ) = 1 schoolkern Espel (3 " Il " " ) = 1 schoolkern Rutten (3 " " " Il ) = 1 achoolkern Luttelgeest (3 Il Il " Il ) = 1 schoolkern Urk ( 3 Il " 6 à 7 Il ) = 2 schoolkernen 1 ) 1 schooll:kern Poldergehucht (3 " " 3 " = ------23 schoolkernen ======----- DIRECTIE VAN DE NIERINGERlrn::; n (No or doost ;)O lderwerken) z;ïOLLE

De Heer Minis ter van Verkeer en Wate r staat, Van Ho genhoucklaan 60 ' s- G RAVE N HA GE

l

On derwerp: Do r os- Uw schrijven: Kenmer k : Ons kenmerk: ZWOLLE , plannen Mar kne;se 3 Jan.1951 205 Afd , A Dir. Dp / 3 995 7 Febr. 1952 Kraggenbur g , Ens ,' v.Wat . Nagel e , Rutten, Bant en Luttelgeest.

Na ar aanleiding van Uw bovenvermelde brief moge i k U de volgende nadere toelichting geven op de dor ~splannen, zoals deze bij U, zijn ingediend. Bij het ontwerry en van de dorpsplannen is inderdaa, uitgegaan van de ge- dachte , dat een dorp in de No ordoostpolder uiteindelijk een differ entiatie naar gezindten zal te zien geven, welke over eenkomt met de samenstelling van de bevolking van de polder als geheel en een afs~iegeling vormt van de samen- stelling van de bevolking van ons land, als uiteindelijk gr oot s te eenheid , Het denkbeeld van een gelijkgerichte dorpsbevolking i s wel overwogen, doch mijns inziens praktisch niet uitvoerbaar en ook niet gewenst . De samenstelling van de 1orpsbevolking en de aar d van het dorpsleven wo rden in zeer sterke ma- te beJaald door de ,achters , die tot het dorpsrayon behoren. Teneinde tot een homogeniteit in de dorpsgeme3nschap t e komen , zouden reeds bij de verpach- ting de dor psrayons moeten worden verdeeld overeenkomstig de gezindten der pachters, De toch al zo kunstmatige ontwikkeling van de dorpsgemeenschappen z ou - door het nastreven van een homogeniteit in godsdienst - nog extr a be- last worden met maa tregelen, die onvermijdelijk ongewenste s panningen in het leven zullen roepen en die eigenlijk in wezen in strijd zi jn met de beginse- len van onze Nederl andse samenleving. Voorts is het zeer de vr aag of deze kunstmatig bereikte homogeniteit niet spoedig weer verloren zou gaan door de voortdurende imigraties onder de bevoi king, t tüjns inziens zal een spreiding van de bevolking naar gezindten, waardoor mensen met verschillende geaardheid op elkaar zijn aangewezen, de beste kan- sen bieden voor het ontstaan van een levens krachtige samenleving, Tens lotte zij opgemerkt, dat ook de kerkgenootschappen mijn mening del en, ondanks het feit, dat de consequenties hiervan hogere kos ten mede brengen, Al naar de ideeën van de ontwerpers zijn de kerken en scholen in de iorpsplannen bij elkaar gesitueerd of verspr eid door het dorp gedacht . Daar de kerken ver spreid zijn gepr ojecteerd, ligt het t och niet in de bedoel ing he t dorp te verdelen in wijken, onderscheiden naar de kerkelijke gezindt en . Ook uit zuiver technische en economische overwegingen zou dit moeilijk zijn te ver wezenlijken. Er wo rdt zoveel mogelijk naar gestreef d in eers te aanleg het centrum van he t dor p te bouwen , In het geva l, dat de kerken en de s cholen bij elkaar zijn ges itueer d , omvat het centrum dit complex gebouwen1 bij een verspreide l igging van deze gebouwe n zullen ze dit centrum aan de uiteinden of op de hoeken s teunen en de overgang vormen naar de specifieke wo onstraten. I n beide gevallen heeft l,et dorp in di t s t adium een wel ov e r wogen same nhang en kan het zich, afhankelijk van de ontwikkeling van he t gebi ed dat het zal moeten verzorgen, sterker of minder sterk uitbreiden zonder ooit een ver- brokkeld aanzien te geven . 7. 2 - -- 1---=J - - -... ··-~ 11).... G> J.-1 • 'O <;) A ~ co rcs . ,-1 0 G) 0 ::::;.. 0 O') r-4 Q) 0 lf'I ;1 ,g C"\ AHr-4 O

2 34 6 16 1 & Uff 7 2 - 2.50 won. 26 l~ l 4 LUTTlWJ.E!ST s l 3 200 won. 10 lS l 13 60 JL .Rima9JI: l/4 3 4 ,soo won. 12 9 l .53 JR_OOENB(Rl 1, 2 l .,oo won. ' 10 2 10 19 2 2 10 55 91'> won. 3 2 18 29 l ) 78 NuGELB 22 jOO wan.

. t- -- - - 2 -

Kerkelijke gezindte (1-1- 1221

R.K. N.H. o . N.H. vrijz. Gèrëf. Ovèrige

Emneloord 20,5 25 .1 13.8 27.5 1.8 22 .1 32.2 ll.3 Marknesse 13.3 23.9 1.5 7.o Ens 31.0 26 .4 11.5 23.4 1.7 6.o Bant 26.9 28.0 10.0 29.0 0.8 23 .1 10.8 2S.3 s.3 Lutt elgeest 32.2 0.9 4.7 Kraggenburg ü3,3 21.5 9,3 20.5 30 .1 9,4 17,7 5.4 Rut ten 35 .2 1.7 5.9 Creil 37.2 29.3 7.7 21.8 0,7 3,3 Tollebeek 28.9 23 .:; 18.2 21.9 1.3 6.4 Espel 16 .2 35 .0 27 .2 15.9 o.a 4.9 N:.igele 22 ,6 12.0 ~ -1 2~. l 2·Z 6.9 Totaal N,0,P. 28 .1 26 .4 12,4 24 .4 l.3 - - n:::w r:r:::r: nw:r-.. " ·- -7~-ll VOORBEELD !_ 24 5 h 120 btdrif vtn. gtmiddtld ' a

l 4, ;.J .1.,t r .,., .., ~.., 1 .!i" '.>O ;6,.1 loi ,., ~, .)0 Ä ,. • f -' - ~ 4 .: 4 4 ..., • ~ l ' y l 8 !- T u, ' 6 0 , ' ' , ' • ... ,, 11 l O

e., Q ') -0

f 0 ? 9 .... 18 10 .. ,..~ ,. 6o $ 25 30 :,0 2~ .~ i,c, :!i,O !,<> 2, r, --~ i.a :o ,. ,. . .l '- ,- ' ... 'l ,: ' f. ' ' ' ' ' ' ' ' ' '' ' 4; "'\ '

VERKLARING

KOM VAN HET DOR P KAN AAL OF HOOFDTOCHT Ctev er~ grens van het do rpsgebied J TOCHT KAVELSLOOT WEG 8E0RIJFSGEBOUWEN GROOTTE ¾ BEDRIJF in ha {1 BfDRUFSGREN S 9 nfll ( l O 0 YOQri ~r L~tJ c ~00 dl 11 v•n Qtmll11'1 •ld l7,, ha · 11~bt • - 9" h•drqo r , Q" m, 11 r, , 11 ..

.) •.. .. , 1, 1' t4 1 •• ' .. • 1 f , ,. ,· .. ... ' ·- " .. l .,,,,.,., ,, ,,, l l ' ,,,,,'' ... 4 ,. ' ' " \ •.• -- .. tf •• ,~ ' ' ' ... 1 • .. ... 4• b,, ,. ·~ ' ... n t • , .• ( ,1 , 1 "-' " '••~I\ n •'-'ti n• l 0 ., ., ..,, Il 'Q ' • ~--, 1\ •• ,,... l: ' . :i' ' l f ...... T ,, ,, ··:, " l .. .. ',,,' ' . , 0 ' ''''' '1 ' •l ' ' ' ' • " .. f1 .. . -~ ,/J,ht ,., ,~ - 12 11 .. , , • ·• .... , , - -- 411 ~ .~ u "" ... 12 ..., ., ,, ·~ ,, l'5 •• )oc) Zf ll. 4 t ~ ... .-J ...... ' ,.. l f1 l. , t. .. l l ...,,, ,,,,,,,,,,, 'f • ' ~· ' ' ' ' ' ' !,O , , ,, , , 11 •s 15 '' ., 'l' 11' 11' l' YI ,., ..., ~' " v °"'

ZUlvERZEE WERKEN ______QOSTERPOLDER

SCHEMA OORPSGEBl ED

Schaal 1 50CXX)

R[G td 32 fORM A-2 Die man had in mijn beleving een droom dat het onmogelijke ook waar te maken is, als je er maar in gelooft.

- Gerrit Marsman

Julia Meijer, Nicole Overeem & Kirsten van Dalen