Zał ącznik Nr I do uchwały Nr XXI/127/2012 Rady Gminy Pysznica z dnia 10 sierpnia 2012 r.

UJEDNOLICONY TEKST

S T U D I U M

UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW

ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

G M I N Y P Y S Z N I C A

PYSZNICA 2 0 1 2 R O K

1

R A D A G M I N Y P Y S Z N I C A

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY PYSZNICA

Zał ącznik Nr I do Uchwały Nr XXXI/275/02 Rady Gminy w Pysznicy z dnia 29 sierpnia 2002 r.

PYSZNICA 2 0 0 2 R O K

2

Zespół autorski: mgr Władysław Gurdak Wprowadzenie Główny projektant Powi ązania funkcjonalno – przestrzenne gminy upr. urb. Nr 1094/90 Cele i kierunki rozwoju Polityka realizacji przedsi ęwzi ęć publicznych mgr in ż. arch. Marta Pieróg Ochrona dziedzictwa kulturowego mgr Jan Raku ś Polityka rozwoju w sferze społeczno – gospodarczej Anna Matyka Warto ści środowiska przyrodniczego mgr in ż. Aniela Gr ądziel Problematyka zagospodarowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej in ż. Maria Mróz Kierunki i zasady rozwoju systemów transportowych mgr in ż. Jan Sadecki Kierunki i zasady rozwoju systemów infrastruktury mgr in ż. Janina Wi ącek technicznej tech. Alicja Furdyna tech. Jolanta Koco ń tech. Jacek Morawski Opracowanie graficzne, techniczne, skład, redakcja tech. Maria Rzepka komputerowa tech. El żbieta Skalska tech. Robert Sudoł

3

Spis tre ści:

UCHWAŁA ______9 Tekst Uchwały Nr XXXI/241/2002 Rady Gminy w Pysznicy z dnia 29 sierpnia 2002 r. _____ 11 Tekst Uchwały Nr XXI/127/2012 Rady Gminy w Pysznicy z dnia 10 sierpnia 2012r. ______12 INFORMACJE WPROWADZAJĄCE ______13 Uwagi ogólne ______12 Podstawa prawna i zakres opracowania ______13 Metoda sporz ądzania studium ______13 1. Uwarunkowania zewn ętrzne wynikaj ące z usytuowania gminy w obszarze administracyjnym, przyrodniczym i społeczno-gospodarczym ______16 2. Stan i funkcjonowanie środowiska przyrodniczego ______17 2.1. Poło żenie geograficzne i morfologia terenu ______17 2.2. Budowa geologiczna ______17 2.3. Zasoby surowcowe i ich eksploatacja ______18 2.4. Klimat ______18 2.5. Środowisko wodne ______19 2.5.1. Wody powierzchniowe ______19 2.5.2. Wody podziemne ______21 2.6. Środowisko atmosferyczne ______22 2.7. Gleby – stan zanieczyszczenia ______23 2.8. Promieniowanie elektromagnetyczne ______24 2.9. Klimat akustyczny ______24 2.10. Ogólna ocena stanu środowiska ______25 2.11. Walory krajobrazowe ______25 2.12. Środowisko biotyczne, system powi ąza ń ekologicznych ______25 2.13. Istniej ące formy prawnej ochrony przyrody ______28 2.14. Zagro żenia środowiskowe ______29 2.15. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu i funkcjonowania środowiska przyrodniczego ___ 30 2.15.1. Uwarunkowania ochronne wynikaj ące z przepisów i norm prawa lokalnego ______30 2.15.2. Uwarunkowania ochronne obszarów o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych, stanowi ących naturalny system powi ąza ń przyrodniczych ______30 2.15.3. Uwarunkowania wynikaj ące z zagro żeń naturalnych ______30 2.15.4. Uwarunkowania wynikaj ące z antropogennych przeobra żeń i zagro żeń środowiska ______30 3. Uwarunkowania kulturowe ______31 3.1. Rys historyczny ______31 3.2. Dawne układy komunikacyjne ______32 3.3. Własno ść szlachecka i ko ścielna. ______34 3.4. Własno ść królewska. ______34 3.5. Stanowiska archeologiczne ______36 3.6. Architektura i budownictwo ______39 3.6.1. Architektura sakralna – ko ścioły ______39 3.6.2. Kaplice i kapliczki ______40 3.6.3. Zespoły rezydencjonalne i folwarczne ______44 3.6.4. Budownictwo ______44 3.6.5. Cmentarze i mogiły ______46 4. Uwarunkowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej ______49 4.1. Gospodarka rolna ______49 4.2. Struktura u żytków rolnych ______50 4.3. Produkcja ro ślinna ______51 4.4. Produkcja zwierz ęca ______51 4.5. Struktura agrarna ______52 4.6. Formy władania ziemi ą ______53 4.7. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu rolniczej przestrzeni produkcyjnej ______53

4

4.8. Uwarunkowania wynikaj ące z własno ści gruntów ______54 5. Uwarunkowania wynikaj ące z jako ści życia mieszka ńców ______55 5.1. Demografia ______55 5.1.1. Liczba ludno ści, struktura płci, g ęsto ść zaludnienia ______55 5.1.2. Struktura wieku ______56 5.1.3. Ruch naturalny ludno ści ______57 5.1.4. Migracje ______57 5.1.5. Zatrudnienie ______57 5.1.6. Problemy bezrobocia ______58 5.2. Zasoby mieszkaniowe gminy ______59 5.3. Stan infrastruktury socjalnej ______60 5.3.1. O świata ______60 5.3.2. Usługi kultury ______62 5.3.3. Ochrona zdrowia i opieka społeczna ______63 5.3.4. Usługi handlu, gastronomii i rzemiosła ______64 5.3.5. Sport i rekreacja ______65 5.4. Podmioty gospodarcze działaj ące na obszarze gminy ______66 6. Uwarunkowania wynikaj ące z funkcjonowania systemu transportowego ______68 6.1. Komunikacja drogowa ______68 6.1.1. Układ komunikacyjny gminy ______68 6.1.2. Obci ąż enie ruchem zewn ętrznym drogi wojewódzkiej ______69 6.1.3. Ocena funkcjonowania układu drogowego ______70 6.1.4. Komunikacja zbiorowa ______71 6.1.5. Komunikacja indywidualna ______71 6.1.6. Obsługa motoryzacji ______72 6.1.7. Drogi transportu rolniczego ______73 6.2. Komunikacja kolejowa ______73 6.2.1. Linia normalnotorowa Stalowa wola Południe – Zwierzyniec ______73 7. Uwarunkowania wynikaj ące z wyposa żenia i obsługi uzbrojenia technicznego ______74 7.1. Elektroenergetyka ______74 7.2. Telekomunikacja ______78 7.2.1. Telefonia stacjonarna ______78 7.2.2. Telefonia komórkowa ______81 7.3. Zaopatrzenie w gaz ______82 7.4. Zaopatrzenie w wod ę ______82 7.5. Gospodarka ściekowa ______85 7.6. Gospodarka odpadami ______86 7.7. Regulacja stosunków wodnych ______89 8. Uwarunkowania wynikaj ące z potrzeby ochrony ludno ści przed zagro żeniami żywiołowymi ______91 8.1. Zagro żenia żywiołowe i katastrofalne ______91 8.1.1. Zagro żenia po żarowe ______91 8.1.2. Zagro żenia chemiczne ______91 8.1.3. Ska żenia promieniotwórcze ______91 9. Uwarunkowania wynikaj ące z zada ń słu żą cych realizacji ponadlokalnych celów publicznych ______92 10. Diagnoza stanu i uwarunkowania dotycz ące terenów obj ętych zmian ą studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pysznica ______94 10.1. Dotychczasowe przeznaczenie, zagospodarowanie i uzbrojenie terenu oraz stan systemów komunikacji i infrastruktury technicznej ______96 10.2. Stan ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony ______97 10.3. Stan środowiska przyrodniczego ______98 10.3.1. Zasoby i elementy środowiska przyrodniczego ______98 10.3.2. Zasoby przyrody prawnie chronione ______102 10.3.3. Jako ść środowiska ______103 10.4. Stan rolniczej i le śnej przestrzeni produkcyjnej ______106 10.5. Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej ______107

5

10.6. Warunki i jako ść życia mieszka ńców ______107 10.7. Zagro żenia bezpiecze ństwa ludno ści i jej mienia ______108 10.8. Potrzeby i mo żliwo ści rozwoju gminy ______109 10.9. Stan prawny gruntów ______110 10.10. Wyst ępowanie obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów odr ębnych _ 110 10.11. Wyst ępowanie obszarów naturalnych zagro żeń geologicznych ______110 10.12. Wyst ępowanie udokumentowanych złó ż kopalin oraz zasobów wód podziemnych ___ 110 10.13. Wyst ępowanie terenów górniczych wyznaczonych na podstawie przepisów odr ębnych 111 10.14. Stan systemów komunikacji i infrastruktury technicznej ______111 10.15. Zadania słu żą ce realizacji ponadlokalnych celów publicznych ______112 11. Podstawowe problemy gminy i szanse ich rozwi ązania ______113 12. Cele rozwoju gminy ______116 13. Kierunki rozwoju i przekształce ń struktury funkcjonalno – przestrzennej gminy _____ 117 14. Kierunki rozwoju i polityka w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego ______121 14.1. Ochrona wód powierzchniowych ______121 14.2. Ochrona wód podziemnych ______121 14.3. Ochrona powietrza atmosferycznego ______122 14.4. Ochrona i wykorzystanie zasobów naturalnych, ochrona powierzchni ziemi ______122 14.5. Ochrona gruntów rolnych i le śnych ______123 14.6. Obiekty i obszary chronione i proponowane do ochrony na podstawie ustawy o ochronie przyrody ______123 14.7. Ochrona klimatu akustycznego ______128 14.8. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym ______128 14.9. Ochrona przed zagro żeniem powodziowym ______129 15. Polityka w zakresie ochrony środowiska kulturowego ______130 15.1. Waloryzacja i ochrona zabytkowego krajobrazu kulturowego ______130 15.2. Stanowiska archeologiczne ______132 15.3. Układy urbanistyczne wraz z zabytkow ą zabudow ą, figurami, i pomnikami ______133 15.4. Punkty i ci ągi widokowe ______133 16. Polityka i kierunki rozwoju w odniesieniu do rolniczej przestrzeni produkcyjnej ____ 135 17. Polityka rozwoju społeczno–gospodarczego ______138 17.1. Prognoza rozwoju demograficznego ______138 17.1.1. Liczba ludno ści, g ęsto ść zaludnienia ______138 17.1.2. Struktura wieku ______138 17.2. Prognoza zmian jako ści życia mieszka ńców ______139 17.2.1.System obsługi ludno ści gminy ______139 17.3. Prognoza rynku pracy ______140 17.4. Rozwój budownictwa mieszkaniowego ______141 17.4.1. Rozwój mieszkalnictwa ______141 17.4.2. Polityka mieszkaniowa ______142 18. Polityka rozwoju systemu transportowego ______143 18.1. Komunikacja drogowa ______143 18.1.1. Układ komunikacyjny docelowy ______143 18.1.2. Drogi krajowe ______143 18.1.3. Droga wojewódzka ______143 18.1.4. Drogi powiatowe ______144 18.1.5. Drogi gminne ______144 18.1.6. Drogi transportu rolniczego ______145 18.1.7. Potrzeby parkingowe na obszarze gminy ______146 18.1.8. Bezpiecze ństwo ruchu ______146 18.1.9. Ście żki i trasy rowerowe ______147 18.2. Komunikacja kolejowa ______148 19. Polityka rozwoju systemów infrastruktury technicznej ______150 19.1. Elektroenergetyka ______150 19.2. Telekomunikacja ______151 19.3. Zaopatrzenie w gaz ______152

6

19.4. Zaopatrzenie w wod ę ______152 19.5. Gospodarka ściekowa ______152 19.6. Gospodarka odpadami ______153 19.7. Regulacja stosunków wodnych ______154 20. Polityka w zakresie ochrony ludno ści przed zagro żeniami żywiołowymi ______156 20.1. Zagro żenia żywiołowe i katastrofalne ______156 20.2. Aspekty obrony cywilnej ______157 21. Polityka realizacji przedsi ęwzi ęć publicznych gminy ______158 21.1. Gospodarowanie mieniem komunalnym ______158 21.2. Realizacja przedsi ęwzi ęć publicznych ______160 21.3. Promocja gminy ______161 21.4. Polityka lokalizacyjna ______162 21.5. Okre ślenie obszarów, dla których sporz ądzenie planów miejscowych jest obowi ązkowe163 22. Standardy urbanistyczne ______166 22.1. Mieszkalnictwo ______166 22.2. Usługi ______167 22.3. Parametry i wska źniki urbanistyczne dla terenów usług sportu i rekreacji (US) ______167 22.4. Parametry i wska źniki urbanistyczne dla terenów działalno ści produkcyjnej (P) ______168 22.5. Parametry i wska źniki urbanistyczne dla terenów działalno ści produkcyjnej – eksploatacji piasku (PE) ______168 22.6. Parametry i wska źniki urbanistyczne dla terenów le śnych (ZL) ______168 23. Uzasadnienie zawieraj ące obja śnienia przyj ętych rozwi ąza ń oraz synteza ustale ń zmiany studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pysznica ______169 22. Standardy urbanistyczne ______168 23. Uzasadnienie zawieraj ące obja śnienia przyj ętych rozwi ąza ń oraz synteza ustale ń zmiany studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pysznica ______171

7

U C H W A Ł A

8

Uchwała Nr XXXI/241/2002 Rady Gminy Pysznica z dnia 29 sierpnia 2002 roku

w sprawie: uchwalenia Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pysznica Na podstawie art. 18, ust. 2, pkt. 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym – (tekst jednolity Dz. U. Nr 142, poz. 1591 z 12.10.2001 r. z pó źniejszymi zmianami) oraz art. 6 ust. 6 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym – tekst jednolity (Dz. U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139 – z pó źniejszymi zmianami) Rada Gminy Pysznica uchwala co nast ępuje: § 1 Uchwala Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pysznica jako akt kierownictwa wewn ętrznego okre ślaj ący polityk ę przestrzenn ą gminy. § 2 Studium stanowi ć b ędzie dokument ułatwiaj ący przygotowanie lub podejmowanie decyzji przez Zarz ąd Gminy w odniesieniu do lokalnych przedsi ęwzi ęć dla realizacji celów publicznych, działalno ści wymagaj ącej ustalenia warunków zabudowy i zagospodarowania terenów na obszarach nie obj ętych planami miejscowymi, a tak że dokumentem, na podstawie którego nast ępowa ć b ędzie koordynacja działa ń zwi ązanych z zagospodarowaniem terenów na obszarze gminy. § 3 Zobowi ązuje si ę Zarz ąd Gminy do realizacji polityki przestrzennej na obszarze gminy w oparciu o kierunki i zasady przyj ęte w „Studium”. § 4 Integraln ą cz ęść uchwały stanowi ą: Zał ącznik Nr I zawieraj ący cz ęść opisow ą polityki rozwoju i kierunków zagospodarowania przestrzennego na obszarze gminy. Zał ącznik Nr II zawieraj ący cz ęść rysunkow ą: plansza Nr 1. Kierunki i zasady polityki przestrzennej. Struktura funkcjonalno– przestrzenna 1:10 000. plansza Nr 2. Kierunki i zasady polityki przestrzennej – Infrastruktura techniczna 1:10 000. § 5 Wykonanie uchwały powierza si ę Zarz ądowi Gminy Pysznica. § 6 Uchwała wchodzi w życie z dniem podj ęcia. Przewodnicz ący Rady Gminy

9

Uchwała Nr XXI/127/2012 Rady Gminy Pysznica z dnia 10 sierpnia 2012r.

w sprawie uchwalenia zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pysznica

Na podstawie art. 18, ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym (Dz. U. Nr 142 z 2001r. poz. 1591 z pó źniejszymi zmianami), oraz art. 3 ust. 1 i art. 12 ust. 1 w zwi ązku z art. 27 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tj. Dz. U. z 2012r. poz. 647),

Rada Gminy Pysznica uchwala, co nast ępuje:

§ 1 1. Uchwala si ę zmian ę Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pysznica, uchwalonego uchwał ą Nr XXXI/275/02 Rady Gminy Pysznica z dnia 29 sierpnia 2002 roku, zwan ą dalej zmian ą studium. 2. Zakres zmiany studium obejmuje wskazanie terenów: – zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej oznaczonych symbolami od 1MN do 116MN, – usług publicznych, komercyjnych oznaczonych symbolami od 1U do 9U, – usług sportu i rekreacji oznaczonych symbolami od 1US do 4US, – działalno ści produkcyjnej oznaczonych symbolami od 1P do 3P, – działalno ści produkcyjnej – eksploatacja piasku oznaczony symbolem 1PE, – le śnych oznaczonych symbolami od 1ZL do 51ZL, poło żonych w miejscowo ściach Pysznica i Jastkowice. § 2 1. Integraln ą cz ęś ci ą zmiany studium s ą zał ączniki do niniejszej uchwały: 1) zał ącznik Nr I - cz ęść tekstowa – ujednolicony tekst Studium zawieraj ący uwarunkowania oraz kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy Pysznica, 2) zał ącznik Nr II – cze ść graficzna zawieraj ąca: a) plansz ę Nr 1 – Kierunki polityki przestrzennej - Struktura funkcjonalno – przestrzenna w skali 1:10 000, b) plansz ę Nr 2 - Kierunki polityki przestrzennej – Infrastruktura techniczna w skali 1:10 000, c) plansz ę Nr 3 - Uwarunkowania przestrzenne w skali 1:10 000. 2. Rozstrzygni ęcie o sposobie rozpatrzenia uwag złożonych do projektu zmiany studium stanowi zał ącznik Nr III do niniejszej uchwały. 3. Wprowadzone zmiany oznaczono: 1) w cz ęś ci tekstowej Studium czcionk ą w kolorze czerwonym, 2) w cz ęś ci graficznej zgodnie z zamieszczonymi oznaczeniami.

§ 3 Wykonanie uchwały powierza si ę Wójtowi Gminy Pysznica.

§ 4

Uchwała wchodzi w życie z dniem podj ęcia.

10

W PROWADZENIE

11

Uwagi ogólne

Studium, jak wynika bezpo średnio z przepisów ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym, a po średnio z innych ustaw zwi ązanych z planowaniem przestrzennym oraz regulacji prawnych dotycz ących kompetencji samorz ądów, jest osi ą lokalnego systemu planowania . Stwierdzenie to opiera si ę na nast ępuj ących przesłankach: * Studium jest jedynym dokumentem planistycznym sporządzanym dla obszaru całej gminy . Jest najwa żniejszym dokumentem okre ślaj ącym kierunki polityki przestrzennej prowadzonej przez samorz ąd. W odró żnieniu od strategii rozwoju społeczno – gospodarczego jest dokumentem z mocy ustawy obowi ązkowo sporz ądzanym przez ka żdą gmin ę, podczas gdy decyzja o sporz ądzaniu strategii podejmowana jest dobrowolnie, przez zainteresowane gminy. Przedmiotem studium s ą dwojakiego rodzaju tre ści: − tre ści zwi ązane ze stanem istniej ącym, czyli diagnoza aktualnej sytuacji gminy i uwarunkowa ń jej rozwoju, daj ąca rozpoznanie obiektywnych okoliczno ści rozwoju zgodnie z wymaganiami art. 6 ust. 4 (UZP); − tre ści okre ślaj ące kierunki rozwoju przestrzennego i zasady polityki przestrzennej, a wi ęc podstawowe reguły działania w przestrzeni przyj ęte przez samorz ąd, zgodnie z art. 6 ust. 5 ustawy. * Potrzeba powi ązania kierunków zagospodarowania przestrzennego z ogólnymi celami rozwoju gminy wymaga poszukiwania zwi ązków rozwoju przestrzennego z podstawami rozwoju społeczno – gospodarczego gminy , a zatem wymusza konieczno ść osadzenia rozwi ąza ń przestrzennych w realiach społeczno – ekonomicznych. * Do opracowanych planów miejscowych oraz decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu wydawanych bez planu miejscowego, studium powinno by ć najwa żniejszym punktem odniesienia i źródłem informacji koordynacyjnych . Nie chodzi tu tylko o formaln ą spójno ść tych dokumentów, ale o racjonaln ą zgodno ść działa ń i konsekwencj ę w realizacji obranych kierunków rozwoju przestrzennego, ustalanych na etapie studium w oparciu o diagnoz ę uwarunkowa ń i sprecyzowane cele rozwoju gminy. * Studium jest dokumentem, który zawiera m.in. bardzo szeroki zestaw informacji na temat środowiska gminy, jej społeczno ści i gospodarki . Władze gminy, chc ąc opracowa ć i przedstawi ć mieszka ńcom koncepcję rozwoju przestrzennego gminy (b ądź jej zmiany) musz ą dysponowa ć rzeteln ą baz ą informacyjn ą uzasadniaj ącą przyj ęte rozwi ązania. Temu słu ży cz ęść analityczna studium i zgromadzony zasób informacji, który po uporz ądkowaniu winien być systematycznie uaktualniany i wzbogacany, tak aby potem mógł by ć ka żdorazowo wykorzystywany nie tylko dla realizacji polityki przestrzennej, ale tak że dla promocji rozwoju gminy, sporz ądzania programów gospodarczych i inwestycyjnych, oraz opracowania ofert ukierunkowanych na potencjalnych inwestorów.

Cz ęść informacyjna studium jest zatem dobr ą podstaw ą do budowy gminnego systemu informacji przestrzennej, który w procesie zarz ądzania gmin ą w warunkach gospodarki rynkowej okazuje si ę nieodzowny. Reasumuj ąc: podstawowymi zadaniami studium s ą: • Rozpoznanie aktualnej sytuacji gminy, istniej ących uwarunkowa ń oraz problemów, zwi ązanych z jej rozwojem; • Sformułowanie kierunków zagospodarowania przestrzennego i zasad polityki przestrzennej gminy, w tym zasad ochrony interesu publicznego;

12

• Stworzenie podstawy do koordynacji planów miejscowych i decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu wydawanych bez planów; • Promocja rozwoju gminy.

Podstawa prawna i zakres opracowania

• Ustawa z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tj. Dz. U. z 2012r. poz. 647). • Uchwała Nr XXVI/242/01 z dnia 23 listopada 2001 r. Rady Gminy Pysznica o przyst ąpieniu do sporz ądzenia studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pysznica. • Zasi ęg opracowania „Studium” obejmuje teren o powierzchni 148,0 km 2 w aktualnych granicach administracyjnych gminy Pysznica. • Uchwała Nr X/67/2007 z dnia 31 pa ździernika 2007 r. Rady Gminy Pysznica o przyst ąpieniu do sporz ądzenia zmiany studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pysznica. • Zasi ęg opracowania zmiany studium obejmuje teren miejscowo ści Pysznica i Jastkowice o powierzchni ok. 29,4 km 2

Metoda sporz ądzania studium

Metoda opracowania „Studium” wyłania si ę z zało żonego efektu ko ńcowego. Istnieje szereg warunków, jakie musz ą zosta ć spełnione, aby opracowane studium było dokumentem odpowiadaj ącym wymaganiom ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym, spełniało wymienione powy żej zadania a tak że odzwierciedlało specyfik ę obszaru gminy. Najwa żniejsze z tych warunków to: − wola polityczna władz samorządowych do sporz ądzenia dokumentu ukazuj ącego społecze ństwu koncepcj ę rozwoju przestrzennego gminy i sposoby jej realizacji – w tym źródła finansowania oraz warunki organizacyjne umo żliwiaj ące niezb ędne działania; − dost ępny zasób informacji o gminie i jej zewn ętrznym otoczeniu pozwalaj ący na wiarygodne okre ślenie uwarunkowa ń rozwoju; − funkcjonowanie lokalnego systemu planowania rozwoju gminy umo żliwiaj ące przenoszenie tre ści studium do innych dokumentów planistycznych o charakterze operacyjnym (programy) i regulacyjnym (plany miejscowe). Dla zapewnienia sprawnego przebiegu prac oraz uzyskania po żą danych efektów merytorycznych, niezb ędnym było nawi ązanie ścisłej współpracy zespołu autorskiego z przedstawicielami samorz ądu lokalnego, któremu na bie żą co prezentowano wyniki opracowania według zako ńczonych faz.

Ocenie poddano: − jako ść bazy informacyjnej; − kompleksowo ść wyst ępuj ących uwarunkowa ń; − hierarchizacj ę wyst ępuj ących problemów przestrzennych; − kierunki długofalowej polityki przestrzennej.

13

Ostateczny wynik prac projektowych zawarty jest w cz ęś ci: • graficznej zawieraj ącej rysunki: Plansza Nr 1. Struktura powi ąza ń zewn ętrznych 1:50 000. Plansza Nr 2. Uwarunkowania przestrzenne 1:10 000. Plansza Nr 3. Kierunki i zasady polityki przestrzennej. Struktura funkcjonalno–przestrzenna 1:10 000. Plansza Nr 4. Kierunki i zasady polityki przestrzennej - infrastruktura techniczna 1:10 000. • opisowej zawieraj ącej charakterystyk ę stanu istniej ącego, uwarunkowa ń rozwoju oraz polityki i kierunków zagospodarowania przestrzennego.

14

U WARUNKOWANIA R EALIZACJI C ELÓW R OZWOJU P RZESTRZENNEGO G M I N Y

15

1. Uwarunkowania zewn ętrzne wynikaj ące z usytuowania gminy w obszarze administracyjnym, przyrodniczym i społeczno-gospodarczym

Gmina Pysznica nale ży do wi ększych obszarowo gmin województwa podkarpackiego, usytuowana w prawobrze żnej cz ęś ci doliny dolnego Sanu. Administracyjnie gmina wchodzi w skład powiatu stalowowolskiego. Najbli ższym o środkiem o funkcji powiatowej jest s ąsiaduj ąca z gmin ą Stalowa Wola. Wzmacnia to rang ę Pysznicy jako o środka gminnego pełni ącego funkcj ę administracyjn ą, usługow ą, kulturaln ą na rzecz pozostałych wsi wchodz ących w skład gminy, a tak że jako zaplecze robotnicze i sypialniane dla pobliskich zakładów pracy na terenie Stalowej Woli. W układzie komunikacji regionalnej obszar gminy oparty jest na przebiegaj ących przez jej teren: − drodze wojewódzkiej Nr 855 relacji Stalowa Wola – Olbi ęcin; − linii kolejowej normalnotorowej Stalowa Wola Południe – Zwierzyniec. Według planu zagospodarowania przestrzennego województwa podkarpackiego obszar gminy obejmuj ą 2 strefy polityki przestrzennej: Strefa rolniczej przestrzeni produkcyjnej Dominuj ącym sektorem gospodarki rolnej jest gospodarka indywidualna. Gospodarka ta cechuje si ę du żym rozdrobnieniem. Gospodarstwa spełniaj ą bardziej funkcj ę socjaln ą ni ż ekonomiczn ą. Nie oznacza to jednak, że takie gospodarstwa winny znikn ąć . Niezb ędne jest jednak powstanie znacz ącej liczebnie grupy gospodarstw wi ększych, wyspecjalizowanych w ró żnych gał ęziach produkcji, zdolnych do zastosowania nowych technologii, wprowadzania post ępu.

Strefa – obszar systemu ekologicznego, prawnie chronionego, w skład którego wchodz ą lasy, doliny rzeczne, Park Krajobrazowy „Lasy Janowskie” wraz z otulin ą. Tereny te wykorzystywane są w du żej mierze dla celów turystyczno–rekreacyjnych o charakterze ponadgminnym.

W układzie sieci osadniczej gmina została zaliczona jako o środek obsługi lokalnej (siedziba gminy): „Ośrodkiem obsługi lokalnej jest miejscowo ść Pysznica o umiarkowanych tendencjach rozwojowych, b ędąca siedzib ą władz samorz ądowych oraz jednostek obsługi mieszka ńców poziomu I w zakresie usług o światy, ochrony zdrowia, poczty i telekomunikacji, obrotu pieni ęż nego, policji i stra ży po żarnej ”.

16

2. Stan i funkcjonowanie środowiska przyrodniczego

2.1. Poło żenie geograficzne i morfologia terenu Według podziału fizyczno–geograficznego J. Kondrackiego (1977) gmina Pysznica poło żona jest w północno–wschodniej cz ęś ci makroregionu Kotliny Sandomierskiej, gdzie wydzielono dwie jednostki ni ższego rz ędu tj. mezoregion Równiny Biłgorajskiej i Doliny Dolnego Sanu. Równina Biłgorajska rozci ąga si ę w centralnej i wschodniej cz ęś ci gminy. Jest to obszar płaski, monotonny, spadki w jego obr ębie nie przekraczaj ą 10%. Jego wyniesienie nad poziom morza waha si ę w granicach 157,0–182,0 m n.p.m. Obszar równiny rozci ęty jest słabo zaznaczaj ącymi si ę w morfologii terenu dolinami nieckowatymi. Najwi ększ ą z nich stanowi kr ęta i stosunkowo rozległa, o przebiegu równole żnikowym dolina rzeki Bukowej. Dno doliny jest wci ęte na gł ęboko ść 3–5 m w stosunku do otaczaj ących je terenów, szeroko ść jej wynosi od 500–1300 m. Dolina Dolnego Sanu obejmuje zachodni ą i południow ą cz ęść gminy. Jest to du ża i gł ęboka rynna wypełniona osadami piaszczysto–mułkowymi o mi ąż szo ści do 30 m. W te utwory jest wci ęte obecne koryto rzeki San. Terasy rzeki si ęgaj ą od 8–20 m nad koryto. Wyró żni ć tu mo żna teras ę zalewow ą o rz ędnej terenu 154–156 m n.p.m. oraz teras ę nadzalewow ą poło żon ą powy żej podanych rz ędnych. W obr ębie terasy zalewowej zachowały si ę liczne starorzecza, w których okresowo stagnuje woda. Terasa poło żona wy żej rz ędnej 156 m n.p.m. posiada morfologi ę zatart ą eolicznie. 2.2. Budowa geologiczna Pod wzgl ędem geologicznym teren gminy poło żony jest w obr ębie du żej jednostki geologicznej Polski – Zapadliska Przedkarpackiego. Jest to rozległe obni żenie tektoniczne wypełnione trzeciorz ędowymi osadami miocenu morskiego, zalegaj ącymi na utworach starszych. Zapadlisko powstało w ko ńcowej fazie fałdowania geosynkliny karpackiej. Obszar gminy usytuowany jest w północnej cz ęś ci Zapadliska, a utwory je wypełniaj ące wykształcone s ą w gł ębokomorskiej facji iłów i iłołupków. Ostatnim ogniwem utworów trzeciorz ędowych s ą iły krakowieckie, zalegaj ące bezpo średnio pod nakładem utworów czwartorz ędowych (plejstoce ńskich i holoce ńskich) na gł ęboko ści od 8–30 m p.p.t. Osady plejstoce ńskie reprezentowane s ą przez: • osady akumulacji lodowcowej wykształcone w postaci glin zwałowych, wyst ępuj ące w postaci płatów o niewielkich powierzchniach w obrębie Płaskowy żu Biłgorajskiego, o mi ąż szo ści od 4 do 15 m; • osady akumulacji wodno–lodowcowej wykształcone w postaci piasków z domieszkami głazów skandynawskich, żwirów i żwirów zaglinionych o mi ąż szo ści wahaj ącej si ę w granicach od 5 do 15 m. Przestrzennie zalegaj ą one w postaci du żych płatów, głównie w rejonie Równiny Biłgorajskiej; • osady akumulacji rzecznej zwi ązane z dolinami rzek San i Bukowa, wykształcone w sp ągu w postaci żwirów o mi ąż szo ści od 3 do 10 m, przykryte piaskami o zró żnicowanym uziarnieniu o mi ąż szo ści dochodz ącej do kilkunastu metrów, najwi ększy w obr ębie terasy nadzalewowej. Osady rzeczne holocenu buduj ą stropowe partie podło ża w obr ębie den dolin rzecznych, a tak że terasy zalewowej. Mi ąż szo ść tych osadów jest niewielka i nie przekracza 2–4 m. S ą to przewa żnie piaski drobne lub średnie oraz mady i namuły organiczne.

17

2.3. Zasoby surowcowe i ich eksploatacja Na terenie gminy nie stwierdzono wyst ępowania złó ż surowców z grupy podstawowych. Powszechnie wyst ępuj ą kopaliny pospolite. S ą to przydatne dla celów budowlanych i drogowych piaski i żwiry wodno–lodowcowe, piaski rzeczne wyst ępuj ące praktycznie na terenie całej gminy, surowce ilaste ceramiki budowlanej oraz torfy. Udokumentowano w kategoriach bilansowych A+B+C 1 celem wydobycia dwa zło ża piasków w miejscowo ści Pysznica, zło ża surowca ilastego w Brandwicy oraz torfów w Studzie ńcu. Eksploatacja tych złó ż prowadzona jest na mocy wydanych decyzji koncesyjnych i utworzonych terenów i obszarów górniczych: • Teren Górniczy Pysznica – Zawół o powierzchni 1,06 ha – eksploatacja piasków; • Teren Górniczy Pysznica – Cholewi ńska o powierzchni 1,40 ha – eksploatacja piasków; • Teren Górniczy Brandwica – Śpiewak o powierzchni 1,05 ha – eksploatacja gliny; • Teren Górniczy Studzieniec – Kata o powierzchni 2,32 ha – eksploatacja torfów do celów ogrodniczych. Na terenie miejscowo ści Studzieniec, Jastkowice i Kły żów w obr ębie torfowisk zostały wst ępnie rozpoznane zło ża torfów niskich o ł ącznych zasobach szacunkowych okre ślonych na około 1850 tysi ęcy ton. Torfy w zależno ści od własno ści fizykochemicznych mog ą by ć stosowane w rolnictwie i ogrodnictwie jako nawóz organiczny i środek poprawiaj ący struktur ę gleby. Dawne zastosowanie torfów jako środka opałowego w chwili obecnej ma znaczenie marginalne. Na terenie gminy aktualnie nie stwierdza si ę terenów wymagaj ących rekultywacji. Miejsca dawnej eksploatacji (żwirownia w Pysznicy) oraz wydobycia punktowego piasków („dzika” eksploatacja) uległy naturalnej sukcesji. 2.4. Klimat Na podstawie klasyfikacji opracowanej przez W. Okołowicza w Narodowym Atlasie Polski teren gminy nale ży do tzw. Podkarpackiego Regionu Klimatycznego i Krainy Sandomierskiej. S ą to obszary o du żych wpływach klimatu kontynentalnego, który wyra ża si ę w wi ększych rocznych amplitudach temperatury powietrza, wydłu żonych okresach upalnego lata i do ść długimi mro źnymi zimami.

Warunki klimatu lokalnego Teren gminy ze wzgl ędu na poło żenie , rze źbę, zalesienie, przewa żnie płytkie wyst ępowanie wód gruntowych ma niekorzystne warunki klimatu lokalnego. S ą to obszary o du żej wilgotno ści wzgl ędnej przygruntowej warstwy powietrza, ze wzgl ędu na zalesienie, słabe przewietrzanie a lokalnie słabe nasłonecznienie. Najkorzystniejsze warunki klimatu lokalnego wyst ępuj ą w rejonach wy żej poło żonych o gł ębszym zaleganiu wód gruntowych (poni żej 2,0 m p.p.t.). Mniej korzystne warunki posiadaj ą tereny okresowo podmokłe, w zwi ązku z tym okresowo nadmiernie zawilgocone i zimne. Niekorzystne warunki wyst ępuj ą w obni żeniach dolinnych. S ą to obszary podmokłe i zawilgocone, nara żone na stagnacj ę zimnego i wilgotnego powietrza. Specyficzny mikroklimat wyst ępuje w obr ębie kompleksów le śnych. S ą to obszary zacienione, otrzymuj ące minimalne ilo ści bezpo średniego promienia słonecznego. Posiadaj ą ni ższe, średnie dobowe temperatury. Wilgotno ści powietrza s ą zawsze du że. Lasy odznaczaj ą si ę du żym procentem cisz i wydłu żonym okresem zalegania mgieł i pokrywy śnie żnej.

18

2.5. Środowisko wodne

2.5.1. Wody powierzchniowe Teren gminy posiada dobrze rozwini ętą sie ć rzeczn ą, nie wyst ępuje tu deficyt wód powierzchniowych. Obszar gminy odwadniany jest przez rzek ę San (ciek II rz ędu) oraz jego prawobrze żne dopływy Bukow ą i Łukawic ę. Sie ć wodn ą uzupełniaj ą potok Dębowiec, Gilówka (dopływ Bukowej) oraz szereg bezimiennych cieków i rowów melioracyjnych. Rzeka San stanowi ąca cz ęś ciowo zachodni ą granic ę gminy płynie w korycie o szeroko ści 70 – 250 m, wci ętym przeci ętnie na gł ęboko ść 2–5 m. San posiada obwałowanie, si ęgaj ące na terenie gminy od północy do miejscowo ści Sudoły. Rzeka Bukowa przepływaj ąca przez centraln ą cz ęść gminy ze wschodu na zachód jest małym ciekiem. Wcina si ę na gł ęboko ść od 1 do 3 m, szeroko ść koryta wynosi maksymalnie 10 m. W okresie wysokich stanów wód (roztopy wiosenne, nasilenie opadów letnich) wody rzek nie wyst ępuj ą poza obr ęb koryta. Jak wynika z operatu przeciwpowodziowego na prawdo- podobie ństwo wyst ąpienia powodzi w warunkach katastrofalnych (zasi ęg wód stuletnich) nara żone s ą tereny najni żej poło żone w dolinie rzeki San z miejscowo ściami Chłopska Wola, cz ęść Jastkowic, Sudoły, przysiółek Isep i w dolinie Bukowej cz ęść przysiółka Moskale, Kuziory, Kolonii Zarzecze. W czasie ostatnich powodzi katastrofalnych w 1997 r. i 2001 r. podtopione zostały tereny obni żeń o wysokim poziomie wód gruntowych w miejscowo ściach Jastkowice i Chłopska Wola.

Jako ść wód powierzchniowych Wody powierzchniowe płyn ące s ą dzi ś najbardziej zanieczyszczonym elementem środowiska w Polsce, co jest nast ępstwem nieracjonalnej gospodarki zasobami oraz odprowadzenia nadmiernej ilo ści ścieków przemysłowych i komunalnych o niedostatecznym stopniu oczyszczenia. Istotnym czynnikiem degraduj ącym wody powierzchniowe s ą zanieczyszczenia obszarowe pochodz ące ze spływów powierzchniowych (głównie w czasie wyst ępowania obfitych opadów i topnienia pokrywy śnie żnej), wprowadzaj ących do wód zanieczyszczenia pochodz ące z gospodarki rolnej (nawozy, środki ochrony ro ślin) oraz zanieczyszczenia bakteriologiczne b ędące rezultatem stosowania praktyki nadrz ędno ści zaopatrzenia ludno ści w wod ę z wodoci ągów w stosunku do uporz ądkowania gospodarki ściekowej. Sytuacja taka, dotyczy terenu gminy, gdzie blisko 100% gospodarstw jest zwodoci ągowana przy braku zbiorczego systemu odbioru i oczyszczania ścieków. Gospodarka ściekowa organizowana jest we własnym zakresie (zbiorniki bezodpływowe), co stwarza zagro żenie dla środowiska wodnego, poprzez spływy obszarowe w przypadkach nieprawidłowej ich eksploatacji. Na terenie gminy brak wi ększych punktowych źródeł zanieczyszcze ń wód powierzchniowych. Z mocy ustawy o PIO Ś prowadzony jest monitoring jako ści wód powierzchniowych. Ocena jako ści wód polega na porównaniu reprezentatywnych st ęż eń poszczególnych wska źników zanieczyszcze ń z normatywnymi st ęż eniami okre ślonymi w Rozporz ądzeniu

19

Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 05.11.1991 r. i przypisaniu im klas czysto ści wód powierzchniowych, w zale żno ści od ich mo żliwego wykorzystania: * woda klasy I (najwy ższy stopie ń czysto ści) przeznaczona jest do zaopatrzenia ludno ści w wod ę pitn ą, na potrzeby przemysłu spo żywczego i hodowli ryb łososiowatych; * woda klasy II – przeznaczona do hodowli zwierz ąt gospodarskich i ryb innych ni ż łososiowate oraz do celów rekreacyjnych; * woda klasy III – przeznaczona dla przemysłu oraz nawadniania terenów rolniczych. Wody o znaczeniu wy ższym ni ż wody III klasy okre śla si ę jako wody nadmiernie zanieczyszczone (pozaklasowe) nie odpowiadaj ące normatywom. W ogólnej ocenie stopnia zanieczyszczenia rzek decyduje najgorsza grupa wska źników na danym odcinku cieku. Rzeka San obj ęta jest monitoringiem regionalnym w punkcie pomiarowo–kontrolnym na terenie gminy w miejscowo ści Brandwica. Jak wynika z bada ń przeprowadzonych w 1999 roku San prowadzi wody pozaklasowe ze wzgl ędu na warto ść parametru bakteriologicznego – miana Coli (okre ślaj ącego stan sanitarny wód rzecznych). Jako ść fizyko–chemicznych wska źników zanieczyszcze ń odpowiada III klasie czysto ści wód. W okresie ciepłych pór roku, na odcinku Sanu do miejscowo ści Stalowa Wola do uj ścia rzeki, wzrasta poziom chlorofilu „a” nawet do wartości nie odpowiadaj ących normatywom. W ci ągu roku poziom zanieczyszczenia wód Sanu podlega wahaniom powodowanym przez zmiany warunków hydrologicznych i zmiany sezonowe. Wysoki ponad normatywny poziom zanieczyszcze ń bakteriologicznych, charakteryzowanych przez wska źnik miano Coli typu kałowego, wyst ępuje ju ż w wodach rzeki powy żej gminy. Dopływ zanieczyszcze ń z terenu miasta Stalowa Wola powoduje jeszcze pogorszenie stanu sanitarnego wód. Poni żej Stalowej Woli wzrasta równie ż warto ść wska źnika chlorofil „a”. Fakt ten świadczy o wysokiej produktywno ści biologicznej rzeki, której sprzyja bogaty w biogenne składniki chemiczne skład wody, a tak że dopływ wód pochodz ących z elektrowni w Stalowej Woli, stymuluj ących niekorzystne dla jako ści wód procesy eutrofizacji (tzn. u żyźnianie wód). Parametry fizyko–chemiczne wód, ze wzgl ędu na ilo ść naniesionych zawiesin (zawiesiny mineralne), odpowiadaj ą warunkom klasy III. Ilo ść zanieczyszcze ń organicznych odpowiada klasie II (niewielkie przekroczenie klasy I). Zwi ązki azotu wyst ępuj ą w ilo ściach dopuszczalnych dla klasy I. Zawarto ść zwi ązków fosforu odpowiada warunkom klasy II. Pozostałe z badanych wska źników fizyko– chemicznych odpowiadaj ą warunkom klasy I. Wyj ątek stanowi żelazo, którego ilo ść wzrasta okresowo do poziomu klasy II–III. W porównaniu z wynikami oceny z 1998 roku w wodach rzeki zanotowano korzystne zmiany (bez zmiany klasyfikacji) głównie w ocenie bakteriologicznej i hydrobiologicznej. Rzeka Bukowa obj ęta jest monitoringiem regionalnym w punkcie pomiarowo–kontrolnym zlokalizowanym na terenie gminy w Jastkowicach. Jak wynika z bada ń (WIO Ś 1998 r.) Bukowa jest rzek ą stosunkowo czyst ą, niemniej w klasyfikacji ogólnej jako ść jej wód została oceniona jako pozaklasowa ze wzgl ędu na ponadnormatywn ą zawarto ść zwi ązków żelaza pochodzenia naturalnego . Wyst ępowanie okresowo wysokich koncentracji żelaza wynika z procesów naturalnych. Wi ększo ść parametrów fizyko–chemicznych wody odpowiada jednak że normom okre ślonym dla wód czystych – klasy I. Podwy ższone warto ści wska źników: utlenialno ść , ChZT–Cr (w granicach klasy II) oraz wysoka barwa wody świadcz ą o obecno ści zwi ązków humusowych, charakterystycznych dla zlewni le śnych. Pod wzgl ędem sanitarnym wody rzeczne odpowiadaj ą III klasie czysto ści. Bukowa nie przyjmuje bezpo średnio punktowych zrzutów ścieków. Jedynym znacz ącym

20

źródłem zanieczyszczenia w zlewni rzeki s ą ścieki miejskie z terenu Janowa Lubelskiego, które odprowadzane s ą do rzeki Białej (prawobrze żny dopływ Bukowej), poni żej uj ścia Białej (punkt kontrolny w Szwedach) obserwuje si ę w wodach Bukowej wzrost ilo ści zwi ązków biogennych, szczególnie fosforu, które na odcinku poni żej uj ścia Białej wyst ępuj ą w ilo ściach dopuszczalnych dla klasy II. Rzeka Gilówka obj ęta jest monitoringiem regionalnym w punkcie pomiarowo– kontrolnym w Studzie ńcu. Jako ść wód w klasyfikacji ogólnej odpowiada klasie III . O klasyfikacji decyduj ą wska źniki: utlenialno ść , żelazo ogólne, miano Coli. Zwi ązki biogenne (głównie zwi ązki fosforu) wyst ępuj ą na poziomie klasy II. Pozostałe z analizowanych wska źników fizyko–chemicznych odpowiadaj ą warunkom klasy I. Rzeka przyjmuje punktowy zrzut ścieków z oczyszczalni ścieków komunalnych w Jarocinie charakteryzuj ącej si ę wysokim stopniem redukcji zanieczyszcze ń, znacz ący wpływ na chemizm wód ma zlewnia, co potwierdzaj ą analizy fizyko–chemiczne parametrów wody. Wysoka barwa wody, podwy ższona utlenialno ść i ChZT–Cr, w powi ązaniu z podwy ższon ą zawarto ści ą żelaza, świadcz ą o obecno ści zwi ązków humusowych, charakterystycznych dla zlewni le śnych. Przedstawiona ocena ogólna wód Bukowej i Gilówki prezentuje do ść negatywny obraz ich jako ści. Nale ży jednak wyja śni ć, że ocena ta wykonana w oparciu o normatywy okre ślone w Rozporz ądzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 05.11.1991 r. ma na celu okre ślenie mo żliwo ści gospodarczego wykorzystania wód – bez dodatkowego procesu ich uzdatniania, st ąd stosowane kryteria klasyfikacji wód s ą bardzo rygorystyczne. Z tej przyczyny nawet rzeki „czyste” w sensie przyrodniczym maj ą nisk ą klasyfikacj ę, spowodowan ą cz ęsto przekroczeniem warto ści normatywnej jednego z parametrów okre ślaj ących jako ść wody. W przypadku Bukowej i Gilówki s ą to minimalne przekroczenia wska źników wynikaj ące z cech naturalnych rzek (Bukowa – żelazo naturalne, Gilówka – utlenialno ść ) pozostałe wska źniki posiadają niskie warto ści i wskazuj ą na wod ę bardzo dobrej jako ści . Pozostałe cieki terenu gminy nie były przedmiotem kontroli jako ści. 2.5.2. Wody podziemne Na terenie gminy wyst ępuje jeden poziom wodono śny. Zwi ązany jest z klastycznymi osadami rzecznymi lub wodno–lodowcowymi czwartorz ędu, pod ścielonymi nieprzepuszczaln ą warstw ą iłów krakowieckich. Poziom ten jest zasilany drog ą infiltracji wód atmosferycznych, a cz ęś ciowo w rejonie najbli ższym rzek drog ą infiltracji bocznej z rzeki. Warstwa wodono śna w zale żności od składu granulometrycznego oraz mi ąż szo ści charakteryzuje si ę zró żnicowan ą zasobno ści ą. Cz ęść zachodnia i południowa gminy znajduje si ę w obr ębie wydzielonego w widłach Wisły i Sanu Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Nr 425 D ębica – Stalowa Wola – Rzeszów. Jest to najwi ększy zbiornik na terenie województwa podkarpackiego. Kolektorami zasobów wodnych s ą czwartorz ędowe piaski i żwiry. GZWP ma charakter porowy, wydatki studni wynosz ą 50 – 70 m 3/h. Czwartorz ędowy poziom wodono śny na terenie gminy (w tym GZWP) pozbawiony jest przypowierzchniowej, ci ągłej warstwy izolacyjnej, co stwarza zagro żenie przenikania zanieczyszcze ń z powierzchni. Lokalnymi punktowymi, potencjalnymi źródłami zanieczyszcze ń wód gruntowych na terenie gminy s ą: stacja paliw w Pysznicy, gminne wysypisko odpadów w Pysznicy (posiada wyposa żenie chroni ące środowisko – izolacja podło ża, ujmowanie odcieków) oraz Zakład Rolny w Pysznicy (hodowla trzody chlewnej). W oparciu o zasoby omawianego poziomu wodono śnego na terenie gminy funkcjonuje uj ęcie wody pitnej w miejscowo ści Pysznica–Podborek, składaj ące si ę z trzech studni, o ł ącznych zasobach eksploatacyjnych zatwierdzonych w kategorii „B”,

21 wynosz ących 120 m 3/h. Uj ęcie posiada wyznaczone strefy ochrony bezpo średniej wokół ka żdej studni, w formie kwadratów o wymiarach 20 × 20 m. Została zaprojektowana strefa ochrony po średniej wewn ętrznej, któr ą wyznacza izochrona 30–dniowego dopływu wody do uj ęcia. Ze wzgl ędu na sposób zagospodarowania terenu obejmuj ącego s ąsiedztwo uj ęcia na kierunku spływu (zabudowa zagrodowa, cmentarz) wykonano trzy otwory piezometryczne, w którym prowadzone s ą systematyczne fizykochemiczne i bakteriologiczne badania wody. Analizy wody surowej z uj ęcia nie wykazuj ą podwy ższonych zawarto ści zwi ązków chemicznych, spełniaj ą wymogi sanitarne równie ż w zakresie bakteriologii. Wody te posiadaj ą jedynie kwa śny odczyn (pH = 5,8) z czego wynika konieczno ść uzdatniania w zakresie korekty pH. Jak wynika z bada ń PSSE w Stalowej Woli uzdatniona woda odpowiada wymogom sanitarnym stawianym wodzie do picia i na potrzeby gospodarcze. Ponadto badania jako ści wód podziemnych wykonywane są przez PIO Ś w ramach monitoringu krajowego i regionalnego. Na terenie gminy zlokalizowany jest punkt monitoringu krajowego w miejscowo ści Pysznica. Jak wynika z systematycznie prowadzonych bada ń wód poziomu czwartorz ędowego, s ą to wody zaliczone do klasy I b, co oznacza wody wysokiej jako ści. 2.6. Środowisko atmosferyczne Powietrze atmosferyczne ze wzgl ędu na powszechno ść wyst ępowania, niezb ędn ą obecno ść w procesach życiowych organizmów jest jednym z elementów środowiska decyduj ącym o jako ści życia człowieka i jego otoczenia. Wpływa na stopie ń czysto ści wód powierzchniowych, zakwaszenie gleb, zdrowotno ść lasów, zanieczyszczenie upraw. Stopie ń zanieczyszczenia powietrza zwi ązany jest z wielko ści ą emisji wprowadzonych do atmosfery strumieni zanieczyszcze ń pochodz ących przede wszystkim ze źródeł antropogennych. Gmina poło żona jest w rejonie o korzystnych warunkach aerosanitarnych. Na terenie gminy z uwagi na brak rozwini ętego, szczególnie uci ąż liwego przemysłu lokalnego, brak wi ększych punktowych źródeł emisji zanieczyszcze ń powietrza, mog ących znacz ąco wpływa ć na pogorszenie stanu atmosfery. Jedynym punktowym źródłem emisji, które lokalnie mo że obni żać standardy w zakresie powietrza atmosferycznego jest cegielnia w Brandwicy. Niemniej na stan czysto ści powietrza w gminie mo że mie ć wpływ emisja zanieczyszcze ń wynikaj ąca z bliskiego s ąsiedztwa aglomeracji miejsko–przemysłowej Stalowej Woli Ponadto wpływ na stan środowiska atmosferycznego, w skali lokalnej posiada emisja niekontrolowana z niepunktowych źródeł. Zalicza si ę do nich emisja z: • sektora transportowego; • sektora komunalnego – z małych kotłowni i palenisk domowych, gdzie podstawowym źródłem energii cieplnej jest spalanie w ęgla i koksu; • rolnictwo (hodowla bydła, zabiegi agrotechniczne). Zanieczyszczenia emitowane do atmosfery powoduj ą zmian ę jej naturalnego składu chemicznego, struktury termicznej i zakłócaj ą bilans promieniowania słonecznego, stwarzaj ąc zagro żenie dla ludzi i środowiska. W zwi ązku z czym konieczne jest systematyczne kontrolowanie stanu czysto ści powietrza. Wyniki bada ń stanowi ą podstaw ę oceny stopnia nara żenia zdrowia ludzi oraz oceny wpływu zanieczyszcze ń na zmiany zachodz ące w środowisku. Badania zanieczyszcze ń pyłowych i gazowych prowadz ą WSSE i WIO Ś w wytypowanych punktach pomiarowych. Program bada ń obejmuje zanieczyszczenia podstawowe pochodz ące z procesów spalania paliw: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, pył zawieszony, opad pyłu, opad kadmu i ołowiu, zwi ązki fluoru oraz zanieczyszczenia specyficzne pochodz ące z procesów technologicznych. Lokalizacja

22 punktów pomiarowych wynika z regionalnej polityki ochrony środowiska, s ą to miejsca potencjalnej koncentracji zanieczyszcze ń. Na terenie gminy punkt pomiarowy zlokalizowano w miejscowo ści Pysznica, ponadto najbli ższe znajduj ą si ę na terenie Stalowej Woli i Niska. Jak wynika z bada ń (PIO Ś 1998 r., 1999 r.) przekroczenia dopuszczalnych norm okre ślonych stosownymi przepisami dotycz ą zwi ązków fluoru w Stalowej Woli w granicach 15% Da (Da– średnioroczna warto ść dopuszczalna) oraz zanieczyszcze ń specyficznych – organicznych (benzen, toluen) w Stalowej Woli zwi ązanych z lokalizacj ą przemysłowego źródła emisji w granicach 30–300% Da. Stwierdzone warto ści zanieczyszcze ń podstawowych w punktach kontrolno–pomiarowych Stalowej Woli i Niska wahaj ą si ę w granicach od 10 do 54% Da. W punkcie kontrolnym w Pysznicy PIO Ś prowadził badania w roku 1998 dotycz ące poziomu dwutlenku siarki, tlenków azotu i pyłu zawieszonego. Stwierdzone warto ści generalnie nie przekraczały 25% Da. Reasumuj ąc nale ży stwierdzi ć i ż gmina charakteryzuje si ę w pewnym stopniu zró żnicowanymi, w przewadze korzystnymi warunkami czysto ści powietrza. Świadczy o tym zdrowotno ść lasów, środowiska szczególnie wra żliwego na zanieczyszczenia, zwłaszcza gazowe. W ostatnich latach odnotowano w tym zakresie popraw ę (brak drzewostanów uszkodzonych przez przemysł). Wśród drzewostanów kompleksów le śnych wyst ępuj ą: strefa wolna od uszkodze ń – „0” strefa zagro żeń przemysłowych (lasy poło żone na północ od rzeki Bukowej), strefa I zagro żeń przemysłowych (uszkodzenia słabe) w lasach na południe od rzeki Bukowej. Zjawiskiem optymistycznym, którego skutki odnotowuje si ę systematycznym spadkiem warto ści zanieczyszcze ń powietrza jest podejmowanie działa ń ograniczaj ących emisj ę z zakładów uci ąż liwych w Stalowej Woli (modernizacja elektrofiltrów i monta ż instalacji do odsiarczania spalin). Narastaj ącym problemem staje si ę emisja komunikacyjna, szczególnie odczuwalna w rejonach tras tranzytowych. Na terenie gminy uci ąż liwo ść zwi ązana z komunikacj ą drogow ą zasadniczo nie wyst ępuje. Drogi tranzytowe przebiegaj ą skrajem gminy, ruch lokalny to dojazdy do miejsca pracy i zamieszkania. 2.7. Gleby – stan zanieczyszczenia Użytki rolne wyst ępuj ące na terenie gminy zaliczane s ą do gleb II–VI klasy bonitacyjnej. Przewa żaj ą u żytki w klasie IV i V (54% ogólnej powierzchni u żytków rolnych). Gleby klasy II stanowi ą 5%. Spory odsetek stanowi ą gleby pochodzenia organicznego, szczególnie chronione z mocy ustawy o ochronie gruntów rolnych i le śnych. Są to gleby torfowe i murszowe wyst ępuj ące w miejscowo ściach: Pysznica, Kły żów, Jastkowice i Studzieniec. Zagro żenia rolniczej przestrzeni produkcyjnej maj ą charakter ilo ściowy i jako ściowy. Zagro żenia ilo ściowe wyra żaj ą si ę w zmniejszaniu powierzchni użytkowanej rolniczo w nast ępstwie przejmowania gruntów na cele nierolnicze. Zagro żenia o charakterze jako ściowym wynikaj ące z działalno ści wydobywczej, oddziaływania na grunty rolne zanieczyszcze ń powietrza pochodz ących z przemysłu i komunikacji, zanieczyszcze ń wód i zanieczyszcze ń odpadami. Wszelkie zmiany w składzie chemicznym oraz w odczynie i warunkach oksydacyjno-redukcyjnych gleby zmieniaj ą jej wła ściwo ści biologiczne i ograniczaj ą naturaln ą funkcj ę w biosferze. Do czynników degraduj ących gleb ę nale żą : − nadmierne ilo ści metali ci ęż kich: kadmu, miedzi, cynku, ołowiu, niklu; − zakwaszanie przez zwi ązki siarki i azotu; − ska żenie radioaktywne. Wyst ępowanie tych zjawisk w glebach u żytków rolnych stwarza zagro żenie dla człowieka poprzez przenikanie zanieczyszcze ń do upraw. W celu uzyskania cało ści obrazu trwałych przekształce ń i zmian zachodz ących w glebie oraz stworzenia mo żliwo ści

23 szybkiego reagowania na zachodz ące nieprawidłowo ści realizowany jest monitoring gleb zajmuj ący si ę badaniem i ocen ą stanu biologicznie czynnej powierzchni ziemi. Na podstawie ogólnopolskiego programu bada ń realizowanego w latach 1992–1997 pod nadzorem merytorycznym IUNiG w Puławach przez OSChR w Kielcach stwierdza si ę na terenie gminy: * 44% u żytków rolnych stanowi ą gleby bardzo kwa śne (do 4,5pH), 26% gleby kwa śne (do 5,5pH), 18% gleby bardzo kwa śne, 6% gleby oboj ętne, gleby o odczynie zasadowym stanowi ą 6%; * zawarto ść w glebach u żytków rolnych metali ci ęż kich (Pb, Cd, Cu) w stopniu „0” oznaczaj ącym zawarto ść naturaln ą, w niewielkim procencie przeprowadzonych prób podwy ższon ą zawarto ść Ni i Zn w stopniu I w pi ęciostopniowej skali okre ślaj ącej zanieczyszczenie;

* naturaln ą zawarto ść siarki siarczanowej (S–SO 4) w u żytkach rolnych. Reasumuj ąc nale ży stwierdzi ć, i ż gleby u żytków rolnych obszaru gminy nadaj ą si ę pod uprawy wszystkich ro ślin, z wyj ątkiem upraw przeznaczonych dla niemowl ąt i małych dzieci z uwagi na stwierdzone zawarto ści niklu i cynku w rejonach intensywnego zainwestowania. 2.8. Promieniowanie elektromagnetyczne Na terenie gminy nie stwierdza si ę zagro żenia promieniowaniem elektromagnetycznym. Przebiegaj ące przez zachodni skraj gminy linie 220 kV Stalowa Wola – Abramowice, 110 kV Stalowa Wola – Zaklików i przecinaj ąca gmin ę z zachodu na wschód 110 kV Stalowa Wola – Janów Lubelski, zlokalizowane s ą w sposób nie koliduj ący z zabudow ą mieszkaln ą. Znajduj ąca si ę w miejscowo ści Kły żów stacja bazowa telefonii komórkowej nie stwarza zagro żenia dla mieszka ńców. Obszar wyst ępowania pól o warto ściach przekraczaj ących dopuszczalny poziom promieniowania znajduje się na znacznej wysoko ści, niedost ępnej dla ludzi. 2.9. Klimat akustyczny Na klimat akustyczny wpływ posiadaj ą: • hałas przemysłowy; • hałas komunikacyjny. Uci ąż liwo ść spowodowana nadmiern ą emisj ą hałasu jest charakterystyczna głównie dla terenów zwartej zabudowy, dotyczy terenów mieszkalno – przemysłowych oraz przebiegu tras komunikacyjnych o du żym nat ęż eniu ruchu. Gmina Pysznica nie była przedmiotem bada ń nat ęż enia hałasu. Źródłami hałasu przemysłowego s ą traki, piły oraz urz ądzenia obróbki drewna zlokalizowane w Zakładzie Przetwórstwa Drewna w Jastkowicach. Z uwagi na uci ąż liwo ść dla otoczenia tego obiektu zostały zainstalowane urz ądzenia ochronne w postaci ekranów dźwi ękoszczelnych. Poziom nat ęż enia hałasu drogowego zale żny jest od: • rodzaju i hała śliwo ści pojazdów; • rodzaju i jako ści nawierzchni; • ukształtowania terenu, zwarto ści zabudowy; • nat ęż enia ruchu. Maj ąc na uwadze w/w czynniki oraz fakt skrajnego poło żenia tras tranzytowych mo żna wnioskowa ć, i ż uci ąż liwo ść zwi ązana z nadmiern ą emisj ą hałasu komunikacyjnego na terenie gminy nie wyst ępuje.

24

2.10. Ogólna ocena stanu środowiska

PIO Ś dokonuje okresowo kompleksowej oceny stanu środowiska na terenach gmin. Wynikiem oceny jest klasyfikacja gmin ze wzgl ędu na wyst ępowanie zagro żeń środowiskowych. Kryteria oceny to: • poziom zanieczyszczenia powietrza; • poziom zanieczyszczenia wód powierzchniowych; • poziom zanieczyszczenia wód podziemnych; • stopie ń degradacji i dewastacji gruntów; • poziom zagro żenia hałasem; • ilo ść zakładów uci ąż liwych z listy krajowej i wojewódzkiej. W rejonie poło żenia gminy Pysznica ocen ę prowadził WIO Ś Tarnobrzeg w 1996 roku. Gmina została zaliczona do grupy gmin, na których wyniki bada ń nie wskazuj ą na wyst ępowanie ponadnormatywnych zanieczyszcze ń i uci ąż liwo ści, pomimo stwierdzonego antropogenicznego oddziaływania (położenia w zasi ęgu wpływu przemysłu Stalowej Woli). 2.11. Walory krajobrazowe Podstawowymi czynnikami decyduj ącymi o warto ści walorów krajobrazowych s ą rze źba terenu, szata ro ślinna oraz stan jej zachowania i zabytki kultury materialnej. Obszar gminy pomimo, i ż nie posiada urozmaiconej rze źby terenu i morfologicznie jest raczej monotonn ą równin ą, poprzecinan ą dolinami rzecznymi i wałami wydmowymi, dzi ęki du żej lesisto ści (około 60% ogólnej powierzchni), czystemu środowisku cechuje si ę wysokimi walorami krajobrazowymi i wypoczynkowymi. W lasach 0przewa żaj ą siedliska borowe o du żym zró żnicowaniu wilgotno ściowym. Le śny krajobraz urozmaicony jest dolinami rzek, kompleksami stawów, bagien i torfowisk śródle śnych. W śród lasów poło żone s ą wsie i osady śródle śne, gdzie mo żna spotka ć przykłady dawnej drewnianej zabudowy mieszkalnej, stare kapliczki, charakterystyczne krzy że przydro żne. U żytki rolne poprzez swoje rozdrobnienie (tzw. szachownica pól) oraz du ży udział ł ąk i pastwisk z licznymi zadrzewieniami śródpolnymi nie tylko nie wprowadzaj ą monotonii, ale dodatkowo podkre ślaj ą walory krajobrazowe. Ciekawym akcentem krajobrazowym jest meandruj ąca w śród lasów i pól rzeka Bukowa oraz malownicza dolina Sanu w cz ęś ci zachodniej gminy. Na podkre ślenie zasługuje fakt, że tereny le śne, szczególnie w centralnej i północnej cz ęś ci gminy cechuj ą si ę du żą dost ępno ści ą i korzystnym mikroklimatem, co sprzyja rozwojowi turystyki. 2.12. Środowisko biotyczne, system powi ąza ń ekologicznych Szata ro ślinna pełni funkcje klimatyczne i biologiczne, wpływaj ące na podniesienie ogólnych standardów ekologicznych i popraw ę jako ści życia oraz funkcje glebochronne wodochronne. Według podziału geobotanicznego Szafera (1972) obszar gminy poło żony jest w obr ębie Krainy Kotliny Sandomierskiej, w Okr ęgu Biłgorajskim. Flora gminy jest bardzo zró żnicowana i niezwykle bogata ze wzgl ędu na obecno ść siedlisk w odmiennym charakterze – od dolin rzecznych poprzez tereny piaszczystych wydm z ubogimi murawami i borami po żyzne siedliska zaj ęte przez gr ądy i buczyny.

25

Na terenie gminy wyst ępuj ą nast ępuj ące zbiorowiska ro ślinno ści: Lasy i zbiorowiska zaro ślowe Kompleksy le śne stanowi ą pozostało ści Puszczy Solskiej, w chwili obecnej znacznie przekształconej przez człowieka. Lasy wyst ępuj ą w postaci zwartych kompleksów w centralnej i południowej cz ęś ci gminy zajmuj ąc blisko 60% obszaru całej gminy. Struktura siedliskowa lasów jest tu niezwykle ró żnorodna. Najbardziej rozpowszechnione są siedliska borowe (80%), gdzie wiod ącą rol ę pełni zespół kontynentalnego boru mieszanego (blisko 50% powierzchni), mniejsze powierzchnie zajmuj ą: suboceaniczny bór świe ży (około 13%), spotykane s ą równie ż płaty boru suchego, wy żynnego, jodłowego boru mieszanego, gr ądu przystrumykowego ł ęgu jesionowo–olszowego topolowego oraz brzeziny bagiennej. Przewa żaj ą drzewostany iglaste około 87%. Skład gatunkowy obejmuje ł ącznie kilkana ście gatunków drzewiastych. Trzon drzewostanów buduje sosna (86%) pozostałe to: jodła 4,5%, brzoza 2,7%, olsza 4,4%, grab 0,2%, d ąb 1,2%, buk 0,9%, jesion, świerk, modrzew, klon, osika, lipa po około 0,1%. W podszycie boru świe żego wyst ępuje jałowiec, jarz ębina, kruszyna, boru bagiennego rokita i wierzba uszata. Średni wiek drzewostanów w obr ębie kompleksów le śnych gminy wynosi od około 65 lat, a przeci ętna ich zasobno ść około 270 m 3/ha. Działalno ść człowieka oraz zanieczyszczenie środowiska na przestrzeni lat spowodowały przekształcenia w pierwotnych warunkach panuj ących w obr ębie lasów. Obecnie na niespełna 30% powierzchni le śnej terenu gminy wyst ępuje zgodno ść stanu gatunkowego drzewostanów z warunkami siedliskowymi. Las jest jednym z najwa żniejszych komponentów środowiska przyrodniczego. Znaczenie lasu wypływa z wielorakich jego funkcji, w śród których zazwyczaj wymienia si ę: * funkcj ę ochronn ą polegaj ącą na tym, i ż las jest główn ą formacj ą ro ślinna oddziaływuj ącą dodatnio na wiele elementów środowiska: klimat, stosunki wodne, skład chemiczny wody i powietrza. Lasy zabezpieczaj ą przed takimi zjawiskami jak: wiatr, zmniejszaj ą zanieczyszczenie powietrza, produkuj ą tlen, chroni ą przed hałasem, przetrzymuj ą wilgo ć; * funkcj ę produkcyjn ą, polegaj ącą na dostarczeniu surowca drzewnego i innych dóbr jak: owoce le śne, grzyby itp.; * funkcj ę społeczn ą, polegaj ącą na tym, że lasy s ą niezast ąpionym terenem dla turystów i rekreacji. Ponadto s ą niezmiennie wa żnym elementem krajobrazu stanowi ą naturalne środowisko le śnych gatunków zwierz ąt. Lasy i zadrzewienia na zajmuj ą powierzchni ę 8685 ha, co stanowi 58,7% ogólnej powierzchni. Struktura władania lasów przedstawia si ę nast ępuj ąco: • 7440 ha lasy pa ństwowe pozostaj ące w zarz ądzie Nadle śnictwa Janów Lubelski i Nadle śnictwa Rozwadów; • 247 ha lasy komunalne; • 998 ha osób fizycznych i wspólnot gruntowych. Wśród kompleksów le śnych wydzielono lasy posiadaj ące status lasów ochronnych z mocy Decyzji Nr 20 Ministra Środowiska z dnia 28.08.2000 r. na terenie lasów pa ństwowych pozostaj ących w zarz ądzie PGL Nadle śnictwa Janów Lubelski oraz z mocy Zarz ądzenia Nr 95 MO ŚZNiL z dnia 25 listopada 1993 r. i Decyzji Ministra Środowiska z dnia 24.01.2002 r. na terenie lasów pa ństwowych pozostaj ących w zarz ądzie PGL Nadle śnictwa Rozwadów. Ł ączna powierzchnia lasów uznanych za ochronne wynosi 6195 ha, w nast ępuj ących kategoriach ochronno ści: • lasy wodoochronne;

26

• lasy stanowi ące ostoje zwierz ąt obj ętych ochron ą gatunkow ą; • lasy nasienne; • lasy poło żone w odległo ści do 10 km od granic miasta Stalowa Wola; • lasy na stałych powierzchniach badawczych i do świadczalnych. Pozostałe to lasy typowo gospodarcze. Kompleksy le śne terenu gminy charakteryzuj ą si ę zadowalaj ącą zdrowotno ści ą. Poło żone w strefie „0” zagro żeń przemysłowych (wolnej od uszkodze ń) i strefie I (uszkodzenia słabe). Na obszarze lasów pozostaj ących w zarz ądzie Nadle śnictwa Janów Lubelski został utworzony Le śny Kompleks Promocyjny Lasy Janowskie obejmuj ący w cało ści powierzchni ę 31349 ha, na terenie gminy 5195 ha Zarz ądzeniem Nr 30 Dyrektora Generalnego Lasów Pa ństwowych z dnia 19.12.1994 r. Le śne kompleksy promocyjne maj ą za zadanie promowanie zasad i metod zrównowa żonej, opartej na podstawach ekologicznych, gospodarki le śnej. Maj ą ponadto pełni ć funkcj ę edukacyjn ą ukierunkowan ą na prezentacj ę walorów i zasobów przyrodniczych obszarów le śnych. Zbiorowiska niele śne Wśród ro ślinno ści niele śnej wyst ępuje ogromne zró żnicowanie od ro ślinno ści wodnej poprzez szuwarow ą, torfowiskow ą, od ł ąk wilgotnych do suchych muraw piaszczyskowych. Flora zbiorowisk, szczególnie wodnych, bagiennych i torfowiskowych, wyst ępuj ących na terenie gminy jest niezwykle bogata. Stwierdzono tu wyst ępowanie wielu gatunków ro ślin chronionych obj ętych ochron ą ścisł ą i cz ęś ciow ą, z listy gatunków ro ślin podlegaj ących ochronie gatunkowej, do których nale ży zaliczy ć przede wszystkim: gr ąż ela żółtego, grzebienie białe, zespół turzycy bagiennej, storczyk, widłak jałowcowaty, odmiany rosiczki. Świat zwierz ęcy Według podziału na krainy zoogeograficzne (Jaczewski 1973 r. w Narodowym Atlasie Polski) obszar gminy nale ży do Krainy Niziny Sandomierskiej. Ró żnorodno ść wyst ępuj ących zbiorowisk szaty ro ślinnej sprzyja bogactwu gatunków fauny. Wybitnym walorem zwłaszcza wschodniej cz ęś ci gminy jest wyst ępowanie elementów puszcza ńskich fauny. Z bada ń ornitologicznych wynika, i ż wyst ępuje tu 15 gatunków l ęgowych ptaków. Z grupy uznanych za gin ące lub na granicy zaniku wyst ępuje tu: brodziec le śny, orlik grubodzioby i czapla purpurowa. Z gatunków silnie zagro żonych wygini ęciem odnotowano rybołowa, bielika, orlika krzykliwego, gado żera, żurawia, siewk ę rzeczn ą, mew ę mał ą i sóweczk ę. Z innych rzadkich ptaków chronionych wyst ępuj ą: kormoran, łab ędź niemy, cietrzew, głuszec, zimorodek. Na szczególn ą uwag ę zasługuje liczna populacja bociana czarnego. Fauna ssaków obejmuje 29 gatunków, co stanowi 43% gatunków fauny krajowej. Do najcenniejszych nale ży niew ątpliwie wilk zagro żony w Polsce wygini ęciem i ło ś równie ż rzadki wyst ępuj ący tu przy południowej granicy swego zasi ęgu, podobnie jak nornik północny. Liczna zwierzyna łowna dopełnia obrazu tej krainy o puszcza ńskim charakterze krajobrazu. Naturalny system powi ąza ń ekologicznych tzw. sie ć ekologiczn ą tworz ą: • rozległe ekosystemy le śne; • ekosystemy dolin rzecznych Sanu, Bukowej oraz dolin ich dopływów; • ekosystemy ł ąkowe – obszary u żytków zielonych, stanowi ących baz ę równowagi ekologicznej dla s ąsiaduj ących łatwo wysuszaj ących si ę obszarów; • ekosystemy wód płyn ących, starorzeczy, kompleksów stawów, śródle śnych oczek wodnych.

27

Cz ęść tych obszarów, z uwagi na wysok ą warto ść przyrodnicz ą jest wł ączona w system powi ąza ń krajowych i europejskich. Kompleks Lasów Janowskich stanowi fragment sieci ekologicznej ECONET–PL opracowanej w ramach europejskiego programu Mi ędzynarodowej Unii Ochrony Przyrody jako obszar w ęzłowy o znaczeniu mi ędzynarodowym. Dolina rzeki San jest korytarzem ekologicznym o znaczeniu mi ędzynarodowym w tej sieci. Podstawowym celem utworzenia sieci ekologicznej w kraju i Europie jest zwi ększenie skuteczno ści ochrony ró żnorodno ści biologicznej. Główne zasady wdro żenia sieci ECONET to: • zasada nasycenia ró żnymi formami ochrony prawnej; • zasada renaturyzacji obszarów zdegradowanych; • zasada promowania rozwoju zrównowa żonego. 2.13. Istniej ące formy prawnej ochrony przyrody Ochron ę prawn ą (Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16.10.1991 r, Dz. U. Nr 14 poz. 492) zastosowano dla: * zwartego kompleksu le śnego poło żonego w północno-wschodniej cz ęś ci gminy, stanowi ącego cz ęść pasma Puszczy Solskiej, o wysokim bogactwie zasobów biologicznych (niezwykle bogate i zró żnicowane zespoły ro ślinne, bogata fauna, wyst ępowanie gatunków zagro żonych wygini ęciem), które znalazły si ę w obr ębie Parku Krajobrazowego „Lasy Janowskie” powołanego Uchwał ą Nr II/12/84 WRN w Tarnobrzegu z dnia 03.10.1984 r. powi ększonego Uchwał ą Nr XXVI/141/88 z dnia 30.03.1988 r. Powierzchnia Parku na terenie gminy wynosi 2961 ha, powierzchnia otuliny 6696 ha; * najcenniejszego fragmentu krajobrazu le śnego Lasów Janowskich, który obj ęto ochron ą w formie rezerwatu le śnego „Jastkowice” o powierzchni 45,68 ha Zarz ądzeniem Ministra Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 19.04.1959 r. (M. P. Nr 89 poz. 482). Przedmiotem ochrony jest fragment lasu o cechach zespołu naturalnego z dominuj ącym zespołem gr ądu, du żym udziałem jodły, d ębu i lipy oraz licznych ro ślin chronionych i rzadkich; * charakterystycznego (niezwykle cennego pod wzgl ędem przyrodniczym) dla Puszczy Solskiej rozległego obszaru bagna i zarastaj ących zbiorników wodnych z rzadk ą i chronion ą ro ślinno ści ą, który obj ęto ochron ą w formie rezerwatu „Imielty Ług”. Rezerwat został utworzony Zarz ądzeniem Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 18.01.1988 r. (M. P. Nr 15 poz. 48). Rezerwat poło żony jest na terenie gminy Pysznica i gminy Modliborzyce (województwo lubelskie). Jego całkowita powierzchnia wynosi 737 ha, w tym na terenie omawianej gminy 70,87 ha. Dominuje tu ro ślinno ść wysokotorfowiskowa z blisko 700 gatunków ro ślin, grzybów, porostów, mszaków tu wyst ępuj ących 30 obj ętych jest ochron ą gatunkow ą. Teren rezerwatu stwarza dogodne warunki bytowania wielu gatunkom zwierz ąt, głównie ptaków wodnych i błotnych oraz drapie żnych. Ochron ą prawn ą obj ęto cenne przyrodniczo tereny w formie u żytków ekologicznych na mocy Rozporz ądzenia Nr 7 Wojewody Tarnobrzeskiego z dnia 25.06.1998 r. (Dz. U. Nr 14 poz. 117). Są to: • halizna o powierzchni 0,80 ha poło żona nad Bukow ą w le śnictwie Kochany (oddział 279 b); • łąki zabagnione z wierzbami o powierzchni 3,11 ha poło żone nad potokiem Dębowiec na pograniczu z gmin ą Potok Wielki (województwo lubelskie).

28

Ochron ę prawn ą zastosowano Zarz ądzeniem Wojewody Tarnobrzeskiego Nr 1 z dnia 08.02.1988 r. i Nr 6 z dnia 26.06.1991 r. przez utworzenie 4 pomników przyrody żywej, Są to poło żone na terenie le śnym okazałe, s ędziwe drzewa: • dąb szypułkowy (le śnictwo Kochany oddział 234j); • dąb szypułkowy (le śnictwo Kruszyna oddział 211a); • dąb szypułkowy (le śnictwo Rzeczyca oddział 235k). • powierzchniowy pomnik przyrody „ Żwirownia” na terenie wsi Pysznica o powierzchni 11,16 ha, b ędący stanowiskiem ro śliny chronionej – rosiczki.

2.14. Zagro żenia środowiskowe Gmina zalicza si ę do obszarów o korzystnych warunkach środowiska naturalnego, w zasadzie tylko w niewielkim stopniu przekształconych przez człowieka. W celu utrzymania takiego stanu, nale ży jednak zwróci ć uwag ę na wyst ępowanie zjawisk negatywnych pojawiaj ących si ę na terenie gminy mog ących ten stan zmienić. Do zagro żeń środowiskowych wyst ępuj ących na obszarze gminy zalicza si ę zagro żenia naturalne i antropogenne. Zagro żenia naturalne wynikaj ące z poło żenia gminy, budowy geologicznej i warunków hydrogeologicznych. S ą to: − zagro żenia prawdopodobie ństwem wystąpienia powodzi katastrofalnych (wody Q 1) na terenach chronionych wałami przeciwpowodziowymi Sanu w wypadku ich uszkodzenia (nara żone miejscowo ści to cz ęść Jastkowic, Brandwicy, Chłopska Wola i Sudoły) oraz na terenach zalewowych, pozbawionych obwałowa ń nad Bukow ą (nara żone cz ęś ciowo przysiółki: Moskale, Kuziory, Kolonia Zarzecze); − wyst ępowanie niekorzystnych warunków klimatycznych (niekorzystne warunki topoklimatu, zaleganie mgieł) i gruntowych dla budownictwa na obszarach stałego lub okresowego wyst ępowania wód wgł ębnych płytko pod powierzchni ą terenu, co w szczególno ści dotyczy dolin Sanu i Bukowej oraz płaskich dolinek bezimiennych cieków. Zagro żenia antropogenne zwi ązane z działalno ści ą człowieka: − nieuporz ądkowana gospodarka ściekowa (brak kanalizacji i oczyszczalni ścieków) przy blisko 100% zwodoci ągowaniu, co powoduje powstanie zanieczyszcze ń obszarowych degraduj ących środowisko wodne i glebowe (odcieki z nieprawidłowo eksploatowanych zbiorników bezodpływowych do gromadzenia ścieków); − brak systematycznej zbiórki i wywozu odpadów komunalnych z terenu całej gminy, pomimo funkcjonowania gminnego wysypiska odpadów, co prowadzi do za śmiecania „dzikimi” wysypiskami negatywnie oddziałującymi na całokształt środowiska przyrodniczego; − pojawiaj ące si ę przypadki nielegalnej eksploatacji kruszyw naturalnych (piasków) powoduj ącej nieracjonalne gospodarowanie zasobami i dewastacja gruntów, szczególnie niekorzystne w obr ębie ciekawych form morfologicznych jakimi s ą wyst ępuj ące głównie na terenach le śnych wydmy; − zanieczyszczone wody rzeki San nie odpowiadaj ące normom w klasyfikacji ogólnej.

29

2.15. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu i funkcjonowania środowiska przyrodniczego

2.15.1. Uwarunkowania ochronne wynikaj ące z przepisów i norm prawa lokalnego • konieczno ść ochrony areału gleb o wysokiej bonitacji (klasa II–IV), gleb pochodzenia organicznego, obszarów le śnych szczególnie ochronnych przed zmniejszaniem i zmian ą u żytkowania; • konieczno ść ochrony terenów wyst ępowania udokumentowanych zasobów surowców pospolitych (piaski, torfy, surowce ilaste) oraz utworzonych dla ich wydobycia terenów górniczych; • konieczno ść ochrony terenów wyst ępowania wst ępnie rozpoznanych złó ż torfów, równie ż jako obszaru cennego pod wzgl ędem przyrodniczym – torfowiska wysokie; • konieczno ść wzmo żonego nadzoru sanitarnego w obr ębie stref ochrony bezpo średniej studni uj ęcia wody w Pysznicy oraz stosowania ogranicze ń w zagospodarowaniu na terenie projektowanej strefy ochrony po średniej; • konieczno ść ochrony wód podziemnych w obszarze GZWP Nr 425; • konieczno ść respektowania zasad zagospodarowania na obszarach Park Krajobrazowy „Lasy Janowskie” wraz z otulin ą rezerwaty „Jastkowice” i „Imielty Ług”, u żytki ekologiczne) i w otoczeniu obiektów (pomniki przyrody) przyrody prawnie chronionej. 2.15.2. Uwarunkowania ochronne obszarów o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych, stanowi ących naturalny system powi ąza ń przyrodniczych • potrzeba ochrony systemów biotycznych o znaczeniu mi ędzynarodowym w sieci ECONET tj. kompleksów le śnych stanowi ących pozostało ści Puszczy Solskiej, korytarza ekologicznego Sanu oraz systemów lokalnych tj. ekosystemów ł ąkowych, zieleni śródpolnej, enklaw zieleni w terenach zabudowanych w celu zachowania systemu powi ąza ń ekologicznych. 2.15.3. Uwarunkowania wynikaj ące z zagro żeń naturalnych • konieczno ść ogranicze ń w zagospodarowaniu na terenach zagro żonych wyst ąpieniem wód stuletnich (Q1); • stosowanie ogranicze ń w zainwestowaniu (wymóg analiz geologicznych okre ślaj ących posadowienie obiektów) na terenach o wysokim poziomie wód gruntowych. 2.15.4. Uwarunkowania wynikaj ące z antropogennych przeobra żeń i zagro żeń środowiska • uzale żnienie rozwoju przestrzennego od mo żliwo ści zaopatrzenia w wod ę, odprowadzania i oczyszczania ścieków w sposób zorganizowany; • potrzeba minimalizacji zagro żeń wynikaj ących z braku systematycznej zbiórki odpadów komunalnych; • potrzeba eliminacji „dzikiej” eksploatacji kruszyw, w szczególno ści na terenach le śnych; • konieczno ść stosowania ogranicze ń w zainwestowaniu w obszarach negatywnego oddziaływania istniej ących i projektowanych elementów liniowych infrastruktury technicznej i komunikacji.

30

3. Uwarunkowania kulturowe

3.1. Rys historyczny Pierwsze ślady osadnictwa na terenie Puszczy Sandomierskiej pochodz ą z neolitu. W Pysznicy odnalezione szcz ątki zabytków archeologicznych wskazuj ą na epok ę br ązu, czyli 1700–700 lat p.n.e. Król Zygmunt August w 1558 r. wydał przywilej na zało żenie wsi Wola Pysznicka (lub Pyszenki), w starostwie sandomierskim Serafinowi Dobonieckiemu. Wie ś powstała nad rzek ą o nazwie Pysznica, w pobli żu jej uj ścia do rzeki San. Ju ż po 6 latach król zezwolił na wybudowanie ko ścioła, a biskup krakowski Bernard kardynał Maciejowski w Opactwie Benedyktynów w Ty ńcu wydał dokument ustanawiaj ący parafi ę w Pysznicy i zatwierdził tytuł ko ścioła – Podwy ższenia Krzy ża Świ ętego. Parafia obejmowała Domostaw ę Now ą, Jastkowice z Domostaw ą Star ą, Katy, Kutyły, Kły żów, Rud ę Jastkowsk ą, Studzieniec, Kuziory, Palenie, Szwedy, Wołoszyny, Zdziary i wchodziła w skład diecezji krakowskiej dekanat Miechocin. Pó źniej przeszła w skład diecezji przemyskiej dekanat Rudnik n/Sanem. Rycina Tereny przygraniczne Galicji i Królestwa Polskiego.

31

Pod koniec XIX w. wie ś liczyła blisko 400 domów i ponad 2000 mieszka ńców. Przewa żaj ącą wi ększo ść stanowili ludzie wyznania rzymsko–katolickiego. Mniejszo ść stanowili żydzi i protestanci. Podczas I wojny światowej znaczna cz ęść wsi uległa zniszczeniu. Podczas jednego z po żarów uległ zniszczeniu ko ściół i ufundowane przez króla dzwony. Po wojnie przyst ąpiono do odbudowy ko ścioła. Przy parafii funkcjonowała szkoła parafialna, w której uczyli ksi ęż a i organi ści. Pysznica była wsi ą biedn ą, piaszczyste ziemie nie gwarantowały ludno ści utrzymania. Wielu mieszka ńców poszukiwało pracy za granic ą. Znaczna cz ęść z nich emigrowała. Kiedy w 1937 r. przyst ąpiono do budowy miasta i huty na drugim brzegu Sanu dla wielu mieszka ńców była to szansa na prac ę. Wybudowane w ramach COP–owskiego planu miasto Stalowa Wola znacznie zaktywizowało miejscow ą ludno ść . Miasto powstało ma lewym, brzegu Sanu i pocz ątkowo przej ście z Pysznicy do nowo powstałego miasta mo żliwe było dzi ęki poł ączeniu promowemu. W latach 70–tych XX w. wybudowano drog ę ł ącz ącą Stalow ą Wol ę z Pysznic ą i most na rzece. Praktycznie miejscowo ść ta przeistoczyła si ę we wschodnie przedmie ścia miasta, a dzi ęki malowniczemu ukształtowaniu obfito ści lasów i rzeczce Bukowej stała si ę miejscem sobotnio–niedzielnego wypoczynku wielu mieszka ńców Stalowej Woli. Obecnie w granicach gminy znajduj ą si ę sołectwa: B ąków, Brandwica, Chłopska Wola, Jastkowice, Kły żów, Krzaki–Słomiana, Olszowiec, Pysznica, Studzieniec, Sudoły. 3.2. Dawne układy komunikacyjne Wła ściwie jedynym traktem kupieckim biegn ącym prawym brzegiem Sanu był tzw. go ściniec lubelski prowadz ący od Krzeszowa – przez Bieliny, Ulanów, Zarzecze oraz Kły żów i Jastkowice, Wol ę Rzeczyck ą, Radomy śl, Pniów – na północ. Dla poło żonych na prawym brzegu Sanu miejscowo ści poł ączenie z traktem sandomierskim było mo żliwe jedynie dzi ęki istniej ącym przeprawom promowym, co wła ściwie było ułatwieniem jedynie dla mieszka ńców miejscowo ści z tego brzegu rzeki. Rycina Wa żniejsze drogi województwa sandomierskiego w XVI w.

Źródło: Na podstawie Atlas Historyczny Polski. Województwo Sandomierskie XV wieku, red. W. Pałucki, Warszawa 1993, Mapa 6

32

Jednym z najstarszych dost ępnych dokumentów, na którym dobrze wida ć układ komunikacyjny jest mapa z 1914 r. Układ sieci drogowej niewiele ró żni si ę od obecnego. Główna droga na terenie gminy prowadzi przez Kły żów, Pysznic ę i Jastkowice, bez poł ączenia Radomy ślem. Ze Stalow ą Wol ą jest poł ączona mostem, który w latach siedemdziesi ątych zast ąpił prom. Dost ępno ść wsi śródle śnej Studzieniec do dnia dzisiejszego prawie si ę nie zmieniła i ci ągle jest najlepiej dost ępna od strony Słomianej. Miejscowo ść Kochany jest równie trudno dost ępna jak na pocz ątku XX w. Rycina Historyczny układ komunikacyjny z 1914 r.

33

Rycina Osadnictwo na terenie obecnej gminy Pysznica

Źródło: MIEGI Originalenfnahmskarte von Galizien mol Lodomenen 1783 – 1799 Kriegsarchiv, Vien, syg. B–IX 3.3. Własno ść szlachecka i ko ścielna. Na terenie obecnej gminy nie zanotowano żadnych własno ści typu szlacheckiego b ądź ko ścielnego. S ą natomiast dowody istnienia własno ści królewskiej. 3.4. Własno ść królewska. Wie ś Pysznica (wówczas Pisznica), Jastkowice i Kły żów (wówczas Klizow) były wsiami królewskimi. Pysznica: wie ś sze ściołanowa z 28 kmieciami, którzy płacili czynsz, składali te ż podatek w naturze oraz odpracowywali robocizn ę w Nisku. Oprócz kmieci we wsi było dwóch zagrodników, którzy nie płacili czynszu tylko odrabiali robocizn ę. W Metryce Koronnej jest równie ż mowa o tzw. wybra ńcu (jednym), który zobowi ązany był do odbywania słu żby wojennej.

34

Istniało we wsi wójtostwo, które prawdopodobnie od 1644 r. było w r ękach Morsztyna, jego żony Jadwigi z Pobiedna i nast ępnie ich syna Jana Andrzeja z żon ą Katarzyn ą. Folwark płacił podatek na rzecz ko ścioła pysznickiego, który równie ż nale żał do dóbr królewskich. Nie zanotowano we wsi ani chałupników ani młynów ani stawów, równie ż nie było obór królewskich. Jastkowice: wie ś pi ęciołanowa, na których zasiadało 50 kmieci zajmuj ących si ę ziemi ą, bydłem i tzw. pieszych, płacili czynsze i składali daniny w naturze. Kły żów: wie ś bez łanów, z czternastoma zagrodnikami, którzy nie tylko płacili czynsz z zagród ale i odrabiali robocizn ę. Zało żenia urbanistyczne tych wsi nale żą do najstarszych układów gminy Pysznica. Oczywi ście – w głównym zarysie, bo na dost ępnych mapach pojawia si ę Studzieniec (w obecnym zagospodarowaniu układ historyczny jest prawie nieczytelny), Olszowiec, Słomiany czy Piskorowy Staw. Rycina Województwo sandomierskie w II połowie XVI wieku

Źródło: Na podstawie Atlas województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku, red. W. Pałucki,

35

Rycina Rozmieszczenie własno ści ziemskiej w II połowie XVI wieku

Źródło: Na podstawie Atlas Historyczny Polski. Województwo Sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku, Mapa 5 3.5. Stanowiska archeologiczne Stanowiska archeologiczne znane s ą wył ącznie z bada ń powierzchniowych wykonanych metod ą Archeologicznego Zdj ęcia Polski. Analizuj ąc stan osadnictwa prehistorycznego i średniowiecznego na obszarze gminy nale ży zdawa ć sobie spraw ę z odmiennych ni ż obecnie warunków naturalnych. Podstawowymi czynnikami determinuj ącymi życie społecze ństw pierwotnych był: klimat, gleby, rze źba terenu oraz szata ro ślinna. W studium podzielono cało ść pradziejów na: neolit, epok ę br ązu, okres wpływów rzymskich i średniowiecze. Epok ę kamienia – neolit (5880/5600–2400/2300 p.n.e.) wprowadzaj ąc gospodark ę wytwórcz ą zwi ązan ą z zaj ęciami rolniczymi (uprawa roli, hodowla zwierz ąt) doprowadziła do zmiany systemu osadnictwa. Powstaj ą stałe osady, w których jednym z wa żniejszych zaj ęć jest produkcja naczy ń glinianych. Z tego okresu pochodz ą liczne stanowiska, które z uwagi na mało charakterystyczny materiał trudno zaliczy ć do okre ślonej kultury (Jastkowice 3, 4, 7, 8, Kły żów 33, 40,Pysznica 48, 50. Wczesna epoka br ązu (2400/2300–1700 p.n.e.) b ędąca kontynuacj ą pó źno neolitycznej tradycji kulturowej znana jest ze śladów b ądź punktów osadnictwa reprezentowanych przez stanowiska (Kły żów 22, 34, Pysznica 43, 44, 45,4 9.)

36

Kolejnym okresem , z którego wyst ępuj ą stanowiska archeologiczne na obszarze gminy to okres epoki br ązu i wczesnej epoki żelaza (1500–450 p.n.e.). Okres ten wypełnia w cało ści grupa tarnobrzeska kultury łu życkiej. Z omawianego rejonu pochodz ą stanowiska (Jastkowice 12, 14,Brandwica 2, Kły żów 23, 26, 30, 37). Pierwsze wieki n.e. to okres wpływów rzymskich epoki żelaza, kiedy to stwierdza si ę silne oddziaływanie kultury prowincjonalno – rzymskiej, a nawet dochodzi do kontaktów handlowych z Cesarstwem Rzymskim. Rzymianie udawali si ę tutaj w poszukiwaniu cenionego u nich bursztynu, przywo żą c w zamian bro ń, ekskluzywne wyroby lub płac ąc pieni ędzmi, które s ą do ść cz ęstym znaleziskiem. W tym te ż okresie rozwija si ę na naszym terenie tzw. kultura przeworska. Na terenie gminy reprezentuj ą j ą nast ępuj ące stanowiska archeologiczne (Kły żów 24, Pysznica 54). W wyniku olbrzymich przemieszcze ń ludno ściowych jakie miały miejsce pod koniec IV i w V w wieku n.e. na nasz teren napływa tak że ludno ść słowia ńska, zamieszkuj ąca pierwotnie tereny poło żone znacznie dalej na wschodzie. Zaczyna si ę okres zwany wczesnym średniowieczem, trwaj ący a ż do polowy XIII wieku. Od tego czasu mo żemy mówi ć o ci ągło ści osadniczo–kulturowej, a tak że stosuj ąc metod ę retrospekcyjn ą wykorzysta ć pó źniejsze przekazy pi śmienne. Cały ten długi okres wczesnego średniowiecza jest mocno zró żnicowany. Na pocz ątku mamy do czynienia z jednolit ą kultur ą na znacznych przestrzeniach i niezró żnicowanym społecze ństwem. Od przełomu VII/VIII wiek powstaj ą pierwsze ugrupowania plemienne, a w X wieku pierwsze organizmy pa ństwowe. Z omawianego okresu z terenu gminy pochodz ą nast ępuj ące stanowiska archeologiczne: (Kły żów 32, 35,Jastkowice 4, 5, 12). Tabela Wykaz stanowisk archeologicznych na obszarze gminy. Stanowisko Lp. Miejscowo ść Arkusz Funkcja obiektu Znaleziska na obszarze 1 2 3 4 5 6 1. Bąków 91–77 2 1 punkt osadniczy, 18 fragmentów naczy ń 2 punkt osadniczy 2. Brandwica 91–77 1 cmentarzysko ciałopalne fragment naczy ń 3. Brandwica 91–77 15 1 ślad osadnictwa, 1 fragment naczy ń, 1 odłupek 2 ślad osadnictwa z krzemienia nadbu żańskiego 4. Jastkowice 91–77 18 1 punkt osadniczy, 4 fragmenty naczy ń, 1 fragment 2 ślad osadnictwa naczy ń 5. Jastkowice 91–77 19 1 punkt osadniczy, około 60 fragmentów naczy ń, 2 punkt osadniczy, 3 fragmenty naczy ń, 1 fragment 3 punkt osadnictwa siekierki, 1 odłupek z krzemienia świ ęciechowskiego 6. Jastkowice 91–77 20 ślad osadnictwa 1 wiór krzemienia czekoladowego, 1 konkrecja krzemienia bałtyckiego 7. Jastkowice 91–77 21 1 obozowisko, 4 fragmenty ceramiki, 2 ślad osadnictwa 1 skrobaczka, 1 odłupek, 1 odłupek retusz., 1 świerzak, 1 surowiak krzemienia świeciechowskiego woły ńskiego narzutowy, jurajski, go ścierad., 1 fragment. ceramiki 8. Jastkowice 91–77 11 ślad osadnictwa fragment naczy ń 9. Jastkowice 91–77 12 ślad osadnictwa 1 odłupek z krzemienia drap. 10. Jastkowice 91–77 13 ślad osadnictwa 2 krzemienie 11. Jastkowice 91–77 14 1 punkt osadniczy, 11 fragmentów naczy ń, 2 punkt osadniczy 4 fragmenty naczy ń

37

1 2 3 4 5 6 12. Jastkowice 91–77 3 1 punkt osadniczy, wyroby krzemienne, fragmenty 2 punkt osadniczy, naczy ń, 1 fragment naczy ń 3 punkt osadnictwa 13. Jastkowice 91–77 4 punkt osadniczy wyroby krzemienne 14. Jastkowice 91–77 5 1 punkt osadniczy, 7 fragmentów naczy ń, 17 2 punkt osadniczy, fragmentów naczy ń w tym cmentarzysko 1 zdobień, 2 wióry krzemienia 3 ślad osadnictwa 15. Jastkowice 91–77 6 ślad osadnictwa 16. Jastkowice 91–77 7 punkt osadniczy fragment ceramiki 17. Jastkowice 91–77 8 ślad osadnictwa wyroby krzemienne 18. Jastkowice 91–78 5 ślad osadnictwa 1 odłupek 19. Jastkowice 91–78 6 ślad osadnictwa 1 odłupek retusz. krzemienia narzut. 20. Kły żów 92–77 19 ślad osadnictwa 1 fragment naczy ń 21. Kły żów 92–77 20 1 punkt osadniczy, 19 fragmentów naczy ń, 1 punkt osadniczy, 4 fragmenty naczy ń, 3 fragmenty 3 punkt osadniczy, naczy ń, 2 fragmenty naczy ń 4 punkt osadnictwa 22. Kły żów 92–78 2 obozowisko materiał krzemienny 23. Kły żów 92–78 3 cmentarzysko 211 grobów 24. Kły żów 92–78 5 1 ślad osadnictwa, 1 fragment ceramiki, 2 osada 5 fragmentów ceramiki 25. Kły żów 92–78 6 ślad osadnictwa 1 fragment ceramiki 26. Kły żów 92–78 7 ślad osadnictwa 1 fragment z talerza 27. Kły żów 92–78 8 ślad osadnictwa 1 fragment ceramiki 29. Kły żów 92–78 11 ślad osadnictwa 3 fragment ceramiki 30. Kły żów 92–78 12 osada 4 fragmenty ceramiki, 1 odłamek krzemienia narzut. 31. Kły żów 92–78 13 ślad osadnictwa 1 fragment ceramiki 32. Kły żów 92–78 14 1 osada, 2 ślad osadnictwa 4 fragmenty ceramiki, fragment polepy, 1 fragment ceramiki 33. Kły żów 92–78 18 ślad osadnictwa 1 wiórowiec krzemienia czekoladowego 34. Kłyżów 92–78 19 ślad osadnictwa 1 odłupek krzemienia św. 35. Kły żów 92–78 20 ślad osadnictwa 1 łuszczka krzemienia narz. 36. Kły żów 92–78 21 ślad osadnictwa 1 fragment ceramiki, 1 fragment paciorka ceramicznego 37. Kły żów 92–78 22 1 ślad osadnictwa, 2 fragmenty ceramiki, 2 osada, 18 fragmentów ceramiki, 3 osada, 33 fragmenty ceramiki, 1 fragment 4 ślad osadnictwa ceramiki 38. Kły żów 92–78 23 ślad osadnictwa 1 fragment ceramiki 39. Kły żów 92–78 24 ślad osadnictwa 1 fragment ceramiki 40. Kły żów 92–78 25 1 ślad osadnictwa, 2 fragmenty ceramiki, 1 fragment 2 ślad osadnictwa, ceramiki, 17 fragmentów ceramiki 3 osada 41. Kły żów 92–78 30 pole hutnicze 15 zniszczonych kloców po wytopie rudy darnicz. 42. Kły żów 92–78 42 cmentarzysko 6 grobów popielnicowych, 1 pier ścionek z ta śmy br ązowej, 1 grób jamowy 43. Pysznica 92–78 31 ślad osadnictwa 1 łuszcze ń krzemienia narzutowy 44. Pysznica 92–78 32 ślad osadnictwa 2 odłupki krzemienia świec. 45. Pysznica 92–78 33 ślad osadnictwa 1 odłupek krzemienia świec. 46. Pysznica 92–78 34 ślad osadnictwa 2 fragmenty ceramiki 47. Pysznica 92–78 35 ślad osadnictwa 3 fragmenty ceramiki

38

1 2 3 4 5 6 48. Pysznica 92–78 36 osada 6 fragmentów ceramiki, 1 fragment polepy, 1 odł. retusz. krzemienia świec. 49. Pysznica 92–78 37 ślad osadnictwa 1 fragment ceramiki, 1 wiórek krzemienia przepalony 50. Pysznica 92–77 21 1 punkt osadniczy, wyroby krzemienia 1 siekierka 2 cmentarzysko ciałopalne, pas., 402 groby ciałopalne, 2 groby 3 cmentarzysko ciałopalne 51. Pysznica 92–77 22 punkt osadniczy 8 fragmentów naczy ń 52. Pysznica 92–77 23 punkt osadniczy 5 fragmentów naczy ń 53. Pysznica 92–77 24 punkt osadniczy 3 fragmenty naczy ń, 2 fragmenty czerpaka 54. Pysznica 92–77 27 ślad osadnictwa 2 monety br ązowe Konstanc. II/337–361/ 55. Pysznica 91–77 10 ślad osadnictwa 1 fragment naczy ń, 1 fragment odłupki z krzemienia narzutowego 56. Studzieniec 91–78 14 ślad osadnictwa 1 odnawiak retusz. krz narzut. 57. Studzieniec 91–78 1 obozowisko mat.

3.6. Architektura i budownictwo

3.6.1. Architektura sakralna – ko ścioły − w Jastkowicach – ko ściół parafialny p.w. Przemienienia Pa ńskiego z 20 lat XX w.;

39

− ko ściół polsko–katolicki z 20 lat XX w.;

w Pysznicy – zespół ko ścioła parafialnego p.w. Św. Krzy ża.

3.6.2. Kaplice i kapliczki w Kły żowie – przy ul. Mickiewicza, z pocz ątku XX w.;

40 w Studzie ńcu – przy drodze gminnej, drewniana, kryta blach ą;

w Ziarnach – przy drodze gminnej, ceglana z małym gzymsem i tympanonem, kryta dachówk ą z wej ściem od strony wschodniej;

w Olszowcu – kaplica przy drodze do Pysznicy, drewniana z pocz ątku XX w.; w Pysznicy – kaplica p.w. Matki Boskiej, przy ul. Wolno ści, drewniana z 2 połowy XIX w., kapliczka Matki Boskiej Cz ęstochowskiej, przy ul. Sanowej, murowana z 1910 r. kapliczka św. Józefa, przy ul. Wolno ści, murowana z pocz ątku XX w.

41

* Kapliczka pod wezwaniem Matki Bo żej Śnie żnej w Pysznicy

powierzchnia u żytkowa – 38,7 m 2; czas powstania – 1 połowa XIX w.; wła ściciel – Parafia rzymsko–katolicka w Pysznicy; poło żenie – miejscowo ść Olszowiec – południowo–wschodnia cz ęść wsi, po północnej stronie drogi z Pysznicy do Kły żowa, po zachodzie stronie biegnie droga boczna, od strony północnego–wschodu przylega do gospodarstw rolnych, przeznaczenie – sakralne; opis – kaplica orientowana ołtarzem w kierunku północno–wschodnim, zakrystia dobudowana na pocz ątku XX w. od strony wschodniej, kruchta dobudowana w okresie mi ędzywojennym po stronie południowym; rzut – prostok ątny – nawy nie wyodr ębnione, trójk ątne zamkni ęcie w cz ęś ci ołtarzowej, zakrystia narzucie prostok ąta, kruchta – kwadratu; bryła – prostopadło ścienna, zw ęż aj ąca si ę ku górze, przykryta stromym, dwuspadowym dachem, od północy zamkni ęta trójbocznie i przykryta dachem trójpołaciowym, na kalenicy umiejscowiona sze ścioboczna wie życzka sygnaturki zako ńczona a żurow ą latarni ą i hełmem zwie ńczonym kutym krzy żem, kruchta jest ni ższa i kryta daszkiem trójpołaciowym, zakrystia – obni żona uskokowo w cz ęś ci wpisanej pod okap dachu nawy, okapy dachowe – mocno wysuni ęte; elewacje – proste, pierwotnie obite gontem obecnie deskami, w ścianie wschodniej i zachodniej okna zamkni ęte łukiem odcinkowym; wn ętrze – jednoprzestrzenne, dost ępne od strony kruchty, w ścianie wschodniej przej ście do zakrystii, w cz ęś ci południowej – chór muzyczny wsparty na dwóch słupach, nad wej ściem uskokowo podniesiony do góry, cz ęść ołtarzowa podniesiona o jeden stopie ń, wn ętrze pokryte dekoracjami malarskimi o charakterze ludowym – bezpo średnio na deskach lub na papierze przylepionych do desek (sklepienie).

42

* Kaplica św. Mateusza

powierzchnia u żytkowa – 7,2 m 2, czas powstania – pocz ątek XIX w.; poło żenie – miejscowo ść Pysznica (R ędziny); przeznaczenie – kultowe; opis – kaplica orientowana ołtarzem, czy raczej figur ą wyobra żaj ącą św. Mateusza, wej ście od strony północno–wschodniej kapliczka wykonana z cegły, kryta blach ą; rzut – kwadratowy, bryła zbli żona do sze ścianu. * Kapliczka w Ziarnach

powierzchnia u żytkowa – 3,2 m 2; czas powstania – XIX w., styl klasycystyczny; poło żenie – miejscowo ść Pysznica–Ziarny, przy drodze publicznej, nie ogrodzona; przeznaczenie – kultowe;

43 opis – kaplica orientowana wej ściem na stron ę wschodni ą kapliczka wykonana z cegły, kryta dachówk ą, elewacje płaskie bez otworów, w ścianie szczytowej – stylizowany tympanon i gzyms; rzut – kwadratowy, bryła prostopadło ścianu. Krzy że, drewniane i zabytkowe praktycznie nie zachowały si ę na omawianym obszarze. Wi ększo ść spotykanych krzy ży wykonana jest z metalu w dosy ć powszechnej i niewyszukanej formie. 3.6.3. Zespoły rezydencjonalne i folwarczne Nie odnaleziono na terenie gminy śladów zało żenia rezydencjonalnego. Ale istniał folwark w Pysznicy – królewski, jak cała wie ś – który płacił podatek na rzecz tamtejszego ko ścioła. Niestety nie zachowały si ę dane zwi ązane z jego wła ścicielami i zasobami. Wzmiank ę o nim znale źć mo żemy jedynie w opracowaniu dotycz ącym spisu dóbr królewskich. Lokalizacja w terenie zabudowa ń folwarcznych, czy te ż ich pozostało ści, jest praktycznie niemo żliwa. 3.6.4. Budownictwo Pysznica jest gmin ą wiejsk ą. Zabudow ę jej mo żna zaklasyfikowa ć jako nale żą cą do regionu lubelsko–biłgorajskiego. Charakterystyczn ą cech ą budynku była bryła wydłu żona, prostok ątna lub zbli żona do kwadratu z dachem czterospadowym lub dwuspadowym naczółkowym. Zagrody były budowane jako tzw. okólniki tzn. szczelnie zabudowane czworoboki. Najcz ęś ciej zagroda składała si ę z domu, obory, stodoły, czasem z domu i obory, b ądź w przypadku wykonywania przez wła ściciela zawodu rzemie ślniczego, domu i zakładu pracy – najcz ęś ciej ku źni. Jastkowice : − dom ul. Brandwicka 9 z 1914 r., drewniany; − dom ul. 1 Maja 26, z 1920 r., drewniany; − dom ul. Mickiewicza 19, z pocz ątku XX w., drewniany; − dom ul. Mickiewicza 24, z lat 20 XX w., drewniany; − dom ul. Mickiewicza 26, z 1922 r., drewniany; − ku źnia ul. 22 Lipca 14, z 1935 r., drewniany; − ku źnia ul. Podle śnej 2, z 1937 r., drewniana. * Dawna ku źnia w Jastkowicach

44

Kły żów : − dom ul. Podkorzeniec 19, z 1920 r., drewniany; − dom ul. Mickiewicza 50, z 1900 r., drewniany; − zagroda ul. Mickiewicza 96: – dom z 1910 r., drewniany; – obora z 1910 r., drewniana; − stodoła z 1910 r., drewniana dom z ul. Zadole 4, z 1921 r., drewniany dom z ul. Zadole 6, z lat 20 XX w., drewniany. Krzaki : − zagroda ul. Polnej 1: – spichlerz z 1925 r., drewniany; – piwnica z 1925r., murowana. Podborek : − dom ul. Podborek 15, z ko ńca XIX w., drewniany. Pysznica : − plebania z 1906 r., murowana; − szkoła z lat 20 XX w., murowana; − dom z ul. Piaskowej 1, z ko ńca XIX w., drewniany; − dom z ul. Podborek 2, z ko ńca XIX w., drewniany. Studzieniec : − dom nr 15, z pocz ątku XX w., drewniany; − dom nr 44, z 1923 r., drewniany. Bardzo ciekaw ą osad ą śródle śną, w której znajduje si ę wiele interesuj ących budynków s ą Kochany. Na uwag ę zasługuje budynek po starej szkole (obecnie galeria), oraz kapliczka pod d ębem.

Dom Koczwary jako jeden z ciekawych budynków.

45

3.6.5. Cmentarze i mogiły Kły żów – cmentarz parafialny, czynny, zało żony w 1983 r., o powierzchni około 1,5 ha, przynale żno ść wyznaniowa – rzymsko–katolicka, teren ogrodzony z wolnostoj ącymi nagrobkami.

Jastkowice – cmentarz parafialny z 1925 r., wyznania rzymsko–katolickiego, o powierzchni 2 ha, rozplanowany na rzucie prostok ąta z dwoma alejami, zlokalizowany po wsch. stronie wsi, na skraju lasu, dojazd drog ą poln ą.

Jastkowice – cmentarz parafialny z 1925 r., wyznania polsko–katolickiego, o powierzchnia około 1 ha, zało żenie prostok ątne z jedn ą alej ą główn ą, groby usytuowane rz ędowo, ogrodzenie wykonane z betonowych płyt, cmentarz zlokalizowany po wschodniej stronie wsi, na skraju lasu poza terenem zabudowanym, dojazd poln ą drog ą dojazdow ą.

46

Pysznica – cmentarz parafialny, o nieznanej dacie zało żenia (najstarszy, istniej ący nagrobek pochodzi z 1888 r.), wyznania rzymsko–katolickiego, o powierzchni 1,7 ha, zało żony na planie prostok ąta z alej ą główn ą dziel ącą cmentarz na nierówne cz ęś ci, od strony wschodniej przył ączono now ą cz ęść , ogrodzenie metalowe, lokalizacja – około 150 m na zachód od lokalnej drogi Zarzecze–Rzeczyca Długa, na skraju lasu w pobli żu Podborka.

Kochany – mogiła partyzancka Oddziału Gwardii Ludowej im. B. Głowackiego z walk z Niemcami z 1943 r., powierzchnia – 0,01 ha, poło żenie – 1 km na północ od zabudowa ń i około 50 m na północ od zabudowa ń wsi Kolonia Kochany. Lipowiec – mogiła z okresu II wojny światowej, po świ ęcona zabitej przez Niemców grupie partyzantów. Nie uj ęta w żadnych wykazach i powstała najprawdopodobniej z tzw. „czystej potrzeby serca” lokalnych mieszka ńców.

Cmentarze i mogiły wojenne wpisane do rejestru zabytków: * cmentarz ofiar terroru hitlerowskiego z lat 1943–1944 – numer rejestru zbytków: 506/A z 24.05.1993 r., numer ewidencyjny działki – 3453/2, powierzchnia – 0,06 ha, własno ść – mienie wsi Jastkowice–Kochany, poło żenie Kochany – około 300 m na południowy–zachód od wsi, na niewielkim wzniesieniu w lesie, teren ogrodzony płotem;

47

* zbiorowe mogiły Żydów pomordowanych w latach 1942–1943 – numer rejestru zbytków: 490/A z 02.03.1993 r., numer ewidencyjny działki – 1853, powierzchnia – 0,22 ha, własno ść – Urz ąd Gminy Pysznica, poło żenie miejscowo ść Pysznica – na wzniesieniu, na tyłach zabudowy wsi – pomi ędzy ulic ą Wolno ści, a Kaczyłowem.

Tabela Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków. podstawa prawna miejscowo ść charakterystyka terenu/obiekt nr z rejestru data zabytków (nr dziennika urz ędowego) zbiorowe mogiły Żydów zamordowanych 2.03.1993 Pysznica 490/A w latach 1942–1943 (10/93) cmentarz ofiar terroru hitlerowskiego z lat Kochany 506/A 24.05.1993 1943–1944

48

4. Uwarunkowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej

4.1. Gospodarka rolna Jedn ą z podstawowych funkcji dla gminy Pysznica jest gospodarka rolna. Pod wzgl ędem klimatycznym obszar gminy znajduje si ę pod wpływem klimatu kontynentalnego, który wyra ża si ę wi ększymi rocznymi amplitudami temperatury powietrza, okres wegetacji wynosi 211 dni. Ocena rolniczej przestrzeni produkcyjnej dla gminy jest średnio korzystna, rze źba terenu i agroklimat wg IUNG–u w Puławach jest wy żej wyceniona ni ż jako ść i przydatno ść rolnicza gleb oraz warunki wodne. Wska źnik jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej, który uwzgl ędnia wszystkie elementy środowiska przyrodniczego dla gminy Pysznica wynosi 64,2 punktów (według IUNG–u w Puławach). Jest on ni ższy w porównaniu ze wska źnikami dla powiatu, województwa i kraju. Wska źnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej gminy na tle powiatu, województwa i kraju: • Gmina Pysznica – 64,2 pkt.; • Powiat stalowowolski – 67,9 pkt.; • Województwo podkarpackie – 73,0 pkt.; • Polska – 66,0 pkt. O mo żliwo ściach produkcyjnych rolnictwa gminy decyduje poza jako ści ą rolniczej przestrzeni produkcyjnej ilo ść ziemi u żytkowanej rolniczo. W ogólnej powierzchni gminy 14782 ha u żytki rolne zajmuj ą 5144 ha co stanowi 34,7% tej że powierzchni. Struktura u żytkowania gruntów gminy odznacza si ę niewielkim udziałem u żytków rolnych, tak niewielki udział ziemi rolniczej jest charakterystyczny dla gmin powiatu stalowowolskiego oraz ni żańskiego. Wi ększ ą cz ęść gminy zajmuj ą lasy i grunty le śne tj. 8685ha co stanowi 58,7% tej że powierzchni. Gleby wyst ępuj ące na terenie gminy wykazuj ą znaczne zró żnicowanie przestrzenne wynikaj ące z rodzaju utworów, z których powstały. W dolinie rzek: Sanu i Bukowej wykształciły si ę mady rzeczne. S ą to gleby naj żyźniejsze na terenie gminy i zaliczane s ą do II, III, IV klasy bonitacyjnej u żytków rolnych. Pod wzgl ędem rolniczej przydatno ści gleby te zaliczane s ą do kompleksów pszennych dobrych, żytnich bardzo dobrych i żytnich dobrych. Przy odpowiedniej kulturze rolnej mo żna uprawia ć na nich wszystkie ro śliny. Gleby tego typu wyst ępuj ą w zachodniej cz ęś ci gminy w dolinach rzek tj. we wsiach: Brandwica, Chłopska Wola, Jastkowice, Pysznica. Oprócz omawianych gleb, na terenie gminy wyst ępuj ą gleby bielicowe, pseudobielicowe i brunatne. S ą to gleby zaliczane do kompleksu żytnio–ziemniaczanego zaliczane zazwyczaj do IV, V i VI klasy bonitacyjnej. Wi ększo ść z tych gleb wykazuje nisk ą zasobno ść w składniki pokarmowe oraz kwa śny lub słabo kwa śny odczyn. Gleby te przydatne s ą pod upraw ę żyta, owsa, ziemniaków, gryki, seradeli, koniczyny białej. Gleby te wyst ępuj ą w południowo–zachodniej, wschodniej i północnej częś ci gminy tj. we wsiach: Kły żów, cz ęś ciowo Pysznica, Jastkowice, Studzieniec.

49

Tabela Bonitacja gruntów rolnych w ha (według IUNG Puławy) 1994 r. Klasa gruntu Grunty orne w ha Użytki zielone w ha I – – II 160 92 III a 502 253 III b 392 IV a 290 679 IV b 405 V 1015 406 VI 763 61 VI z 107 22 Razem: 3634 ha 1513 Na terenie gminy udział poszczególnych klas bonitacyjnych w ogólnej powierzchni użytków rolnych przedstawia si ę nast ępuj ąco: Klasa II – 4,9% ogólnej powierzchni u żytków rolnych; Klasa III – 22% ogólnej powierzchni u żytków rolnych; Klasa IV – 26,6% ogólnej powierzchni u żytków rolnych; Klasa V – 27,6% ogólnej powierzchni u żytków rolnych; Klasa VI – 16,0% ogólnej powierzchni u żytków rolnych; Klasa VI z – 2,5% ogólnej powierzchni u żytków rolnych; Warto ść u żytkowa gleb jest zró żnicowana, gleby w klasach od II – IV stanowi ą 53,7% powierzchni u żytków rolnych, a klasa V i VI stanowi ą 46,3% powierzchni u żytków rolnych. Najwi ększy udział posiada klasa V i IV. Wska źnik bonitacji gleb w skali 3–stopniowej wynosi 1,56 dla gruntów ornych 1,57, a dla u żytków zielonych 1,54. Gleby w wi ększo ści posiadaj ą odczyn kwa śny tj. 70% gleb, lekko kwa śny 18%, oboj ętny 6%, równie ż zawarto ść siarki i metali ci ęż kich w glebach jest naturalna. Na terenie gminy wyst ępuj ą równie ż gleby pochodzenia organicznego: torfy oraz mursze, gleby te najcz ęś ciej s ą u żytkowane jako ł ąki i pastwiska. Najwi ększe powierzchnie tych gleb wyst ępuj ą w miejscowo ściach: Kły żów, Studzieniec, Pysznica, Jastkowice. 4.2. Struktura u żytków rolnych Grunty orne – 3602 ha – 70,0% powierzchni u żytków rolnych; Sady – 28 ha – 0,5% powierzchni u żytków rolnych; Łąki – 1036 ha – 20,1% powierzchni u żytków rolnych; Pastwiska – 478 ha – 9,2% powierzchni u żytków rolnych ; Razem – 5144 ha – 100% powierzchni u żytków rolnych. Najwi ększy udział w strukturze u żytków rolnych posiadaj ą grunty orne tj. 70%, bardzo niewielki jest udział sadów. Udział u żytków zielonych w strukturze u żytków rolnych wynosi 29,3% i jest mniejszy w porównaniu do lat poprzednich. Najwi ększe powierzchnie u żytków zielonych znajduj ą si ę we wsiach: Jastkowice, Pysznica i Kły żów. Jednak w wi ększo ści u żytki zielone s ą średniej i słabej jako ści.

50

4.3. Produkcja ro ślinna Podstawowym kierunkiem w produkcji ro ślinnej jest uprawa zbó ż oraz okopowych, a szczególnie ziemniaków. Udział zbó ż wraz z mieszankami zbo żowymi w strukturze zasiewów wynosi 76%. Spo śród ro ślin zbo żowych najwi ęcej uprawia si ę żyta, pszenicy ozimej oraz owsa. W strukturze upraw do ść poka źną pozycj ę stanowi uprawa ziemniaków (około 16%). Niewielki jest udział ro ślin pastewnych oraz truskawek i warzyw. W ostatnim czasie wzrosło zainteresowanie upraw ą warzyw, krzewów ozdobnych oraz upraw ą warzyw pod foli ą. Struktura zasiewów Wyszczególnienie Powierzchnia Ogólna powierzchnia zasiewów 2050 ha Zbo ża wraz z mieszankami zbo żowymi 1580 ha Str ączkowe jadalne 2 ha Ziemniaki 320 ha Pastewne (okopowe, str ączkowe, kukurydza na zielonk ę) 62 ha Ro śliny przemysłowe (wiklina) 3 ha Warzywa gruntowe 20 ha Truskawki 10 ha Pozostałe 48 ha

1,00% 0,50% 3,10% 0,15%

16,02%

0,10%

79,12%

zbo ża z mieszankami str ączkowe jadalne ziemniaki ro śliny pastewne warzywa truskawki wiklina

4.4. Produkcja zwierz ęca Podstawowym kierunkiem w produkcji zwierz ęcej jest hodowla bydła oraz trzody chlewnej. Liczba zwierz ąt na terenie gminy wynosi: bydło – 1755 sztuk w tym krowy 1052 sztuki, trzoda chlewna – 1885 sztuk w tym lochy 400 sztuk. Obsada bydła w sztukach na 100ha u żytków rolnych: gmina Pysznica – 34 sztuk; powiat stalowowolski – 30 sztuk; województwo podkarpackie – 30 sztuk; Polska – 39 sztuk;

51

Obsada trzody chlewnej w sztukach na 100ha u żytków rolnych: gmina Pysznica – 36 sztuk; powiat stalowowolski – 30 sztuk; województwo podkarpackie – 40 sztuk; Polska – 97 sztuk; W ostatnim czasie pomimo tendencji spadkowych w produkcji zwierz ęcej powstała prywatna ferma trzody chlewnej w Pysznicy, gdzie hoduje si ę 2000 sztuk świ ń. Istniej ą mo żliwo ści zwi ększenia hodowli. Hodowla trzody chlewnej na tym terenie posiada ugruntowane tradycje oraz zapewnion ą baz ę paszow ą. 4.5. Struktura agrarna Liczba indywidualnych gospodarstw rolnych wynosi 1303, a ponadto znajduje si ę jeszcze 391 działek rolnych nie przekraczaj ących 1 ha u żytków rolnych. Według danych statystycznych z roku 1997 średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego wynosi 3,6 ha. W ogólnej liczbie gospodarstw w roku 1997 znajdowały si ę nast ępuj ące grupy obszarowe gospodarstw ( źródło: Powszechny Spis Rolny): od 1 – 2 ha – 452 gospodarstw; od 2 – 3 ha – 354 gospodarstw; od 3 – 5 ha – 365 gospodarstw; od 5 – 7 ha – 98 gospodarstw; od 7 – 10 ha – 28 gospodarstw; powy żej 10 ha – 6 gospodarstw. W gminie istnieje du że rozdrobnienie gospodarstw. Gospodarstwa od 1 do 5 ha stanowi ą 89% ogólnej liczby gospodarstw. Tak du że rozdrobnienie jest charakterystyczne dla województwa podkarpackiego. Gospodarstw wi ększych o powierzchni od 5 do 10 ha jest 9,6%, za ś gospodarstwa o powierzchni ponad 10 ha stanowi ą 0,4% ogólnej liczby gospodarstw. W rolnictwie zatrudnionych jest 2939 osób, liczba osób pracuj ących na 100 ha użytków rolnych wynosi 54 osoby ( średnia dla kraju wynosi 22 osoby). Z ekonomicznego punktu widzenia 32 osoby jest zb ędne w gospodarstwach rolnych i powinno znale źć prac ę w sektorze poza rolnictwem, fakt ten świadczy o przeludnieniu agrarnym. Na terenie gminy istniej ą zakłady przetwórcze tj. młyn w Jastkowicach, dwie prywatne piekarnie w Pysznicy oraz dwa zakłady produkuj ące makarony. Rozwój gminy uwarunkowany b ędzie równie ż wszelkiego rodzaju inicjatywami na rzecz działalności pozarolniczej lub zwi ązanej z rolnictwem. Przykładem mo że by ć gospodarstwo agroturystyczne, które powstaje na granicy wsi Brandwica i Jastkowice. W śród gospodarstw współpracuj ących z Wojewódzkim O środkiem Doradztwa Rolniczego w Boguchwale, Terenowy Zespół Doradztwa Rolniczego w Stalowej Woli z siedzib ą w Radomy ślu wi ększo ść gospodarstw specjalizuje si ę w hodowli trzody chlewnej, a tylko 1 gospodarstwo w hodowli bydła mlecznego. W ostatnich 15 latach liczba gospodarstw o powierzchni od 7 do 10 ha oraz powy żej 10 ha uległa zmniejszeniu, zwi ększyła si ę liczba gospodarstw małych od 1 do 3 ha oraz działek rolnych do 1 ha. Zwi ązane jest to charakterem miejscowo ści tj. poło żenie w pobli żu miasta.

52

4.6. Formy władania ziemi ą Dominuj ącym sektorem gospodarki rolnej jest sektor prywatny tj. gospodarka indywidualna. Ogólna powierzchnia u żytkowana przez gospodarstwa indywidualne wynosi 6588 ha. Powierzchnia u żytków rolnych b ędąca we władaniu gospodarstw indywidualnych wynosi 5069 ha co stanowi 98,5% powierzchni ogólnej u żytków rolnych. Struktura u żytków rolnych gospodarstw indywidualnych przedstawia si ę nast ępuj ąco: grunty orne – 3580 ha; sady – 28 ha; łąki – 990 ha; pastwiska – 472 ha. We władaniu gospodarstw indywidualnych znajduj ą si ę 1245 ha lasów i gruntów le śnych. Grunty Skarbu Pa ństwa to w wi ększo ści grunty Pa ństwowego Gospodarstwa Le śnego tj. lasy i grunty le śne zajmuj ące 7309 ha, za ś powierzchnia u żytków rolnych wynosi 52 ha. Nie wyst ępuj ą gospodarstwa uspołecznione. Istniej ąca w latach wcze śniejszych ferma trzody chlewnej uległa likwidacji. Cz ęść gruntów została sprzedana, a cz ęść wydzier żawiona prywatnym wła ścicielom. Obecnie na bazie dawnej fermy powstał prywatny zakład w Pysznicy zajmuj ący si ę hodowl ą trzody chlewnej licz ący ponad 2000 sztuk i z mo żliwo ści ą rozwoju dalszej hodowli. Grunty gminy i zwi ązków mi ędzygminnych zajmuj ą 307 ha w wi ększo ści s ą to pastwiska. Grunty gminne, które s ą atrakcyjne pod wzgl ędem poło żenia, dojazdu i wyst ępuj ą w zwartym kompleksie dla inwestorów z zewn ątrz znajduj ą si ę w miejscowo ściach: Studzieniec – 15 ha – z przeznaczeniem na cele rekreacyjne; Ruda Jastkowska – 3 ha – z przeznaczeniem na cele rekreacyjne; Jastkowice – 5 ha – z przeznaczeniem na cele rekreacyjne; Jastkowice – 12 ha z poznaczeniem na cele rekreacyjne; Pysznica – 25 ha – na cele mieszkaniowe. 4.7. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu rolniczej przestrzeni produkcyjnej * Powierzchnia obszarów zagospodarowanych rolniczo, świadcz ąca o zasobno ści gminy w ziemi ę wynosi 5144 ha i stanowi 34,7% ogólnej powierzchni gminy. Wi ększ ą cz ęść gminy zajmuj ą lasy i grunty le śne tj.: 8685 ha tj.: 58,7% powierzchni gminy. * Wska źnik jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej wg IUNG–u w Puławach wynosi 64,2 pkt. i jest on najni ższy w porównaniu ze wska źnikiem dla powiatu stalowowolskiego, województwa podkarpackiego i kraju. * Warto ść u żytkowa gleb jest zró żnicowana i najwi ększy udział posiadaj ą gleby klasy V – 27,6% oraz klasa IV – 26,6% ogólnej powierzchni u żytków rolnych. Gleby klas od II – III stanowi ą 27%. Najbardziej korzystne warunki do rozwoju produkcji rolnej pod wzgl ędem warunków glebowych posiadaj ą wsie poło żone w zachodniej cz ęś ci gminy tj.: Brandwica, Chłopska Wola, Pysznica, Jastkowice. Wyst ępuj ą w tych miejscowo ściach gleby typu mad, które s ą bardzo urodzajne i powstały w dolinach rzek. * Zarówno gleby klasy V jak i VI pod wzgl ędem rolniczym posiadaj ą niewielk ą przydatno ść i wi ększo ść z nich nale ży przeznaczy ć do zalesienia. Zajmuj ą one ponad 46% powierzchni u żytków rolnych.

53

* Udział u żytków zielonych w strukturze u żytków rolnych jest do ść du ży i wynosi 29% ogólnej ich powierzchni, jednak wi ększo ść z nich poło żona jest na glebach IV i V klasy. * W strukturze zasiewów dominuj ą ro śliny zbo żowe, których udział wynosi 76%, najwi ęcej uprawia si ę żyta, pszenicy ozimej oraz owsa. Obok ro ślin zbo żowych w gminie uprawia si ę do ść du żo ziemniaków, które stanowi ą 16% powierzchni zasiewów. Według informacji uzyskanych w Terenowym Zespole Doradztwa Rolniczego w Stalowej Woli z siedzib ą w Radomy ślu w ostatnim czasie wzrasta zainteresowanie upraw ą warzyw tj.: papryka, pomidory, ogórki, uprawa warzyw pod foli ą oraz uprawa krzewów ozdobnych. Warzywnictwo rozwija si ę we wsiach o korzystnych warunkach glebowych: Brandwica, Sudoły, Pysznica, Jastkowice. * W produkcji zwierz ęcej podstawowym kierunkiem jest hodowla bydła oraz trzody chlewnej. * Struktura obszarowa gospodarstw indywidualnych cechuje si ę bardzo du żym rozdrobnieniem, udział gospodarstw o powierzchni do 5ha wynosi 89% ogólnej liczby gospodarstw, a średnia powierzchnia wynosi 3,9 ha. * W rolnictwie gminy pracuje 2939 osób, na 100 ha u żytków rolnych pracuje 54 osoby ( średnia krajowa to 22 osoby) co świadczy o przeludnieniu agrarnym w gminie. * Rozwój produkcji rolnej, a szczególnie uprawa zbó ż i warzyw, a w produkcji zwierz ęcej hodowla trzody chlewnej zale żeć b ędzie od opłacalno ści tych gał ęzi produkcji. 4.8. Uwarunkowania wynikaj ące z własno ści gruntów * Na terenie gminy grunty rolne w 98% u żytkowane s ą przez sektor prywatny. * Rolnictwo w gminie pozostaje nadal jedn ą z wa żnych funkcji, dlatego te ż obszary rolnicze w klasach od II – IV niezale żnie od formy własno ści nale ży utrzymywa ć w użytkowaniu rolniczym. W przypadku konieczno ści przeznaczenia gruntów na cele nierolnicze nale ży kierowa ć si ę Ustaw ą o ochronie gruntów rolnych i le śnych z dnia 03.02.1995 r. z pó źniejszymi zmianami. * Gleby pochodzenia organicznego (Kły żów, Studzieniec, Pysznica, Jastkowice) jako szczególnie chronione, nale ży pozostawi ć w dotychczasowym u żytkowaniu.

54

5. Uwarunkowania wynikaj ące z jako ści życia mieszka ńców

5.1. Demografia

5.1.1. Liczba ludno ści, struktura płci, g ęsto ść zaludnienia Gmina liczy (według GUS) 9219 mieszka ńców, w tym 4623 m ęż czyzn i 4596 kobiet, a na podstawie Urz ędu Gminy w Pysznicy na koniec 1999 r. liczba ludno ści wynosiła 9268 mieszka ńców, w tym 4655 m ęż czyzn i 4613 kobiet. Wska źnik feminizacji wynosi 99,4 kobiet na 100 m ęż czyzn i jest ni ższy od średniego wska źnika dla gmin wiejskich województwa podkarpackiego, wynosz ącego 101 kobiet na 100 m ęż czyzn i ni ższy od wska źnika dla gmin wiejskich powiatu stalowowolskiego, wynosz ącego 101,3 kobiet na 100 m ęż czyzn. Tabela Wielko ść gminy Pysznica na tle gmin wiejskich powiatu, województwa i kraju w 1999 r. Powierzchnia ogólna Liczba ludno ści Jednostka terytorialna w km 2 według GUS ludno ści według ewidencji gm. Pysznica 147,8 9,22 9,27 pow. stalowowolski 150,1 8,70 – woj. podkarpackie 117,0 8,7 – Polska 135,0 6,60 – Źródło: Rocznik statystyczny woj. podkarpackiego 2000 r., Strategia gminy Pysznica. Z powy ższego zestawienia wynika, że gmina pod wzgl ędem powierzchni zaliczana jest do gmin wi ększych, zarówno w powiecie, województwie jak i w kraju. G ęsto ść zaludnienia na 1 km 2 wynosi ponad 63 os. i jest porównywalna ze średni ą g ęsto ści ą zaludnienia dla gmin wiejskich powiatu stalowowolskiego – 65 os/km 2 i ni ższa od średniej dla gmin. Wiejskich woj. podkarpackiego – 118 os./km 2 i kraju – 124 os./km 2. Charakterystycznym wska źnikiem dla terenów wiejskich jest wska źnik zag ęszczenia na 100 ha u żytków rolnych. W gminie wynosi on 182 os./100 ha UR. Wska źnik ten jest ponad dwukrotnie wi ększy od średniej krajowej dla gmin wiejskich – 79 os./100 ha UR, wy ższy od wska źnika dla gmin wiejskich powiatu stalowowolskiego – 157 os./100 ha UR i gmin wiejskich województwa – 69 os./100 ha UR. Obserwuje si ę zró żnicowanie g ęsto ści zaludnienia w poszczególnych sołectwach, co ilustruje poni ższe zestawienie. Tabela Gęsto ść zaludnienia w poszczególnych sołectwach na 1 km 2 i na 100 ha UR na 31.12.2000 r. Liczba Powierzchnia ogólna W tym pow. Liczba Liczba os./100 Miejscowo ść ludno ści w ha UR os./km2 ha UR Pysznica 2712 2301,3 926,2 117,8 292,8 Bąków 181 150,7 103,3 120,1 175,2 Brandwica 448 356 314,4 125,8 142,5 Chłopska Wola 185 92,1 65 200,8 284,6 Jastkowice 2391 7102,4 2198,9 33,7 108,7 Kły żów 1353 745,2 309,3 181,5 437,4 Krzaki 939 593,3 107,4 159,3 874,3 Olszowiec 521 648 435,2 80,4 119,7 Studzieniec 327 2256,8 213,9 14,5 152,9 Sudoły 304 418,2 334,8 72,7 90,8 Razem gmina 9361 14782 5144,4 63,3 182 Źródło: Urz ąd Gminy Pysznica

55

Tak du że zró żnicowanie g ęsto ści zaludnienia jest wynikiem du żego udziału lasów w ogólnej powierzchni poszczególnych jednostek osadniczych. Tabela Dynamika rozwoju ludno ści gminy Pysznica w latach 1992 – 2001. Lata Liczba ludno ści 1992 8996 1993 9018 1994 9077 1995 9074 1996 9124 1997 9146 1998 9157 1999 9219 2000 9290 2001 9361 Źródło: Rocznik statystyczny woj. tarnobrzeskiego, 1996 i 1998; Rocznik statystyczny woj. podkarpackiego 1999 i 2000 ;Urz ąd Gminy w Pysznicy, Urz ąd Statystyczny Tarnobrzeg. 5.1.2. Struktura wieku

Tabela Struktura wieku mieszka ńców gminy Pysznica na tle powiatu, województwa i kraju (stan 31.12.1999 r). Ludno ść (udział w %) Ludno ść w wieku nieprodukcyjnym Jednostka terytorialna wiek wiek wiek na 100 osób w wieku przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny produkcyjnym gm. Pysznica 27,6 57,5 14,9 74,0 pow. stalowowolski 26,5 60,7 12,8 64,6 woj. podkarpackie 27,8 58,2 14,0 7,8 Polska 26,3 *) 59,6 *) 14,1 *) 68,0*) *) 1998 r Źródło: Strategia Gminy Pysznica; Rocznik statystyczny woj. podkarpackiego 2000 W strukturze ludno ści wg ekonomicznych grup wiekowych dominuje grupa wieku produkcyjnego. Udział tej grupy wynosi ponad 57,4% ogółu mieszka ńców gminy i jest ni ższy od wska źnika dla powiatu stalowowolskiego – 60,7%, woj. podkarpackiego – 58,2%, ogólnopolskiego – 59,6%. Wy ższe s ą nato-miast wska źniki udziału grup wieku przedprodukcyjnego i poprodukcyjnego. Relacj ę ludno ści w wieku produkcyjnym do nieprodukcyjnego wyra ża wska źnik obci ąż enia demograficznego, który dla gminy wynosi prawie 74. Porównanie tego wska źnika do warto ści dla powiatu, województwa i kraju ilustruje powy ższa tabela.

56

5.1.3. Ruch naturalny ludno ści Gmina wykazuje znaczne wahania ruchu naturalnego, co obrazuje poni ższa tabela. Tabela Ruch naturalny ludno ści gminy Pysznica w latach 1997 – 1999 1997 1998 1999 Wyszczególnienie Liczba Na 1000 M Liczba Na 1000 M Liczba Na 1000 M mał żeństwa 35 3,8 37 4,0 43 47 urodzenia 118 12,9 91 9,9 103 11,2 zgony 92 10,0 76 8,3 92 10,0 przyrost naturalny 26 2,8 15 1,6 11 1,2 Źródło: Rocznik statystyczny woj. tarnobrzeskiego 1998, Rocznik statystyczny woj. podkarpackiego 1999 i 2000 Strategia gminy Pysznica. 5.1.4. Migracje

Tabela Migracje ludno ści gminy Pysznica w latach 1995 – 1999 Saldo migracji Lata Napływ Odpływ Liczba osób Na 1000 M 1995 92 82 10 1,1 1997 84 89 –5 –0,5 1998 98 68 30 3,3 1999 119 77 42 4,6 Źródło : Rocznik statystyczny woj. tarnobrzeskiego 1996 i 1998. Rocznik statystyczny woj. podkarpackiego Zjawisko migracji ludno ści gminy w analizowanym okresie wykazywało zró żnicowanie w. wielko ści napływu i odpływu. W ostatnich latach zjawisko napływu ludno ści nad odpływem wzrasta. Wi ąż e si ę to w du żej mierze z blisko ści ą o środka, jakim jest Stalowa Wola, dla której gmina, a zwłaszcza miejscowo ść gminna – Pysznica – staje si ę „sypialni ą” dla miasta, gdzie powstaj ą osiedla mieszka ńców, dla pracowników zakładów i instytucji zlokalizowanych w Stalowej Woli. 5.1.5. Zatrudnienie

Tabela Pracuj ący w gminie Pysznica w latach 1998–1999. Pracuj ący Działy gospodarki 1998 1999 liczba osób % liczba osób % Pracuj ący ogółem 383 100,0 337 100,0 w tym : kobiety 234 61,1 216 64,1 z liczby ogółem : przemysł 64 16,7 53 15,7 budownictwo 15 3,9 17 5,1 edukacja 122 31,9 119 35,3 ochrona zdrowia 34 8,9 30 8,9 pozostałe 148 38,6 118 35,0 Bezrobotni 485 – 567 – Źródło: Rocznik statystyczny woj. podkarpackiego 1999 i 2000.

57

W świetle Powszechnego Spisu Rolnego z 1996r. liczba osób pracuj ących, zamieszkałych w indywidualnych gospodarstwach rolnych wynosi około 2939 osób. Średnio w gminie na 100 ha UR pracuje 54 osoby przy średniej krajowej 22 os./100 ha UR. 5.1.6. Problemy bezrobocia Liczb ę osób pozostaj ących bez pracy w gminie Pysznica ilustruje poni ższe zestawienie. Liczba bezrobotnych Lata ogółem W tym kobiety 1999 567 303 (53,45%) 2000 619 317 (51,20%) 2001 618 314 (50,80%) Źródło: Urz ąd Gminy w Pysznicy Stopa bezrobocia okre ślana dla powiatu stalowowolskiego na koniec grudnia 2001 r. wynosiła 16,0%, przy ogólnopolskim wska źniku stopy bezrobocia wynosz ącego 17,4% i wojewódzkim – 17,3%. Rozwój drobnej przedsi ębiorczo ści na wsi, który mógłby w sposób widoczny wpłyn ąć na zmniejszenie zjawiska bezrobocia, natrafia na szereg trudno ści. Cz ęść z nich to problemy obiektywne natury zewn ętrznej jak np.: bariera popytu, brak środków transportu, problemy zwi ązane z dystrybucj ą gotowych towarów i zakupem surowców, zubo żenie miejscowej ludno ści, spadek stopy życiowej ludno ści w skali kraju, polityka o środków decyzyjnych, kłopoty z dost ępem do kredytów bankowych (np. brak wymaganych por ęcze ń). Druga cz ęść to problemy natury wewn ętrznej, zwi ązane z brakiem wykwalifikowanej kadry pracowniczej dla zakładów produkcyjnych, brakiem odpowiednich systemów motywacyjnych i zabezpiecze ń socjalnych dla pracowników, trudna do opanowania fluktuacj ę kadr, niedostateczn ą wiedz ę ekonomiczn ą kandydatów na przedsi ębiorców oraz informacji na temat programów pomocowych i kredytów preferencyjnych na rozwój rolnictwa. Rejonowy Urz ąd Pracy w Stalowej Woli podejmuje kroki maj ące na celu przeciwdziałanie zjawisku bezrobocia. Organizowane s ą prace interwencyjne i roboty publiczne, wdra żany jest program aktywizacji zawodowej absolwentów oraz szkole ń zawodowych (pozwalaj ących na przekwalifikowania zawodowe), udzielanie pożyczek na otwarcie działalno ści gospodarczej oraz organizowanie giełd pracy, pomoc doradcza dla nowopowstałych firm. Uwarunkowania wynikaj ące z zagadnie ń demograficznych : • wielko ść gminy mierzona liczb ą ludno ści wskazuje, i ż nale ży do gmin wi ększych zarówno w skali powiatu, województwa i kraju; • gęsto ść zaludnienia na 1 km 2 jest zró żnicowana w poszczególnych jednostkach osadniczych, na co ma wpływ du ży udział lasów w powierzchni ogólnej gminy; • wysoki wska źnik zatrudnienia w rolnictwie przy niskim poziomie edukacji rolniczej; • korzystna struktura wiekowa ludno ści gminy; • systematyczny, powolny spadek przyrostu naturalnego ludno ści gminy; • systematyczny wzrost liczby ludno ści gminy; • du że zasoby ludno ści w wieku produkcyjnym; • mało skuteczne formy walki z bezrobociem; • niskie wykształcenie bezrobotnych; • utrudnienia w rozwoju drobne przedsi ębiorczo ści na wsi;

58

• migracja zarobkowa za granic ę i do du żych o środków miejskich; • starzenie si ę społecze ństwa. 5.2. Zasoby mieszkaniowe gminy Zasoby mieszkaniowe gminy wg GUS zamykaj ą si ę wielko ści ą 2187 mieszka ń (stan na 31.12.1999 r.). Zasoby mieszkaniowe, w ramach wskazanej liczby mieszka ń, obejmuj ą 8073 izby o ł ącznej powierzchni 180,2 tys.m 2. We własnych mieszkaniach zamieszkuje 9219 osób, tj.100% ogółu mieszka ńców. Przeciętna wielko ść mieszkania wynosi 82,4 m 2, a jedno mieszkanie zamieszkuje średnio 4,22 osoby. Wska źnik zasobów mieszkaniowych gminy na tle powiatu i gmin wiejskich województwa podkarpackiego ilustruje poni ższa tabela. Tabela Zasoby mieszkaniowe gminy Pysznica ( stan na 31.12.1999 ).

Liczba Pow. u żytk. Śr .liczba Śr. Liczba Jednostka terytorialna Liczba izb mieszka ń na 1 os. w m 2 os/mieszkaniu os/izb ę gm. Pysznica 2187 8073 19,5 4,22 1,14 pow. stalowowolski 11049 39741 19,0 3,97 1,10 gminy woj. podkarpackiego 304500 1073262 17,8 4,09 1,16 Źródło: Rocznik statystyczny woj. podkarpackiego 2000. Na obszarze gminy budownictwo mieszkaniowe realizowane jest w systemie indywidualnym (budownictwo wielorodzinne niskiej intensywno ści obejmuje około 100 mieszka ń), na własnych działkach. Gmina nie dysponuje własnym zasobem działek. W aktualnym planie zagospodarowania przestrzennego gminy zapisane s ą jeszcze znaczne rezerwy terenów dla realizacji budownictwa mieszkaniowego. Ruch budowlany na obszarze gminy wykazuje tendencj ę stabilizacyjn ą co obrazuje poni ższe zestawienie oddawanych do u żytku budynków mieszkalnych. Tabela Liczba oddawanych mieszka ń w latach 1995 – 1999 Lata Liczba oddawanych mieszka ń 1995 10 1996 – 1997 11 1998 16 1999 14 Źródło: Rocznik statystyczny woj.tarnobrzeskiego1996 – 1998. Rocznik statystyczny woj. podkarpackiego 1999i 2000. Stan techniczny zasobów mieszkaniowych w przewadze jest dobry, a substancja zu żyta lub wymagaj ąca remontów szacowana jest na około 3–4% ogółu zasobów mieszkaniowych. Zaznacza si ę zjawisko wymiany zu żytej substancji mieszkaniowej, przez budow ę nowych budynków mieszkalnych obok starych, przez co gmina uzyskuje bardziej nowoczesny i estetyczny wygl ąd. Wyst ępuje i utrwala si ę tendencja do koncentracji zabudowy wzdłu ż istniej ących ci ągów komunikacyjnych, wzdłu ż których przebiegaj ą ci ągi infrastruktury technicznej. Zanikło zjawisko ch ęci rozpraszania zabudowy poza głównymi ci ągami infrastruktury i komunikacji. W obr ębie istniej ącej rozproszonej zabudowy zachodzi sporadycznie do wymiany substancji budowlanej, utrwalaj ącej rozproszenie tej zabudowy. Gmina posiada znaczne rezerwy terenów budowlanych, które s ą zapisane w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego gminy. Wskazane w planie tereny

59 stanowi ą własno ść prywatn ą i gminn ą, umo żliwiaj ą lokalizacj ę budynków wła ścicielom lub stanowi ą przedmiot transakcji kupna – sprzeda ży potencjalnych inwestorów. Gmina nie dysponuje własnymi zasobami terenów budowlanych, umo żliwiaj ącymi prowadzenie własnej polityki w zakresie gospodarki mieszkaniowej. Walory środowiska przyrodniczego jakimi s ą lasy, woda przyci ągaj ą inwestorów domów wypoczynkowych. Koncentracja tego typu zabudowy wyst ępuje we wsi Jastkowice. Na obszarze gminy mo żna wyró żni ć wsie wykazuj ące tendencje rozwojowe, do których nale żą : Pysznica, Jastkowice, Kły żów, w mniejszym zakresie Krzaki i Olszowiec. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu i funkcjonowania mieszkalnictwa: • stan techniczny mieszkalnictwa w przewadze jest dobry; • sukcesywnie nast ępuje wymiana zu żytej substancji mieszkaniowej; • w minimalnym stopniu zachodzi zjawisko wymiany substancji mieszkaniowej w terenach rozproszonej zabudowy, pozwalaj ące na utrwalanie rozproszenia zabudowy; • zwodoci ągowanie i gazyfikacja gminy sprzyja podnoszeniu standardu mieszkalnictwa i poziomu życia mieszka ńców; • budownictwo mieszkaniowe realizowane jest na własnych działkach przez wła ścicieli tych działek, oraz wyznaczonych planami terenach zabudowy jednorodzinnej; • zabudowa mieszkaniowa koncentruje si ę wzdłu ż ci ągów komunikacyjnych, wzdłu ż których przebiegaj ą ci ągi infrastruktury technicznej oraz wyznaczonych planem terenów mieszkaniowych; • gmina posiada znaczne rezerwy terenowe pod zabudow ę mieszkaniow ą, zapisane w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego gminy, du że zasoby terenów mieszkaniowych b ędących w zasobie samorz ądów gminy; • du że zainteresowanie lokalizacj ą zabudowy rekreacyjnej w gminie; • du że zasoby terenów uzbrojonych pod budownictwo mieszkaniowe; • zainteresowanie mieszka ńców Stalowej Woli budownictwem mieszkaniowym w gminie; • mo żliwo ść wykorzystania du żych powierzchni mieszkaniowych na cele agroturystyczne. 5.3. Stan infrastruktury socjalnej

5.3.1. O świata W gminie funkcjonuj ą 3 zespoły szkół, obejmuj ące szkoły podstawowe i gimnazja. S ą to obiekty w Pysznicy, Jastkowicach i Kły żowie. W Krzakach natomiast funkcjonuje tylko szkoła podstawowa. Wielko ść poszczególnych szkół przedstawiaj ą poni ższe tabele. W obr ębie zespołu szkół funkcjonuj ą ogniska przedszkolne. Przyj ęty system umo żliwia cz ęś ciowo zamiennie wykorzystywa ć pomieszczenia do nauki.

60

Tabela Rozmieszczenie szkół podstawowych w gminie w roku szkolnym 2001/2002 W tym sala Miejscowo ść Liczba uczniów Liczba oddziałów Liczba pomieszcze ń do nauki gimnastyczna Pysznica 256 12 9 1 Jastkowice 230 12 7 1 Kły żów 183 9 7 1 Krzaki 132 7 7 1 Razem 801 40 30 4 Źródło: Urz ąd Gminy w Pysznicy Tabela Rozmieszczenie gimnazjów w gminie w roku szkolnym 2001/2002 Liczba pomieszcz. do W tym sala Miejscowo ść Liczba uczniów Liczba oddziałów nauki gimnastyczna Pysznica 123 6 6 1 Jastkowice 99 5 6 1 Kły żów 146 6 7 1 Razem 368 17 19 3 Źródło: Urz ąd Gminy w Pysznicy W zakresie obsługi, sie ć szkół podstawowych i gimnazjów jest wystarczaj ąca. Baza lokalowa szkolnictwa, posiada średni standard zarówno pod wzgl ędem technicznym jak i lokalowym. W szkołach odczuwalny jest brak sal komputerowych, świetlic, stołówek. Pracownie komputerowe funkcjonuj ą w gimnazjach w Jastkowicach i Kły żowie. Przy szkołach funkcjonuj ą boiska przyszkolne, których standard jest zró żnicowany. Szkoły posiadaj ą sale gimnastyczne. W miejscowo ści gminnej – Pysznicy – rozpocz ęto budow ę nowego budynku gimnazjum z pełnym programem pomieszcze ń dydaktycznych i socjalnych. Obiekty szkolne wymagaj ą remontów w zakresie wymiany okien, instalacji i dachu w Kły żowie. Placówki wychowania przedszkolnego Aktualnie sie ć placówek wychowania przedszkolnego obejmuje 1 przedszkole w Pysznicy oraz oddziały przedszkolne przy szkołach w Jastkowicach, Kły żowie i Krzakach sprawuj ące opiek ę głównie dla 6–latków. Placówki te zapewniaj ą opiek ę nad dzie ćmi w wieku przedszkolnym. Uwarunkowania wynikaj ące ze stany i funkcjonowania urz ądze ń o światy: • sie ć szkolnictwa, skupiaj ąca w zespołach szkół: szkoły podstawowe i gimnazja zapewnia prawidłow ą obsług ę w zasi ęgu oddziaływania; • odczuwalny brak obiektu gimnazjum w Pysznicy; • obiekty o światowe wymagaj ą modernizacji lub rozbudowy, w ramach których to działa ń powinny powsta ć nowe sale dydaktyczne i pomieszczenia socjalne i nast ąpi ć poprawa warunków nauczania; • sie ć placówek wychowania przedszkolnego(przedszkole, ogniska przedszkolne) pokrywa aktualne potrzeby w zakresie opieki nad dzieckiem w wieku przedszkolnym.

61

5.3.2. Usługi kultury

Infrastruktur ę urz ądze ń kultury w gminie tworz ą: Dom Kultury w Pysznicy i Gminna Biblioteka Publiczna w Pysznicy wraz z filiami w Jastkowicach i Kły żowie. Uzupełnieniem bazy lokalowej, umo żliwiaj ącej upowszechnianie kultury w środowisku wiejskim s ą świetlice w Domach Stra żaka, Domach Ludowych zlokalizowanych w poszczególnych miejscowo ściach gminy. Organizatorem życia kulturowego w gminie jest Gminny O środek Kultury w Pysznicy. GOK posiada niezb ędne zaplecze dla organizowania imprez kulturalnych i okoliczno ściowych oraz do prowadzenia działalno ści kulturalnej w śród młodzie ży poprzez udział w kółkach zainteresowa ń, kółku teatralnym, nauce gry na instrumentach muzycznych w Społecznym Ognisku Muzycznym itp. współpracuje równie ż z placówkami oświatowymi. Dorobek tych działa ń przedstawiony jest w formie wystaw, spotkaniach rocznicowych, świ ąt pa ństwowych, rocznic historycznych. W tym zakresie wyst ępuje partnerska współpraca ze szkołami wszystkich typów. Dom Kultury uczestniczy w kursach i koncertach organizowanych z innymi instytucjami dla dzieci niepełnosprawnych i dzieci z Domów Dziecka. Systematycznie odbywaj ą si ę imprezy artystyczne, wystawy i pokazy malarstwa, fotografii, sztuki dzieci ęcej oraz regionalnej – zarówno amatorów jak i profesjonalistów. Sale Domu Kultury w Pysznicy wykorzystywane s ą bardzo cz ęsto na uroczysto ści okazjonalne organizacji społecznych i politycznych działających w gminie Pysznica oraz zebra ń wiejskich. W gminie działa Gminna Biblioteka Publiczna z filiami w Jastkowicach i Kły żowie. Dysponuje ona ksi ęgozbiorem licz ącym ponad 37000 woluminów co stanowi 0,7% ksi ęgozbioru wiejskich bibliotek publicznych woj. Podkarpackiego i 20,7% ksi ęgozbioru wiejskich bibliotek pow. stalowowolskiego. Liczba czytelników w 1999 r. wynosiła 1558 osób tj. 16,9% ogółu mieszka ńców gminy. Poziom czytelnictwa jest najwy ższy w powiecie stalowowolskim i wynosi – 25,1 wypo życzonych ksi ąż ek na 1 czytelnika przy średniej dla gmin wiejskich województwa – 19,9 ksi ąż ki i średniej dla powiatu stalowowolskiego – 21,2 ksi ąż ki. Wa żnym ogniwem w życiu kulturalnym gminy s ą organizacje społeczne i zawodowe, których działalno ść ma znaczenie integruj ące mieszka ńców gminy oraz wpływa na rzecz rozwoju lokalnej społeczno ści. W przyszło ści nale ży d ąż yć do powi ększenia bazy lokalowej Domu Kultury, gdy ż zainteresowanie rozwojem działalno ści kulturalnej w społeczno ści gminnej wymaga nowych pomieszcze ń. Swoj ą działalno ść na terenie gminy prowadz ą: • Towarzystwo Regionalne Ziemi Pysznickiej im. Władysława Szubargi. • Stowarzyszenie Kobiet w Słomianej. • Stowarzyszenia Ochrony Przeciwpo żarowej OSP z siedzibami: − Ochotnicza Stra ż Po żarna w Pysznicy;

62

− Ochotnicza Stra ż Po żarna w Kły żowie; − Ochotnicza Stra ż Po żarna w Jastkowicach; − Ochotnicza Stra ż Po żarna w Studzie ńcu. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu i funkcjonowania urz ądze ń kultury: • sie ć placówek upowszechniania kultury zapewnia w stopniu wystarczaj ącym potrzeby mieszka ńców gminy; • zaznacza si ę współpraca organizacji społecznych i zawodowych w rozwoju i upowszechnianiu kultury; • rozwój działalno ści kulturalnej wymaga ć b ędzie w przyszło ści rozbudowy bazy lokalowej.

5.3.3. Ochrona zdrowia i opieka społeczna W gminie funkcjonuje Gminny Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej, obejmuj ący 2 o środki zdrowia: w Pysznicy i Jastkowicach. Niezale żnie od GSPZOZ funkcjonuj ą 2 niepubliczne gabinety stomatologiczne w Pysznicy oraz gabinety internistyczne w Pysznicy i Rudzie Jastkowskiej. Tabela Rozmieszczenie o środków zdrowia. Liczba Liczba Liczba lekarzy Liczba Liczba asystentek Miejscowo ść Apteka gabinetów lekarzy stomatologów piel ęgniarek stomatologicznych Pysznica 2 2 2 6 2 1 Jastkowice 1 1 1 2 1 - Razem: 3 3 3 8 3 1 Źródło: Informacja dyrektora GSPZOZ w Pysznicy Na jednego lekarza przypada średnio 3120 mieszka ńców gminy, na 1 piel ęgniark ę 1170 mieszka ńców gminy, a na 1 stomatologa 3120 mieszka ńców. W zakresie obsługi specjalistycznej, gmina znajduje si ę w zasi ęgu urz ądze ń zlokalizowanych w o środku powiatowym – Stalowej Woli. System obsługi w zakresie podstawowej opieki medycznej jest wystarczaj ący. Lokalizacja o środków zdrowia w miejscowo ściach o najwi ększej koncentracji mieszka ńców w dostatecznym stopniu zapewnia obsług ę medyczn ą w zasi ęgu oddziaływania o środka. Stan techniczny o środka zdrowia w Jastkowicach jest dobry, zapewniaj ąc prawidłowe funkcjonowanie i obsług ę mieszka ńców. Natomiast obiekt w Pysznicy wymaga przebudowy i modernizacji w zakresie dostosowania do wymogów ustawy z 1992 r. o zakładach opieki zdrowotnej. Najbardziej potrzebuj ących mieszka ńców gminy wspomaga O środek Pomocy Społecznej. Pomoc, jako zadania zlecone i własne, realizowana jest w formie rent socjalnych, zasiłków celowych, do żywiania dzieci w szkołach. Przyj ęte od kilku lat rozwi ązania ustawowe obliguj ą zarówno bud żet pa ństwa jak i gminy do zapewnienia środków na zadania zwi ązane z realizacj ą ustawy o pomocy społecznej. O środek Pomocy Społecznej w Pysznicy aktywnie współpracuje w tym zakresie z Gminnym Ośrodkiem Zdrowia w Pysznicy, Policj ą, Ko ściołem Katolickim, szkołami, Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Stalowej Woli, Poradni ą Zdrowia Psychicznego, Rad ą Gminy, sołtysami i komisj ą ds. Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych.

63

W ostatnich latach gruntownie zmienia si ę profil osób korzystaj ących z pomocy społecznej. Wypierani s ą ludzie starsi, emeryci i renci ści, którzy nabyli prawo do świadcze ń z ZUS b ądź KRUS. Ich miejsce zajmuj ą ludzie młodzi i rodziny wielodzietne pozostaj ące bez środków do życia. Sytuacja ta spowodowana jest głównie wzrastającym bezrobociem. Z ni żej przedstawionych danych wynika, że w ostatnich latach nast ąpił wzrost osób korzystaj ących z pomocy społecznej. Lata Korzystaj ący z pomocy W tym bezrobotni 1997 286 37 1998 269 51 1999 399 36 2000 389 22 2001 392 47 Źródło: Gminny O środek Pomocy Społecznej w Pysznicy. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu i funkcjonowania słu żby zdrowia i opieki społecznej: • gmina obsługiwana jest przez Gminny Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej obejmuj ący 2 o środki zdrowia; • modernizacji wymaga o środek zdrowia w Pysznicy; • wa żnym ogniwem rozwoju opieki zdrowotnej s ą prywatne gabinety lekarskie; • pomoc społeczna, jej wielko ść i zakres uzale żniona jest od środków bud żetowych jakimi dysponuje gmina. 5.3.4. Usługi handlu, gastronomii i rzemiosła Sie ć usług handlu, funkcjonuj ąca na obszarze gminy obsługuje 43 sklepy nale żą ce do sektora prywatnego oraz do sektora uspołecznionego reprezentowanego przez GS „SCh” w Pysznicy. Zakres obsługi sieci sklepów obejmuje poziom elementarny i podstawowy, skoncentrowany głównie w o środku gminnym. Sie ć usług handlu zapewnia prawidłow ą obsług ę mieszka ńców gminy. Uzupełnieniem sieci urz ądze ń handlu s ą centra usługowe ośrodka powiatowego w Stalowej Woli. Baza lokalowa handlu obejmuje obiekty wolnostoj ące lub wbudowane ł ącznie i innymi usługami w obiektach u żyteczno ści publicznej, lub w budynkach mieszkalnych. Stan techniczny urz ądze ń jest zró żnicowany pod wzgl ędem technicznym i funkcjonalnym. Sie ć usług gastronomii jest słabo rozwini ęta. Stanowi j ą karczma „Zacisze” w Pysznicy i kilka barów funkcjonuj ących sezonowo (głównie w okresie letnim). Stan techniczny urz ądze ń gastronomii wykazuje zró żnicowanie pod wzgl ędem tak funkcjonalnym jak i technicznym. Ilo ść i standard zakładów gastronomicznych w gminie jest wynikiem stosunkowo małego popytu na tego typu usługi. Sie ć urz ądze ń rzemiosła usługowego obejmuje szereg warsztatów produkcyjnych i świadcz ących usługi dla ludno ści w zakresie mechaniki pojazdowej, ślusarstwa, naprawy sprz ętu RTV i AGD, fryzjerstwa, stolarstwa. W wi ększo ści warsztaty rzemie ślnicze skupione s ą w najwi ększych, rozwojowych miejscowo ściach gminy. Na taki stan rozwoju usług lub na mo żliwo ść dalszego ich rozwoju wpływ mog ą mie ć czynniki: • mała aktywno ść gospodarcza mieszka ńców (du ży odsetek bezrobotnych); • mały lokalny popyt na usługi; • blisko ść o środków miejskich (Stalowa Wola, Nisko); • brak środków finansowych na rozwój przedsi ębiorczo ści.

64

Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu i funkcjonowania usług handlu, gastronomii i rzemiosła • wyposa żenie gminy w urz ądzenia handlu, gastronomii i rzemiosła usługowego jest rozwini ęte w stopniu dostatecznym, odpowiadaj ącym sile nabywczej społecze ństwa gminy; • stan techniczny i funkcjonalny urz ądze ń usługowych wykazuje du że zró żnicowanie; • wpływ o środków miejskich na ograniczenie szerszego zakresu usług w gminie; • mała aktywno ść gospodarcza mieszka ńców gminy w kierunku rozwoju usług; • mo żliwo ść rozwoju usług w powi ązaniu z rozwojem funkcji rekreacyjnej gminy; • kształtowanie si ę wielofunkcyjnego o środka handlowo–usługowego gminy w Pysznicy. 5.3.5. Sport i rekreacja Gmina dysponuje średnio rozwini ętą baz ą sportow ą, któr ą tworz ą 3 pełnowymiarowe boiska sportowe z baz ą treningow ą, boiska przyszkolne i sale gimnastyczne przy szkołach. Jest to ilo ść niewystarczaj ąca, gdy ż urz ądzenia te koncentruj ą si ę w najwi ększych miejscowo ściach gminy. Życie sportowe koncentruje si ę w klubach sportowych: • GZS „San” w Kły żowie; • LZS „Bukowa” w Jastkowicach; • LZS „Olimpia” w Pysznicy; • UKS w Pysznicy. Niezale żnie od zorganizowanego życia sportowego w klubach, wyst ępuj ą „dzikie boiska”, dora źnie wykorzystywane do uprawiania sportu. Gmina dysponuje potencjalnymi terenami z urz ądzeniami przy dawnych szkołach w Rudzie Jastkowskiej, Studzie ńcu, Brandwicy i Sudołach. Obiekty te i urz ądzenia z powodzeniem mog ą by ć zagospodarowane jako lokalne o środki o wielorakiej funkcji w tym sportowej lub sportowo-rekreacyjnej. Przy zespołach szkół, funkcjonuj ą sale gimnastyczne (4 obiekty), zapewniaj ące potrzeby o światy oraz potrzeby środowiska. Gmina dysponuje walorami przyrodniczymi i morfologicznymi terenu dla rozwoju ośrodków rekreacyjnych. Blisko ść znacz ących o środków miejskich (Stalowa Wola, Nisko) powinna by ć czynnikiem przyspieszaj ącym rozwój tej dziedziny gospodarki. Istniej ąca baza rekreacyjno–wypoczynkowa, skupiaj ąca si ę głównie wzdłu ż rzeki Bukowa powinna by ć uporz ądkowana i rozbudowana. Du że zainteresowanie koncentracj ą o środków rekreacyjnych i zabudowy letniskowej wyst ępuje w miejscowo ści Jastkowice (przysiółki: Majdan, Ludian i Studzieniec), gdzie woda i las s ą elementami przyci ągaj ącymi inwestorów budownictwa rekreacyjnego. Wspomniane walory gminy, czyni ą jej tereny dla rozwoju turystyki pieszej i kolarskiej, a zim ą dla narciarstwa biegowego. Ponadto gmina stanowi dogodny punkt wyjazdowy na wypoczynek sobotnio–niedzielny dla mieszka ńców głównie Stalowej Woli. Budowa w przyszło ści zalewu na rzece Bukowej w Pysznicy mo że by ć czynnikiem podnosz ącym atrakcyjno ść terenu dla lokalizacji o środków rekreacyjno–wypoczynkowych oraz wydzielanie działek przeznaczonych pod budownictwo letniskowe. Gmina ma du że szanse na rozwój agroturystyki. Władze gminy zainteresowane s ą współprac ą z inwestorami i podmiotami gospodarczymi ch ętnymi do współpracy w rozwoju regionalnej agroturystyki i rekreacji. Gmina jest wy śmienitym miejscem na organizowanie wypoczynku nie tylko weekendowego, ale równie ż świ ątecznego i wakacyjnego, obozów i rajdów. Dobre warunki do zakładania gospodarstw

65 agroturystycznych wyst ępuj ą szczególnie w rejonie Rudy Jastkowskiej, Ludianu, Studzie ńca, Krzaków, B ąkowa, Jastkowic . Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu i funkcjonowania sportu i rekreacji: • gmina dysponuje średnio rozwini ętą baz ą urz ądze ń sportowych; • istnieje mo żliwo ść wykorzystania i urz ądzenia terenów sportowych przy dawnych szkołach; • funkcjonuj ące przy szkołach sale gimnastyczne, zapewniaj ą potrzeby o światy i środowiska; • gmina posiada naturalne walory przyrodnicze dla rozwoju turystyki i o środków wypoczynkowo-rekreacyjnych, które powinny by ć czynnikiem pobudzaj ącym rozwój gospodarczy gminy, głównie w dziedzinie usług (gastronomia, handel); • du że zainteresowanie ze strony o środków miejskich (Stalowa Wola, Nisko) do organizowania wypoczynku i rekreacji na obszarze gminy; • mo żliwo ść rozwoju agroturystyki. 5.4. Podmioty gospodarcze działaj ące na obszarze gminy Według GUS, w 1998 r. rejestrowanych było 234 podmioty gospodarcze, z tego 16 (6,8%) nale żą cych do sektora samorz ądowego, 217 (92,7%) nale żą cych do sektora prywatnego i 1 podmiot (0,5%) zagraniczny. W 1999 r. nast ąpił wzrost ilo ści podmiotów o blisko 18% i osi ągn ą liczb ę 276 podmiotów z czego 20 (7,2%) nale żały do sektora samorz ądowego, 255 (92,4%) do sektora prywatnego i 1 (0,4%) podmiot zagraniczny. Struktur ę bran żow ą podmiotów oraz zmiany, jakie nast ąpiły w latach 1998–1999 ilustruje poni ższa tabela. Tabela Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji EKD w gminie Pysznica. 1998 r. 1999 r. Sekcje Liczba Liczba % % podmiotów podmiotów Przemysł ogółem, w tym: 33 14,1 35 12,7 Działalno ść produkcyjna 32 13,7 34 12,3 Budownictwo 23 9,8 31 11,2 Handel i naprawy 87 37,2 105 38,0 Transport, gosp. magazynowa, ł ączno ść 29 12,4 34 12,3 Obsługa nieruchomo ści 8 3,4 11 4,0 Edukacja 10 4,3 13 4,7 Ochrona zdrowia 9 3,8 9 3,3 Pozostałe 35 15,0 38 13,8 Razem: 234 100,0 276 100,0 Źródło: Rocznik statystyczny woj. Podkarpackiego 1999 i 2000. Pozytywnym zjawiskiem rozwoju działalno ści gospodarczej, oprócz lokalizacji nowych obiektów jest zagospodarowanie nieczynnych pomieszcze ń oraz obiektów i terenów wypadaj ących z produkcji i przeznaczenie ich na inne cele produkcyjne i produkcyjno-usługowe. Pomimo post ępuj ącego rozwoju, nale ży baczniejsz ą uwag ę zwróci ć na wi ększ ą promocje gminy.

66

Potencjał podmiotów gospodarczych okre śla liczba generowanych przez nie miejsc pracy. Na obszarze gminy Pysznica działa kilka takich zakładów, do których nale żą : • Przedsi ębiorstwo Wielobran żowe „Koczwara” s.j. w Jastkowicach;

• Przedsi ębiorstwo Produkcyjno–Usługowe „ROCO” w Pysznicy; • PPH „STAGIL” – Produkcja Makaronu w Pysznicy; • Tartak w Jastkowicach; • SACAR – Sprzeda ż samochodów w Jastkowicach; • „KRISMARK” – Produkcja Makaronu w Pysznicy; • 2 Piekarnie w Pysznicy. Najbardziej rozwojowymi bran żami gospodarki s ą budownictwo, handel lub po średnictwo handlowe oraz transport. W zaniku s ą natomiast usługi w zakresie stolarstwa, kowalstwa, krawiectwa czy r ękodzieła artystycznego.

67

6. Uwarunkowania wynikaj ące z funkcjonowania systemu transportowego

6.1. Komunikacja drogowa Dla dróg powiatowych i gminnych przyj ęta została numeracja według dotychczasowych przepisów, obowi ązuj ąca do czasu nadania drogom nowych numerów według Rozporz ądzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej, które okre śla sposób numeracji oraz zakres, tre ść i sposób prowadzenia ewidencji dróg i obiektów mostowych. 6.1.1. Układ komunikacyjny gminy

Tabela Układ drogowy.

Rodzaj nawierzchni Nazwa drogi odcinka w w odcinka ść Klasa drogi Klasa drogi

Długo Twarda Gruntowa Nr ewidencyjny drogi drogi Nr ewidencyjny granicach gminy (km) gminy (km) granicach ulepszona nieulepszona ulepszona nieulepszona DROGI WOJEWÓDZKIE 855 Olbi ęcin –Zaklików – Stalowa Wola G 2,100 2,100 – – – DROGI POWIATOWE – – – – 42735 Jastkowice – Chłopska Wola – Stalowa Wola L 2,737 2,400 – 0,337 – 42736 Stalowa Wola – Pysznica Z 2,240 2,240 – – – 42737 Zarzecze – Pysznica – Musików – Rzeczyca Z 12,966 11,400 – 1,566 – Długa 42738 Brandwica – Jastkowice Z 3,111 3,111 – – – 42741 od drogi krajowej Nr 19 – Spokojne – Z 15,042 9,200 – – 5,842 Studzieniec – Jastkowice 42742 Pysznica – Piskory Staw Z 6,240 6,240 – – – 42773 Ziarny – Sudoły – Stalowa Wola L 3,162 3,162 – – – DROGI GMINNE – – – – 4238001 Pysznica – Podborek L/D 1,900 0,500 – 1,400 – 4238002 Olszowiec – Zasanie L 1,600 1,000 0,600 – – 4238003 Kły żów – Nisko L 2,250 2,250 – – – 4238004 Podborek – Ziarny L 1,900 1,900 – – – 4238005 Pysznica – Kaczyłów – Podlesie L 2,400 0,500 – 1,900 – 4238006 Kły żów – Spokojna L 4,500 0,800 – 3,700 – 4238007 Kły żów – Krzaki L 5,450 5,450 – – – 4238008 Jastkowice – Lipowiec L 7,100 0,500 – 1,800 4,800 4238009 Lipowiec – Kochany – Dębowiec L 5,500 – – – 5,500 4238010 Bąków – Brandwica L 2,450 – – 2,450 – 4238011 Bąków – Jastkowice L 1,450 – 1,450 – – 4238012 Sudoły – Zasanie L 0,900 0,900 – – – 4238013 Pysznica – Podko ściele L 1,250 1,250 – – – 4238014 Studzieniec – Szwedy L 2,750 – – – 2,750 4238015 Kaczyłów – Skalna Górka L 1,050 1,050 – – – 4238016 Ruda Jastkowska – Moskale – Kuziory L 4,000 3,300 – – 0,700 4238017 Ugory – Koniec (Uniki) L 3,650 – – 1,000 2,650 4238018 Palenie – Kolonia L 2,000 0,300 – 1,700 – 4238019 Wólka – centrum – Koniec D 1,440 – – 1,440 – 4238020 Zagóra – centrum L 1,110 1,110 – – – 4238021 Słomiana – Piskorowy Staw D 1,300 – – 1,300 – 4238022 Misorowe – Polna D 2,500 – – – 2,500 4238023 Chłopska Wola – Brandwica D 2,000 – – 0,600 1,400

68

Klasy techniczne dróg oznaczone w tabeli Nr 1 symbolami literowymi: − G – główna drogi wojewódzkiej; − Z i L – zbiorcza i lokalna dla dróg powiatowych; − L i D – lokalna i dojazdowa dla dróg gminnych; okre ślone zostały na podstawie funkcji pełnionej w układzie komunikacyjnym. Podstawowe dane, takie jak szeroko ść jezdni, korony, geometria trasy wskazuj ą, że wi ększo ść z nich nie posiada parametrów technicznych i u żytkowych odpowiadaj ących wymaganym klasom technicznym. Zestawienie długo ści dróg pod wzgl ędem rodzaju nawierzchni przedstawia tabela: Tabela Rodzaje nawierzchni dróg. Rodzaje nawierzchni (km) Twarda Gruntowa Kategoria dróg ulepszona nieulepszona ulepszona nieulepszona (bitumiczna) Wojewódzka 2,100 – – – Powiatowe 37,753 – 1,905 5,842 Gminne 20,810 2,050 17,290 20,300 Razem: 60,663 2,050 19,195 26,142 W ogólnej długo ści zewidencjonowanej sieci drogowej 108,05 km, 56,14% stanowi ą drogi o nawierzchni bitumicznej (twarda ulepszona). Dla dróg gminnych, na ogóln ą długo ść (według ewidencji) 60,45 km, drogi o nawierzchni bitumicznej stanowi ą 34,4%. Wska źniki g ęsto ści sieci drogowej okre ślone zostały dla dróg o nawierzchni twardej (ulepszonej i nieulepszonej): 62,713 – przestrzenny – a = = 42,43 km/100 km 2, p 1,478 62,713 – demograficzny – a = = 67,00 km/10 000 mieszka ńców. d 0,9361 Dla obszarów o rolniczym charakterze u żytkowania wielko ść przestrzennego wska źnika g ęsto ści zamiejskiej sieci dróg twardych obsługuj ących obszar w sposób zadowalaj ący i według programu potrzeb okre śla si ę na 54,80 km/100 km 2. Obni żony , przestrzenny wska źnik g ęsto ści dróg w stosunku do wymaganego wynika z tego, że ponad połowa obszaru gminy (58,7%) stanowi ą lasy obsługiwane drogami wewn ętrznymi, które mnie zaliczone zostały do dróg gminnych. 6.1.2. Obci ąż enie ruchem zewn ętrznym drogi wojewódzkiej Źródłem uzyskania danych o nat ężeniu i strukturze ruchu s ą publikacje ,,Transprojektu” Warszawa zawieraj ące dane statystyczne o ruchu drogowym, opracowane na podstawie generalnego pomiaru ruch na drogach krajowych, przeprowadzonego kolejno w latach 1985, 1990, 1995 i 2000. Wyniki przedstawione zostały w tabeli oraz graficznie na schemacie. Tabela Obci ąż enie drogi wojewódzkiej średniorocznym dobowym ruchem w obszarze i rejonie gminy Pysznica, Średni dobowy ruch (pojazdy) Procentowy udział w ruchu samochodowym(%) Nr Wska źnik Wska źnik Wska źnik Samochody Samochody Badany odcinek Autobusy drogi 85 90 wzrostu 95 wzrostu 00 wzrostu osobowe ci ęż arowe 85/90 90/95 95/00 85 90 95 00 85 90 95 00 85 90 95 00 Zaklików - 855 950 1650 1,74 1800 1,09 1517 0,84 35 44 73 70 29 22 9 8 13 9 4 5 Dąbrowa Rzecz.

69

Analiza wyników czterech kolejnych pomiarów wykazuje na odcinku Zaklików – Dąbrowa Rzeczycka po znacznym wzro ście o 74% w latach 1985–1990 notowana jest tendencja malej ąca nat ęż enia ruchu. W ogólnokrajowej skali oceny typu, droga Nr 855 w obszarze i okolicach gminy Pysznica okre ślona została jako droga o gospodarczym charakterze ruch czyli taka, na której średni dobowy ruch dla poszczególnych miesi ęcy zbli żony jest do SDR, natomiast średni dobowy ruch w dni robocze jest wi ększy od średniego dobowego ruchu w dni świ ąteczne. 6.1.3. Ocena funkcjonowania układu drogowego Na tle fragmentu mapy z 1915 roku, została pokazany współczesny układ sieci dróg krajowych wojewódzkich i powiatowych w rejonie gminy. Poza pó źniejszymi uzupełnianymi układu o odcinki pokazano lini ą przerywan ą: • droga krajowa Nr 19 – obej ście Zarzecza; • droga wojewódzka Nr 855 Brandwica – Musików; • droga powiatowa Nr 42736 Stalowa Wola – Pysznica; pozostałe trasy dróg odpowiadaj ą układowi współczesnemu. Droga wojewódzka Głównym elementem układu realizuj ącymi dost ępno ść komunikacyjn ą i zewn ętrzne powi ązania z układem dróg krajowych jest droga wojewódzka Nr 855 Olbi ęcin – Zaklików – Stalowa Wola stanowi ące poł ączenie: − w Olbi ęcinie ł ączy si ę droga krajow ą Nr 77 Sulejów – Żarnów – Ruda Maleniecka – Kielce – Łagów – Opatów – Ożarów – Annopol – Kra śnik – Janów Lubelski – Frampol – Gorajec – Szczebrzeszyn – Zamo ść – Hrubieszów – Zosin – Granica Pa ństwa,; − w Stalowej Woli ł ączy si ę z drog ą krajow ą Nr 77 Lipnik – Sandomierz – Stalowa Wola – Le żajsk – Tryńcza – Jarosław – Radymno – Przemy śl. Trasa drogi jako ci ąg komunikacyjny wyznaczony został z odcinków dróg lokalnych dlatego charakteryzuje si ę du żą kr ęto ści ą i nieczytelnym przebiegiem jako drogi głównej. W przebiegu przez teren gminy posiada tras ę prostolinijn ą, jezdni ę o szeroko ści 6,0 m i gruntowe pobocza o szeroko ści 1,5–2,5 m co ogólnie spełnia wymagane przepisami warto ści parametrów technicznych dla klasy G (główna). Drogi powiatowe Zapewniaj ą obsług ę miejscowo ści gminnych i spo śród siedmiu ci ągów komunikacyjnych wytypowanych jako drogi powiatowe, trzy stanowi ą poł ączenia z gminami s ąsiednimi: Stalowa Wola i Zaklików, przy czym droga Zarzecze – Rzeczyca Długa posiada odcinek o nawierzchni gruntowej i nie ma żadnego znaczenia w komunikacji mi ędzy gminami. Funkcj ę drogi powiatowej jako poł ączenia siedziby powiatu z siedzib ą gminy przejmuje na siebie droga powiatowa Nr 42736 Stalowa Wola – Pysznica. Drogi gminne Wyznaczona i dotychczas obowi ązuj ąca sie ć dróg gminnych na ogół spełnia kryterium kwalifikacji w układzie funkcjonalnym przewidziane przepisami „Ustawy o drogach publicznych”. Drogi o nawierzchni bitumicznej stanowi ą ponad 34% ogólnej długo ści dróg gminnych. Tylko nieliczne posiadaj ą parametry techniczno–użytkowe odpowiednie dla klasy L (lokalna) lub D (dojazdowa). Uwarunkowaniem techniczno–ekonomicznym modernizacji dróg w terenie zabudowanym s ą w ąskie pasy drogowe uniemo żliwiaj ące wprowadzenie w przekrój drogi

70 systemu odwodnienia, ście żek rowerowych, a nawet chodników dla ruchu pieszego. Trudno ści w pozyskaniu terenu niejednokrotnie eliminuj ą całkowicie działania modernizacyjne. Pozyskane z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa fundusze pozwoliły na modernizacj ę dwu dróg gminnych: • Nr 4238007 Kły żów – Krzaki, odcinek długo ści 5,45 km, o nawierzchni bitumicznej; • Nr 4238016 od drogi powiatowej Nr 42741 Ruda Jastkowska – Moskale, odcinek długo ści 3,30 km, o nawierzchni bitumicznej. 6.1.4. Komunikacja zbiorowa Obsługa gminy komunikacj ą zbiorowa w zakresie lokalnym przewozów pasa żerskich realizowana jest przez Przedsi ębiorstwo Komunikacji Samochodowej Stalowa Wola oraz Miejski Zakład Komunalny w Stalowe Woli obsługuj ący przewozy pasa żerskie na trasie Stalowa Wola – Pysznica – Jastkowice. Za podstaw ę analizy obsługi przyj ęto standard wymagany dla obszarów wiejskich: • odległo ść doj ścia do przystanku autobusowego maksymalnie 1,0 km, co odpowiada czasowi około. 15 minut marszu pieszego; • konieczno ść podró ży przesiadkowych. Wyznaczona została izolinia na podstawie przyj ętego standardu obsługi, na granicy której i poza ni ą znalazły si ę miejscowo ści i przysiółki: Ludian, Lipowiec, Kochany, Dębowiec, Podlesie, S ęk, Załomie, Radziczna, Ruda Jastkowska, Moskale, Targowisko, Majdan, Borek. Wymienione miejscowo ści znajduj ą si ę na granicy strefy lub stanowi ą kolonie o kilku lub kilkunastu rozproszonych zabudowaniach, na ogół z gruntow ą drog ą dojazdow ą. Wprowadzenie komunikacji zbiorowej w obszary znikomego zapotrzebowania na przewozy pasa żerskie i przy złych warunkach dojazdu autobusu jest nieuzasadnione ze wzgl ędów ekonomicznych. Dla mieszka ńców tych miejscowo ści korzystanie ze środków komunikacji publicznej zwi ązane jest z pokonywaniem wi ększych odległo ści doj ścia do przystanku od maksymalnych, przyj ętych przez wymagany standard obsługi. 6.1.5. Komunikacja indywidualna Polityka komunikacyjna gminy zakłada podporz ądkowanie układu komunikacyjnego dla swobodnego korzystania z samochodu osobowego. Nie stwarza si ę ogranicze ń odno śnie u żytkowania samochodów ci ęż arowych, osobowych i parkowania. Tabela Stan i wskaźniki motoryzacji.

Ludno ść Wska źnik wzrostu ilo ści Wska źnik nasycenia (samochodów Rok Ilo ść samochodów osobowych gminy samochodów osobowych osobowych /1000 mieszka ńców) 1988 8975 905 – 101 1989 8955 993 1,10 111 1990 8982 963 0,97 107 1991 8972 1087 1,13 121 1992 8996 1196 1,10 133 1993 9018 1083 0,91 120 1994 9077 1248 1,15 137 1995 9074 1122 0,90 124 1996 9124 1398 1,25 153 1997 9146 1502 1,07 164 1998 9157 1710 1,14 187

71

Brak danych o stanie motoryzacji gminy w 1999 i 2000 roku. Starostwo Powiatowe w Stalowej Woli prowadzi rejestracj ę pojazdów ogólnie dla całego powiatu bez podziału na gminy. Odnotowany został równomierny i stały przyrost ilo ści samochodów osobowych w latach 1995 – 1998, daj ąc wska źnik nasycenia 187 samochodów osobowych na 1000 mieszka ńców, przy średniej krajowej 220 i średniej dla byłego województwa tarnobrzeskiego 175. Prognoz ę motoryzacyjn ą ustala si ę na poziomie 400 samochodów osobowych na 1000 mieszka ńców, czyli przeci ętnie jeden samochód na rodzin ę. Przy utrzymaniu si ę tendencji wzrostu z lat 1995–1998 prognoza docelowa osi ągni ęta zostanie po 2011 roku.

Dynamika wzrostu wska źnika motoryzacji 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 1992 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998

prognoza docelowa wska źnik motoryzacji

6.1.6. Obsługa motoryzacji Pod wzgl ędem zaopatrzenia w paliwo w zakresie podstawowym, gmin ę obsługuje jedna stacja paliw.

Wyposa żenie Ilo ść dystrybutorów Pb onym ęż Lokalizacja olejów olejów ż 94 ON G Razem 95 98 powietrzem powietrzem i akcesoriów i akcesoriów samochodów samochodów Sprzeda samochodowych samochodowych 95–uniwersalna 95–uniwersalna Stanowisko obsługowe obsługowe Stanowisko Kolumna ze spr ze Kolumna Woda do mycia pojazdów pojazdów mycia Woda do Przy drodze gminnej 4238015 – SKR – – 1 1 – 1 – 3 – – – – Kaczyłów (stacja paliw w trakcie modernizacji) Pełny zakres zaopatrzenia i usług motoryzacyjnych dla mieszka ńców gminy zapewniony jest w stalowej Woli.

72

Gmina dysponuje do ść dobrze rozwini ętą ofert ą miejsc do parkowania. S ą to wydzielone place o nawierzchni utwardzonej lub ulepszonej gruntowej, zlokalizowane w miejscach wyst ępowania potrzeb parkingowych. Szacunkowo ilo ść miejsc postojowych ocenia si ę: Miejscowo ść Obiekt u żyteczno ści publicznej Ilo ść miejsc postojowych Urz ąd Gminy, Banki 10 + 30 projektowanych szkoła podstawowa 15 Pysznica ko ściół 30 cmentarz 10 ośrodek zdrowia, apteka 10 projektowanych Jastkowice ośrodek zdrowia 30 ko ściół 30 remiza OSP 5 Kły żów ko ściół, remiza OSP, boisko 30 projektowanych sportowe szkoła podstawowa 15 Kły żów – Krzaki szkoła podstawowa 10 6.1.7. Drogi transportu rolniczego Drogi rolnicze s ą głównie drogami o nawierzchni gruntowej. Niewielki procent tych dróg wyposa żony jest w nawierzchni ę utwardzona lub ulepszon ą, najcz ęś ciej wykonan ą samorzutnie przez zainteresowanych u żytkowników, dokonan ą w przypadkach niezb ędnych, kiedy wymaga tego potrzeba przejazdu. Układ dróg obsługi rolnictwa wykazuje du żą regularno ść na całym obszarze rolniczego zagospodarowania (34,7% ogólnej powierzchni gminy). Układ posiada hierarchi ę, któr ą tworz ą drogi o funkcji: • głównej – drogi publiczne powiatowe i gminne; • zbiorczej – zbiorcze dojazdy do pól; • pomocniczej – drogi bezpo średniej obsługi upraw. W miejscowo ściach Kły żów, Olszowiec, Pysznica, Jastkowice jako droga główna transportu rolniczego, wykorzystywana jest droga powiatowa. 6.2. Komunikacja kolejowa

6.2.1. Linia normalnotorowa Stalowa wola Południe – Zwierzyniec Przez teren gminy przechodzi linia kolejowa Zwierzyniec – Stalowa Wola Południe o długo ści 1,6 km (w granicach gminy). Wdro żona została do eksploatacji w 1975 roku i w poł ączeniu z przebudowanym w roku 1971 z kolei w ąskotorowej odcinkiem Zwierzyniec – Biłgoraj utworzony został ci ąg równole żnikowy relacji Kielce – Tarnobrzeg – Zamo ść . Jest lini ą jednotorow ą niezelektryfikowan ą. Przystosowana do prowadzenia ruchu poci ągów towarowych 100–u osiowych o ci ęż arze brutto do 1200 ton. Linia wyposa żona jest w mechaniczne urz ądzenie z.r.k. Przystanek osobowy „Kły żów” nie jest utrzymywany przez słu żby kolejowe. Linia jest deficytowa w zwi ązku z czym nast ąpiła jej likwidacja w zakresie osobowych przewozów pasa żerskich.

73

7. Uwarunkowania wynikaj ące z wyposa żenia i obsługi uzbrojenia technicznego

7.1. Elektroenergetyka Głównymi Punktami Zasilania gminy w energi ę elektryczn ą s ą: Głównymi Punktami Zasilania gminy w energi ę elektryczn ą s ą: • GPZ I 110/15 kV „Stalowa Wola Miasto”; • GPZ II 110/15 kV „Stalowa Wola Posanie”; • GPZ 110/15 kV Nisko GPZ I „Stalowa Wola Miasto” i GPZ II „Stalowa Wola Posanie” znajduje si ę w pobli żu wschodniej granicy gminy, a GPZ Nisko w blisko ści południowej granicy gminy. Obszar gminy zasilany jest napi ęciem 15 kV. Energia elektryczna wyprowadzona jest z w/w GPZ–tów liniami napowietrznymi: • 15 kV „Stalowa Wola GPZ II Posanie – Brandwica”; • 15 kV „Stalowa Wola GPZ I Miasto – Janów Lubelski”; • 15 kV „Stalowa Wola GPZ I Miasto – Pysznica I”; • 15 kV „Stalowa Wola GPZ II – Pysznica II”; • 15 kV „Stalowa Wola – Piskorowy Staw”; do 65 stacji transformatorowych 15/0,4 kV znajduj ących si ę w poszczególnych miejscowo ściach gminy.Stacje transformatorowe s ą głównym źródłem zasilania odbiorców bytowo–komunalnych, sieci o świetleniowej, handlu i usług. Generalnie, stacje na terenie gminy, s ą stacjami napowietrznymi, wyj ątek stanowi 1 stacja w Jastkowicach – prywatna „Koczwara”. Stacje napowietrzne zasilane s ą liniami napowietrznymi. Wyj ątek stanowi ą 3 stacje w Pysznicy, które zasilane s ą lini ą kablow ą, s ą to stacje Pysznica 16, 17 i 18. Obszar gminy obsługiwany jest pod wzgl ędem elektroenergetycznym przez Rzeszowski Zakład Energetyczny S.A. – Rejon Energetyczny w Stalowej Woli. Eksploatacj ę sieci średniego i niskiego napi ęcia oraz budow ę urz ądze ń elektroenergetycznych w okre ślonym zakresie w Jastkowicach, Brandwicy i cz ęść Pysznicy wykonuje Posterunek Energetyczny w Stalowej Woli, w pozostałych miejscowo ściach gminy i cz ęść Pysznicy od strony Niska Posterunek Energetyczny w Nisku, a bie żą ce awarie usuwaj ą Pogotowia Energetyczne w Stalowej Woli i Nisku przynale żne do w/w Posterunków. Tabela Wykaz s tacji transformatorowych 15/04kV na terenie gminy Pysznica Moc Nazwa i numer stacji trafo transformatorów Lp. według Symbol na mapie Typ stacji trafo zainstalowanych RE Stalowa Wola w stacji (kVA) 1 2 3 4 5 1. Pysznica 1 P–1 STSa 20/250 160 2. Pysznica 2 Ziarny P–2 STS 20/100 100 3. Pysznica 3 Podborek P–3 STSR 20/250 160 4. Pysznica 4 P–4 STSR 20/250 160 5. Pysznica 5 Kaczyłów P–5 ŻH 20/100 100 6. Pysznica 6 Podlesie P–6 ŻH 20/100 63 7. Pysznica 7 P–7 ŻH 20/100 160 8. Pysznica 8 R ędziny P–8 ŻH 20/100 75

74

1 2 3 4 5 9. Pysznica 9 P–9 ŻH 20/100 100 10. Pysznica 10 Olszowiec P–10 ŻH 20/100 100 11. Pysznica 11 SKR P–11 SKR STSa 20/250 250 12. Pysznica 12 P–12 STSpbw 20/250 100 13. Pysznica 13 Ziarny P–13 STSpbw 20/250 100 14. Pysznica 14 P–14 STSpbw 20/250 100 15. Pysznica 15 Szuwary P–15 STSpbw 20/250 100 16. Pysznica 16 Wolno ści P–16 STSRp 20/250 160 17. Pysznica 17 Stadion P–17 STSRp 20/250 160 18. Pysznica 18 Jasna Polana P–18 Jasna Polana STSKpo 20/250 100 19. Pysznica 21 P–21 STSRb 20/250 63 20. Pysznica Piekarnia Piekarnia STSpbw 20/250 maj ątek odbiorcy 63 21. Pysznica Ubojnia–Mierzwe Ubojnia STSa 20/250 maj ątek odbiorcy 160 22. Jastkowice 1 I–1 STSa 20/250 250 23. Jastkowice 2 I–2 STSa 20/250 250 24. Jastkowice 3 I–3 STSa 20/250 100 Chłopska Wola 25. Jastkowice 4 Palenie I–4 STSa 20/250 100 26. Jastkowice 5 I–5 STSa 20/250 100 27. Jastkowice 6 I–6 STSa 20/250 160 28. Jastkowice 7 I–7 STSa 20/250 100 29. Jastkowice 8 I–8 STSa 20/250 100 30. Jastkowice 9 I–9 STSa 20/250 250 31. Jastkowice 10 I–10 STSa 20/250 63 32. Jastkowice 11 I–11 STSa 20/250 63 33. Jastkowice 12 I–12 STSa 20/250 100 34. Jastkowice 13 I–13 STSa 20/250 63 35. Jastkowice 14 I–14 STSa 20/250 63 36. Jastkowice 15 I–15 STSa 20/250 63 37. Jastkowice 16 I–16 STSa 20/250 160 38. Jastkowice Koczwara Koczwara MSTw 20/630 maj ątek odbiorcy 630 39. Jastkowice Chlebacz Chlebacz STSp 20/250 maj ątek odbiorcy 250 40. Ruda Jastkowska 1 RJ–1 STSa 20/250 100 41. Ruda Jastkowska 2 RJ–2 STSa 20/250 100 42. Ruda Jastkowska 4 RJ–4 STSpbw 20/250 100 43. Ruda Jastkowska 5 RJ–5 STSpbw 20/250 30 44. Ruda Jastkowska 6 RJ–6 STSa 20/250 63 45. Ruda Jastkowska 7 RJ–7 STSa 20/250 63 46. Ruda Jastkowska 8 RJ–8 STSpbw 20/250 63 47. Studzieniec 1 St–1 STSa 20/250 160 48. Studzieniec 2 Kuziory St–2 Kuziory STSa 20/250 100 49. Rzeczyca Długa 6 RD–6 Szkółka Le śna maj ątek Szkółka Le śna odbiorcy 100

75

1 2 3 4 5 50. Lipowiec Lipowiec STSa 20/250 40 51. Kochany Kochany STSa 20/250 40 52. Dębowiec Dębowiec ŻH 20/100 63 53. Sudoły 1 S–1 STSa 20/250 100 54. Sudoły 2 S–2 STSpbw 20/250 63 55. Kły żów 1 Kł–1 STSa 20/250 63 56. Kły żów 2 Kł–2 STSa 20/250 100 57. Kły żów 3 Kł–3 STSa 20/250 100 58. Kły żów 4 Kł–4 STSa 20/250 63 59. Kły żów 5 Kł–5 STSa 20/250 63 60. Słomiana 5 Słomiana 5 STSa 20/250 100 61. Piaskowy Staw 6 Piaskowy Staw 6 STSpbw 20/250 100 62. Krzaki 1 K–1 ŻH 20/100 63 63. Krzaki 2 K–2 ŻH 20/100 100 64. Krzaki 3 K–3 STSa 20/250 63 65. Krzaki 4 K–4 ŻH 20/100 63 RAZEM 7599 Źródło: Rejon Energetyczny Stalowa Wola – stycze ń 2002 r. Łączna moc transformatorów zainstalowanych w 65 stacjach transformatorowych Rzeszowskiego Zakładu Energetycznego i prywatnych wynosi 7599 kVA z czego 5 stacji transformatorowych to stacje prywatne o ł ącznej mocy 1178 kVA. Przez zachodni ą cz ęść gminy z południa na północ przebiega tranzytem linia Najwy ższych Napi ęć 220 kV – „Stalowa Wola – Abramowice” Polskich Sieci Elektroenergetycznych – Wschód w Radomiu, oraz linie Wysokich Napi ęć Rzeszowskiego Zakładu Energetycznego S.A. w Rzeszowie. • dwutorowa linia 110 kV relacji Stalowa Wola GPZ I Miasto – Olendry; Stalowa Wola – Machów; • dwutorowa linia 110 kV relacji Stalowa Wola – Sandomierz; Stalowa Wola – Gorzyce; • jednotorowa linia 110 kV Stalowa wola – Zaklików; • jednotorowa linia 110 kV Stalowa Wola – Janów Lubelski; • jednotorowa linia 110 kV Stalowa Wola – Nisko; • jednotorowa linia 110 kV relacji Stalowa Wola – Rudnik; • jednotorowa linia 110 kV relacji Nisko – Biłgoraj. Przebiegaj ące linie Najwy ższych Napi ęć 220 kV i Wysokich Napi ęć 110 kV wymagaj ą strefy ochronnej w obr ębie której nie nale ży lokalizowa ć obiektów kubaturowych ze wzgl ędu na ochron ę ludzi i środowiska przed oddziaływaniem pola elektromagnetycznego zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 11 sierpnia 1998 roku (Dz. U. Nr 107) oraz zgodnie z wymogami MGiEZ dnia 28.01.1985 r. ogłoszonego w M. P. Nr 3 z dnia 28.02.1985 r., poz. 24. Strefa ochronna od linii wynosi minimum: • dla linii 220 kV – 40 m; • dla linii 110 kV – 20 m; licz ąc od osi linii w jedn ą i drug ą stron ę

76

W strefie ochronnej mo żliwe jest natomiast prowadzenie gospodarki rolnej (uprawy polowe, wypasy). Od przebiegaj ących przez obszar gminy napowietrznych linii elektroenergetycznych średniego napi ęcia 15 kV zasilaj ących stacje transformatorowe 15/0,4 kV równie ż wymagane jest zachowanie odległo ści zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami szczególnymi, odległo ść ta wynosi 7,5 m od osi linii w jedn ą i drug ą stron ę. Stacje transformatorowe słupowe wymagaj ą terenu wolnego od zabudowy w promieniu 5 m od stacji, a stacje transformatorowe wn ętrzowe minimum 10 m od budynku mieszkalnego i 15 m od gara żu. Lokalizacja i wznoszenie budynków oraz innych obiektów w pobli żu istniej ących linii i stacji w odległo ściach mniejszych ni ż w/w wymagaj ą uzgodnienia: • dla linii 400 kV z Polskimi Sieciami Elektroenergetycznymi – Wschód Spółka z o.o. w Radomiu; • dla linii 110 kV z Rzeszowskim Zakładem Energetycznym S.A. w Rzeszowie; • dla linii 15 kV i stacji transformatorowych z Rejonem Energetycznym w Stalowej Woli.

W przypadku wyst ąpienia kolizji projektowanych obiektów z istniej ącymi sieciami elektroenergetycznymi sieci, te nale ży przebudowa ć na koszt zainteresowanego. Analiza stacji redukcyjnych 110/15 kV i urz ądze ń elektroenergetycznych gminy wykazuje, że: • GPZ I Stalowa Wola Miasto wyposa żony jest w transformator 110/15 kV o mocy 16 MVA. W szczycie poboru mocy GPZ obci ąż ony jest ~50%. Rozdzielnia średniego napi ęcia wyposa żona jest w 26 pól z czego tylko 2 pola s ą wolne. • GPZ II „Stalowa Wola Posanie” wyposa żony jest w 2 transformatory 110/15 kV o mocy 2×16 MVA, oba pracuj ą, w szczycie poboru mocy obci ąż enie mocy obu transformatorów wynosi ~50%, jest prawie równe mocy 1 transformatora i st ąd wynika konieczno ść pracy obydwóch. Rozdzielnia średniego napi ęcia wyposa żona jest w 42 pola z czego 11 pól jest wolnych. • GPZ „Nisko” wyposa żony jest w 2 transformatory 110/15 kV o mocy 2×16 MVA, oba pracuj ą. W szczycie poboru mocy przez odbiorców, GPZ posiada znaczn ą rezerw ę mocy wynosz ącą ~ 50% przyjmuj ąc, że 1 transformator winien stanowi ć rezerw ę. Rozdzielnia średniego napi ęcia wyposa żona jest w 32 pola z czego 5 pól jest wolnych. • Wi ększo ść stacji transformatorowych w gminie jest nowego typu, po modernizacji. Stacje starego typu ŻH, które wyst ępuj ą w o środku gminnym w ~30% w miejscowo ści Krzaki i D ębiany zostan ą w perspektywie zmodernizowane. • Dla poprawy warunków zasilania odbiorców i projektowanego osiedla w Pysznicy – Podko ściele planowana jest w tym roku budowa 2 stacji trafo P–19 i P–20.W dalszej perspektywie planowana jest budowa 3 stacji transformatorowych w Pysznicy i 1 w Kły żowie. W Pysznicy i Krzakach planowany jest kapitalny remont linii niskiego napi ęcia w zale żno ści od potrzeb i stanu technicznego sieci.

77

7.2. Telekomunikacja

7.2.1. Telefonia stacjonarna Głównym operatorem w gminie świadcz ącym swoje usługi telekomunikacyjne w zakresie obsługi abonentów i eksploatacji sieci i urz ądze ń telekomunikacyjnych jest Telekomunikacja Polska S.A. – Rejon Obsługi Klienta w Stalowej Woli przy ulicy Popiełuszki nale żą cy do Obszaru Telekomunikacji w Tarnobrzegu. Drugim operatorem świadcz ącym usługi w gminie oprócz TP S.A. dla 315 abonentów jest Pilicka Telefonia S.A. Obsługuje ona abonentów ze stacji bazowej nadawczo – odbiorczej w Stalowej Woli oraz poprzez maszt antenowy zainstalowany na słupie elektrycznym w miejscowo ści Kły żów – Krzaki na działce szkoły.

Pilicka Telefonia obsługuje: Sołectwa Liczba abonentów Brandwica 2 Bąków 7 Chłopska Wola 2 Jastkowice 25 Kły żów 5 Pysznica 210 Słomiana 64 Razem Gmina Pysznica 315

Abonamentów TP S.A. obsługuje: • centrala cyfrowa w Pysznicy − pojemno ści standardowych ł ączy telefonicznych – 560; − zaj ęto ści standardowych ł ączy telefonicznych – 503; − pojemno ści ł ączy dost ępu do ISDN – 8; − zaj ęto ści ł ączy dost ępu do ISDN – 3; • centrala cyfrowa w Jastkowicach − pojemno ści standardowych ł ączy telefonicznych – 496; − zaj ęto ści standardowych ł ączy telefonicznych – 468; − pojemno ści ł ączy dost ępu do ISDN – 8; − zaj ęto ści ł ączy dost ępu do ISDN – 6; • centrala cyfrowa w Kły żowie − pojemno ści standardowych ł ączy telefonicznych – 296; − zaj ęto ści standardowych ł ączy telefonicznych – 260; − łączy dost ępu do ISDN – brak.

Sie ć telekomunikacyjn ą gminy stanowi ą:

• kabel światłowodowy mi ędzymiastowy OTKD „Stalowa Wola – Kra śnik”; • kabel światłowodowy „Stalowa – Pysznica” (podwieszony na słupach); • kabel światłowodowy „Pysznica – Kły żów – Zarzecze” (podwieszony na trasie „Pysznica – Kły żów”, doziemny na trasie „Kły żów – Zarzecze”);

78

• kabel światłowodowy „Stalowa Wola – Dąbrowa Rzeczycka” z odgał ęzieniem do Jastkowic (doziemny);

Na terenie gminy zainstalowane s ą aparaty zrzutowe ogólnodost ępne w nast ępuj ących miejscowo ściach: • Pysznica – k/ policji; • Kły żów – Remiza OSP; • Olszowiec – k/ sklepu spo żywczego; • Studzieniec – k/ Szkoły Podstawowej; • Krzaki – Szkoła Podstawowa Stan danych central, sieci telekomunikacyjnej i aparatów zrzutowych ogólnodost ępnych na koniec stycznia 2002 roku oraz wska źnika g ęsto ści telefonicznej na koniec 2001r. – Rejon Obsługi Klienta w Stalowej Woli – Obszar Telekomunikacji w Tarnobrzegu. Obszar gminy jest dobrze stelefonizowany. Wszystkie miejscowo ści w gminie posiadaj ą ł ączno ść telefoniczn ą. Wska źnik g ęsto ści telefonicznej na koniec 2001 roku obrazuj ący ilo ść telefonicznych ł ączy głównych (abonentów telefonii przewodowej oraz łączy dost ępu do ISDN) na 100 mieszka ńców gminy wynosił: • w TP S.A. – 14,72 telefonicznych ł ączy głównych /100Mk; • w Pilickiej Telefonii S.A. – 3,38 telefonicznych ł ączy głównych /100Mk. Ogólny wska źnik g ęsto ści telefonicznej w gminie i gminach o ściennych na koniec 2001 roku oraz w województwie podkarpackim i kraju na koniec 2000 roku wynosił: • Gmina Pysznica – 18,01 telefonicznych ł ączy głównych /100Mk; • Gmina Jarocin – 18,01 telefonicznych ł ączy głównych /100Mk; • Gmina Zaklików – 18,68 telefonicznych ł ączy głównych /100Mk; • Gmina Nisko – 22,76 telefonicznych ł ączy głównych /100Mk;

Województwo podkarpackie • ogółem – 22,32 telefonicznych ł ączy głównych /100Mk; • miasto – 31,38 telefonicznych ł ączy głównych /100Mk; • wie ś – 16,01 telefonicznych ł ączy głównych /100Mk;

Polska • ogółem – 26,05 telefonicznych ł ączy głównych /100Mk; • miasto – 32,22 telefonicznych ł ączy głównych /100Mk; • wie ś – 15,83 telefonicznych ł ączy głównych /100Mk. Telekomunikacja Polska S.A. Obszar Telekomunikacji w Tarnobrzegu poprzez nowoczesne centrale cyfrowe w Pysznicy, Jastkowicach i Kły żowie świadczy usługi telekomunikacyjne o standardzie światowym, oprócz tradycyjnych poł ącze ń świadczy szereg usług dodatkowych. S ą to:

Zintegrowana sie ć cyfrowa ISDN ISDN to nowoczesna, w pełni cyfrowa sie ć telekomunikacyjna, która umo żliwia korzystanie z ró żnych technik przekazu i szerokiej gamy usług dodatkowych, przy wykorzystaniu tradycyjnego ł ącza (para miedzianych przewodów). Do jednego łącza ISDN mo żna zainstalowa ć do o śmiu urz ądze ń (np. telefon, fax, modem), przy czym dwa z nich

79 mog ą pracowa ć jednocze śnie i niezale żnie. ISDN umo żliwia korzystanie z: telefonii, telefaksu, teletekstu, poczty elektronicznej, transmisji danych, wideofonii, teleakcji, a ponadto szeregu usług dodatkowych: prezentacji numeru linii wywołuj ącej, wielokrotnego numeru abonenta, bezpo średniego wybierania numeru wewn ętrznego, informacji o opłacie itp. Pełne wykorzystanie mo żliwo ści stwarzanych przez sie ć ISDN, wymaga zastosowania specjalnych urz ądze ń przystosowanych do pracy w sieci. Sie ć ISDN znajduje zastosowanie niemal że w ka żdej dziedzinie działalno ści, mo że słu żyć: • przedsi ębiorstwom (produkcja, przetwórstwo, handel); • instytucjom finansowym; • instytucjom usługowym (biura podró ży, kancelarie adwokackie, biura konsultingowe, domy aukcyjne, biura nieruchomo ści, biura projektów itp.); • placówkom medycznym; • słu żbom nadzoruj ącym obiekty i chroni ącym mienie (agencje ochrony, obserwacje środowiska, pogotowia gazowe, elektryczne itp.).

Infolinia 800 Infolinia 800 to usługa maj ąca na celu ułatwienie firmom i instytucjom kontaktu z klientami. Istota tej usługi polega na tym, że za rozmow ę płaci ten do kogo dzwoni ą, a nie ten kto dzwoni. Numery infolinii 800 zaczynają si ę charakterystyczn ą sekwencj ą cyfr 0–800. Polpak T Polpak T to szybka sie ć transmisji danych, oparta na protokole Frame Relay, umo żliwiaj ąca przesyłanie informacji z pr ędko ści ą od 64 kb/s do 2 Mb/s. Charakteryzuje si ę wysok ą niezawodno ści ą i efektywno ści ą wykorzystania ł ączy, niskimi kosztami transmisji. Sie ć Polpak T pozwala na korzystanie ze stałych kanałów wirtualnych PVC oraz wirtualnych sieci prywatnych VPN. Mo żliwo ści te s ą ch ętnie wykorzystywane przez banki, du że firmy posiadaj ące wiele oddziałów, urz ędy administracji pa ństwowej, towarzystwa ubezpieczeniowe, firmy informatyczne i inne. Powszechn ą usług ą bazuj ącą na strukturze sieci Polpak T jest dost ęp do sieci internet po komutowanych i dzier żawionych.

Dost ęp do sieci internet Internet to gigantyczna sie ć łącz ąca miliony komputerów na całym świecie, umo żliwiaj ąca dost ęp do informacji na ka żdy temat. Dzi ęki TP S.A. internet staje si ę powszechnie dost ępn ą sieci ą informatyczn ą. Dzwoni ąc pod numer 0–20–21–22 mo żna poł ączy ć si ę przez internet z całym światem. Wystarczy posiada ć komputer z odpowiednim oprogramowaniem, modem z homologacj ą oraz lini ę telefoniczn ą. Za poł ączenie z internetem płaci si ę jak za rozmow ę miejscow ą. TP S.A. nie pobiera dodatkowych opłat za korzystanie z dost ępu do internetu. Na serwerze TP S.A. mo żna wykupi ć konto pocztowe e–mail i umie ści ć stron ę WWW.

Polkom 400 Najbezpieczniejsza poczta elektroniczna. Umo żliwia przechowywanie i przekazywanie informacji (w postaci faksów, teleksów) w ruchu krajowym i mi ędzynarodowym, pomi ędzy abonentami posiadaj ącymi ró żnego rodzaju urz ądzenia, tj. komputery, telefaksy. Użytkownicy POLKOM 400 mog ą korzysta ć z publicznej ksi ąż ki adresowej lub stworzy ć własn ą baz ę teleadresow ą, co ułatwia i przy śpiesza przekazywanie informacji.

80

VSAT VSAT jest systemem ł ączności satelitarnej o du żej szybko ści transmisji danych, przekazu telefaksowego i poł ącze ń telefonicznych. Jest u żywany przez du że firmy turystyczne, banki o zasi ęgu mi ędzynarodowym, firmy handlowe i spedycyjne funkcjonuj ące w krajach pozbawionych dobrej infrastruktury telekomunikacyjnej. Dost ęp do usług VSAT mo żna uzyska ć za pomoc ą anteny satelitarnej o małej średnicy.

Komertel Komertel to wydzielona sie ć telekomunikacyjna przeznaczona dla u żytkowników biznesowych. Zapewnia ona automatyczne poł ączenia telefoniczne i telefaksowe ze wszystkimi krajami świata oraz automatyczne poł ączenia mi ędzymiastowe w kraju.

Dzier żawa ł ączy telekomunikacyjnych Usługa polega na zestawieniu, uruchomieniu i oddaniu do u żytku abonenta ł ączy okre ślonej jako ści. Dzier żawa ł ączy umo żliwia realizacj ę usług: telefonicznych, telegraficznych, transmisji danych, radiofonicznych i telewizyjnych.

POLPAGER – ogólnopolski system przywoławczy System umo żliwia przekazywanie wiadomo ści u żytkownikowi odbiornika przywoławczego (pagera), niezale żnie od miejsca pobytu. Kieszonkowy odbiornik przywoławczy, wyposa żony jest w wy świetlacz do odczytu przekazywanej wiadomo ści.

Usługi audiotekstowe Pod numerami telefonów rozpoczynaj ących si ę cyframi 0–700 oferowane s ą usługi audiotekstowe (m.in. informacja, rozrywka, horoskopy, konkursy radiowe i telewizyjne). Opłata za poł ączenie ustalana jest przez firm ę oferuj ącą usługi audiotekstowe.

Poland Direct Poland Direct pozwala na łatwe i wygodne poł ączenie telefoniczne z zagranicy do Polski na koszt rozmówcy w kraju gdy wezwana osoba zgodzi si ę zapłaci ć za rozmow ę.

Octopus ISDN Umo żliwia szybki i sprawny dost ęp do internetu, zapewnia szybkie i niezawodne przesyłanie informacji o doskonałej jako ści. Abonenci Telekomunikacji Polskiej S.A. przył ączeni do centrali analogowej nie mog ą korzysta ć z wszystkich dodatkowych usług oferowanych przez TP S.A. z tych które wymagaj ą przekazu cyfrowego jak np. sie ć ISDN, Polpak T, SDT, poczta głosowa. 7.2.2. Telefonia komórkowa Na terenie gminy w miejscowo ści Kły żów przy ulicy spokojnej znajduje si ę Stacja Bazowa Cyfrowej Telefonii Komórkowej nr BT–2326 TNB operatora Plus GSM. W skład Stacji Bazowej Telefonii Komórkowej wchodzi: • wie ża stalowa o wysoko ści 42 m n.p.t.; • anteny sektorowe zainstalowane na wie ży na wysoko ści 40 m n.p.t.; • anteny radiolinii na wysoko ści 38 i 28 m n.p.t.; • kontener stalowy o samono śnej konstrukcji zawieraj ący wyposa żenie elektryczno- przemysłowe stacji.

81

Ocena oddziaływania na środowisko Bazowej Stacji Telefonii Komórkowej wykazała że: • obszar wyst ępowania pól o warto ściach przekraczaj ących dopuszczalny poziom promieniowania wynosz ący 0,1 w/m 2 znajduje si ę na znacznej wysoko ści nad terenem od około 27,5 m n.p.t. do odległo ści około 18 m od anten sektorowych i do odległo ści 12,2 m od anteny radiolinii, a wi ęc w miejscach niedost ępnych dla ludzi; • nie oddziaływuje negatywnie na stan środowiska – powietrze, wod ę, faun ę i flor ę; • dla istniej ącego stanu zagospodarowania otoczenia nie ma potrzeby ustanawiania obszaru ograniczonego u żytkowania. Wszystkie miejscowo ści gminy z wyj ątkiem miejscowo ści Studzieniec s ą w zasi ęgu operatora Telefonii Komórkowej Plus GSM i cz ęś ciowym zasi ęgu operatora Era GSM. W zasi ęgu działania Ery GSM s ą: Pysznica, Brandwica, Jastkowice i Kły żów. 7.3. Zaopatrzenie w gaz Gmina zaopatrywana jest w gaz sieci ą średniopr ęż ną ze stacji redukcyjno– 3 pomiarowej I° w Stalowej Woli ul. Czarneckiego Q n = 600 Nm /h. Zrealizowano sie ć średniopr ęż ną w układzie pier ścieniowo–rozdzielczym w sołectwach: Pysznica, Jastkowice, Brandwica, Chłopska Wola, Kły żów. Podstawowe dane przedstawia poni ższa tabela. Tabela. Długo ść sieci Długo ść przył ączy Razem długo ść ilo ść Lp. Miejscowo ść – wie ś PE stal PE stal Sieci i przył ączy Dopływów 1. Brandwica 7685 0 2258 346 10289 123 2. Chłopska Wola 2543 0 749 112 3404 40 3. Jastkowice 20798 0 8765 1449 31012 426 4. Kły żów 371 8929 662 5936 15898 246 5. Pysznica–Olszow. 260 29912 1972 11539 43683 713 6. Ruda Jastkowska 6350 0 1270 150 7770 50 Razem 38007 38841 15676 19532 112056 1598 Razem 76848 35208 Sołectwem dotychczas nie posiadaj ącym gazu jest Studzieniec. Sołectwo Słomiana– Krzaki zasilane jest sieci ą średniopr ęż ną z gminy Nisko. Istnieje pełna mo żliwo ść zaspokojenia perspektywicznych potrzeb mieszka ńców gminy poprzez rozbudow ę istniej ącego układu sieci średniopr ęż nej. 7.4. Zaopatrzenie w wod ę Gminny Zakład Komunalny przy Urz ędzie Gminy w Pysznicy eksploatuje uj ęcie zlokalizowane w Pysznicy–Podborek na teren pastwiska gminnego oraz usytuowan ą w pobli żu stacj ę uzdatniania wody. Zgodnie z decyzj ą Wojewody Tarnobrzeskiego znak: OS–V–6210/11/95/JH z dnia 26 wrze śnia 1995 roku, gmina posiada pozwolenie wodno–prawne na: pobór wód podziemnych z uj ęcia „Pysznica–Podborek” składaj ącego si ę z trzech studni wierconych 3 S–1, S–2, S–3 w ilo ści maksymalnej Q h = 120 m /godz w celu zaopatrzenia w wod ę pitn ą odbiorców z wodoci ągu grupowego dla gminy, pobór wody z uj ęcia nie przekroczy wydajno ści eksploatacyjnych studni wynosz ących: 3 • S–1 Q e = 43m /h; 3 • S–2 Q e = 42m /h; 3 • S–3 Q e = 35m /h; • przy depresji S e = 4,0 m.

82

Zrealizowana stacja wodoci ągowa składa si ę: − budynku stacji wodoci ągowej z układem technologicznym uzdatniania; − dwukomorowego zbiornika wyrównawczego 2 x 150 m 3; − bezodpływowego zbiornika przeznaczonego do gromadzenia ścieków sanitarnych; − zbiornika do unieszkodliwiania ścieków technologicznych.

Jako ść ujmowanej wody W czasie pompowania pomiarowego, w czerwcu 1993 r, zostały wykonane przez WSSE w Tarnobrzegu analizy fizykochemiczne ujmowania wody. Badania te wykazały, że jako ść wody nie odpowiada wymaganiom sanitarnym z uwagi na kwa śny odczyn (niskie pH wynosz ące 5,9). W styczniu 1995 r zostały wykonane badania wody przez Zakład Oczyszczania i Ochrony Wód Politechniki Rzeszowskiej. Potwierdziły one wyniki poprzednich bada ń. Oprócz tego w badanej wodzie stwierdzono obecno ść agresywnego dwutlenku w ęgla, a tak że w wodzie ze studni Nr 1 stwierdzono podwy ższon ą zawarto ść zwi ązków żelaza, a w wodzie ze studni Nr 3 podwy ższon ą m ętno ść . Stwierdzono równie ż, że po zmieszaniu wody z trzech studni w stosunku 1 : 1 : 1, przekroczenia w odniesieniu do zwi ązków żelaza i m ętno ści nie wyst ępowały. Na podstawie przeprowadzonych bada ń Politechnika Rzeszowska opracowała technologi ę uzdatniania wody. Proces uzdatniania wody oparty jest na dawkowaniu roztworu wodorotlenku sodu wi ążą cego agresywny dwutlenek w ęgla i równoczesnej korekcie pH. W celu polepszenia smaku i utleniania niewielkiej ilo ści amoniaku zawartego w wodzie wprowadzono proces napowietrzania. Badania potwierdzone przez Powiatow ą Stacj ę Sanitarno–Epidemiologiczn ą dla Powiatu Stalowolskiego wykazuj ą, że jako ść ujmowanej wody nie odpowiada wymaganiom stawianym wodzie do picia i na potrzeby gospodarcze ze wzgl ędu na zbyt niski odczyn (pH = 5,8). W zakresie bakteriologii ujmowana woda spełnia wymagania sanitarne.

Jako ść wody uzdatnianej Zgodnie z decyzj ą znak: SK–4145–94/2000 z dnia 27.09.2000 roku, wydan ą przez Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Stalowej Woli, uzdatniona woda z wodoci ągu publicznego w Pysznicy, warunkowo mo że by ć u żywana do picia i na potrzeby gospodarcze. O warunkowo ści zdecydował fakt, że w wodzie podawanej do sieci przez pewien okres czas stwierdzono zbyt nisk ą warto ść pH. Sytuacja była spowodowana bł ędnym odczynem sondy pomiarowej pH i w zwi ązku z tym nieodpowiedni ą korekt ą odczynu. Równie ż pod wzgl ędem bakteriologicznym woda spełnia normy sanitarne.

Strefa ochronna uj ęcia wody Zasady ustanawiania stref ochronnych uj ęć wody zawarte s ą w Prawie Wodnym oraz w Rozporz ądzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 5 listopada 1991 roku w sprawie zasad ustanawiania stref ochronnych źródeł i uj ęć wody. Ustanawianie stref ochronnych uj ęć wody ma za zadanie zabezpieczenie przed zanieczyszczeniem uj ęcia i źródła wody dla tego uj ęcia, zanieczyszczeniem uj ęcia i spadkiem jego wydajno ści. Stref ę ochronn ą dzieli si ę na: • teren ochrony bezpo średniej; • teren ochrony po średniej: − wewn ętrzny, przylegaj ący bezpo średnio do terenu ochrony bezpo średniej uj ęcia;

83

− zewn ętrzny. Strefa ochrony bezpo średniej uj ęcia winna by ć ustanawiana w ka żdym przypadku i ma za zadanie chroni ć zbiornik wody podziemnej w miejscu jej poboru przed ska żeniem, chroni ć obiekty i urz ądzenia słu żą ce do poboru wody przed interwencj ą zewn ętrzn ą, zniszczeniem lub uszkodzeniem. Grunty w zasi ęgu strefy powinny by ć u żytkowane tylko do celów zwi ązanych z eksploatacj ą uj ęcia. Teren ochrony bezpo średniej uj ęcia wód podziemnych składaj ący si ę ze studni wierconej obejmuje grunty, na których usytuowane jest uj ęcie wody oraz otaczaj ący je pas gruntów o szeroko ści od 8 do 10 m, licz ąc od zarysu budowli i urz ądze ń słu żą cych do poboru wody. Dopuszczalne jest przyj ęcie szeroko ści innych ni ż okre ślone powy żej je żeli jest to uzasadnione ukształtowaniem i zagospodarowaniem terenu otaczaj ącego uj ęcie wody. Studnie S–1, S–2, S–3 uj ęcia wody w Pysznicy–Podborku maj ą wygrodzon ą stref ę ochrony bezpo średniej wokół ka żdej studni, w formie kwadratów o wymiarach 20 x 20 m. Teren wokół ka żdej studni został uformowany w taki sposób aby następował odpływ wód deszczowych poza obr ęb strefy. Teren studzien jest zamkni ęty przed dost ępem osób niepowołanych i oznakowany tablic ą informacyjno–ostrzegawcz ą.

Strefa ochrony po średniej Wewn ętrzny teren ochrony po średniej obejmuje obszar wyznaczony 30–dniowy czasem przepływu wody w warstwie wodono śnej. Zewn ętrzny teren strefy ochronnej uj ęcia wód podziemnych obejmuje obszar zasilania uj ęcia ograniczony do obszaru wyznaczonego 25–letnim czasem wymiany w warstwie wodono śnej. W dokumentacji pt. „Projekt stref ochronnych uj ęcia wody podziemnej z utworów czwartorz ędowych w miejscowo ści Pysznica–Podborek, województwo Tarnobrzeg”, opracowanej przez Zakład Usług Geologicznych, Wiertniczych i Ochrony Środowiska „GEOLOGOS” w Rzeszowie, wskazano na potrzeb ę ustanawiania strefy ochronnej po średniej. Ustanawianie strefy ochronnej po średniej zgodnie z ustaw ż Prawo Wodne nast ępuje na wniosek i koszt wła ściciela uj ęcia. Ze wzgl ędu na sposób zagospodarowania terenu obejmuj ącego obszar po średniej strefy ochronnej uj ęcia (zabudowa zagrodowa i cmentarz), w celu wykrycia i śledzenia ewentualnych zanieczyszcze ń wód podziemnych, w pozwoleniu wodnoprawnym na pobór wody i wykonanie urz ądze ń słu żą cych do poboru wody uj ęcia w Pysznicy–Podborku, Wojewoda Tarnobrzeski nało żył obowi ązek prowadzenia bada ń fizykochemicznych i bakteriologicznych wody w piezometrach i wytypowanych studniach kopanych. Wyniki prowadzonych bada ń, w formie sprawozdania, powinny by ć przedło żone przy wniosku o pozwolenie wodnoprawne na eksploatacj ę urz ądze ń. Praca ta powinna by ć wykonana przez uprawnionego geologa. Urz ąd Gminy Pysznica wywi ązał si ę z nało żonego obowiązku.

Wpływ eksploatacji uj ęcia wody na wody podziemne Z opracowania pt. „Raport z bada ń wody z piezometrów P–1, P–2, P–3 w ramach monitoringu wód podziemnych w rejonie istniej ącego uj ęcia Pysznica–Podborek” wynika, że eksploatacja studni nie powoduje negatywnego wpływu na wody podziemne i środowiska oraz nie powoduje powstania obowi ązku w stosunku do osób trzecich. W odległo ści 2R od poszczególnych studni znajduj ą si ę tylko dwa zabudowania zaopatrywane w wod ę z uj ęcia.

84

Do dnia dzisiejszego zwodoci ągowano wszystkie sołectwa na obszarze gminy i jedynie pojedy ńcze zagrody nie posiadaj ą zasilania z układu wodoci ągu grupowego. Podstawowe parametry uj ęcia sieci wodoci ągowej przedstawia poni ższa tabela. Tabela. Stan na koniec roku W roku sprawozdawczym mieszkania w budynkach woda dostarczona odbiorcom liczba poł ącze ń do Nazwa gminy i miejscowo ści mieszkalnych nowo budynków mieszkalnych w tym gospodarstwa doł ączonych do sieci razem i zbiorowego zamieszkania domowe wodoci ągowej Ogółem 2148 333 150,8 141,0 Gmina Pysznica – wie ś 759 29 71 64,7 Pysznica Gmina Pysznica- Sudoły 81 3 4,1 4,1 Gmina Pysznica–Jastkowice, 755 0 67,5 64,0 Brandwica, Chłopska Wola Gmina Pysznica – Kły żów 267 15 7,0 7,0 Gmina Pysznica –Krzaki 220 220 1,0 1,0 Gmina Pysznica – Studzieniec 66 66 0,2 0,2

Wyszczególnienie Wykonanie w dam 3 Razem 191,9 woda pobrana z uj ęć w tym z uj ęć powierzchniowych – zakup hurtowy wody 6,6 sprzeda ż hurtowa wody 1,2 Wodoci ąg Razem 150,8 woda dostarczana odbiorcom gospodarstwom domowym 141,0 (zu życie wody) w tym na cele produkcyjne 9,8 woda pobrana na własne cele produkcyjne – straty wody z sieci 46,5 Lokalizacja uj ęcia na zbiorniku wód podziemnych GZWP Nr 425 i dotychczasowa eksploatacja istniej ących studni wskazuje na mo żliwo ść pokrycia bilansowych docelowych potrzeb dla obszaru całej gminy przy dalszej rozbudowie uj ęcia i stacji uzdatniania. 7.5. Gospodarka ściekowa Na obszarze gminy brak jest zorganizowanego systemu gospodarki ściekowej. Istnieje zabudowa mieszkaniowa oraz obiekty u żyteczno ści publicznej posiadaj ące lokalne systemy kanalizacji odprowadzaj ące ścieki do zbiorników bezodpływowych (szamb). Opró żnianiem ich zajmuje si ę Zakład Komunalny, który wywozi beczkowozami ścieki na Miejsk ą Oczyszczalnie Ścieków Komunalnych w Stalowej Woli zgodnie z zawart ą umow ą pomi ędzy zakładami. Zarz ąd Gminy podj ął działania dla rozwi ązania kierunkowego problemu gospodarki ściekowej. Przygotowano koncepcj ę programow ą gospodarki ściekowej i zlecono opracowanie projektów technicznych w zakresie oczyszczalni ścieków i kanalizacji w sołectwach: Pysznica, Jastkowice, Chłopska Wola. Obserwowana w ci ągu ostatnich lat tendencja do wyrównywania poziomu życia jego komfortu na wsi do wska źników wielomiejskich powoduje wyposa żanie budynków mieszkalnych i zagród w pełny zakres instalacji sanitarnych. Dalszy post ęp w uregulowaniu gospodarki ściekowej na obszarze gminy zwi ązany będzie z realizacj ą przygotowanej programowo kanalizacji i oczyszczalni ścieków. Wybór

85 sposobu rozwi ązania gospodarki ściekowej jest ści śle uzale żnionych od dwóch podstawowych warunków: • ukształtowania terenu – teren płaski z minimalnymi spadkami oraz wysoki poziom wód gruntowych narzuca wykonanie kanalizacji mieszanej grawitacyjno– ci śnieniowej lub podci śnieniowej; • charakteru zabudowy – zabudowa rozproszona utrudnia wykonanie kanalizacji, znacznie wydłu ża sie ć kanalizacyjn ą, a co za tym idzie zwi ększa koszty realizacji. Analiza konfiguracji terenu gminy, przepływaj ących cieków powierzchniowych oraz lokalizacji zabudowy wskazuje, że skierowanie w przyszło ści wszystkich ścieków bytowo–gospodarczych do jednej oczyszczalni zbiorczej jest zasadne z ekonomicznego i technicznego punktu widzenia. Analiza istniej ącego stanu zabudowy i zamierze ń docelowych, a tak że wysoko ściowego ukształtowania terenu i wymaga ń technicznych wskazuje na układ grawitacyjny z lokalnymi przepompowniami. Z terenu sołectwa Sudoły ścieki zostan ą odprowadzone do kanalizacji miejskiej miasta Stalowa Wola. Z sołectwa Studzieniec (około 80 gospodarstw) w ci ągu najbli ższych lat ścieki dowo żone b ędą na oczyszczalnie gminn ą. 7.6. Gospodarka odpadami Gospodarka odpadami w gminie prowadzona jest w oparciu o Uchwał ę Rady Gminy: Nr XL/238/98 z dnia 2 czerwca 1998 r. i Nr XL/239/98 z dnia 2 czerwca 1998 r. Zgodnie z tymi uchwałami wywóz odpadów i ich unieszkodliwianie mo że by ć dokonywane tylko przez podmioty uprawnione – tj. posiadaj ące koncesj ę wydan ą przez Zarz ąd Gminy. Do ko ńca 2001 r. usługi wywozu odpadów świadczył Miejski Zakład Komunalny ze Stalowej Woli. Odpady komunalne gromadzone s ą w pojemnikach o pojemno ści 110 l. Pojemniki opró żniane s ą regularnie i wywo żone na gminne wysypisko śmieci. Obecnie usługi świadczy Zakład Komunalny w Pysznicy. Na terenie Gminy Pysznica nie prowadzi si ę segregacji śmieci i odzysku surowców wtórnych. Obecnie w Gminie Pysznica tylko 35% gospodarstw rolnych posiada pojemniki na odpady o pojemno ści 110 l i korzysta ze zorganizowanego wywozu odpadów. Na terenie gminy Pysznica oprócz zbiorników o pojemno ści 110 l s ą dzier żawione pojemniki na kółkach o pojemno ści 1100 l przez: Zespół Szkół w Pysznicy, Zespół Szkół w Jastkowicach, Zespół Szkół w Kły żowie, Publiczna Szkoła Podstawowa w Krzakach, Przedszkole w Pysznicy i Urz ąd Gminy w Pysznicy, które s ą dzier żawione od MZK w Stalowej Woli. Wysypisko jest eksploatowane od 1994 r. Teren wysypiska dla miejscowo ści Pysznica i przyległych sołectw zlokalizowane jest na północny–wschód od zabudowa ń Pysznica–Kaczyłów o ł ącznej powierzchni 1,20 ha i całkowitej pojemno ści składowiska 20192 m 3 odpadów. W chwili obecnej stan nagromadzenia odpadów wynosi około 20% pojemno ści. Składowisko zostało wykonane zgodnie z wymogami ochrony środowiska tj. niecka jego została uszczelniona warstw ą gliny o grubo ści 0,5 m, a nast ępnie warstw ą ochronn ą z gruntu piaszczystego. Składowanie odpadów rozpoczęto od północnego–wschodu cz ęś ci niecki dowo żone odpady s ą składowane metod ą poziom ą poprzez rozplantowanie i zag ęszczenie spychark ą g ąsienicow ą DT–75. Ka żda zag ęszczana warstwa odpadów o grubo ści max. 2,0 m przykrywana jest materiałem izolacyjnym warstw ą o grubo ści 0,3 m tj. piaszczystym gruntem miejscowym pozyskiwanym z rezerwy. Odpady organiczne dezynfekowane s ą wapnem chlorowanym, szczególnie w okresie letnim. Zag ęszczanie warstwy odpadów oraz wykonanie warstwy izolacyjnej przeprowadzana jest z uwzgl ędnieniem wła ściwego spadku odprowadzenia wód opadowych z terenu cz ęś ci eksploatacyjnej wysypiska.

86

Na skarpach ka żdej warstwy odpadów wykonywane s ą uko śne ekrany z materiału mineralnego o du żych frakcjach ( żużel, gruz) biegn ące od dna niecki, a ż do ostatniej warstwy izolacyjnej. Ekrany słu żą do odgazowania zło ża odpadów oraz jako zabezpieczenie przeciwpo żarowe przed rozprzestrzenieniem si ę ognia w wyniku samozapłonu. Grubo ść ekranu minimum 40 cm. Wysypisko wyposa żone jest w mogilniki, które po wyczerpaniu pojemno ści zostan ą zabetonowane z pozostawieniem rurki wentylacyjnej z wylotem zagi ętym do dołu, przykryte prefabrykowan ą płyt ą żelbetow ą. Wody odpadowe filtruj ące z cz ęś ci eksploatacyjnej wysypiska oraz odcieki z odpadów odprowadzane s ą ruroci ągiem drenarskim Ø10 cm w obsypce żwirowej do bezodpływowego zbiornika odcieków o średnicy Ø1,5 m i w zale żno ści od wyników bada ń wodono śnych s ą przepompowywane do zraszania obszaru wysypiska. W przypadkach szczególnych odcieki odwo żone b ędą do najbli ższej oczyszczalni ścieków w Stalowej Woli (taki przypadek nie wyst ąpił). Do zabezpieczenia przed przenikaniem wód odsi ąkowych do gruntu zostało wykonane: • uszczelnienie niecki wysypiska i skarp; • drena ż ods ączaj ący z rur kamionkowych drenarskich Ø100 układanych na przeponie izolacyjnej, zbieraj ącego odciek; • wprowadzenie technologii zagospodarowania odcieku w obiegu zamkni ętym tj. rozdeszczowywanie nadmiaru odcieku w wysypisku na odpadach; • na drodze wyjazdowej z wysypiska zlokalizowano basen dezynfekcji kół samochodowych, wypełnionych wod ą ze środkiem dezynfekcyjnym, obmywaj ąc koła opuszczaj ących wysypisko pojazdów; • zako ńczenie eksploatacji wysypiska z uformowaniem ostatniej warstwy odpadów i warstw izolacyjno–rekultywacyjnych ze spadkiem 10%, co ograniczy ilo ść przenikaj ącej wody wył ącznie do warstwy rekultywacyjnej i w sposób naturalny ograniczy ilo ść odcieku wkrótce po zamkni ęciu wysypiska; • monitoring wód podziemnych, poprzez wykonanie otworu piezometrycznego na kierunku spływu wód od strony „Kaczyłowa”. Zadaniem monitoringu jest rozpoznanie tła hydrochemicznego wód tego rejonu i śledzenie wpływu wysypiska na jako ść wód podziemnych w celu przeciwdziałania ewentualnym skutkom ich zanieczyszczenia. Wysypisko to posiada boksy na segregowane surowce wtórne np. złom, szkło, makulatur ę. Sprzeda ż surowców wtórnych pozwoliłaby na obni żenie kosztów eksploatacji wysypiska, jednak że na terenie gminy Pysznica nie prowadzi si ę segregacji odpadów stałych. Zarz ądc ą składowiska jest Gminny Zakład Komunalny w Pysznicy. Zarz ąd gminy ogłasza okresowo zbiórk ę odpadów stanowi ące odpady wtórne. Koszty utylizacji odpadów ponosi gmina. Cz ęść kosztów wywozu i dzier żaw ę pojemników o pojemo ści 110 l jest finansowana przez mieszka ńców poprzez obowi ązkowe ponoszenie opłat za wywóz odpadów. Na cało ść ponoszonych kosztów zwi ązanych z utylizacj ą odpadów składaj ą si ę koszty zbiórki, wywozu oraz funkcjonowania gminnego wysypiska odpadów. Na koszt zbiórki odpadów składa si ę wyposa żenie w pojemniki, system ich opró żnienia z odpadów i ich wywóz na wysypisko. Obecnie funkcjonuje system odbioru odpadów na bazie pojemników dzier żawionych i wywo żonych przez MZK w Stalowej Woli. Wychodz ąc na przeciw polityce komunalnej i ekologicznej pa ństwa oraz standardom Unii Europejskiej, zrealizowane składowisko odpadów Pysznica winno dysponowa ć nast ępuj ącymi obiektami: • zbiorczym punktem selektywnego gromadzenia odpadów, • sortowni ą odpadów u żytkowych;

87

• kompostowni ą bioodpadów i odpadów zielonych oraz osadów z gminnych oczyszczalni ścieków; • składowisko odpadów nieaktywnych. Punkt selektywnego gromadzenia odpadów stwarzałby mo żliwo ść ich wtórnego sortowania, przechowywania i dystrybucji do specjalistycznych zakładów przerobu. Do punktu dostarczono by odpady u żytkowe, problemowe, niebezpieczne, wielkogabarytowe, samochodowe i inne z całego terenu gminy. Odpady problemowe i niebezpieczne wydzielone z odpadów komunalnych w ramach selekcji negatywnej – detoksykacji, a nie zagospodarowane przez producenta, powinny by ć na terenie składowane – magazynowane tymczasowo do chwili przekazania specjalistycznym jednostkom, zajmuj ącym si ę ich unieszkodliwianiem – głównie poprzez utylizację termiczn ą. Spalanie wysokotemperaturowe mo że odbywa ć si ę w spalarniach mobilnych lub ponadregionalnych centrach. Taki kierunek jest zgodny z programem wykonawczym do polityki ekologicznej pa ństwa. Organizacja i zarz ądzanie Zorganizowanie obsługi wywozu odpadów tak aby 100% mieszka ńców pozbywała si ę odpadów w sposób legalny. Zadania własne gmin w zakresie utrzymania czysto ści mo żna realizowa ć poprzez jednostki własne lub powierza ć innym podmiotom na zasadach zezwolenia – koncesji. Zalecan ą form ą organizacji jest zachowanie strategicznego mienia komunalnego. Usługi transportu powierz si ę zwykle wybranym w drodze przetargu uspołecznionym lub prywatnym jednostkom organizacyjnym. Zakłady własne gminy powinny działa ć w oparciu o przepisy prawa handlowego daj ące zakładowi osobowo ść prawn ą, umo żliwiaj ącą generowanie środków na rozwój i ewentualny zysk oraz wchodzenie w spółki dla pozyskania kapitału zewnętrznego. Nale ży by ć przygotowanym na konkurencj ę równie ż firm zachodnich po przyst ąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Nale ż stymulowa ć racjonalne zagospodarowanie odpadów poprzez rozwijanie świadomo ści ekologicznej oraz edukacji i eksponowanie wzorców do na śladowania. Bardzo dobre rezultaty daje wychowanie ekologiczne społecze ństwa poprzez edukacj ę młodzie ży. Zasady polityki cenowej i taryfowej Generalnie zaleca si ę, aby usługi komunalne w zakresie gromadzenia, wywozu i unieszkodliwiania odpadów były odpłatne. Ustalaj ą taryfy opłat nale ży kierowa ć si ę zasad ą samofinansowania działalno ści i eliminacji dotacji bud żetowych. Opłaty powinny spełnia ć funkcj ę – dochodow ą i informacyjno-motywacyjn ą. W okresie pocz ątkowym – wprowadzania systemu zbiorczych – wiejskich punktów gromadzenia czy te ż selekcji „u źródła” praktykuje si ę finansowanie z bud żety gminy – aby zach ęci ć mieszka ńców do korzystania z systemu. W pó źniejszym okresie opłatami obci ąż a si ę mieszka ńców, np. sołtysi zawiadamiaj ą i opłacaj ą wywóz pojemnika ze składek społeczno ści lokalnej. Dobre rezultaty daje system bezpłatnego pozbywania si ę odpadów wyselekcjonowanych, natomiast odpłatnego odpadów zmieszanych. System ten mobilizuje do minimalizowania ilo ści odpadów oraz do ich selekcji w gospodarstwach domowych. Istniej ą te ż opłaty poprzez system podatkowy. System ten ma nast ępuj ące zalety: zlikwidowanie podstaw do nieformalnego zbywania odpadów – mieszkaniec nie jest zobowi ązany umowami z wywo źnikiem, a gmina ma mo żliwo ść kompleksowego sterowania regionaln ą gospodark ą odpadami. Wada – brak mechanizmów mobilizuj ących do redukcji i selekcji odpadów.

88

7.7. Regulacja stosunków wodnych Gminna Spółka Wodna obejmuje swym zasi ęgiem obszar gminy. Celem spółki s ą: budowa lub współudział w budowie urz ądze ń melioracji wodnych szczegółowych, utrzymanie i eksploatacja urz ądze ń melioracji wodnych i prowadzenie racjonalnej gospodarki wodnej na zmeliorowanych terenach. Spółka obejmuje swym zasi ęgiem nast ępuj ące miejscowo ści: • Pysznic ę; • Jastkowice; • Kły żów; • Słomiana–Krzaki; • Studzieniec. Teren obj ęty działaniem spółki to 706 ha na obiektach Chod źca–Pyszanaka I i II, Studzieniec i Jastkowice w tym: • grunty orne 99 ha; • trwałe u żytki zielone 607 ha; • rowy i cieki naturalne 54,3 ha; • budowle na urz ądzeniach 120 szt.; • sie ć drenarska z budowlami na powierzchni 385 ha. Tabela. Wykaz melioracji szczegółowych. Trwałe u żytki Rowy i cieki Lp. Sołectwo Obiekt Ogółem Grunty orne [ha] zielone (ha) naturalne (km) 1. Pysznica Chod źca-Pyszanka I 48,6 33,0 15,6 19,4 2. Pysznica Chod źca–Pyszanka II 23,0 10,0 13,0 1,0 3. Kły żów Chod źca–Pyszanka II 221,0 29,0 192,0 16,5 4. Kły żów Chod źca–Pyszanka I 147,0 6,0 141,0 4,7 5. Jaskowice Jastkowice 121,0 21,0 100,0 11,9 6. Studzieniec Studzieniec 5,0 - 5,0 8,8 W zakresie melioracji podstawowej podległych Podkarpackiemu Zarz ądowi Wodnych Melioracji wyst ępuj ą obiekty: • Rzeki: − Pyszanka; − Bukowa; − Łukawica; − Chod źca; − Gilówka. W zlewniach Sanny, Bukowej oraz Łukawicy systemy rzeczne ukształtowały si ę w wyniku zabiegów regulacyjnych i zabudowy hydrotechnicznej z przed kilkudziesi ęciu lat. W ostatnich 15 latach koryta rzeczne nie ulegały tu wi ększym sztucznym przekształceniom, w wielu miejscach stan koryt rzecznych jest zbli żony do stanu naturalnego. Równoczesne regulacje rzek, wykonane w ubiegłych latach wielokrotnie odbiegaj ą od wymogów stawianych takim zabiegom obecni, cz ęsto s ą to cieki nadmiernie wyprostowane, lokalnie te ż nadmiernie przegł ębione. Jak wynika z profili podłu żnych wi ększo ść rzek w systemie wodnym ma znaczne spadki podłu żne i stale jest zagro żona erozj ą denn ą. Budowle na rzekach wykonane w wi ększo ści 20–40 lat temu s ą obecnie w znacznym stopniu zdekapitalizowane i wymagaj ą remontów bie żą cych, czasami te ż kapitalnych. Najstarsze z budowli takie jak jazy mły ńskie s ą najcz ęś ciej całkowicie zniszczone przez wody wielkie rzek i ich

89 odtworzenie oznacza ć b ędzie praktycznie całkowite wyburzenie resztek budowli starych i budow ę nowych obiektów. W dobrym lub przynajmniej poprawnym stanie technicznym znajduj ą si ę zwykle te obiekty pi ętrz ące, które s ą zwi ązane z kompleksami stawowymi obecnie u żytkowanymi. Konserwacja rzek nale ży do słu żb melioracyjnych i jest realizowana w miar ę posiadanych na ten cel środków. Wobec braków w tym samym zakresie konserwacja cz ęsto jest ograniczona, za ś remonty bie żą ce budowli wykonywane s ą tylko na obiektach najbardziej zagro żonych. Brak środków finansowych na konserwacj ę i utrzymanie powoduje, że niektóre z tych robót ze wzgl ędu na ich rozmiar, takie jak np. odmulenie i zabezpieczenie przeciwerozyjne s ą odkładane w czasie, mimo dobrego rozpoznania terenu. Istnieje potrzeba podj ęcia działa ń inwestycyjnych reguluj ących rzeki Bukowa i Gilówka. Nale ży równie ż realizowa ć zlewniowy system retencyjny wód w zbiornikach.

90

8. Uwarunkowania wynikaj ące z potrzeby ochrony ludno ści przed zagro żeniami żywiołowymi

8.1. Zagro żenia żywiołowe i katastrofalne Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy uwzgl ędnia wpływ i skutki zagro żeń żywiołowych i katastrofalnych na proces rozwoju przestrzennego zagospodarowania obszaru. Gmina należy do rejonu o średnim nat ęż eniu czynników zagra żaj ących życiu i zdrowiu ludno ści. Zagro żenia dla ludno ści mog ą nast ąpi ć na skutek awarii, uszkodze ń lub zniszcze ń zbiorników (magazynów) i instalacji z toksycznymi środkami przemysłowymi, awarii elektrowni j ądrowych lub ładunków jądrowych rozmieszczonych na obszarach pa ństw s ąsiaduj ących, po żary przestrzenne lasów oraz ska żenia środowiska naturalnego w zwi ązku z transportem niebezpiecznych substancji chemicznych. 8.1.1. Zagro żenia po żarowe Zagro żenie po żarowe stwarza zwarto ść zabudowy budynków drewnianych i budynków o pokryciu łatwopalnym. Na terenach le śnych w rejonach zagro żonych po żarami przestrzennymi prowadzony jest monitoring zagro żeń, sprawowany przez słu żby nadle śnictw b ędących w kontakcie z jednostkami stra ży po żarnej. Do tego celu wykorzystywane s ą wie że obserwacyjne. Ochron ę przeciwpo żarow ą w zakładach przemysłowych, gdzie wyst ępuje zagro żenie po żarowe sprawuj ą zakładowe stra że po żarne. W ostatnich latach wprowadzane s ą nowoczesne formy ochrony, polegaj ące na wprowadzeniu systemu zabezpiecze ń i czujników. Systemy zabezpiecze ń posiadaj ą ł ączno ść z jednostkami stra ży po żarnej. 8.1.2. Zagro żenia chemiczne Awaryjne ska żenia chemiczne o zasi ęgu lokalnym mog ą powstawa ć w zakładach gromadz ących znaczne ilo ści niebezpiecznych substancji chemicznych z racji wykorzystywania ich w procesach technologicznych. Szczególne zagro żenie substancjami chemicznymi niebezpiecznymi dla życia i zdrowia ludzi i zwierz ąt oraz ska żenia środowiska stanowi ą przewozy substancji toksycznych w transporcie kołowym i kolejowym. O skali i charakterze tego zagro żenia stanowi klasa ich toksyczno ści, a przede wszystkim znikoma przewidywalno ść wyst ąpienia sytuacji awaryjnych i zwi ązane z tym trudno ści podejmowania natychmiastowych dobrze zorganizowanych przedsi ęwzi ęć ratunkowych. W sytuacjach powy ższych mo że nast ąpi ć konieczno ść dora źnej ewakuacji ludno ści, któr ą kieruje Szef OC województwa lub szefowie OC gmin. 8.1.3. Ska żenia promieniotwórcze Mog ą wyst ąpi ć w razie awarii elektrowni j ądrowych poza granicami kraju. Najwi ększe zagro żenie stwarzaj ą elektrownie j ądrowe w: • miejscowo ściach: Równe – 280 km, Chmielnicki – 400 km, na Ukrainie; • miejscowo ściach: Bohunice i Mochovce ok. 270 km w Słowacji; • miejscowo ściach: Dukowany – 400 km, Temelin – 440 km w Czechach. Nie przewiduje si ę by ska żenia osi ągn ęły wielko ść stanowi ącą bezpo średnie zagro żenie życia ludzi, nale ży jednak liczy ć si ę z mo żliwo ści ą ska żenia upraw warzyw i owoców, wody i konieczno ści ą wprowadzenia „rygorów” w ich wykorzystaniu do spo życia oraz potrzeb ą zabezpieczenia preparatów jodu stabilnego i zapewnienia do celów konsumpcyjnych wody z zakrytych uj ęć .

91

9. Uwarunkowania wynikaj ące z zada ń słu żą cych realizacji ponadlokalnych celów publicznych

Podstawowe uwarunkowania słu żą ce realizacji tych celów koncentruj ą si ę w nast ępuj ących sferach formalno–prawnych: • reforma administracyjna kraju; • utrata wa żno ści miejscowych planów ogólnych zagospodarowania przestrzennego, a proces inwestycyjny – ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym. Reforma administracyjna wprowadziła szereg zmian w ró żnych ustawach, a przede wszystkim w ustawie o zagospodarowaniu przestrzennym. Ustawa ta, nie wprowadziła istotnych zmian na poziomie gmin, natomiast zmieniła znaczenie systemu planistycznego na poziomie wojewódzkim. Do podstawowych zada ń województw samorz ądowych nale ży sporz ądzenie nast ępuj ących dokumentów: • Strategia rozwoju województwa; • Plan zagospodarowania przestrzennego województwa; • Programy wojewódzkie; • Okresowa aktualizacja planu zagospodarowania przestrzennego.

Wojewoda w ramach kompetencji administracji rz ądowej : − Prowadzi „Rejestr wojewódzki”, w którym uwzgl ędnia zadania rz ądowe dotycz ące obszaru województwa oraz programy wojewódzkie.

Organy powiatu mog ą: prowadzi ć w granicach swojej wła ściwo ści rzeczowej, analizy i studia z zakresu zagospodarowania przestrzennego, odnosz ące si ę do obszaru powiatu i zagadnie ń jego rozwoju (art. 54 a., ust. 2). W my śl tego przepisu samorz ąd powiatowy nie ma kompetencji dotycz ących opracowywania planów zagospodarowania przestrzennego. Zarz ąd Powiatu mo że sporz ądza ć „studia i analizy”, które przyjmie Rada Powiatu, ale nie b ędą one podlegały żadnym uzgodnieniom czy opiniom i nie b ędą nikogo wi ązały. Zarz ąd Powiatu mo że jedynie składa ć wnioski do gmin, które dotyczyłyby sporz ądzania lub zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego uwzgl ędniaj ącego w przestrzeni przeznaczenie terenu na realizacj ę przedsi ęwzi ęcia b ędącego w kompetencji powiatu. W tym przypadku organy samorz ądu powiatowego zachowuj ą si ę jak inwestorzy, którzy mog ą składa ć wnioski do planów miejscowych. Dotyczy ć one b ędą przede wszystkim projektowanych dróg powiatowych, szkół ponadpodstawowych, szpitali powiatowych itp.

Zarz ąd Gminy sporz ądza : − „Programy rozwoju gospodarczego gminy”; − „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy”; − „Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego”; − „Ocen ę zmian w zagospodarowaniu przestrzennym”. Bior ąc pod uwag ę fakt, że wszystkie inwestycje ponadlokalne warunkuj ą rozwój gminy i popraw ę warunków życia mieszka ńców, to nale ży d ąż yć do wprowadzenia tych inwestycji do dokumentów planistycznych województwa podkarpackiego. Równie ż wa żną sfer ą formalno–prawn ą na rozwój inwestycji ponadlokalnych maj ą wymogi prawne ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym. Artykuł 67 cytowanej ustawy

92 okre śla wa żno ść planów miejscowych do 1.01.2003 r. Daje równie ż przywilej Radzie Gminy przedłu żenie ich wa żno ści pod warunkiem: Art. 67.1 Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, obowi ązuj ące w dniu wej ścia w życie ustawy, trac ą moc po upływie 8 lat od dnia jej wej ścia w życie, z zastrze żeniem ust. 2. 1a. Je żeli w terminie, o którym mowa w ust. 1, rada gminy uchwali studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i przyst ąpi do sporz ądzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo jego zmiany, plan, o którym mowa w ust. 1, zachowuje wa żno ść , w granicach obj ętych uchwał ą, do czasu uchwalenia nowego planu, jednak nie dłu żej ni ż przez 9 lat od dnia wej ścia w życie ustawy. 2. Przepisu ust.1 nie stosuje si ę do terenów obj ętych zmianami miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, dokonanymi na zasadach okre ślonych w ustawie. 3. Przed utrat ą mocy planów, o której mowa w ust. 1 rada gminy jest obowi ązana do uchwalenia studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. W procesie inwestycyjnym najwa żniejsz ą rol ę b ędą spełniały miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego uchwalone przez Radę Gminy i je żeli najwa żniejsze inwestycje zostan ą wpisane do programów zada ń rz ądowych i wojewódzkich to Wojewoda i Marszałek b ędą mieli obowi ązek negocjowa ć warunki wprowadzenia tych zada ń do planów miejscowych. Elementem negocjacji s ą przede wszystkim koszty zwi ązane ze sporz ądzeniem planu oraz skutki finansowe wynikaj ące z zatwierdzenia planu tj. zabezpieczenie środków finansowych na wykup gruntów lub wypłacenie stosownych odszkodowa ń dla wła ścicieli lub u żytkowników wieczystych, je żeli w wyniku uchwalenia planu spadnie warto ść gruntu.

93

10. Diagnoza stanu i uwarunkowania dotycz ące terenów obj ętych zmian ą studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pysznica uchwalonego uchwał ą Nr XXI/127/2012 z dnia 10 sierpnia 2012 r.

Obowi ązuj ące Studium zostało uchwalone uchwał ą Nr XXXI 275/02 Rady Gminy Pysznica z dnia 29 sierpnia 2002 roku i sporz ądzone na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 1994 r o zagospodarowaniu przestrzennym. Na dzie ń dzisiejszy sprawy zwi ązane ze sporz ądzeniem i zmian ą studium reguluje ustawa z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz rozporz ądzenie Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. Nr 118 z 2004 r. poz. 1233). Zgodnie z powołanymi przepisami zmian ę studium sporz ądza si ę w formie jednolitego tekstu i rysunku studium i uchwala zarówno cz ęś ci uwarunkowa ń jak i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Przedmiot opracowania obejmuje tereny w granicach zmiany studium poło żone w zasi ęgu zmiany okre ślonym w uchwale o przyst ąpieniu do zmiany studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pysznica Nr X/67/2007 Rady Gminy Pysznica z dnia 31 pa ździernika 2007r. Zgodnie z cyt. uchwał ą zmiana studium w zakresie obszarowym dotyczy „wskazania dodatkowych terenów zabudowy mieszkaniowej, usługowej i produkcyjnej, le śnych oraz rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzeda ży powy żej 400m 2 w miejscowo ściach Pysznica i Jastkowice”. Obj ęte niniejsz ą zmian ą tereny poło żone s ą przy istniej ących ci ągach komunikacyjnych i s ą to: w miejscowo ści Jastkowice : • tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, oznaczone symbolem MN o ł ącznej powierzchni ok. 95,57 ha, • teren działalno ść produkcyjnej – eksploatacja piasku, oznaczony symbolem PE o powierzchni ok. 1,68 ha, • teren usług sportu i rekreacji, oznaczony symbolem US o powierzchni ok. 2,36 ha, • teren usług publicznych, komercyjnych oznaczony symbolem U o powierzchni ok. 0,68 ha, • teren działalno ść produkcyjnej, oznaczony symbolem P o powierzchni ok. 1,00 ha, • tereny le śne, oznaczone symbolem ZL o ł ącznej powierzchni ok. 43,95 ha, które ł ącznie stanowi ą obszar o powierzchni 145,24 ha. w miejscowo ści Pysznica : • tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, oznaczone symbolem MN o ł ącznej powierzchni ok. 207,71 ha, • tereny usług sportu i rekreacji, oznaczone symbolem US o ł ącznej powierzchni ok. 4,49 ha, • tereny działalno ść produkcyjnej, oznaczone symbolem P o ł ącznej powierzchni ok. 23,38 ha, • tereny le śne, oznaczone symbolem ZL o ł ącznej powierzchni ok. 2,07 ha, • tereny usług publicznych, komercyjnych oznaczone symbolem U o ł ącznej powierzchni ok. 4,55 ha,

94 które ł ącznie stanowi ą obszar o powierzchni 242,2 ha. Łącznie tereny obj ęte zmian ą studium posiadaj ą powierzchni ę 387,44 ha.

Informacje ogólne o miejscowo ściach, na obszarze których znajduj ą si ę tereny obj ęte zmian ą studium:

Miejscowo ść Jastkowice jest najwi ększ ą obszarowo miejscowo ści ą gminy Pysznica, poło żona jest w północno-wschodniej cz ęś ci gminy Pysznica, wzdłu ż jej wschodniej cz ęś ci przebiega granica województwa podkarpackiego z województwem lubelskim. W jej skład wchodzi wie ś Jastkowice, oraz przysiółki: Ruda Jastkowska, Lipowiec, Kochany, Dębowiec, Radeczyna, Ludjan, Majdan, Moskale, Zaonie. Powierzchnia: 7 102,40 ha. Ludno ść : 2786 osób, w tym poni żej 18 lat – 564 osoby, 19 do 55 lat – 1536 osób, powy żej 55 lat – 686 osób (stan na 20 stycznia 2009 r. wg danych z ewidencji ludno ści). Przez Jastkowice biegn ą drogi powiatowe: Zarzecze – Rzeczyca Długa, Jastkowice – Chłopska Wola, Brandwica – Jastkowice, Spokojna – Studzieniec – Jastkowice. W Jastkowicach działa Zespół Szkół. W szkole podstawowej uczy si ę 193 uczniów, w gimnazjum 113 uczniów, natomiast w 2 oddziałach przedszkolnych „0” – 34 uczniów. Do szkół ponadpodstawowych młodzie ż doje żdża najcz ęś ciej do Stalowej Woli i Niska. Na terenie Jastkowic znajduje si ę parafia rzymskokatolicka pw. Przemienienia Pa ńskiego, nie jest to natomiast jedyna parafia w Jastkowicach, gdy ż działa tu te ż parafia polskokatolicka oraz zbór Świadków Jehowy. W Jastkowicach funkcjonuje filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Pysznicy, o środek zdrowia, agencja pocztowa, Ochotnicza Stra ż Po żarna, LZS.

Miejscowo ść Pysznica stanowi centrum życia społeczno-kulturalnego gminy Pysznica. Na terenie Pysznicy funkcjonuj ą 3 sołectwa: Pysznica, Sudoły i Olszowiec. Miejscowo ść Pysznica poło żona jest w środkowej cz ęś ci gminy. Składa sie z kilku osiedli (nazwy zwyczajowe – Sołtysy, Centrum, Kaczyłów, Szklana Górka, Podlesie, Podorenda, Ziarny, Podkosciele, Podborek, Jasna Polana oraz Olszowiec i R ędziny, Sudoły i Malce). Przy skrzy żowaniu dróg: Pysznica – Jastkowice – Stalowa Wola usytuowany jest cmentarz parafialny. Od wschodu wie ś otaczaj ą malownicze, bogate w owoce runa le śnego kompleksy le śne. Na obrze żach wsi, z dala od zabudowa ń usytuowany został Zakład Segregacji Odpadów wraz z gminnym wysypiskiem śmieci. Przysiółki wsi Pysznica: Sudoły i Malce, le żą nad Sanem, po obu jego stronach.

Wa żniejsze drogi: przez Pysznic ę biegn ą drogi powiatowe: Zarzecze - Rzeczyca Długa, Stalowa Wola – Pysznica, Pysznica – Piskorowy Staw, Ziarny – Sudoły - Stalowa Wola oraz drogi gminne: Pysznica – Podborek, Podborek – Ziarny, Pysznica – Kaczyłów – Podlesie, Pysznica – Podkosciele, Kaczyłów – Szklana Górka, Sudoły – Zasanie, Olszowiec – Zasanie.

Sołectwo Pysznica jest jednym z wi ększych w gminie, na jego obszarze znajduje si ę szereg instytucji słu żą cych mieszka ńcom pozostałych miejscowo ści. Miejscowo ść Pysznica jest korzystnie poło żona wzgl ędem szlaków komunikacyjnych. Z centrum do Stalowej Woli jest około 5 km. Na tym terenie funkcjonuje komunikacja autobusowa MKS i PKS. Powierzchnia: 3 367,48 ha.

95

Ludno ść : 5036 osób, w tym poni żej 18 lat – 904 osoby, od 19 do 55 lat – 2 911 osób, powy żej 56 lat – 1162 osób (stan na 20 stycznia 2009r. wg danych z ewidencji ludno ści).

10.1. Dotychczasowe przeznaczenie, zagospodarowanie i uzbrojenie terenu oraz stan systemów komunikacji i infrastruktury technicznej Tereny poło żone w miejscowo ści Jastkowice przeznaczone pod zabudow ę mieszkaniow ą jednorodzinn ą oznaczone symbolem MN od 1 do 62 (o ł ącznej powierzchni 95,57 ha) stanowi ą tereny w cało ści zainwestowane (oznaczone symbolem MN o nr 9,10, 11, 14, 20, 28, 32, 33, 34, 35, 38, 39, 48, 50, 52, 53, 54, 58, 59, 60, 61, 62) lub cz ęś ciowo zainwestowane (oznaczone symbolem MN o nr 4, 6, 8, 12, 13, 27, 30, 36, 37, 41, 42, 47, 55, 57). Obszary obj ęte zmian ą, w granicach których obowi ązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego to: - obj ęte w cało ści obowi ązuj ącym mpzp - oznaczone symbolem MN o nr 21, 22, 23, 25, - obj ęte cz ęś ciowo obowi ązuj ącym mpzp - oznaczone symbolem MN o nr 3, 6, 12, 13, 16, 18, 19, 37, 44.

Teren 1 US (o powierzchni 2,36 ha) posiada w cz ęś ci obowi ązuj ący miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego i u żytkowany jest jako zespół boisk sportowych o nawierzchni trawiastej i syntetycznej z zapleczem, oraz stanowi teren zieleni wysokiej.

Teren 1PE (o powierzchni 1,68 ha) poło żony przy ul. Sosnowej stanowi grunty rolne. Teren 9 U (o powierzchni 0,68 ha) poło żony bezpo średnio przy drodze powiatowej w wi ększo ści stanowi grunt rolny, jego południowo – zachodnia cz ęść stanowi teren lasu.

Wszystkie tereny le śne oznaczone symbolem ZL (od nr 1 do nr 45) o ł ącznej powierzchni 43,95 ha stanowi ą istniej ące tereny le śne. Pozostałe tereny stanowi ą u żytki rolne klas V – VI.

Tereny poło żone w miejscowo ści Pysznica przeznaczone pod zabudow ę mieszkaniow ą jednorodzinn ą oznaczone symbolem MN od 63 do 116 (o ł ącznej powierzchni 207,71 ha) stanowi ą tereny w cało ści zainwestowane (oznaczone symbolem MN o nr 99, 112, 113) lub cz ęś ciowo zainwestowane (oznaczone symbolem MN o nr 63, 65, 66, 71, 74, 75, 76, 77, 78, 81, 82, 83, 84, 87, 88, 89, 90, 91, 92, 95, 96, 103, 104, 105, 110, 114, 115, 116).

Obszary obj ęte zmian ą, w granicach których obowi ązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego to: - obj ęte w cało ści obowi ązuj ącym mpzp - oznaczone symbolem MN o nr 71, 73, - obj ęte cz ęś ciowo obowi ązuj ącym mpzp - oznaczone symbolem MN o nr 65, 68, 72, 84, 85, 87, 89, 92, 106, 107.

Tereny oznaczone symbolami 1U, 2U, 3U (o ł ącznej powierzchni 1,12 ha) poło żone przy drodze powiatowej Nr 1024 – ul. Szubargi stanowi ą w wi ększo ści tereny niezainwestowane. Teren oznaczony symbolem 4U (o powierzchni 0,10 ha) poło żony przy drodze powiatowej – ul. Wolno ści to teren zainwestowany (zabudowa usługowa). Teren oznaczony symbolem 5U (o powierzchni 0,09 ha) poło żony przy ul. Ziarny to teren niezainwestowany, jak równie ż teren oznaczony symbolem 6U ( o powierzchni 0,41 ha). Teren oznaczony symbolem 7U (o powierzchni 2,66 ha) to teren istniej ącej szkoły.

96

Tereny oznaczone symbolami 2P i 3US (o ł ącznej powierzchni 0,63 ha) stanowi ą tereny niezainwestowane. Teren oznaczony symbolem 4US (2,36 ha) stanowi zrekultywowane w kierunku wodnym - wyrobisko po eksploatacji piasków. Wszystkie tereny le śne oznaczone symbolem ZL (od nr 46 do nr 51) o ł ącznej powierzchni 2,07 ha stanowi ą istniej ące tereny le śne. Pozostałe tereny stanowi ą u żytki rolne klas V-VI.

Obszary obj ęte zmian ą studium, o ł ącznej powierzchni 387,44 ha, to tereny zarówno ju ż zainwestowane jak i niezabudowane stanowi ące kontynuacj ę znajduj ącej si ę nieopodal zabudowy. To tak że tereny stanowi ące u żytki le śne i u żytki zielone.

WNIOSKI Dotychczasowe przeznaczenie terenów nie b ędzie rodziło ogranicze ń w zagospodarowaniu terenu pod nowe funkcje.

10.2. Stan ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony Zgodnie z obowi ązuj ącą ustaw ą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ład przestrzenny jest to „takie ukształtowanie przestrzeni, które tworzy harmonijn ą cało ść oraz uwzgl ędnia w uporz ądkowanych relacjach wszelkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne, społeczno-gospodarcze, środowiskowe, kulturowe oraz kompozycyjno – estetyczne”. Struktura funkcjonalno - przestrzenna gminy jest układem powi ązanych ze sob ą cz ęś ci, z jakich si ę ona składa. Cz ęś ci te stanowi ą poszczególne sołectwa, które wyró żniaj ą si ę dzi ęki cechom przestrzennym i funkcjonalnym. Struktura funkcjonalno - przestrzenna kształtowała si ę przez wiele lat i miały na ni ą wpływ ró żne uwarunkowania. Do najwa żniejszych czynników nale żą uwarunkowania przyrodnicze oraz dotychczasowy rozwój gminy Pysznica, a w szczególno ści trwałe elementy zagospodarowania, które rzutuj ą na przyszłe funkcjonowanie organizmu. Nowopowstaj ące obiekty budowlane to w głównej mierze zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna lokalizowana jako uzupełnienie ju ż istniej ącego układu zabudowy lub na nowo wyznaczonych terenach inwestycyjnych przylegających do terenów ju ż zainwestowanych. Ze wzgl ędu na tendencje do dalszego rozwoju terenów inwestycyjnych niezb ędne jest przyj ęcie przez gmin ę kierunków rozwoju przestrzennego. Ochrona ładu przestrzennego dotyczy szczególnie zachowania to żsamo ści kulturowej gminy, zarówno w aspekcie urbanistycznym, jak i architektury historycznych obiektów gminy. Znaczna cz ęść obszarów obj ętych zmian ą studium poło żona jest w terenach ju ż zainwestowanych, nie posiada charakteru naturalnych przestrzeni otwartych i nie stanowi pola ekspozycji dla obiektów zabytkowych ani innych obiektów wartych wyeksponowania. Wymienione obszary w powi ązaniu z terenami s ąsiednimi tworz ą wewn ętrznie harmonijn ą cało ść i funkcjonalno – przestrzennie powi ązane s ą z pozostałymi elementami struktury gminy.

WNIOSKI Z punktu widzenia zachowania ładu przestrzennego brak jest przeszkód dla realizacji na przedmiotowych terenach nowego zainwestowania;

97

10.3. Stan środowiska przyrodniczego

10.3.1. Zasoby i elementy środowiska przyrodniczego Poło żenie geograficzne, rze źba terenu Według podziału fizyczno–geograficznego J. Kondrackiego przedmiotowy teren poło żony jest w północnej cz ęś ci makroregionu Kotlina Sandomierska, głównie w obrębie mezoregionu Doliny Dolnego Sanu. Wschodnie kra ńce znajduj ą si ę w obr ębie Równiny Biłgorajskiej. Krainy te reprezentuj ą typ rze źby równin piaszczystych i dna doliny rzecznej. Pod wzgl ędem morfologicznym Dolina Dolnego Sanu, w której obr ębie poło żona jest zasadnicza cz ęść omawianego terenu obejmuje terasy rzeki: zalewow ą i nadzalewow ą. Na obszarze terasy zalewowej zachowały si ę liczne starorzecza, w których tylko okresowo stagnuje woda. Terasa nadzalewowa posiada morfologię zatart ą eolicznie. Obszar Równiny Biłgorajskiej, w któr ą na wschodzie łagodnie przechodzi dolina Sanu to teren w tej cz ęś ci płaski, monotonny, spadki w jego obr ębie nie przekraczaj ą 5%. Równin ę rozcina, płaska dolina rzeki Bukowej.

Warunki geologiczne Pod wzgl ędem geologicznym teren opracowania poło żony jest w obr ębie du żej jednostki geologicznej Polski – Zapadliska Przedkarpackiego. Jest to rozległe obni żenie tektoniczne wypełnione trzeciorz ędowymi osadami miocenu morskiego, zalegaj ącymi na utworach starszych. Zapadlisko powstało w ko ńcowej fazie fałdowania geosynkliny karpackiej. Omawiany obszar usytuowany jest w północnej cz ęś ci Zapadliska, a utwory je wypełniaj ące wykształcone s ą w gł ębokomorskiej facji iłów i iłołupków. Ostatnim ogniwem utworów trzeciorz ędowych s ą iły krakowieckie, zalegaj ące bezpo średnio pod nakładem utworów czwartorz ędowych (plejstoce ńskich i holoce ńskich) na gł ęboko ści od 8-30 m p.p.t. Osady plejstoce ńskie reprezentowane s ą przez osady akumulacji rzecznej zwi ązane z dolinami rzek San i Bukowa, wykształcone w sp ągu w postaci żwirów o mi ąż szo ści od 3 do 10m, przykryte piaskami o zró żnicowanym uziarnieniu o mi ąż szo ści dochodz ącej do kilkunastu metrów, najwi ększej w obr ębie terasy nadzalewowej. Osady rzeczne holocenu buduj ą stropowe partie podło ża w obr ębie den dolin rzecznych, a tak że terasy zalewowej. Mi ąż szo ść tych osadów jest niewielka i nie przekracza 2–4 m. S ą to przewa żnie piaski drobne lub średnie oraz mady, namuły organiczne i piaski humusowe. Na ogół przewa żaj ą korzystne warunki geologiczne dla bezpo średniego posadowienia obiektów budowlanych. Do gruntów o niekorzystnych warunkach geologiczno- gruntowych zaliczaj ą si ę obszary wyst ępowania utworów akumulowanych współcze śnie (holocen), na których zwierciadło wód gruntowych stabilizuje si ę na poziomie wy ższym ni ż 2,0m p.p.t., a okresowo tu ż pod powierzchni ą. S ą to grunty słabono śne, mało przydatne do bezpo średniego posadowienia fundamentów. Grunty tego rodzaju wyst ępują lokalnie w zagł ębieniach terenu i zasypanych starorzeczach w obr ębie terasy zalewowej i nadzalewowej. Na analizowanym obszarze opracowania powszechnie wyst ępuj ą kopaliny pospolite: piaski żwiry. W stanie obecnym w granicach przedmiotowego obszaru znajduj ą si ę dwa udokumentowane zło ża piasków, eksploatowane na mocy udzielonych przez Starost ę Stalowolskiego koncesji, w granicach ustanowionych obszarów górniczych.

Wody powierzchniowe Teren opracowania poło żony jest w zlewni rzeki San. Przez centraln ą jego cz ęść ze wschodu na zachód przepływa rzeka Bukowa, której dolina jest kr ęta i stosunkowo rozległa. Dno doliny jest wci ęte na gł ęboko ść 3–5 m w stosunku do otaczaj ących terenów,

98 szeroko ść jej wynosi od 300 do 600m. Bukowa uchodzi do Sanu na obszarze gminy, poza terenem opracowania. Ponadto na obszarze opracowania znajduje si ę sie ć bezimiennych cieków i rowów odwadniaj ących oraz wi ększy ciek Pyszynka, przepływaj ący przez miejscowo ść gminn ą. Starorzecza o naturalnym charakterze, z lustrem wody wyst ępuj ą przede wszystkim poza terenem opracowania. Starorzecza wyst ępuj ące w granicach opracowania s ą zasypane i w wi ększo ści u żytkowane rolniczo. Nieliczne, niewielkie powierzchniowo zbiorniki wyst ępuj ą w dnach starorzeczy, głównie w zachodniej i południowej cz ęś ci obszaru opracowania. Lustro wody utrzymuje si ę w zasadzie jedynie w okresie wiosennym oraz po intensywnych opadach. Ponadto niewielkie zbiorniki wód powierzchniowych wyst ępuj ą w wyrobiskach poeksploatacyjnych piasków.

Wody podziemne Wody gruntowe wyst ępuj ące na analizowanym obszarze s ą wodami typu aluwialnego. Zasadniczy poziom wodono śny zwi ązany jest z plejstoce ńskimi piaskami i żwirami rzecznymi i wyst ępuje na gł ęboko ści 0,80 – 4,0m ppt. Jest to poziom wodono śny o zwierciadle swobodnym oraz lokalnie o zwierciadle lekko napi ętym. Lokalnie, w obr ębie zalegania mad, a w szczególno ści w rejonie starorzeczy tj. w miejscach wyst ępowania holoce ńskich osadów organicznych bagienno - rzecznych, wody gruntowe wyst ępuj ą na gł ęboko ści od 0,5m do 1,5m p.p.t. Woda gromadzi si ę w namułach organicznych oraz w osadach niespoistych pod ścielaj ących utwory organiczne. Zwierciadło tych wód ma charakter lekko napi ęty. W okresie obfitych opadów atmosferycznych osady wypełniaj ące (buduj ące) zagł ębienia s ą mokre. Zasadnicza cz ęść obszaru opracowania (za wyj ątkiem kra ńców wschodnich) znajduje si ę w obr ębie wydzielonego w widłach Wisły i Sanu Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 425 D ębica – Stalowa Wola – Rzeszów (utworzonego wraz ze stref ą ochronn ą zgodnie z dokumentacj ą hydrogeologiczn ą, zatwierdzon ą decyzj ą MO ŚZNiL nr KDH 1/013/6037/97 z dnia 18.07.1997 r.). Czwartorz ędowy poziom wodono śny (obszar GZWP i strefy ochronnej) pozbawiony jest przypowierzchniowej, ci ągłej warstwy izolacyjnej, co stwarza zagro żenie przenikania zanieczyszcze ń z powierzchni. Wobec powy ższego obszar Zbiornika podlega ochronie poprzez stosowanie ogranicze ń i wskaza ń w zagospodarowaniu. Dotycz ą one przede wszystkim zakazu lokalizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko bez zabezpiecze ń chroni ących zasoby wodne. Zasoby Zbiornika stanowi ą źródło zaopatrzenia mieszka ńców gminy w wod ę pitn ą w oparciu o zlokalizowane na terenie opracowania uj ęcie wody Pysznica - Podborek. Uj ęcie nie posiada ustanowionej strefy ochrony po średniej. Opracowany projekt strefy po średniej obejmuje obszar zasobowy uj ęcia tj. obszar zasilania uj ęcia ograniczony do obszaru wyznaczonego 25–letnim czasem wymiany w warstwie wodono śnej.

Warunki klimatyczne Na podstawie klasyfikacji opracowanej przez W. Okołowicza w Narodowym Atlasie Polski rejon gminy nale ży do tzw. Podkarpackiego Regionu Klimatycznego i Krainy Sandomierskiej. S ą to obszary o du żych wpływach klimatu kontynentalnego, który wyra ża si ę w wi ększych rocznych amplitudach temperatury powietrza, wydłu żonych okresach upalnego lata i do ść długimi mro źnymi zimami. Warunki klimatu lokalnego nie s ą zbytnio zró żnicowane. Mniej korzystne warunki posiadaj ą obni żenia dolinne oraz tereny okresowo podmokłe, w zwi ązku z tym okresowo nadmiernie zawilgocone i zimne.

99

Gleby W obr ębie terenu opracowania na znacznych powierzchniach wykształciły si ę mady rzeczne. S ą to gleby zaliczane s ą do II, III, IV klasy bonitacyjnej u żytków rolnych, wyst ępuj ące głównie w zachodniej cz ęś ci omawianego obszaru. Znaczne powierzchnie zajmuj ą gleby brunatne wyługowane oraz pseudobielicowe i czarne ziemie, zaliczane do V i VI klasy bonitacyjnej, wyst ępuj ące we wschodniej cz ęś ci obszaru opracowania.

Świat ro ślinny Na terenie opracowania wyst ępuj ą nast ępuj ące zbiorowiska ro ślinno ści: Zbiorowiska le śne Lasy na terenie opracowania wyst ępuj ą w postaci rozproszonych skupisk w cz ęś ci północnej, środkowej i wschodniej, zajmuj ąc ł ącznie ok. 20% obszaru. S ą to lasy komunalne i prywatne, stanowi ące celowe nasadzenia sosnowe i sosnowo - brzozowe. Głównymi zbiorowiskami le śnymi s ą tu zespół subkontynentalnego boru świe żego i boru suchego. W zbiorowiskach le śnych przewa żaj ą drzewostany iglaste około 95%. Trzon drzewostanów buduje sosna (95%), pozostałe to brzoza brodawkowa i jarz ąb pospolity. Runo le śne jest ubogie i zdominowane przez mszaki i porosty. Wynikiem ugorowania i odłogowania terenów rolnych jest do ść intensywny proces naturalnej sukcesji, co dotyczy zwłaszcza gruntów poło żonych w s ąsiedztwie nasadze ń le śnych. W konsekwencji powierzchnia lasów (działek zalesionych) i obszarów ze spontanicznymi, ró żno- wiekowymi, lu źnymi zapustami sosnowymi i sosnowo – brzozowymi stanowi ponad 30% obszaru opracowania. Najcenniejsze przyrodniczo zbiorowiska le śne wyst ępuj ą w dolinie rzeki Bukowej. S ą to wyst ępuj ące na stosunkowo niewielkich powierzchniach łęgi wierzbowe, olszowe, jesionowe i topolowe oraz zbiorowiska olesowe. Zbiorowiska tego rodzaju w postaci inicjalnej pojawiaj ą si ę równie ż na niewielkich powierzchniach w otoczeniu okresowo mokrych starorzeczy.

Zbiorowiska niele śne Na podstawie inwentaryzacji przyrodniczej opracowanej dla obszaru opracowania stwierdza si ę, i ż dominuj ącą form ą ro ślinno ści niele śnej (poza terenami zainwestowanymi stanowi ącymi blisko 25% omawianego obszaru) s ą u żytki rolne, z do ść istotnym udziałem wilgotnych ł ąk i pastwisk. Znaczna cz ęść pastwisk wyst ępuje na zasypanych i wypłyconych starorzeczach, st ąd towarzysz ą im niewielkie oczka wodne i szuwary. Zró żnicowanie zespołów ro ślinnych wynika z wyst ępowania znacznych powierzchni siedlisk półnaturalnych i naturalnych oraz ze sposobu u żytkowania i zagospodarowania terenów.

Na obszarze opracowania wyst ępuj ą nast ępuj ące zbiorowiska ro ślinno ści niele śnej ści śle zwi ązane ze sposobem zagospodarowania i warunkami gruntowo - wodnymi: • zbiorowiska upraw wraz z ugorami, w tym zbiorowiska ugorów z lu źnymi zapustami sosnowymi oraz zbiorowiska ro ślinno ści ruderalnej; • zbiorowiska mozaiki upraw, ugorów, ł ąk i pastwisk; • zbiorowiska ł ąk i pastwisk z udziałem szuwarów; • zbiorowiska zaro śli ł ęgowych i lu źnych zaro śli olszowych na wilgotnych ł ąkach; • zbiorowiska mozaiki olsów i trz ęsawisk; • murawy napiaskowe z lu źnymi zapustami sosnowymi; • zbiorowiska szuwarowe.

100

W obszarach wyst ępowania naturalnych i półnaturalnych siedlisk przyrodniczych, co w szczególno ści dotyczy doliny Bukowej, starorzeczy, obszarów wilgotnych ł ąk i pastwisk, stwierdzono wyst ępowanie kilkudziesi ęciu stanowisk gatunków ro ślin chronionych w Polsce Rozporz ądzenie M Ś z dnia 9 lipca 2004r w sprawie gatunków dziko wyst ępuj ących ro ślin obj ętych ochron ą (Dz. U. z 2004r. Nr168 poz. 1764). S ą to: Centuria zwyczajna, Drabik drzewkowaty, Gr ąż el żółty (pojedyncze stanowisko), Kalina koralowa, Kruszyna pospolita, Konwalia majowa, Pierwiosnka zwyczajna. Jeden ze stwierdzonych gatunków ro ślin jest obj ęty w Polsce ochron ą ścisł ą (Centuria zwyczajna), nie wymaga jednak ochrony czynnej, pozostałe gatunki s ą obj ęte ochron ą cz ęś ciow ą. Wymienione gatunki zaliczane s ą do do ść pospolicie wyst ępuj ących, nie zagro żonych w skali kraju i regionu. Zgodnie z Rozporz ądzeniem M Ś z dnia 13 kwietnia 2010 roku w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków b ędących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a tak że kryteriów wyboru obszarów kwalifikuj ących si ę do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z 2010r. Nr 77 poz. 510), wymienione gatunki ro ślin nie s ą zaliczane do maj ących znaczenie dla Wspólnoty, nie wymagaj ą równie ż ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000. Stwierdzone gatunki chronionych grzybów i porostów (Rozporz ądzenie M Ś z dnia 9 lipca 2004 roku w sprawie gatunków dziko wyst ępuj ących grzybów obj ętych ochron ą – Dz. U. z 2004 r. Nr 168 poz.1765) to: Czarka szkarłatna obj ęta ochron ą ścisł ą, lecz nie zagro żona lokalnie i w kraju, wyst ępuj ąca w postaci kliku wyst ąpie ń w dolinie Bukowej oraz M ąkla tarniowa, gatunek obj ęty ochron ą cz ęś ciow ą, wyst ępuj ący w Polsce do ść pospolicie, niemniej wymieniany jako bliski zagro żenia.

Fauna Wg opracowanej inwentaryzacji przyrodniczej faun ę terenu opracowania w wi ększo ści reprezentuj ą gatunki pospolite. Stwierdzono równie ż wyst ępowanie gatunków obj ętych ochron ą prawn ą w Polsce (Rozporz ądzenia M Ś z dnia 28 wrze śnia 2004r. w sprawie gatunków dziko wyst ępuj ących zwierz ąt obj ętych ochron ą Dz. U. z 2004 r. Nr 220 poz. 2237) i wymienionych w zał ączniku do Rozporz ądzenia M Ś z dnia 13 kwietnia 2010 roku, jako gatunki maj ące znaczenie dla Wspólnoty oraz w Zał ączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG (ornitofauna). Stwierdzone na obszarze opracowania gatunki fauny to: traszka zwyczajna, ropucha szara i zielona, jaszczurka zwinka i żyworódka, jele ń, sarna, ło ś, zaj ąc szarak, kuna, borsuk, pi żmak, jenot. Na terenie opracowania nie zlokalizowano miejsc l ęgowych wymienionych gatunków, stwierdzono jedynie ślady ich bytowania. Nie wyklucza si ę równie ż, i ż tereny otwarte mog ą stanowi ć terytorium dla żeruj ącego na znacznych obszarach wilka, wyst ępuj ącego w Lasach Janowskich, zaliczanego do gatunków maj ących znaczenie dla Wspólnoty jako gatunek priorytetowy. Licznie reprezentowana jest ornitofauna, zarówno przez gatunki zwi ązane z terenami le śnymi jak i z terenami ł ąk i pastwisk. Ł ącznie na obszarze opracowania notuje si ę 90 gatunków ptaków, z czego 6 to gatunki wymienione w Zał ączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG: dzi ęcioł zielonosiwy, g ąsiorek, bocian czarny, bocian biały, bielik, błotniak stawowy. Na obszarze opracowania stwierdzono terytoria i stanowiska l ęgowe: błotniaka stawowego, bociana białego i g ąsiorka. Bocian czarny, bielik i dzi ęcioł zielonosiwy s ą gatunkami żeruj ącymi i migruj ącymi (zalatuj ącymi). Spo śród wymienionej liczby ptaków ok. 65 to gatunki l ęgowe, pozostałe to gatunki żeruj ące i migruj ące.

101

Chronione siedliska przyrodnicze Na obszarze opracowania w wyniku przeprowadzonej inwentaryzacji przyrodniczej stwierdzono wyst ępowanie siedlisk przyrodniczych chronionych w Polsce (Rozporz ądzenie M Ś z dnia 14 sierpnia 2001r. w sprawie okre ślenia rodzajów siedlisk przyrodniczych podlegaj ących ochronie) i wymienionych w zał ączniku nr do Rozporz ądzenia M Ś z dnia 13 kwietnia 2010 roku. S ą to: starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne, olsy wyst ępuj ące głównie w zachodniej cz ęś ci opracowania jako fragmenty rozległych spłyconych starorzeczy i podmokłych ł ąk oraz ł ęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe wyst ępuj ące w dolinie rzeki Bukowa. Wymienione siedliska ł ęgowe s ą zaliczane do siedlisk o znaczeniu priorytetowym. Ponadto na obszarze opracowania wyst ępuj ą wa żne dla zachowania bioró żnorodno ści i systemu powi ąza ń ekologicznych siedliska terenów podmokłych, do których nale żą tereny zaj ęte przez zbiorowiska szuwarowe oraz tereny ł ąk i pastwisk ze znacznym udziałem szuwarów.

Krajobraz Obszar opracowania pomimo, i ż nie posiada urozmaiconej rze źby terenu i morfologicznie jest raczej monotonn ą równin ą cechuje ciekawy krajobraz. U żytki rolne poprzez swoje rozdrobnienie (tzw. szachownica pól) oraz du ży udział ł ąk i pastwisk z licznymi zadrzewieniami śródpolnymi nie tylko nie wprowadzaj ą monotonii, ale podkre ślaj ą walory krajobrazowe. Ciekawym akcentem krajobrazowym jest meandruj ąca wśród lasów i pól rzeka Bukowa. Dodatkowo krajobraz wzbogacaj ą niewielkie kompleksy le śne rozproszone na całym obszarze. Zabudowa wsi poprzez cz ęsto ciekaw ą architektur ę zabudowy jednorodzinnej nie powoduje dysharmonii w krajobrazie tego rejonu. W miejscowo ści Jastkowice wyznacza si ę ci ągi widokowe (miejsca najlepszej widoczno ści) z panoram ą na dolin ę Sanu i dolin ę rzeki Bukowa, które wymagaj ą ochrony poprzez nie wprowadzanie zabudowy o du żej wysoko ści i wysokich zadrzewie ń.

System powi ąza ń ekologicznych System powi ąza ń ekologicznych na terenie obszaru opracowania tworz ą: • ekosystemy le śne; • dolina rzeki Bukowa wraz z obudow ą biologiczn ą (gdzie wyst ępuj ą najcenniejsze typy siedlisk przyrodniczych), stanowi ąca lokalny korytarz ekologiczny, pełni ący rol ę powi ąza ń przyrodniczych pomi ędzy wschodni ą puszcza ńsk ą cz ęś ci ą gminy, a dolin ą rzeki San na zachodzie; • ekosystemy starorzeczy z lustrem wody o wysokim stopniu naturalno ści, szuwary, trz ęsawiska oraz ekosystemy ł ąk naturalnych, wilgotnych i podmokłych, stanowi ących baz ę równowagi ekologicznej dla s ąsiadujących łatwo wysuszaj ących si ę obszarów.

10.3.2. Zasoby przyrody prawnie chronione Na omawianym terenie brak ustanowionych obiektów indywidualnej ochrony przyrody i stanowisk ochrony gatunkowej w rozumieniu przepisów Ustawy o ochronie przyrody. Wschodnia i centralna cz ęść obszaru znajduje si ę w otulinie Parku Krajobrazowego „Lasy Janowskie” ustanowionego na terenie województwa podkarpackiego Rozporz ądzeniem Nr 86/05 Wojewody Podkarpackiego z dnia 12 grudnia 2005r. W cz ęś ci północno - wschodniej obszar opracowania bezpo średnio graniczy (granic ę terenu opracowania poprowadzono po granicy Parku) z obszarem Parku Krajobrazowego Lasy Janowskie i z ustanowionym obszarem specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 OSO „Lasy Janowskie” o kodzie PLB060005 (Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011 roku w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków - Dz. U. z 2011r Nr 25 poz.

102

133). Granic ę opracowania poprowadzono w tej cz ęś ci po granicy obszaru Natura 2000, za wyj ątkiem kilkunastoarowego fragmentu, gdzie obszar opracowania wkracza na teren chroniony. W cz ęś ci północno-zachodniej, na niewielkim odcinku obszar opracowania bezpo średnio graniczy z projektowanym obszarem ochrony siedlisk Natura 2000 Dolina Dolnego Sanu kodzie PLH180020. Ponadto na północny – wschód od przedmiotowego terenu rozci ąga si ę projektowany obszar ochrony siedlisk Natura 2000 Uroczyska Lasów Janowskich o kodzie PLH060031. Skrajna odległo ść pomi ędzy terenem opracowania, a obszarem chronionym wynosi 900m. Wymienione projektowane obszary ochrony siedlisk zostały zaakceptowane przez KE i uzyskały status obszarów maj ących znaczenie dla Wspólnoty (OZW).

10.3.3. Jako ść środowiska Jako ść powietrza atmosferycznego Na terenie opracowania nie wyst ępuj ą istotne punktowe źródła emisji zanieczyszczeń powietrza, ani istotne źródła emisji zanieczyszcze ń komunikacyjnych. Wzrastaj ąca ilo ść zanieczyszcze ń z ogrzewnictwa indywidualnego wynika ze stosowanego paliwa grzewczego. Wielko ść emisji z ogrzewnictwa indywidualnego pozostaje w pewnej relacji ze stopniem gazyfikacji. Zabudowa jednorodzinna na obszarze opracowania zaopatruje si ę w ciepło poprzez realizacj ę lokalnych systemów bazuj ących na paliwie gazowym, cz ęść starszej zabudowy pokrywa potrzeby cieplne poprzez kotłownie opalane węglem i koksem oraz tradycyjne ogrzewanie piecami, decyduj ą o tym wzgl ędy ekonomiczne. Wg bada ń WIO Ś w Rzeszowie strefa powiatu stalowowolskiego (w tym gmina Pysznica), dla której dokonano rocznych ocen jako ści powietrza z uwzgl ędnieniem kryterium ochrony zdrowia ludzi i ochrony ro ślin, w latach 2002-2006 uzyskała dla wszystkich zanieczyszcze ń (dla których okre ślone s ą st ęż enia dopuszczalne) klas ę A. Oznaczało to, że st ęż enia żadnej z substancji nie przekraczały poziomów dopuszczalnych i teren całego powiatu nie wymagał opracowania programu ochrony powietrza, ani prowadzenia działa ń naprawczych. Zakres działa ń wynikaj ący z zaliczenia do tej klasy to utrzymanie jako ści powietrza na tym samym lub lepszym poziomie. W roku 2007 zakres oceny jako ści powietrza dla kryterium ochrony zdrowia rozszerzono o warto ści st ęż eń w powietrzu w ęglowodorów oraz metali w pyle zawieszonym PM10. Na potrzeby takiej oceny dokonano w województwie nowego podziału stref, obejmuj ących kilka powiatów. Gmina Pysznica znajduje si ę w strefie tarnobrzesko-le żajskiej. W ocenie przeprowadzonej za rok 2007, 2008 i 2009 stref ę zakwalifikowano do klasy C ze wzgl ędu zanieczyszczenie powietrza pyłem PM10 oraz benzo(a)pirenem, z ka żdorazowym wskazaniem miasta Nisko jako obszaru stwierdzonych przekrocze ń. Dla pozostałych, obj ętych ocen ą substancji nie stwierdzono przekrocze ń obowi ązuj ących warto ści kryterialnych. Zakres działa ń wynikaj ący z zaliczenia do klasy C to opracowanie naprawczego programu ochrony powietrza. Reasumuj ąc nale ży stwierdzi ć, i ż gmina (w tym obszar opracowania) charakteryzuje się korzystnymi warunkami czysto ści powietrza. Świadczy o tym zdrowotno ść lasów, środowiska szczególnie wra żliwego na zanieczyszczenia, zwłaszcza gazowe. W ostatnich latach odnotowano w tym zakresie popraw ę (brak drzewostanów uszkodzonych przez przemysł). W śród drzewostanów kompleksów le śnych terenu gminy wyst ępuj ą: strefa „0” wolna od uszkodze ń i zagro żeń przemysłowych (lasy poło żone na północ od rzeki Bukowej), strefa I zagro żeń przemysłowych (uszkodzenia słabe) w lasach na południe od rzeki Bukowej.

103

Ponadto w wyniku przeprowadzonej inwentaryzacji przyrodniczej na obszarze opracowania stwierdzono wyst ępowanie porostów, które s ą biowska źnikiem czysto ści powietrza.

Jako ść wód powierzchniowych i podziemnych W latach 2007 - 2009 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie wykonywał na terenie województwa pierwsze badania wód powierzchniowych z uwzgl ędnieniem podstawowych wymaga ń Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60/WE. Ramowa Dyrektywa Wodna wprowadza nowe poj ęcia w ocenie stanu wód powierzchniowych tj. m.in. klasyfikacj ę stanu ekologicznego jednolitych cz ęś ci wód w ciekach naturalnych. Stan ekologiczny klasyfikuje si ę poprzez nadanie im jednej z pi ęciu klas jako ści. Stan ekologiczny okre śla si ę jako: bardzo dobry, dobry, umiarkowany, słaby i zły. Badania monitoringowe prowadzone były w wybranych jednolitych cz ęś ciach wód powierzchniowych (JCWP), wyznaczonych dla potrzeb planowania gospodarowania wodami. Zakres bada ń obejmował wska źniki fizykochemiczne, chemiczne i biologiczne, w zale żno ści od rodzaju prowadzonego monitoringu. Wody rzeki Bukowa przepływaj ącej przez teren opracowania nie były przedmiotem bada ń przeprowadzonych przez WIO Ś. Jednolita cz ęść wód powierzchniowych obejmuj ąca zlewni ę Bukowej nie podlegała ocenie. Bukowa jest rzek ą stosunkowo czyst ą. Wyniki wcze śniejszych bada ń (lata 2004-2006), prowadzonych zgodnie z wówczas obowi ązuj ącymi przepisami dotycz ącymi monitoringu i klasyfikacji wód wskazywały jedynie na wyst ępowanie okresowo wysokich koncentracji żelaza wynikaj ące z procesów naturalnych. Badania stanu wód podziemnych w sieci krajowej prowadzi Pa ństwowy Instytut Geologiczny, b ędący z mocy ustawy Prawo wodne pa ństwow ą słu żbą hydrogeologiczn ą, zobligowan ą do wykonywania bada ń i oceny stanu jednolitych cz ęś ci wód podziemnych(JCWPd), wyznaczonych zgodnie z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej. Poniewa ż JCWPd, wyznaczone na terenie województwa podkarpackiego nie maj ą statusu zagro żenia nie osi ągni ęcia dobrego stanu, w roku 2008 i 2009 nie wykonywano monitoringu operacyjnego. W ramach monitoringu diagnostycznego wykonywanego w cyklu trzyletnim, dla jednolitej cz ęś ci wód podziemnych (nr 127) w obr ębie, której poło żona jest gmina Pysznica, badania stanu chemicznego wykonywano w roku 2007 w oparciu o punkt pomiarowy nr 94 w Stalowej Woli. W ocenie uwzgl ędniono kryterium zanieczyszczenia wód podziemnych zwi ązkami azotu z działalno ści rolniczej. Na podstawie uzyskanych wyników bada ń oraz przeprowadzonej klasyfikacji stwierdzono, że woda z otworu obserwacyjnego w Stalowej Woli jest niskiej jako ści - klasy IV. Poziom azotanów, nie przekraczaj ący warto ści granicznej, nie wskazuje na zanieczyszczenie wód podziemnych zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych.

Stan środowiska glebowego Wszelkie zmiany w składzie chemicznym oraz w odczynie i warunkach oksydacyjno- redukcyjnych gleby zmieniaj ą jej wła ściwo ści biologiczne i ograniczaj ą naturaln ą funkcj ę w biosferze. Do czynników degraduj ących gleb ę nale żą : nadmierne ilo ści metali ci ęż kich: kadmu, miedzi, cynku, ołowiu, niklu; zakwaszanie przez zwi ązki siarki i azotu; ska żenie radioaktywne. Wyst ępowanie tych zjawisk w glebach u żytków rolnych stwarza zagro żenie dla człowieka poprzez przenikanie zanieczyszcze ń do upraw. W celu uzyskania cało ści obrazu trwałych przekształce ń i zmian zachodz ących w glebie oraz stworzenia mo żliwo ści szybkiego reagowania na zachodz ące nieprawidłowo ści realizowany jest monitoring gleb zajmuj ący

104 si ę badaniem i ocen ą stanu biologicznie czynnej powierzchni ziemi. Monitoring krajowy w zakresie wynikaj ącym z „Programu pa ństwowego monitoringu środowiska” jest stale prowadzony przez OSCHR w Rzeszowie pod nadzorem merytorycznym IUNiG w Puławach w zakresie bada ń chemizmu gleb ornych. Dost ępne wyniki bada ń dotycz ą gruntów u żytkowanych rolniczo terenu całej gminy, pochodz ą z cyklu bada ń w latach 2001-2003 i s ą nast ępuj ące: • 44% u żytków rolnych stanowi ą gleby bardzo kwa śne (do 4,5pH), 26% gleby kwa śne (do 5,5pH), 18% gleby bardzo kwa śne, 6% gleby oboj ętne, gleby o odczynie zasadowym stanowi ą 6%; • najwi ększy udział gleb zakwaszonych wyst ępuje na terenach gdzie przewa żaj ą gleby lekkie; • stan jako ści badanych gleb pod wzgl ędem zawarto ści metali ci ęż kich i siarki jest korzystny, gleby charakteryzuj ą si ę naturaln ą zawarto ści ą tych pierwiastków, • zanieczyszczenie gleb wielopier ścieniowymi w ęglowodorami aromatycznymi nie ma wi ększego wpływu na stan czysto ści gleb i ich przydatno ść rolnicz ą.

Reasumuj ąc mo żna stwierdzi ć, i ż gleby u żytków rolnych obszaru gminy nadaj ą si ę pod uprawy wszystkich ro ślin, z wyj ątkiem upraw przeznaczonych dla niemowl ąt i małych dzieci w rejonach intensywnego zainwestowania.

Klimat akustyczny Źródłami hałasu przemysłowego na terenie opracowania s ą traki, piły oraz urz ądzenia obróbki drewna zlokalizowane w Zakładzie Przetwórstwa Drewna w Jastkowicach. Z uwagi na uci ąż liwo ść dla otoczenia tego obiektu zostały zainstalowane urz ądzenia ochronne w postaci ekranów d źwi ękoszczelnych. Poziom nat ęż enia hałasu drogowego zale żny jest od: rodzaju i hała śliwo ści pojazdów, rodzaju i jako ści nawierzchni, ukształtowania terenu, zwarto ści zabudowy, braku płynno ści ruchu, nat ęż enia ruchu. Maj ąc na uwadze w/w czynniki oraz fakt skrajnego przebiegu tras tranzytowych (droga krajowa S19 relacji Lublin – Rzeszów i droga wojewódzka nr 855) mo żna wnioskowa ć, i ż uci ąż liwo ść zwi ązana z nadmiern ą emisj ą hałasu komunikacyjnego na terenie opracowania nie wyst ępuje. Okresowo, w godzinach szczytu komunikacyjnego, zwi ązanego z dojazdami do pracy i miejsca zamieszkania uci ąż liwo ść akustyczna mo że pojawia ć si ę miejscowo ści Pysznica w cz ęś ci poło żonej przy drogach powiatowych, a zwłaszcza przy drodze relacji Stalowa Wola – Pysznica.

WNIOSKI: • Ochrony przed zainwestowaniem wymagaj ą obszary wyst ępowania chronionych siedlisk przyrodniczych, terytoria i miejsca l ęgowe chronionej ornitofauny oraz obszary wchodz ące w skład lokalnego systemu ekologicznego, a w szczególno ści dolina rzeki Bukowa; • Ze wzgl ędu na bezpo średnie s ąsiedztwo terenu opracowania i obszarów Natura 2000 nale ży wykluczy ć zagospodarowanie mog ące negatywnie oddziaływa ć na cele i przedmiot ochrony obszarów chronionych; • Z poło żenia cz ęś ci terenu opracowania w granicach otuliny Parku Krajobrazowego Lasy Janowskie wynika konieczno ść zapewnienia funkcji dla, której została ustanowiona otulina tj. funkcji bufora chroni ącego zasoby przyrodnicze Parku; • Ograniczenia w zainwestowaniu wynikaj ą z poło żenia cz ęś ci terenu opracowania na obszarze i strefie ochronnej GZWP nr 425. Ograniczenia dotycz ą lokalizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na zasoby wodne Zbiornika, bez zabezpiecze ń ochronnych;

105

• Ochrony przed zainwestowaniem wymagaj ą: obszar zasobowy gminnego uj ęcia wody pitnej, udokumentowane zasoby piasków oraz tereny górnicze ustanowione dla eksploatacji piasków celem zapewnienia wykonywania uprawnie ń wynikaj ących z koncesji; • Wskazane jest oszcz ędne dysponowanie obszarami wyst ępowania gleb o wysokiej bonitacji przy przeznaczaniu gruntów na cele nierolnicze; • Warunki rze źby terenu nie stanowi ą ogranicze ń dla zagospodarowania; • Z zainwestowania nale ży wykluczy ć tereny wyst ępowania gruntów słabono śnych i o wysokim poziomie wód gruntowych, które równocześnie stanowi ą obszary cenne przyrodniczo; • Na analizowanym obszarze nie zostały stwierdzone przekroczenia standardów poszczególnych komponentów środowiska; • Na terenie opracowania nie wyst ępuj ą zagro żenia antropogeniczne w istotny sposób ograniczaj ące zagospodarowanie i stwarzaj ące zagro żenia dla zdrowia i życia ludzi.

10.4. Stan rolniczej i le śnej przestrzeni produkcyjnej W granicach obszaru opracowania jako ść rolniczej przestrzeni produkcyjnej jest stosunkowo wysoka. Na ocen ę tak ą składaj ą si ę korzystne warunki rze źby terenu, agroklimat, rolnicza przydatno ść gleb, w mniejszym stopniu warunki wodne. Gleby wyst ępuj ące na terenie opracowania wykazuj ą znaczne zró żnicowanie przestrzenne wynikaj ące z rodzaju utworów, z których powstały. W dolinie Sanu i Bukowej wykształciły si ę mady rzeczne. S ą to gleby naj żyźniejsze na terenie opracowania i zaliczane s ą do II, III, IV klasy bonitacyjnej u żytków rolnych. Pod wzgl ędem rolniczej przydatno ści gleby te zaliczane s ą do kompleksów pszennych dobrych, żytnich bardzo dobrych i żytnich dobrych. Przy odpowiedniej kulturze rolnej mo żna uprawia ć na nich wszystkie ro śliny. Gleby tego typu wyst ępuj ą w zachodniej i centralnej cz ęś ci obszaru. Oprócz wy żej omówionych gleb, na terenie opracowania wyst ępuj ą gleby bielicowe, pseudobielicowe i brunatne. S ą to gleby kompleksu żytnio–ziemniaczanego zaliczane zazwyczaj do IV, V i VI klasy bonitacyjnej. Wi ększo ść z tych gleb wykazuje nisk ą zasobno ść w składniki pokarmowe oraz kwa śny lub słabo kwa śny odczyn. Gleby te przydatne s ą pod upraw ę żyta, owsa, ziemniaków, gryki, seradeli, koniczyny białej. Gleby tego rodzaju wyst ępuj ą w przewadze we wschodniej cz ęś ci analizowanego terenu. O mo żliwo ściach produkcyjnych rolnictwa decyduje poza jako ści ą rolniczej przestrzeni produkcyjnej ilo ść ziemi u żytkowanej rolniczo. Struktura u żytkowania gruntów w obszarze opracowania odznacza si ę znacznym ewidencyjnym udziałem u żytków rolnych. Ewidencyjnie lasy stanowi ą niespełna 20% powierzchni obszaru. W strukturze użytkowania przewa żaj ą grunty rolne, przy do ść istotnym odsetku u żytków zielonych. Jednak w wi ększo ści u żytki zielone s ą średniej i słabej jako ści. W ostatnich latach na terenie omawianych wsi post ępuje proces odłogowania i ugorowania gruntów rolnych, czego efektem jest do ść intensywny proces naturalnej sukcesji le śnej, co dotyczy zwłaszcza gruntów poło żonych w s ąsiedztwie nasadze ń le śnych, w centralnej i wschodniej cz ęś ci obszaru. Tereny le śne na obszarze opracowania wyst ępuj ą w postaci niewielkich obszarowo, rozproszonych kompleksów oraz jako pojedyncze działki zalesione lub kompleksy działek zalesionych. S ą to w przewadze lasy monogatunkowe (sosnowe), powstałe poprzez ró żnowiekowe nasadzenia. S ą to lasy prywatne i komunalne, gospodarcze, znajdujące si ę w granicach administracyjnych Nadle śnictwa Rozwadów. W obr ębie terenów le śnych nie wydzielono lasów ochronnych.

106

Zgodnie z ustaw ą o lasach (art. 5.1.) nadzór nad gospodark ą le śną w lasach nie stanowi ących własno ści Skarbu Pa ństwa sprawuje wła ściwy starosta. Mo że on jednak zleci ć nadzór nadle śniczemu Nadle śnictwa, na którego terenie te lasy si ę znajduj ą. Zlecenie to zawiera uprawnienia do wydawania decyzji odno śnie wykonania przez wła ścicieli lasów okre ślonych zada ń gospodarczych.

10.5. Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej Przedmiotowe obszary zmiany studium nie s ą obj ęte ochron ą prawn ą w my śl ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Nie wyst ępuj ą na nich dobra kultury współczesnej. Nie znajdują si ę tak że w bezpo średnim s ąsiedztwie obiektów obj ętych ochron ą konserwatorsk ą.

Na obszarach obj ętych zmian ą studium znajduj ą si ę stanowiska archeologiczne. S ą to stanowiska oznaczone numerami: • w miejscowo ści Jastkowice: – nr 1 na terenie oznaczonym symbolem 3MN, – nr 9 na terenie oznaczonym symbolem 50MN i 53MN, – nr 10 na terenie oznaczonym symbolem 16ZL, • w miejscowo ści Pysznica: – nr 15 i nr 55 na terenie oznaczonym symbolem 65MN, – nr 50 na terenie oznaczonym symbolem 77MN, – nr 52 i nr 53 na terenie oznaczonym symbolem 87MN, – nr 46 na terenie oznaczonym symbolem 4US

WNIOSKI: Nie wyst ępuj ą ograniczenia w zagospodarowaniu terenów w zwi ązku z wyst ępowaniem obiektów lub obszarów dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej. Ewentualne znaleziska archeologiczne, historyczne lub przyrody nieo żywionej podlegaj ą zabezpieczeniu w trakcie budowy i niezwłocznemu zgłoszeniu wła ściwym słu żbom konserwatorskim.

10.6. Warunki i jako ść życia mieszka ńców Na jako ść życia mieszka ńców składa si ę wiele czynników. Przede wszarskim s ą to czynniki ekonomiczne (dochody, rynek pracy itp.). O jako ści życia świadcz ą tez warunki mieszkaniowe liczba mieszka ń, wielko ść mieszka ń, stopie ń wyposa żenia mieszka ń, ich stan techniczny itp.). Jako ść zamieszkiwania powi ązana jest ponadto z dojazdem do miejsca pracy, dost ępno ści ą do usług, terenów rekreacyjnych, mo żliwo ści ą wypoczynku. W obr ębie analizowanego obszaru i w jego s ąsiedztwie brak jest obiektów i przedsi ęwzi ęć , które mogłyby znacz ąco oddziaływa ć na środowisko, w tym zdrowie i życie ludzi. S ą to tereny gdzie wyst ępuje głównie zabudowa jednorodzinna oraz zagrodowa z dala od głównych szlaków komunikacyjnych, prowadz ących ruch tranzytowy. Charakterystyczny jest du ży udział terenów otwartych tj. przede wszystkim rolnych oraz le śnych. Od wschodu teren opracowania przylega do rozległych kompleksów le śnych dawnej Puszczy Solskiej.

107

Na analizowanym obszarze nie zostały stwierdzone przekroczenia standardów poszczególnych komponentów środowiska. St ąd środowiskowe warunki życia mieszka ńców mo żna uzna ć w zasadzie za korzystne, za wyj ątkiem zagro żeń zwi ązanych z niebezpiecze ństwem wyst ąpienia powodzi (dotyczy cz ęś ci analizowanego obszaru), które zostały poni żej odr ębnie omówione.

10.7. Zagro żenia bezpiecze ństwa ludno ści i jej mienia W obszarze opracowania zmiany studium nie wyst ępuj ą zagro żenia dla mieszka ńców wynikaj ące z obecnego stanu zagospodarowania. Nie wyst ępuj ą zagro żenia nadzwyczajnymi awariami obiektów i urz ądze ń. Teren gminy (w tym cz ęść terenu opracowania) ze wzgl ędu na poło żenie w dolinie Sanu i rozwini ętą sie ć wodn ą zalicza si ę do obszarów o znacznym stopniu nara żenia na niebezpiecze ństwo wyst ąpienia zagro żeń powodziowych. Dodatkowo zagro żenia te zwi ększa nieodpowiedni stan infrastruktury przeciwpowodziowej tj. brak wałów cofkowych rzeki Bukowej, brak obwałowa ń Sanu w cz ęś ci południowej gminy oraz zły stan techniczny wałów rzeki San w cz ęś ci północnej gminy. Na terenie gminy miejscem szczególnie nara żonym na niebezpiecze ństwo wyst ąpienia powodzi jest uj ście Bukowej do Sanu (w s ąsiedztwie przedmiotowego obszaru opracowania). Niedoko ńczona inwestycja wałów cofkowych (w miejscowo ści Jastkowice na terenie opracowania), wy żej obwałowany odcinek Sanu, powoduj ący dodatkowe pi ętrzenie wlewaj ącej si ę wody oraz ukształtowanie terenu (rz ędna ok.150 – 152m n.p.m.) powoduj ą, że ju ż przy podwy ższonych stanach wody (rz ędu 580 – 600 cm) zostaj ą zalewane i podtapiane tereny miejscowo ści Chłopska Wola, poło żone na zachód od przedmiotowego terenu. Przy stanach ok. 630cm i wy ższych zalewane zostaj ą tereny cz ęś ci przysiółków Jastkowic. Drugim miejscem nara żonym na zalewy i podtopienia jest rejon przysiółka Sudoły (na południe od przedmiotowego terenu), gdzie brak obwałowa ń Sanu, ukształtowanie koryta (zmiana kierunku biegu rzeki) i obni żenia terenu mog ą spowodowa ć rozlewanie si ę mas wody a ż do rzeki Bukowej.

Okre ślenia zasi ęgu obszarów nara żonych na niebezpiecze ństwo wyst ąpienia powodzi dokonano w oparciu o dokument opracowany przez Dyrektora Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej pt. „Wyznaczenie obszarów bezpo średniego zagro żenia powodzi ą w zlewni Sanu, jako integralnego elementu studium ochrony przeciwpowodziowej” stanowi ący I etap studium ochrony przeciwpowodziowej. Obszary bezpo średniego zagro żenia powodzi ą obejmuj ą tereny strefy zalewowej odpowiadaj ącej prawdopodobie ństwu 1% tj. wodzie powodziowej mog ącej pojawi ć si ę teoretycznie nie cz ęś ciej ni ż raz na 100 lat. Ustawa z dnia 5 stycznia 2011r. o zmianie ustawy - Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011r. Nr 32 poz. 159) wprowadziła nowe okre ślenia terenów zagro żonych powodzi ą i nowe zasady ochrony przed powodzi ą w odniesieniu do planowania przestrzennego. Niemniej zgodnie z art. 14 zmiany ustawy dotychczas sporz ądzone studium ochrony przeciwpowodziowej zachowuje wa żno ść do dnia sporz ądzenia dokumentów z zakresu ochrony przed powodzi ą, okre ślonych w ww. ustawie. Ponadto art. 17 zmiany ustawy mówi, i ż obszary bezpo średniego zagro żenia powodzi ą okre ślone na podstawie dotychczasowych przepisów uwzgl ędnia si ę przy sporz ądzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i uznaje si ę za obszary szczególnego zagro żenia powodzi ą, w rozumieniu przepisów ustawy Prawo wodne (po zmianie) - art. 9 ust. 1 pkt 6c). St ąd na dzie ń dzisiejszy ww. studium stanowi podstaw ę do

108 wyznaczenia w zmianie SUiKZP gminy obszarów szczególnego zagro żenia powodzi ą, dla których obowi ązuj ą zakazy (w tym zakaz budowy obiektów budowlanych), nakazy, ograniczenia i dopuszczenia okre ślone w art. 88l ustawy Prawo wodne (po zmianie). Obszary szczególnego zagrożenia powodzi ą wyznaczone w ww. studium obejmuj ą na terenie gminy (w tym na terenie obj ętym zmian ą SUiKZP) przede wszystkim znaczne powierzchnie wsi Jastkowice poło żone wzdłu ż doliny Bukowej i w rejonie uj ścia rzeki do Sanu. Wszystkie tereny obj ęte przedmiotow ą zmian ą studium poło żone s ą poza obszarami bezpo średniego zagro żenia powodzi ą (Q1%), jednak tereny oznaczone symbolem 83 MN, 84 MN i 87 MN poło żone w Pysznicy i teren 1 US poło żony w Jastkowicach w oparciu o I etap studium ochrony przeciw powodziowej mog ą zosta ć zalane w przypadku wyst ąpienia wody 0,5% (tzw. woda dwustuletnia).

10.8. Potrzeby i mo żliwo ści rozwoju gminy Dla miejscowo ści Pysznica i Jastkowice kierunki rozwojowe zostały okre ślone w sporz ądzonym na potrzeby gminy Planie Rozwoju Sołectwa Pysznica i Planie Rozwoju Sołectwa Jastkowice. Kierunki te okre ślaj ą priorytetowe działania gminy w zakresie poprawy jako ści życia mieszka ńców oraz sytuacji gospodarczej gminy. S ą to głównie: dla sołectwa Pysznica: • zagospodarowanie terenu w centrum wsi na centrum kulturalno-rekreacyjne, • przeznaczenie terenu „Słotwiny” na osiedle domów jednorodzinnych, wyznaczenie teren pod budow ę boiska wielofunkcyjnego, placu zabaw dla dzieci, • budowa chodnika wzdłu ż drogi powiatowej Zarzecze – Rzeczyca Długa, • modernizacja dróg powiatowych i gminnych, placu zabaw i boiska sportowego wraz z ogrodzeniem - osiedle Podborek, • adoptacja budynku starej plebanii i zorganizowanie w nim centrum kultury i tradycji wraz z muzeum, • remont ogrodzenie zabytkowego cmentarza, • budowa szatni przy boisku sportowym, • doko ńczenie budowy nowego budynku gimnazjum, • adaptacja budynku szkoły centrum administracyjno – handlowo - usługowe, • przeznaczenie budynku tzw. „starej szkoły” na dom dziennego pobytu dla emerytów i rencistów, • budowa sieci kanalizacyjnej na Podlesiu, do granicy z sołectwem Olszowiec oraz na osiedlu Jasna Polana, • budowa parkingu przy cmentarzu parafialnym; dla sołectwa Jastkowice: • poprawa stanu technicznego dróg i ulic, budowa chodników dla pieszych, • rozbudowa kanalizacji sanitarnej na terenie całego sołectwa, • stworzenie dogodnych warunków do uprawiania sportu i rekreacji – remont i rozbudowa stadionu sportowego w Jastkowicach, wytyczenie ście żek rowerowych, budowa na terenie sołectwa infrastruktury turystycznej, urz ądzenie placów zabaw dla dzieci, • remont starej cz ęś ci szkoły w Jastkowicach, oraz zagospodarowanie budynku byłej szkoły w Rudzie Jastkowskiej,

109

• zagospodarowanie budynku Domu Ludowego, • rozbudowa remizy stra żackiej w Jastkowicach, • oczyszczenie i zagospodarowanie brzegu rzeki Bukowa, • odnowa i wyeksponowanie miejsc pami ęci znajduj ących si ę na terenie sołectwa.

10.9. Stan prawny gruntów Grunty obj ęte zmian ą studium stanowi ą w wi ększo ści własno ść prywatn ą oraz własno ść Gminy Pysznica. Stan prawny gruntów nie stanowi istotnego uwarunkowania dla zakresu zmiany Studium. Obszary nie b ędą wymagały przeprowadzenia scale ń.

10.10. Wyst ępowanie obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów odr ębnych • Obszar otuliny Parku Krajobrazowego Lasy Janowskie; • Fragment obszaru Natura 2000 OSO Lasy Janowskie (niewielki kilkunastoarowy teren); • Tereny wyst ępowania chronionych siedlisk przyrodniczych; • Obszar zasobowy gminnego uj ęcia wód podziemnych Pysznica – Podborek w granicach projektowanej strefy ochrony po średniej; • Obszar i strefa ochronna Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 425 „D ębica – Stalowa Wola – Rzeszów; • Dwa udokumentowane zło ża piasków Pysznica – Cholewi ńska II i Jastkowice – Pale ń; • Dwa tereny i obszary górnicze ustanowione dla wydobycia piasków: Teren Górniczy Pysznica – Cholewi ńska II i Teren Górniczy Jastkowice – Pale ń; • Grunty rolne chronionych klas bonitacyjnych; • Tereny lasów.

10.11. Wyst ępowanie obszarów naturalnych zagro żeń geologicznych Na przedmiotowych obszarach zmiany studium nie występuj ą zagro żenia wynikaj ące z naturalnych procesów geodynamicznych.

10.12. Wyst ępowanie udokumentowanych złó ż kopalin oraz zasobów wód podziemnych Na analizowanym obszarze znajduj ą si ę dwa udokumentowane zło ża surowców pospolitych – piasków, aktualnie podlegaj ące eksploatacji na mocy udzielonych koncesji. Są to zło ża Pysznica – Cholewi ńska II i Jastkowice – Pale ń o zasobach udokumentowanych na potrzeby eksploatacji, w granicach własno ści pojedynczych działek. Cz ęść terenu opracowania poło żona jest na obszarze Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Nr 425 „D ębica – Stalowa Wola – Rzeszów” i jego strefy ochronnej, ustanowionego zgodnie z dokumentacj ą hydrogeologiczn ą, zatwierdzon ą decyzj ą MO ŚZNiL nr KDH 1/013/6037/97 z dnia 18.07.1997 r.). Na terenie opracowania udokumentowano zasoby wód czwartorz ędowych (trzy studnie wiercone gminnego uj ęcia wód podziemnych Pysznica – Podborek), o ł ącznych zasobach eksploatacyjnych, zatwierdzonych w kategorii „B”, wynosz ących 120 m 3/h. Udokumentowane zasoby wód uj ęcia podlegaj ą ochronie w granicach zaprojektowanej strefy ochrony po średniej (art. 48 ustawy Prawo geologiczne i górnicze).

110

10.13. Wyst ępowanie terenów górniczych wyznaczonych na podstawie przepisów odr ębnych Na analizowanym obszarze w stanie obecnym znajduj ą si ę dwa tereny górnicze ustanowione dla celów eksploatacji piasków: Teren Górniczy Pysznica – Cholewi ńska II i Teren Górniczy Jastkowice – Pale ń.

10.14. Stan systemów komunikacji i infrastruktury technicznej Tereny zmiany studium znajduj ą si ę w zasi ęgu sieci komunikacyjnej. Obszary obj ęte zmianami posiadaj ą mo żliwo ść zaopatrzenia w wod ę, odprowadzenia ścieków, usuwania odpadów oraz zaopatrzenia w sie ć elektroenergetyczn ą, gazow ą, oraz teletechniczn ą za po średnictwem sieci infrastruktury technicznych przebiegaj ących przez tereny obj ęte zmianami oraz w pasach drogowych dróg przyległych. W zakresie komunikacji drogowej w gminie Pysznica przewiduje si ę budow ę i modernizacj ę nast ępuj ących dróg: • budow ę drogi ekspresowej „S 74” relacji Piotrków Trybunalski – Nisko • modernizacj ę drogi wojewódzkiej nr 855, relacji Olbi ęcin – Zaklików – Stalowa Wola.

Zakłada si ę budow ę i modernizacj ę istniej ących linii energetycznych średniego i niskiego napi ęcia, a tak że budow ę stacji transformatorowych średniego na niskie napi ęcie w zale żno ści od prognozowanych potrzeb. Przez teren gminy przebiegaj ą tranzytem elektroenergetyczne linie Najwy ższych Napi ęć 220 kV i Wysokich Napi ęć 110 kV.

Ustala si ę, że istniej ące gazowe stacje redukcyjno pomiarowe I° mog ą by ć rozbudowywane i modernizowane. Dopuszcza si ę równie ż mo żliwo ść budowy nowych zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami. Przebiegaj ący przez gmin ę gazoci ąg o znaczeniu krajowym Ø 700 relacji; granica pa ństwa (Ukraina) – Jarosław – Rozwadów – granica województwa – Puławy zostanie zmodernizowany zgodnie z opracowanym krajowym programem modernizacji sieci gazowych magistralnych.

Zaopatrzenie w wod ę na terenie gminy Pysznica odbywa ć si ę b ędzie z istniej ącego uj ęcia „Pysznica-Podborek” bazuj ącego na wykonanych odwiertach w utworach czwarto- rz ędowych. Wody podziemne wyst ępuj ące na obszarze udokumentowanego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 425 „D ębica – Stalowa Wola - Rzeszów” powinny by ć wykorzystywane przede wszystkim na potrzeby bytowo-gospodarcze oraz w produkcji artykułów żywno ściowych i farmaceutycznych. Zakłada si ę, że wszystkie uj ęcia wód powinny mie ć okre ślone wydajno ści i zatwierdzone strefy ochronne.

Ustalenia planu w zakresie gospodarki odpadami przewiduj ą, że gmina Pysznica b ędzie obsługiwana przez ZUO (Zakład Utylizacji Odpadów) w Tarnobrzegu.

111

Wniosek: „Wytyczne” programowe zawarte w uchwalonym w 2002 r. Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podkarpackiego maj ą charakter ponadlokalny, jednak wpisuj ą si ę one w programy społeczno-gospodarcze i studia uchwalone przez Rad ę Gminy Pysznica (z wyj ątkiem zasad gospodarki odpadami na obszarze gminy).

W odniesieniu do terenów obj ętych zmian ą studium nie ulegaj ą zmianie uwarunkowania dotycz ące infrastruktury technicznej, w tym stopnia uporz ądkowania gospodarki wodno ściekowej i energetycznej. W zakresie gospodarki odpadami obowi ązuje „Plan gospodarki odpadami dla gminy Pysznica”.

10.15. Zadania słu żą ce realizacji ponadlokalnych celów publicznych Przedmiotowe obszary zmiany studium nie znajduj ą si ę na terenach przeznaczonych na realizacj ę ponadlokalnych celów publicznych. Przekształcenie przedmiotowych obszarów, maj ące na celu dostosowanie przeznaczenia terenu do aktualnych potrzeb ich wła ścicieli (obecnych i przyszłych) oraz mieszka ńców gminy, podkre śli ich walory oraz funkcje jakie pełni ą w strukturze gminy, gospodarki przestrzennej, a tak że obsługi komunikacyjnej i infrastrukturalnej i przyczyni si ę do podniesienia presti żu gminy w skali regionalnej. Zgodnie z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podkarpackiego Gmina Pysznica le ży w pa śmie podwyższonej aktywno ści społeczno-gospodarczej. Na jej terenie wyst ępuj ą strefy: – produkcji rolnej (strefa rozwoju rolnictwa terenów nizinnych), – gospodarki le śnej, – ochrony walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych, – ochrony i wykorzystania dziedzictwa kulturowego, – rozwoju turystyki, wypoczynku.

Głównymi uwarunkowaniami do projektu zmiany studium wynikaj ącymi z ustale ń Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podkarpackiego są: − budowa drogi ekspresowej S-74 relacji Piotrków Trybunalski – Nisko; − utworzenie Zaklikowsko-Ulanowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu; − ochrona korytarza ekologicznego Sanu (w rozumieniu obowi ązuj ącej ustawy o ochronie przyrody) o znaczeniu mi ędzynarodowym, krajowym i regionalnym; − wdro żenie Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000; − brak zada ń i zamierze ń ponadlokalnych z zakresu infrastruktury społeczno- gospodarczej; − brak przewidywanych zmian w obecnym układzie infrastruktury technicznej o znaczeniu ponadlokalnym; − ograniczenia zwi ązane z poło żeniem na obszarze Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 425; − ograniczenia wynikaj ące z poło żenia w obszarze zagro żonym zalewami wód powodziowych Q1%; − ograniczenia zwi ązane z przebiegiem linii elektroenergetycznych WN 220kV i 110kV.

112

11. Podstawowe problemy gminy i szanse ich rozwi ązania Najgro źniejsze zjawisko wyst ępuj ące na terenie gminy to: 1. słaby poziom rozwoju gospodarczego; 2. wysoki poziom bezrobocia. Jak wi ększo ść gmin, Pysznica boryka si ę z szeregiem dodatkowych problemów, które mo żna podzieli ć na: 1. Problemy społeczne . W śród tych problemów najdotkliwsze jest oczywi ście bezrobocie, które jest konsekwencj ą zachodz ących zjawisk gospodarczych w sferze strategii gospodarki pa ństwa a przejawia si ę w wyniku: − niekorzystnej struktury wiekowej ludno ści gminy (wzrastaj ąca liczba mieszka ńców wieku poprodukcyjnego i systematycznie malej ąca liczba ludno ści w wieku do 18 lat); − słabo rozwini ęty sektor usług na terenie gminy ogranicza ofert ę miejsc pracy co z uwagi na rolniczy charakter gminy daje obraz tzw. przeludnienia wsi; − ograniczony dost ęp do miejsc pracy poza gmin ą. 2. Problemy strukturalne przejawiaj ące si ę w: − niedoinwestowaniu gminy w usługi o charakterze komercyjnym; − słabe wyposa żenie gospodarstw domowych w infrastruktur ę techniczn ą; − trudno ści ze zbytem płodów rolnych oraz brak przetwórstwa na miejscu. 3. Problemy ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego . Gmina posiada niewiele zabytków kultury materialnej. Ponadto du ża powierzchnia lasów stwarza warunki do rekreacyjno–turystycznego ich wykorzystania. Szanse rozwi ązania problemów gminy nale ży rozwa żać poprzez kryteria: − organizacyjne . Władze samorz ądowe powinny poszukiwa ć rozwi ąza ń w porozumieniu z PUP ułatwiaj ące mieszka ńcom gminy pozostaj ącym bez pracy zdobycia kwalifikacji przydatnych na rynku pracy. Wa żnym elementem pobudzaj ącym i aktywizuj ącym obszar gminy jest jego promocja na form regionalnym. − ekonomiczne . Zale żne s ą one od: a) racjonalnego gospodarowania zasobami finansowymi i mieniem gminy; b) umiej ętno ści pozyskiwania funduszy pomocowych dla inwestycji pro- ekologicznych i gospodarki rolnej. − przestrzenne , przejawiaj ące si ę w formie: a) tworzenia obszarów atrakcyjno ści inwestycyjnej; b) wyznaczanie zwartych obszarów zabudowy mieszkaniowej wyposa żonej w pełny zakres infrastruktury technicznej; c) wykorzystania walorów przyrodniczo – kulturowych do celów rekreacji.

113

P OLITYKA R OZWOJU I K IERUNKI Z AGOSPODAROWANIA P RZESTRZENNEGO

114

C ELE R OZWOJOWE G M I N Y

115

12. Cele rozwoju gminy

Jako główny cel rozwoju gminy zakłada si ę osi ągni ęcie stabilnego, wszechstronnego rozwoju, w którym byłyby zapewnione warunki wzrostu jako ści życia mieszka ńców przy zachowaniu równowagi mi ędzy aktywno ści ą gospodarcz ą, a ochron ą środowiska przyrodniczego i kulturowego. Realizacja tego celu wymaga: • traktowania ochrony środowiska jako nierozł ącznej cz ęś ci wszystkich procesów rozwojowych; − prowadzenia racjonalnej gospodarki zasobami naturalnymi m.in. takimi jak: lasy, woda, surowce mineralne; − kształtowanie struktury funkcjonalno-przestrzennej w nawi ązaniu do systemów ekologicznych uwzgl ędniaj ąc ograniczenia wynikaj ące z zagro żeń żywiołowych; − rozwijanie funkcji adekwatnych do predyspozycji środowiska. Ten priorytetowy cel mo żna rozwi ąza ć w postaci celów: a) społeczno–gospodarczych wyra żaj ących si ę w: − dąż eniu do kształtowania mechanizmów stymuluj ących rozwój gospodarczy gminy zapewniaj ący mieszka ńcom w maksymalnym stopniu źródła utrzymania w obr ębie gminy głównie poprzez restytucj ę usług dla potrzeb rolnictwa oraz specjalistyczn ą produkcją rolnicz ą; − kształtowanie ładu przestrzennego i estetycznego w rozwoju osadnictwa; − sukcesywne doposa żenie terenów osadniczych w infrastruktur ę techniczn ą. b) ekologicznych wyra żaj ących si ę poprzez: – dostosowanie rozwoju społeczno-gospodarczego do uwarunkowa ń przyrodniczych; – racjonaln ą gospodark ę zasobami wód, lasów oraz ochron ą przestrzeni terenów otwartych; – prawn ą ochron ę warto ści przyrodniczych takich jak u żytki ekologiczne, pomniki przyrody itp. c) kulturowych polegaj ących na za zachowaniu warto ściowych zasobów dziedzictwa kulturowego i kształtowaniu atrakcyjnego wizerunku gminy. d) przestrzennych ukierunkowanych na podnoszenie ładu przestrzennego w kształtowaniu zagospodarowania gminy przy zachowaniu walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych.

Funkc je gminy

Gmina Pysznica • obszar rolniczej przestrzeni produkcyjnej ukierunkowany głównie jako zaplecze surowcowe dla miast oraz atrakcyjny teren do zamieszkania i wypoczynku (agroturystyka). Pysznica • wie ś gminna – ośrodek administracyjno-gospodarczy gminy, koncentrujący szerokie spektrum aktywno ści gospodarczej.

116

13. Kierunki rozwoju i przekształce ń struktury funkcjonalno – przestrzennej gminy

Podstawowe ustalenia polityki przestrzennej w odniesieniu do gminy Pysznica dotycz ą zapewnienia warunków rozwoju zrównowa żonego tj. takiej organizacji przestrzennej, która eliminowałaby ilo ść konfliktów mi ędzy ochron ą środowiska i dóbr kultury, a rozwojem gospodarczym i działaniami na rzecz poprawy warunków życia mieszka ńców (w tym rozwoju mieszkalnictwa). Przedstawione aspekty polityki przestrzennej dotycz ą zagospodarowania obszaru wynikaj ące z ogranicze ń szczegółowo ustalonych w przepisach szczególnych i normatywnych, wzgl ędnie proponowane do przyj ęcia w ramach ustale ń planów miejscowych jako prawa lokalnego z uwagi na powszechn ą konieczno ść zabezpieczenia powszechnie uznanych warto ści. Dotyczy to szczególnie zapewnienia warunków ochrony środowiska i ochrony dóbr kultury. Oprócz zapewnienia realizacji przestrzennych aspektów ochrony środowiska, w tym zieleni i krajobrazu i ochrony dóbr kultury a tak że zabezpieczenia warunków dla funkcjonowania i realizacji ponadlokalnych celów publicznych do podstawowych zada ń polityki przestrzennej gminy nale żą : • stworzenie warunków przestrzennych dla poprawy jakości życia mieszka ńców; • stworzenie warunków przestrzennych dla o żywienia życia gospodarczego gminy (w tym tak że dla przekształce ń rolnictwa i wykorzystanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej); • zwi ększenie efektywno ści gospodarowania terenami oraz zapewnienie warunków ładu przestrzennego.

W zakresie poprawy warunków życia mieszka ńców kierunki polityki przestrzennej dotycz ą: • zapewnienia odpowiedniej wielko ści terenów mieszkaniowych dla zaspokojenia potrzeb wspólnoty samorz ądowej w obszarach posiadaj ących szczególnie predyspozycje dla rozwoju tej funkcji w warunkach nie stwarzaj ących istotnych kolizji z wyst ępuj ącymi zasobami przyrodniczo – krajobrazowymi i uwarunkowaniami ochrony środowiska oraz zasobami kulturowymi. Wskazano tereny w bezpo średnim s ąsiedztwie zabudowy wsi gminnej; • tworzenia warunków dla rozwoju inicjatyw ludno ści zmierzaj ących do uruchomienia działalno ści zwi ązanej z obsług ą ludno ści w zakresie usług komercyjnych (handel, gastronomia, rzemiosło usługowe i inne) – wskazano tereny optymalne do rozwoju działalno ści inwestycyjnej poło żone w bezpo średnim s ąsiedztwie linii normalnotorowej i drogi wojewódzkiej Nr 855. Atrakcyjno ść tych terenów podnosi ć mo że oddalenie od skupisk zabudowy mieszkaniowej; • ustalenia przestrzennych warunków sprzyjaj ących rozbudowie systemu infrastruktury technicznej (okre ślone zostały przestrzennie tereny do grupowych systemów zaopatrzenia w infrastruktur ę techniczn ą); • doskonalenia systemu komunikacyjnego – drogowego poprzez: − wskazanie mo żliwo ści korzystnych poł ącze ń mi ędzygminnych; − zapewnienia warunków dost ępno ści dla wyznaczonych terenów mieszkaniowych; W odniesieniu do o żywienia życia gospodarczego w obszarze gminy poza wspomnianym tworzeniem warunków dla uruchomienia działalno ści zwi ązanej z obsług ą ludno ści polityk ę przestrzenn ą nale ży ukierunkowa ć na:

117

• zapewnienia przestrzennych warunków realizacji inwestycji w obszarach przydatnych dla tych celów w ramach istniej ącego zainwestowania lub terenów wyznaczonych w dotychczas obowi ązuj ącym planie zagospodarowania przestrzennego gminy oraz wyznaczenie nowych terenów dla tych inwestycji w obszarach ustalonych dla urbanizacji pod warunkiem spełnienia wymogu ich nieuci ąż liwo ści dla otoczenia; • wyznaczenie nowych terenów dla rozwoju funkcji gospodarczych, w tym szczególnie usług i urz ądze ń obsługi maj ąc na uwadze wyst ępuj ące uwarunkowania; • wspieranie inicjatyw lokalnej ludno ści w zakresie uruchomienia drobnej działalno ści gospodarczej; • tworzenie warunków dla rozwoju nieuci ąż liwych dla środowiska rolniczych gospodarstw specjalistycznych w obszarach rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Zwi ększenie efektywno ści gospodarowania przestrzeni ą dotyczy zarówno gospodarowania terenami, jak i zasobami kubaturowymi i jest zwi ązane z: • intensyfikacj ą u żytkowania terenów poprzez uzupełnienia lub rozbudowę istniej ącego programu kubaturowego oraz wykonanie pełnego programu towarzysz ącego lub uzupełniaj ącego (w tym zieleni i urz ądze ń komunikacyjnych); • przeciwdziałaniu rozproszeniu zabudowy; • zmian ą funkcji lub charakteru niektórych terenów przez wprowadzenie bardziej intensywnych form w dostosowaniu do warunków lokalnych (w tym szczególnie uwarunkowa ń środowiskowych); • racjonalnym gospodarowaniu istniej ącymi obiektami kubaturowymi i ich wykorzystaniem poprzez ustalenie odpowiednich funkcji u żytkowych (dotyczy obiektów stanowi ących mienie gminy lub własno ść Skarbu Pa ństwa). Powy ższe wi ąż e si ę z prawidłowym wykorzystaniem istniej ącego oraz projektowanego uzbrojenia, a konsekwencj ą tych działa ń winno by ć osi ągni ęcie poprawy ładu przestrzennego. Bardzo istotnym w zakresie ładu przestrzennego jest okre ślenie skali, typu i formy nowej zabudowy, w tym szczególnie jednorodzinnej dla zharmonizowania z krajobrazem oraz najbli ższym otoczeniem poprzez wykonanie, a nast ępnie tworzenie zach ęt dla stosowania katalogu powtarzalnych projektów uwzgl ędniaj ących elementy regionalnej architektury. Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy określono w odniesieniu do stref polityki przestrzennej obejmuj ących cały obszar gminy ró żni ących si ę wzajemnie charakterem, okre ślonymi w odniesieniu do nich re żimami ochronnymi. Wyznaczaj ąc wspomniane strefy polityki przestrzennej skojarzono dane nt. celów rozwoju i funkcji gminy oraz dane o uwarunkowaniach zagospodarowania przestrzennego (predyspozycjach i ograniczeniach) i konsekwencjach jakie w tym zagospodarowaniu i w środowisku mo że wywoła ć rozwijanie ró żnych rodzajów działalno ści, zwi ązanych z funkcjami gminy. Wyró żniono nast ępuj ące strefy, które wzajemnie w przestrzeni si ę przenikaj ą: I. Strefa warto ści przyrodniczych i kulturowych Obszar ochrony zasobów środowiska przyrodniczego, dóbr kultury oraz warto ści krajobrazowych swoim zasi ęgiem obejmuje obiekty i tereny, w ramach których wydzielono: • tereny i obiekty, które na mocy ustaw szczególnych obj ęte s ą ochron ą prawn ą; • korytarze ekologiczne oraz tereny zieleni istniej ącej i tereny le śne (ZL);

118

• tereny atrakcyjne krajobrazowo; • tereny ochrony wód podziemnych oraz wód powierzchniowych. Podstawowymi działaniami w tych obszarach winna by ć ochrona i konserwacja warto ści naturalnych oraz rekultywacja zniszczonych elementów krajobrazu naturalnego. Działalno ść inwestycyjna winna ogranicza ć si ę do: • budowy i rozbudowy obiektów, urz ądze ń i elementów infrastruktury technicznej, których funkcjonowanie nie jest sprzeczne z wymogami ochrony środowiska; • wprowadzenia zmian w ukształtowaniu i pokryciu naturalnym terenu poprawiaj ących walory obszaru; • stwarzania warunków do sukcesywnej rekompozycji osadnictwa wiejskiego z uwzgl ędnieniem ogranicze ń jego funkcjonowania. II. Strefa rolniczej przestrzeni produkcyjnej Obejmuje tereny zagospodarowania i u żytkowania rolniczego przeznaczone jako źródło utrzymania ludno ści rolniczej. W ramach całego obszaru wskazano: 1. Tereny z du żym udziałem uprawy zbó ż z wykorzystaniem obszarów: − gleb dobrej jako ści; − wykonanych melioracjach; − korzystnej struktury własno ściowej. 2. Tereny proponowane do rozwoju produkcji zdrowej żywno ści. Tereny, o których mowa w pkt. 1 wył ączone zostały z zabudowy z wyj ątkiem niezb ędnych obiektów i urz ądze ń infrastruktury technicznej. Na terenach wskazanych w pkt. 2 wskazana jest realizacja działa ń zwi ązanych z: • przetwórstwem rolno – spo żywczym i dystrybucj ą produktów rolnych; • produkcj ą (upraw ą) ro ślin warzywnych; • budow ą systemów i urz ądze ń wodno-melioracyjnych słu żą cych poprawie jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej; • ograniczenie wznoszenia nowej zabudowy mieszkaniowej i zagrodowej. III. Strefa osadnictwa wiejskiego i działalno ści gospodarczej Obejmuje tereny zabudowy mieszkaniowej, usług publicznych oraz rozproszon ą zabudow ę drobnej wytwórczo ści. W ramach całego obszaru wydzielono: 1. Tereny rozwoju osadnictwa wiejskiego o wielofunkcyjnym charakterze. 2. Tereny rozproszonej zabudowy mieszkaniowej. 3. Tereny usług publicznych i komercyjnych, w tym tereny oznaczone symbolem U, 4. Tereny produkcji, obsługi rolnictwa i le śnictwa oraz drobnej wytwórczo ści. 5. Tereny działalno ści rekreacyjno–turystycznej. 6. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (MN). 7. Tereny usług sportu i rekreacji (US). 8. Tereny działalno ści produkcyjnej (P). 9. Tereny działalno ści produkcyjnej – eksploatacja piasku (PE).

119

Z ASADY R OZWOJU I K IERUNKI P OLITYKI P RZESTRZENNEJ

120

14. Kierunki rozwoju i polityka w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego

Przy formułowaniu generalnych ustale ń dotycz ących ochrony środowiska na obszarze gminy Pysznica kierowano si ę zasad ą zrównowa żonego rozwoju gospodarczego z uwzgl ędnieniem czynników środowiskowych. Okre ślono kierunki takiego przebiegu nieuchronnego i po żą danego rozwoju gospodarczego, który nie naruszałby w sposób istotny i nieodwracalny środowiska życia człowieka, nie doprowadziłby do degradacji biosfery i który godziłby prawa przyrody, ekonomii i kultury. Wychodz ąc od wniosków sformułowanych w pierwszej cz ęś ci opracowania, a mianowicie uwarunkowa ń rozwoju wynikaj ących ze stanu i funkcjonowania środowiska przyrodniczego terenu gminy, jak równie ż uwarunkowa ń zewn ętrznych przyj ęto nast ępuj ące zasady polityki ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego i krajobrazu. 14.1. Ochrona wód powierzchniowych Celem zapewnienia ochrony wód powierzchniowych jako podstawy wymóg okre śla si ę realizacj ę sieci kanalizacyjnej obejmuj ącej wszystkie jednostki osadnicze oraz zorganizowanie systemu odbioru i oczyszczania ścieków w oparciu o projektowan ą budow ę gminnej oczyszczalni ścieków w Kolonii Jastkowice. Z uwagi na specyfik ę zanieczyszcze ń rzek: Bukowej i Gilówki (minimalne przekroczenia wska źników wynikaj ące z cech naturalnych) ochrona ich winna zmierza ć do poprawy jako ści pod wzgl ędem sanitarnym (obecnie III klasa). Powierzchniowy dopływ zanieczyszcze ń sanitarnych pochodz ących głównie z osiedli wiejskich zostanie wyeliminowany poprzez wyposa żenie w sie ć kanalizacyjn ą i system oczyszczania ścieków, uruchomi to proces samooczyszczania rzek w konsekwencji doprowadzi do poprawy stanu sanitarnego. Pozostałe parametry fizyko–chemiczne (prócz naturalnych, charakterystycznych dla zlewni le śnych) posiadaj ą niskie warto ści i wskazuj ą na wody bardzo dobrej jako ści. Pozytywny wpływ na wody powierzchniowe b ędzie miała równie ż organizacja systematycznej zbiórki odpadów z terenu całej gminy i likwidacja „dzikich” wysypisk odpadów. Uzyskanie poprawy czysto ści rzeki San wymaga działa ń kompleksowych w zakresie uporz ądkowania gospodarki ściekowej (budowa kanalizacji i oczyszczalni komunalnych, poprawa skuteczno ści oczyszczania ścieków komunalnych i przemysłowych) w górnym jej biegu(rzeka prowadzi wody pozaklasowe w klasyfikacji ogólnej ju ż po dopływie zanieczyszczonych wód Wisłoka) i całej zlewni, gdy ż wody o znacznym stopniu degradacji s ą wprowadzone już na teren gminy. 14.2. Ochrona wód podziemnych Źródło zaopatrzenia ludno ści w wod ę stanowi czwartorz ędowy poziom wodono śny poprzez eksploatacj ę uj ęcia w Pysznicy – Podborku. Ujmowane wody charakteryzuj ą si ę wysok ą jako ści ą. Celem zapewnienia warunków ochrony zasobów wód uj ęcia, zakazy, ograniczenia i wskazania dotycz ą: • kontynuacji wzmo żonej ochrony sanitarnej w obr ębie stref ochrony po średniej poszczególnych studni tj. u żytkowania terenu wył ącznie do celów zwi ązanych z uj ęciem wody;

121

• usankcjonowania projektowanej strefy ochrony po średniej o zasi ęgu zgodnym z opracowanym projektem; • do czasu realizacji wy żej wymienione wskazania i okre ślenia zasad zagospodarowania strefy ochrony po średniej wst ępnie ustala si ę zakaz: wprowadzania ścieków do ziemi i wód powierzchniowych, rolniczego wykorzystania ścieków i gnojowicy, prowadzenia eksploatacji odkrywkowej kopalni, zakładania cmentarzy i grzebania zwierz ąt, lokalizowania wysypisk i wylewisk odpadów komunalnych i przemysłowych, lokalizowania obiektów działalno ści przemysłowej, terenów rekreacyjnych, campingów, ponadto z uwagi na blisko ść poło żenia zabudowy systematycznych bada ń w sieci piezometrów (zgodnie z pozwoleniem wodnoprawnym na pobór wód z uj ęcia). Na obszarze pozostaj ącym w zasi ęgu Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Nr 425, Minister Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa. Decyzj ą Nr KDH 1/013/6037/97 z dnia 18.07.1997 r. Wprowadził system ogranicze ń i zakazów. Zakres ogranicze ń uzale żniony jest od sposobu zagospodarowania terenu. Na terenach wiejskich obowi ązuje zakaz lokalizacji inwestycji mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko wodne, a w szczególno ści wysypisk odpadów i wylewisk nie zabezpieczonych przed przenikaniem do podło ża, przeprowadzania ruroci ągów transportuj ących substancje niebezpieczne, ponadto obowi ązek likwidacji „dzikich” wysypisk odpadów i punktów bezpo średniego zrzutu ścieków do wód podziemnych oraz sieci kanalizacyjnej w celu zorganizowania prawidłowej gospodarki ściekowej. Na terenach le śnych konieczna jest kontrola działania środków ochrony ro ślin i środków stosowanych przy nawo żeniu lasów na wody podziemne. 14.3. Ochrona powietrza atmosferycznego W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego celem jest zachowanie norm czysto ści okre ślonych stosownymi, aktualnie obowi ązuj ącymi przepisami prawa (Rozporz ądzenie MO ŚZNiL z dnia 28.04.1998 r.). Formułuje si ę nast ępuj ące kierunki działa ń w zakresie ochrony warunków aerosanitarnych: • stosowanie niskoemisyjnych no śników energii cieplnej (gaz lub olej opałowy), tak ą mo żliwo ść stwarza 100% dost ęp do sieci gazowej na terenie gminy; • wykorzystanie wymogu sporz ądzania ocen wpływu na środowisko przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco na nie oddziaływa ć; • prowadzenie działalno ści kontrolnej higieny atmosfery w celu podejmowania przeciwdziała ń z uwagi na bliskie s ąsiedztwo przemysłu Stalowej Woli; • zapobieganie powstawaniu uci ąż liwo ści zwi ązanej z emisj ą zanieczyszcze ń motoryzacyjnych poprzez wprowadzenie zieleni izolacyjnej, zachowanie nieprzekraczalnych linii zabudowy w zale żno ści od kategorii drogi, w uzupełnieniu powinny by ć podejmowane działania po średnie tj. zaostrzenie kontroli technicznej pojazdów. Zasady ochrony powietrza odnosz ą si ę do zachowania norm czysto ści wszystkich komponentów środowiska, ze wzgl ędu na powszechno ść jego wyst ępowania i decyduj ący wpływ zanieczyszczenia powietrza w stosunku do środowiska życia człowieka. 14.4. Ochrona i wykorzystanie zasobów naturalnych, ochrona powierzchni ziemi Wszystkie udokumentowane w kategoriach bilansowych zło ża surowców pospolitych wyst ępuj ących na terenie gminy podlegaj ą ochronie na podstawie przepisu szczególnego jakim jest prawo geologiczne i górnicze z racji aktualnego wykorzystania na

122 mocy wydanych koncesji i utworzonych obszarów i terenów górniczych, co dotyczy: dwóch terenów górniczych utworzonych dla eksploatacji piasków w Pysznicy, jednego dla eksploatacji surowca ilastego w Brandwicy i jednego dla wydobycia torfu w Studzie ńcu. W celu prowadzenia racjonalnej gospodarki surowcami konieczna jest eliminacja „dzikiej” eksploatacji i wprowadzenie w miar ę potrzeb pozyskiwania surowców na mocy koncesji okre ślaj ącej warunki eksploatacji i rekultywacji. Eksploatacja surowców na potrzeby lokalne jest mo żliwa poza terenem Parku Krajobrazowego, co wynika z przepisów powołuj ących Park. Na terenach wyst ępuj ących licznie torfowisk (chronionych z mocy ustawy o ochronie gruntów rolnych i le śnych, cennych przyrodniczo) o wst ępie rozpoznanych zasobach torfów, dopuszcza si ę prowadzenie koncesjonowanej eksploatacji, (z wył ączeniem obszaru Parku Krajobrazowego) dla celów ogrodniczych po wcze śniejszym dokładniejszym rozpoznaniu złó ż i pozytywnej opinii raportu oddziaływania na środowisko. W zakresie ochrony powierzchni ziemi jako cel podstawowy, ustala si ę przeprowadzenie rekultywacji na terenach aktualnej eksploatacji glin, piasków i torfów po zako ńczeniu wydobycia w obr ębie Terenu Górniczego Pysznica – Zawół, Terenu Górniczego Pysznica – Cholewi ńska, Terenu Górniczego Brandwica – Śpiewak, Terenu Górniczego Studzieniec – Beetz. Proponuje si ę rekultywacje w kierunku wodnym lub le śnym. 14.5. Ochrona gruntów rolnych i le śnych W my śl ustawy o ochronie gruntów rolnych i le śnych zaleca si ę oszcz ędne dysponowanie gruntami wysokiej bonitacji oraz gruntami le śnymi w przeznaczeniu ich na cele nierolnicze i niele śne. Szczególnej ochronie podlegaj ą gleby pochodzenia organicznego wyst ępuj ące na terenie wsi Pysznica, Kły żów, Jastkowice, Studzieniec. Przeznaczenie gruntów na cele nierolnicze i niele śne odbywa si ę w planie zagospodarowania przestrzennego. Zasady wył ącze ń z produkcji rolnej gruntów pochodzenia mineralnego i organicznego okre śla art. 7.1. w/w ustawy. Zgodnie z ustaw ą o lasach, szczególnej ochronie podlegaj ą kompleksy le śne posiadaj ące status lasów ochronnych, co dotyczy powierzchni 6195 ha lasów pa ństwowych na terenie gminy ustala si ę podporz ądkowanie funkcji produkcyjnej funkcjom ochronnym. Gospodarka le śna winna by ć prowadzona w sposób zapewniaj ący ci ągłe spełnianie przez nich celów, dla których zostały wydzielone, w szczególno ści poprzez: • dbało ść o stan zdrowotny i sanitarny lasów; • preferowanie naturalnego odnowienia lasów; • dbało ść o utrzymanie naturalnych stosunków wodnych; • ograniczenie stosowania zr ębów zupełnych. 14.6. Obiekty i obszary chronione i proponowane do ochrony na podstawie ustawy o ochronie przyrody Dla terenów poło żonych w obr ębie Parku Krajobrazowego „Lasy Janowskie ” ustala si ę obowi ązek przestrzegania lokalnych norm prawa (Uchwała WRN Nr II/12/84 w Tarnobrzegu z dnia 03.10.1984 r. i Uchwała Nr XXVI/141/88 z dnia 30.03.1988 r.) w tym zakresie, a mianowicie: Zakazuje si ę: • zanieczyszczania wody, gleby i powietrza; • lokalizowania jakichkolwiek inwestycji przemysłowych rolniczych powoduj ących niszczenie lub degradacj ę środowiska oraz jego walorów krajobrazowych;

123

• zmian naturalnych form u żytkowania terenu na bardziej intensywne gospodarczo np. lasu na u żytki rolne; • likwidowania istniej ących zadrzewie ń śródpolnych i śródł ąkowych; • eksploatacji miejscowych zasobów kruszywa i materiałów budowlanych; • lokalizowania wysypisk śmieci, składowisk odpadów grzebalników martwej zwierzyny, itp. urz ądze ń; • przeprowadzania napowietrznych linii przemysłowych i ci ągów komunikacyjnych za wyj ątkiem utrzymania dróg dojazdowych do miejscowo ści jako si ęgacze; • wjazdu na teren chroniony wszelkich pojazdów samochodowych z wył ączeniem ruchu lokalnego i interwencyjnego poza miejscami wyznaczonymi; • używania poza pomieszczeniami zamkni ętymi urz ądze ń radiotechnicznych oraz innych źródeł hałasu, uci ąż liwych dla otoczenia; • realizacji wszelkich działalno ści gospodarczych mog ących zniszczyć lub zmieni ć w istotny sposób naturalny krajobraz wzgl ędnie jego poszczególne elementy. Ogranicza si ę: • stosowanie zr ębów zupełnych do minimum niezb ędnego ze wzgl ędów hodowlanych i warunków siedliskowych, stosuj ąc zr ęby zw ęż one; • stosowanie chemicznych metod zwalczania szkodników tylko do sytuacji zagro żenia kl ęsk ą gradacji owadów; • intensyfikowanie produkcji drog ą nawo żenia lasu; • intensyfikacj ę produkcji rolnej poprzez przechodzenie na du że areały upraw jednogatunkowych o intensywnym nawo żeniu i stosowaniu środków chemicznych ochrony ro ślin jedynie w szczególnych przypadkach. Wprowadza si ę ogólne zasady zagospodarowania: w le śnictwie: • podstawowym celem gospodarki le śnej w Parku jest zapewnienie warunków do maksymalnego i harmonijnego spełniania funkcji społecznych, ochronnych i produkcyjnych; • lasy w granicach Parku uzna ć za lasy ochronne grupy I dostosowuj ąc elaboraty urz ądzania gospodarstwa le śnego do granic i zasad obowi ązuj ących na terenie Parku. w gospodarce łowieckiej: • gospodarka łowiecka prowadzona b ędzie w oparciu o zasady przyj ęte w odniesieniu do obszarów szczególnie chronionych. w rolnictwie: • utrzyma ć dominuj ącą pozycj ę rodzinnych gospodarstw rolnych zapewniaj ących zachowanie mozaikowego układu pól dostosowanych do warunków fizjograficznych i intensywnego płodozmianu; • w gospodarstwach rybackich przeprowadza ć koszenie trzcin poza okresem l ęgowym ptactwa • w czasie prac piel ęgnacyjnych lub odnowieniowych unika ć jednoczesnego pozbawienia wody całego kompleksu stawów, a prace wykonywa ć kolejno w poszczególnych stawach pozostawiaj ąc jednocze śnie pewne ilo ści k ęp ro ślinno ści szuwarowej.

124 w gospodarce wodnej: • odzyska ć i utrzyma ć pełn ą czysto ść wszystkich cieków wodnych; • wzdłu ż cieków płyn ących przez obszary rolnicze stosowa ć obudow ę biologiczn ą w celu ochrony wód przed zanieczyszczeniem. w kom unikacji: • ograniczy ć szybko ść poruszania si ę pojazdów na obszarze Parku ze szczególnym uwzgl ędnieniem dróg migracji zwierzyny i korytarzy ekologicznych. w budownictwie: • budownictwo odtworzeniowe dla potrzeb miejscowej ludno ści powinno nawi ązywa ć do historycznie ukształtowanych form regionalnych. w rekreacji i turystyce: • teren Parku przeznaczy ć dla turystyki kwalifikowanej (pieszej, rowerowej, narciarskiej) oraz wypoczynku świ ątecznego w formie spacerów, zwiedzania, obserwowania przyrody, grzybobrania, zwiedzania dydaktycznego; • zagospodarowanie dostosowa ć do wy żej wymienionych form rekreacji, a wi ęc urz ądzi ć szlaki turystyczne, miejsca wypoczynkowe, widokowe; • dopuszcza si ę rekreacyjne u żytkowanie całego obszaru Parku poza obszarami wył ączonymi – specjalnie oznakowanymi (rezerwaty, ostoje zwierzyny, uprawy). Na terenie otuliny Parku :

Zakazuje si ę: • lokalizowania inwestycji i sposobu zagospodarowania terenu mog ących mie ć negatywny wpływ na Park oraz utrudnia ć powi ązania z cennymi obszarami sąsiaduj ącymi; • lokalizowania przemysłowych ferm hodowlanych o raz stosowania bez ściółowych technologii; • lokalizowania terenów do gnojowicowania oraz grzebania martwych zwierz ąt; • prowadzenia zabiegów melioracyjnych oraz innych mogących mie ć wpływ na zmian ę poziomu wód powierzchniowych i gruntowych na terenie Parku; • likwidowanie istniej ących stawów i spi ętrze ń wodnych; • czyszczenia stawów i koszenia trzcin w okresie l ęgowym ptactwa; • wprowadzania elementów inwestycji bez odpowiednich urz ądze ń zabezpieczaj ących środowisko przed zanieczyszczeniem i przerywaniem ciągów ekologicznych; • budowy budynków niezharmonizowanych z otoczeniem; • lokalizowania o środków wypoczynkowych i innych budowli na terenach le śnych oraz w odległo ści mniejszej ni ż 100m. od brzegu rzeki i zbiorników wodnych; • stosowanie środków chemicznych w ilo ści 4% w mieszaninie z piaskiem u żywanej do uszorstnienia dróg przebiegaj ących przez teren Parku i strefy ochronnej.

Ogranicza si ę: • intensyfikacj ę produkcji le śnej drog ą nawo żenia; • stosowanie chemicznej ochrony lasu przed szkodnikami, poza szczególnymi przypadkami; • wielko ść zr ębów zupełnych;

125

• rozwój komunikacji (w strefie jej bezpo średniego oddziaływania na Park) do potrzeb lokalnych; • szybko ść pojazdów na drogach przecinaj ących korytarze ekologiczne, prowadz ących z Parku na zewn ątrz; • eksploatacj ę surowców mineralnych na skal ę przemysłow ą; • rozwijania skoncentrowanych układów urbanistycznych w otoczeniu Parku oraz na kierunkach powi ąza ń ekologicznych i krajobrazowych z warto ściowymi obszarami sąsiaduj ącymi z Parkiem. Wprowadza si ę ogólne zasady zagospodarowania: w le śnictwie: • w otoczeniu o środków rekreacyjnych i obsługi ruchu turystycznego lasy uzna ć za ochronne grupy I – lasy masowego wypoczynku ludno ści; • na obszarach niezgodno ści panuj ącego drzewostanu z typem siedliskowym podj ąć przebudow ę wzbogacaj ąc skład gatunkowy drzewostanów i podszytów; • przy nowych nasadzeniach stosowa ć głównie gatunki rodzime oraz w miar ę mo żliwo ści lokalny materiał ro ślinny; • zalesia ć grunty rolne najni ższych klas bonitacyjnych, zwłaszcza na głównych kierunkach powi ąza ń z otaczaj ącymi cennymi przyrodniczo obszarami s ąsiednimi, uwzgl ędniaj ąc korytarze ekologiczne. w rolnictwie: • utrzyma ć dotychczasowy ro ślinno–hodowlany kierunek produkcji rolnej, wielko ść obsady zwierz ąt dostosowa ć do miejscowej bazy paszowej; • na terenach rolnych i ł ąkach utrwala ć i wprowadza ć zadrzewienia śródpolne i przydro żne; • w produkcji rolnej stosowa ć nowoczesne metody agrotechniczne oraz biologiczne z ograniczeniem stosowania środków chemicznych. w gospodarce wodnej: • zabezpieczy ć odcinki cieków wodnych od źródeł do obszarów Parku przed mo żliwo ści ą przedostania si ę zanieczyszczenia; • stosowa ć odbudow ę biologiczn ą cieków wodnych przebiegaj ących przez obszary rolnicze; • uporz ądkowa ć gospodark ę wodno-ściekową w zieleni rzek przepływaj ących przez obszar Parku. w budownictwie: • lokalizacja obiektów budowlanych nie mo że kolidowa ć z przeznaczeniem obszarów przyległych do Parku na cele zaplecza turystycznego i wypoczynkowego; • stosowa ć w budownictwie mieszkaniowym i ogólnym we wsiach otaczaj ących Park Krajobrazowy regionalne cechy architektoniczne i wystroju ludowego; • starannie rekultywowa ć wszelkie czasowo zdewastowane obszary zwi ązane z prowadzeniem robót budowlanych.

126 w rekreacji i turystyce: • przeznaczy ć teren strefy przyległej do Parku na lokalizacj ę o środków obsługi ruchu turystycznego; • wsie poło żone w pobli żu Parku w obszarze o du żych walorach krajobrazowych przeznaczy ć na wsie letniskowe; • wielko ść o środków turystyczno-rekreacyjnych dostosowa ć do lokalnych warunków środowiska. Na obszarach rezerwatów „Jastkowice” i „Imielty Ług” zgodnie z aktami prawa ustanawiaj ącymi rezerwaty (Zarz ądzenie MLiPD z dnia 19.04.1959 r. (M. P. Nr 89 poz. 482) i Zarz ądzenie MOSZNiL z dnia 18.01.1988 r. (M. P. Nr 15 poz. 48).

Zabrania si ę: • pozyskiwania, niszczenia lub uszkadzania drzew i innych ro ślin, z wyj ątkiem przypadków uzasadnionych potrzebami gospodarstwa rezerwatowego, uj ętych w planie ochrony; • zbioru wszystkich dziko rosn ących ro ślin, a w szczególno ści owoców, nasion i grzybów, z wyj ątkiem zbioru nasion na potrzeby hodowli lasu; • polowania, chwytania, płoszenia i zabijania dziko żyj ących zwierz ąt, niszczenia nor i legowisk zwierz ęcych, gniazd ptasich i wybierania jaj; • wysypywania, zakopywania i wylewania odpadów lub innych nieczysto ści, innego zanieczyszczania wód i gleby oraz powietrza; • zakłócania ciszy; • palenia ognisk; • stosowania środków chemicznych w gospodarce le śnej; • zmiany stosunków wodnych; • umieszczania tablic, napisów ogłosze ń reklamowych i innych znaków nie zwi ązanych z ochron ą porz ądku i bezpiecze ństwa; • wst ępu na teren rezerwatu, poza miejscami wyznaczonymi przez wojewod ę, z wyj ątkiem słu żb le śnych oraz słu żb ochrony przyrody; • ruchu pojazdów, z wyj ątkiem pojazdów słu żb le śnych oraz słu żb ochrony przyrody. Zgodnie z ustawa o ochronie przyrody parki krajobrazowe i rezerwaty wymagaj ą opracowania planów ochrony. Z chwil ą ustanowienia planu ochrony jego ustalenia s ą wi ążą ce dla miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania. Aktualnie jest opracowywany plan ochrony „Parku Krajobrazowego Lasy Janowskie”. Dla rezerwatów „Jastkowice” i „Imielty Ług” były opracowane plany ochrony na lata 1990–1999, ich okresy obowi ązywania zostały wydłu żone do 31.12.2009 r. (pismo MO ŚZNiL znak: OP: p/I/4074/95/3–86 z dnia 30.11.1995 r.). W styczniu 2001r., z chwil ą wej ścia w życie ustawy z dnia 07 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody, zgodnie z art. 13.a. powstał obowi ązek sporz ądzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla obszarów obj ętych planem ochrony wy ż. wym. rezerwatów. Do obiektów przyrodniczych podlegaj ących ochronie, z mocy ustawy o ochronie przyrody nale żą pomniki przyrody (4 obiekty). W stosunku do pomników przyrody zgodnie z normami prawa lokalnego ustanawiaj ącymi te formy ochrony zabrania si ę w odległo ści 15 m dokonywania wszelkich, istotnych zmian bez zgody Wojewody. W stosunku do samych drzew zabrania si ę ich wycinania, niszczenia, wznoszenia budowli w zasi ęgu korzeni i korony.

127

Na terenach obj ętych ochrona w formie użytków ekologicznych (2 u żytki nad rzek ą Bukowa i potokiem D ębowiec) zgodnie z Rozporz ądzeniem ustanawiaj ącym zabrania si ę: • pozyskiwania, niszczenia lub uszkadzania drzew, krzewów i innych ro ślin; • wysypywania, zakopywania i wylewania odpadów lub innych nieczysto ści; • niszczenia gleb lub zmiany sposobu jej u żytkowania; • wzniecania ognia. Ponadto na terenie gminy wyst ępuje wiele cennych przyrodniczo obiektów i obszarów, które w celu zachowania, jak równie ż zwi ększenia atrakcyjno ści gminy w ofercie turystycznej wymagaj ą wprowadzenia ochrony prawnej. Na podstawie koncepcji opracowanej w ramach „Programu działa ń nad rozwojem ochrony przyrody i krajobrazu w woj. podkarpackim” przez BULiGL Oddział Przemy śl 1999 r. oraz projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podkarpackiego proponuje si ę utworzenie Zaklikowsko – Ulanowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu z uwagi na wyst ępowanie wyró żniaj ących si ę krajobrazowo terenów o ró żnych typach ekosystemów w celu zapewnienia zachowania wzgl ędnej równowagi ekologicznej. Projekt Zaklikowsko – Ulanowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu obejmuje tereny gmin: Zaklików, Radomy śl n/Sanem, Pysznica, Ulanów, Harasiuki i Jarocin wł ączaj ąc otulin ę Parku Krajobrazowego „Lasy Janowskie” w jego obr ęb bez jej prawnej likwidacji, tym samym niemal cała powierzchnia gminy Pysznica, pod drog ę powiatowa Nr 42737 na wschodzie obj ęta zostałaby ochron ą w formie obszaru chronionego krajobrazu. Projekt Zaklikowsko – Ulanowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu stanowi cz ęść Wielkoprzestrzennego Systemu Obszarów Chronionych. Ustanowienie OChK zgodnie z ustaw ą o ochronie przyrody pozostaje w gestii Wojewody lub Rady Gminy. Ponadto proponuje si ę obj ęcie ochron ą w formie 4 pomników przyrody żywej , okazałych, s ędziwych drzew – dębów szypułkowych, poło żonych na terenie le śnictwa Rzeczyca w oddziałach le śnych 229d i 229h oraz le śnictwa Ludian w oddziale238c i 238g. Ustanowienie pomników przyrody pozostaje w gestii Wojewody lub Rady Gminy. 14.7. Ochrona klimatu akustycznego W zakresie unikni ęcia uci ąż liwo ści zwi ązanej z hałasem komunikacyjnym za niezb ędne okre śla si ę: • popraw ę nawierzchni dróg od jako ści której zale ży poziom emisji hałasu; • egzekwowanie przepisów prawa o ruchu drogowym zarówno w zakresie przestrzegania dopuszczalnej pr ędko ści jak i odpowiedniego stanu technicznego pojazdów. W przypadku pojawienia si ę uci ąż liwo ści zwi ązanej z hałasem przemysłowym (usługi tartaczne), potwierdzonej pomiarami nat ęż enia hałasu niezb ędna b ędzie jej eliminacja poprzez zastosowanie wycisze ń. Pozytywny skutek w tym zakresie wynika ć będzie z obowi ązku sporz ądzenia kompleksowych ocen wpływu na środowisko (w tym na klimat akustyczny) projektowanych obiektów. 14.8. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym W zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym ustala si ę zasad ę honorowania ogranicze ń okre ślonych stosownymi przepisami, wynikaj ącymi z lokalizacji istniej ących i projektowanych źródeł promieniowania tj. urz ądze ń elektromagnetycznych, w szczególno ści linii NN i WN, stacji bazowych telefonii komórkowej.

128

14.9. Ochrona przed zagro żeniem powodziowym W zakresie ochrony przed powodzi ą ustala si ę konieczno ść pilnego przeprowadzenia modernizacji prawnego wału rzeki San i uzupełnienia obwałowa ń Sanu na południe od miejscowo ści Sudoły oraz budowy obustronnych obwałowa ń rzeki Bukowej od uj ścia do miejscowo ści Jastkowice – ulica Mickiewicza. Ponadto niezb ędna jest realizacja projektowanych zbiorników retencyjnych „Targowisko” na rzece Bukowa oraz zbiornika na rzece Gilówka w rejonie miejscowo ści Studzieniec.

129

15. Polityka w zakresie ochrony środowiska kulturowego

15.1. Waloryzacja i ochrona zabytkowego krajobrazu kulturowego Analiza opracowania „Ochrona zabytkowego krajobrazu kulturowego województwa tarnobrzeskiego” pozwoliła na poznanie sposobu podej ścia do tego problemu i dokonania waloryzacji krajobrazu kulturowego. Problematyka ochrony warto ści kulturowych zawiera kolejno: 1) okre ślenie zasobów, na które składaj ą si ę elementy materialne i tradycyjne elementy niematerialne tworz ące środowisko kulturowe lub naturalne; 2) waloryzacj ę warto ści materialnych i niematerialnych danej jednostki, charakter krajobrazu oraz stopie ń zachowania warto ści kulturowych; 3) sformułowanie wytycznych konserwatorskich dotyczących kierunków działa ń umo żliwiaj ących ochron ę tych warto ści na wyznaczonych obszarach; 4) wykonanie planu stref ochrony konserwatorskiej, okre ślenie zakresu interwencji konserwatorskiej w obr ębie jednostek. Po naniesieniu na plan terenu obj ętego zainteresowaniem: • regionów geograficznych; • jednostek ukształtowania (JU) okre ślaj ących cechy terenu; • jednostek pokrycia (JP) wyró żniaj ących formy oraz intensywno ść pokrycia naturalnego (ro ślinno ść ) i kulturowego (zabudowa); • jednostek tradycyjnych (JT) i historycznych (JH) obejmuj ących tereny charakteryzuj ące si ę śladami zagospodarowania w przeszło ści; uzyskano siatk ę obszarów, czyli jednostek architektoniczno–krajobrazowych, o cechach okre ślonych kodowymi oznaczeniami, która stała si ę podstaw ą do dalszej analizy i waloryzacji celem ustalenia wytycznych konserwatorskich i okre ślenia zakresu interwencji konserwatorskiej. W obszarze zainteresowania tj. na terenie gminy Pysznica wyst ępuj ą nast ępuj ące jednostki architektoniczno–krajobrazowe: 309, 321, 323, 347, 349. JARK Nr 309 – obejmuje wie ś Jastkowice; JARK Nr 321 – obejmuje wie ś Studzieniec; JARK Nr 323 – obejmuje wie ś Kły żów; JARK Nr 347 –-obejmuje wie ś Chłopska Wola; JARK Nr 349 – obejmuj ący wie ś Pysznic ę. Tabela Okre ślenie zasobu jednostek dla obszaru gminy Pysznica. oznaczenie kodowe kod literowo-cyfrowy kod literowy jednostek Nr Z–jark jednostki ukształtowania jednostek pokrycia tradycyjnych 309 512.47 AO IIIS aN 321 512.47 AO IB aN 323 512.47 BO IB aN 347 512.46 AU IIIS aC 349 512.46 AU IIS aC aC – jednostki historyczne (tradycyjne) o formach czytelnych, cywilizacyjnych; aN – jednostki historyczne (tradycyjne) o formach czytelnych, dominuj ące innego rodzaju; AO – jednostki historyczne (tradycyjne) o formach czytelnych, komponowanych;

130

AU – jednostki historyczne (tradycyjne) o formach czytelnych, cywilizacyjnych; BO – teren sfalowany bez cech dodatkowych rodzaju; 512.46 – Dolina Dolnego Sanu; 512.47 – Równina Biłgorajska; S – zabudowa skupiona; III – zadrzewienia lu źne, rozproszone. Przyst ępuj ąc do sformułowania wytycznych konserwatorskich założono pi ęć modeli ochrony warto ści kulturowych w zale żno ści od warto ści chronionego terenu: A – ochron ą rezerwatow ą z pełn ą ochron ą tre ści historycznych, form (np. linii zabudowy, stopnia skupienia), substancji (np. zabudowy) i funkcji (uprawowe, handlowe); B –- ochron ę cz ęś ciow ą obejmuj ącą przede wszystkim formy oraz w mo żliwym zakresie tre ści, substancj ę i funkcje; E – ochron ę elementów oraz pełn ą ochron ę ekspozycji i tre ści historycznych, w odniesieniu do formy, ogólne zachowanie charakteru krajobrazowego, w tym ochron ę okre ślonych elementów AR – archeologiczn ą; K – ochron ę krajobrazow ą i zabezpieczenie otuliny w drodze do zachowania dominacji form tradycyjnych i harmonijnego nawi ązania do nich (na zasadzie s ąsiedztwa) oraz zabezpieczenia wła ściwej ekspozycji dla stref A i B. Zgodnie z tym zało żeniem cały obszar gminy Pysznica obj ęty został stref ą ochrony krajobrazowej (K). Pogrupowanie jednostek według walorów na strefy ochrony konserwatorskiej wymaga dokładniejszego okre ślenia koniecznych działa ń konserwatorskich w granicach JARK–ów, obejmuj ących najcenniejsze kulturowo obszary. Działania takie dziel ą si ę na: 1) ochronne (OCHR) – zmierzaj ące do zabezpieczenia warto ści kulturowych, w tym prawne (jak wpisy do rejestru zabytków); 2) (INTE) – interwencyjne, okre ślaj ące zakres niezb ędnej interwencji konserwatorskiej i dotycz ą wsi Chłopska Wola. Tabela Waloryzacja zasobu jednostek i wytyczne konserwatorskie z okre śleniem zasobu interwencji konserwatorskiej w obr ębie jednostki dla obszaru gminy Pysznica. waloryzacja zasoby jednostek dla obszaru wytyczne konserwatorskie i okre ślenie zakresu interwencji gminy konserwatorskiej w obr ębie jednostki kategoria stopie ń zakres ochrony zakres interwencji konserwatorskiej nr Z–jark krajobrazu waloryzacji konserwatorskiej (OCHR, KONS, INTE, REKN, RKOM) (K, NK, N) (I–VI) (A, B, E, AR, K) 309 NK III K 321 P II K 323 P IV K 347 NK II K OCHR,INTE 349 NK III K Ochronie powinny podlega ć wszystkie zwi ązane z dawnym układem elementy krajobrazu naturalnego. Czyli obok zachowanych obiektów ko ścielnych, układów urbanistycznych (ruralistycznych i ulicówek), zabudowy dawnej – składaj ącej si ę wraz z dopełniaj ącymi j ą elementami małej architektury (kapliczkami, krzy żami) na krajobraz kulturowy, stanowisk archeologicznych elementy krajobrazu naturalnego i obszar chronionego krajobrazu. Działania w tych strefach okre ślone s ą w przepisach

131 szczególnych, a polegaj ą głównie na zało żeniu bezwzgl ędnego priorytetu wymaga ń konserwatorskich, które winny zmierza ć do mo żliwie najpełniejszej rewaloryzacji historycznego zało żenia i zapewni ć wła ściw ą ekspozycj ę tych obiektów. Na terenie gminy ochron ą konserwatorsk ą nale ży obj ąć elementy charakterystyczne dla układów urbanistycznych najwcze śniej zało żonych wsi, tj. szczególnie Jastkowic z Chłopsk ą Wol ą. Nale ży d ąż yć do zachowania skali i brył nowo powstałych budynków we wsiach, odpowiedniej – wzgl ędem budynków o tradycyjnym charakterze, celem zachowania odpowiedniej ich ekspozycji. Nowe obiekty nale ży lokalizowa ć z zachowaniem historycznej linii zabudowy. Równie ż ko ściół parafialny w Pysznicy godny jest obj ęcia ochron ą poprzez wprowadzenie strefy, w miejscowo ści tej jednak – ze wzgl ędu na lokalizacj ę w ścisłej do ść zabudowie wsi wprowadzenie strefy ochronnej wydaje si ę mało mo żliwe. Ochron ą konserwatorsk ą obejmuje si ę równie ż obiekty wpisane do rejestru zabytków (w cz ęś ci Uwarunkowania wymienione w pkt. „Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków”), oraz uj ęte w wykazie zabytków architektury i budownictwa, cmentarze, stanowiska archeologiczne, układy przestrzenne i tereny z punktami widokowymi. Zachowanie i utrzymanie wymienionych obiektów w nale żytym stanie nakłada na gmin ę ustawa o ochronie dóbr kultury z 15.02.1962 r. – Dz. U. nr 98, poz. 1150 z 1999 r. Zgodnie z waloryzacj ą JARK proponuje si ę obj ęcie ochron ą krajobrazu obszar wsi Jastkowice–Chłopska Wola. Działalno ść konserwatorska w tej strefie winna zmierza ć do: • zachowania zabytkowych elementów krajobrazu urz ądzonego, ewentualnie cz ęś ciowym ich odtworzeniu; • konserwacji krajobrazu naturalnego zwi ązanego przestrzennie z dawn ą zabudow ą; • ochrony obszaru przed zabudow ą dysharmonizuj ącą z tradycyjn ą zabudow ą i naturalnym otoczeniem; • rekultywacji fragmentów zniszczonych; • wprowadzenia nowych elementów krajobrazowych, podnosz ących estetyczne warto ści tych terenów (skablowanie, czy cho ćby zmniejszenie, du żej liczby linii energetycznych biegn ących wzdłu ż rzeki); • wprowadzenia funkcji ogólnospołecznych (rekreacyjnych) w oparciu o rzek ę. 15.2. Stanowiska archeologiczne Na obszarze gminy zewidencjonowano 57 stanowisk archeologicznych. Obecnie z racji intensywnej uprawy roli, eksploatacji kopalin, mo żliwo ści rozbudowy wsi niemal wszystkie stanowiska archeologiczne s ą nara żone na zniszczenie. W zwi ązku z tym wydaje si ę konieczne wpisanie niektórych z nich do rejestru dóbr kultury, a w przypadku kolizji z decyzj ą lokalizacyjn ą nale ży d ąż yć do przeprowadzenia na nich bada ń sonda żowych. Do takich zaliczono stanowiska (liczba porz ądkowa z wykazu stanowiska archeologicznych) 4, 5, 12 w Jastkowicach, 22, 23, 35, 37 w Kły żowie. Dla pozostałych stanowisk archeologicznych nale ży regularnie przeprowadza ć inspekcje terenowe. Niezale żnie od dora źnych czynno ści urz ędowych (wpis do rejestru zabytków, inspekcje konserwatorskie) wszystkie stanowiska archeologiczne wymagaj ą stałej opieki, wykraczaj ącej poza mo żliwo ści słu żby konserwatorskiej. Zadania te mog ą i powinny by ć spełniane przez samorz ąd terytorialny i organizacje pozarz ądowe, we współpracy ze słu żbą konserwatorsk ą.

132

15.3. Układy urbanistyczne wraz z zabytkow ą zabudow ą, figurami, i pomnikami Na terenie gminy sie ć osadnicza rozwin ęła si ę stosunkowo pó źno. W XIX i XX w. nie uległa istotnym zmianom. St ąd te ż historyczne układy urbanistyczne wyst ępuj ą wła ściwie na obszarze wszystkich wsi gminy, układ osadniczy jest do ść chaotyczny i charakterystyczny dla tego regionu. Wi ększo ść miejscowo ści zlokalizowana jest w pobli ży dróg, s ą jednak i takie, które zostały zało żone w znacznym od nich oddaleniu, czy zupełnie le śne (Studzieniec, Kochany). Nie wyst ępuj ą zało żenia warte obj ęciem specjaln ą ochron ą. Atrakcyjna krajobrazowo jest dolina rzeki Bukowa, malowniczo poło żona – w oparciu o rzek ę San. Ochron ą nale ży obj ąć krzy że przydro żne, figury i pomniki. Niezb ędna jest bie żą ca kontrola władz gminy i konsultacje ze słu żbą konserwatorsk ą przy ka żdorazowym podejmowaniu prac renowacyjnych tych obiektów. Ze stanowiska konserwatorskiego wskazana jest te ż ochrona tradycyjnej, drewnianej zabudowy wiejskiej tak mieszkalnej, rzemie ślniczej i gospodarczej, szczególnie b ędącej w dobrym stanie technicznym. Nale ży remontowa ć j ą zgodnie z zasadami okre ślonymi wcze śniej. Na terenie gminy powstały w ostatnich kilkudziesi ęciu latach obiekty dysharmonizuj ące z dotychczasow ą, tradycyjn ą architektur ą, nie zupełnie wkomponowane w otaczaj ący krajobraz kulturowy i naturalny. Architektura tych obiektów winna by ć skorygowana z czasie najbli ższego remontu, aby dostosowa ć j ą do tradycyjnych rozwi ąza ń (m.in. poprzez pokrycie ich symetrycznymi dachami, zastosowanie odpowiedniego detalu architektonicznego, podziału elewacji i odpowiedniej jej kolorystyki). W przypadku, gdy taka korekta jest niemo żliwa do wykonania (istniej ący, nietradycyjny dach, zbyt du ża kubatura) nale ży j ą odpowiednio wkomponowa ć w zieleni ą wysok ą. 15.4. Punkty i ci ągi widokowe Charakterystyczny dla Równiny Biłgorajskiej krajobraz gminy jest mało urozmaicony. Równina wprawdzie zró żnicowana jest zagł ębionymi dolinami rzek ale si ęgaj ą one 10–40 m i poprzez otoczenie lasami s ą trudno zauwa żalne. Lasy s ą zalesione głównie świerkiem, jodł ą i bukiem, stanowi ą Puszcz ę Solsk ą w granicach której znajduje si ę park krajobrazowy „Lasy Janowskie”, rezerwat przyrodniczy „Jastkowice” i „Imielty Ług”. Tereny le śne posiadaj ą du że walory krajobrazowe i przyrodnicze, stanowi to o du żej ich atrakcyjno ści. Niestety jest to jednocze śnie utrudnieniem w wyznaczeniu rzeczywi ście ciekawych ci ągów widokowych, nie mówi ąc ju ż o punktach widokowych, wyznaczenie których jest praktycznie bezcelowe. Tym bardziej jeśli pami ętamy o ścisłej zabudowie ulic. W zwi ązku z tym okre śla si ę i wyznacza, w studium, nast ępuj ące ci ągi widokowe: 1) Pysznica – widok z drogi za mostem na Sanie na panoram ę wsi; 2) Olszowiec – ci ąg widokowy z drogi Kły żów-Jastkowice na miejscowo ść R ędziny i rzek ę San; 3) Jastkowice – ci ąg widokowy z drogi, na wysoko ści mostu na Bukowej, w kierunku wschodnim – na dolin ę Bukowej, w kierunku zachodnim – na pola, w oddali zabudow ę wsi Chłopska Wola i rzek ę San; 4) Jastkowice – ci ąg widokowy w kierunku Sanu, którego wprawdzie nie wida ć – przysłoni ęty wałem przeciwpowodziowym, ale wida ć zarys Rozwadowa z dominant ą widokow ą w postaci wie ży ko ścielnej.

133

Zalecenia konserwatorskie: • w rejonie najlepszej widoczno ści nie nale ży wprowadza ć zabudowy poza istniej ącym zainwestowaniem oraz nasadze ń wysokich zadrzewie ń i mog ących przysłoni ć panoram ę i wgl ąd na interesuj ące nas obiekty; • natomiast na dalszym planie widokowym dopuszcza si ę lokalizacj ę budynków parterowych o niewielkiej kubaturze z dachami tradycyjnymi dwu i czterospadowymi, symetrycznymi, pokrytymi dachówką ceramiczn ą lub innymi materiałami o wysokiej estetyce zaakceptowanymi przez słu żbę konserwatorsk ą;

134

16. Polityka i kierunki rozwoju w odniesieniu do rolniczej przestrzeni produkcyjnej

Rolnictwo dla gminy jest jedn ą z podstawowych funkcji. Na podstawie diagnozy stanu istniej ącego nale ży stwierdzi ć, że cechuje go niska efektywno ść . Wynika ona przede wszystkim z mało korzystnych warunków glebowych, niewielkiego udziału u żytków rolnych oraz małej skali produkcji wynikaj ącej z rozdrobnienia gospodarstw oraz ich przeci ąż enia zb ędn ą sił ą robocz ą. O słabej przydatno ści gleb do u żytkowania rolniczego świadczy udział gleb klasy V i VI, a wi ęc najsłabszych bonitacyjnie, który wynosi 46,3% powierzchni u żytków rolnych. Udział gleb klasy IV wynosi 27%, a gleby najlepsze w klasach od II–III stanowi ą 27% ogólnej powierzchni u żytków rolnych. Gleby maj ące du żą warto ść rolnicz ą w klasach od II–IV poło żone s ą w zachodniej cz ęś ci gminy w dolinach rzek Sanu i Bukowej we wsiach: Brandwica, Chłopska Wola, Jastkowice, Pysznica. Pomimo dobrych warunków glebowych na tym obszarze, przy bardzo wysokich stanach wód istnieje zagro żenie powodzi ą, a na terenie wsi Chłopska Wola, Jastkowice dochodzi do podtopie ń. Przewaga gleb klasy IV, V, VI, słabe warunki wodne oraz niewielki udział użytków rolnych nie pozwala na rozwój intensywnej produkcji rolnej. W strukturze zasiewów najwi ększy udział posiadaj ą zbo ża wraz z mieszankami zbo żowymi tj. 76% ogólnej powierzchni zasiewów. Obok roślin zbo żowych uprawiane s ą ziemniaki oraz w niewielkim procencie ro śliny pastewne. Pomimo du żego udziału użytków zielonych w ogólnej powierzchni u żytków rolnych obsada bydła i trzody chlewnej w gminie jest niska. Kierunki produkcji ro ślinnej s ą wynikiem warunków glebowych. Dla podniesienia efektywno ści gospodarowania konieczne jest wprowadzenie pracochłonnych upraw, które są najbardziej optymalne ze wzgl ędów ekonomicznych, a szczególnie bior ąc pod uwag ę średni ą i mał ą przydatno ść gleb do u żytkowania rolniczego oraz du że rozdrobnienie gospodarstw. Do nich mo żemy zaliczy ć: warzywa korzeniowe, uprawa warzyw pod osłonami, kwiaty i krzewy ozdobne. Z informacji Wojewódzkiego O środka Doradztwa Rolniczego w Boguchwale Oddział w Stalowej Woli z/s w Radomy ślu n/Sanem wynika, że rolnicy – wła ściciele małych gospodarstw zainteresowani s ą upraw ą warzyw na gruncie, warzyw wczesnych pod osłonami, produkcj ą szkółkarsk ą, upraw ą kwiatów i krzewów ozdobnych. Bliskie s ąsiedztwo miasta Stalowej Woli b ędzie sprzyja ć tej że produkcji i przyczyni si ę do zaopatrzenia mieszka ńców miasta w świe że warzywa, kwiaty. W miejscowo ściach: • Sudoły (przysiółek); • Pysznica; • Brandwica; • Jastkowice, rozwija si ę produkcja ogrodnicza, a zwłaszcza uprawa pomidorów, ogórków i papryki. W produkcji zwierz ęcej w zwi ązku z du żym udziałem w strukturze zasiewów zbó ż oraz ziemniaków nale ży d ąż yć do zwi ększenia trzody chlewnej. Kierunek ten b ędzie utrzymany ze wzgl ędu na tradycj ę oraz baz ę paszow ą. W latach wcze śniejszych gminy istniał zakład zajmuj ący si ę hodowl ą trzody chlewnej, który był fili ą Przedsi ębiorstwa Przemysłowego w Nisku. W ostatnim czasie pomimo tendencji spadkowych w produkcji zwierz ęcej na terenie gminy powstała ferma trzody chlewnej w Pysznicy na 2000 sztuk. Wśród gospodarstw współpracuj ących z Wojewódzkim O środkiem Doradztwa Rolniczego

135 wi ększo ść gospodarstw specjalizuje si ę w hodowli trzody chlewnej, a tylko 1 gospodarstwo w hodowli bydła mlecznego. Struktur ę agrarn ą cechuje du że rozdrobnienie. Gospodarstw o powierzchni do 5 ha jest 89%. Najwi ększe obszarowo gospodarstwa znajduj ą si ę w Pysznicy i Jastkowicach. W strukturze obszarowej gminy na przestrzeni 15 lat zaszły niekorzystne zmiany. Zmniejszyła si ę liczba gospodarstw wi ększych powy żej 10 ha, które uległy podziałowi na gospodarstwa mniejsze, niektóre uległy likwidacji. Gospodarstwa rolne wykazuj ą nadwy żki siły roboczej, co w konsekwencji przejawia si ę bezrobociem. Podstawowym celem polityki przestrzennej dotycz ącej rolniczej przestrzeni produkcyjnej gminy w oparciu o przedstawione uwarunkowania jest: • Stworzenie strukturalnych i przestrzennych warunków do utrzymania i umacniania gospodarstw rolnych. • Zmiany struktury u żytkowania ziemi rolniczej w kierunku wzrostu liczby gospodarstw obszarowo wi ększych kosztem gospodarstw mniejszych małoefektywnych. • Powstanie wi ększej grupy gospodarstw specjalistycznych i produkuj ących na sprzeda ż w celu wzrostu opłacalno ści produkcji rolnej. • Ukierunkowanie produkcji rolnej na gospodark ę rynkow ą w dostosowaniu do obecnie istniej ących zapotrzebowa ń na rynku krajowym. Ze wzgl ędu na warunki naturalne kształtowanie produkcji b ędzie przebiega ć w nast ępuj ących kierunkach: • produkcja ro ślinna – kierunek zbo żowo-okopowy, zwi ększenie udziału warzyw, produkcja krzewów ozdobnych, krzewów jagodowych; • produkcja zwierz ęca – chów trzody chlewnej, bydła, a tak że produkcja pszczelarska. Bogactwem ekonomicznym gminy s ą lasy poło żone w północno-wschodniej i wschodniej cz ęś ci gminy. Lasy w znacznej mierze daj ą zatrudnienie pewnej grupie mieszka ńców dzi ęki czemu zwi ększaj ą ich dochód. W lasach prowadzi si ę gospodark ę le śną zwi ązan ą z zadrzewieniami, piel ęgnacj ą, pozyskiem drewna. Lasy maj ą korzystny wpływ na klimat lokalny, warunki glebowe i stosunki wodne oraz na kształtowanie si ę równowagi biologicznej w środowisku przyrodniczym. Cz ęść gminy poło żona jest w Otulinie Parku Krajobrazowego „Lasy Janowskie”. Wyst ępowanie atrakcyjnych krajobrazowo terenów tj. malowniczej doliny rzeki Bukowej tworz ącej liczne zakola stwarzaj ą mo żliwo ść rozwoju turystyki i agroturystyki na tych terenach. W polityce dotycz ącej kierunków zagospodarowania przestrzennego rolniczej przestrzeni produkcyjnej wydzielone zostały nast ępuj ące tereny: • O ograniczonych warunkach rozwoju rolnictwa – obejmuj ą tereny rolne w klasach od II–IV poło żone w zachodniej cz ęś ci gminy w dolinach rzek: Sanu oraz Bukowej. Pomimo dobrych warunków glebowych, poło żenie w strefie zalewowej Sanu i Bukowej powoduje, ryzyko zbioru plonów. W terenach tych znajduj ą si ę wsie – zachodnia cz ęść Pysznicy, Chłopska Wola, zachodnia cz ęść Brandwicy, Sudoły. • Tereny wył ączone spod zabudowy obejmuj ą obszary gleb organicznych oraz obszary zmeliorowane. • Pozostałe tereny gminy obejmuj ą niewielk ą cz ęść gruntów wsi Brandwicy, Chłopskiej Woli oraz Pysznicy. S ą to tereny produkcji rolnej z du żym udziałem zbó ż oraz warzyw. Wzrost powierzchni uprawy warzyw zaznaczył si ę w ostatnim czasie. Na pozostałych terenach gminy równie ż podstawowym kierunkiem jest uprawa zbó ż, ro ślin okopowych oraz warzyw.

136

• Tereny proponowane do rozwoju produkcji zdrowej żywno ści poło żone s ą w otulinie Parku Krajobrazowego „Lasy Janowskie”. S ą to wsie: Kły żów, wschodnia cz ęść Pysznicy, cz ęść Jastkowic i Brandwicy. • Warunki do rozwoju agroturystyki proponuje si ę w miejscowo ściach poło żonych wśród lasów tj.: Studzieniec, Jastkowice, Pysznica oraz w miejscowo ściach poło żonych w dolinie rzeki Bukowej, która tworzy malownicze zakola. Wskazuje si ę do zalesienia tereny nieu żytków i gruntów rolnych niskich klas bonitacyjnych o powierzchni 375 ha w tym: − Brandwica – 2,5 ha; − Jastkowice – 140,0 ha; − Kły żów – 8,5 ha; − Studzieniec – 52,5 ha; − Pysznica – 154,0 ha. Niepokoj ącym zjawiskiem w gminie jest wzrastaj ąca powierzchnia gruntów odłoguj ących i ugorów, których powierzchnia w roku 2000 wyniosła 1500 ha. Nale ży dąż yć do zmniejszenia tych powierzchni i znale źć instrumenty do zapewnienia opłacalno ści produkcji rolnej i tym samym uprawy ziemi rolniczej.

137

17. Polityka rozwoju społeczno–gospodarczego

17.1. Prognoza rozwoju demograficznego

17.1.1. Liczba ludno ści, g ęsto ść zaludnienia Z dost ępnych danych dotycz ących ludno ści gminy, a wi ęc GUS i Ewidencja Ludno ści Urz ędu Gminy w Pysznicy wynika, i ż w 2010 roku liczba ludno ści gminy mo że osi ągn ąć liczb ę około 9700–9800 osób. G ęsto ść zaludnienia przy zakładanej liczbie ludno ści nieznacznie wzro śnie – do 66 osób/km 2. Perspektywiczn ą liczb ę ludno ści okre ślono na podstawie „Prognozy ludno ści Polski według województw i powiatów na lata 1999–2030” opracowanej przez GUS. „Prognoza...” zakłada do 2010 roku wzrost liczby mieszka ńców powiatu stalowowolskiego o około 1,04%. Przyrost liczby ludno ści gminy ilustruje ni żej zamieszczony wykres. Prognoza demograficzna dla gminy Pysznica do 2010 roku.

9900 9800 9800 9700 9700

9600

9500 9361 9400 9290 9300 9219 9146 9157 9200 9124 9077 9074 9100 9018 8996 9000

8900 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2010

Ludno ść Wariant I Wariant II

Źródło: Rocznik statystyczny Tarnobrzeg, Rocznik statystyczny województwa podkarpackiego 1999 i 2000, Prognoza ludno ści Polski według województw i powiatów na lata 1999–2030, GUS 1999 r., Urz ąd gminy w Pysznicy 17.1.2. Struktura wieku Struktur ę wieku ludno ści gminy do 2010 r. przyj ęto za GUS–owsk ą „Prognoz ą ludno ści Polski według województw i powiatów 1999–2030”. Szacunkowe wska źniki przyj ęte dla powiatu stalowowolskiego okre ślaj ą odsetek ludno ści w poszczególnych grupach wiekowych w wymiarze: • wiek przedprodukcyjny – 21,5%; • wiek produkcyjny – 62,5%; • wiek poprodukcyjny – 16,0%.

138

Szacunkowa liczba ludno ści odpowiadaj ąca przyj ętym wska źnikom w poszczególnych grupach wiekowych w 2010 r. mo że wynosi ć: Wariant I Wariant II Wiek przedprodukcyjny 2080 2100 Wiek produkcyjny 6070 6150 Wiek poprodukcyjny 1550 1550 Razem: 9700 9800 W strukturze ludno ści według ekonomicznych grup wiekowych, prognozowany jest wzrost grupy wieku produkcyjnego (do 62,5%) i wieku poprodukcyjnego (16,0%). Obni żeniu powinien ulec wska źnik obci ąż enia demograficznego, czyli relacja grupy ludno ści w wieku produkcyjnym i nie produkcyjnym. Szacunkowa wielko ść wska źnika obci ąż enia demograficznego wynie ść mo że około 60. 17.2. Prognoza zmian jako ści życia mieszka ńców

17.2.1.System obsługi ludno ści gminy Na podstawie udokumentowanych zasobów i uwarunkowa ń rozwoju tych zasobów oraz celów rozwojowych gminy, formułuje si ę nast ępuj ące działania słu żą ce poprawie jako ści obsługi w dziedzinie: Oświata • utrzyma ć istniej ącą sie ć szkół wszystkich typów, które zapewniaj ą obsług ę przewidywanej liczby uczniów zreformowanych szkół; • podejmowa ć działania w kierunku modernizacji lub rozbudowy wszystkich obiektów oświatowych w gminie; • kontynuowa ć prace budowlane przy nowym obiekcie gimnazjum w Pysznicy; • zapewni ć placówkom o światowym odpowiedni teren i urz ądzenie placów sportowo- rekreacyjnych; • istniej ąca sie ć placówek wychowania przedszkolnego (przedszkole, ogniska przedszkolne) zapewni potrzeby w zakresie opieki nad dzieckiem w wieku przedszkolnym. Kultura • utrzyma ć istniej ącą sie ć placówek upowszechniania kultury w gminie; • dąż yć do poprawy warunków lokalowych i rozbudowy Domu Kultury w Pysznicy – głównego o środka życia kulturalnego w gminie; • kultywowa ć tradycje lokalnej kultury ludowej, a w jej rozwoju i upowszechnianiu bazowa ć na współpracy z organizacjami społecznymi i zawodowymi oraz placówkami o światowymi; • uwzgl ędnia ć w programie rozwoju turystyki i rekreacji propagowanie dorobku lokalnego środowiska kulturalnego; • pogł ębia ć współprac ę twórców kultury z placówkami o światowymi; • dąż yć do wi ększego eksponowania dorobku kulturalnego i lokalnych tradycji w poł ączeniu z rozwojem rekreacji i wypoczynku (wystawy plenerowe, przedstawienia regionalne). Ochrona zdrowia i opieka społeczna • utrzyma ć ukształtowan ą struktur ę urz ądze ń obsługi w zakresie ochrony zdrowotnej mieszka ńców; • przyspieszy ć działania zmierzaj ące do przebudowy i modernizacji o środka zdrowia w Pysznicy w my śl wymogów ustawy z 1992 r. o zakładach opieki zdrowotnej;

139

• umo żliwia ć świadczenie usług medycznych innym podmiotom medycznym posiadaj ącym umowy z Regionaln ą Kas ą Chorych; • obejmowa ć opiek ą w ramach pomocy społecznej osoby i rodziny pozbawionych środków utrzymania; • kontynuowa ć współprac ę w zakresie pomocy społecznej z instytucjami pozarz ądowymi, o światowymi i słu żbami porz ądkowymi. Handel, gastronomia, rzemiosło • wspiera ć działania wła ścicieli lokali handlowych zmierzaj ących do podnoszenia standardu obsługi; • zach ęca ć i wspomaga ć inwestorów zamierzaj ących rozwija ć sie ć gastronomiczn ą, handlow ą i usług rzemie ślniczych w powi ązaniu z o środkami rekreacji; • koordynowa ć działania w kierunku rozwoju wielofunkcyjnego gminnego o środka handlowo-usługowego; • umo żliwia ć lokalizacj ę usług w s ąsiedztwie wi ększych skupisk miejsc pracy; • zapewni ć w rejonach lokalizacji usług publicznych liczby miejsc parkingowych, odpowiadaj ących programowi usług; • pobudza ć i wspiera ć aktywno ść gospodarcz ą mieszka ńców gminy (głównie bezrobotnych) w kierunku rozwoju działalno ści usługowej; • dąż yć do pozyskiwania inwestorów w kierunku rozwoju usług i drobnej wytwórczo ści; • wspiera ć starania inwestorów tworz ących nowe miejsca pracy w pozyskiwaniu tanich kredytów i ulg inwestycyjnych. Sport i rekreacja • wspiera ć inicjatywy zmierzaj ące do zwiększania bazy urz ądze ń sportowych (głównie powi ększenie liczby boisk sportowych); • dąż yć do reaktywowania terenów sportowych przy dawnych szkołach; • podejmowa ć działania zmierzaj ące do poprawy standardu obiektów i urz ądze ń sportowych; • wykorzysta ć walory przyrodnicze gminy dla rozwoju rekreacji i turystyki; • przygotowa ć tereny, wyposa żone w odpowiednie wyposa żone w odpowiednie urz ądzenia infrastruktury technicznej, umo żliwiaj ące lokalizacj ę obiektów i urz ądze ń rekreacyjnych oraz towarzysz ących urz ądze ń usługowych; • wspiera ć inicjatywy wykorzystania gospodarstw rolnych do rozwoju agroturystyki; • przygotowa ć tereny dla lokalizacji budownictwa letniskowego przez mieszka ńców ośrodków miejskich (głównie Stalowej Woli); • zmierza ć do wyznaczenia i urz ądzenia ście żek rowerowych w najbardziej atrakcyjnych terenach gminy. 17.3. Prognoza rynku pracy Szacuje si ę, że zasoby pracy w 2010 r. wynosi ć b ędą około 6100 osób, natomiast zasoby siły roboczej około 6200 osób. Gmina Pysznica posiada du że nadwy żki siły roboczej w rolnictwie, które w przyszło ści, w wi ększo ści powinny znale źć zatrudnienie w działach pozarolniczych. Ograniczenie liczby pracujących w rolnictwie do poziomu średniej krajowej wynosz ącej 22 os./100 ha UR, pozwoliłaby na zatrudnienie w rolnictwie około 1200–1300 osób. Oznaczałoby to konieczno ść przej ścia do pracy ponad 1500 osób. Wydaje si ę uzyskanie takiego wska źnika w tak krótkim okresie mało realne. Przewidywany rozwój warzywnictwa, kwiaciarstwa, upraw krzewów ozdobnych (co wynika z coraz wi ększych lokalnych zainteresowa ń rolników), spowoduje, że rozwój

140 pracochłonnych kierunków produkcji rolnej powstrzyma nadmierny odpływ ludno ści wiejskiej. Przewiduje si ę, że proces obni żania wska źnika zatrudnienia w rolnictwie na 100 ha UR mo że przebiega ć wolniej i nie osi ąga zakładanego wska źnika do około 30–35 osób/100 ha UR i zakładanej transformacji gruntów ni ższych klas bonitacyjnych w wielko ści około 375 ha na cele zalesie ń, mo że da ć zatrudnienie w rolnictwie około 1500–1650 osobami. Dla pozostałej liczby 1300–1400 osób nale ży przewidywa ć mo żliwo ść zatrudnienia w działach pozarolniczych, jak również wyjazdy do pracy do ośrodków miejskich. Zagospodarowanie zwolnionej z rolnictwa nadwy żki siły roboczej, wymaga ć b ędzie utworzenia miejsc pracy w sferze pozarolniczej poprzez: • programowanie rozwoju przedsi ębiorczo ści w gminie; • rozwój systemu szkolenia i doskonalenia kadr dla przedsi ębiorczo ści pozarolniczej; • opracowanie systemu zach ęt dla rozwoju małej i średniej przedsi ębiorczo ści; • utworzenie „klubu pracy”, zajmuj ącego si ę poszukiwaniem i gromadzeniem ofert pracy; • pozyskiwanie kredytów na działalno ść gospodarcz ą; • edukacj ę bezrobotnych pod potrzeby rynku pracy; • współpracy z Urz ędem Pracy w organizowaniu prac publicznych dla bezrobotnych; • mo żliwo ść lokalizacji nowych zakładów produkcyjno–usługowych w terenach okre ślonych w rysunku studium jak równie ż na własnych działkach; • tworzenie zach ęt dla inwestorów (nowe tereny, ulgi inwestycyjne, pomoc w pozyskiwaniu tanich kredytów). 17.4. Rozwój budownictwa mieszkaniowego

17.4.1. Rozwój mieszkalnictwa Szacuje si ę, że około 3–4% istniej ących zasobów mieszkaniowych, tj. około 90–100 budynków mieszkalnych znajduje si ę w złym stanie technicznym, które powinny ulec likwidacji lub wymianie. Przy zakładanym wzro ście liczby ludno ści do około 9800 mieszka ńców i mo żliwo ści obni żenia wska źnika zag ęszczenia osób/1 mieszkanie do 4,0, liczba mieszka ń powinna osi ąga ć wielko ść około 2450. Z uwagi na blisko ść Pysznicy od Stalowej Woli, istnieje du że zainteresowanie mieszka ńców tego miasta lokalizacj ą zabudowy mieszkaniowej wła śnie w Pysznicy. Gmina dysponuje aktualnie opracowanymi planami zagospodarowania przestrzennego budownictwa mieszkaniowego dla 3 osiedli w Pysznicy: Tabela. Nazwa osiedla Liczba działek Powierzchnia ha. Podborek 110 21,5 Pod Lasem 159 23,5 Ziarny 294 70,0 Razem: 563 110,0 Źródło: Urz ąd Gminy – Pysznica Szacuje si ę, że tereny zabudowy w obr ębie powy ższych osiedli wykorzystane s ą w około 20%. Powy ższe osiedla stanowi ą grunty nale żą ce do osób fizycznych. Gmina dysponuje terenem o powierzchni około 25 ha (Pysznica – Słotwina), który stanowi ć będzie rezerw ę terenów mieszkaniowych wspólnoty samorz ądowej.

141

Dominuj ącą form ą budownictwa mieszkaniowego b ędzie rozci ągaj ąca si ę wzdłu ż ci ągów komunikacyjnych, przemieszana zabudowa zagrodowa i jednorodzinna oraz w wyznaczonych terenach zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna. Uzupełnieniem funkcji mieszkaniowej pozostan ą usługi zlokalizowane na działkach wydzielonych lub jako wbudowane. W celu racjonalnego wykorzystania walorów przyrodniczych gminy oraz zapewnienia ładu przestrzennego wskazano w studium tereny dla potrzeb lokalizacji budownictwa rekreacyjnego. 17.4.2. Polityka mieszkaniowa Formułuje si ę nast ępuj ące działania słu żą ce poprawie funkcjonowania i standardu życia mieszka ńców gminy: • podejmowa ć przeciwdziałania rozpraszaniu zabudowy; • koncentrowanie zabudowy mieszkaniowej dla ludno ści nierolniczej w wyznaczonych terenach budownictwa jednorodzinnego; • wzmo żenie działa ń zmierzaj ących do pełnego uzbrojenia terenów mieszkaniowych w sieci infrastruktury technicznej; • tworzenie warunków do poprawy standardu mieszka ń w starszych budynkach i ich otoczenia poprzez m.in. docieplanie, remonty, popraw ę estetyki budynków; • tworzenie warunków dla rozwoju budownictwa dla ludno ści pozarolniczej poprzez m. in. pozyskiwanie terenów, uzbrojenie, itp.; • utworzenie zasobu terenów mieszkaniowych, b ędącego w dyspozycji samorz ądu gminy; • rozszerzenie terenów budowlanych we wsiach rozwojowych; • przyst ąpi ć do opracowania stosownych planów zagospodarowania przestrzennego, okre ślaj ących sposób realizacji terenów budownictwa rekreacyjnego.

142

18. Polityka rozwoju systemu transportowego

18.1. Komunikacja drogowa

18.1.1. Układ komunikacyjny docelowy Proponowany, docelowy układ komunikacyjny uwzgl ędnia: • zapewnienie powi ąza ń układu komunikacyjnego gminy z układem zewn ętrznym; • uzyskanie walorów funkcjonalno–przestrzennych (mo żliwych do osi ągni ęcia przy istniej ących uwarunkowaniach) przez dobór parametrów techniczno–użytkowych i kształtowanie układu; • wskazanie do modernizacji istniej ących dróg odno śnie, których przewiduje si ę wzrost ich znaczenia w układzie komunikacyjnym. 18.1.2. Drogi krajowe Decyzja o kształcie sieci autostrad i dróg ekspresowych wydana została 29 wrze śnia 2001 roku (Dz. U. Nr 120 poz. 1283). Istotnymi rozstrzygnięciami nowego rozporz ądzenia dla gminy dotycz ącymi przebiegu dróg krajowych s ą: • zachowanie w sieci dróg ekspresowych dotychczasowej drogi krajowej Nr 19 i docelowo jako drogi ekspresowej S–19 (Grodno) – granica pa ństwa – Ku źnia Białostocka – Lublin – Stalowa Wola – Rzeszów – Barwinek – granica pa ństwa (Preszov); • wył ączenie z sieci dróg ekspresowych S–74 z uzasadnieniem, że na odcinku Sulejów – Kielce – Opatów – Tarnobrzeg – Nisko wielko ści ruchu na wielu odcinkach tej drogi nie wskazuje na potrzeb ę realizacji tej trasy w pierwszej kolejno ści. Odło żenie w czasie przebudowy istniej ącej drogi krajowej Nr 74 wraz z budow ą nowego odcinka Sandomierz – Stalowa Wola jako drogi ekspresowej S–74 nie przes ądza o całkowitym zaniechaniu zadania lecz przesuni ęciu do czasu, gdy potrzeby ruchowe tak ą przebudow ę uzasadni ą i b ędą dost ępne środki na dalszy rozwój układu. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa podkarpackiego w kierunkach polityki przestrzennej układu dróg uwzgl ędnia przebieg drogi ekspresowej S–74 zgodnie z dotychczasowymi ustaleniami trasy. Na zlecenie Generalnej Dyrekcji Dróg Publicznych w Warszawie „Drogprojekt” – Lublin opracował koncepcj ę programow ą nowego przebiegu drogi krajowej Nr 77 Sandomierz – Stalowa Wola – Nisko, która wykorzystuje odcinek Trasy Podskarpowej w Stalowej Woli i przez most na Sanie (rozwi ązanie dwuwariantowe B i C) ł ączy si ę na terenie gminy Pysznica z odcinkiem uprzednio planowanej drogi ekspresowej S–74 (wariant A). Zaproponowane rozwi ązanie nowego układu dróg krajowych eliminuje konieczno ść realizacji obwodnicy Niska jako przedłu żenia Trasy Podskarpowej ze Stalowej Woli do wł ączenia w drog ę krajow ą Nr 19. 18.1.3. Droga wojewódzka Prognoza ruchu dla drogi wojewódzkiej Nr 855 (dawna droga krajowa) opracowana została dla horyzontów czasowych 2000, 2005, 2010, 2015 przy zało żeniu, że do roku 2015 nie zajd ą zmiany oraz nie wyst ąpi ą inne czynniki mog ące mie ć wpływ na zachowania komunikacyjne

143

Tabela. Prognoza ruchu do roku 2015.

Średni dobowy ruch Procentowy udział w ruchu samochodowym (%) Nr (pojazdy) Badany odcinek Samochody osobowe Samochody ci ęż arowe Autobusy drogi 2000 2005 2010 2015 2000 2005 2010 2015 2000 2005 2010 2015 2000 2005 2010 2015 855 Zaklików – 2502 3084 3663 4240 77,9 80,1 81,5 82,3 7,8 7,3 7,2 7,2 3,2 2,6 2,2 1,9 Dąbrowa Rzeczycka Prognoza na 2005 r. sporz ądzona na podstawie pomiaru z 1995 r. przewidywała średni dobowy ruch o wielko ści: Nr 2000 r. (poj./dob ę) Badany odcinek Uwagi drogi prognoza pomiar Spadek nat ęż enia ruchu w stosunku 855 Zaklików – Dąbrowa Rzeczycka 2502 1517 do przewidywanego 18.1.4. Drogi powiatowe Zgodnie z ustaw ą o drogach publicznych, od pocz ątku 1999 r. sie ć podzielona została na cztery kategorie dróg. Okre ślone zostały kryteria i procedury zaliczania dróg do danej kategorii. Ze wzgl ędu na brak mo żliwo ści przeprowadzenia takich procedur do ko ńca 1998 r., ustawa wprowadzaj ąca umo żliwiła wyj ściowe zaliczenie dróg do poszczególnych kategorii w drodze Rozporz ądzenia Rady Ministrów. Obowi ązuj ący do 1999 r. układ dróg wojewódzkich z wyró żnikiem numerowym województwa tarnobrzeskiego „42” stał si ę w cało ści układem dróg powiatowych. Dalsze korekty, sposób numeracji oraz zakres, tre ść i sposób prowadzenia ewidencji, jak równie ż obiektów mostowych okre śla Rozporz ądzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 28 lutego 2000 r. Drogi powiatowe stanowi ć maj ą poł ączenia miast b ędących siedzibami powiatów z siedzibami powiatów z siedzibami gmin mi ędzy sob ą. W obszarze gminy Pysznica układ spełnia kryteria ustawowe. W „Studium...” nie przewiduje si ę zmian odno śnie kierunków tras i zakresu powi ąza ń komunikacyjnych. Ostateczn ą weryfikacj ę i układ docelowy ustali w przewidywanym terminie Rada Powiatu. Drogi powiatowe wymagaj ą modernizacji pod wzgl ędem uzyskania parametrów technicznych odpowiednich dla klasy techniczno–funkcjonalnej Z (zbiorcza) lub wyj ątkowo dla dróg o mniejszym znaczeniu komunikacyjnym w układzie klasy L (lokalna). 18.1.5. Drogi gminne Układ dróg gminnych jako układ funkcjonalny na ogół nie wymaga weryfikacji. Ujednolicenia nazewnictwa i trasy przebiegu wymaga jedynie droga o dotychczasowym numerze 4238005 Pysznica – Kaczyłów – Podlesie. Korekty trasy wymaga droga Nr 4238016 Ruda Jastkowska – Moskale – Kuziory w zwi ązku z projektowanym zbiornikiem wodnym „Targowisko”. Pozostałe drogi gminne w przyj ętym układzie funkcjonalnym spełniaj ą kryterium kwalifikacji przewidziane „Ustaw ą o drogach publicznych i stanowi ą: • drogi ł ącz ące poszczególne sołectwa i stanowi ące powi ązania zewn ętrzne z gminami sąsiednimi; • drogi u żytkowane przez wi ększo ść mieszka ńców gminy, przy której znajduj ą si ę obiekty u żyteczno ści publicznej i zabudowa mieszkaniowa; • drogi obsługuj ące lokaln ą zabudow ę.

144

Sporz ądzenie wykazu dróg gminnych wraz z nadaniem nowych numerów winno nast ąpi ć w formie Uchwały Rady Gminy w terminie ustalonym Rozporz ądzeniem Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej. Drogi gminne wymagaj ą modernizacji i zgodnie z warunkami technicznymi jakimi powinny odpowiada ć drogi publiczne, docelowo osi ągn ąć klas ę techniczno–funkcjonaln ą L (lokalna) lub D (dojazdowa). 18.1.6. Drogi transportu rolniczego Charakter dróg rolniczych obsługuj ących tereny upraw nie wykazuje cech przypadkowo ści i odznacza si ę wyj ątkow ą regularno ści ą. Na ogół tworzy lokalne układy rusztowe (prostok ątne) zapewniaj ąc tym samym najbardziej efektywn ą obsług ę transportow ą przy minimalnej zaj ęto ści terenu. Układ nie wymaga korekty przestrzennej. Proponuje si ę jedynie przyporz ądkowanie istniej ących dróg rolniczych klasyfikacji funkcjonalnej, która mo że sta ć si ę pomocna dla wła ściwego projektowania sieci z uporz ądkowaniem jej na obszarach wiejskich oraz podejmowaniu decyzji odno śnie kolejno ści modernizacji wraz z doborem odpowiednich parametrów techniczno– użytkowych. Klasyfikacja funkcjonalna dróg rolniczych: • główne drogi rolnicze: drogi publiczne powiatowe i gminne pełni ące funkcj ę zbiorczych dróg rolniczych; • drogi zbiorcze: drogi publiczne (gminne), nie publiczne, zbiorcze ni ższego rz ędu, przejmuj ące ruch z dróg pomocniczych; • drogi pomocnicze: tzw. technologiczne, umo żliwiające dojazd bezpo średnio do pól. Ustalone funkcje pozwol ą na dostosowanie geometrii, (głównie przekroju poprzecznego) do przewidywanego nat ęż enia ruchu i parametrów korzystaj ących z nich pojazdów, a tak że na ustalenie rodzaju nawierzchni. Wymagania techniczne jakim powinny odpowiada ć poszczególne odcinki sieci dróg transportu rolniczego, zapewniaj ące warunki dojazdu do pól zmechanizowanego sprz ętu i maszyn rolniczych oraz przystosowanie ładowno ści środków transportowych. Tabela. Wymagania techniczne dróg transportu rolniczego. Klasa Obci ąż enie Rodzaj Klasa funkcjonalna Przekrój drogi Szeroko ść jezdni (m) techniczna nawierzchni (kN/o ś) nawierzchni twarde główne Z lub L dwupasowa 5,5 80 ulepszone dwupasowa 5,0 zbiorcze L lub D 60 utwardzona jednopasowa 3,5 z zatokami mijania gruntowa pomocnicze D jednopasowa 3,0 lub 3,5 nie okre śla si ę ulepszona Koszt budowy nowych dróg przy niewielkim ruchu lokalnym (sezonowe obci ąż enie ruchem) powoduj ą, że planowanie rozwoju dróg obsługuj ących rolnictwo powinno odbywa ć si ę w oparciu o istniej ącą sie ć poł ącze ń. Program modernizacji winien uwzgl ędnia ć kolejno ść zgodn ą z klas ą funkcjonaln ą: • drogi główne – poło żone w ci ągu dróg powiatowych i gminnych; • drogi zbiorcze (obsługa rolnictwa); • drogi pomocnicze (wewn ętrzne) – bezpo średniej obsługi pól. Wskazane jest dla dróg obsługuj ących transport rolniczy stosowanie tanich konstrukcji nawierzchni z materiałów odpadowych i miejscowych oraz okre ślenie trwało ści nawierzchni maj ąc na uwadze sezonowo ść obci ąż enia ruchem. Warunkiem

145 takiego działania jest przeprowadzenie remontów w czasie nasilenia prac polowych i po sezonie. Drogi pomocnicze, ze wzgl ędu na to, że obsługuj ą niewielkie powierzchnie u żytków rolnych i mog ą by ć czasowo zmieniane, w zasadzie nie powinny by ć trwale umocnione. Prace utrzymaniowe na tych drogach b ędą wystarczaj ące, je żeli sprowadz ą si ę do profilowania z odwodnieniem i ewentualnym ulepszeniem nawierzchni gruntowej przez stabilizacj ę mechaniczn ą. Wymagane jest, aby wszystkie drogi rolnicze, bezpo średnio poł ączone z drogami publicznymi miały na odcinkach co najmniej 50 m nawierzchni ę tward ą powoduj ącą wstrz ąsowe oczyszczanie kół pojazdu oblepionych ziemi ą. Wiele dróg mo żna wykona ć sposobem gospodarczym, tym bardziej, że w rolnictwie istniej ą ku temu pewne mo żliwo ści techniczne (np. mechaniczna stabilizacja gruntu) pod warunkiem zapewnienia fachowego, kontrolowanego wykonawstwa tych robót. Racjonalne ukształtowanie sieci dróg transportu rolniczego i poprawa ich stanu technicznego przyczyni si ę do osi ągni ęcia szeregu korzy ści: • obni żenie kosztów eksploatacji pojazdów i maszyn rolniczych przez zmniejszenie zu życia ilo ści paliwa, ogumienia, zwi ększenie trwało ści i niezawodno ści pojazdów, obni żenie kosztów i cz ęstotliwo ści napraw; • oszcz ędno ści czasu, ludzi, sprz ętu i przewozu ładunków dzi ęki zwi ększeniu pr ędko ści jazdy; • oszcz ędno ści na kosztach przewozu wynikaj ących z wykorzystania nominalnej ładowno ści pojazdów; • zmniejszenie strat w uprawach przez likwidacj ę stałych lub czasowych objazdów nieprzejezdnych odcinków dróg; • zwi ększenie intensywno ści produkcji rolnej na terenach trudno dost ępnych. 18.1.7. Potrzeby parkingowe na obszarze gminy Przy śpieszony w ostatnich latach rozwój motoryzacji indywidualnej wskazuje rosn ące zapotrzebowanie na miejsca postojowe. Zapewnienie miejsc postojowych powinno stanowi ć integraln ą cz ęść programu u żytkowego ka żdej inwestycji budowlanej. Tabela. Wska źniki dla okre ślenia potrzeb ilo ściowych. Liczba stanowisk na jednostk ę Rodzaj obiektu Podstawa odniesienia odniesienia Budownictwo mieszkaniowe jednorodzinne – na własnej posesji Biura, Banki, Urz ędy 1000 m 2powierzchni u żytkowej 25 Obiekty handlowe lokalne 1000 m 2powierzchni handlowej 30 Zakłady produkcyjne i rzemie ślnicze 100 zatrudnionych 25 Hotele, motele, pensjonaty 100 łó żek 30 Restauracje, kawiarnie 100 miejsc konsumpcyjnych 25 100 miejsc widowiskowych 25 + 0,5 stanowisk Obiekty sportowe 100 u żytkowników postojowych dla autobusów Szkoły, przedszkola 100 zatrudnionych (personel) 25 Przychodnie zdrowia 1000 m 2 powierzchni u żytkowej 25 Kina, sale widowiskowe, domy kultury 100 miejsc widowiskowych 25 18.1.8. Bezpiecze ństwo ruchu Podj ąć nale ży działania dora źne maj ące na celu podniesienie poziomu bezpiecze ństwa zarówno pieszych jak i pojazdów przez realizacj ę nast ępuj ących zada ń: • segregacja ruchu pojazdów i pieszych – budowa chodników przy wszystkich kategoriach dróg na odcinkach przechodz ących przez tereny zabudowane;

146

• do ka żdego przystanku autobusowego nale ży umo żliwi ć wymagane doj ście po wypłytowanym chodniku – jest to szczególnie wa żne dla przystanków poza terenami zabudowanymi – brak chodników powoduje zbiorowe chodzenie po jezdni; • usuwanie wszelkiego rodzaju przeszkód ograniczaj ących widoczno ść na wlotach skrzy żowa ń, wjazdach, przejazdach. 18.1.9. Ście żki i trasy rowerowe Ście żki rowerowe gminne Popularno ść ruchu rowerowego w podró żach codziennych, wskazuje na celowo ść budowy ście żek rowerowych. Potrzeba wprowadzenia w pas drogowy ście żek rowerowych jako bezpiecznej i najbardziej efektywnej komunikacji lokalnej ujawnia si ę głównie w miejscowo ściach o charakterystycznej, pasmowej zabudowie wzdłu ż drogi. Dotyczy to przede wszystkim miejscowo ści Kły żów – Olszowiec – Pysznica – Jastkowice usytuowanych wzdłu ż drogi powiatowej na długo ści około 10 km i skierowanie ruchu w kierunku Stalowe Woli. W sezonie nasila si ę nat ęż enie ruchu rowerowego jako dojazdu do pracy do Stalowej Woli. Pozyskanie terenu bez naruszania szeroko ści pasa drogowego (istniej ące ogrodzenia posesji) upatrywane jest w zamianie przekroju drogowego na przekrój uliczny. Wi ąże si ę to przede wszystkim z zast ąpieniem odwodnienia rowami przez kanalizacj ę deszczow ą, co dałoby mo żliwo ść realizacji obustronnych ci ągów pieszych i rowerowych. Poza ście żkami o charakterze ści śle u żytkowym (jako komunikacja lokalna) proponuje si ę reakcyjny szlak rowerowy po trasie drogi powiatowej Jastkowice – Studzieniec (około 3 km) i dalej na północ tras ą dróg le śnych w kierunku rezerwatu „Jastkowice” do poł ączenia z powiatowym szlakiem rowerowym w Lipowcu. Trasy rowerowe obsługuj ące gmin ę oznaczone zostały na planszy „Kierunki i zasady polityki przestrzennej – struktura funkcjonalno – przestrzenna” i pokazane kolorem zielonym. Ście żki rowerowe powiatowe wchodz ące w skład mi ędzywojewódzkiego szlaku rowerowego Z inicjatywy Europejskiej Federacji Rowerzystów powstał program europejskich tras rowerowych Euro Velo. Program przewiduje stworzenie dwunastu mi ędzynarodowych tras, z których cztery maj ą prowadzi ć przez Polsk ę w tym trasa Nr 4: Odessa (Morze Czarne) – Lwów – Kraków – Brno – Frankfurt – Havr – Roscoff (Kanał La Manche). Na terenie województwa podkarpackiego trasa przebiega ć b ędzie przez powiaty: (Tarnów) – Dębica – Ropczyce – Rzeszów – Ła ńcut – Przeworsk – Jarosław – Lubaczów. Propozycja poprzednia jako trasa Nr 6 przebiega ć miała przez powiaty (Staszów) – Tarnobrzeg – Stalowa Wola – Nisko – (Janów Lubelski). W projekcie „Rowerem do Europy” utrzymuje si ę j ą nadal jako tras ę krajow ą. Zadanie utworzenia tras rowerowych o charakterze turystycznym nie musi polega ć na specjalnym przygotowaniu (utworzeniu) tras, lecz na odpowiednim skierowaniu użytkowników na wła ściwe trasy, zale żnie od indywidualnych mo żliwo ści kondycyjnych i sprz ętu. W krajobrazie otwartym istnieje wiele mo żliwo ści poruszania si ę na rowerze sieci ą dróg polnych (w znacznej cz ęś ci gruntowych) i ście żek jak równie ż dróg le śnych.

147

Zasadnicz ą rol ę odgrywa jedynie czytelne oznakowanie tras odpowiednim kolorem w zale żno ści od stopnia trudno ści pokonywania terenu. Przebieg tras rowerowych przez miejscowo ści poci ąga za sob ą konieczno ść wykonania odcinków nawierzchni wydzielonych z chodników wzdłu ż ulic lub dopuszczenie ruchu mieszanego (pieszy, rowerowy i pojazdów) na ulicach o niewielkim nat ęż eniu. Zakłada si ę równie ż wyst ępowanie miejsc, w których rowerzysta powinien zsi ąść z roweru. Jako wytyczne do oznakowania szlaku drogowskazowo i informacyjnie słu ży instrukcja Zarz ądu Głównego PTTK z 1995 r. wraz z „Aneksem do instrukcji znakowania szlaków turystycznych” wydanym przez Komisj ę Turystyki Kolarskiej Zarz ądu Głównego PTTK w kwietniu 1997 r. W Starostwie Powiatowym w Stalowej Woli – Wydział ds. Promocji Powiatu i Informacji Europejskiej opracowana została trasa powiatowego szlaku rowerowego. Przebieg trasy został wyznaczony w drodze konsultacji z Urz ędami Gmin, lokalnymi instytucjami zajmuj ącymi si ę wspieraniem rozwoju turystyki i nadle śnictwem. Ma on łączn ą długo ść około 120 km i obejmuje wszystkie gminy powiatu. Przebieg trasy: Maziarnia – Kołodzieje – Bojanów – Stany – Przyszów – Ciemny Kąt – Stalowa Wola – Agatówka – Kotowa Wola – Zbydniów – Skowierzyn – Wrzawy – Chwałowice – Łąż ek Chwałowicki – Baraki Stare – Zaklików – Gielnia – Lipa – Goliszowiec – Lipowiec – Szwedy – Studzieniec – Słomiana – Krzaki – Kły żów – Stalowa Wola. Na planszy „Kierunki i zasady polityki przestrzennej – struktura funkcjonalno – przestrzenna” szlak pokazano kolorem ró żowym. Szlak rowerowy przebiega przez atrakcyjne tereny oraz miejsca szczególnie godne zobaczenia. Uwzgl ędnia równie ż mo żliwo ść zaopatrzenia – sklepy nie rzadziej ni ż co 30 km, noclegi w promieniu około 50 km oraz dost ęp do transportu publicznego nie rzadziej ni ż co 50 km. Turystyczny szlak rowerowy zaproponowany przez Starostwo Powiatowe w Stalowej Woli wyznaczony został po trasie istniejących dróg publicznych, polnych i le śnych. Poza konieczno ści ą oznakowania jest przedsi ęwzi ęciem prawie bezinwestycyjnym. W Studium proponuje si ę jako działanie docelowe wykorzystanie nieczynnego torowiska kolejki w ąskotorowej o przebiegu Lipa – Gwizdów – Łąż ek Ordynacki – Szklarnia – Szewce – Bukowa. Prowadzenie szlaku rowerowego śladem torowiska kolejki w ąskotorowej wymaga ć b ędzie przystosowania nawierzchni do jazdy na rowerze oraz uzupełnienie zdewastowanych elementów infrastruktury na trasie takich jak mosty, przepusty itp. Na planszy „Kierunki i zasady polityki przestrzennej – struktura funkcjonalno–przestrzenna” szlak pokazano kolorem żółtym. Z Bukowej mi ędzywojewódzki szlak rowerowy przez powiaty biłgorajski, zamojski, tomaszowski, miejscowo ści Biłgoraj – Osuchy – Józefów – Susiec – Narol – Beł żec – Hrebenne – Rawa Ruska – poł ączy si ę w Lwowie z europejsk ą tras ą rowerow ą Morze Czarne – Kanał La Manche. 18.2. Komunikacja kolejowa Zgodnie z dokonanym podziałem linii kolejowych na pa ństwowe i lokalne (Dz. U. Nr 13/2001 r.), linia Stalowa Wola Południe – Zwierzyniec, przypisana została do grupy linii o znaczeniu lokalnym. Dokonany podział warunkuje działalno ść inwestycyjn ą i utrzymanie linii. Dotacje z bud żetu pa ństwa kierowane b ędą na finansowanie budowy i modernizacji linii o pa ństwowym znaczeniu, natomiast linie o znaczeniu lokalnym, zgodnie z „Ustaw ą o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsi ębiorstwa pa ństwowego PKP” mog ą by ć przekazywane nieodpłatnie jednostk ą samorz ądu terytorialnego lub sprzedawane przedsi ębiorstwom.

148

Ustawa umo żliwia wdro żenie w życie tak zwanej regionalizacji przewozowej, czyli zawieranie umów w pionie Dyrekcji Przewozów Pasa żerskich PKP S.A. z samorz ądami poszczególnych województw na dofinansowanie regionalnych przewozów pasa żerskich w granicach jednego województwa lub przewozy realizuj ące poł ączenia z województwami sąsiednimi.

149

19. Polityka rozwoju systemów infrastruktury technicznej

19.1. Elektroenergetyka Polskie Sieci Elektroenergetyczne – Wschód Spółka z o.o. nie przewiduj ą na terenie gminy budowy żadnych urz ądze ń Najwy ższych Napi ęć . Przebiegaj ąca tranzytem linia Najwy ższych Napi ęć 220 kV „Stalowa Wola – Abramowice” pozostaje bez zmian. Rzeszowski Zakład Energetyczny S.A. zgodnie z „Koncepcj ą Rozwoju Sieci Wysokich i Średnich Napi ęć ” opracowan ą przez „Energoprojekt” – Kraków i zatwierdzon ą w czerwcu 2000 roku nie planuje na terenie gminy żadnych nowych inwestycji w zakresie Wysokich Napi ęć 110kV. W najbli ższej perspektywie RZE S.A. planuje remont i modernizacj ę GZP I Stalowa Wola Miasto, z którego zasilany jest mi ędzy innymi obszar gminy (opracowany projekt techniczny). Zostanie zdemontowanych cz ęść urz ądze ń i teren GPZ–tu zmniejszony w celu zwi ększenia odległo ści jego od bloków mieszkalnych. W perspektywie kilkunastu lat nadal Podstawowymi Głównymi Punktami Zasilania b ędą: • GPZ I 110/15 kV „Stalowa Wola Miasto”; • GPZ II 110/15 kV „Stalowa Wola – Posanie”; • GPZ 110/15 kV Nisko. Energia elektryczna wyprowadzona b ędzie z w/w GPZ–ów liniami napowietrznymi: • 15 kV „Stalowa Wola GPZ II Posanie – Brandwica; • 15 kV „Stalowa Wola I Miasto – Pysznica I”; • 15 kV „Stalowa Wola GPZ II Posanie – Pysznica II”; • 15 kV „Stalowa Wola – Piskorowy Staw”. do stacji transformatorowych 15/0,4 kV znajduj ących si ę w poszczególnych miejscowo ściach gminy, które s ą głównym źródłem zasilania odbiorców bytowo– komunalnych, drobnego przemysłu, handlu, rzemiosła i o świetlenia ulicznego. W zakresie średnich napi ęć Rzeszowski Zakład Energetyczny planuje budow ę 2–ch linii średniego napi ęcia tzw. „domkni ęć ” mi ędzy stacjami transformatorowymi 15/04 kV „Ruda Jastkowska 2 – Ruda Jastkowska 8” oraz „B ąków 5 – Jastkowice 10” w celu zwi ększenia pewno ści zasilania. Perspektywiczny wzrost zapotrzebowania mocy przez nowych odbiorców energii elektrycznej, jak równie ż zapewnienie dostaw energii istniej ącym odbiorcom o wła ściwych parametrach i spełnienia wymogów z zakresu ochrony przeciwpora żeniowej realizowane będzie poprzez: • budow ę stacji transformatorowych napowietrznych 15/0,4 kV na obszarach wiejskich; • budow ę stacji transformatorowych wn ętrzowych 15/0,4 kV na obszarach intensywnej zabudowy; • budow ę linii średniego napi ęcia, kablowych do zasilania stacji wn ętrzowych, napowietrznych do zasilania stacji napowietrznych; • budow ę linii niskiego napi ęcia kablowych, napowietrznych do zasilania poszczególnych odbiorców i o świetlenia ulicznego; • budow ę i modernizacj ę istniej ącej sieci średniego i niskiego napi ęcia, która jest przestarzała o zani żonych parametrach napi ęciowych, zbyt długie obwody nie spełniaj ą warunków skutecznej ochrony przeciwpo żarowej.

150

Rzeszowski Zakład Energetyczny planuje w najbli ższej perspektywie dla poprawy warunków zasilanie i projektowanego osiedla w Pysznicy budow ę stacji transformatorowych wraz z liniami kablowymi i napowietrznymi do zasilania tych stacji. Projektowane stacje to: • Pysznica 16 – zasilanie lini ą kablowa; • Pysznica 19 – zasilanie lini ą kablow ą; • Pysznica 20 – zasilanie lini ą kablowa; • Pysznica 22 – zasilanie lini ą napowietrzn ą; • Pysznica – zasilanie lini ą kablow ą; • Pysznica Wysypisko – zasilanie lini ą kablow ą; • Kły żów 6 – zasilanie lini ą napowietrzn ą.

„Lokalizacja projektowanej zabudowy w stosunku do istniej ących urz ądze ń elektroenergetycznych i projektowanych urz ądze ń elektroenergetycznych w stosunku do istniej ącej zabudowy winna odpowiada ć aktualnym przepisom budowy urz ądze ń elektroenergetycznych i polskim normom”. W przypadku wyst ąpienia kolizji projektowanych obiektów z istniej ącymi sieciami elektroenergetycznymi nale ży sieci te przygotowa ć do nowych warunków pracy – wymagane jest oddzielne porozumienie Inwestorów obiektów z RZE S.A. (RE–Stalowa Wola). Prace te mo że wykona ć RZE S.A. na koszt zainteresowanego. Dla linii elektroenergetycznych napowietrznych w terenach przewidzianych do zasilenia przewidzie ć pasy bez zadrzewie ń o szeroko ściach: • linie 220 kV – 24m (po 12 m od osi linii); • linie 110 kV – 20m (po 10 m od osi linii); • linie 15 kV – 11m (po 5,5 m od osi linii). 19.2. Telekomunikacja Telekomunikacja Polska S.A. Obszar Telekomunikacji w Tarnobrzegu planuje zapewnienie ł ączno ści telefonicznej i dost ęp do wszelkich usług dodanych o standardzie światowym wszystkim mieszka ńcom gminy poprzez: • rozbudow ę istniej ących central cyfrowych w: − Pysznicy; − Jastkowicach; − Kły żowie; • rozbudow ę sieci rozdzielczej dla wszystkich zgłaszaj ących si ę klientów. Przebiegaj ące przez teren gminy kable • światłowód TKD „Stalowa Wola – Kra śnik”; • światłowód „Stalowa Wola – Dąbrowa Rzeczycka” z odgał ęzieniem do Jastkowic pozostaj ą bez zmian; • kabel światłowodowy „Stalowa Wola – Pysznica”, „Pysznica – Kły żów” zostanie przebudowany i zmodernizowany na trasie „Stalowa Wola – Pysznica – Kły żów” z kabla podwieszonego na doziemny i wł ączony do p ętli zwi ększaj ącej pewno ść zasilania central po wybudowaniu odcinka kabla światłowodowego „Zarzecze – Jarocin” (opracowany jest projekt techniczny na budow ę tego odcinek kabla). TP S.A. planuje zainstalowanie aparatu zrzutowego ogólnodost ępnego w Jastkowicach. Pilicka Telefonia S.A. nie planuje w najbli ższym czasie inwestycji poniewa ż wybudowana sie ć pokrywa zapotrzebowanie mieszka ńców. Istniej ą techniczne mo żliwo ści

151

(stacja bazowa i centrala w Stalowej Woli) pozwalające na podł ączenie nowych abonentów. Liberalizacja rynku telekomunikacyjnego i zmiany w Prawie Telekomunikacyjnym obowi ązuj ące od 1 stycznia 2001 roku oznaczaj ą, że usługi telekomunikacyjne w gminie będą mogły świadczy ć ró żne podmioty gospodarcze dysponuj ące odpowiednim kapitałem i zapleczem. Dla pełnego zasi ęgu działania cyfrowej telefonii komórkowej Era GSM i Centertel IDEA w gminie nale ży wybudowa ć stacje bazowe cyfrowej telefonii komórkowej lub przeka źniki. Gwałtowny rozwój telekomunikacji przewodowej i bezprzewodowej spowodował, że jako ść obsługi klienta b ędzie priorytetowym celem operatorów działaj ących na rynku. 19.3. Zaopatrzenie w gaz Istniej ący układ sieci średniopr ęż nych we wszystkich sołectwach z wyj ątkiem Studzie ńca i Słomiana–Krzaki stwarza mo żliwo ść zabezpieczenia perspektywiczny potrzeb mieszka ńców całej gminy. 19.4. Zaopatrzenie w wod ę Pełne pokrycie bilansowych potrzeb jest mo żliwe w oparciu o udokumentowane zasoby wód wgł ębnych na GZWP Nr 425 z utworów czwartorz ędowych. Uj ęcie Pysznica–Podborek o zatwierdzonych zasobach w wysoko ści 120 m 3/h pozostanie jako uj ęcie podstawowe zabezpieczaj ące potrzeby mieszka ńców sołectw Pysznica, Jastkowice, Kły żów, Krzaki, Chłopska Wola, Studzieniec. Istniej ący układ poboru wody i uzdatniania nale ży kierunkowo rozbudowywa ć do wielko ści zabezpieczaj ącej potrzeby bilansowe mieszka ńców całej gminy. 19.5. Gospodarka ściekowa Podstawowym zadaniem na okres perspektywiczny b ędzie stworzenie systemu odbioru i zagospodarowania ścieków z obszaru całej gminy. Istniej ący potencjał w postaci rozpocz ętych działa ń projektowych obejmuj ących P.T.–oczyszczalnia ścieków Kolonia Jastkowice oraz P.T.–kanalizacja dla sołectw Pysznica, Jastkowice i Chłopska Wola stanowi ą dobr ą podstaw ę dla rozwi ąza ń kierunkowych.

Ogólna charakterystyka oczyszczalni ścieków Projektowana grupowa oczyszczalnia ścieków dla gminy Pysznica zlokalizowana będzie w Kolonii Jastkowice na terenie o powierzchni około 0,5 ha. Proponowane rozwi ązanie zostanie tak zaprojektowane, aby nie było uciąż liwe dla środowiska. Strefa ochronna oczyszczalni zamyka si ę w granicach ogrodzenia działki oczyszczalni ścieków. Wszystkie procesy oczyszczania biologicznego ścieków przebiegaj ą w warunkach tlenowych, a obiekty w których istnieje mo żliwo ść powstawania nieprzyjemnych zapachów (np. punkt zlewny, komora krat, komora beztlenowa) b ędą hermetyczne i wentylowane przez filtr gruntowy. Jest to mechaniczno–biologiczna oczyszczalnia ścieków z usuwaniem zwi ązków biogennych, zapewniaj ąca wysok ą niezawodno ść działania. Do oczyszczania ścieków zastosowano trzyfazowy porcjowy reaktor z osadem czynnym, w którym osad czynny okresowo jest przemieszczany w systemie komór oczyszczania, napowietrzany przy pomocy rusztu napowietrzaj ącego (wysokowydajny system drobno p ęcherzykowy– dyfuzory z elastyczn ą membran ą). W reaktorze zachodz ą procesy usuwania zwi ązków organicznych i biogennych (azotu i fosforu). Predenitryfikacja osadu zachodzi w fazie spustu ścieków i cz ęś ciowo w fazie sedymentacji.

152

Oczyszczalnia ma za zadanie przej ąć i oczy ści ć ścieki gospodarczo–bytowe dopływaj ące z systemu kanalizacyjnego i dowo żone transportem asenizacyjnym. Średnia wydajno ść oczyszczalni w pierwszym etapie wyniesie 300 m 3/d, b ędzie ona przyjmowa ć ścieki dowo żone w ilo ści 16 m 3/d. Oczyszczalnia ma dwa niezale żne ci ągi technologiczne o wydajno ści po 150 m 3/d, mo że prawidłowo pracowa ć od 10% do 130% zało żonej wydajno ści. Docelowa wydajno ść oczyszczalni wyniesie 1200 m 3/d. Osi ągni ęcie tej wydajno ści wymaga ć b ędzie dobudowania trzech reaktorów o wymiarach i przepustowo ści takiej samej jak w pierwszym etapie. W celu uruchomienia oczyszczalni w pierwszym etapie wymagana ilo ść ścieków wynosi ć b ędzie 10% ładunku nominalnego zanieczyszcze ń, czyli od 257 RLM to jest około 30m 3/d. W przypadku gdy z chwil ą wybudowania oczyszczalni nie b ędzie osi ągni ęty zało żony dopływ ścieków do oczyszczalni (300 m 3/d), mo żna b ędzie uruchomi ć tylko jeden ci ąg technologiczny o wydajno ści 150 m 3/d. Wyznacza si ę dwa podstawowe obszary, na których b ędą stosowane grupowe systemy oczyszczania ścieków: • Obszar systemowy zlewni oczyszczalni Kolonia Jastkowice bazuj ący na projektowanej 3 oczyszczalni mechaniczno–bilogicznej o docelowej przepustowo ści Q śrd = 1200 m /d ze zrzutem do rzeki Bukowa, w pierwszym etapie 300 m 3/d – dwa ci ągi technologiczne 2 x 150 m 3/d obejmuj ący bilansowo sołectwa: Pysznica, Jastkowice, Brandwica, Chłopska Wola, Kły żów, Krzaki. • Obszar systemowy obejmuj ący osiedle Sudoły, z którego ścieki wspólnie ze ściekami z osiedla Zasanie zostan ą przetłoczone na oczyszczalni ę miejsk ą w Stalowej Woli. • Ze wzgl ędu na konfiguracj ę terenu, wysoki poziom wód gruntowych, rozci ągni ętą zabudow ę preferuje si ę realizacj ę systemu kanalizacji sanitarnej w układzie grawitacyjno–ci śnieniowym.

Dla obszarów nie obj ętych grupowym systemem gdzie istniej ąca zabudowa jest znacznie oddalona od oczyszczalni lub istniej ąca zabudowa ma charakter zabudowy rozproszonej, wyst ępuje brak tendencji rozwojowych głównie ze wzgl ędów ekonomicznych przewiduje si ę mo żliwo ść realizacji indywidualnych systemów gromadzenia ścieków z dowozem do punktów zlewnych lub realizacj ę lokalnych systemów oczyszczania. 19.6. Gospodarka odpadami Jako podstawowe zadania uznaje si ę wykreowanie systemu gospodarki odpadami na obszarze gminy. Zachowuj ąc istniej ące wysypisko jako strategiczne mienie komunalne nale ży poszukiwa ć takich form organizacyjnych, które przy minimalnych kosztach pozwol ą na: • takie zorganizowanie systemu gromadzenia i obsługi wywozu aby 100% mieszka ńców pozbywało si ę odpadów w sposób legalny; • dysponuj ąc na terenie składowiska boksami na odpady u żytkowe nale ży wprowadzi ć selektywna zbiórk ę odpadów „u źródła” za pomoc ą kolorowych worków (szkło, metal, tworzywa, makulatura). Uzupełniaj ąco wprowadzi ć selektywn ą zbiórk ę odpadów użytkowych (szkło, tworzywa, makulatura) systemem „kontener w s ąsiedztwie” za pomoc ą trzykolorowych pojemników rozstawionych minimum jeden zestaw w ka żdej miejscowo ści;

153

• Nale ży stymulowa ć racjonalne zagospodarowanie odpadów poprzez szerzenie świadomo ści ekologicznej oraz edukacj ę i eksponowanie pozytywnych wzorców.

Systemy gromadzenia odpadów Gminny system zbiórki odpadów komunalnych w zbiorczych – wiejskich punktach gromadzenia w pojemnikach 1100 litrów, poprzez zabezpieczenie niezb ędnej liczby pojemników, aby ich rozstawienie umo żliwiało dost ęp i korzystanie z nich przez 100% mieszka ńców gminy. Uzupełni ć na terenach zurbanizowanych indywidualnych system zbiórki odpadów za po średnictwem pojemników 110 l., aby zag ęś ci ć ich rozstawienie. Dysponuj ąc ju ż na terenie składowiska boksami na odpady u żytkowe, wprowadzi ć pilota żowo selektywn ą zbiórk ę odpadów „u źródła” za pomoc ą kolorowych worków (szkło, tworzywo, metal i ewentualnie makulatura). Uzupełniaj ąco wprowadzi ć selektywn ą zbiórk ę odpadów u żytkowych (szkło, tworzywa, metal) system „kontener w s ąsiedztwie” za pomoc ą zestawów 3–pojemnikowych – kolorowe pojemniki o pojemno ści 1100 l., rozstawienie – minimum 1 zestaw w ka żdej miejscowo ści. Systemy wywozu odpadów Proponuje si ę aby gminny system zbiórki odpadów komunalnych realizowa ć w oparciu o pojemniki 110 l. i 1100 l. i specjalistyczn ą śmieciark ę. Wprowadzenie selektywnej zbiórki odpadów u żytkowych w workach foliowych i pojemnikach kolorowych spowoduje konieczno ść odbioru tych odpadów. Poniewa ż zakłada si ę, że zakres tej obsługi b ędzie lokalny – wewn ątrz gminy – do tego celu mo żna b ędzie wykorzystywa ć typowy tabor (ci ągnik z przyczep ą), jednostek uspołecznionych lub prywatnych, wynajmowanych przez gmin ę. Elementem, który wykreuje wspólne formy organizacyjne i uruchomi nowe źródła finansowania samorz ądu mo że by ć zawarte w dniu 6.12.01. porozumienie mi ędzygminne pod patronatem samorz ądu powiatu stalowowolskiego. 19.7. Regulacja stosunków wodnych Jako główne zadania w zakresie melioracji szczegółowych uznaje si ę: • renowacja sieci drenarskich na obiektach Chod źca–Pyszynka I i Chod źca–Pyszynka II około 360 ha w sołectwach Pysznica, Kły żów i Słomiana–Krzaki; • odbudowa istniej ącego układu rowów odwadniaj ących w Rudzie Jastkowskiej ze wzgl ędu na wysoki poziom wód gruntowych i bij ące źródła naturalne; • wykonanie melioracji na obiekcie Studzieniec–Gilówka. W ramach tego przedsi ęwzi ęcia proponuje si ę realizacj ę nast ępuj ących zbiorników: • Zbiornik – Targowisko. Powierzchnia 18,5 ha. Programuje si ę lateralny, z uj ęciem wody z nowego jazu pi ętrz ącego na rzece Gilówce. Warunki terenowe wymuszaj ą zastosowanie do ść wysokiego pi ętrzenia na rzece, st ąd przewiduje si ę wykonanie ogroblowa ń wstecznych w rejonie cofki oraz odpowiednich urz ądze ń melioracyjnych, likwiduj ących ujemne oddziaływanie na tereny przyległe. Lokalizacja zbiornika w dolnej cz ęś ci partii zlewni rzeki Gilówki umo żliwia dowoln ą gospodark ę zasobami wodnymi- mo żliwe jest coroczne napełnianie zalewu i eksploatowanie w sposób wła ściwy stawom rybnym. Zbiornik słu żyłby jednak głównie poprawie uwilgotnienia na przyległym terenie le śnym, poprawie lokalnego klimatu, rekreacji i po średnio ograniczeniu erozji w rzece Gilówce (chodzi o wpływ jazu na wyerodowane koryto rzeki).

154

Wpływ zbiornika na środowisko byłby zdecydowanie pozytywny, za ś w programowanym zbiorniku ze wzgl ędu na mo żliw ą wielokrotn ą w sezonie wymian ę, mo żliwe byłoby utrzymanie wód w dobrej jako ści. • Zbiornik – Studzieniec o powierzchni 8,3 ha. • Zbiornik – Pyszanka o powierzchni 1,5 ha w rejonie ulicy Sosnowej jako rozbudowa istniej ącego zbiornika. W zakresie obwałowa ń przeciwpowodziowych przewiduje si ę: • realizacj ę obwałowa ń rzeki Bukowa na długo ści 3,4 km; • realizacj ę prawego wału rzeki San na odcinku około 6 km. Regulacja koryta rzeki Bukowa w tym wykonanie trzech sztuk stopni wodnych w km 0+550, 2+130, 3+085. Regulacja całego koryta rzeki Bukowej polega na redukcji istniej ącego zbyt du żego spadku podłu żnego koryta rzeki, który w stanie istniej ącym waha si ę około 1% i wykonania robót zabezpieczaj ących. W ostatnich latach obserwuje si ę tendencj ę do pogł ębiania si ę koryta rzeki San i zarazem koryta rzeki Bukowej. Obwałowanie rzeki Bukowej w stanie istniej ącym bez zabezpieczenia dna przed erozj ą mo że prowadzi ć do jej dalszego pogł ębiania i ci ągłego obni żania zwierciadła wód w przyległych u żytkach rolnych. W tym celu przewiduje si ę trzy stopnie żelbetowe trwałe o wysoko ści 1 m i świetle 8 m zlokalizowane na istniej ącym korycie w miejscach koncentracji spadku istniejącego koryta. Spadek dna po wykonaniu stopni w km 0+000 do 3+630 wynosił b ędzie J=0,4% mi ędzy stopniami.

155

20. Polityka w zakresie ochrony ludno ści przed zagro żeniami żywiołowymi

20.1. Zagro żenia żywiołowe i katastrofalne „Studium” uwzgl ędnia wpływ i skutki zagro żeń żywiołowych i katastrofalnych na proces rozwoju przestrzennego obszaru. Gmina nale ży do rejonu o średnim nat ęż eniu czynników zagra żaj ących życiu i zdrowiu ludno ści. Zagro żenia dla ludno ści mog ą nast ąpi ć na skutek awarii, uszkodze ń lub zniszcze ń zbiorników (magazynów) i instalacji z toksycznymi środkami przemysłowymi, awarii elektrowni j ądrowych lub ładunków jądrowych rozmieszczonych na obszarach pa ństw s ąsiaduj ących, zagro żenia powodziowe w okresach wysokich stanów wody na rzekach, po żary przestrzenne lasów oraz ska żenia środowiska naturalnego w zwi ązku z transportem niebezpiecznych substancji chemicznych. Zagro żenia powodziowe W okresie wysokich stanów wód (roztopy wiosenne, nasilenie opadów letnich) wody rzek nie wyst ępuj ą poza obr ęb koryta. Jak wynika z operatu przeciwpowodziowego na prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi w warunkach katastrofalnych (zasi ęg wód stuletnich) nara żone s ą tereny najni żej poło żone w dolinie rzeki San z miejscowo ściami Chłopska Wola, cz ęść Jastkowic, Sudoły, przysiółek Isep i w dolinie Bukowej cz ęść przysiółka Moskale, Kuziory, Kolonii Zarzecze. W czasie ostatnich powodzi katastrofalnych w 1997 r. i 2001 r. na terenie gminy podtopione zostały tereny obni żeń o wysokim poziomie wód gruntowych w miejscowo ściach Jastkowice i Chłopska Wola. Zagro żenia po żarowe Zagro żenie po żarowe stwarza zwarto ść zabudowy budynków drewnianych i budynków o pokryciu łatwopalnym. Na terenach kompleksów le śnych w rejonach zagro żonych po żarami przestrzennymi prowadzony jest monitoring zagro żeń, sprawowany przez słu żby nadle śnictw b ędących w kontakcie z jednostkami stra ży po żarnej. Do tego celu wykorzystywane s ą wie że obserwacyjne. W ostatnich latach w zakładach pracy wprowadzane s ą nowoczesne formy ochrony, polegaj ące na wprowadzeniu systemu zabezpiecze ń i czujników. Systemy zabezpiecze ń posiadaj ą ł ączno ść z jednostkami stra ży po żarnej. Zagro żenia chemiczne Awaryjne ska żenia chemiczne o zasi ęgu lokalnym mog ą powstawa ć w zakładach gromadz ących znaczne ilo ści niebezpiecznych substancji chemicznych z racji wykorzystywania ich w procesach technologicznych. Szczególne zagro żenie substancjami chemicznymi niebezpiecznymi dla życia i zdrowia ludzi i zwierz ąt oraz ska żenia środowiska stanowi ą przewozy substancji toksycznych w transporcie kołowym. O skali i charakterze tego zagro żenia stanowi klasa ich toksyczno ści, a przede wszystkim znikoma przewidywalno ść wyst ąpienia sytuacji awaryjnych i zwi ązane z tym trudno ści podejmowania natychmiastowych dobrze zorganizowanych przedsi ęwzi ęć ratunkowych. W sytuacjach powy ższych mo że nast ąpi ć konieczno ść dora źnej ewakuacji ludno ści, któr ą kieruje Szef OC województwa lub szefowie OC gmin i powiatu.

156

Ska żenia promieniotwórcze Mog ą wyst ąpi ć w razie awarii elektrowni j ądrowych poza granicami kraju. Najwi ększe zagro żenie stwarzaj ą elektrownie j ądrowe w: • miejscowo ściach Równe – 280 km, Chmielnicki – 400 km, na Ukrainie; • miejscowo ściach Bohunice i Mochovce około 230 km w Słowacji; • miejscowo ściach Dukowany – 360 km, Temelin – 400 km w Czechach. Nie przewiduje si ę by ska żenia osi ągn ęły wielko ść stanowi ącą bezpo średnie zagro żenie życia ludzi, nale ży jednak liczy ć si ę z mo żliwo ści ą ska żenia upraw warzyw i owoców, wody i konieczno ści ą wprowadzenia „rygorów” w ich wykorzystaniu do spo życia oraz potrzeb ą zabezpieczenia preparatów jodu stabilnego i zapewnienia do celów konsumpcyjnych wody z zakrytych uj ęć . 20.2. Aspekty obrony cywilnej W zakresie budownictwa ochronnego W rejonach budownictwa jednorodzinnego przewidzie ć ukrycia wykonywane w podpiwniczeniach budynków przez mieszka ńców we własnym zakresie, w okresie podwy ższonej gotowo ści obronnej pa ństwa. Dla zakładów pracy nie posiadaj ących budowli ochronnych nale ży zarezerwowa ć tereny pod dora źną realizacj ę budowli na podstawie typowej lub powtarzalnej dokumentacji budowlanej. Dla nowo budowanych zakładów pracy i obiektów u żyteczno ści publicznej, które b ędą kontynuowa ć działalno ść w czasie wojny przewidywa ć budow ę schronów dla załóg. W zakresie alarmowania Dąż yć do pokrycia terenu gminy syrenami elektrycznymi dla celów alarmowania i powiadamiania mieszka ńców w przypadku zagro żeń (słyszalno ść syreny do 300 m w zabudowie zag ęszczonej). Zainstalowane syreny wł ączy ć do obowi ązuj ącego w województwie systemu radiowego sterowania. W zakresie zaciemniania W razie prowadzenia modernizacji, rozbudowy lub budowy nowej instalacji elektrycznej o świetlenia zewn ętrznego przysposabia ć j ą do potrzeb zaciemniania i wygaszania. W zakresie zaopatrzenia w wod ę Zarezerwowa ć tereny pod budow ę awaryjnych studni wody pitnej lub wytypowa ć je z ju ż istniej ących. Odległo ść studni wody pitnej od miejsc zamieszkania ludno ści powinna wynosi ć nie wi ęcej ni ż 800 m i posiada ć wydajno ść min. 7,5 l na jedn ą osob ę na dob ę. Istniej ące uj ęcia wody przysposobi ć do funkcjonowania w warunkach specjalnych według obowi ązuj ących przepisów. W zakresie urz ądze ń specjalnych Nowo budowane obiekty sanitarne (ła źnie, pralnie, myjnie samochodowe) przystosowa ć do potrzeb prowadzenia zabiegów specjalnych – likwidacji ska żeń. W zakresie energetyki Dąż yć do bezawaryjnego zasilania w energi ę elektryczn ą zakładów i wszystkich obiektów wa żnych dla zapewnienia warunków do przetrwania ludno ści. W zakresie formy przestrzennej i struktury wewn ętrznej Sytuowa ć strefy budownictwa mieszkaniowego z dala od obiektów zagro żonych TSP oraz od terenów zalewowych zagro żonych przez powodzie. Unika ć nadmiernego zag ęszczania budynków w celu zminimalizowania mo żliwo ści rozprzestrzeniania si ę

157 po żarów oraz powstawania zawałów ci ągłych. Sytuowa ć budynki po dwu stronach ulic tak, aby odległo ść mi ędzy nimi nie była mniejsza ni ż suma ich wysoko ści – 10 metrów. Sie ć ulic i terenów zielonych wraz z drogami wylotowymi powinno stanowi ć jednolity system ci ągów komunikacyjnych promienistych i pier ścieniowych, powinien on zapewnia ć pełn ą przelotowo ść umo żliwiaj ącą sprawn ą ewakuacj ę ludno ści oraz manewr sił ratowniczych.

21. Polityka realizacji przedsi ęwzi ęć publicznych gminy

21.1. Gospodarowanie mieniem komunalnym Szeroko rozumiana gospodarka w gminie staje si ę niew ątpliwie przedmiotem publicznego zainteresowania. W śród ró żnych narz ędzi gospodarki przestrzennej zwróci ć tutaj nale ży szczególn ą uwag ę na planowanie przestrzenne i gospodark ę nieruchomo ściami komunalnymi. Istnieje cały szereg obustronnych zwi ązków pomi ędzy planowaniem przestrzennym, a gospodark ą gruntami. Nale ży tutaj mie ć na uwadze zarówno zale żno ści ustawowe (zasoby gruntów, wywłaszczenia nieruchomo ści, zobowi ązania gminy i wpływy do bud żetu gminy z tytułu zmniejszenia lub wzrostu warto ści nieruchomo ści) jak i faktyczne oddziaływanie rozstrzygni ęć planistycznych na warto ść gruntów i na rynek nieruchomo ści . Tabela. Wpływy z maj ątku komunalnego do bud żetu gminy w latach 1997 – 2001 r. Rok Dochody w mln zł bud żetu ogółem Wpływy z maj ątku komunalnego % 1997 8.632.834 31.717 0,37 1998 8.553.826 170.567 1,99 1999 9.176.245 54.347 0,59 2000 9.389.677 263.144 2,80 2001 10.955.097 34.766 0,32 Źródło: Urz ąd Gminy Pysznica Maj ątek gminy obejmuje nast ępuj ący zakres rzeczowy: a) nieruchomo ści gruntowe; b) budynki i lokale mieszkalne; c) lokale usługowe; d) obiekty u żyteczno ści publicznej; e) drogi. Gospodarowanie tym maj ątkiem wymaga podejmowania rozwa żnych decyzji, które z jednej strony przynosz ą korzy ści dla gminy, a z drugiej nie powoduj ą zbyt du żych obci ąż eń dla u żytkowników . Przedmiotem odpłatnego gospodarowania obj ęty jest w zasadzie maj ątek gminy wymieniony pod pozycjami od a) do c). Mo że przybiera ć ró żną form ę: sprzeda ż na własno ść , wieczystego u żytkowania lub dzier żawy. Z dotychczasowego do świadczenia wynika, że preferowan ą i obustronnie akceptowan ą form ą zbywania budynków i lokali mieszkalnych jest sprzeda ż na własno ść . Gospodarowanie nieruchomo ściami gruntowymi rz ądzi si ę troch ę innymi prawami. Popyt na nieruchomo ści nie zawsze idzie w parze z kapitałem niezb ędnym na kupno

158 terenów. Dlatego dla wielu inwestorów zarówno małych jak i wielkich firm, alternatyw ą jest pozyskanie gruntów w formie dzier żawy, u żytkowania. Obni żą ono koszty pocz ątkowe inwestycji, gdy ż nie wymaga anga żowania kapitału na kupno terenów, a jednocze śnie nie wyklucza w przyszło ści jego kupienia. Użytkowanie wieczyste słu żyć mo że zintensyfikowaniu budownictwa – głównie mieszkaniowego – stanowi ąc ułatwienie dost ępu do gruntów. U żywaj ąc tej formy władze gminy mog ą zapobiega ć spekulacji gruntami oraz realizowa ć zało żenia planów zagospodarowania terenów. Nie bez znaczenia jest fakt, że dla gminy bardziej opłacalne jest oddanie gruntów w wieczyste u żytkowanie niż sprzedanie. Sprzedaj ąc ziemi ę, gmina pozbywa si ę nie tylko kontroli nad jej wykorzystaniem ale tak że stałych wpływów finansowych. Jest to tylko pozorna sprzeczno ść . Gmina żą daj ąc stosunkowo wi ększych opłat rocznych (w porównaniu z sum ą jak ą nale żałoby zapłaci ć kupuj ąc działk ę) rekompensuje to sobie dzi ęki wzrostowi warto ści gruntów w nast ępstwie inwestycji jakie poczynili na nich i w okolicy u żytkownicy wieczy ści. W przyszło ści, gdy dzi ęki temu warto ść gruntów znacznie wzro śnie, gmina mo że je sprzeda ć za du żo wy ższ ą cen ę u żytkownikowi wieczystemu. Za szczególnie istotne w gospodarowaniu mieniem gminnym uwa ża si ę nast ępuj ące działania: a) dokonywanie sprzeda ży w drodze przetargu gruntów nie stwarzaj ących dla gminy perspektyw aktywnego gospodarowania, w tym u żytków rolnych oraz pojedynczych niewielkich działek w ramach terenów istniej ącego lub przewidywanego zainwestowania; b) dokonywanie sprzeda ży w drodze przetargów gruntów przeznaczonych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na cele mieszkaniowe lub mieszka ń z zasobu komunalnego, a uzyskane środki przeznaczaj ąc na uzbrojenie terenów i zapewnienie dost ępno ści komunikacyjnej nowych obszarów mieszkaniowych (szczególnie tych, które stanowi ą mienie gminne); c) nabywanie gruntów przyległych do terenów stanowiących mienie gminne oraz pojedynczych działek dla realizacji ustalonych celów publicznych; d) szerokie korzystanie z prawa pierwokupu we wszystkich korzystnych dla gminy przypadkach; e) stosowanie instrumentu scale ń w warunkach niekorzystnego układu przestrzennego własno ści (w tym nabywanie gruntów dla uzyskania wymaganego udziału gruntów gminnych w procesie scalania) oraz dokonywanie dobrowolnej wymiany gruntów z podmiotami uspołecznionymi i prywatnymi daj ące wspólne korzy ści; f) gromadzenie środków finansowych na udział w wykupie terenów, które mog ą stanowi ć ofert ę dla inwestycji strategicznych (nowe miejsca pracy, stały dopływ środków z podatków i dzier żawy); g) przeznaczanie lub dokonywanie zmian w zapisach planów miejscowych dla obszarów, na których wyst ępuj ą grunty mienia gminnego dla umo żliwienia realizacji celów publicznych oraz inwestycji istotnych dla rozwoju gminy (dotyczy sytuacji braku istotnych przeciwwskaza ń z zakresu ochrony dóbr kultury i środowiska naturalnego oraz uwarunkowań lokalnych). W konkretnych uwarunkowaniach proponuje si ę zró żnicowanie przestrzenne polityki gospodarowania mieniem gminy w dostosowaniu do występuj ących uwarunkowa ń

159 i ustalonych stref polityki przestrzennej. Szczególnie aktywna polityka gospodarowania mieniem gminnym winna nast ępowa ć w obszarach przewidzianych do urbanizacji. W obszarze tym po żą dane s ą działania zwi ązane z pomna żaniem mienia gminnego (dotyczy działa ń okre ślonych w punktach: c., d., e., f., g.) dla zapewnienia stałych dochodów do bud żetu gminy. W pozostałych obszarach, a szczególnie w obszarach zwi ązanych z utrzymaniem funkcji rolniczych i le śnych, gospodarowanie mieniem winno dotyczy ć sprzeda ży (działania okre ślone w punktach: a., b.) oraz zabezpieczenia celów publicznych. 21.2. Realizacja przedsi ęwzi ęć publicznych W trakcie sporz ądzania projektu „Studium” Wojewoda Podkarpacki nie przedstawił wykazu zada ń wpisanych do wojewódzkiego rejestru zada ń o charakterze ponadlokalnym. Niemniej jednak na podstawie analizy dokumentów planistycznych dla województwa podkarpackiego wyartykułowano zadania istotne w rozwoju społeczno– gospodarczym i strukturze przestrzennej gminy. Nale żą do nich: Środowisko przyrodnicze i kulturowe 1) Obj ęcie ochron ą prawn ą zasobów środowiska przyrodniczego, poprzez wł ączenie cz ęś ci terenu gminy w granice Zaklikowsko–Ulanowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. 2) Sukcesywne zalesianie terenów odłogowanych i zdegradowanych. 3) Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych. Komunikacja Trasa mi ędzywojewódzkiego szlaku rowerowego. Elektroenergetyka W zakresie średnich napi ęć RZE S.A. planuje budow ę 2–ch linii średniego napi ęcia tzw. „domkni ęć ” mi ędzy stacjami transformatorowymi 15/0,4 kV „Ruda Jastkowska 2 – Ruda Jastkowska 8” oraz „B ąków 5 – Jastkowice 10” w celu zwi ększenia pewno ści zasilania. Dla poprawy warunków zasilania i projektowanego osiedla w Pysznicy projektuje si ę budow ę stacji transformatorowych, linii średniego i niskiego napi ęcia: • Pysznica 16 – zasilanie lini ą kablow ą; • Pysznica 19 – zasilanie lini ą kablow ą; • Pysznica 20 – zasilanie lini ą kablow ą; • Pysznica 22 – zasilanie lini ą napowietrzn ą; • Pysznica 23 – zasilanie lini ą kablow ą; • Pysznica Wysypisko – zasilanie lini ą kablow ą; • Kły żów 6 – zasilanie lini ą napowietrzn ą. Telekomunikacja • rozbudowanie central cyfrowych; • przebudowa i modernizacja kabla światłowodowego relacji „Stalowa Wola – Pysznica” i „Pysznica – Kły żów” z kabla podwieszonego na ziemny na trasie „Stalowa Wola – Pysznica – Kły żów”; • rozbudowa sieci rozdzielczej przez TP S.A. i Pilicką Telefoni ę S.A. w miar ę potrzeb • zainstalowanie aparatu zrzutowego ogólnodost ępnego w Jastkowicach. Zaopatrzenie w gaz Gazyfikacja sołectw Studzieniec, Słomiana – Krzaki.

160

Gospodarka ściekowa 3 • Budowa oczyszczalni ścieków w Koloni Jastkowice Q śrd = 1200 m /d; • Budowa sieci kanalizacyjnej w poszczególnych sołectwach. Regulacja stosunków wodnych Jako główne zadania w zakresie melioracji szczegółowych uznaje si ę: • renowacja sieci drenarskich na obiektach Chod źca–Pyszynka I i Chod źca–Pyszynka II około 360 ha w sołectwach Pysznica, Kły żów i Słomiana–Krzaki; • odbudowa istniej ącego układu rowów odwadniaj ących w Rudzie Jastkowskiej ze wzgl ędu na wysoki poziom wód gruntowych i bij ące źródła naturalne; • wykonanie melioracji na obiekcie Studzieniec–Gilówka. W zakresie melioracji podstawowych główne zadania to realizacja: • zbiorników wodnych: − Targowisko 18,5 ha; − Pyszanka 1,5 ha; − Studzieniec 8,3 ha; • regulacja rzeki Bukowa i Gilówka; • obwałowanie rzeki Bukowa 3,4 km; • obwałowanie rzeki San 6 km. 21.3. Promocja gminy Zanim inwestor trafi do gminy, władze samorz ądowe mog ą i powinny prowadzi ć aktywn ą promocj ę gminy i akwizycj ę inwestycji. Na tym bowiem etapie gmina mo że sama wybiera ć i decydowa ć, kogo zainteresowa ć swoj ą ofert ą. Istotnym elementem w strategii pozyskiwania inwestycji bezpo średnich jest wybór takiego przedsi ęwzi ęcia, które b ędzie zgodnie ze średnio i długoterminowymi celami rozwoju gminy. Dążą c do zapewnienia sobie jak najwi ększego zysku (a wi ęc realizacji celów wyznaczonych w strategii rozwoju gminy, utworzenia nowych miejsc pracy, zwi ększenia wpływów z podatków i podniesienia presti żu regionu), władze samorz ądowe mog ą wykorzystywa ć techniki marketingowe, powszechnie stosowane na rynku dóbr konsumpcyjnych i inwestycyjnych. Wychodz ąc z zało żenia, że najwa żniejsz ą cz ęś ci ą marketingu nie jest wcale sprzeda ż i działania promocyjne, ale „poznanie i zrozumienie klienta tak dobrze, aby produkt lub usługa odpowiadała mu i sama si ę sprzedawała”, pierwszym i najwa żniejszym zadaniem gminy staje si ę identyfikacja potrzeb inwestora. Podejmuj ąc decyzj ę o wej ściu na nowy rynek, inwestor musi dokona ć starannego wyboru lokalizacji, stwarzaj ącej najwi ększe szanse na sukces przedsi ęwzi ęcia. Znajomo ść procedur i kryteriów wyboru, którymi kieruje si ę inwestor, pomaga w przygotowaniu profesjonalnej oferty. Na wybór konkretnej lokalizacji wpływa wiele elementów, mi ędzy innymi natury emocjonalnej. Japo ńskie firmy ch ętnie inwestuj ą w małych gminach (zale ży im na bliskim kontakcie z lokalnymi władzami). Koncerny ameryka ńskie natomiast preferuj ą du że miasta (zwalnia je to w pewnym stopniu od odpowiedzialno ści za otoczenie socjalne inwestycji). Nie s ą to jednak powody o podstawowym znaczeniu. O wyborze lokalizacji inwestycji decyduj ą: • blisko ść rynku; • blisko ść bazy surowcowej; • brak mo żliwo ści rozbudowy produkcji w dotychczasowej lokalizacji (na przykład ze wzgl ędów politycznych, ekologicznych i innych); • dost ępno ść wykwalifikowanej siły roboczej;

161

• koszty produkcji; • koszty osobowe. Najwa żniejszymi elementami przyci ągaj ącymi obcy kapitał do Polski s ą: du ży rynek nabywców, tania i wykwalifikowana siła robocza, przynale żno ść naszego kraju do zachodniego kr ęgu kulturowego, przewidywalne ryzyko, infrastruktura sprzyjaj ąca inwestycjom oraz mo żliwo ść eksportu do krajów o ściennych, z którymi Polska utrzymuje bardzo dobre stosunki. Nale ży jednak pami ęta ć, i ż inwestorzy maj ą do wyboru alternatywne lokalizacje. Poza tym fakt, i ż poda ż (liczba gmin zainteresowanych przyci ągni ęciem inwestycji) zdecydowanie przewy ższa popyt (liczba potencjalnych inwestorów) powinien mobilizuj ąco wpływa ć na oferuj ące lokalizacje. W odniesieniu do nowego zamierzenia inwestycyjnego i opracowywanych w zwi ązku z nim planów (produkcyjnych, osobowych, logistycznych, finansowych) i harmonogramu realizacji przedsi ęwzi ęcia, przedsi ębiorca okre śla wymagania wobec: poszukiwanej nieruchomo ści, rynku pracy, poło żenia nieruchomo ści i gminy, infrastruktury nieruchomo ści i gminy, sytuacji prawnej i podatkowej oraz mo żliwo ści uzyskania wsparcia finansowego (dotacje, ulgi) przy realizacji przedsi ęwzi ęcia. Wa żną spraw ą staj ą si ę elastyczno ść i współdziałanie władz gminy we wszystkich kwestiach planowania i wydawania zezwole ń. Nie bez znaczenia s ą te ż wymagania, które trudno obiektywnie skalkulowa ć, na przykład: sytuacja mieszkaniowa (mo żliwo ść kupna lub wynaj ęcia domu lub mieszkania), mo żliwo ść kształcenia dzieci i doskonalenia zawodowego, oferta kulturalna i mo żliwo ści sp ędzania czasu wolnego. Przed podj ęciem decyzji inwestorzy zestawiaj ą wymienione wy żej wymagania (zwane determinantami) z oferowanymi im warunkami. Im bardziej oferowane warunki odpowiadaj ą „determinantom”, tym wi ększa szansa na pozyskanie inwestycji. Przygotowuj ąc ofert ę, nale ży zawrze ć w niej te informacje, które ułatwi ą inwestorowi podj ęcie decyzji. 21.4. Polityka lokalizacyjna Na ka żdym poziomie planowania rozwoju i na ka żdym poziomie zarz ądzania – na obszarze kraju, regionu i gminy wyst ępuj ą oczywiste odniesienia do przestrzeni. Jeszcze tak niedawno rozstrzygni ęcia planistyczne nie wywoływały szerszego odd źwi ęku. Przede wszystkim nie odczuwano, jak mocno, nawet bardzo drobne, w ąskie interesy indywidualne uzale żnione s ą od przes ądze ń planu. Plan zagospodarowania przestrzennego mo że rozwój gminy zahamowa ć, mo że rozwój utrudnia ć ale mo że równie ż rozwój ułatwi ć. Nieruchomo ści gruntowe i budynkowe są bardzo cz ęsto podstawowym składnikiem maj ątku osób i podmiotów gospodarczych. Nieraz jest to dobra lokata kapitału. Ka żde zagro żenie stanu posiadania rodzi odruchy obronne. Zagro żeniem mog ą by ć równie ż ustalenia planów miejscowych. Nikt nie mo że si ę dziwi ć, że zagro żony broni si ę wszelkimi sposobami. Nie wolno si ę obra żać, nie wolno nie przewidywa ć takich sytuacji. Szczególnego znaczenia nabiera więc jednoznaczno ść zapisywanych w planach podziałów przestrzeni. Korzy ści gminy (z tytułu wzrostu warto ści gruntu), zobowi ązania gminy (z tytułu zmniejszenia warto ści gruntu), a przede wszystkim post ępowania wywłaszczeniowe musz ą by ć odniesione do konkretnych jednoznacznie wyodr ębnionych wycinków przestrzeni. Plan miejscowy musi wi ęc precyzyjnie rozgranicza ć obszary poddane okre ślonym oddziaływaniom prawa. Uzasadnione, z innych wzgl ędów, tendencje do konstruowania „planów elastycznych”, unikaj ących jednoznacznych sformułowa ń, nie mog ą usprawiedliwia ć

162 stosowania „orientacyjnych linii rozgraniczaj ących” wydzielaj ących np. korytarze komunikacyjne. Nie nale ży wykonywa ć planów miejscowych w skalach nie pozwalaj ących na prawidłowe wyniesienie podziałów do fizycznej przestrzeni.

21.5. Okre ślenie obszarów, dla których sporz ądzenie planów miejscowych jest obowi ązkowe Stosownie do wymogów art. 6 ust. 5 pkt. 7 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 15, poz. 139 z 1999 r. – tekst jednolity) w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy okre śla si ę m.in. „obszary, dla których sporz ądzanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego jest obowi ązkowe na podstawie przepisów szczególnych lub ze wzgl ędu na istniej ące uwarunkowania”. Wspomniana wy żej ustawa stanowi równie ż w art. 13, że miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego sporz ądza si ę obowi ązkowo: a. je żeli przepisy szczególne tak stanowi ą; b. dla obszaru, na którym przewiduje si ę realizacj ę programów słu żą cych realizacji ponadlokalnych celów publicznych okre ślonych przez ministrów i centralne organy administracji rz ądowej (art. 58.1) oraz przez sejmiki wojewódzkie (art. 54 d.); c. dla obszarów, na których przewiduje si ę zadania dla realizacji lokalnych celów publicznych; d. dla obszarów okre ślonych w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, ze wzgl ędu na istniej ące uwarunkowania. Ad.a. Przepisem szczególnym nakładaj ącym na gmin ę obowi ązek sporz ądzenia planu miejscowego jest ustawa z 4 lutego 1994 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 27, poz. 96 z pó źniejszymi zmianami). Ustawa ta w art. 53 stanowi, że „Dla terenu górniczego sporz ądza si ę miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru funkcjonalnego w trybie okre ślonym odr ębnymi przepisami, je żeli ustawa nie stanowi inaczej”. Z ust ępu 6 artykułu wynika, że sporz ądzanie planu miejscowego dla terenu górniczego jest obligatoryjne w odniesieniu do terenów górniczych, na których prowadzona jest eksploatacja kopalin podstawowych (w rozumieniu art. 5 ust. 1 ustawy – Prawo geologiczne i górnicze). Na obszarze gminy brak takich terenów, dla których winien by ć sporz ądzony miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego zgodnie z postanowieniami ustawy Prawo geologiczne i górnicze . W przypadku eksploatacji terenów kopalin pospolitych mo żna odst ąpi ć od sporz ądzania takiego planu, je żeli nie przewiduje si ę ujemnych wpływów na środowisko. W studium nie analizowano raportów oddziaływania na środowisko (nie zostały udost ępnione) dla terenów, o których mowa w rozdziale 2.3. Ad.a. Zgodnie z Ustaw ą o ochronie przyrody, parki krajobrazowe i rezerwaty wymagaj ą opracowania planów ochrony. Z chwil ą ustanowienia planu ochrony jego ustalenia s ą wi ążą ce dla miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania. Aktualnie jest opracowywany plan ochrony „Parku Krajobrazowego Lasy Janowskie”. Dla rezerwatów „Jastkowice” i „Imielity Ług” opracowane zostały plany ochrony na okres 1990–1999, Minister Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa pismem: OP:p/I/4074/95/3– 86 przedłu żył ich wa żno ść do 31.12.2009 r. Na podstawie art. 13 ust. 1 pkt. 7–9 zmiany ustawy o ochronie przyrody z 7 grudnia 2000 r. (Dz. U. Nr 3/2001, poz. 21) ustala si ę obowi ązek sporz ądzania mpzp dla w/w rezerwatów.

163

Obowi ązek sporz ądzenia planu miejscowego istnieje równie ż w przypadku obszarów, dla których Rada Gminy wprowadziła lub wprowadzi form ę ochrony przyrody na mocy art. 34 ust. 2 ustawy o ochronie przyrody poprzez: − wyznaczenie obszarów chronionego krajobrazu; − wprowadzenie ochrony indywidualnej w drodze uznania danego obszaru za zespół przyrodniczo – krajobrazowy. Zaznacza si ę jednak, że wymóg ten istnieje tylko w przypadku wprowadzenia ochrony przez Rad ę Gminy, a nie przez Wojewod ę. W chwili sporz ądzania niniejszego „Studium” nie ma innych przepisów szczególnych, z których wynikałby obowiązek sporz ądzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, niemniej jednak w ramach „Studium” w rozdziale 14 wskazuje si ę tereny które winny stanowi ć przedmiot ochrony i konsekwencj ą tej propozycji mo że by ć podj ęcie stosownych uchwał wprowadzaj ących formy ochrony przyrody, a wi ęc i obowi ązku opracowania planu miejscowego. Ad.b. Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym nało żyła na organy administracji rz ądowej obowi ązek sporz ądzenia programów zada ń rz ądowych słu żą cych realizacji ponadlokalnych celów publicznych. Programy te sporządzaj ą: − ministrowie i centralne organy administracji rz ądowej (art. 58.1.); − sejmiki wojewódzkie (art. 54 d.). Zadania rz ądowe i samorz ądu wojewódzkiego wynikaj ące z w/w programów Wojewoda zamieszcza w tzw. „wojewódzkim rejestrze”, co stanowi podstaw ę ich wprowadzania do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Stosownie do powy ższego w „Studium” przyjmuje si ę okre ślone obszary zwi ązane z realizacj ą tych inwestycji, jako obszary dla których b ędą sporz ądzane plany miejscowe zagospodarowania przestrzennego. Zaznaczy ć jednak nale ży, że obowi ązek podj ęcia sporz ądzenia planów miejscowych dla tych obszarów powstanie z chwil ą wprowadzenia zada ń do rejestru wojewódzkiego i przeprowadzenia negocjacji pomi ędzy gmin ą, a wojewod ą na temat warunków wprowadzenia tych zada ń do planu miejscowego. W przypadku braku zgody na wprowadzenie inwestycji jako zada ń rz ądowych, istnieje mo żliwo ść rozwa żenia ich podj ęcia jako zada ń zwi ązanych z realizacj ą celów publicznych (patrz punkt poni żej), je żeli przewidywany byłby cz ęś ciowy udział gminy w finansowaniu przedsi ęwzi ęcia (lub udział aportowy). Ad.c. Zadaniem dla realizacji celów publicznych, w tym celów publicznych lokalnych jest w rozumieniu ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym, ka żda działalno ść gminy wynikaj ąca z ustaw, o ile wymaga ustalenia warunków zabudowy i zagospodarowania terenu i jest finansowania w cało ści lub cz ęś ci z bud żetu gminy. Zgodnie z tymi ustaleniami dla obszarów przewidywanych dla realizacji lokalnych celów publicznych, o których mowa w rozdziale 21.2., gmina ma obowi ązek sporz ądzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Nale ży przy tym pami ęta ć, że przeznaczenie gruntów rolnych i le śnych na cele nierolnicze i niele śne dokonuje si ę zgodnie z ustaw ą o ochronie gruntów rolnych i le śnych wył ącznie w trybie sporz ądzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Ad.d. W odró żnieniu od wcze śniej omówionych przypadków okre ślenie obszarów wymagaj ących sporz ądzenia planów miejscowych ze wzgl ędów na istniejące uwarunkowania jest wyrazem celów i kierunków polityki przestrzennej gminy, wyra żonej w „Studium” i ma charakter suwerennej decyzji.

164

Po rozpoznaniu uwarunkowa ń w gminie Pysznica wyznaczono w „Studium” obszary, dla których ustala si ę obowi ązek opracowania m.p.z.p. : 1) miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego „Ludian” w Jastkowicach; 2) miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w Pysznicy (przysiółki Podlesie i Piskorowy Staw).

165

22. Standardy urbanistyczne

Standardy urbanistyczne słu żą realizacji polityki przestrzennej w cz ęś ci dotycz ącej interesu publicznego a tak że zwi ększeniu skuteczno ści działa ń administracji, s ą ustalane w zmianie Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Pysznica jako wytyczne do planów miejscowych a tak że w decyzjach o warunkach zabudowy i zagospodarowaniu terenu. Ustalono parametry, wska źniki urbanistyczne i wytyczne ich okre ślania na obszarach obj ętych niniejsz ą zmian ą studium.

22.1. Mieszkalnictwo Jedn ą z podstawowych funkcji jest mieszkalnictwo. Poło żenie gminy w bliskim sąsiedztwie Stalowej Woli powoduje, że wzrasta zainteresowania jej mieszka ńców osiedlaniem si ę na terenach wiejskich. W zwi ązku, z tym nale ży d ąż yć do powi ększania terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej w racjonalny sposób nie powoduj ący rozproszenia i chaosu przestrzennego z uwzgl ędnieniem istniej ących uwarunkowa ń. Ogólne kierunki rozwoju mo żna uj ąć nast ępuj ąco: • powi ększanie terenów zabudowy mieszkaniowej kosztem terenów rolnych, • lokalizacja zabudowy mieszkaniowej na terenach dogodnych pod wzgl ędem fizjograficznym, uwzgl ędniaj ąc nasłonecznienie, poziom wód gruntowych, strefy zagro żenia powodziowego, przewietrzanie, • dąż enie do rozwoju zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, • sytuowanie zabudowy mieszkaniowej poza strefami uciąż liwo ści komunikacyjnych i przemysłowych (hałas, zanieczyszczenia), • sukcesywne przekształcanie terenów zabudowy zagrodowej silnie zurbanizowanych na tereny zabudowy jednorodzinnej, • rozwój układu komunikacyjnego wraz z powi ększaniem terenów mieszkaniowych.

Parametry i wska źniki urbanistyczne

Niekorzystne ze wzgl ędów krajobrazowych i komunikacyjnych jest wprowadzenie zabudowy rozproszonej, wykorzystuj ącej tereny bardzo oddalone zarówno od siebie, jak i od istniej ącej jednostki osadniczej. Dlatego te ż nowa zabudowa powinna skupia ć si ę wokół istniej ących układów przestrzennych drog ą porz ądkowania, uzupełniania i kontynuacji.

W zabudowie jednorodzinnej nale ży przyj ąć równie ż wska źnik miejsc parkingowych na 1 dom - około 1,5 chocia ż warto ju ż w miar ę mo żliwo ści przyjmowa ć nawet 2,0.

Podstawowe wska źniki urbanistyczne: • minimalny procent powierzchni biologicznie czynnej dla zwartej zabudowy, stanowi ącej uzupełnienie istniej ącej - 30%, dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej poło żonej w otulinie Parku Krajobrazowego Lasy Janowskie - 40%, dla zabudowy peryferyjnej na pojedynczych działkach – 60%, • maksymalna intensywno ść zabudowy - 0,25, • maksymalna wysoko ść zabudowy – dwie kondygnacje nadziemne dla zabudowy peryferyjnej na pojedynczych działkach, trzy kondygnacje nadziemne w terenach zwartej zabudowy.

166

22.2. Usługi Funkcja usługowa zwi ązana jest z obsług ą mieszka ńców gminy i regionu (handel detaliczny, podstawowe usługi). Ogólne kierunki rozwoju mo żna uj ąć nast ępuj ąco: • rozwój jako ściowy usług, odnosz ący si ę do wzrostu ró żnorodno ści i standardu, • wzmacnianie rangi i funkcji gminy poprzez rozwój usług dla ludno ści, • lokalizacja usług: handlu w s ąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej, • zapewnienie obiektom usługowym wystarczaj ącej liczby miejsc parkingowych, • dostosowanie obiektów usługowych i przestrzeni wokół nich dla potrzeb osób niepełnosprawnych, • wprowadzanie zieleni urz ądzonej jako funkcji towarzysz ącej usługom.

Parametry i wska źniki urbanistyczne dla terenów usług publicznych, komercyjnych (U)

Ważnym wska źnikiem, który nale ży uwzgl ędnia ć na terenach usługowych jest liczba miejsc postojowych dla samochodów osobowych. 2 Ogólnie mo żna przyj ąć , że na 100 m powierzchni u żytkowej usług nale ży przyjmowa ć 2 – 3 miejsca postojowe. Jednocze śnie nale ży zapewni ć dostosowanie przestrzeni i obiektów dla potrzeb osób niepełnosprawnych. Wa żnym czynnikiem podnosz ącym atrakcyjno ść terenów usługowych s ą wysokie walory architektoniczne obiektów, udział terenów zieleni, organizacja wewn ętrznej komunikacji pieszej, wprowadzanie małej architektury. Wymaga się, aby obiekty usługowe posiadały reprezentacyjne wej ścia lub elewacje od strony głównych ci ągów komunikacyjnych, przestrzeni publicznych.

Podstawowe wska źniki urbanistyczne: • minimalny procent powierzchni biologicznie czynnej 10% dla ka żdej działki budowlanej, • maksymalna intensywno ść zabudowy: 0,8, • maksymalna wysoko ść zabudowy: 12,0 m.

22.3. Parametry i wska źniki urbanistyczne dla terenów usług sportu i rekreacji (US) Na terenie usług sportu i rekreacji (US) ustala si ę priorytet dla lokalizacji obiektów i urz ądze ń sportowych, w tym sportu kwalifikowanego, sportu dzieci i młodzie ży, osób niepełnosprawnych, oraz obiektów i urz ądze ń rekreacji i rehabilitacji ruchowej. Kierunek zagospodarowania obszaru to: - wykorzystanie terenów pod lokalizacj ę urz ądze ń i obiektów rekreacyjnych oraz usług towarzysz ących, - wyposa żenie terenów w infrastruktur ę techniczn ą i trasy komunikacyjne oraz parkingi, - adaptacja istniej ących obiektów dla potrzeb obsługi ruchu turystycznego i rekreacji.

167

22.4. Parametry i wska źniki urbanistyczne dla terenów działalno ści produkcyjnej (P) • powierzchnia terenu zabudowanego do 70% całkowitej powierzchni terenu przeznaczonego dla działalno ści gospodarczych, • wydzielenie miejsc postojowych na terenie własnym inwestora, przyjmuj ąc, że na 2 stanowiska pracy przypada średnio 1 miejsce postojowe.

22.5. Parametry i wska źniki urbanistyczne dla terenów działalno ści produkcyjnej – eksploatacji piasku (PE) Eksploatacja piasku winna by ć prowadzona zgodnie z warunkami wynikaj ącymi z koncesji na jego wydobycie.

Dla terenów eksploatacji piasku:

• dopuszcza si ę eksploatacj ę pod warunkiem zapewnienia odpowiedniego dojazdu, • po ustaniu eksploatacji wyrobisko nale ży zrekultywowa ć, • warunki wł ączenia do dróg publicznych nale ży uzgodni ć z zarz ądc ą drogi, • pozostałe zasady i warunki zagospodarowania terenu – zgodnie z przepisami odr ębnymi.

22.6. Parametry i wska źniki urbanistyczne dla terenów le śnych (ZL) Tereny lasów oznaczono na rysunku zmiany studium symbolem ZL. Istniej ące lasy i zadrzewienia pozostawia si ę bez wi ększych zmian, wymaga si ę ochrony jako istotnego czynnika kształtuj ącego lokalne warunki klimatyczne oraz naturaln ą ostoj ę flory i fauny. Proponuje si ę, by udział lasów i zadrzewie ń w ogólnej powierzchni gminy zwi ększył się, zwłaszcza na terenach wyst ępowania słabych gleb. Dla terenów lasów ustala si ę: • zakaz zabudowy, z wyj ątkiem obiektów zwi ązanych z produkcj ą i obsług ą gospodarki le śnej; • obowi ązek przestrzegania zakazów i nakazów wynikaj ących z przepisów odr ębnych; • dopuszcza si ę przeznaczenie terenu na cele niele śne dla realizacji obiektów ochrony przeciwpo żarowej i obsługi gospodarki le śnej; Dla lasów nie okre śla si ę parametrów i wska źników urbanistycznych.

168

23. Uzasadnienie zawieraj ące obja śnienia przyj ętych rozwi ąza ń oraz synteza ustale ń zmiany studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pysznica uchwalonej uchwał ą Nr XXI/127/2012 z dnia 10 sierpnia 2012 r.

Podstaw ą opracowania zmiany Studium jest uchwała Rady Gminy Pysznicy Nr X/67/2007 z dnia 31 pa ździernika 2007 r. w sprawie przyst ąpienia do sporz ądzenia zmiany studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy a dotycz ąca wskazania dodatkowych terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, usługowej, produkcyjnej i terenów le śnych w miejscowo ści Jastkowie i Pysznica. Granice obszaru obj ętego zmian ą zostały okre ślone w zał ączniku graficznym do uchwały i zasi ęg opracowania zmiany Studium obejmuje cz ęść terenów miejscowo ści Pysznica i Jastkowice o powierzchni ok. 29,4 km2. Teren opracowania na zachodzie jest ograniczony wyznaczonym w obowi ązuj ącym Studium przebiegiem projektowanej drogi ekspresowej S-74 relacji Piotrków Trybunalski – Nisko, na północnym - wschodzie granic ą Parku Krajobrazowego „Lasy Janowskie”, natomiast pozostałe granice to głównie odcinki dróg gminnych i cieków powierzchniowych. Tereny zmian s ą rozproszone w granicach powy żej okre ślonych.

Projekt zmiany studium uwzgl ędnia obszary wskazane w opracowanym w 2010 roku przez Dyrektora Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Krakowie dokumencie pt. „Wyznaczenie obszarów bezpo średniego zagro żenia powodzi ą w zlewni Sanu, jako integralnego elementu studium ochrony przeciwpowodziowej”, stanowi ącego I etap studium ochrony przeciwpowodziowej, w którym zostały określone obszary szczególnego zagro żenia powodzi ą, wyznaczone lini ą zalewu Q1% (wody powodziowe mog ące pojawi ć si ę nie cz ęś ciej ni ż raz na 100 lat, tzw. woda stuletnia), oraz wody Q0,5% (tzw. woda dwustuletnia). Jednak z uwagi na fakt, i ż uchwała Rady Gminy Pysznicy Nr X/67/2007 z dnia 31 pa ździernika 2007 r. w sprawie przyst ąpienia do sporz ądzenia zmiany studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy w sposób bardzo precyzyjny okre śliła zakres przedmiotowej zmiany, w projekcie zmiany studium w cz ęś ci graficznej pn. „Kierunki polityki przestrzennej – struktura funkcjonalno – przestrzenna” nie mo żna było wprowadzi ć granic obszarów wskazanych w dokumencie opracowanym przez Dyrektora Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Krakowie. Opracowany projekt zmiany studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Pysznica uwzgl ędnia ograniczenia wynikaj ące ze studium ochrony przeciwpowodziowej i nie dopuszcza żadnej zabudowy na obszarach szczególnego zagro żenia powodzi ą wyznaczonych przez Dyrektora Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Krakowie.

Zmiana studium obejmuje ł ącznie 184 obszary o powierzchni ok. 387,44 ha, w tym: – 116 obszarów MN – tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej o powierzchni ok. 303,28 ha, – 51 obszary ZL – tereny le śne o ł ącznej powierzchni ok. 46,02 ha, – 3 obszary P – tereny działalno ści produkcyjnej o ł ącznej powierzchni ok. 24,38 ha, – 4 obszarów US – tereny usług sportu i rekreacji o łącznej powierzchni ok. 6,85 ha, – 9 obszarów U – treny usług publicznych, komercyjnych o ł ącznej powierzchni ok. 5,23 ha,

169

– 1 obszar PE – teren działalno ści produkcyjnej – eksploatacja piasku o powierzchni ok. 1,68 ha. W miejscowo ści Jastkowie dotyczy wskazania terenów: – zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej MN (od 1MN do 62 MN) o ł ącznej powierzchni ok. 95,57 ha, – terenów le śnych ZL (od 1 ZL do 45 ZL) o ł ącznej powierzchni ok. 43,95 ha, – terenów działalno ści produkcyjnej P (1P) o powierzchni ok. 1,0 ha, – terenów usług sportu i rekreacji US (1 US) o powierzchni 2,36 ha, – teren działalno ści produkcyjnej – eksploatacja piasku PE (1 PE) o powierzchni ok. 1,68 ha, – teren usług publicznych, komercyjnych U ( 9 U) o powierzchni ok. 0,68 ha.

W miejscowo ści Pysznica dotyczy wskazania terenów: – zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej MN (od 63 MN do 116 MN) o ł ącznej powierzchni ok. 207,71 ha, – terenów le śnych ZL (od 46 ZL do 51 ZL) o ł ącznej powierzchni ok. 2,07 ha, – terenów działalno ści produkcyjnej P (od 2 P do 3 P) o ł ącznej powierzchni ok. 23,38 ha, – terenów usług sportu i rekreacji US (od 2 US do 4 US) o ł ącznej powierzchni ok. 4,49 ha, – terenów usług publicznych, komercyjnych U (od 1 U do 8 U) o ł ącznej powierzchni ok. 4,55 ha.

Według obowi ązuj ącego dokumentu obszary obj ęte zmian ą znajduj ą si ę w terenach okre ślonych jako tereny rolniczej przestrzeni produkcyjnej (tereny proponowane do rozwoju produkcji zdrowej żywno ści), tereny zalesie ń, tereny udokumentowanych złó ż surowców (piaski). Nie wskazano żadnej lokalizacji dla rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzeda ży powy żej 400m 2.

W zwi ązku z powy ższym przedmiotowe obszary otrzymuj ą nowe preferowane przeznaczenie oznaczone symbolem cyfrowo – literowym.

Ogólnie przyj ęte kierunki zagospodarowania przestrzennego terenów i polityka przestrzenna okre ślona w Studium obowi ązuj ą dla terenów obj ętych niniejsz ą zmian ą w takim zakresie jak dla pozostałych terenów o tym samym preferowanym przeznaczeniu. Zmiana Studium wprowadza dodatkowo uszczegółowienie ustale ń dla poszczególnych terenów , które b ędą stanowiły wytyczne do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Przedmiotowa zmiana Studium poszerza mo żliwo ści inwestowania i stwarza warunki dla lokalizacji zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, zabudowy usługowej, zarówno usług publicznych, komercyjnych, jak i usług sportu i rekreacji, jako nowych form działalno ści gospodarczej. Wynika z konieczno ści u ści ślenia polityki przestrzennej gminy i dostosowania jej do realnych potrzeb i mo żliwo ści rozwoju z uwzgl ędnieniem nowych uwarunkowa ń i mo żliwo ści rozwoju przestrzennego gminy. Przyj ęte w zmianie Studium rozwi ązania wynikaj ą w wi ększo ści ze zło żonych indywidualnych wniosków i z koncepcji władz Gminy. Powi ązane s ą bezpo średnio z istniej ącymi uwarunkowaniami przestrzennymi i predyspozycjami terenów z jednoczesnym uwzgl ędnieniem zasad ochrony środowiska przyrodniczego, kulturowego i krajobrazu.

170

Tereny najcenniejsze pod wzgl ędem przyrodniczym i krajobrazowym obj ęte ochron ą prawn ą oraz obszary i obiekty najcenniejsze pod wzgl ędem kulturowym obj ęte ochron ą konserwatorsk ą zostały wyłączone z rozwoju osadnictwa, b ądź zostały ograniczone stosownie do potrzeb ochrony.

Natomiast obszary rozwoju osadnictwa zwi ązane z historycznymi jednostkami osadniczymi rozwijaj ącymi si ę wzdłu ż ci ągów komunikacyjnych zostały jeszcze wzmocnione terenami stanowi ącymi naturaln ą kontynuacj ę istniej ącej zabudowy posiadaj ącej dost ęp do istniej ącej infrastruktury technicznej uzbrojenia terenu. Zgodnie z koncepcj ą władz Gminy zasadniczo i głównie wzmocnione zostały tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej. Obszary działalno ści gospodarczej wyznaczono w s ąsiedztwie głównych tras komunikacyjnych, jednak że w oddalaniu od terenów mieszkaniowych pozwalaj ących na swobodny rozwój. Ze wzgl ędu na istniej ące uwarunkowania i bliskie s ąsiedztwo Stalowej Woli nowe tereny usługowe to wr ęcz pojedyncze działki, które maj ą na celu zaspokojenie podstawowych potrzeb mieszka ńców a wyznaczenie nowych terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej stanowi zaplecze dla ludno ści pracuj ącej w pobliskich miastach.

171

SYNTEZA Zmiany wprowadzone zmian ą Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pysznica zawarte s ą w: – zał ączniku tekstowym Nr I do Uchwały do Uchwały Nr XXXI/275/02 Rady Gminy w Pysznicy z dnia 29 sierpnia 2002 r., stanowi ącym jednolity tekst Studium, w którym zmiany oznaczono czcionk ą koloru czerwonego, – zał ączniku graficznym Nr II plansza Nr 1 pn. „KIERUNKI I ZASADY POLITYKI PRZESTRZENNEJ. STRUKTURA FUNKCJONALNO - PRZESTZRENNA” w skali 1:10 000, w którym oznaczono granice opracowania, wprowadzono symbole preferowanego oznaczenia terenów, wprowadzono oznaczenia (legend ę) zmiany Studium, – zał ączniku graficznym Nr II plansza Nr 2 pn. „KIERUNKI I ZASADY POLITYKI PRZESTRZENNEJ – INFRASTRUKTURA TECHNICZNA” w skali 1:10 000, w którym oznaczono granice opracowania, wprowadzono oznaczenia (legend ę) zmiany Studium, – zał ączniku graficznym Nr II plansza Nr 3 pn. ”UWARUNKOWANIA PRZESTRZENNE” w skali 1:10 000, w którym oznaczono granice opracowania, wprowadzono oznaczenia (legend ę) zmiany Studium,

Zmiana studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego sporz ądzona została na podstawie ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tj. Dz. U. z 2012 r. poz. 647) oraz zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin (Dz. Nr 18 z 2004r. poz. 1233). Zgodnie z powołanymi przepisami zmian ę studium sporz ądza si ę w formie jednolitego tekstu i rysunku studium i uchwala si ę zarówno cz ęś ci uwarunkowa ń jak i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Poniewa ż w obowi ązuj ącym dokumencie studium nie została uchwalona cze ść studium dotycz ąca uwarunkowa ń zagospodarowania przestrzennego gminy, diagnoza stanu i uwarunkowania dotycz ące terenów obj ętych zmian ą studium wraz z cz ęś ci ą graficzn ą zostały wprowadzone i uzupełnione w zakresie wymaganym obowi ązuj ącymi przepisami. Zmiana studium wprowadza dodatkowo uszczegółowienie ustale ń dla obszarów obj ętych zmianą, w tym wytyczne do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Przyj ęte w projekcie zmiany studium rozwi ązania maj ą na celu pogodzenie w sposób optymalny wnioskowanych przez wła ścicieli gruntów zagospodarowania terenów i wyst ępuj ących uwarunkowa ń środowiska przyrodniczego i kulturowego.

172