Program Ochrony Środowiska Dla Gminy Mucharz Na Lata 2018–2020 Z Perspektywą Do Roku 2024

EKO-STUDIO NIP:7952351578 http://www.eko-studio.pl ul. Malachitowa 10/31 REGON: 365916992 tel.: 503603728 30-798 Kraków [email protected]

PROGRAM OCHRONY

ŚRODOWISKA

DLA GMINY MUCHARZ

NA LATA 2018–2020 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2024

Kraków, 2018

opracowania z zakresu ochrony środowiska: karty informacyjne przedsięwzięć * raporty oddziaływania na środowisko * programy ochrony środowiska * opracowania ekofizjograficzne * prognozy oddziaływania na środowisko planowanie przestrzenne: miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego * studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego

ZLECENIODOWCA Urząd Gminy w Mucharzu 34-106 Mucharz 226

ZESPÓŁ AUTORSKI mgr inż. Patrycja Kosyło mgr inż. Kama Kotowicz mgr Agnieszka Borcz

……………………………. podpis kierownika zespołu autorskiego

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

SPIS TREŚCI 1. WSTĘP ...... 7

1.1. PODSTAWA PRAWNA, CEL I ZAKRES OPRACOWANIA ...... 7 1.2. METODYKA SPORZĄDZANIA PROGRAMU I JEGO STRUKTURA ...... 7 2. STRESZCZENIE ...... 10 3. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE PROGRAMU ...... 13

3.1. NADRZĘDNE DOKUMENTY STRATEGICZNE...... 14 3.2. NADRZĘDNE DOKUMENTY SEKTOROWE ...... 17 3.3. DOKUMENTY O CHARAKTERZE PROGRAMOWYM I WDROŻENIOWYM ...... 19 4. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY ...... 21

4.1. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE I ADMINISTRACYJNE ...... 21 4.2. DEMOGRAFIA I PROCESY SPOŁECZNE ...... 23 4.3. STRUKTURA ROZWOJU GOSPODARCZEGO ...... 24 5. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ...... 24

5.1. SYSTEM TRANSPORTU I KOMUNIKACJI ...... 24 5.2. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA ...... 25 5.3. ZAOPATRZENIE W ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ ...... 27 5.4. ZAOPATRZENIE W ENERGIĘ CIEPLNĄ, GAZ ZIEMNY ...... 28 5.5. ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII ...... 28 5.6. SYSTEM GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI ...... 29 6. DIAGNOZA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA I OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH ...... 29

6.1. STAN ŚRODOWISKA ...... 29 6.1.1. Klimat i jakości powietrza ...... 29 6.1.2. Gospodarowanie wodami ...... 32 6.1.3. Zasoby geologiczne i surowce mineralne ...... 33 6.1.4. Gleby ...... 34 6.1.5. Pola elektromagnetyczne ...... 34 6.1.6. Zagrożenia hałasem ...... 35 6.1.7. Zasoby przyrodnicze ...... 35 6.1.8. Zagrożenia poważnymi awariami ...... 36 6.2. ZAGADNIENIA HORYZONTALNE ...... 37 6.2.1. Adaptacja do zmian klimatu ...... 37 6.2.2. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska i klęski żywiołowe ...... 37 6.2.3. Działania edukacyjne ...... 38 6.2.4. Monitoring środowisk ...... 39 6.3. UWARUNKOWANIA MAJĄCE WPŁYW NA STAN ŚRODOWISKA ...... 39 6.4. EFEKTY REALIZACJI DOTYCHCZASOWYCH ZAŁOŻEŃ Z ZAKRESU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 41 6.5. PROGNOZA STANU ŚRODOWISKA NA NAJBLIŻSZE LATA ...... 46 7. CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA, ZADANIA I ICH FINANSOWANIE ...... 47

7.1. CELE I OBSZARY INTERWENCJI ...... 47 7.2. ZESTAWIENIE ZADAŃ I ŹRÓDEŁ ICH FINANSOWANIA ...... 50 8. SYSTEM REALIZACJI I MONITORINGU PROGRAMU ...... 63 8.1. INSTYTUCJE ZAANGAŻOWANE W REALIZACJĘ PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 63 8.2. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM ...... 63 8.3. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 64 9. MOŻLIWOŚCI FINANSOWANIA DZIAŁAŃ OKREŚLONYCH W PROGRAMIE ...... 66 10. SPIS TABEL ...... 70

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

Wykaz skrótów występujących w opracowaniu:

GPZ – Główna Stacja Zasilająca GUS – Główny Urząd Statystyczny GZWiK – Gminny Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Mucharzu GZWP – Główne zbiorniki wód podziemnych w Polsce JCW – Jednolite części wód JCWP – Jednolite części wód powierzchniowych JCWPd – Jednolite części wód podziemnych JST – Jednostka/i samorządu terytorialnego KPOP – Krajowego Programu Ochrony Powietrza MPZP – miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego NFOŚiGW – Narowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej OZE – Odnawialne Źródła Energii PGN – Program Gospodarki Niskoemisyjnej PMŚ – Państwowego Monitoringu Środowiska POŚ – porgram/y ochrony środowiska WFOŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIOŚ – Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

1. Wstęp

1.1. Podstawa prawna, cel i zakres opracowania Opracowanie Programu Ochrony Środowiska, wynika z zapisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo Ochrony Środowiska (tekst jednolity Dz. U. 2017 poz. 519 ze zm.). Potrzebę wykonania oraz zasady sporządzania dokumentu określa Dział III ustawy „Polityka ochrony środowiska oraz programy ochrony środowiska”. Obowiązek realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska, a także odpowiedzialność za jakość życia mieszkańców spoczywa na władzach publicznych. Efektywność realizacji działań zależy od przyjętych rozwiązań, ale też od pozyskania zainteresowania i wsparcia ze strony lokalnej społeczności. Niniejszy „Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018 – 2020 z perspektywą do roku 2024” stanowi podstawę realizacji polityki ochrony środowiska Gminy Mucharz. Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo Ochrony Środowiska (tekst jednolity Dz. U. 2017 poz. 519 ze zm.) politykę ochrony środowiska określa się jako „zespół działań mających na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju”. Opiera się ona na założeniu, że rozwój w dziedzinach: ekonomicznej i społecznej, powinien uwzględniać potrzeby obecnego pokolenia, bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie (Deklaracja Sztokholmska 1972). Zasada ta wpisana jest do Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Zgodnie z art. 5 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku, Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Podstawowym celem sporządzenia i uchwalenia Programu ochrony środowiska jest realizacja przez jednostki samorządu terytorialnego polityki ochrony środowiska, zgodnej z założeniami najważniejszych dokumentów strategicznych i programowych. „Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018 – 2020 z perspektywą do roku 2024” stanowi więc główny instrument strategicznego zarządzania gminą w zakresie ochrony środowiska, podstawę tworzenia dokumentów strategicznych gminy, zawierania kontraktów z innymi jednostkami administracyjnymi i podstawę do ubiegania się o fundusze celowe. Jako fundament funkcjonowania systemu zarządzania środowiskiem, dokument spaja wszystkie działania dotyczące ochrony środowiska i przyrody na terenie Gminy Mucharz. Przedmiotem opracowania jest ocena aktualnego stanu środowiska gminy, analiza szans i zagrożeń w systemie zarządzania środowiskiem, wyznaczenie celów, dzięki którym ulegnie poprawie jakość życia mieszkańców oraz funkcjonowanie i zasoby środowiska przyrodniczego. Program ochrony środowiska zawiera też charakterystykę uwarunkowań realizacyjnych dotyczących rozwiązań prawno-instytucjonalnych i źródeł finansowania.

1.2. Metodyka sporządzania Programu i jego struktura „Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018 – 2020 z perspektywą do roku 2024” został opracowany w oparciu o „Wytyczne do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska”. „Wytyczne” zostały przygotowane przez Ministerstwo Środowiska w 2015 roku, w związku z wejściem w życie nowelizacji ustawy – Prawo ochrony środowiska, na skutek zmiany sposobu realizacji krajowej polityki ochrony środowiska. Oś dokumentu stanowią: ocena stanu środowiska, cele Programu ochrony środowiska, zadania i ich finansowanie oraz system realizacji Programu ochrony środowiska.

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

Oceny stanu środowiska dokonano z uwzględnieniem dziesięciu obszarów przyszłej interwencji: – ochrona klimatu i jakości powietrza, – zagrożenia hałasem, – pola elektromagnetyczne, – gospodarowanie wodami, – gospodarka wodno-ściekowa, – zasoby geologiczne, – gleby, – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów, – zasoby przyrodnicze, – zagrożenia poważnymi awariami. Uwzględniono również zagadnienia horyzontalne - adaptację do zmian klimatu, nadzwyczajne zagrożenia środowiska, działania edukacyjne oraz monitoring środowiska. Ocena stanu środowiska została uzupełniona o prognozę stanu środowiska na lata obowiązywania Programu ochrony środowiska. W części dotyczącej celów i zadań Programu ochrony środowiska uwzględniono cele, kierunki interwencji i zadania wynikające z oceny stanu środowiska oraz harmonogram rzeczowo- finansowy. Cele, kierunki interwencji i zadania określono na podstawie analizy aktualnej sytuacji i oczekiwanych zmian w ochronie środowiska. Przy ich formułowaniu uwzględniono obowiązujące przepisy prawa polskiego i unijnego, aktualne krajowe i regionalne strategie, koncepcje i dokumenty planistyczne, w tym także sektorowe. W dziale dotyczącym systemu realizacji programu ochrony środowiska opisano system instytucji zaangażowanych w realizację Programu Ochrony Środowiska oraz wykaz współpracujących lub konsultowanych interesariuszy. Źródłami informacji dla Programu ochrony środowiska były materiały uzyskane z Urzędu Gminy Mucharz, Głównego Urzędu Statystycznego, a także prace instytutów i placówek naukowo – badawczych z zakresu ochrony środowiska, jak również dostępna literatura fachowa. Jako punkt odniesienia dla programu ochrony środowiska przyjęto aktualny stan środowiska oraz stan infrastruktury ochrony środowiska na dzień 31.12.2017. Program oparty jest na zapisach następujących dokumentów: 1. Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 roku (tekst jednolity Dz. U. 2017 poz. 519 ze zm.). Definiuje ogólne zasady i tryb sporządzania programu ochrony środowiska dla potrzeb województw, powiatów i gmin. 2. „Wytyczne do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska” Ministerstwo Środowiska, 2015r. Określa wymogi stawiane opracowaniom w zakresie struktury, zakresu i szczegółowości. 3. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności; 4. Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020; 5. Strategia „Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko”; 6. Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”; 7. Strategia rozwoju transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku); 8. Strategią zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012–2020; 9. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku.; 10. Krajowy Program Ochrony Powietrza do roku 2020; 11. Aktualizacja Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych; 12. Krajowy plan gospodarki odpadami 2014;

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

13. Krajowy program zapobiegania powstawaniu odpadów; 14. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014–2020; 15. Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata 2014 – 2020, Kraków marzec 2015 r.; 16. Program ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej; 17. Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030; 18. Program wodno-środowiskowy kraju; 19. Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły przyjęty rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. w sprawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły (Dz. U. z 2016 r. poz. 1911); 20. Plan zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Wisły przyjęty rozporządzeniem Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. w sprawie przyjęcia Planu zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Wisły; 21. Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego przyjęty Uchwałą Nr XLII/662/13 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 30 września 2013 r.; 22. Program Strategiczny Ochrona Środowiska przyjęty uchwałą Nr LVI/894/14 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 27 października 2014 r.; 23. Plan gospodarki odpadami województwa małopolskiego na lata 2016 – 2022 przyjęty uchwałą Nr XXXIV/509/17 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dn. 27 marca 2017 r.; oraz plany, projekty i strategie szczebla lokalnego:

24. Strategia Rozwoju Gminy Mucharz na lata 2016 – 2022 (Uchwała Nr XI/97 Rady Gminy Mucharz z dnia 4 marca 2016 r.); 25. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Mucharz (Uchwała Nr XVI/135 Rady Gminy Mucharz z dnia 17 grudnia 2016r.); 26. Wieloletnia Prognoza Finansowa Gminy Mucharz na lata 2018 – 2024 (Uchwała Nr XXIII/211 Rady Gminy Muchar z dnia 21 grudnia 2011 r.); 27. Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Mucharz na lata 2014 – 2032; 28. Plan Rozwoju Zbiornika Wodnego Świnna Poręba – Jezioro Mucharskie na lata 2016 – 2023; 29. Odnawialne źródła energii na terenie Gminy Stryszawa i Gminy Mucharz – projekt wniosku o uzyskanie dofinansowania z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014 – 2020; 30. Strategia Rozwoju Lokalnego Kierowanego przez Społeczność Stowarzyszenia „Gościniec 4 Żywiołów” na lata 2016-2022.

W powyższych dokumentach określono długoterminową politykę ochrony środowiska odpowiednio dla województwa małopolskiego oraz Gminy Mucharz, przedstawiono cele krótkoterminowe i sposób ich realizacji, określono sposoby zarządzania środowiskiem i aspekty finansowe realizacji programu.

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

2. Streszczenie

Program ochrony środowiska sporządza się obowiązkowo dla każdej jednostki samorządu terytorialnego, co wynika bezpośrednio z wymogów art. 14 – 17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo Ochrony Środowiska (tekst jednolity Dz. U. 2017 poz. 519 ze zm.). Podstawowym celem sporządzenia i uchwalenia dokumentu jest realizacja przez jednostki samorządu terytorialnego polityki ochrony środowiska zgodnej z założeniami najważniejszych dokumentów strategicznych i programowych. „Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018 – 2020 z perspektywą do roku 2024” został opracowany w oparciu o „Wytyczne do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska” (Ministerstwo Środowiska 2015 r.). Program ochrony środowiska wymaga analizy pod kątem zgodności określonych celów i zadań z dokumentami strategicznymi ustanowionymi na szczeblu krajowym. W celu zapewnienia adekwatności i komplementarności Programu, przeanalizowano jego spójność z dokumentami sektorowymi. Przeprowadzono analizę zgodności określonych w „Programie…” celów i zadań z dokumentami podjętymi na szczeblu regionalnym.

Gmina Mucharz zlokalizowana jest w powiecie wadowickim, województwie małopolskim. Zgodnie z danymi GUS za 2016 rok zajmuje powierzchnię 3 732 ha i dzieli się na 7 sołectw. Gminę zamieszkuje 4 086 osób. Według danych GUS w gminie na koniec 2017 roku działały 330 podmioty gospodarcze, z czego 324 w sektorze prywatnym. Ponadto funkcjonowało 15 stowarzyszeń i innych organizacji społecznych. Istotnym pracodawcą jest sektor państwowy. Dobrze rozbudowana sieć komunikacyjna zapewnia dogodne połączenia z ośrodkami miejskimi: Wadowicami, Suchą Beskidzką, Krakowem i miastami śląska oraz miejscowościami turystycznymi Beskidów, Podhala i Tatr. Przez gminę przebiega droga krajowa nr 28 relacji Zator-Medyka. Długość czynnej sieci kanalizacyjnej na terenie gminy w 2016 roku wyniosła 75 km. Z kanalizacji korzysta 99,7% ludności. Zasilanie odbiorców w energię elektryczną realizowane jest z Głównych Stacji Zasilających (GPZ Zasole i GPZ Sucha Beskidzka) - linie napowietrzne i kablowe średniego napięcia 15 kV, wnętrzowe i słupowe stacje transformatorowe SN/nN i linie napowietrzne i kablowe nN. Na koronie zapory wodnej zlokalizowana jest hydroelektrownia o mocy 3,75 MW. Sieć gazowa niskiego i średniego ciśnienia obejmuje w części sołectwa Świnna Poręba i Koziniec. Korzysta z niej jedynie 3,1% ludności. Na terenie gminy nie występuje scentralizowany system ciepłowniczy. Potrzeby cieplne pokrywane są z lokalnych i indywidualnych źródeł ciepła z zastosowaniem indywidualnych systemów grzewczych. Gmina Mucharz posiada zorganizowany system selektywnej zbiórki odpadów. Obecnie na terenie gminy eksploatuje się nieliczne instalacje solarne stanowiące własność prywatnych inwestorów. Analizowany teren nie posiada sprzyjających uwarunkowań do produkcji energii z biogazu lub biomasy, z uwagi na małe zasoby dostępnych surowców. Gmina Mucharz leży w strefie mało korzystnej pod względem lokalizacji farm wiatrowych. W Atlasie zbiorników wód geotermalnych Małopolski wskazano gminy z obszarami perspektywicznymi dla wykorzystania energii geotermalnej. Gmina Mucharz nie została w nim ujęta.

Do głównych źródeł zanieczyszczenia powietrza w gminie zalicza się emisję z indywidualnych i zbiorowych kotłów węglowych i drzewnych oraz transport drogowy. Wody podziemne na terenie opracowania są zaklasyfikowane do jednolitej części wód podziemnych nr 159 (JCWPd PLGW2000159), dla której stwierdzono dobry stan chemiczny i ilościowy

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024 oraz brak ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych. Gmina Mucharz zlokalizowana jest również w zasięgu trzech jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP): Jaszczurówka (RW20001221347389) – niezagrożona nieosiągnięciem celów środowiskowych; Skawa od zapory zbiornika Świnna Poręba do Klęczanki bez Klęczanki (RW200014213477) zagrożona nieosiągnięciem celów środowiskowych (odstępstwo do 2027 r.); Zbiornik Świnna Poręba (RW20001421347399) niezagrożony nieosiągnięciem celów środowiskowych. Na terenie Gminy Mucharz występują dwa udokumentowane złoża surowców naturalnych – kamieni drogowych i budowlanych: Górka Mucharz i Skawce. Obecnie eksploatowane jest jedynie złoże Górka – Mucharz. Jakość gleb na terenie gminy nie była badana. Przeważają gleby klas IV–VI. Na utworach aluwialnych w dolinach występują mady, II - III klasy gleb, w znacznej części zajęte przez pastwiska. Źródłem promieniowania elektromagnetycznego na obszarze analizy jest napowietrzna jednotorowa linia elektroenergetyczna 110 kV Zaskawie – Sucha oraz urządzenia nadawczo-odbiorcze (maszty telekomunikacyjne). Głównym źródłem hałasu jest transport wzdłuż drogi krajowej nr 28. Gmina częściowo położona jest na terenie Parku Krajobrazowego Beskidu Małego i jego otuliny. W Gminie Mucharz park obejmuje zalesione obszary Jaszczurowej i Kozińca, a otulina obszar pomiędzy granicą parku, a drogą krajową nr 28. Na terenie gminy znajdują się trzy pomniki przyrody. Powierzchnia lasów w granicy obszaru wynosi 1457,65 ha, co daje le-sistość blisko 40 %. Na terenie opracowania nie ma ani nie planuje się lokalizacji zakładów zaliczanych do zakładów o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej lub zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Działania mające na celu adaptację do zmian klimatycznych na terenie gminy obejmują przede wszystkim budowę zbiornika wodnego na rzece Skawie (Jezioro Mucharskie). Zbiornik będzie pełnił m.in. funkcję przeciwpowodziową, retencyjną oraz rekreacyjną. Ponadto ważna jest rozbudowa sieci kanalizacyjnej – w szczególności kanalizacji deszczowej oraz wprowadzenie zakazu zabudowy na terenach narażonych na osuwanie się mas ziemnych i zagrożonych powodziami. W gminie promuje się zastosowanie indywidualnych rozwiązań z zakresu odnawialnych źródeł energii oraz wymianę starych pieców węglowych na nowoczesne urządzenia ograniczające niską emisję. Monitoring środowiska na terenie Gminy Mucharz prowadzi Rada Gminy oraz instytucje działające w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ). Wyniki badań publikowane są przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, w corocznych ogólnodostępnych raportach o stanie środowiska. W celu określenia uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych mających wpływ na stan środowiska przeprowadzono analizę SWOT. Stanowi ona efektywną metodę identyfikacji słabych i silnych stron poszczególnych elementów środowiska oraz badania szans i zagrożeń jakie stwarza dla nich otoczenie. Przeprowadzono także analizę efektywności podejmowanych działań z zakresu ochrony środowiska, w tym tych wymienionych w pierwszym Programie ochrony środowiska dla Gminy Mucharz. Przedstawiono także przewidywany stan środowiska na naj-bliższe lata. Zmiany będą dotyczyć przede wszystkim mikroklimatu i krajobrazu. Cele Programu ochrony środowiska opracowano dla każdego obszaru interwencji. Określono kierunki działania oraz zadania do realizacji w ramach wyznaczonych celów. Cele, kierunki interwencji oraz zadania wynikają też ze zdefiniowanych zagrożeń i problemów dla poszczególnych obszarów interwencji (analiza SWOT).

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz jest dokumentem, który określa zadania do realizacji w poszczególnych obszarach interwencji: ochrona klimatu i jakość powietrza, zagrożenie hałasem, oddziaływanie pól elektromagnetycznych, gospodarowanie wodami, gospodarka wodno-ściekowa, zasoby geologiczne, gleby, gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów, zasoby przyrodnicze, zagrożenia poważnymi awariami oraz edukacja ekologiczna. Podstawę do sformułowania założeń Programu stanowi aktualny stan środowiska, uwarunkowania społeczne, gospodarcze i geograficzne, a także możliwości finansowania zewnętrznego. Realizacja określonych w Programie zadań ma na celu rozwój społeczno- gospodarczy gminy w sposób zapewniający poprawę jakości i stanu środowiska. W Programie wskazano zadania bezinwestycyjne oraz inwestycyjne, określone w Harmonogramach rzeczowo-finansowych. Wyznaczone w dokumencie przedsięwzięcia będą przede wszystkim dotyczyć:  ograniczania niskiej emisji – projekt instalacji odnawialnych źródeł energii w 113 budynkach, w tym w dwóch użyteczności publicznej (mikroinstalacje); kontynuacja wymiany przestarzałych pieców węglowych na nowoczesne rozwiązania ograniczające emisję zanieczyszczeń do powietrza; termomodernizacja budynków; modernizacja oświetlenia ulicznego na terenie gminy, w tym zakup systemu smart lighting; budowa ścieżek rowerowych;  ograniczania oddziaływań akustycznych wzdłuż drogi krajowej nr 28 i innych dróg na terenie gminy, poprzez prowadzenie monitoringu i zastosowanie środków minimalizujących nadmierną uciążliwość hałasu (np. remonty nawierzchni) na terenach podlegających ochronie akustycznej;  ograniczenie oddziaływanie pól elektromagnetycznych – nadzór nad rozmieszczeniem nowych instalacji (stacji bazowych telefonii komórkowych, linii elektroenergetycznych i innych) zgodnie z wymaganymi strefami ochronnymi;  ograniczanie źródeł zanieczyszczeń wód podziemnych i powierzchniowych - rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej na terenie gminy – prawie wszyscy mieszkańcy korzystają ze zbiorczej sieci kanalizacyjnej (99,7%), przedsięwzięcia z zakresu rozbudowy infrastruktury kanalizacyjnej będą miały niewielki zasięg;  ograniczanie ryzyka wystąpienia naturalnych katastrof – w zakresie zagrożenia powodziowego: zakończenie budowy zbiornika w Świnnej Porębie na rzece Skawie; bieżąca konserwacja cieków; w zakresie ruchów masowych wprowadzanie ograniczeń w sytuowaniu zabudowy na terenach osuwiskowych;  ograniczanie powstawania odpadów - utrzymanie systemu segregacji i zagospodarowania odpadów komunalnych; budowa drugiego gminnego punktu selektywnego zbierania odpadów; kontynuacja usuwania i unieszkodliwiania materiałów zawierających azbest z terenu gminy;  poprawa świadomości ekologicznej mieszkańców i turystów - utworzenie szlaków turystyczno-tematycznych i edukacyjno-ekologicznych; rozbudowa i przebudowa domku myśliwskiego w Jaszczurowej służącego rozwojowi ruchu turystyczno-edukacyjnego Krainy Jeziora Mucharskiego. Dokument nie wyznacza ram dla działań klasyfikujących się jako przedsięwzięcia mogące zawsze znacząco oddziaływać na środowisko. Ewentualne inwestycje w zakresie rozbudowy infrastruktury (sieć wodno-kanalizacyjna, drogi), które mogą potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, będą podlegały procedurze oceny oddziaływania na środowisko przed przystąpieniem do ich realizacji.

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

W ramach Programu zaplanowano również szereg działań nieinwestycyjnych – organizacyjnych np. wprowadzenie kryteriów ekologicznych do procedur udzielania zamówień publicznych; promocyjnych np. promocja regionalnych produktów rolnictwa ekologicznego, szkoleniowych np. szkolenia rolników na temat prowadzenia gospodarstw eko-agro-turystycznych. Część zadań z zakresu ochrony środowiska będzie leżała w kompetencjach Gminy Mucharz. W Programie są zamieszczone również działania ekologiczne realizowane przez inne podmioty, monitorowane przez gminę. Nadzór nad realizacją Programu sprawować będzie Referat Gospodarki Gruntami, Rolnictwa i Ochrony Środowiska urzędu Gminy Mucharz. Obowiązujące przepisy prawne pozwalają na skuteczne zarządzanie środowiskiem i realizację celów ekologicznych określonych w Programie przy użyciu instrumentów wynikających z obowiązujących przepisów. Są to instrumenty: prawne, finansowe, społeczne, polityczne i strukturalne. Zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, organ wykonawczy gminy jest zobowiązany sporządzać co dwa lata raporty z realizacji programu ochrony środowiska, które następnie przedstawia radzie gminy i przekazuje organowi wykonawczemu powiatu. Stopień realizacji założeń Programu może być mierzony przy użyciu zaproponowanych wskaźników:  wskaźniki presji na środowisko, wskazujące główne źródła problemów i zagrożeń środowiskowych (np. liczba źródeł niskiej emisji),  wskaźniki stanu środowiska, odnoszące się do jakości środowiska i jakości jego zasobów (np. stan wód powierzchniowych i podziemnych) – na podstawie wyników badań i pomiarów uzyskanych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (PMS),  wskaźniki reakcji działań zapobiegawczych, pokazujące działania podejmowane w celu utrzymania dobrego stanu środowiska, poprawy jakości poszczególnych komponentów lub złagodzenia presji antropogenicznej na środowisko (np. procent mieszkańców korzystających ze zbiorczej sieci kanalizacyjnej, udział powierzchni objętych formami ochrony przyrody). Realizacja Programu może być finansowana ze środków:  publicznych:  krajowych (budżet gminy, powiatu, województwa, państwa, pozabudżetowe instytucje publiczne)  zagranicznych (np. Fundusz Spójności, fundusze strukturalne, Inicjatywy Wspólnot i inne)  niepublicznych (przedsiębiorcy, inwestorzy, banki komercyjne, fundusze inwestycyjne i inne, fundacje).

3. Uwarunkowania zewnętrzne programu

W celu zapewnienia adekwatności i komplementarności poszczególnych POŚ, należy zadbać o ich spójność z dokumentami strategicznymi, sektorowymi oraz dokumentami o charakterze programowym i wdrożeniowym.

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

3.1. Nadrzędne dokumenty strategiczne

Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności

„Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018 – 2020 z perspektywą do roku 2024” realizuje kierunki interwencji wskazane w Celu 7 Strategii – Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu Środowiska: - Modernizacja infrastruktury i bezpieczeństwo energetyczne, - Modernizacja sieci elektroenergetycznych i ciepłowniczych, - Stworzenie zachęt przyspieszających rozwój zielonej gospodarki, - Zwiększenie poziomu ochrony środowiska.

Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020

W „Programie…” wskazuje się na realizację zadań z zakresu Obszaru strategicznego II. Konkurencyjna gospodarka. W obszarze tym wyznaczono Cel II.6 Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko. Wśród wymienionych tu priorytetowych kierunków interwencji należy wymienić: - II.6.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami; - II.6.2. Poprawa efektywności energetycznej; - II.6.4. Poprawa stanu środowiska; - II.6.5. Adaptacja do zmian klimatu. Zadania wskazane do realizacji na terenie Gminy Mucharz nawiązują też do Obszaru strategicznego III. Spójność społeczna i terytorialna. W szczególności realizowane będą tu priorytetowe kierunki interwencji z zakresu Celu III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych: - III.3.1. Tworzenie warunków instytucjonalnych, prawnych i finansowych dla realizacji działań rozwojowych w regionach; - III.3.3. Tworzenie warunków dla rozwoju ośrodków regionalnych, subregionalnych i lokalnych oraz wzmacniania potencjału obszarów wiejskich.

Strategia „Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko”

Wskazuje się na realizację kierunków interwencji wymienionych w Celu 1. Zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska: - Racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami kopalin, - 1.2. Gospodarowanie wodami dla ochrony przed powodzią, suszą i deficytem wody, w Celu 2. Zapewnienie gospodarce krajowej bezpiecznego i konkurencyjnego zaopatrzenia w energię: - 2.2. Poprawa efektywności energetycznej, - 2.6. Wzrost znaczenia rozproszonych, odnawialnych źródeł energii, - 2.8. Rozwój systemu zaopatrywania nowej generacji pojazdów wykorzystujących paliwa alternatywne oraz Celu 3. Poprawa stanu środowiska: - 3.2. Racjonalne gospodarowanie odpadami, w tym wykorzystanie ich na cele energetyczne,

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

- 3.3. Ochrona powietrza, w tym ograniczenie oddziaływania energetyki, - 3.4. Wspieranie nowych i promocja polskich technologii energetycznych i środowiskowych, - 3.5. Promowanie zachowań ekologicznych oraz tworzenie warunków do powstawania zielonych miejsc pracy.

Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”

Wskazuje się na realizację w „Programie…” kierunków działań wymienionych w Celu 1: Dostosowanie otoczenia regulacyjnego i finansowego do potrzeb innowacyjnej i efektywnej Gospodarki: - 1.2. Koncentracja wydatków publicznych na działaniach prorozwojowych i innowacyjnych. W wyznaczonym w „Strategii…” Celu 3: Wzrost efektywności wykorzystania zasobów naturalnych i surowców, wskazuje się na realizację działania z zakresu kierunku: - 3.1. Transformacja systemu społeczno-gospodarczego na tzw. „bardziej zieloną ścieżkę”, zwłaszcza ograniczanie energo- i materiałochłonności gospodarki, a w szczególności: - Działanie 3.1.2. Podnoszenie społecznej świadomości i poziomu wiedzy na temat wyzwań zrównoważonego rozwoju i zmian klimatu. - 3.2. Wspieranie rozwoju zrównoważonego budownictwa na etapie planowania, projektowania, wznoszenia budynków oraz zarządzania nimi przez cały cykl życia: - Działanie 3.2.1. Poprawa efektywności energetycznej i materiałowej przedsięwzięć architektoniczno-budowlanych oraz istniejących zasobów, - Działanie 3.2.2. Stosowanie zasad zrównoważonej architektury.

Strategią zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012–2020

„Program…” realizuje w szczególności kierunki interwencji określone w Celu szczegółowym 2. Poprawa warunków życia na obszarach wiejskich oraz poprawa ich dostępności przestrzennej: - Priorytet 2.1. Rozwój infrastruktury gwarantującej bezpieczeństwo energetyczne, sanitarne i wodne na obszarach wiejskich: - Kierunek interwencji 2.1.1. Modernizacja sieci przesyłowych i dystrybucyjnych energii elektrycznej, - Kierunek interwencji 2.1.2. Dywersyfikacja źródeł wytwarzania energii elektrycznej, - Kierunek interwencji 2.1.3. Rozbudowa i modernizacja ujęć wody i sieci wodociągowej, - Kierunek interwencji 2.1.4. Rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków, - Kierunek interwencji 2.1.5. Rozwój systemów zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania odpadów, - Kierunek interwencji 2.1.6. Rozbudowa sieci przesyłowej i dystrybucyjnej gazu ziemnego oraz kierunki interwencji wyszczególnione w Celu szczegółowym 5. Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich: - Priorytet 5.1. Ochrona środowiska naturalnego w sektorze rolniczym i różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

- Kierunek interwencji 5.1.1. Ochrona różnorodności biologicznej, w tym unikalnych ekosystemów oraz flory i fauny związanych z gospodarką rolną i rybacką, - Kierunek interwencji 5.1.2. Ochrona jakości wód, w tym racjonalna gospodarka nawozami i środkami ochrony roślin, - Kierunek interwencji 5.1.3. Racjonalne wykorzystanie zasobów wodnych na potrzeby rolnictwa i rybactwa oraz zwiększanie retencji wodnej, - Kierunek interwencji 5.1.4. Ochrona gleb przed erozją, zakwaszeniem, spadkiem zawartości materii organicznej i zanieczyszczeniem metalami ciężkimi, - Kierunek interwencji 5.1.5. Rozwój wiedzy w zakresie ochrony środowiska rolniczego i różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich i jej upowszechnianie.

Polityka energetyczna Polski do 2030 roku

„Program…” realizuje głównie cele „Polityki” poprzez realizację zadań z zakresu odnawialnych źródeł energii oraz poprawę jakości powietrza ze względu na przekroczenie dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń w powietrzu: 1. Kierunek – rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw: - Cel główny – wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w finalnym zużyciu energii co najmniej do poziomu 15% w 2020 roku oraz dalszy wzrost tego wskaźnika w latach następnych, - Cel główny – osiągnięcie w 2020 roku 10% udziału biopaliw w rynku paliw transportowych oraz zwiększenie wykorzystania biopaliw II generacji, - Cel główny – ochrona lasów przed nadmiernym eksploatowaniem, w celu pozyskiwania biomasy oraz zrównoważone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, w tym biopaliw, tak aby nie doprowadzić do konkurencji pomiędzy energetyką odnawialną i rolnictwem oraz zachować różnorodność biologiczną, - Cel główny – wykorzystanie do produkcji energii elektrycznej istniejących urządzeń piętrzących stanowiących własność Skarbu Państwa, - Cel główny – zwiększenie stopnia dywersyfikacji źródeł dostaw oraz stworzenie warunków do rozwoju energetyki rozproszonej opartej na lokalnie dostępnych surowcach,

2. Kierunek – ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko: - Cel główny – ograniczenie emisji CO2 do 2020 roku przy zachowaniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa energetycznego, - Cel główny – ograniczenie emisji SO2 i NOx oraz pyłów (w tym PM10 i PM2,5) do poziomów wynikających z obecnych i projektowanych regulacji unijnych, - Cel główny – ograniczanie negatywnego oddziaływania energetyki na stan wód powierzchniowych i podziemnych, - Cel główny – minimalizacja składowania odpadów poprzez jak najszersze wykorzystanie ich w gospodarce, - Cel główny – zmiana struktury wytwarzania energii w kierunku technologii niskoemisyjnych.

„Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018 – 2020 z perspektywą do roku 2024” uwzględnia cele ustanowione w nadrzędnych dokumentach strategicznych, które odnoszą się do rozwoju obszarów wiejskich w oparciu o zasoby endogeniczne oraz wzmacnianie potencjału gminy poprzez poprawę jakości i stanu środowiska przyrodniczego.

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

3.2. Nadrzędne dokumenty sektorowe

Krajowy Program Ochrony Powietrza do roku 2020 (z perspektywą do 2030)

Głównym celem Krajowego Programu Ochrony Powietrza (KPOP) jest poprawa jakości powietrza na terenie kraju, a w szczególności na obszarach, gdzie stwierdzone zostały przekroczenia standardów jakości. Zgodnie z założeniami KPOP ma to nastąpić poprzez osiągnięcie, w możliwie krótkim czasie, dopuszczalnych poziomów pyłu zawieszonego i innych substancji szkodliwych w powietrzu, wymaganych przepisami prawa unijnego transponowanych do prawa polskiego, a w perspektywie do 2030 r. – poziomów wskazywanych przez Światową Organizację Zdrowia. „Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018 – 2020 z perspektywą do roku 2024” zakłada realizację zadań w zakresie poprawy stanu i jakości powietrza, tak by osiągnąć dopuszczalne poziomy pyłu zawieszonego i innych substancji szkodliwych w powietrzu w jak najkrótszym czasie.

Aktualizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych

KPOŚK stanowi wykaz aglomeracji, które muszą zostać wyposażone w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie ścieków w terminach określonych w Programie. Do chwili obecnej przeprowadzono pięć jego aktualizacji w latach: 2005, 2009, 2010, 2015 i 2017. Rada Ministrów przyjęła piątą aktualizację KPOŚK 31 lipca 2017 r. Przyjęta przez rząd aktualizacja zawiera listę zadań zaplanowanych przez samorządy do realizacji w latach 2016-2021. AKPOŚK 2017 dotyczy 1587 aglomeracji o równorzędnej liczbie mieszkańców 38,8 mln), w których zlokalizowanych jest 1769 oczyszczalni ścieków komunalnych. W wykazie aglomeracji oraz przedsięwzięć ujętych w AKPOŚK znajduje się Gmina Mucharz, jako gmina aglomeracji wadowickiej oraz jako samodzielna aglomeracja Mucharz. Długość sieci kanalizacyjnej planowanej do budowy w aglomeracji wadowickiej wynosi 29,5 km, a realizacja projektu będzie przebiegać zgodnie z Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko 2014 – 2020. Termin zakończenia inwestycji w zakresie sieci kanalizacyjnych wyznaczono na 30.06.2021. W aglomeracji Mucharz przewiduje się rozbudowę sieci kanalizacyjnej we wsi Jaszczurowa – przysiółek Konikówka o długości 0,22 km (nakład inwestycyjny 44,44 tys. zł). Prace zakończyły się w 2017 roku, zgodnie z wyznaczonym terminem.

Krajowy plan gospodarki odpadami 2022

Krajowy plan gospodarki odpadami 2022 (Kpgo) został podjęty Uchwałą Nr 88 Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2016 r. w sprawie Krajowego planu gospodarki odpadami 2022 i będzie obowiązywał do 2022 r. Dokument obejmuje zakres działań niezbędnych dla zapewnienia zintegrowanej gospodarki odpadami w kraju. W Kpgo, oprócz kontynuacji dotychczasowych zadań, ujęto nowe cele i zadania, które dotyczą kolejnych lat, a perspektywicznie okresu do 2030 r. Głównym celem dokumentu jest określenie polityki gospodarki odpadami zgodnej z hierarchią sposobów postępowania z odpadami, wpisującej się w działania gospodarki o obiegu zamkniętym. Zgodnie z założeniami Kpgo, przede wszystkim należy zapewnić realizację działań znajdujących się najwyżej w hierarchii sposobów postępowania z odpadami – a więc zapobiegać ich wytwarzaniu oraz stworzyć niezbędną infrastrukturę do selektywnego zbierania odpadów u źródła, tak aby zapewnić ich efektywny recykling i osiągnąć założone cele. „Program ochrony środowiska

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024 dla Gminy Mucharz na lata 2018 – 2020 z perspektywą do roku 2024” przewiduje zadania z zakresu modernizacji i realizacji drugiego PSZOK-a na terenie gminy.

Program ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej wraz z Planem działań na lata 2015 - 2020

Plan działań na lata 2015-2020 zatwierdzony Uchwałą Nr 213 Rady Ministrów z dnia 6 listopada 2015 r., zawiera wykaz zadań niezbędnych do osiągnięcia założonych w programie celów wraz z podaniem jednostek odpowiedzialnych za realizację tych zadań, opis zadań oraz wskaźników realizacji zadań. Dokument ten w szczególności obejmuje następujące zagadnienia: 1. Rozpoznanie i monitorowanie stanu różnorodności biologicznej; 2. Zlikwidowanie przyczyn utraty różnorodności biologicznej i poprawa stanu jej ochrony na poziomie wewnątrzgatunkowym (genetycznym), międzygatunkowym (ochrony gatunków) i ekosystemowym; 3. Włączenie różnorodności biologicznej do polityk innych sektorów, w tym zwłaszcza rolnictwa, leśnictwa i gospodarki wodnej; 4. Ograniczenie bezpośredniej presji na różnorodność biologiczną oraz promowanie jej trwałego i zrównoważonego użytkowania; 5. Wzmocnienie podstaw naukowych, budowanie potencjału i wzmocnienie świadomości ekologicznej; 6. Efektywne zarządzanie zasobami środowiska przyrodniczego. Głównym celem „Programu ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej” jest poprawa stanu różnorodności biologicznej i pełniejsze powiązanie jej ochrony z rozwojem społecznym i gospodarczym kraju. Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz przewiduje w tym zakresie przede wszystkim zadania z obszaru interwencji „edukacja ekologiczna” tj. edukacja oraz kształtowanie postaw pro-środowiskowych.

Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 (SPA2020)

„Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030” (SPA 2020) określa warunki stabilnego rozwoju społeczno- gospodarczego w obliczu ryzyk, jakie niosą ze sobą zmiany klimatyczne. SPA 2020 jest elementem szerszego projektu badawczego o nazwie KLIMADA, obejmującego okres do 2070 roku. Strategia wpisuje się w działania unijnej strategii adaptacji do zmian klimatu, której celem jest poprawa „odporności” państw członkowskich na aktualne i oczekiwane zmiany klimatu, ze szczególnym uwzględnieniem lepszego przygotowania do ekstremalnych zjawisk klimatycznych i pogodowych oraz redukcji kosztów społeczno-ekonomicznych z tym związanych. W dokumencie uwzględniono i przeanalizowano obecne i oczekiwane zmiany klimatu, w tym scenariusze zmian klimatu dla Polski do roku 2030. Przedmiotowy „Program…” realizuje w szczególności Cel 2. Skuteczna adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich poprzez realizację na polu obu kierunków: Kierunek działań 2.1 - stworzenie lokalnych systemów monitorowania i ostrzegania przed zagrożeniami oraz Kierunek działań 2.2 – organizacyjne i techniczne dostosowanie działalności rolniczej i rybackiej do zmian klimatu.

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

Aktualizacja programu wodno-środowiskowego kraju

Dokument ten stanowi realizację wymagań wskazanych w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE z dnia 23 października 2000 r. ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, tzw. Ramowej Dyrektywie Wodnej, w zakresie konieczności opracowania programów działań niezbędnych do wprowadzenia w celu osiągnięcia zakładanych celów środowiskowych. PWŚK 2016 określa działania podstawowe i uzupełniające zmierzające do poprawy lub utrzymania dobrego stanu wód, a jego podsumowanie stanowi kluczowy element planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy.

Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły

Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły został przyjęty rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. w sprawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły (Dz. U. z 2016 r. poz. 1911). Obszar gminy położony jest w obrębie jednolitej części wód podziemnych nr 159 (kod: JCWPd PLGW2000159). JCWPd 159 należy do regionu wodnego Górnej Wisły. Jej stan jest monitorowany. Stan ilościowy jak i chemiczny oceniono na dobry. Nie jest też zagrożona nieosiągnięciem celów środowiskowych (za cele środowiskowe obrano dobry stan chemiczny i dobry stan ilościowy). Jest to część wód przeznaczona do poboru wody na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, dostarczająca średnio powyżej 100 m3 wody na dobę. Gmina Mucharz położona jest w zasięgu trzech JCWP: Jaszczurówka, Skawa od zapory zbiornika Świnna Poręba do Klęczanki bez Klęczanki i Zbiornik Świnna Poręba. Jaszczurówka (RW20001221347389) to naturalna, nie objęta monitoringiem część wód powierzchniowych, odobrym stanie lub potencjale. JCWP Jaszczurówka zakwalifikowano do wód niezagrożonych nieosiągnięciem celów środowiskowych. Skawa od zapory zbiornika Świnna Poręba do Klęczanki bez Klęczanki (RW200014213477) to sztuczna część wód, której monitoring wykazał dobry stan wód. Tą JCWP objęto ryzykiem nieosiągnięcia celów środowiskowych. Za cel środowiskowy obrano: stan lub potencjał ekologiczny, możliwość migracji organizmów wodnych na odcinku cieku istotnego – Skawa od Kleczanki do Zbiornika Świnna Poręba oraz dobry stan chemiczny. Termin osiągniecia celu środowiskowego wyznaczono na 2027 rok. Ostatnia JCWP to Zbiornik Świnna Poręba (RW20001421347399). Jest to sztuczna część wód, nie objęta monitoringiem o dobrym stanie lub potencjale, niezagrożona nieosiągnięciem celów środowiskowych (cel osiągnięto w 2015 roku).

„Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018 – 2020 z perspektywą do roku 2024” zakłada rozwój zrównoważony gminy oparty o zasoby endogeniczne. Cele określone w „Programie…” są spójne z celami ustanowionymi w nadrzędnych dokumentach sektorowych.

3.3. Dokumenty o charakterze programowym i wdrożeniowym

Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego - Program Strategiczny Ochrona Środowiska

Program Strategiczny Ochrona Środowiska stanowi Załącznik do Uchwały Nr LVI/894/14 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 27 października 2014 roku i został ustanowiony w celu

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024 realizacji polityki ochrony środowiska na poziomie regionalnym. Program zakłada realizację działań w obszarze ośmiu priorytetów, dla których opracowano odpowiadające im przedsięwzięcia. Niniejszy „Program ochrony środowiska” jest spójny z Programem Strategicznym Ochrona Środowiska w zakresie działań: 1. Poprawa jakości powietrza, ochrona przez hałasem oraz zapewnienie informacji o źródłach pól elektromagnetycznych: 1.3 Stosowanie zabezpieczeń akustycznych; 2. Ochrona zasobów wodnych: 2.2 Utrzymanie i rozbudowa systemów zaopatrzenia w wodę i optymalizacji zużycia wody; 3. Rozwijanie systemu gospodarki odpadami: 3.1 Zapobieganie powstawaniu odpadów i przygotowanie ich do ponownego użycia; 4. Przeciwdziałanie występowaniu i minimalizowanie skutków negatywnych zjawisk atmosferycznych, geodynamicznych i awarii przemysłowych: 4.3 Współdziałanie z administracją rządową i sąsiednimi samorządami w celu realizacji kompleksowego systemu ochrony przed powodzią w dorzeczu Górnej Wisły; 4.4 Identyfikacja osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi, wprowadzenie systemu monitoringu, właściwe zabezpieczanie i zagospodarowanie terenów osuwiskowych i terenów o predyspozycjach osuwiskowych; 5. Regionalna polityka energetyczna: 5.1 Stworzenie warunków i mechanizmów mających na celu zwiększenie udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym województwa; 6. Ochrona i zachowanie środowiska przyrodniczego: 6.3 Propagowanie idei ochrony przyrody poprzez wzmocnienie potencjału turystycznego na obszarach chronionych; 6.4 Racjonalne gospodarowanie i ochrona złóż kopalin; 7. Wsparcie systemu zarządzania bezpieczeństwem publicznym: 7.1 Rozwój oraz integracja systemów monitorowania i zarządzania bezpieczeństwem publicznym w regionie; 8. Edukacja ekologiczna, kształtowanie i promocja postaw w zakresie ochrony środowiska i bezpieczeństwa publicznego oraz usprawnienie mechanizmów administracyjno – prawnych i ekonomicznych: 8.1 Edukacja oraz kształtowanie postaw pro-środowiskowych.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020

RPO Woj. Małopolskiego na lata 2014-2020 został podjęty Uchwałą Nr 240/15 Zarządu Województwa Małopolskiego z dnia 14 marca 2015 roku. Założenia niniejszego dokumentu nawiązują do osi priorytetowej 4. Regionalna polityka energetyczna. Celem głównym tej osi jest stworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju w regionie uwzględniającego aspekty nowoczesnego sektora energetycznego oraz sektora transportu miejskiego, zapewniającego bezpieczeństwo energetyczne mieszkańców regionu oraz poprawę jakości ich życia, z poszanowaniem zasad ochrony środowiska. Cel tematyczny osi to wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach. W ramach którego wyznacza się priorytety inwestycyjne jak:  „Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych”,

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

 „Promowanie efektywności energetycznej i wykorzystywania odnawialnych źródeł energii w przedsiębiorstwach”,  „Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach, i w sektorze mieszkaniowym”. Oś 5. Ochrona środowiska ma na celu wzmocnienie stanu bezpieczeństwa ekologicznego regionu z zachowaniem zasad równowagi pomiędzy poprawą stanu środowiska, racjonalnym użytkowaniem zasobów naturalnych oraz minimalizowaniem niekorzystnych oddziaływań na środowisko i jego zasoby. W ramach osi przewiduje się cel tematyczny spójny z założeniami niniejszego dokumentu: Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobieganie ryzyku i zarządzanie ryzykiem. W ramach tego celu przewidziano priorytet inwestycyjny:  „Wspieranie inwestycji ukierunkowanych na konkretne rodzaje zagrożeń przy jednoczesnym zwiększeniu odporności na klęski i katastrofy i rozwijaniu systemów zarządzania klęskami i katastrofami”.

Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego

Małopolska 2023 – w zdrowej atmosferze ro program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego przyjęty Uchwałą Nr XLII/662/13 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 30 września 2013 r. Celem programu jest zapewnienie mieszkańcom możliwości życia w zdrowym środowisku i oddychania czystym powietrzem. W Programie opracowano działania naprawcze. Ich celem jest poprawa jakości powietrza poprzez zmniejszenie ilości emitowanych zanieczyszczeń. Głównym działaniem naprawczym, wyróżniającym się dużym efektem ekologicznym oraz efektywnością ekonomiczną realizacji jest eliminacja starych niskosprawnych urządzeń grzewczych w ramach realizowanego przez gminę systemu dotacji do wymiany źródeł ogrzewania. Kolejnym zadaniem realizowanym na terenie Gminy Mucharz w ramach Programu, jest rozbudowa sieci gazowej w sołectwach nieposiadających sieci gazowej.

Plan gospodarki odpadami województwa małopolskiego na lata 2016 – 2022

Plan podjęto Uchwałą Nr XXXIV/509/17 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 27 marca 2017 r. Aktualizacja Planu zawiera obowiązkowy plan inwestycyjny, którego celem jest wskazanie infrastruktury niezbędnej do osiągnięcia zgodności z unijnymi dyrektywami w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, w tym wdrożenia hierarchii sposobów postępowania z odpadami, osiągnięcia wymaganych poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu oraz ograniczenia składowania odpadów komunalnych ulegających biodegradacji. W planie inwestycyjnym wskazano budowę drugiego gminnego punktu selektywnego zbierania odpadów w Gminie Mucharz.

4. Ogólna charakterystyka gminy

4.1. Położenie geograficzne i administracyjne Gmina Mucharz zlokalizowana jest w powiecie wadowickim, województwie małopolskim. Zgodnie z danymi GUS za 2016 rok zajmuje powierzchnię 3 732 ha i dzieli się na 7 sołectw (Mucharz, Jamnik /przysiółek Jaszczurowej/, Jaszczurowa, Koziniec, Skawce, Świnna Poręba, Zagórze). Największą powierzchniowo wsią gminy jest Jaszczurowa (1313 ha), a następnie:

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

Zagórze (570 ha), Mucharz (567 ha), Koziniec (561 ha) i Świnna Poręba (392 ha), zaś najmniejsza wieś to Skawce (323 ha). Obszar graniczy z gminami Zembrzyce (powiat suski), Stryszów i Wadowice. Pod względem fizycznogeograficznym położony jest na pograniczu dwóch mezoregionów – Beskidu Małego oraz Beskidu Makowskiego. Przez gminę przepływa rzeka Skawa, na której w 2017 roku otworzono zaporowy zbiornik retencyjny Świnna Poręba, którego większa część znalazła się w granicach administracyjnych gminy. Gmina Mucharz jest gminą wiejską, posiadającą bardzo duże walory turystyczne, dzięki ukształtowaniu terenu, szlakom turystycznym, zbiornikowi Świnna Poręba, obszarom leśnym i czystemu środowisku.

Fot. 1. Krajobraz Gminy Mucharz [fot. Patrycja Kosyło]

Fot. 2. Zapora i hydroelektrownia na zbiorniku Świnna Poręba (Jeziorze Mucharskim) [fot. Patrycja Kosyło]

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

Fot. 3. Widok na napełniany zbiornik „Świnna Poręba” (Jezioro Mucharskie) [fot. Patrycja Kosyło]

4.2. Demografia i procesy społeczne Gminę zamieszkuje 4 086 osób (dane GUS, za 2017 rok). Od 2015 roku notuje się dodatni współczynnik przyrostu naturalnego. W roku 2017 wyniósł on 6,9. Gęstość zaludnienia obszaru kształtuje się na poziomie 110 os/km2 i stopniowo nieznacznie wzrasta. W strukturze płci dominują kobiety 2 050 os. Mężczyzn jest 2 036 os. Gminę zamieszkuje 852 osoby w wieku przedprodukcyjnym (do 17 lat), 2 533 w wieku produkcyjnym oraz 701 w wieku poprodukcyjnym. Gmina wyróżnia się na tle innych obszarów w regionie (i kraju) dodatnim współczynnikiem przyrostu naturalnego. Pod względem struktury zamieszkania, najliczniejszą miejscowością jest Mucharz, gdzie obserwuje się największy wzrost liczby zameldowanej ludności. Drugą miejscowością pod względem liczby mieszkańców jest Jaszczurowa, gdzie brak jest wzrostowych trendów demograficznych - liczba mieszkańców utrzymuje się od kilku lat mniej więcej na stałym poziomie. Trzecią miejscowością jest Świnna Poręba. Obserwuje się tu delikatną wzrostową tendencję demograficzną, podobnie jak w Kozińcu. W Skawcach, piątej pod względem zamieszkania miejscowości w Gminie, notuje się systematyczny spadek liczby ludności. Najmniejszą liczbę mieszkańców posiada miejscowość Zagórze, gdzie również obserwowany jest spadek liczby zameldowanych osób. Istotnym aspektem w kwestii demografii Gminy Mucharz są migracje mieszkańców. Liczba osób zamieszkujących dany obszar uzależniona jest od wielu czynników, takich jak np. jakość środowiska, bezpieczeństwo społeczne, koszty utrzymania, dostępność do infrastruktury, a także mocne więzi rodzinne. Obecnie na poziom migracji największy wpływ ma jednak możliwość posiadania stałej pracy. Migracje z obszaru gminy spowodowane względami zarobkowymi, dotyczą najczęściej kierunku wieś-miasto, a w mniejszym stopniu wieś-zagranica. Gminny odsetek osób pozostających bez pracy systematycznie będzie ulegał obniżeniu. Bezrobocie wśród mieszkańców Gminy Mucharz należy do najniższych w powiecie wadowickim. Według stanu na dzień 30 kwietnia 2018 roku bez pracy pozostawały 92 osoby, na ogólną liczbę 3 278 osób bezrobotnych w całym powiecie wadowickim.

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

4.3. Struktura rozwoju gospodarczego Wśród podmiotów gospodarczych na terenie gminy przeważają małe przedsiębiorstwa. Dominują jedno- lub kilkuosobowe firmy rodzinne o charakterze handlowym, usługowym lub prowadzące niewielką produkcję, np. usługi gastronomiczne, transportowe, tartaczne, stolarskie, budowlano-remontowe. Według danych GUS w gminie na koniec 2017 roku działały 330 podmioty gospodarcze, z czego 324 w sektorze prywatnym. Ponadto funkcjonowało 15 stowarzyszeń i innych organizacji społecznych. Według danych CEIDG na terenie Gminy Mucharz zarejestrowanych jest 185 podmiotów. Rynek pracy w gminie stopniowo powiększa swoją ofertę. Mimo tego nadal wyjazdy do pracy poza teren gminy są wysokie. Jest to związane głównie z większą atrakcyjnością miejsc pracy w sąsiednich miastach, z którymi gmina ma dogodne połączenia komunikacyjne. Większość mieszkańców szuka źródeł utrzymania w sektorach pozarolniczych: w przemyśle, handlu, usługach, a także w budownictwie. Na terenie gminy nie ma dużych przedsiębiorstw przemysłowych. Placówki handlowe (branż: spożywczych, spożywczo-przemysłowych oraz przemysłowych) funkcjonują we wszystkich sołectwach i stanowią własność prywatną. Charakteryzują się niewielką, przeważnie nie przekraczającą 50 m2 powierzchnią użytkową, zatrudniając od 1 do kilku osób. Zlokalizowane są w budynkach prywatnych oraz małych pawilonach handlowych. Na obszarze Gminy Mucharz ma miejsce duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych. Największą grupę stanowią gospodarstwa małe, o obszarze do 2 ha. Najwięcej gospodarstw rolnych jest na terenie wsi Jaszczurowa oraz Koziniec, zaś najmniej w Zagórzu i Skawcach. Stan mechanizacji nie jest dostosowany do warunków terenowych. Niedostosowanie profilu rolnictwa do istniejących warunków i mała opłacalność są powodem braku zagospodarowania wielu terenów rolnych. Ze względu na niską opłacalność produkcji rolnej nastąpił także spadek pogłowia zwierząt gospodarskich. Stan większości gospodarstw rolnych ulega też pogorszeniu – są one prowadzone przez ludzi w podeszłym wieku. Obecna sytuacja w rolnictwie zniechęcenia młodych mieszkańców gminy do pracy w rolnictwie.

W związku z budową zbiornika wodnego Świnna Poręba (proponowana nazwa Jezioro Mucharskie), którego większa część znajduje się w granicy Gminy Mucharz oraz ze względu na duże walory przyrodniczo-krajobrazowe, na obszarze analizy panują dogodne warunki dla rozwoju turystyki i rekreacji. W tym celu opracowano "Plan Rozwoju Zbiornika Wodnego Świnna Poręba - Jezioro Mucharskie na lata 2016 – 2023", który zawiera szczegółową listę projektów ze wskazaniem miejsc ich realizacji, okresu realizacji, oczekiwanych wskaźników produktu, kosztów i wnioskodawców. Dla planowanej koniunktury gminnej, w zakresie funkcji turystyczno-wypoczynkowej, konieczne jest rozwijanie infrastruktury związanej z tym sektorem – zarówno na poziomie działań gminnych, jak i pojedynczych przedsiębiorców.

5. Infrastruktura techniczna

5.1. System transportu i komunikacji System transportu i komunikacji opiera się głównie na istniejącej sieci drogowej. W obrębie gminy wyróżnia się drogi krajowe, powiatowe i gminne:

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

 DROGI KRAJOWE: Droga krajowa nr 28 relacji Wadowice - Przemyśl (przebiegająca przez większość miejscowości gminy – Świnna Poręba, Jaszczurowa, Mucharz, Skawce) z północy na południe. Na terenie gminy odcinek drogi wynosi 8,4 km. Droga została przebudowana w związku z budową zbiornika na Skawie. W strefie przyległej do drogi ogranicza się zabudowę mieszkalną ze względu na przekroczony dopuszczalny poziom hałasu i zanieczyszczeń powietrza.

 DROGI POWIATOWE:  1704K relacji Mucharz - Śleszowice, 1,400 km;  1732K relacji Mucharz - Jaszczurowa, 3,330 km;  1733K relacji Gorzeń Górny - Chobot - Koziniec - Świnna Poręba. 4,110 km. Drogi te w przeważającej długości w dobrym stanie.

 DROGI GMINNE: Uzupełnieniem systemu komunikacyjnego są drogi gminne obsługujące wsie i większe skupiska zabudowy oraz drogi dojazdowe obsługujące niewielkie zespoły zabudowy oraz pojedyncze obiekty - o łącznej długości 48,6 km.

 Sieć dróg uzupełniają wewnętrzne drogi osiedlowe i drogi rolnicze nie posiadające kategorii o łącznej długości 28.97 km, w tym utwardzonych 12 km. Stan dróg gminnych corocznie ulega stopniowej poprawie.

Dobrze rozbudowana sieć komunikacyjna zapewnia dogodne połączenia z ośrodkami miejskimi w regionie takimi jak Wadowice, Sucha Beskidzka, Kraków i miastami śląska oraz miejscowościami turystycznymi Beskidów, Podhala i Tatr. Obsługą komunikacji zbiorowej zajmują się prywatni przewoźnicy.

Przez teren gminy nie przebiegają linie kolejowe. Najbliższe stacje kolejowe znajdują się w Zembrzycach (na trasie Kraków-Zakopane), w odległości 2 km od granicy gminy w kierunku południowym i w Wadowicach (na trasie Kalwaria Zebrzydowska-Bielsko Biała), w odległości 9 km od granicy gminy w kierunku północnym.

Gmina posiada dogodne warunki do uprawiania tradycyjnej turystyki pieszej i rowerowej po drogach powiatowych i gminnych oraz oznakowanych trasach turystycznych. Na omawianym obszarze nie ma jednak gęstej sieci ścieżek turystycznych i brak jest oznakowanych tras rowerowych.

5.2. Gospodarka wodno-ściekowa Na terenie Gminy Mucharz funkcjonuje Gminny Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Mucharzu (GZWiK) z siedzibą w Jaszczurowej.

Zaopatrzenie w wodę poszczególnych mieszkańców gminy realizowane jest głównie za pośrednictwem ujęć lokalnych wody pitnej oraz indywidualnych studni gospodarskich.

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

Tab. 1. Ujęcia wody eksploatowane przez GZWiK w Mucharzu

Nazwa Typ Termin ważności pozwolenia wodnoprawnego Skawa drenażowe na rzece Skawie 21.04.2019 Bystrz powierzchniowe na potoku Bystrz 30.06.2027 Skawce ujęcie wód podziemnych 31.03.2034 Jaszczurówka powierzchniowe na potoku Jaszczurówka 28.04.2019 Śleszówka powierzchniowe na potoku Śleszówka 12.07.2027 Tarnawa Dolna (poza ujęcie wód podziemnych 01.01.2024 granicą gminy)

Wszystkie ujęcia posiadają aktualne pozwolenia wodno-prawne na pobór wód. W 2016 roku zużycie wody w gminie na potrzeby gospodarki i ludności wyniosło 76,6 dm3 wody. Długość czynnej sieci wodociągowej rozdzielczej na terenie gminy w 2016 roku mierzyła 74 km. Z wodociągu korzystało 81,9% ludności. Łączna ilość przyłączy do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania wyniosła 1 035 sztuk. Tereny zabudowy rozproszonej położone w wyższych partiach gminy, zaopatrywane są w wodę z ujęć lokalnych. Niewielki procent ludności korzysta ze studni kopanych. Głównym problemem w zakresie zaopatrzenia w wodę mieszkańców jest brak możliwości korzystania z ujęć powierzchniowych podczas okresu roztopów i intensywnych lub długotrwałych opadów. Pobór wody z ujęć powierzchniowych nie jest niemożliwy ze względu na znacznie podwyższoną mętność. Zapas czystej wody w zbiornikach retencyjnych przy zwiększającym się z roku na rok zapotrzebowaniu mieszkańców na wodę, może w takich okresach okazać się niewystarczający i skutkować czasowymi przerwami w dostawie. Rozwiązaniem tego problemu byłaby budowa kilku studni głębinowych, co pozwoliłoby zabezpieczyć dostawę wody o odpowiedniej jakości i ilości.

Ścieki z terenów skanalizowanych odprowadza się bezpośrednio lub poprzez przepompownie do istniejącej oczyszczalni ścieków w Jaszczurowej i w Wadowicach (ścieki z terenu Kozińca i Świnnej Poręby). Pozostałe ścieki komunalne gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych i okresowo wywożone wozami asenizacyjnymi do oczyszczalni. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne na odprowadzenie oczyszczonych ścieków do potoku Jaszczurówka ważne do 31.01.2027 roku. Odpady z oczyszczalni kompostowane są poza terenem gminy. Długość czynnej sieci kanalizacyjnej na terenie gminy w 2016 roku wyniosła 75 km. Łącznie ilość przyłączy prowadzonych do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania wynosiła 1234 sztuk. Z kanalizacji korzysta 4 049 mieszkańców (99,8%) ludności. W gminie funkcjonowało 58 zbiorników bezodpływowych oraz 2 przydomowe oczyszczalnie ścieków. Zbiorcza sieć kanalizacyjna jest rozbudowywana systematycznie, co w znacznym stopniu wpływa na poprawę stanu gospodarki ściekowej na terenie gminy, w szczególności dla terenów zwartej zabudowy. Obiekty infrastruktury wodociągowej i kanalizacyjnej obsługiwane przez GZWiK w Mucharzu:  6 ujęć wody (rzeka Skawa, potok Jaszczurówka, potok Śleszówka, potok Bystrz, Skawce, Świnna Poręba);  stacja uzdatniania wody w Świnnej Porębie wraz z ujęciem wodociągowym;  zbiorniki wody V150 Świnna Poręba szkoła;  zbiornik wody V 120 Koziniec - Bystrz;

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

 zbiornik wody V 300 Koziniec - Kępa;  zbiornik wody V 120 Jaszczurowa;  zbiornik wody V 300 Mucharz - Borowina;  zbiornik wody V 200 Mucharz - Prejska;  pompownia wody i zbiornik V 50 Czerpnia Skawce;  hydrofornia szkoła Mucharz;  hydrofornia i zbiornik V 150 Świnna Poręba kościół;  oczyszczalnia ścieków w Jaszczurowej;  7 przepompowni ścieków (Gałuszka, Skawce, Mucharz Sokalska, Mucharz Gronkiewicz, Mucharz Granica, Jaszczurowa Jamnik, Bystrz);  punkt pomiaru ścieków Czartak.

Gmina Mucharz nie posiada w pełni uregulowanego systemu kanalizacji deszczowej. Najpoważniejszy problem stanowi odwodnienie dróg powiatowych i gminnych, z których wody deszczowe odprowadzane są głównie do przydrożnych rowów, stanowiąc istotne zagrożenie (szczególnie substancjami ropopochodnymi) dla czystości wód podziemnych i powierzchniowych. Kanalizacja burzowa istnieje wyłącznie na niewielkich fragmentach dróg.

W 2016 roku odnotowano 10 awarii sieci wodociągowej oraz 15 kanalizacyjnej.

5.3. Zaopatrzenie w energię elektryczną Zasilanie odbiorców z terenu gminy realizowane jest z Głównych Stacji Zasilających (GPZ Zasole i GPZ Sucha Beskidzka) poprzez:  linie napowietrzne i kablowe średniego napięcia 15 kV,  wnętrzowe i słupowe stacje transformatorowe SN/nN,  linie napowietrzne i kablowe nN.

Ponadto przez teren gminy przebiega napowietrzna jednotorowa linia elektroenergetyczna 110 kV Zaskawie - Sucha eksploatowana przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne – Południe Sp. z o.o. Na terenie gminy przeważają napowietrzne sieci elektroenergetyczne wysokiego, średniego i niskiego napięcia. Istnieją tylko niewielkie fragmenty sieci kablowej średniego i niskiego napięcia, powiązane z liniami napowietrznymi. Stan sieci kablowej niskiego napięcia na terenie gminy można uznać za dobry. Sieci napowietrzne w wielu miejscach posiadają za małe przekroje przewodów, co nie pozwala na przyłączanie nowych odbiorców i na zwiększanie przydziału mocy dla obecnych odbiorców. Sieci te są sukcesywnie modernizowane, poprzez wymianę lub podwieszanie nowych przewodów izolowanych o zwiększonym przekroju bądź układanie kabli ziemnych. Stosowane w nowych liniach napowietrznych przewody izolowane, zdecydowanie ograniczają przerwy w zasilaniu odbiorców oraz konieczność wycinki drzew i gałęzi. Parametry nowych i modernizowanych linii napowietrznych i kablowych niskiego napięcia posiadają około 30–50 % rezerwy swojej dopuszczalnej obciążalności. Rozbudowa sieci niskiego napięcia nie stwarza istotnych uwarunkowań i ograniczeń w zagospodarowaniu terenu. W celu ochrony osób i mienia przed szkodliwymi oddziaływaniami urządzeń infrastruktury elektroenergetycznej wokół obiektów i linii elektroenergetycznych obowiązują ograniczenia, zakazy i nakazy określone w przepisach dotyczących lokalizacji sieci energetycznych, w tym zakaz lokalizacji obiektów kubaturowych - zwłaszcza przeznaczonych na stały pobyt ludzi w pasach

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024 technologicznych, gdzie natężenie pola elektromagnetycznego i poziom oddziaływania akustycznego mogą być wyższe od poziomów dopuszczalnych dla terenów zabudowy mieszkaniowej.

Na koronie zapory wodnej zlokalizowana jest hydroelektrownia o mocy 3,75 MW i przewidywanej produkcji energii elektrycznej średnio 14,8 GWh/rok. Elektrownia wodna do dnia dzisiejszego nie została uruchomiona, a tym samym nie jest prowadzona produkcja i sprzedaż energii elektrycznej. Energia, która będzie wytworzona przez elektrownie wodną planowana jest do sprzedaży w systemie aukcyjnym, prowadzonym przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, a do dnia dzisiejszego termin aukcji nie został wyznaczony.

5.4. Zaopatrzenie w energię cieplną, gaz ziemny Sieć gazowa niskiego i średniego ciśnienia obejmuje swoim zasięgiem w części sołectwa Świnna Poręba i Koziniec i zasilana jest z terenu Wadowic. Jej długość w 2016 roku wynosiła ok. 2,1 km. Do sieci przyłączonych było 40 budynków, w tym 34 mieszkalne. 13 odbiorców ogrzewało budynki gazem. Z sieci gazowej korzysta jedynie 3,1% ludności. Stan sieci gazowych na terenie Gminy Mucharz jest zadowalający, co zapewnia bezpieczeństwo zarówno dostaw gazu, jak również bezpieczeństwo publiczne. Właścicielem stacji redukcyjno-pomiarowych oraz gazociągów wysokoprężnych jest Operator Gazociągów Przesyłowych Gaz System S.A. Oddział w Świerklanach. Właścicielem sieci gazowej średnio i niskoprężnej jest Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. w Warszawie. Bezpośrednią obsługą klienta zajmuje się Gazownia Wadowice.

Na terenie gminy nie występuje scentralizowany system ciepłowniczy. Potrzeby cieplne pokrywane są z lokalnych i indywidualnych źródeł ciepła z zastosowaniem indywidualnych systemów grzewczych. Mieszkańcy korzystają z innych nośników ciepła: piece akumulacyjne elektryczne, olej opałowy, gaz propan butan, paliwa stałe oraz pojedynczo odnawialne i niekonwencjonalne źródła energii. W indywidualnym ogrzewnictwie funkcjonują jeszcze urządzenia grzewcze jak kotły komorowe tradycyjne, bez regulacji i kontroli ilości podawanego paliwa do paleniska oraz bez regulacji i kontroli powietrza wprowadzanego do procesu spalania, o sprawności średniorocznej nieprzekraczającej 65%. W starych nieefektywnych urządzeniach grzewczych spala się niskiej jakości węgiel niesortowany, a często także różnego rodzaju materiały odpadowe i odpady komunalne. W obiektach użyteczności publicznej do ogrzewania budynków w największym stopniu wykorzystywany jest olej opałowy (44,7%), dalej gaz sieciowy(26,2%) i energia elektryczna (25%). W gminie trwa program wymiany przestarzałych pieców węglowych na nowoczesne rozwiązania. W obiektach mieszkaniowych wśród zużywanych paliw na cele opałowe dominują węgiel (55,2%) i drewno (37,1%). Budynki handlu, usług i przedsiębiorstw, podobnie jak mieszkaniowe, ogrzewane są głównie węglem (53,7%) oraz drewnem (40,2%)1.

5.5. Odnawialne źródła energii Warunki panujące na terenie gminy (suma promieniowania słonecznego: 1 000 kWh/m2, nasłonecznienie ok. 1400-1450 h/rok) dają możliwość wykorzystywania energii promieniowania słonecznego do podgrzewania wody użytkowej w budynkach mieszkalnych, a także obiektach oświatowych (szkoły, przedszkola) oraz produkcji energii elektrycznej. Obecnie na terenie gminy eksploatuje się nieliczne instalacje solarne stanowiące własność prywatnych inwestorów.

1 Źródło danych: Plan gospodarki niskoemisyjnej Gminy Mucharz, 2016.

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

Analizowany teren nie posiada sprzyjających uwarunkowań do produkcji energii z biogazu lub biomasy, z uwagi na małe zasoby dostępnych surowców. Gmina jest położona w rejonie o mało sprzyjających warunkach dla rolnictwa i produkcji biomasy. Zgodnie z podziałem wprowadzonym przez Ośrodek Meteorologii IMGW, Gmina Mucharz leży również w strefie mało korzystnej pod względem lokalizacji farm wiatrowych. Na terenie gminy nie zlokalizowano żadnej elektrowni wykorzystującej energię wiatru i nie planuje się takowych w najbliższym czasie. W Atlasie zbiorników wód geotermalnych Małopolski wskazano gminy z obszarami perspektywicznymi dla wykorzystania energii geotermalnej. Gmina Mucharz nie została w nim ujęta. Gmina przygotowuje projekt dofinansowania modernizacji źródeł ciepła oraz montażu odnawialnych źródeł energii. Projekt w pierwszej fazie obejmie około 250 domów.

5.6. System gospodarki odpadami komunalnymi Gmina Mucharz posiada zorganizowany system selektywnej zbiórki odpadów oparty o Uchwałę Nr XIII/115 Rady Gminy w Mucharzu z dnia 27 czerwca 2016 roku w sprawie: Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Mucharz. Odpady są segregowane z podziałem na papier, tworzywa sztuczne, szkło, metal, odpady biodegradowalne, pampersy i inne odpady higieniczne oraz odpady zmieszane. Właściciele nieruchomości mogą samodzielnie dostarczyć do punktu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych znajdującym się przy Gminnym Zakładzie Wodociągów i Kanalizacji w Jaszczurowej zebrane w sposób selektywny odpady komunalne, odpady wielkogabarytowe, opony, drobny materiał budowlany ,odpady ulegające biodegradacji oraz odpady problemowe (sprzęt elektroniczny i elektryczny, przeterminowane lekarstwa, środki ochrony roślin , baterie). W 2016 roku na terenie gminy zebrano ogółem 840 Mg odpadów komunalnych, w tym 18,5 Mg odpadów ulegających degradacji. Usługę wywozu stałych odpadów komunalnych świadczy podmiot, który otrzymał zadanie w ramach wygranego przetargu. Przy Zakładzie Wodociągów i Kanalizacji w Jaszczurowej funkcjonuje punkt selektywnej zbiórki odpadów komunalnych (pszok). Na terenie gminy nie ma możliwości przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania. Odpady te przekazywane są do regionalnej instalacji przetwarzania odpadów komunalnych w Choczni (Gmina Wadowice). W 2016 roku osiągnięto dopuszczalne poziomy ograniczania masy odpadów komunalnych i recyklingu.

6. Diagnoza aktualnego stanu środowiska i ochrona zasobów naturalnych

6.1. Stan środowiska

6.1.1. Klimat i jakości powietrza Charakterystyka warunków klimatycznych

Gmina Mucharz położona jest pomiędzy rzędnymi terenu 270–818 m n.p.m. Pod względem klimatycznym znajduje się w zasięgu Karpackiej dzielnicy klimatycznej, w strefie klimatów podgórskich i dolinnych, charakteryzujących się zmiennością poszczególnych czynników klimatycznych, w zależności od wysokości terenu, ekspozycji i form ukształtowania. Wyższe partie

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024 wzniesień Beskidu Małego charakteryzują się pewną odrębnością gdyż zaznacza się tu zarówno wpływ klimatu podgórskiego jak i górskiego. Na przeważającym obszarze klimat jest mało zróżnicowany, umiarkowanie łagodny w dolinie i nieco surowszy na wyniesieniach. Piętro klimatu umiarkowanie ciepłego (przeważająca część gminy) charakteryzuje się następującymi parametrami:  średnioroczna temperatura: od 60 °C do 80 °C w zależności położenia terenu n.p.m;  średnia roczna suma opadów: 800–1 000 mm/rok,  okres wegetacyjny: 190–200 dni,  średnia roczna prędkość wiatru: 2,2–2,5 m/s.

W rejonie opracowania wiatry zachodnie przeważają na terenach otwartych i płaskich oraz w dolinach o przebiegu wschód - zachód. Są to miejsca najsilniej przewietrzane. W dolinach o przebiegu południowo-zachodnim i północno-wschodnim wieją wiatry południowo-zachodnie. W dolinach północno-południowych przeważają wiatry południowe. Wiatry te przynoszą w zimie powietrze ciepłe i wilgotne, a latem chłodne i wilgotne. W ciągu roku opady występują średnio przez 194 dni. Największe roczne sumy opadów otrzymują stoki wyższych wzniesień o ekspozycji zbliżonej do zachodniej, na której spiętrzają się masy powietrza polarno-morskiego. Najmniejsze sumy opadów notuje się w miesiącach jesiennych – we wrześniu i październiku. Najwięcej opadów występuje w maju, czerwcu, lipcu i sierpniu. W tym czasie są one najczęstsze i najbardziej intensywne. Z ilością opadów i temperaturą powietrza ścisły związek ma liczba zalegania i grubość pokrywy śnieżnej. Długość zalegania pokrywy śnieżnej waha się od 70 do 105 dni uzależniona jest przede wszystkim od ekspozycji stoków, form terenowych oraz prędkości i rodzaju wiatru. Na obszarze gminy występują niekorzystne warunki mezoklimatyczne, szczególnie przy powierzchni ziemi i w dnach dolin potoków, gdzie charakterystyczne jest silne wychłodzenie. Zjawisko to jest związane z inwersją temperatury, powstawaniem tzw. zastoisk zimnego powietrza oraz tworzeniem się mgieł radiacyjnych. Sytuacja ta nie jest obserwowana na ciepłych i suchych zboczach, które pozostają poza zasięgiem mgieł i charakteryzują się wyższą temperaturą i niższą wilgotnością powietrza.

Za niekorzystne czynniki klimatyczne tego rejonu można uznać:  silne wiatry fenowe, zwłaszcza w okresie wczesnej wiosny i późnej jesieni,  spóźnione przymrozki wiosenne i występowanie inwersji i mgieł w dolinach,  obfite opady śniegu zimą oraz długotrwałe, nawalne letnie opady deszczu.

Lokalnie warunki klimatyczne mogą różnić się od omówionych powyżej. Czynnikami modyfikującymi mikroklimat są, poza wspomnianą rzeźbą terenu, również m.in. pokrycie, stosunki hydrologiczne.

Źródła zanieczyszczeń powietrza

Do głównych źródeł zanieczyszczenia powietrza w Gminie Mucharz zalicza się emisję z indywidualnych i zbiorowych kotłów węglowych i drzewnych i transport drogowy. Pewny wpływ na jakość powietrza ma również emisja napływowa z rejonu aglomeracji śląskiej.

Ciepłownictwo Źródłem emisji zanieczyszczeń do powietrza są:

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

 spalanie paliwa stałego (węgiel, drewno opałowe, ekogroszek),  spalanie odpadów w piecach indywidualnych gospodarstw domowych.

W okresie zimowym wzrasta emisja pyłów i zanieczyszczeń spowodowanych spalaniem paliw stałych w indywidualnych i zbiorowych piecach centralnego ogrzewania. Negatywny wpływ na jakość powietrza atmosferycznego mają lokalne kotłownie pracujące na potrzeby centralnego ogrzewania, a także małe przedsiębiorstwa spalające węgiel w celach grzewczych lub technologicznych. Brak urządzeń oczyszczania bądź odpylania gazów spalinowych powoduję, iż całość wytwarzanych zanieczyszczeń trafia do powietrza atmosferycznego. Niska sprawność i efektywność technologii spalania są poważnym źródłem emisji zanieczyszczeń. Co więcej, głównym paliwem w sektorze gospodarki komunalnej jest węgiel, często zawierający znaczne ilości siarki. Wśród zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery w wyniku spalania paliw wymienia się: pyły, dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla, ozon.

Emisja komunikacyjna Emisja zanieczyszczeń z pojazdów najbardziej odczuwalna jest w pobliżu dróg charakteryzujących się dużym natężeniem ruchu kołowego. Na terenie Gminy Mucharz głównym źródłem emisji komunikacyjnej są pojazdy poruszające się wzdłuż drogi krajowej nr 28, w mniejszym stopniu wzdłuż dróg powiatowych i gminnych. Emisja z transportu kołowego jest źródłem zanieczyszczenia powietrza takimi substancjami jak: tlenek i dwutlenek węgla, węglowodory, tlenki azotu, pyły zawierające metale ciężkie, pyły ze ścierania się nawierzchni dróg i opon samochodowych. Na wielkość emisji zanieczyszczeń wpływa stan techniczny samochodów, stopień zużycia substancji katalitycznych oraz jakość stosowanych paliw.

Emisja niezorganizowana Do tej kategorii zaliczane są inne nie wymienione źródła emisji m.in. wypalanie traw, emisję lotnych związków organicznych związanych z lakierowaniem, a także zanieczyszczenia napływowe spoza gminy.

Jakość powietrza

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska oceny stanu powietrza dokonywane są w ramach państwowego monitoringu środowiska. Na podstawie art. 89 ust. 1 oraz art. 90 ust. 1 cytowanej ustawy, do prowadzenia badań jakości powietrza atmosferycznego i wykonywania rocznych ocen zobowiązany jest Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska. Stan powietrza w województwie małopolskim w 2017 roku był oceniany dla trzech stref: Aglomeracja Krakowska, miasto Tarnów oraz strefy małopolskiej, do której zaliczał się teren objęty opracowaniem.

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

Tab. 2. Wyniki pomiarów stężeń zanieczyszczać ze względu na ochronę zdrowia ludzi i roślin (źródło: Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2017 roku, Kraków WIOŚ, 2017)

symbol klasy dla poszczególnych zanieczyszczeń

NOx SO2 CO C6H6 PM10 PM2,5 BaP As Cd Ni Pb O3 O3 ze względu na ochronę A A A A C C C A A A A A A zdrowia ludzi ze względu na ochronę A A ------D2 A roślin Gdzie: • klasa A – jeżeli stężenia zanieczyszczeń nie przekraczały odpowiednio poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celów długoterminowych; • klasa C – jeżeli stężenie zanieczyszczeń przekraczały poziomy dopuszczalne lub docelowe powiększone o margines tolerancji, w przypadku gdy ten margines jest określony; • klasa D2 – jeżeli stężenia ozonu przekraczały poziom celu długoterminowego.

W 2017 roku najbliżej zlokalizowaną stacją pomiarową, której wyniki uwzględniono w rocznej ocenie jakości powietrza w województwie małopolskim była Sucha Beskidzka. Od 1 stycznia 2018 r. Gmina Mucharz posiada zainstalowane dwa sensory jakości powietrza w miejscowościach Mucharz i Świnna Poręba.

6.1.2. Gospodarowanie wodami W podziale hydrogeologicznym Polski (B. Paczyński) obszar gminy położony jest w: makroregionie południowopolskim, regionie karpackim i subregionie zewnętrznokarpackim. Wody podziemne występują w utworach:  podłoża fliszowego, trzeciorzędowo-kredowych lub trzeciorzędowych - na obszarze całej gminy;  pokrywowych, czwartorzędowych - w dolinie Skawy i dolnej części doliny Jaszczurówki.

Na obszarze gminy znajduje się część lokalnego zbiornika wód podziemnych LZWP 447 Zbiornik warstw Godula (Beskid Mały) - obejmującego swym zasięgiem obszar Świnnej Poręby, Kozińca, Jamnika i Jaszczurowej. Zbiornik znajduje się w utworach fliszowych wieku trzeciorzędowego, w ośrodku szczelinowo-porowym, jego całkowita powierzchnia wynosi 256 km2, szacunkowe zasoby dyspozycyjne - 8,0 tyś m3/dobę, średnia głębokość ujęć - 60 m, a jakość wody jest bardzo dobra. Ponadto niewielki fragment gminy w części północnej położony jest w zasięgu porowego głównego zbiornika wód podziemnych GZWP 444 Dolina rzeki Skawa

Obszar gminy położony jest w prawostronnej części dorzecza Wisły, w zlewni Skawy w regionie Górnej Wisły. Głównym ciekiem odwadniającym ten obszar jest rzeka Skawa, do której prowadzą swe wody większe dopływy lewostronne: Śleszówka, Jaszczurówka, Czerna, Nawieśnica i prawostronne: Łękawka oraz dwa cieki bez nazwy. Cieki zasilane są głównie przez opady i wody roztopowe, a w mniejszym stopniu przez wody podziemne. Podstawowym elementem regulującym stosunki wodne w obrębie gminy i na terenach przyległych jest zbiornik wodny Świnna Poręba z zaporą czołową zlokalizowaną na 26,2 km Skawy na terenie wsi Świnna Poręba. Powierzchnia, która znajdzie się pod wodą to ok. 1355 ha. Pojemność zbiornika wyniesie 161 mln m3 wody i przy maksymalnym wypełnieniu zalewu, lustro wody zajmie

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

1035 ha. Zbiornik ma pełnić przede wszystkim funkcje przeciwpowodziową, energetyczną i retencyjną. Napełnianie zbiornika rozpoczęto w 2017 roku.

Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych O stanie czystości wód rzeki Skawy, odwadniającej obszar gminy, decydują w jej górnym biegu głównie zanieczyszczenia obszarowe oraz socjalno-bytowe odprowadzane z miejscowości i gospodarstw indywidualnych oraz ścieki z terenu gmin sąsiadujących. Teren gminy jest skanalizowany. Substancje biogenne dopływające ze źródeł rolniczych mają niewielkie znaczenie, z uwagi na niekorzystne warunki dla rolnictwa.

Jakość wód Wody podziemne na terenie Gminy Mucharz są zaklasyfikowane do jednolitej części wód podziemnych nr 159 (JCWPd PLGW2000159), dla której stwierdzono dobry stan chemiczny i ilościowy oraz brak ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych wyznaczonych w Planie gospodarki wodami dorzecza Wisły, 2016.

Gmina Mucharz zlokalizowana jest również w zasięgu trzech jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP):  Jaszczurówka (RW20001221347389) – część naturalna niemonitorowana o dobrym stanie, niezagrożona nieosiągnięciem celów środowiskowych;  Skawa od zapory zbiornika Świnna Poręba do Klęczanki bez Klęczanki (RW200014213477) – część sztuczna, monitorowana, o dobrym stanie, zagrożona nieosiągnięciem celów środowiskowych (odstępstwo do 2027 r.);  Zbiornik Świnna Poręba (RW20001421347399) – część sztuczna, niemonitorowana, o dobrym stanie, niezagrożona nieosiągnięciem celów środowiskowych.

6.1.3. Zasoby geologiczne i surowce mineralne Zgodnie z regionalizacją fizycznogeograficzną Polski (Kondracki 2009) obszar gminy położony jest w granicach podprowincji Zewnętrzne Karpaty Zachodnie, w mezoregionach Beskid Mały i Pogórze Wielickie. Jest to obszar młodych gór fałdowych charakteryzujący się występowaniem wzniesień gór średnich i niskich z fragmentami powierzchni zrównań. W budowie geologicznej terenu biorą udział głównie utwory płaszczowiny śląskiej, zajmujące centralną i północną część gminy, na które od południa nasunięte są utwory płaszczowiny magurskiej. Obszar gminy zbudowany jest głównie z utworów kredowych, kredowo- trzeciorzędowych i trzeciorzędowych, zapadające generalnie na południowy wschód. Na podłożu skalnym zalegają utwory czwartorzędowe w postaci eluwiów (pokrywy zwietrzelinowe) i aluwiów (osady rzeczne).

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

Tab. 3. Złoża surowców naturalnych na terenie Gminy Mucharz (źródło: http://geoportal.pgi.gov.pl/midas- web)

Nazwa Kopalina Powierzchnia Stan Obszar Ważność złoża udokumentowanego zagospodarowania górniczy koncesji złoża Górka - kamienie 5 810 ha zagospodarowane tak 31.12.2025 Mucharz drogowe i Skawice budowlane 8 456 ha eksploatacja nie 01.06.2016 (piaskowiec) zaniechana

Na terenie gminy występowały również złoża kruszyw naturalnych położone w dolinie Skawy i inne złoża kamieni drogowych i budowlanych, których eksploatacje zakończono w związku z ukończeniem budowy zbiornika wodnego.

6.1.4. Gleby Występujące gleby należą do gleb terenów górskich i podgórskich. Na gliniasto-ilastej zwietrzelinie piaskowców i łupków fliszowych budujących stoki przeważają gleby brunatne, gleby szkieletowe i grubokamieniste o składzie mechanicznym gleb gliniastych i ilastych średnio i silnie szkieletowych, występują powszechnie w niższych partiach stoków, na spłaszczeniach podstokowych, silnie zróżnicowane pod względem miąższości i zasobności w przyswajalne składniki pokarmowe, III, IV i V klasy gleb. Z tego samego podłoża wykształciły się gleby bielicowe (wytworzone w drzewostanach szpilkowych) i pseudobielicowe (powstałe po wylesieniu i przeznaczeniu pod uprawę gleb bielicowych) wyjałowione, silnie zakwaszone, lekkie i szkieletowe, występują w górnych partiach wzniesień i na stokach o dużych spadkach, w kilku miejscach w Świnnej Porębie, Mucharzu i Skawcach – głównie V i VI klasa bonitacyjna. Na utworach aluwialnych w dolinach występują mady w różnym stadium rozwoju, II - III klasy gleb, w znacznej części zajęte przez pastwiska.

Jakość gleb na terenie gminy nie była badana.

6.1.5. Pola elektromagnetyczne Na terenie Gminy Mucharz źródła promieniowania elektromagnetycznego stanowią:  linie i stacje elektroenergetyczne;  urządzenia radiokomunikacyjne;  urządzenia radionawigacyjne i radiolokacyjne. Przez teren Gminy Mucharz przebiega napowietrzna jednotorowa linia elektroenergetyczna 110 k V Zaskawie – Sucha, od której ustanowiono 30 m pas technologiczny (po 15 m od osi linii obydwu kierunkach). W pasie tym obowiązuje zakaz lokalizowania obiektów przeznaczonych na stały pobyt ludzi. W 2016 roku badania na terenie powiatu wadowickiego natężenia pól elektromagnetycznych w dwóch lokalizacjach – Andrychów i Kalwaria Zebrzydowska. Wyniki pomiarów wskazują, iż w żadnym badanym punkcie nie wystąpiły przekroczenia dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych, co więcej, wyniki kształtują się znacznie poniżej dopuszczalnej normy PEM 7 V/m.

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

Najczęściej spotykanymi źródłami mikrofal są urządzenia nadawczo-odbiorcze sieci telefonii komórkowej. Urządzenia takie znajdują się zwykle na specjalnych masztach bądź wysokich kominach i budynkach.

Tab. 4. Rozmieszczenie urządzeń nadawczo-odbiorczych na terenie Gminy Mucharz (źródło: http://btsearch.pl)

Operator Lokalizacja Orange Mucharz dz. nr 667/1 T-Mobile Mucharz dz. nr 667/1 NetWorkS! Mucharz dz. nr 667/1 T-Mobile Świnna Poręba 77 - maszt własny Orange Świnna Poręba 77 - maszt własny NetWorkS! Świnna Poręba 77 - maszt własny Plus Świnna Poręba 77 - maszt własny NetWorkS! Zagórze maszt TP Emitel

6.1.6. Zagrożenia hałasem Głównym źródłem hałasu jest transport wzdłuż drogi krajowej nr 28.

6.1.7. Zasoby przyrodnicze

Ochrona przyrody

Zachodnia część obszaru gminy leży na terenie Parku Krajobrazowego Beskidu Małego i jego otuliny. W Gminie Mucharz park obejmuje zalesione obszary Jaszczurowej i Kozińca, a otulina obszar pomiędzy granicą parku, a drogą krajową nr 28. Powierzchnia parku w gminie wynosi 1020 ha, a otuliny 1070 ha. Park został powołany w 1998 roku w celu ochrony wartości przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych Beskidu Małego. Utworzenie otuliny miało na celu zachowanie harmonijnego krajobrazu oraz zabezpieczenie parku przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych.

Poza parkiem krajobrazowym spośród form ochrony przyrody wyróżnia się jeszcze pomniki przyrody.

Tab. 5. Wykaz istniejących pomników przyrody na terenie Gminy Mucharz (źródło: http://crfop.gdos.gov.pl/)

Obiekt Lokalizacja Data utworzenia Lipa drobnolistna Jaszczurowa - przy pamiątkowej figurze z 1853r 1964 Jaskinia „Mysiorowa Jama" Zagórze - na stokach g. Kuczyna, na prawym brzegu 1993 rzeki Skawy Jaskinia „Lisia" Zagórze - w kompleksie leśnym powyżej jaskini 1993 Mysiorowa Jama

Na obszarze gminy rozważane jest utworzenie rezerwatu „Las Mucharski”, który obejmowałby las porastający strome zbocze nad Skawą w miejscowości Mucharz oraz użytku ekologicznego „Jaroszowicka Góra”, który obejmowałby obszar zalesionego masywu górskiego Jaroszowickiej Góry, znajdujący się w Gminie Wadowice i Mucharz.

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

Korytarze ekologiczne

Mapa przebiegu korytarzy ekologicznych na obszarze Polski została opracowana w dwóch etapach przez Zakład Badania Ssaków PAN w Białowieży (obecnie Instytut Biologii Ssaków) pod kierownictwem prof. dr hab. Włodzimierza Jędrzejewskiego:  etap I (2005 r.) - na zlecenie Ministerstwa Środowiska opracowano mapę sieci korytarzy dla obszarów Natura 2000 z uwzględnieniem potrzeb ochrony kluczowych gatunków dużych ssaków;  etap II (2011 r.) we współpracy z Pracownią na rzecz Wszystkich Istot (w ramach projektu ze środków EEA/EOG) opracowano kompletną mapę korytarzy istotnych dla populacji dużych ssaków leśnych oraz spójności siedlisk leśnych i wodno-błotnych w skali krajowej i kontynentalnej.

Według koncepcji z 2011 roku przez obszar gminy przebiegają:  krajowy korytarz ekologiczny Dolina Skawy (kod korytarza: KPd-13D) – korytarz ichtologiczny,  krajowy korytarz ekologiczny Beskid Mały (kod korytarza: KPd13C) – korytarz dla ornitofauny i dużych ssaków drapieżnych i kopytnych.

Podstawową funkcją korytarzy migracyjnych jest umożliwienie rozprzestrzeniania się gatunków i ukierunkowania przepływu materii i informacji biologicznej w krajobrazie. Zachowanie drożności korytarzy, uznaje się za sprawę priorytetową w ochronie środowiska. Na terenie Gminy Mucharz wyróżnić można także lokalne korytarze ekologiczne. Są to drogi migracyjne mniejszej skali, niemniej jednak równie ważne w prawidłowym funkcjonowaniu ekosystemu.

Lasy Z danych Głównego Urzędu Statystycznego za 2016 rok wynika, iż powierzchnia lasów na terenie Gminy Mucharz wynosi 1457,65 ha, co daje lesistość blisko 40 %. Wskaźnik lesistości gminy jest znacznie wyższy niż średnia krajowa. Wśród form własności zdecydowanie przeważają lasy Skarbu Państwa. Według przyrodniczo-leśnej regionalizacji Polski obszary leśne położone są w obrębie: VIII Krainy Karpackiej, w dzielnicy 1 Beskidu Śląskiego i Małego. Lasy stanowiące własność Skarbu Państwa, będące w zarządzie P.G.L. LP Nadleśnictw Andrychów (251 ha) i Sucha Beskidzka (726 ha) są lasami ochronnymi. Wszystkie lasy stanowiące własność Skarbu Państwa zostały uznane za ochronne wodo- i glebochronne. W obrębie lasów ochronnych obowiązują szczególne zasady określone w Planach Urządzeniowych Lasu Nadleśnictwa Andrychów i Sucha Beskidzka. Według dokumentacji siedliskowo-glebowej dominującymi typami siedliskowymi na omawianym terenie są: w obrębie Kalwaria (Nadleśnictwo Andrychów) las wyżowy świeży – ponad 60% powierzchni leśnej, w obrębie Sucha (Nadleśnictwo Sucha Beskidzka) las mieszany górski - ponad 50% powierzchni leśnej.

6.1.8. Zagrożenia poważnymi awariami Na terenie opracowania nie ma ani nie planuje się lokalizacji zakładów zaliczanych do zakładów o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej lub zakładu

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024 o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, o których mowa w art. 248 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska.

6.2. Zagadnienia horyzontalne

6.2.1. Adaptacja do zmian klimatu W celu zapewnieniu warunków stabilnego rozwoju społeczno-gospodarczego w obliczu ryzyk, jakie niosą ze sobą zmiany klimatu, ale również z myślą o wykorzystaniu pozytywnego wpływu, jaki działania adaptacyjne mogą mieć nie tylko na stan polskiego środowiska, ale również wzrost gospodarczy został przygotowany „Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 ” (SPA 2020). Wyniki zawartych w nim prognoz pokazują, że do roku 2030 zmiany klimatu będą miały dwojaki, pozytywny i negatywny wpływ na gospodarkę i społeczeństwo. Na terenie Gminy Mucharz największe zagrożenia wynikające ze zmian klimatycznych związane są z nawalnymi deszczami (uaktywnienie osuwisk, podtopienia – zagrożenie dla budynków i infrastruktury oraz dla zdrowia i życia ludzi), długotrwałymi suszami (straty w rolnictwie) i wichurami (wiatrołomy, zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi). Zmiany klimatu, na skutek podwyższenia temperatur powietrza i wydłużenia pory letniej, mogą przyczynić się również do pozytywnych działań w gminie t.j. wydłużenie sezonu turystycznego oraz okresu wegetacyjnego roślin. Działania mające na celu adaptację do zmian klimatycznych na terenie gminy obejmują przede wszystkim budowę zbiornika wodnego na rzece Skawie (Jezioro Mucharskie). Zbiornik będzie pełnił m.in. funkcję przeciwpowodziową , retencyjną oraz rekreacyjną. Ponadto ważna jest rozbudowa sieci kanalizacyjnej – w szczególności kanalizacji deszczowej oraz wprowadzenie zakazu zabudowy na terenach narażonych na osuwanie się mas ziemnych i zagrożonych powodziami. Gmina Mucharz charakteryzuje się wysokim udziałem powierzchni zalesionych, co w sposób pozytywny wpływa na łagodzenie skutków ekstremalnych zjawisk pogodowych, w tym przede wszystkim upałów i suszy.

6.2.2. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska i klęski żywiołowe Nadzwyczajne zagrożenia środowiska na terenie gminy mogą być związane głównie z uaktywnieniem się osuwisk, lokalnymi zalewami oraz pożarami.

Na terenie gminy osuwiska zostały szczegółowo zinwentaryzowane w ramach projektu System Osłony Przeciwosuwiskowej (SOPO). W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że jest to region zróżnicowany pod względem częstości, typu i charakteru występowania osuwisk. Ich rozwój jest powiązany z rzeźbą terenu i budową geologiczną. Na terenie gminy zidentyfikowano 134 osuwiska, w tym: 55 nieaktywnych (41%), 25 złożonych, okresowo aktywnych na małej części obszaru (19%), 41 okresowo aktywnych (31%), 13 aktywnych (10%). Pod względem powierzchni można wyróżnić 50 osuwisk dużych (>1 ha), 21 średnich (0,5–1 ha), 62 małe (0,05–0,45 ha) oraz 2 osuwiska zarejestrowane punktowo (<0,05 ha, mające negatywny wpływ na infrastrukturę). Wśród osuwisk dużych zdecydowanie przeważają formy nieaktywne lub aktywne tylko na małych fragmentach powierzchni. Formy osuwiskowe występują tam grupowo i w zdecydowanej większości na terenach leśnych. Dominują formy stare, zapewne o założeniach plejstoceńskich, wykazujące tylko lokalną aktywność na małych powierzchniach, zwłaszcza w miejscach eksponowanych na erozję. Podobny

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024 charakter mają osuwiska rozwinięte w masywie Jaroszowickiej Góry (541 m n.p.m.), na prawym brzegu Skawy. Kolejnym miejscem koncentracji osuwisk na omawianym terenie są zbocza doliny rzeki Skawy, szczególnie w podcięciach erozyjnych w odcinkach przełomowych i w łukach meandrów. Większość z nich pozostaje w zasięgu oddziaływania piętrzenia zbiornika wodnego na Skawie.

Duża część gminy objęta jest również mapami zagrożenia i ryzyka powodziowego, sporządzonymi w ramach projektu Informatyczny System Osłony Kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami (ISOK). Z przedstawiony analiz wynika, że budowa zbiornika na Skawie w znacznym stopniu ograniczyła tereny zagrożone powodziami na obszarze gminy.

W wyniku działalności antropogenicznej lub zjawisk naturalnych (burz) może dochodzić do pożarów. Z uwagi na duże areały powierzchni leśnych, szczególnie niebezpieczne jest zaprószenie ognia w lasach. Ryzyko wystąpienia tego typu zdarzeń wzrasta w szczególności podczas długotrwałej upalnej, bezdeszczowej pogody. Do potencjalnych źródeł i czynników zagrożenia pożarowego na terenie Gminy Mucharz zaliczyć można:  odłogowanie coraz większej ilości pól, porośniętych suchą roślinnością i narażonych zwłaszcza wiosną na wypalanie,  dużą powierzchnię lasów na obszarach trudnych dla działań ratowniczych, penetrowanych przez mieszkańców i turystów,  kilkadziesiąt większych obiektów użyteczności publicznej, w tym zabytkowych oraz o palnej konstrukcji,  znaczne urozmaicenie rzeźby terenu gminy i związany z tym utrudniony dojazd do wielu domostw i siedlisk, zwłaszcza w okresie późnej jesieni i zimy, co wiąże się również z trudnościami w zaopatrzeniu w wodę do gaszenia pożarów.

Likwidacją zjawisk pożarowych na terenie powiatu i gminy zajmują się wyspecjalizowane jednostki Państwowej i Ochotniczej Straży Pożarnej.

Na obszarze gminy nie występują zakłady przemysłowe, które mogą przyczynić się do wystąpienia nadzwyczajnych zagrożeń środowiska. Do tego typu zdarzeń można natomiast zaliczyć pęknięcie i rozszczelnienie instalacji rurociągów transportowych, katastrofę drogową autocysterny czy awarię obiektów hydrotechnicznych.

6.2.3. Działania edukacyjne Gmina podejmuje działania edukacyjne z zakresu ochrony środowiska. Organizowane są konkursy o tematyce ekologicznej, wydarzenia i pikniki poruszające zagadnienia z zakresu ochrony środowiska. Ponadto na terenie gminy zostały wytyczone edukacyjne ścieżki przyrodnicze. W gminie promuje się stosowanie indywidualnych rozwiązań z zakresu odnawialnych źródeł energii. Samorząd prowadzi również kampanię informacyjną nt. wymiany starych pieców węglowych na nowoczesne urządzenia ograniczające niską emisję. Planowane są kolejne działania edukacyjne.

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

6.2.4. Monitoring środowiska Monitoring środowiska na terenie Gminy Mucharz prowadzi Rada Gminy oraz instytucje działające w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ). Wyniki badań publikowane są przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, w corocznych ogólnodostępnych raportach o stanie środowiska.

6.3. Uwarunkowania mające wpływ na stan środowiska W celu określenia uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych mających wpływ na stan środowiska Gminy Mucharz zastosowano tzw. analizę SWOT, stanowiącą efektywną metodę identyfikacji słabych i silnych stron poszczególnych elementów środowiska oraz badania szans i zagrożeń jakie stwarza dla nich otoczenie. SWOT oparta jest na schemacie klasyfikacji dzielącym wszystkie czynniki mające wpływ na bieżącą i przyszłą pozycję elementów środowiska:  zewnętrzne w stosunku do danego elementu i mające charakter uwarunkowań wewnętrznych,  wywierające negatywny wpływ na dany element środowiska i mające wpływ pozytywny. Ogólne wytyczne wynikające z analizy SWOT są bardzo proste, ale niestety trudne do zrealizowania. Zakładają one:  unikanie zagrożeń/emisji zanieczyszczeń,  wykorzystywanie szans,  wzmacnianie słabych stron,  opieranie się na mocnych stronach.

Tab. 6. Analiza SWOT uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych wpływających na stan środowiska

I. STAN POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO Silne Strony Słabe Strony - Niewielki stopień zanieczyszczenia. - Koncentracja zanieczyszczeń w rejonie - Duża powierzchnia lasów. zwartej zabudowy oraz drogi krajowej nr 28 – - Niskie uprzemysłowienie w szczególności w obniżeniach i dolinach rzecznych o przebiegu południkowym. Szanse Zagrożenia - Możliwość uzyskania dofinansowania na - Dopływ zanieczyszczeń z dużych ośrodków ograniczenie niskiej emisji. miejskich i przemysłowych (aglomeracje - Wymiana starych kotłów grzewczych na śląska i krakowska). urządzenia ograniczające emisję szkodliwych - Stosowanie indywidualnego ogrzewania substancji do powietrza. (węglowego). - Wyposażenie budynków w instalacje - Spalanie odpadów. odnawialnych źródeł energii. - Niska gazyfikacja gminy. - Rozbudowa sieci gazowej na terenie gminy. - Wzrost liczby samochodów i natężenia ruchu - Termomodernizacja budynków. drogowego. - Ochrona powierzchni leśnych. - Wzrost roli środków transportu przyjaznych środowisku: rower (krótki dystanse) i transport zbiorowy (długie dystanse). - Budowa dróg rowerowych. - Wzrost świadomości ekologicznej oraz zamożności mieszkańców – zaprzestanie spalania odpadów. II. STAN WÓD PODZIEMNYCH Silne Strony Słabe Strony - Duże zasoby wody pitnej. - Brak izolującej pokrywy w stropie warstw - Dobry stan jakościowy wód. wodonośnych.

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

- Obecność zbiorników wód podziemnych. - Pełne skanalizowanie gminy. Szanse Zagrożenia - Promocja rolnictwa ekologicznego. - Brak funduszy na prowadzenie modernizacji - Rozwój i modernizacja sieci kanalizacyjnej. istniejących sieci kanalizacyjno- - Prowadzenie akcji edukacyjnej propagującej wodociągowych. optymalizację zużycia wody. - Eliminowanie ognisk zanieczyszczeń wód. III. STAN WÓD POWIERZCHNIOWYCH Silne Strony Słabe Strony - Duża zdolność do samooczyszczania się wód na - Zły stan wód w jednej jednolitej części wód terenach o dużych spadkach. powierzchniowych. - Dobrze rozwinięta sieć rzeczna. - Niskie zainteresowanie rolnictwem – stosowanie niewielkich ilości nawozów i środków ochrony roślin. - Duże skanalizowanie gminy. Szanse Zagrożenia - Prawidłowo prowadzona gospodarka odpadowa. - Wpływ zanieczyszczeń spoza terenu gminy - Promocja rolnictwa ekologicznego. na stan czystości wód. - Rozwój i modernizacja sieci kanalizacyjnej. - Brak funduszy na inwestycje zmierzające do - Eliminowanie ognisk zanieczyszczeń wód. poprawy jakości wód powierzchniowych. - Współpraca na rzecz kierunków zmniejszenia zanieczyszczeń spoza terenu gminy. - Możliwość retencjowania wody w zbiorniku na Skawie.

IV. STAN GLEB Silne Strony Słabe Strony - Duże zalesienie obszaru - Duże spadki terenowe nasilające procesy - Brak zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi. erozyjne. - Zakwaszenie gleb. Szanse Zagrożenia - Promocja rolnictwa ekologicznego. - Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego. - Przeznaczeni na cele rolnicze gleb dobrych i - Niska kultura upraw. bardzo dobrych. - Niewłaściwa uprawa gleb narażonych na - Zalesienie gleb słabych oraz zlokalizowanych na erozję. stokach. - Brak funduszy na inwestycje zmierzające do - Wykorzystanie nasadzeń do produkcji biopaliw. poprawy stanu gleb. - Ograniczenie emisji pyłowych i gazowych. - Wapnowanie gleb zakwaszonych. V. STAN ŚRODOWISKA AKUSTYCZNEGO Silne Strony Słabe Strony - Brak występowania zagrożeń związanych ze - Okresowo duże natężenie ruchu wzdłuż drogi szkodliwym oddziaływaniem hałasu poza ciągami krajowej nr 28. komunikacyjnymi – w szczególności drogą - Lokalizacja zabudowy chronionej akustycznie krajową nr 28. wzdłuż DK 28.

Szanse Zagrożenia - Prowadzenie monitoringu hałasu. - Brak funduszy na inwestycje zmierzające do - Budowa ekranów akustycznych i stref poprawy stanu środowiska akustycznego. izolacyjnych wzdłuż ciągów komunikacyjnych o największym nasileniu ruchu. - Poprawa stanu technicznego nawierzchni drogowych.

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

- W stosunku do projektowanej zabudowy – dbałość o zachowanie odpowiednich odległości od ciągów komunikacyjnych.

VI. STAN FAUNY I FLORY Silne Strony Słabe Strony - Położenie poza obszarem ekologicznego - Bariery infrastrukturalne (zapora) na rzece zagrożenia. Skawie uniemożliwiająca migrację - Istnienie obszarów chronionych. ichtiofauny. - Duże zwarte kompleksy leśne. - Duża bioróżnorodność. - Park Krajobrazowy Beskidu Małego. Szanse Zagrożenia - Ograniczanie lokalnych źródeł zanieczyszczeń - Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego, powietrza, gleby i wód. gleby i wód. - Walka z kłusownictwem. - Kłusownictwo. - Dokarmianie i szczepienia ochronne. - Pożary lasów. - Właściwa pielęgnacja szaty roślinnej. - Wypalanie traw. - Zalesianie nieużytków. - Niekontrolowane pozyskiwanie drewna. - Przebudowa drzewostanów leśnych w kierunku - Brak funduszy na inwestycje zmierzające do bardziej odpornych na zanieczyszczenia poprawy stanu fauny i flory. gatunków oraz uzupełnienia gatunkami rodzimymi. - Zapewnienie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa pożarowego obszarów leśnych. - Edukacja ekologiczna. - Inwentaryzacja zasobów przyrodniczych w celu sprecyzowania działań ochronnych.

VII. STAN KRAJOBRAZU Silne Strony Słabe Strony - Wysokie walory krajobrazowe (urozmaicona - Chaotyczna i nieujednolicona stylowo rzeźba terenu, duże powierzchnie leśne, zbiornik zabudowa mieszkalna. na rzece Skawie). - Lokalizacja masztów telefonii komórkowej - Brak dużych obiektów kubaturowych i linii wysokiego napięcia. wpływających na pogorszenie walorów - Istnienie wyrobisk poeksploatacyjnych krajobrazowych. kruszywa naturalnego.

Szanse Zagrożenia - Ochrona cennych krajobrazowo terenów przed - Brak miejscowego planu zagospodarowania wprowadzenie obiektów dominujących, mało przestrzennego w niektórych częściach estetycznych w polityce planowania gminy. przestrzennego. - Brak funduszy na inwestycje zmierzające do - Dążenie do koncentracji zabudowy w obrębie poprawy stanu obiektów zabytkowych wykształconych struktur osadniczych, nie i kulturowych. dopuszczanie do rozpraszania się zabudowy. - Rozwój eko i agroturystyki. - Podnoszenie walorów estetycznych obiektów dziedzictwa kulturowego poprzez rewitalizację, remonty itp.

6.4. Efekty realizacji dotychczasowych założeń z zakresu ochrony środowiska Gmina w ostatnich latach zrealizowała kilka istotnych przedsięwzięć zmierzających do poprawy stanu środowiska. Ostatni Program ochrony środowiska sporządzony został w 2003 roku. Obejmował działanie w perspektywie czasowej do 2007 roku. Zrealizowane do tej pory

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024 działania wynikające z założeń Programu przyczyniły się do poprawy stanu środowiska gminy, a także do utrzymania dobrego poziomu tam, gdzie został on osiągnięty.

Tab. 7. Stopień realizacji zadań określonych w pierwszym Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Mucharz2

Zakładany cel Priorytety Zadania założone w programie, Efekt zrealizowane w latach 2003–2007 z perspektywą do 2017 Poprawa jakości Ograniczenie Stworzenie programu ograniczenia niskiej Ograniczenie źródeł powietrza niskiej emisji emisji z budynków jednorodzinnych niskiej emisji atmosferycznego i kotłowni indywidualnych Promocja ww. przedsięwzięcia oraz Mniejsze alternatywnych źródeł energii ( w tym zapotrzebowanie promocja ekologicznych materiałów np. energetyczne drewna odpadowego) wśród mieszkańców termomodernizo- gminy wanych obiektów Wspieranie w skali powiatu systemu zachęt dla przedsięwzięć wykorzystujących Podniesienie odnawialne źródła energii świadomości Termomodernizacja (w tym wymiana ekologicznej okien) obiektów gminnych i jednostek mieszkańców organizacyjnych gminy Dofinansowanie stacji monitoringu Usprawnienie powietrza w powiecie wadowickim (na systemu terenie Wadowic) monitoringu Minimalizacja Modernizacja dróg krajowych, powietrza uciążliwości od wojewódzkich i powiatowych transportu Budowa, remonty i modernizacja (wraz kołowego z odpowiednią dokumentacją) dróg gminnych Ograniczenie Dokończenie identyfikacji emitorów, oraz emisji stworzenie bazy danych i map przemysłowej dotyczących stanu powietrza (niska i wysoka) atmosferycznego Budowa wojewódzkiego systemu kontroli wnoszenia opłat środowiskowych Racjonalna Ochrona Doskonalenie systemu ostrzegania na Zminimalizowanie gospodarka wodna przeciwpowo- wypadek katastrofy ryzyka dziowa Budowa zbiornika retencyjnego „Świnna powodziowego na Poręba” z zachowaniem życia terenie gminy biologicznego Realizacja Rozbudowa sieci kanalizacyjnej wsi Ograniczenie źródeł kompleksowych Mucharz skażenia wód inwestycji w Rozbudowa sieci kanalizacyjnej wsi podziemnych i dziedzinie Jaszczurowa powierzchniowych gospodarki Rozbudowa sieci kanalizacyjnej sołectwa Jamnik

2 Z uwagi na brak sporządzonego programu ochrony środowiska na lata 2008–2017, oceniano efekty realizacji wyznaczonych zadań w latach 2003–2007 z perspektywą do roku 2017

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

Zakładany cel Priorytety Zadania założone w programie, Efekt zrealizowane w latach 2003–2007 z perspektywą do 2017 wodno- Wykonanie kanalizacji na części Ograniczenie ściekowej pozostałych terenów zużycia wody (Ograniczenie Wykonanie kanalizacji deszczowej zrzutów (częściowo) ścieków do Budowa/odbudowa systemu rowów cieków i odwadniających drogi gminne (częściowo) zbiorników) Promocja i wspieranie projektów związanych z wykorzystaniem wód deszczowych i oszczędzaniem wody Poprawa jakości Rozbudowa sieci wodociągowej wsi Zwiększenie wody pitnej Mucharz dostępności Budowa sieci wodociągowej wsi mieszkańców do Jaszczurowa, sołectwa Jamnik oraz wody pitnej Zagórze i Koziniec Modernizacja przepompowni oraz ujęć wody w Świnnej Porębie i Kozińcu Adaptacja i modernizacja istniejącej sieci wodociągowej Rozbudowa sieci rozdzielczej w miarę potrzeb Regulacja Wykonanie opracowania, które pozwoli stosunków sklasyfikować tereny o zachwianych wodnych na stosunkach wodnych terenie gminy Poprawa jakości Ochrona Objęcie ochroną terenów Utrzymanie w gleb, ochrona wierzchniej niezdegradowanych poprzez nielokowanie dobrym stanie i powierzchni i warstwy gleb inwestycji uciążliwych na korzyść poprawa stanu gleb kopalin walorów przyrodniczych i rekreacyjnych Przywrócenie Kontynuacja wapnowania, magnezowania Ochrona złóż wartości gleb oraz zwiększenie nawożenia surowców użytkowych organicznego naturalnych gleb Zalesienia i zadrzewienia gruntów odłogowanych Racjonalna Wspomaganie działalności rolniczej, gospodarka uwzględniającej normy ekologiczne – rolna szkolenia rolników Racjonalna Ochrona przed eksploatacją rozpoznanych gospodarka złóż kopalin – odpowiednie wpisy do kopalinami MPZP Zmniejszenie Ograniczenie Opracowanie programu ochrony przed Niższe poziomy uciążliwości hałasu uciążliwości hałasem emisji hałasu do hałasu Wykonanie niezbędnych map środowiska wzdłuż przemysłowego akustycznych wyremontowanych i pochodzącego dróg Stosowanie nowoczesnych nawierzchni do od ciągów budowy nowych dróg, ulic i parkingów komunikacyj- Budowa ekranów akustycznych wzdłuż nych dróg wojewódzkich, krajowych i

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

Zakładany cel Priorytety Zadania założone w programie, Efekt zrealizowane w latach 2003–2007 z perspektywą do 2017 powiatowych na odcinkach o gęstej Ograniczenie zabudowie emisji hałasu z Modernizacja budynków poprzez innych źródeł stosowanie nowoczesnych, (punktowych) dźwiękochłonnych okien Wydzielenie terenów pod realizację zorganizowanej działalności inwestycyjnej, rzemieślniczej itp. (potencjalne źródła hałasu) – odpowiednie wpisy do MPZP (częściowo) Zachowanie i Ochrona i Analiza obowiązujących na terenie Zachowanie w wzbogacanie renaturyzacja powiatu planów zagospodarowania dobrym stanie walorów ekosystemów przestrzennego i studiów uwarunkowań najcenniejszych przyrodniczych pod kątem wyznaczonych obszarów obszarów ochrony przyrody oraz określenia terenów, przyrodniczych w które mogą być bazą dla rozwoju turystyki gminie i stworzenia oferty dla potencjalnych inwestorów Ochrona obiektów Określenie pożądanego stylu zabudowy w dziedzictwa powiecie, wyznaczenie norm kulturowego architektonicznych – opracowanie standardów urbanistyczno- architektonicznych – w ramach planów rozwoju z uwzględnieniem charakterystyki urbanistycznej poszczególnych gmin Wspieranie inicjatyw dot. porządkowania (utrzymywania czystości) terenów leśnych i rekreacyjnych Współtworzenie Planu Ochrony „Parku Krajobrazowego Beskidu Małego” Ochrona Prowadzenie prac pielęgnacyjnych elementów istniejących form ochrony przyrody przyrody (pomniki przyrody) ożywionej i nieożywionej Racjonalna Likwidacja Monitoring i bieżąca likwidacja dzikich Eliminacja „dzikich gospodarka składowisk składowisk (w tym również dzikich wysypisk śmieci” odpadami odpadów (w składowisk w korytach rzecznych) tym składowisk Utrzymywanie czystości na szlakach Uporządkowanie dzikich) i turystycznych na terenie gminy gospodarki utrzymanie Organizowanie akcji porządkowych na odpadowej czystości terenie gminy np.: - „Sprzątanie Świata”, - „Dzień Ziemi” Rozwój Doskonalenie zbiórki odpadów selektywnej komunalnych zbiórki Edukacja młodzieży z zakresu gospodarki odpadów odpadami

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

Zakładany cel Priorytety Zadania założone w programie, Efekt zrealizowane w latach 2003–2007 z perspektywą do 2017 Zwiększenie ilości strumieni zbieranych selektywnie (wielkogabarytowe, elektryczne i elektroniczne, budowlane, paleniskowe, szkło, tworzywa sztuczne, szmaty, papier) Ograniczenie Rozwój systemu zbiórki odpadów ilości odpadów biodegradowalnych wraz z ich biodegradowal- zagospodarowaniem nych w strumieniu odpadów komunalnych Wdrażanie Rozwój systemu selektywnej zbiórki systemu odpadów niebezpiecznych wydzielanych gospodarki ze strumienia odpadów komunalnych odpadami Organizacja gospodarki odpadami zawierającymi azbest (pełna inwentaryzacja stanu technicznego obiektów i instalacji, organizacja miejsca gromadzenia odpadów w ramach GPZON) Organizacja Gminnego Punktu Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych Zagospodarowanie Tworzenie Renowacja i zagospodarowanie obiektów Ochrona obiektów terenów parków, terenów zabytkowych dziedzictwa antropogenicznych zielonych i Powiększanie zieleni urządzonej na terenie kulturowego miejsc gminy wypoczynkowo- Tworzenie nowych tras i ścieżek Rozwój rekreacyjnych rowerowych na terenie gminy gospodarczy gminy Utrzymanie i remonty powstałych ścieżek z uwzględnieniem i tras rowerowych na terenie gminy potrzeby Tworzenie nowych tras dla narciarstwa zachowania biegowego oraz „ścieżek zdrowia” na terenów czynnych terenie gminy biologicznie i Wprowadzenie zapisów (na poziomie obszarów cennych MPZP) wymuszających na inwestorach przyrodniczo określony udział powierzchni biologicznie czynnych, dokładnie określony na etapie koncepcji i projektów Opracowanie projektu lokalizacji i zagospodarowania miejsc wypoczynku sobotnio-niedzielnego w rejonach o walorach przyrodniczo-krajobrazowych gminy Monitoring Kolizje Budowa Remizy OSP Mucharz i Skawce Udoskonalenie środowiska i drogowe, Doposażenie magazynów OSP w środki działań w przeciwdziałanie pożary, ratownictwa przypadku nadzwyczajnym powodzie Ćwiczenia w zakresie bezpieczeństwa wystąpienia ekologiczno-chemicznego poważnych awarii i

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

Zakładany cel Priorytety Zadania założone w programie, Efekt zrealizowane w latach 2003–2007 z perspektywą do 2017 zagrożeniom Oznakowanie i wytyczenie dróg katastrof środowiska ewakuacyjnych i dróg przewozu naturalnych materiałów niebezpiecznych Monitoring Dążenie do spełnienia norm czystości środowiska (powietrze, wody, gleby, hałas etc.) ustanawianych przepisami ochrony środowiska Opracowanie i wdrożenie wspólnego systemu i wymiany informacji o ochronie środowiska Edukacja społeczeństwa na rzecz kreowania zachowań w sytuacji wystąpienia nadzwyczajnych zagrożeń środowiska Edukacja Prowadzenie Doskonalenie programów edukacji Podniesienie ekologiczna zajęć ekologicznej (dla szkół podstawowych i świadomości dydaktycznych ponadpodstawowych ) związanych z: ekologicznej w szkołach ochroną: powietrza, wód, gleby, przyrody, mieszkańców prezentacją walorów i problemów (hałas, i turystów odpady) gminy Organizacja Organizowanie i wspieranie akcji pozaszkolnych promujących walory przyrodniczo- ośrodków i krajobrazowe powiatu i gminy elementów Wzbogacanie istniejących banków edukacji informacji turystycznej o informacje o ekologicznej walorach przyrodniczych i turystycznych gminy

W związku z upływem okresu programowania ww. dokumentu powstała konieczność opracowania Programu ochrony środowiska na lata kolejne wraz z nową perspektywą czasową, uwzględniającego obecnie obowiązujące dokumenty strategiczne i operacyjne.

6.5. Prognoza stanu środowiska na najbliższe lata Stan środowiska w Gminie Mucharz oceniany jest jako dobry. Przewiduje się, że w najbliższych latach nie ulegnie on pogorszeniu, z uwagi na obniżenie ryzyka skażenia wód podziemnych i powierzchniowych (rozwój sieci wodociągowo-kanalizacyjnej), eliminacji źródeł niskiej emisji (programy wymiany przestarzałych pieców węglowych, program instalacji odnawialnych źródeł energii na obiektach użyteczności publicznej oraz w budynkach prywatnych, termomodernizacje). Z uwagi na słabnące zainteresowanie rolnictwem oraz trudne warunki terenowe, nie przewiduje się również aby uprawy roślin i hodowla zwierząt stanowiły istotne źródło, mogące pogorszyć jakość gleb czy wód. Na terenie gminy nadal będą kontynuowane działania zmierzające do likwidacji potencjalnych źródeł zanieczyszczenia środowiska i utrzymania dobrego stanu poszczególnych komponentów przyrody. Dzięki budowie zbiornika wodnego na rzece Skawie, region ma ogromną szansę rozwinąć się w kierunku turystycznym. Budowa obiektów rekreacji musi jednak uwzględniać wymogi ochrony środowiska. Przy ich dotrzymaniu nie przewiduje się aby rozwój gminy w kierunku

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024 turystycznym, przyczynił się do degradacji zasobów przyrodniczych. Z pewnością będą jednak obserwowane zmiany w krajobrazie, związane z kontynuowanym napełnianiem zbiornika wodą oraz wspomnianym rozwojem terenów rekreacyjnych. W związku z budową zbiornika najprawdopodobniej modyfikacji ulegnie również mikroklimat. Przewiduje się, że zbiornik będzie oddziaływał na środowisko na odległość 2–3 km od linii brzegowej. Na obszarze tym nastąpi wzrost minimalnych temperatur powietrza i spadek maksymalnych o taką samą wartość - 1,0–1,5°C. Cisze wiatrowe będą występowały rzadziej o 2– 5%. Nie przewiduje się wzrostu rocznych sum opadów, natomiast przemieszczanie chmur burzowych nad zbiornikiem będzie utrudnione, a w pasie o szerokość około 100 m od linii brzegowej nastąpi zwiększenie wilgotności.

7. Cele Programu ochrony środowiska, zadania i ich finansowanie

7.1. Cele i obszary interwencji „Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018 – 2020 z perspektywą do roku 2024” określa cel nadrzędny oraz cele szczegółowe (C) w obszarach interwencji (O) oraz formułuje kierunki działań (K), w ramach których realizowane będą zadania, mające na celu utrzymanie dobrego stanu środowiska i jego poprawę tam gdzie zachodzi taka potrzeba.

Za cel nadrzędny obrano:

Zrównoważony rozwój Gminy Mucharz zapewniający poprawę jakości i stanu środowiska przy jednoczesnym rozwoju społeczno-gospodarczym.

O1. Ochrona klimatu i jakość powietrza C1: Poprawa jakości powietrza poprzez ograniczenie źródeł niskiej emisji.

Kierunki interwencji: K. 1. Ograniczenie niskiej emisji z indywidualnych kotłowni, budynków użyteczności publicznej oraz przedsiębiorstw – termomodernizacje, wymiana pieców węglowych, instalacje OZE. K. 2. Minimalizacja uciążliwości od transportu kołowego – rozwój ścieżek rowerowych, remonty nawierzchni drogowych. K. 3. Ograniczenie zużycia energii – wymiana oświetlenia ulicznego, termomodernizacje, instalacje OZE, poprawa efektywności energetycznej urządzeń, wymiana instalacji c.o. K.4. Działania planistyczne – uwzględnienie założeń ekologicznych w procedurach zamówień publicznych w Urzędzie Gminy i jednostkach, wprowadzenie do zapisów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zakazu stosowania niskoenergetycznych źródeł ciepła, emitujących duże ilości zanieczyszczeń do powietrza.

O2. Zagrożenie hałasem C. 2. Zmniejszenie uciążliwości akustycznej na terenach mieszkaniowych i innych podlegających ochronie przed hałasem.

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

Kierunki interwencji: K.1. Działania planistyczne – ograniczenie możliwości lokalizacji terenów zabudowy chronionej akustycznie na obszarach zagrożonych wystąpieniem ponadnormatywnych poziomów hałasu (głównie wzdłuż drogi krajowej nr 28). K.2. Monitoring hałasu – prowadzenie badań w rejonie DK nr 28 oraz obiektów i zakładów emitujących hałas do środowiska, sąsiadujących z terenami ochrony akustycznej. K.3. Stosowanie zabezpieczeń akustycznych w przypadku stwierdzenia przekroczeń dopuszczalnych norm. K.4. Minimalizacja uciążliwości od transportu kołowego – rozwój ścieżek rowerowych, remonty nawierzchni drogowych.

O.3. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych C.3. Ograniczenie oddziaływania pól elektromagnetycznych na terenach przeznaczonych na stały pobyt ludzi.

Kierunki interwencji: K.1. Działania planistyczne – rozmieszczanie nowych instalacji zgodnie z wymaganymi strefami ochronnymi. K.2. Monitoring pól elektromagnetycznych w rejonie istniejących masztów i linii 110 kV.

O.4. Gospodarowanie wodami C.4. Racjonalna gospodarka wodna, zapobieganie klęskom żywiołowym.

Kierunki interwencji: K.1. Ochrona przeciwpowodziowa – dokończenie budowy zbiornika na rzece Skawie, utrzymanie i konserwacja cieków, rowów melioracyjnych i innych urządzeń wodnych, zakaz lokalizacji zabudowy na terenach szczególnego zagrożenia powodzią K.2. Przeciwdziałanie suszom – retencja wód w oczkach śródpolnych i innych zbiornikach wodnych, dokończenie budowy zbiornika na rzece Skawie. K.3. Wykorzystanie wody do produkcji energii – uruchomienie hydroelektrowni na zaporze na rzece Skawie.

O.5. Gospodarka wodno-ściekowa C.5. Wyposażenie terenu gminy w infrastrukturę wodno-kanalizacyjną i właściwe jej utrzymanie.

Kierunki interwencji: K.1. Realizacja kompleksowych inwestycji w dziedzinie gospodarki wodno-ściekowej (ograniczenie zrzutów ścieków do cieków i zbiorników) .

O.6. Zasoby geologiczne C.6. Racjonalna gospodarka zasobami geologicznymi.

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

Kierunki interwencji: K.1. Działania planistyczne – uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wszystkich złóż w granicach ich udokumentowania wraz z zapisami o ochronie ich powierzchni przed trwałym zainwestowaniem. K.2. Zapobieganie powstawaniu nielegalnych wyrobisk.

O.7. Gleby C.7. Ochrona wierzchniej warstwy gleb poprzez zapewnienie właściwego sposobu użytkowania powierzchni ziemi, zapobieganie degradacji gleb, powierzchni ziemi oraz właściwe gospodarowanie gruntami.

Kierunki interwencji: K.1. Przeciwdziałanie erozji gleb uprawnych na stokach poprzez odpowiednią uprawę. K.2. Rozwój monitoringu gleb. K.3. Identyfikacja i monitoring osuwisk.

O.8. Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów C.8. Racjonalna gospodarka odpadami.

Kierunki interwencji: K.1. Likwidacja składowisk odpadów (w tym dzikich) i utrzymanie czystości. K.2. Rozwój selektywnej zbiórki odpadów. K.3. Ograniczenie ilości odpadów biodegradowalnych w strumieniu odpadów komunalnych. K.4. Zwiększenie ilości odzyskiwanych odpadów wielkogabarytowych, budowlanych, niebezpiecznych, opakowaniowych, biodegradowalnych i innych. K.5. Wdrażanie systemu gospodarki odpadami niebezpiecznymi. K.6. Kontynuacja działań na rzecz demontażu wyrobów zawierających azbest z budynków mieszkalnych i bezpieczne usunięcie ich z terenu gminy.

O.9. Zasoby przyrodnicze C.9. Zachowanie i wzbogacanie walorów przyrodniczych, tworzenie zielonej infrastruktury.

Kierunki interwencji: K.1. Ochrona i renaturyzacja ekosystemów. K.2. Ochrona elementów przyrody ożywionej i nieożywionej na podstawie inwentaryzacji przyrodniczej gminy. K.3. Działania planistyczne – zachowanie odpowiedniego udziału powierzchni biologicznie czynnych na terenach zainwestowanych, uwzględnienie terenów chronionych i zasad ich ochrony. K.4. Zachowanie i zwiększenie terenów leśnych oraz innych terenów zielonych (parki, boiska, obszary zieleni na terenach gminnych, zieleń przydrożna, zieleń gminna). K.5. Zrównoważona gospodarka leśna. K.6. Stworzenie warunków ochrony korytarzy leśnych.

O.10. Zagrożenia poważnymi awariami C.10. Przeciwdziałanie nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska

Program ochrony środowiska dla Gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

Kierunki interwencji: K.1. Wspieranie i stałe ulepszanie współpracy organów i służb ratownictwa biorących udział w przeciwdziałaniu bądź usuwaniu skutków poważnych awarii i zagrożeń naturalnych. K.2. Minimalizacja potencjalnych negatywnych skutków awarii dla ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego, działalności gospodarczej.

O.11. Edukacja ekologiczna C.11. Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców gminy i turystów.

Kierunki interwencji: K.1. Działania edukacyjne w zakresie ochrony powietrza i skutków spalania odpadów. K.2. Prowadzenie zajęć dydaktycznych, organizacja konkursów i akcji w szkołach w zakresie ochrony środowiska. K.3. Działania edukacyjno-informacyjne w zakresie usuwania, likwidacji i unieszkodliwiania azbestu. K.4. Budowa i wspieranie działalności ośrodków edukacji przyrodniczej. K.5. Szkolenia dla rolników. K.6. Utworzenie edukacyjnych ścieżek przyrodniczych. K.7. 2. Organizacja pozaszkolnych ośrodków i elementów edukacji ekologicznej.

7.2. Zestawienie zadań i źródeł ich finansowania Zadania z zakresu ochrony środowiska na terenie Gminy Mucharz będą prowadzone jako działania własne realizowane przez gminę i jednostki jej podległe oraz zadania monitorowane realizowane są przez jednostki i instytucje działające na terenie gminy, organizacje pozarządowe, instytucje państwowe realizujące zadania z zakresu monitoringu środowiska oraz zadania ponadregionalne. Utrzymanie dobrego stanu środowiska oraz poprawa jakości komponentów, które tego wymagają będzie uzależniona od stopnia realizacji działań o charakterze ekologicznym oraz w dużym stopniu od zaangażowania społeczności lokalnej.

Tab. 8 Harmonogram rzeczowo – finansowy realizacji zadań w ramach obszarów interwencji /zadania własne gminy/

Podmiot Planowany Szacunkowy odpowiedzialny termin w koszt realizacji Lp. Obszar interwencji Zadanie za realizację Źródła finansowania realizacji zadania w (+ jednostki (lata) PLN włączone) RPO WM 2014-2020 Projekt „Odnawialne źródła energii Poddziałanie 4.1.1 1 na terenie Gminy Stryszawa i Gminy Gmina Mucharz do 2020 2 500 000 Rozwój infrastruktury produkcji Mucharz” energii ze źródeł odnawialnych + budżet gminy RPO WM 2014-2020 Poddziałanie 4.3.2 Kompleksowa Głęboka modernizacja energetyczna modernizacja 2 Gmina Mucharz do 2020 2 303 000,00 budynku szkoły w Jaszczurowej energetyczna budynków użyteczności publicznej + Budżet Gminy Projekt założeń do planu Ochrona klimatu i zapatrzenia w ciepło, energię 3 jakość powietrza /O1/ Gmina Mucharz do 31.08.2018r. 4.920 Budżet Gminy elektryczną i paliwa gazowe

Projekt „Obniżenie poziomu niskiej emisji w gminie Mucharz, poprzez RPO WM 2014-2020 4 wymianę źródeł ciepła w Gmina Mucharz do 2018 340 659,31 Poddziałania 4.4.3 Obniżenie indywidualnych gospodarstwach poziomu niskiej emisji (paliwa domowych (paliwa stałe)” stałe) + budżet gminy Modernizacja oświetlenia ulicznego budżet gminy, środki zewnętrzne, 5 w Gminie Mucharz, w tym zakup Gmina Mucharz do 2022 b.d. środki pozabudżetowe systemu smart lighting Stworzenie sieci ścieżek (ciągów budżet gminy, środki zewnętrzne, 6 pieszo-rowerowych, łączących Gmina Mucharz do 2022 b.d. środki pozabudżetowe wszystkie wsie gminy, również w

Podmiot Planowany Szacunkowy odpowiedzialny termin w koszt realizacji Lp. Obszar interwencji Zadanie za realizację Źródła finansowania realizacji zadania w (+ jednostki (lata) PLN włączone) części gminy dookoła Jeziora Mucharskiego) Woj. Budowa ścieżki rowerowej Małopolskie budżet gminy, środki zewnętrzne, 7 VeloSkawy na terenie Gminy do 2022 b.d. dotacje przedmiotowe i Mucharz Gmina zadaniowe, fundusze strukturalne Mucharz Wydawanie dla nowoprojektowanych obiektów decyzji o warunkach zabudowy lub o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego uwzględniających proekologiczną i Koszty w energooszczędną politykę (np. ramach zadań wykorzystywanie źródeł ciepła 8 Gmina Mucharz do 2020 własnych budżet gminy przyjaznych środowisku, stosowanie Gminy energooszczędnych technologii w

budownictwie i przemyśle, uzasadniony wysoki stopień wykorzystywania energii odpadowej, wytwarzanie ciepła i energii elektrycznej w skojarzeniu i innych). Koszty w ramach zadań Organizowanie przetargów na budżet gminy, środki własne własnych i 9 wspólny zakup energii dla budynków Gmina Mucharz do 2020 jednostek realizujących zadanie działalności użyteczności publicznej. Gminy

Podmiot Planowany Szacunkowy odpowiedzialny termin w koszt realizacji Lp. Obszar interwencji Zadanie za realizację Źródła finansowania realizacji zadania w (+ jednostki (lata) PLN włączone) Wprowadzenie kryteriów Koszty w ekologicznych do procedur ramach zadań udzielania zamówień publicznych i własnych i 10 poszukiwanie rozwiązań Gmina Mucharz do 2020 budżet gminy działalności ograniczających negatywny wpływ Gminy produktów i usług na środowisko.

Wymiana źródeł spalania o niskiej mocy w sektorze komunalno – środki własne jednostek Gmina Mucharz bytowym. realizujących zadanie oraz + właściciele, 544 000,00 11 34 budynki mieszkalne we do 2020 opcjonalnie fundusze zarządcy wszystkich miejscowościach gminy zewnętrzne: RPO WM

(zgodnie z ankietyzacją na potrzeby PGN) do roku 2020. Termomodernizacja budynków oraz wspieranie budownictwa środki własne jednostek energooszczędnego w budownictwie Gmina Mucharz realizujących zadanie oraz mieszkaniowym. + właściciele, 2 120 000,00 opcjonalnie fundusze 12 do 2020 178 budynków we wszystkich zarządcy zewnętrzne: miejscowościach gminy (zgodnie z WFOŚiGW w Krakowie, ankietyzacją na potrzeby PGN) do Program Priorytetowy “Jawor” roku 2020. Wyposażenie budynków mieszkalnych w mikroinstalacje OZE. Zgodnie z ankietyzacją na Gmina Mucharz budżet gminy, środki zewnętrzne: 13 potrzeby PGN, do roku 2020 +właściciele, do 2020 140 000,00 RPO WM mieszkańcy wszystkich miejscowości zarządcy gminy planują instalację 17 pomp ciepła. Wyposażenie budynków Gmina Mucharz budżet gminy, środki zewnętrzne: 14 mieszkalnych w mikroinstalacje OZE do 2020 1 008 000,00 + mieszkańcy RPO WM (zgodnie z ankietyzacja na potrzeby

Podmiot Planowany Szacunkowy odpowiedzialny termin w koszt realizacji Lp. Obszar interwencji Zadanie za realizację Źródła finansowania realizacji zadania w (+ jednostki (lata) PLN włączone) PGN, do roku 2020 mieszkańcy wszystkich miejscowości gminy planują instalację : 36 instalacji fotowoltaicznych o mocy średnio 3kW Wyposażenie budynków mieszkalnych w mikroinstalacje OZE (zgodnie z ankietyzacją na potrzeby 15 PGN, do roku 2020 mieszkańcy Gmina Mucharz budżet gminy, środki zewnętrzne: do 2020 1 221 000,00 wszystkich miejscowości gminy + mieszkańcy RPO WM planują instalację 53 instalacji solarnych o powierzchni średnio 4m2 każda). Ustalanie lokalizacji zabudowy chronionej akustycznie poza terenami Koszty w narażonymi na wystąpienie ramach zadań 16 ponadnormatywnych źródeł hałasu Gmina Mucharz do 2025 własnych i budżet gminy (miejscowe plany zagospodarowania działalności Zagrożenia hałasem przestrzennego, decyzje o warunkach Gminy /O2/ zabudowy) Wstępnie 500 Przebudowa i modernizacja dróg na Gmina 000,00 terenie gminy, w tym m.in. Mucharz, budżet gminy, środki zewnętrzne: 17 do 2020 (wydatki modernizacja dróg komunikujących zarządcy dróg dofinansowanie POIiŚ, RPO bieżące w strefy aktywności gospodarczej. WPF) Gmina Oddziaływanie pól Kontrola rozmieszczania nowych Mucharz, środki własne inwestorów, 18 elektromagnetycznych instalacji zgodnie z wymaganymi do 2025 b.d. Starostwo WFOŚiGW w Krakowie /O3/ strefami ochronnymi Powiatowe

Podmiot Planowany Szacunkowy odpowiedzialny termin w koszt realizacji Lp. Obszar interwencji Zadanie za realizację Źródła finansowania realizacji zadania w (+ jednostki (lata) PLN włączone) RPO WM Rozbudowa sieci kanalizacji Poddziałanie 5.3.2 gospodarka 119 sanitarnej –Jaszczurowa Konikówka Gmina Mucharz Do 31.12.2018 283 940,71 wodno-kanalizacyjna, ok.0,22 km budżet gminy

Rozbudowa kanalizacji sanitarnej 20 wraz z przepompowniami na terenie Gmina Mucharz do 2022 b.d. budżet gminy, środki zewnętrzne Gminy Gospodarka wodno- ściekowa /O5/ Rozbudowa wodociągów wraz budżet gminy, środki 21 Gmina Mucharz do 2022 b.d. z hydroforniami na terenie Gminy zewnętrzne

budżet gminy, środki 22 Rozbudowa kanalizacji deszczowej. Gmina Mucharz do 2022 b.d. zewnętrzne

Koszty w Gmina ramach zadań Zasoby geologiczne Egzekwowanie systemu kontroli i kar Mucharz, własnych i budżet gminy, Starostwo 23 do 2024 /O6/ za nielegalną eksploatację kopalin Starostwo działalności Powiatowe Gminy i Starostwa Koszty w Zapobieganie ruchom masowym ramach zadań ziemi i ich skutkom w ramach 24 Gleby /O7/ Gmina Mucharz do 2024 własnych i budżet gminy opracowania miejscowych planów działalności zagospodarowania przestrzennego Gminy

Podmiot Planowany Szacunkowy odpowiedzialny termin w koszt realizacji Lp. Obszar interwencji Zadanie za realizację Źródła finansowania realizacji zadania w (+ jednostki (lata) PLN włączone) Zwiększenie skali rekultywacji gleb Koszty w zdegradowanych i zdewastowanych, ramach zadań dla przywrócenia im funkcji własnych i 25 przyrodniczej, rekreacyjnej lub Gmina Mucharz do 2024 budżet gminy działalności rolniczej w ramach opracowania gminy miejscowych planów

zagospodarowania przestrzennego Utrzymanie systemu segregacji i zagospodarowania odpadów komunalnych 26 Gmina Mucharz do 2020 612 500,00 budżet gminy – wyposażenie mieszkańców w pojemniki na odpady oraz utrzymanie porządku w Gminie 30 tys. zł dla gminy WFOŚiGW w Krakowie - Budowa gminnego punktu 27 Gospodarowanie Gmina Mucharz do 2020 modernizacja NFOŚiGW - środki europejskie - selektywnego zbierania odpadów odpadami i +50 tys. zł środki inwestora zapobieganie budowa powstawaniu odpadów /O8/ Likwidowanie nielegalnych 28 Gmina Mucharz do 2024 b.d. budżet gminy wysypisk odpadów

- budżet gminy Gmina Mucharz - WFOŚiGW w Krakowie – Usuwanie materiałów zawierających 29 + właściciele, do 2032 767 098,36 NFOŚiGW azbest z terenu gminy zarządcy - środki europejskie - Bank Ochrony Środowiska S.A.

Podmiot Planowany Szacunkowy odpowiedzialny termin w koszt realizacji Lp. Obszar interwencji Zadanie za realizację Źródła finansowania realizacji zadania w (+ jednostki (lata) PLN włączone) - budżet gminy Gmina Mucharz - WFOŚiGW w Krakowie – Unieszkodliwienie odpadów 30 + właściciele, do 2032 719 180,00 NFOŚiGW zawierających azbest zarządcy - środki europejskie - Bank Ochrony Środowiska S.A

Bieżąca ochrona obszarów i 31 Gmina Mucharz do 2024 b.d. budżet gminy obiektów prawnie chronionych

Powszechna inwentaryzacja przyrodnicza gminy i opracowanie na Gmina Mucharz budżet gminy, środki 32 do 2020 b.d. jej podstawie zewnętrzne materiałów edukacyjnych.

Zasoby przyrodnicze Bieżąca pielęgnacja pomników 33 Gmina Mucharz /O9/ przyrody w gminie, bieżąca do 2024 b.d. budżet gminy

konserwacja drzew i terenów zieleni, Wydawanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięcia, decyzji o W ramach działalności warunkach zabudowy oraz pozwoleń Gmina Mucharz 34 do 2024 b.d. statutowej UG na budowę z uwzględnieniem

zakazów i nakazów obowiązujących na terenie Parku Krajobrazowego Beskidu Małego

Podmiot Planowany Szacunkowy odpowiedzialny termin w koszt realizacji Lp. Obszar interwencji Zadanie za realizację Źródła finansowania realizacji zadania w (+ jednostki (lata) PLN włączone)

Współpraca z organami i służbami Zagrożenia W ramach działalności ratownictwa biorącymi udział w Gmina 35 poważnymi awariami do 2024 b.d. statutowej UG przeciwdziałaniu bądź usuwaniu Mucharz /O10/ skutków poważnych awarii

Koszty w Działania edukacyjno-informacyjne ramach zadań budżet gminy, środki własne w zakresie usuwania, likwidacji i własnych i 36 Gmina Mucharz do 2020 jednostek realizujących zadanie unieszkodliwiania azbestu działalności

gminy

Budowa Rodzinnego centrum RPO WM 2014-2020 wypoczynkowego w Mucharzu poddziałanie 6.3.3. 8 000 000,00 37 połączonego szlakiem rowerowym ze Gmina Mucharz do 2020 Zagospodarowanie rekreacyjne i

ścieżką edukacyjno-ekologiczną w turystyczne otoczenia zbiorników Edukacja ekologiczna Jaszczurowej wodnych + budżet gminy /O11/

Szkolenia rolników na temat Gmina Mucharz budżet gminy, środki 38 prowadzenia gospodarstw eko-agro- Urząd pracy do 2022 b.d. inwestorskie, fundusze turystycznych zewnętrzne, Fundusz Pracy

Utworzenie szlaków turystyczno- tematycznych i edukacyjno- budżet gminy, fundusze ekologicznych: Gmina Mucharz 39 do 2022 b.d. strukturalne, administracja - św. Wojciecha (z wyznaczonymi rządowa punktami do obserwacji ptaków); - przydrożnych kapliczek.

Podmiot Planowany Szacunkowy odpowiedzialny termin w koszt realizacji Lp. Obszar interwencji Zadanie za realizację Źródła finansowania realizacji zadania w (+ jednostki (lata) PLN włączone)

Opracowanie i wdrożenie programu Gmina Mucharz budżet gminy, środki 40 powszechnej edukacji ekologicznej do 2022 b.d. zewnętrzne dla wszystkich mieszkańców Gminy.

Prowadzenie kampanii edukacyjno- informacyjnej w celu podnoszenia 10 000,00 świadomości w zakresie szkodliwości 41 Gmina Mucharz do 2020 rocznie budżet gminy spalania odpadów oraz węgla o słabej

kaloryczności i wysokiej zawartości siarki w przydomowych kotłowniach.

Tab. 9. Harmonogram rzeczowo – finansowy realizacji zadań w ramach obszarów interwencji /zadania monitorowane/

Podmiot odpowiedzialny za Szacunkowy Planowany termin Lp. Obszar interwencji Zadanie realizację koszt realizacji Źródła finansowania w realizacji (lata) (+ jednostki włączone) zadania w PLN

Ochrona środowiska, przeciwdziałanie zmianom klimatu oraz zachowanie Stowarzyszenie „Gościniec 4 Programu Rozwoju Obszarów 1 do 2022 1 818 000,00 walorów przyrodniczo krajobrazowych i żywiołów” Wiejskich 2014-2020 kulturowych obszaru LGD

Środki własne PGNIG, Budżet 2 Rozbudowa sieci gazowej na terenie gminy PGNIG, Gmina Mucharz do 2024 b.d. Gminy Ochrona klimatu i jakość powietrza /O1/

3 Monitoring powietrza WIOS w Krakowie do 2024 b.d. Budżet Państwa

Termomodernizacja budynków Środki własne, kredyty, Program Właściciele, zarządcy 4 jednorodzinnych do 2024 b.d. priorytetowy „Jawor” nieruchomości

Bieżące utrzymanie dróg powiatowych i PZD w Wadowicach, Powiat Wadowicki, 5 krajowych GDDKiA do 2024 b.d. Gmina Mucharz, Budżet Państwa

6 Zagrożenia hałasem /O2/ Monitoring hałasu WIOS w Krakowie do 2024 b.d. Budżet Państwa

Oddziaływanie pól 7 elektromagnetycznych Monitoring pól elektromagnetycznych WIOS w Krakowie do 2024 b.d. Budżet Państwa /O3/ Środki UE, Gospodarowanie 8 Konserwacja cieków Wody Polskie, Gmina Mucharz do 2024 b.d. Budżet Państwa, wodami /O4/ Budżet Gminy

Podmiot odpowiedzialny za Szacunkowy Planowany termin Lp. Obszar interwencji Zadanie realizację koszt realizacji Źródła finansowania w realizacji (lata) (+ jednostki włączone) zadania w PLN

Budowa indywidualnych oczyszczalni właściciele, zarządcy do 2024 b.d. środki własne, kredyty, Gospodarka wodno- ścieków nieruchomości 9 ściekowa /O5/ Monitoring wód WIOS w Krakowie do 2024 b.d. Budżet Państwa

Nadzór i monitoring w zakresie zgodności Gmina Mucharz, Urząd 10 Zasoby geologiczne /O6/ do 2024 b.d. Budżet Państwa z koncesją na wydobycie ze złoża Górniczy

11 Monitoring gleb WIOS w Krakowie do 2024 b.d. Budżet Państwa Gleby /O7/ W ramach Starostwo Budżet Państwa, 12 Zabezpieczanie osuwisk do 2024 posiadanych Powiatowe Starostwo Powiatowe środków

Gospodarowanie Udział w tworzeniu systemów Budżet Województwa -Budżety odpadami i regionalnych instalacji do odzysku 1mln zł dla całego Gmin -środki europejskie - 13 zapobieganie Gminy regionu wadowickiego do 2023 i unieszkodliwiania powiatu WFOŚiGW w Krakowie - powstawaniu odpadów odpadów komunalnych NFOŚiGW /O8/

Prowadzenie gospodarki leśnej z Zasoby przyrodnicze 14 poszanowaniem zasad zrównoważonego Lasy Państwowe do 2024 b.d. Budżet Państwa /O9/ rozwoju

Zagrożenia poważnymi Usuwanie skutków poważnych awarii 15 KPPSP w Wadowicach do 2024 według potrzeb Budżet Państwa awariami /O10/ przemysłowych i drogowych

Podmiot odpowiedzialny za Szacunkowy Planowany termin Lp. Obszar interwencji Zadanie realizację koszt realizacji Źródła finansowania w realizacji (lata) (+ jednostki włączone) zadania w PLN

Dokończenie budowy Zbiornika 1 634,1 mln zł za 16 Wody Polskie do 2020 Budżet Państwa -NFOŚiGW Wodnego Świnna Poręba całość zadania RPO WM 2014-2020 Rozbudowa i przebudowa domku poddziałanie 6.3.3. myśliwskiego w Jaszczurowej służącego Koło Łowieckie „Cietrzew” w Zagospodarowanie rekreacyjne i 17 rozwojowi ruchu turystyczno- do 2020 500 000,00 Mucharzu turystyczne otoczenia edukacyjnego Krainy Jeziora zbiorników wodnych + środki Mucharskiego własne inwestorów

Promocja regionalnych Budżet Gminy, środki Edukacja ekologiczna Lokalna Grupa Działania 18 produktów rolnictwa do 2022 b.d inwestorskie, fundusze /O11/ „Gościniec 4 żywiołów” ekologicznego zewnętrzne Gmina Mucharz

Prowadzenie ekologicznych akcji Zespół Parków Krajobrazowych 19 promocyjnych i informacyjnych dla Parku do 2024 b.d. Budżet Państwa Województwa Śląskiego Krajobrazowego Beskidu Małego

Program ochrony środowiska dla gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

8. System realizacji i monitoringu Programu

8.1. Instytucje zaangażowane w realizację Programu Ochrony Środowiska Podczas tworzenia niniejszego dokumentu wykorzystano dane udostępniane m.in. przez:  Główny Urząd Statystyczny w Warszawie,  Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska,  Państwowy Instytut Geologiczny,  PGW Wody Polskie: Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie,  Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Krakowie,  Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie,  Powiatowy Urząd Pracy w Wadowicach.

W ramach opracowanego dokumentu wyznaczono zadania własne (realizowane przez Gminę Mucharz) oraz monitorowane, za których współrealizacje odpowiedzialni będą:  Starosta Powiatu Wadowickiego;  mieszkańcy,  przedsiębiorcy,  stowarzyszenia,  Małopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Krakowie,  PGW Wody Polskie: Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie,  Wojewoda Małopolski,  Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie,  zarządcy dróg,  Powiatowy Urząd Pracy w Wadowicach,  Lasy Państwowe.

Nadzór nad realizacją Programu sprawować będzie Referat Gospodarki Gruntami, Rolnictwa i Ochrony Środowiska Urzędu Gminy Mucharz.

8.2. Zarządzanie Programem Zarządzanie przedmiotowym Programem będzie należało do władz Gminy Mucharz. Program, jako narzędzie wdrażania polityki ekologicznej państwa, jest częścią procesu realizacji zrównoważonego rozwoju gminy. W realizacji wyznaczonych zadań wymagana będzie współpraca ze wszystkimi szczeblami władz samorządowych i rządowych, a także zaangażowanie pozostałych podmiotów uczestniczących w zarządzaniu środowiskiem na terenie gminy. Program ochrony środowiska nie jest aktem prawa miejscowego. Jego realizacja będzie prowadzona zgodnie z kompetencjami określonymi w przepisach prawa, w tym w ustawie Prawo ochrony środowiska. Warunkiem realizacji założonych celów ekologicznych jest: konsekwentna realizacja działań określonych w Programie, jego weryfikacja i aktualizacja wraz z oceną skutków dla środowiska. Na poziomie regionalnym zarządzanie, realizacja i kontrola prowadzona będzie przez administrację rządową i samorządową oraz przez instytucje powołane do zarządzania środowiskiem.

Program ochrony środowiska dla gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

Obowiązujące przepisy prawne pozwalają na skuteczne zarządzanie środowiskiem i realizację celów ekologicznych określonych w Programie przy użyciu instrumentów wynikających z obowiązujących przepisów. Są to instrumenty: prawne, finansowe, społeczne, polityczne i strukturalne.

Do podstawowych instrumentów prawnych odnoszących się do zagadnień ochrony środowiska na szczeblu gminy należą:  decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach,  opiniowanie wojewódzkiego planu gospodarki odpadami przez organ wykonawczy gminy.

Instrumenty administracyjne to przede wszystkim:  miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego,  strategie i programy branżowe uwzględniające wymogi ochrony środowiska.

Instrumenty finansowe i ekonomiczne to m.in.:  opłaty za korzystanie ze środowiska,  administracyjne kary pieniężne,  kredyty, w tym umarzalne oraz dotacje z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej,  dotacje z funduszy europejskich,  zwolnienia i ulgi podatkowe.

Skuteczność wdrażania Programu zależeć będzie od zaangażowania lokalnej społeczności. Niezbędne będą więc działania polegające na łagodzeniu konfliktów pomiędzy rozwojem inwestycyjnym na obszarze Parku Krajobrazowego Beskidu Małego. Usprawnianie współpracy i budowanie partnerstwa wśród lokalnej społeczności będzie polegać na:  działaniach samorządu w zakresie dokształcania się i systemów szkoleń, współpracy i partnerstwa w systemach sieciowych,  budowaniu powiązań władz ze społeczeństwem poprzez: udział w procedurach ocen oddziaływania przedsięwzięć na środowisko, edukacji ekologicznej, dostępie do informacji o środowisku.

8.3. Monitorowanie Programu Ochrony Środowiska Zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, organ wykonawczy gminy jest zobowiązany sporządzać co dwa lata raporty z realizacji programu ochrony środowiska, które następnie przedstawia radzie gminy i przekazuje organowi wykonawczemu powiatu.

Tab. 10. Harmonogram realizacji i monitoringu Programu

Działanie 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 Realizacja zadań określonych w POŚ + + + + + + + Raport z realizacji POŚ + + +

Program ochrony środowiska dla gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

Realizacja założeń Programu ochrony środowiska powinna podlegać ocenie w zakresie:  efektywności realizowanych zadań;  aktualności zidentyfikowanych problemów ekologicznych oraz adekwatności podjętych działań;  stopnia realizacji Programu w odniesieniu do stopnia realizacji założonych działań i przyjętych celów;  rozbieżności pomiędzy założonymi celami i działaniami, a ich wykonaniem;  przyczyn ewentualnych rozbieżności pomiędzy założonymi celami i działaniami, a ich wykonaniem;  niezbędnych modyfikacji Programu.

Dla prawidłowego przebiegu monitoringu realizacji celów i zadań Programu ochrony środowiska dla Gminy Mucharz, niezbędna jest okresowa wymiana informacji ze Starostwem Powiatowym w Wadowicach oraz pozostałymi jednostkami organizacyjnymi zaangażowanymi w jego realizację, w zakresie stopnia zaawansowania poszczególnych zadań.

Stopień realizacji założeń Programu może być mierzony przy użyciu zaproponowanych wskaźników:  wskaźniki presji na środowisko, wskazujące główne źródła problemów i zagrożeń środowiskowych (np. liczba źródeł niskiej emisji),  wskaźniki stanu środowiska, odnoszące się do jakości środowiska i jakości jego zasobów (np. stan wód powierzchniowych i podziemnych) – na podstawie wyników badań i pomiarów uzyskanych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (PMS),  wskaźniki reakcji działań zapobiegawczych, pokazujące działania podejmowane w celu utrzymania dobrego stanu środowiska, poprawy jakości poszczególnych komponentów lub złagodzenia presji antropogenicznej na środowisko (np. procent mieszkańców korzystających ze zbiorczej sieci kanalizacyjnej, udział powierzchni objętych formami ochrony przyrody).

Tab. 11. Wskaźniki monitoringu realizacji Programu ochrony środowiska

Obszar interwencji Wskaźnik Jednostka/wartość Ochrona klimatu klasa jakości powietrza A,B,C,D1,D2 i jakości powietrza długość wybudowanych dróg km długość zmodernizowanych dróg km długość wybudowanych ścieżek rowerowych km liczba wymienionych lamp ulicznych na systemy o szt. niższym zapotrzebowaniu na energię liczba przeprowadzonych kontroli zakazów szt. spalania odpadów komunalnych liczba przeprowadzonych szt. termomodernizacji liczba zmodernizowanych szt. przydomowych kotłowni liczba obiektów, w których zainstalowano szt. urządzenia odnawialnych źródeł energii Zagrożenia hałasem długość wybudowanych dróg km

Program ochrony środowiska dla gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

Obszar interwencji Wskaźnik Jednostka/wartość długość zmodernizowanych dróg km poziom hałasu w punktach pomiarowych dB Oddziaływanie pól poziom promieniowania elektromagnetycznego V/m elektromagnetycznych Gospodarowanie wodami ocena jednolitych części wód podziemnych dobry/zły ocena stanu jednolitych części wód dobry/zły powierzchniowych ocena wód ze względu na ich przydatność do A1–A3 spożycia liczba inwestycji z zakresu konserwacji cieków szt. wodnych i rowów melioracyjnych Gospodarka wodno- udział procentowy budynków podłączonych do % ściekowa sieci kanalizacyjnej Zasoby geologiczne powierzchnia złóż ha Gleby powierzchnia terenów zdegradowanych ha powierzchnia terenów zrekultywowanych ha Gospodarowanie masa odebranych odpadów komunalnych Mg odpadami i zapobieganie masa usuniętych wyrobów zawierających azbest z Mg powstawaniu odpadów terenu Gminy Zasoby przyrodnicze powierzchnia form ochrony przyrody ha liczba pomników przyrody szt. Zagrożenia poważnymi liczba zdarzeń zaliczanych do poważnych awarii szt. awariami liczba obiektów zniszczonych w wyniku szt. wystąpienia katastrofy naturalnej (osuwiska, powodzie, podtopienia, mróz itp.) Edukacja ekologiczna liczba przeprowadzonych kampanii ekologicznych szt. liczba przeszkolonych rolników w zakresie szt. prowadzenia gospodarstw eko-agro-turystycznych liczba placówek prowadzących działalność szt. edukacyjną długość ścieżek edukacyjnych szt.

Powyższe zestawienie wskaźników ma być pomocne przy ocenie efektów realizacji Programu. Lista ta może być modyfikowana i dostosowywana do aktualnego stanu środowiska oraz rozwoju gospodarczego gminy.

9. Możliwości finansowania działań określonych w Programie

Osiągnięcie zamierzonych celów wyznaczonych w Programie, wymaga realizacji wskazanych działań. Na realizację zadań z zakresu ochrony środowiska mogą być przeznaczone:  środki własne,  kredyty i pożyczki udzielane w bankach komercyjnych,  kredyty i pożyczki o oprocentowaniu preferencyjnym udzielane przez instytucje wspierające rozwój gmin i powiatów,  obligacje,  dotacje z funduszy krajowych i zagranicznych.

Realizacja Programu może być finansowana ze środków:

Program ochrony środowiska dla gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

 publicznych:  krajowych (budżet gminy, powiatu, województwa, państwa, pozabudżetowe instytucje publiczne),  zagranicznych (np. Fundusz Spójności, fundusze strukturalne, Inicjatywy Wspólnot i inne),  niepublicznych (przedsiębiorcy, inwestorzy, banki komercyjne, fundusze inwestycyjne i inne, fundacje).

Do realizacji założeń Programu istotna jest znajomość możliwości finansowania przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska. Gmina dysponując środkami własnymi w wielu przypadkach może wnioskować o dotację ze źródeł krajowych i zagranicznych. Poniżej omówiono najważniejsze zewnętrzne źródła finansowania projektów o charakterze ekologicznym.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) finansuje przedsięwzięcia, które są podejmowane w związku z koniecznością wypełnienia zobowiązań Polski wobec Unii Europejskiej. Głównym celem działalności Funduszu jest udzielanie wsparcia finansowego inwestycjom o charakterze ekologicznym, mającym znaczenie i zasięg ogólnopolski i ponadregionalny oraz zadaniom lokalnym, istotnym z punktu widzenia potrzeb środowiska, w tym: inwestycje z zakresu gospodarki wodno-ściekowej i ochrony wód, gospodarki odpadami i ochrony powierzchni ziemi, ochrony powietrza (m.in. odnawialne źródła energii) i termomodernizacji, ochrony przed hałasem. Ponadto Fundusz wspiera zadania nieinwestycyjnie, m.in.: edukację ekologiczną, przedsięwzięcia z zakresu ochrony przyrody (np. ochrona gatunkowa roślin i zwierząt, sporządzenie planów ochrony dla obszarów objętych ochroną, nasadzenia drzew i krzewów, zabiegi pielęgnacyjne pomników przyrody), państwowy monitoring środowiska. Fundusz stosuje trzy formy dofinansowania: finansowanie pożyczkowe, dotacyjne i kapitałowe. Beneficjentami środków finansowych NFOŚiGW mogą być m.in.: jednostki samorządu terytorialnego, przedsiębiorstwa, instytucje i urzędy, jednostki organizacyjne ochrony zdrowia, organizacje pozarządowe (fundacje, stowarzyszenia), administracja państwowa, osoby fizyczne.

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW) dofinansowuje pożyczki z opcją częściowego umorzenia i dotacje na realizację zadań dotyczących: ochrony wód i gospodarki wodnej, ochrony atmosfery, ochrony powierzchni ziemi, przeciwdziałania nadzwyczajnym zagrożeniom. Wysokość dofinansowania może sięgać do 50%, w uzasadnionych przypadkach jest wyższa. Głównym zadaniem WFOŚiGW jest poza dofinansowaniami inwestycji i innych działań na rzecz ochrony środowiska, również zarządzanie posiadanymi środkami finansowymi, w sposób zapewniający ich maksymalne pomnożenie, ciągłość finansowania i stworzenie optymalnych warunków dla realizacji idei ochrony środowiska w województwie małopolskim. Zadania i kierunki działalności Wojewódzkiego Funduszu wyznaczane są przez Radę Nadzorcza w przyjętym i corocznie aktualizowanym planie działalności oraz poprzez listę przedsięwzięć priorytetowych w dziedzinie ochrony środowiska i gospodarki wodnej województwa małopolskiego.

Fundusze Unii Europejskiej mają na celu udzielenie wsparcia najbiedniejszym państwom członkowskim, w rozwoju gospodarczym ich kraju. Zasadą współfinansowania projektów

Program ochrony środowiska dla gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024 jest udział środków finansowych z budżetu krajowego. Środki finansowe UE na przedsięwzięcia z zakresu ochrony środowiska mogą pochodzić z Funduszu Spójności oraz Funduszy Strukturalnych. Poniżej przedstawiono działania i poddziałania w ramach, których udzielane jest wsparcie finansowe dla projektów z zakresu ochrony środowiska z podziałem na kierunki działania.

Tab. 12. Możliwości współfinansowania działań z zakresu ochrony środowiska w ramach funduszy unijnych

Obszar Wspierane projekty Źródło finansowania Jednostki dysonujące Grupa działań funduszami beneficjentów Ochrona - edukacja środowiskowa, - Program - Narodowy Fundusz - jednostki przyrody - przygotowanie Infrastruktura Ochrony Środowiska i administracji i środowiska dokumentów i Środowisko, Gospodarki Wodnej, rządowej i planistycznych dla Działania 2.4, 2.5, - Centrum Koordynacji samorządowej, obszarów chronionych, - Programy Regionalne Projektów - parki narodowe, - rekultywacja terenów, - Program LIFE Środowiskowych, - dyrekcje ochrony - tworzenie zielonej - urzędy środowiska, infrastruktury, marszałkowskie, - jednostki - ochrony korytarzy - wojewódzkie fundusze organizacyjne ekologicznych, ochrony środowiska i Lasów ograniczanie gospodarki wodnej Państwowych, negatywnego wpływu - uczelnie i jednostki turystyki na środowisko naukowo-badawcze Gospodarka - instalacje do zbiórki, - Program - Narodowy Fundusz - jednostki odpadami i selekcji i przetwarzania Infrastruktura i Ochrony Środowiska i administracji wodnościeko- odpadów Środowisko, Gospodarki Wodnej rządowej i wa - recykling i instalacje do Działania 2.2, 2.3, - urzędy samorządowej, termicznej obróbki - Programy marszałkowskie, - odpadów komunalnych Regionalne, - wojewódzkie fundusze - rozwój sieci - Program Rozwoju ochrony środowiska i wodociągowych i Obszarów Wiejskich, gospodarki wodnej kanalizacyjnych Działanie - budowa i modernizacja „Podstawowe usługi oczyszczalni ścieków i odnowa wsi” Zmiany - opracowanie i - Program - Narodowy Fundusz - jednostki klimatyczne aktualizacja dokumentów Infrastruktura Ochrony Środowiska i administracji strategicznych i i Środowisko, Gospodarki Wodnej rządowej i planistycznych; Działania 2.1, - urzędy samorządowej, - realizacja zadań - Programy Regionalne marszałkowskie, - państwowe służących osiągnięciu - Program LIFE wojewódzkie fundusze jednostki dobrego stanu wód; ochrony środowiska i organizacyjne, - wsparcie systemów małej gospodarki wodnej - związki, jednostki retencji; badawcze - budowa, przebudowa lub remont urządzeń wodnych przyczyniających się do zmniejszenia skutków powodzi i suszy; - wdrażanie metod obserwacji i zakupy sprzętu w celu usprawnienia systemu - monitoringu środowiska; - tworzenie bazy wiedzy w zakresie zmian klimatu i adaptacji do nich,

Program ochrony środowiska dla gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

Obszar Wspierane projekty Źródło finansowania Jednostki dysonujące Grupa działań funduszami beneficjentów - działania informacyjno– edukacyjne w zakresie zmian klimatu i adaptacji do nich Termomoder- - docieplenia, wymiany - Programy Regionalne - Narodowy Fundusz - spółdzielnie i nizacje okien, wymiany źródła - Program Ochrony Środowiska i wspólnoty ciepła, przebudowy Infrastruktura i Gospodarki Wodnej mieszkaniowe systemów wentylacji i Środowisko, - urzędy - jednostki klimatyzacji, wymiany Działanie 1.2, 1.3, marszałkowskie, samorządowe, oświetlenia na 1.5, 1.6, 1.7. - przedsiębiorcy energooszczędne, przebudowa systemów grzewczych i chłodniczych itp.- budynki mieszkalne i użyteczności publicznej

- przebudowa linii produkcyjnych na bardziej efektywne energetycznie; kompleksowa modernizacja energetyczną budynków firmy; zastosowanie technologii efektywnych energetycznie oraz technologii odzysku energii; budowa lub przebudowa lokalnych źródeł ciepła (w tym instalacje odnawialnych źródeł energii) - przedsiębiorstwa. Transport - budowa dróg i elementów - Program - Centrum Unijnych - jednostki im towarzyszących, Infrastruktura Projektów administracji i Środowisko, Transportowych rządowej i Działanie 4.1, 4.2, - Polska Agencja samorządowej, 5.1, 5.2, 6.1, Rozwoju - jednostki - Programy Przedsiębiorczości organizacyjne Regionalne, - urzędy - Program Rozwoju marszałkowskie, Obszarów Wiejskich Działanie „Podstawowe usługi i odnowa wsi” Kredyty preferencyjne i komercyjne udzielane przez Bank Ochrony Środowiska S.A. na inwestycje proekologiczne bez możliwości umorzenia. Kredytobiorca musi posiadać, co najmniej 50% własnych środków na sfinansowanie zadania. Kredyty komercyjne, nie powinny stanowić podstawowego źródło finansowania inwestycji.

Własne środki inwestorów prywatnych – koszty niektórych inwestycji pokrywają z własnych środków podmioty gospodarcze i prywatni inwestorzy. Inwestycje finansowane przez podmioty gospodarcze mogą być dofinansowane z kredytów komercyjnych i funduszy ochrony środowiska.

Program ochrony środowiska dla gminy Mucharz na lata 2018–2020 z perspektywą do roku 2024

10. Spis tabel

Tab. 1. Ujęcia wody eksploatowane przez GZWiK w Mucharzu ...... 26 Tab. 2. Wyniki pomiarów stężeń zanieczyszczać ze względu na ochronę zdrowia ludzi i roślin (źródło: Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2017 roku, Kraków WIOŚ, 2017) ...... 32 Tab. 3. Złoża surowców naturalnych na terenie Gminy Mucharz (źródło: http://geoportal.pgi.gov.pl/midas-web) ...... 34 Tab. 4. Rozmieszczenie urządzeń nadawczo-odbiorczych na terenie Gminy Mucharz (źródło: http://btsearch.pl) ...... 35 Tab. 5. Wykaz istniejących pomników przyrody na terenie Gminy Mucharz (źródło: http://crfop.gdos.gov.pl/) ...... 35 Tab. 6. Analiza SWOT uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych wpływających na stan środowiska ...... 39 Tab. 7. Stopień realizacji zadań określonych w pierwszym Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Mucharz ...... 42 Tab. 8 Harmonogram rzeczowo – finansowy realizacji zadań w ramach obszarów interwencji /zadania własne gminy/ ...... 51 Tab. 9. Harmonogram rzeczowo – finansowy realizacji zadań w ramach obszarów interwencji /zadania monitorowane/ ...... 60 Tab. 10. Harmonogram realizacji i monitoringu Programu ...... 64 Tab. 11. Wskaźniki monitoringu realizacji Programu ochrony środowiska ...... 65 Tab. 12. Możliwości współfinansowania działań z zakresu ochrony środowiska w ramach funduszy unijnych ...... 68