PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA
GMINY GNOJNIK
lipiec 2004 r.
Zleceniodawca – Wójt Gminy Gnojnik
Wykonawca:
OBB Bogusław Bzdak ul. St. Wyspia ńskiego 29 32- 800 Brzesko e-mail: [email protected]
SPIS TRE ŚCI
1. Wst ęp
1.1. podstawa opracowania 1 1.2. koncepcja i cel opracowania 1 1.3. opis przyj ętej metodyki 2
2. Ogólna charakterystyka gminy
2.1. poło Ŝenie 3 2.2. obszar geograficzny 4 2.3. ludno ść , gospodarstwa domowe 4 2.4. działalno ść gospodarcza 6 2.5. zwi ązki komunalne 10
3. Ocena stopnia degradacji środowiska oraz okre ślenie jego źródeł
3.1. powietrze atmosferyczne 11 3.2. hałas 14 3.3. elektromagnetyczne promieniowanie niejonizuj ące 15 3.4. zasoby wodne 16 3.4.1. wody powierzchniowe płyn ące 3.4.2. wody powierzchniowe stoj ące 3.4.3. wody podziemne 3.5. sie ć wodoci ągowa, kanalizacja sanitarna 18 3.6. komunalne osady ściekowe 23 3.7. gospodarka odpadami komunalnymi 24 3.8. gleby 25 3.9. środowisko przyrodnicze 26 3.10. zasoby surowców mineralnych 27 3.11. nadzwyczajne zagro Ŝenia środowiska (NZ Ś) 28 3.12. uwagi ko ńcowe dotycz ące stanu środowiska naturalnego Gminy Gnojnik 28
4. Przewidywane zmiany
4.1. zmiany demograficzne 31 4.2. rozwój wybranych czynników gospodarczych 29
5. Zadania Gminy Gnojnik w zakresie ochrony środowiska na lata 2004 – 2015
5.1. ochrona powietrza atmosferycznego 32 5.2. ochrona przed hałasem 32 5.3. ochrona zasobów wodnych 33 5.4. ochrona gleb 33 5.5. ochrona zasobów przyrodniczych 35 5.6. gospodarka odpadami 35
1
6. Krótkoterminowy plan działania na lata 2004 – 2007
6.1. zało Ŝenia planu 37 6.2. działania organizacyjno – edukacyjne 39 6.3. przedsi ęwzi ęcia inwestycyjne 41 6.4. źródła finansowania 42
7. Długoterminowy plan działania na lata 2008 –2015
7.1. działania organizacyjno – edukacyjne 43 7.2. przedsi ęwzi ęcia inwestycyjne 44
8. Monitoring 45
9. Analiza oddziaływania na środowisko 46
10. Zał ączniki
10.1. Plansza Ochrony Środowiska Gminy Gnojnik 10.2. spis tabel
2
1. Wst ęp
1.1. Podstawa opracowania
W celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa, wprowadzony został, ustawowy obowi ązek sporz ądzania programów ochrony środowiska odpowiednio dla województw, powiatów i gmin (art. 17 ustawy -Prawo ochrony środowiska z dnia 27.04.2001 r. opublikowanej w Dz.U. Nr 62, poz. 627).
Zakres tych programów musi by ć spójny z polityk ą ekologiczn ą pa ństwa (art.14 cytowanej wy Ŝej ustawy). Programy powinny wi ęc okre śla ć: • cele ekologiczne, • priorytety ekologiczne, • rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych, • środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe.
1.2. koncepcja i cel opracowania
Dokumentami nadrz ędnymi dla „Programu Ochrony Środowiska Gminy Gnojnik” s ą:
a) „Program Zrównowa Ŝonego Rozwoju i Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2001 - 2015”, b) „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Brzeskiego” opracowany przez Biuro Konsultingowe Ochrony Środowiska EKOSYSTEM ŚLĄSK z Mysłowic.
Cele strategiczne programów wynikaj ą z polityki zrównowa Ŝonego rozwoju pa ństwa, sukcesywnie dostosowywanej do prawa Unii Europejskiej, zawarte w nast ępuj ących dokumentach: • Prawo ochrony środowiska – ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Jest ona podstawowym aktem prawnym w dziedzinie ochrony środowiska i pełni funkcj ę ustawy ramowej dla całego prawodawstwa z tego zakresu, • II Polityki Ekologicznej Pa ństwa – z 2001 roku. Dokument ten ma na celu stworzenie warunków niezb ędnych do realizacji zada ń ochrony środowiska na obszarze całej Polski. Okre śla te Ŝ, na podstawie aktualnego stanu środowiska cele, priorytety i działania proekologiczne wraz ze środkami niezb ędnymi do ich osi ągni ęcia. • Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2002 – 2010 . Jest dokumentem o charakterze operacyjnym, stanowi ącym instrument wdro Ŝenia „II Polityki Ekologicznej Pa ństwa”. Zawiera harmonogram zada ń wynikaj ących z tej polityki oraz wskazówki i wytyczne do uwzgl ędniania zagadnie ń ochrony środowiska w programach sektorowych. Precyzuje sposoby osi ągania celów zawartych w „II Polityce Ekologicznej Pa ństwa” w formie pakietów działa ń inwestycyjnych i pozainwestycyjnych na lata
1 2002 – 2010. Dla ka Ŝdego pakietu zada ń okre śla jego nazw ę, ustanawia jednostk ę odpowiedzialn ą i jednostki współpracuj ące. Podaje równie Ŝ termin realizacji oraz niezb ędne nakłady finansowe. • Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2003 – 2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007 –2010 . Dokument ten został sporz ądzony na podstawie zapisów ustawy –Prawo ochrony środowiska. Zawiera aktualizacj ę i uszczegółowienie długookresowej „II Polityki Ekologicznej Pa ństwa”, zwłaszcza w nawi ązaniu do priorytetowych kierunków działa ń okre ślonych w VI Programie działa ń Unii Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska na lata 2001-2010. • Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006 . Plan ten jest dokumentem okre ślaj ącym strategi ę społeczno-gospodarcz ą Polski w pierwszych latach członkostwa w Unii Europejskiej. Jego zadaniem jest osi ągni ęcie spójno ści społecznej, gospodarczej i przestrzennej Polski z Uni ą Europejsk ą. Wskazuje wielko ść planowanego zaanga Ŝowania środków Funduszy Strukturalnych, Funduszu Spójno ści i środków krajowych oraz okre śla sposób koordynacji i wdra Ŝania pomocy strukturalnej w okresie realizacji Planu. • Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej (NSEE) , jest dokumentem identyfikuj ącym i hierarchizuj ącym główne cele edukacji środowiskowej. Wskazuje tak Ŝe mo Ŝliwo ści ich realizacji. Cele zawarte w NSEE zostan ą przeło Ŝone na konkretne zadania w „Narodowym Programie Edukacji Ekologicznej” oraz w programach lokalnych, słu Ŝą cych realizacji zada ń edukacyjnych promuj ących ide ę ekorozwoju.
1.3. opis przyj ętej metodyki
Punktem wyj ścia przy opracowaniu Programu Ochrony Środowiska było zebranie informacji na temat czynników maj ących istotny wpływ na środowisko przyrodnicze Gminy Gnojnik. Do tego celu wykorzystano materiały udost ępnione przez:
1. Urz ąd Gminy Gnojnik, 2. Starostwo Powiatowe w Brzesku, 3. Wojewódzk ą Inspekcj ą Ochrony Środowiska w Krakowie
Na podstawie zebranych informacji sporz ądzono list ę kluczowych problemów, które powinny zosta ć rozwi ązane oraz dokonano hierarchizacji celów. Proces ten przeprowadzono przy uwzgl ędnieniu zało Ŝeń planistycznych wy Ŝszego szczebla tj. programów i planów: wojewódzkiego oraz powiatowego. Uwzgl ędniono równie Ŝ programy zatwierdzone przez Rad ę Gminy na lata 2004 – 2006. Poniewa Ŝ poruszane zagadnienia wymagaj ą zaanga Ŝowania si ę lokalnej społeczno ści przy ich rozwi ązywaniu, przeprowadzone zostały badania ankietowe maj ące na celu ustalenie: a) jako ści świadczonych usług komunalnych, b) stopnia świadomo ści ekologicznej mieszka ńców o istniej ących zagro Ŝeniach, c) stosunku mieszka ńców do proponowanych przedsi ęwzi ęć , d) stopnia deklarowanego „wysiłku” mieszka ńców w rozwi ązywaniu problemów swoich i Gminy.
2 Kolejnym etapem było przygotowanie modelowych wzorców działa ń, mo Ŝliwych do wdro Ŝenia bior ąc pod uwag ę uwarunkowania Gminy Gnojnik, zmierzaj ących do:
a) obj ęcia całej Gminy Gnojnik selektywn ą zbiórk ą odpadów komunalnych, b) utworzenia Gminnego Punktu Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych (GPZON), c) szybkiego zako ńczenia budowy sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej, d) przeprowadzenia procesu rekultywacji gminnego wysypiska w Uszwi, e) ograniczenia uci ąŜ liwo ści zwi ązanych z hałasem komunikacyjnym, f) wykorzystania energii zakumulowanej w wodach geotermalnych, g) permanentnej edukacji ekologicznej mieszka ńców.
Okre ślono równie Ŝ niezb ędne nakłady finansowe konieczne do poniesienia przy realizacji zamierzonych działa ń oraz przewidziano źródła ich finansowania.
2. Ogólna charakterystyka gminy
Niniejszy rozdział zawiera jedynie wybrane elementy charakteryzuj ące gmin ę dla potrzeb ustalenia wpływu miesza ńców na środowisko naturalne.
2.1. poło Ŝenie
Gmina Gnojnik poło Ŝona jest w środkowej cz ęś ci województwa małopolskiego. Wchodzi w skład powiatu brzeskiego. Graniczy: • od północy z gmin ą Brzesko, • od wschodu z gmin ą D ębno, • od południa z gmin ą Czchów, • od zachodu z gminami powiatu boche ńskiego: Lipnic ą Murowan ą i Nowym Wi śniczem.
Gmin ę Gnojnik tworz ą, wymieniaj ąc w kolejno ści alfabetycznej, sołectwa: Biesiadki, Gnojnik, Gosprzydowa, Lewniowa, Uszew, Zawada Uszewska oraz śerków. Zajmuj ą obszar o ł ącznej powierzchni 54,89 km².
Odległo ść dziel ącą Gnojnik od Krakowa – stolicy regionu wynosi około 70 km.
2.2. obszar geograficzny
Pod wzgl ędem fizjograficznym teren Gminy Gnojnik zaliczany jest do Pogórza Wi śnickiego. Charakteryzuje si ę pojedynczymi garbami wzniesie ń i szerokimi, płaskimi dnami dolin (dolina Uszwicy).
Lasy na terenie gminy nie tworz ą zwartych kompleksów. Wyst ępuj ą na terenach wyniesionych, o stromych zboczach, w czterech grupach: • w północnej cz ęś ci gminy, w sołectwie Uszew, Zawada Uszewska i Biesiadki , • południowo-zachodniej cz ęś ci gminy w sołectwach Gnojnik i Gosprzydowa.
3 Łączna powierzchnia lasów wynosi 10,25 km². Stanowi ą 18,67 % powierzchni gminy. 42,73 % lasów jest własno ści ą Skarbu Pa ństwa i znajduj ą si ę pod zarz ądem Nadle śnictwa w Brzesku. S ą zró Ŝnicowane pod wzgl ędem wieku i drzewostanu.
Cało ść terenów Gminy Gnojnik nale Ŝy do Obszaru Chronionego Krajobrazu Pogórza Wi śnickiego.
Głównym ciekiem, przepływaj ącym przez teren gminy w układzie południkowym, jest rzeka Uszwica. Płynie przez sołectwa: Gosprzydowa, Gnojnik, Zawada Uszewska i Uszew.
Przez środek gminy przebiega w układzie południkowym droga krajowa nr 75, łącz ąca Kraków przez Brzesko z Nowym S ączem i Krynic ą.
Powstałe w przeszło ści formy antropogeniczne zwi ązane s ą z eksploatacj ą surowców budowlanych na potrzeby lokalnej społeczno ści (piaskownie, glinianki) wyst ępuj ą na terenie całej Gminy Gnojnik.
2.3. ludno ść , gospodarstwa domowe
Na koniec lutego 2004 roku Gmin ę Gnojnik zamieszkiwało 7.229 osób. Ponad połowa miesza ńców gminy mieszka na terenie dwóch sołectw:
• sołectwa Gnojnik (30,6 % społeczno ści gminy) • sołectwa Uszew (21,1 %). • Gospodarstwo domowe tworz ą przeci ętnie 4 osoby. Rodzin licz ących od 3 do 5 osób jest w gminie około siedmiuset. Struktur ę rozmieszczenia ludno ści oraz jej podział wg liczby osób tworz ących gospodarstwo domowe przedstawia poni Ŝsza tabela.
tabela 2-1
Struktura liczba rozmieszczenia Liczba Lp sołectwo mieszka ńców ludno ści gospodarstw w tym: (%) domowych 1 - 2 osób 3 - 5 osób powy Ŝej 5 osób 1. Biesiadki 848 11,73 201 65 78 58 2. Gnojnik 2212 30,60 461 98 215 148 3. Gosprzydowa 988 13,67 199 56 74 69 4. Lewniowa 877 12,13 217 56 89 72 5. Uszew 1524 21,08 359 96 169 94 6. Zawada Uszewska 499 6,90 133 36 54 43 7. śerków 281 3,89 68 21 23 24 razem 7229 100,00 1638 428 702 508
Źródło – informacja uzyskana w UG w Gnojniku
Przeci ętna g ęsto ść zaludnienia w Gminie wynosi 131,75 osoby na km². Wska źnik ten dla Uszwi i Gnojnika jest oczywi ście zdecydowanie wy Ŝszy. Stan ten mo Ŝna tłumaczy ć dogodnym dojazdem do pracy w pobliskim Brzesku (droga krajowa nr 75)
4 a co z tym si ę wi ąŜ e wi ększ ą aktywno ści ą gospodarcz ą mieszka ńców tych miejscowo ści.
Jedynym typem zabudowy s ą domy jednorodzinne, jedno lub dwukondygnacyjne. W miejscowo ściach: Uszew, Zawada Uszewska, Biesiadki i centrum Gnojnika tworz ą one zabudow ę zwart ą.
Podstawowym źródłem ogrzewania s ą piece i kotły w ęglowe centralnego ogrzewania.
2.4. działalno ść gospodarcza
Gmina Gnojnik jest typow ą gmin ą rolnicz ą. Dominuj ą gleby III i IV klasy bonitacji.
tabela 2 –2
klasa bonitacji Powierzchnia u Ŝytków rolnych i le śnych (ha) struktura (%) I 0,14 0,00 II 11,47 0,23 III 1 340,31 27,83 IV 3 110,30 64,58 V 303,41 6,30 VI 50,37 1,06 ogółem 4 816,00 100,00
Źródło – informacja uzyskana w UG Gnojnik
Na podstawie spisu powszechnego przeprowadzonego w 2002 roku ustalono, Ŝe na terenie gminy funkcjonuje 1 851 gospodarstw rolnych, z których 1 248 prowadzi wył ącznie działalno ść rolnicz ą. Przeci ętna powierzchnia gospodarstwa rolnego wynosi 2,26 ha.
tabela 2 - 3 wyszczególnienie liczba powierzchnia gruntów gospodarstw ogółem (ha) OGÓŁEM 1 851 4 191 prowadz ące wył ącznie działalno ść rolnicz ą 1 248 3 164 prowadz ące wył ącznie działalno ść pozarolnicz ą 40 50 prowadz ące działalno ść rolnicz ą i pozarolnicz ą 134 354 nie prowadz ące działalno ści rolniczej i pozarolniczej 429 623
Źródło – WUS – dane ze spisu powszechnego przeprowadzonego 2002 roku
Ponad 69 % powierzchni Gminy Gnojnik tworzy tzw. rolnicza przestrze ń produkcyjna. Dominuj ą grunty orne (45,91 % powierzchni Gminy). Stosunkowo du Ŝy odsetek stanowi ą ł ąki i pastwiska (ł ącznie 22,68 % powierzchni ogółem).
5
Lasy zajmuj ą 18,67 % powierzchni Gminy Gnojnik. Wska źnik ten pozycjonuje Gmin ę w śród obszarów o niskim stopniu zalesienia. Prawie 60 % uŜytków le śnych oraz gruntów zadrzewionych jest własno ści ą prywatn ą.
Sposób zagospodarowania gruntów na terenie Gminy przedstawia poni Ŝsza tabela.
tabela 2 - 4
Lp. powierzchnia struktura w tym: własno ść własno ść (ha) (%) prywatna publiczna I. uŜytki rolne 3 791 69,07 3 538 253 grunty orne 2 520 45,91 2 350 170 sady 26 0,47 26 0 łąki 770 14,03 705 65 pastwiska 475 8,65 457 18 uŜytki le śne oraz grunty zadrzewione II. i zakrzewione 1 025 18,67 587 438 grunty zabudowane i zurbanizowane, III. nieu Ŝytki, cieki wodne 673 12,26 265 408 razem powierzchnia gminy 5 489 100,00 4 390 1 099
Źródło – zestawienie sporz ądzone na podstawie sprawozdania R-02 sporz ądzonego wg stanu na dzie ń 31.05.2003 r.
Wśród upraw dominuj ą zbo Ŝa, głównie pszenica. Zajmuj ą 74 % gruntów ornych.
tabela 2 – 5
Lp. rodzaj upraw areał dla własno ści struktura prywatnej (ha) (%) I. zbo Ŝa 910,79 74,19 1. pszenica 513,21 41,81 2. Ŝyto 41,45 3,38 3. jęczmie ń 53,93 4,39 4. owies 129,96 10,59 5. pszen Ŝyto 85,82 6,99 6. mieszanki zbo Ŝowe 70,51 5,74 7. pozostałe 15,91 1,30 II. ziemniaki 302,40 24,63 IV. przemysłowe 0,44 0,04 V. pozostałe 13,99 1,14 razem areał 1 227,62 100,00
Źródło – dane uzyskane w Urz ędzie Gminy na podstawie spisu powszechnego z 2002 roku
Porównuj ąc powierzchnie gruntów ornych b ędących własno ści ą osób fizycznych w powy Ŝszych dwóch tabelach (2 –4) i (2 – 5) nietrudno dostrzec, Ŝe wyst ępuje rozbie Ŝno ść danych wynosz ąca 1.122 ha. Wynika ona z faktu,
6 Ŝe informacja zawarta w tabeli (2 –5) pochodzi ze spisu powszechnego przeprowadzonego w 2002 roku. Ankietowani podawali wówczas faktyczny areał ziemi poddawanej uprawom. Dane z tabeli (2 –4) pochodz ą natomiast z ewidencji gruntów prowadzonej przez UG Gnojnik. Mo Ŝna wi ęc postawi ć tez ę, Ŝe nieu Ŝytki obejmuj ą powierzchni ę 1.122 ha.
Wielko ść pogłowia bydła i trzody chlewnej stwierdzonego podczas spisu powszechnego w 2002 roku przedstawia poni Ŝsza tabela.
tabela 2- 6
Lp. zwierz ęta gospodarskie w gospodarstwach rolnych Gminy Gnojnik liczba (szt.) 1. bydło 1 071 2. trzoda chlewna 1 112 3. owce 7
Źródło –dane uzyskane w UG Gnojnik na podstawie spisu powszechnego z 2002 r.
Wg stanu na 29.02.2004 w Urz ędzie Gminy Gnojnik zarejestrowanych było 231osób prowadz ących pozarolnicz ą działalno ść gospodarcz ą. W poni Ŝszej tabeli przedstawiono ich struktur ę zawodow ą przyjmuj ąc za kryterium rodzaje prowadzonej działalno ści.
tabela 2 – 7
podstawowe rodzaje działalno ści razem Lp. sołectwo budownictwo transport handel gastronomia pozostałe (3 do 7) 1 2 3 4 5 6 7 8 1. Biesiadki 9 6 8 3 6 32 2. Gnojnik 35 7 18 3 13 76 3. Gosprzydowa 10 4 8 1 6 29 4. Lewniowa 8 3 4 0 7 22 5. Uszew 18 7 12 4 12 53 6. Zawada Uszewska 8 1 2 0 3 14 7. śerków 3 0 1 0 1 5 ogółem 91 28 53 11 48 231
Analizuj ąc dane zawarte w tabeli mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe dominuje budownictwo. W wi ększo ści przypadków nie s ą to jednak osoby prowadz ące własne firmy budowlane na terenie kraju lecz zatrudniaj ące si ę w du Ŝych przedsi ębiorstwach budowlanych lub wykonuj ące prace poza granicami kraju. W pierwszym przypadku praktyki takie stosowane s ą przez du Ŝe podmioty gospodarcze działaj ące w bran Ŝy budowlanej, upraszczaj ące sobie w ten sposób rozliczenia ksi ęgowe i jednocze śnie nie chc ące si ę wi ąza ć z pracownikami na stałe.
Spo śród osób prowadz ących działalno ść gospodarcz ą, na potrzeby niniejszego planu, wyłonione zostały tylko te, które z uwagi na charakter prowadzonej działalno ści mog ą stworzy ć potencjalne zagro Ŝenie środowiska w zwi ązku
7 z wytwarzanymi odpadami:
I. z bran Ŝy motoryzacyjnej
• Rózak Marek z siedzib ą w Biesiadkach 164 – blacharstwo i lakiernictwo samochodowe, • Mieczysław & Cecylia Hebda z siedziba w Lewniowej 214 – blacharstwo samochodowe, lakiernictwo samochodowe, auto złom, • Andrzej Zelek z siedziba w Lewniowej 141 – blacharstwo i lakiernictwo samochodowe, • Jerzy Bober z siedziba w Uszwi 128 – blacharstwo samochodowe, naprawa samochodów, • Marek Reczek z siedziba w Uszwi 43 – zakład naprawy samochodów, • Bogdan Grabania z siedziba w Zawadzie Uszewskiej 161 – blacharstwo samochodowe, naprawy pojazdów. • MEGAMOT Mieczysław Hebda z siedzib ą w Gnojniku 478– serwis samochodowy; auto złom
II. z bran Ŝy handlowej
• El Ŝbieta & Tadeusz & Andrzej Dudek z siedziba w Biesiadkach 280 – skup złomu, • Edward Kału Ŝa z siedziba w Gnojniku 265 – skup i sprzeda Ŝ złomu stalowego, • Barbara Jaroszek z siedziba w Gnojniku 463 – skup złomu kolorowego, • Henryk Konstanty z siedziba w Gnojniku 465 – skup i sprzeda Ŝ złomu metali kolorowych i surowców wtórnych oraz magazynowanie, • Agata Gnyla z siedzib ą w Biesiadkach 82 – sprzeda Ŝ hurtowa i detaliczna paliw stałych, ciekłych i gazowych oraz pozostałych produktów ropopochodnych, • Rafał Grabarz z siedziba w Uszwi 28 – stacja tankownia gazem, uslugi transportowe,
III. z bran Ŝy meblowej
• Dariusz Cebula z siedziba w Biesiadkach 34 – produkcja mebli, konstrukcji metalowych, obróbka mechaniczna elementów metalowych,
IV. z bran Ŝy spo Ŝywczej
• Janina W ąs z siedziba w Gnojniku 451 – ubojnia zwierz ąt, handel wyrobami mi ęsnymi, • Jan Biernat z siedziba w Gosprzydowa 140 – ubojnia zwierz ąt, transport ścieków, zmechanizowane roboty ziemne,
V. z bran Ŝy wyrobów tworzyw sztucznych
• Bogusław Wator z siedziba w Gosprzydowa 189 – przetwórstwo tworzyw sztucznych
8 Pod uwag ę nale Ŝy wzi ąść równie Ŝ wszystkie firmy transportowe. Na terenie Gminy Gnojnik jest ich zarejestrowanych ł ącznie 28. Wytwarzaj ą one odpady w postaci przepracowanych olejów silnikowych, zu Ŝytych opon, zu Ŝytych akumulatorów, płynów hamulcowych itp.
Decyzje Starosty Brzeskiego na korzystanie ze środowiska posiadaj ą nast ępuj ące podmioty gospodarcze działaj ące na terenie Gminy Gnojnik:
tabela 2 – 8
Lp. nazwa podmiotu rodzaj decyzji 1. CMC -Centrum Motoryzacyjne • pozwolenie wodno-prawne na odprowadzenie ścieków Piotr Czy Ŝycki s.j. Gnojnik 528 oczyszczonych wód opadowych do rzeki Uszwicy (O Ś.JG.6223-58/03/04) • pozwolenie na wytwarzanie odpadów niebezpiecznych (O Ś.MC-7644-2/31/Z/T/02/03)
2. Stanisław J ędryka zam, pozwolenie wodno-prawne na budow ę trzech stawów w Jadownikach rybnych na działce nr 816 ul. Krakowska 32 w Zawadzie Uszewskiej (O Ś.JG.6223-52/03/04) 3. TRANS-BET Stanisław • pozwolenie wodno-prawne na odprowadzanie i Kazimierz Myszka s.j. Gnojnik oczyszczonych wód opadowych z terenu zakładu 513 (O Ś.JG.6223-47/03/04) • pozwolenie na transport odpadów (O Ś.MC.7644- 3/2/T/03) 4. NOVUM s.c. Anna Wójs pozwolenie wodno-prawne na pobór wód podziemnych i Krzysztof Wójs 32-864 Gnojnik z uj ęcia na terenie działki nr 490/3 w Gnojniku 393 (O Ś.MC.6223/46/03) 5. Ubojnia Zwierz ąt, Handel pozwolenie wodno-prawne na pobór wód podziemnych Przetworami Mi ęsnymi –Janina z uj ęcia zlokalizowanego na terenie ubojni zwierz ąt Wąs 32-864 Gnojnik 451 w Gnojniku (O Ś.MC.6223/38/03)
6. HEMIST Henryk Konstanty 32- pozwolenie na transport odpadów 864 Gnojnik 465 7. MEGAMOT –Mieczysław Hebda decyzja zatwierdzaj ąca program gospodarki odpadami zam. Gnojnik 478 niebezpiecznymi (O Ś.MC.7644-2/P-11/02)
Oprócz podmiotów wymienionych w tabeli (2 –8), Ŝaden z działaj ących na terenie Gminy Gnojnik nie przedło Ŝył informacji do Starostwa Powiatowego w Brzesku o wytwarzanych odpadach zgodnie z art.17 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku o odpadach (Dz.U. nr 62 poz. 628).
Na terenie Gminy zlokalizowanych jest ł ącznie 19 placówek o światowych. S ą to:
1) szkoły podstawowe w Gnojniku, Uszwi, Biesiadkach, Lewniowej i Gosprzydowej, do których ucz ęszcza około 730 dzieci, 2) gimnazja w Gnojniku i Uszwi, w których uczy si ę około 380 uczniów, 3) przedszkola w Gnojniku, Uszwi i w Biesiadkach, 4) biblioteki w Uszwi, Gnojniku oraz w Biesiadkach, 5) świetlice wiejskie znajduj ące si ę w ka Ŝdym sołectwie oprócz śerkowa.
W placówkach tych zatrudnionych jest ł ącznie 139 osób.
Na terenie Gminy Gnojnik działaj ą dwa O środki Zdrowia w Gnojniku i Uszwi.
9 W Gnojniku znajduj ą si ę równie Ŝ dwa punkty apteczne.
Opiek ę weterynaryjn ą sprawuj ą lekarze weterynarii z Brzeska i Czchowa.
2.5. zwi ązki komunalne
Gmina Gnojnik wchodzi w skład zwi ązku komunalnego utworzonego pod nazw ą „Zwi ązek Komunalny Gmin ds. Wodoci ągowania i Kanalizacji”.
Zwi ązek działa na podstawie ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorz ądzie terytorialnym. Został wpisany do Rejestru Zwi ązków Mi ędzygminnych pod numerem 157 z dat ą 24 kwietnia 1997 roku. Siedzib ą zwi ązku jest Brzesko. Członkami zwi ązku są Gminy: Brzesko, D ębno, Wojnicz, Zakliczyn i Gnojnik. Gmina Gnojnik przyst ąpiła do zwi ązku z dniem 1 lipca 1998 roku
Celem i zadaniem zwi ązku jest zaspakajanie potrzeb mieszka ńców Gmin zrzeszonych w Zwi ązku w zakresie zaopatrzenia w wod ę, a w szczególno ści: 1. budowa sieci wodoci ągowej na terenie Gmin – członków Zwi ązku, 2. prowadzenie eksploatacji Stacji Uj ęcia i Uzdatniania Wody w Łukanowicach oraz sieci wodoci ągowej, 3. budowa i eksploatacja sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków.
3. Ocena stopnia degradacji środowiska oraz okre ślenie źródeł
Gmina Gnojnik znajduje si ę na obszarze, wokół którego utworzone zostały strefy priorytetowe w programach rolno środowiskowych. W zało Ŝeniach strefy te obj ąć miały tereny zagro Ŝone intensyfikacj ą produkcji. Projektuj ąc strefy w Małopolsce kierowano si ę głównie poło Ŝeniem obecnych i planowanych ostoi Natura 2000, b ędących cz ęś ci ą ogólnoeuropejskiego, jednolitego systemu ochrony obszarów przyrodniczo cennych. Najbli Ŝej poło Ŝon ą gmin ą obj ętą stref ą priorytetow ą jest s ąsiaduj ąca od południa Gmina Czchów. Rolnicy prowadz ący działalno ść w strefach priorytetowych maj ą mo Ŝliwo ść skorzystania z poszerzonych pakietów: • utrzymanie ł ąk ekstensywnych, • utrzymanie pastwisk ekstensywnych, • ochrona gleb i wód, Mog ą równie Ŝ skorzysta ć z pakietu „rolnictwo zrównowa Ŝone” przeznaczonego dla tych, którzy chc ą gospodarowa ć metodami przyjaznymi dla środowiska bez stosowania si ę do rygorów rolnictwa ekologicznego.
Prawidłowa polityka Gminy w zakresie korzystania ze środowiska (głównie wobec wód powierzchniowych i gospodarki odpadami) sprawi ć mo Ŝe, Ŝe w kolejnej edycji programów rolno środowiskowych Gmina Gnojnik zaliczona zostanie do strefy priorytetowej.
10 3.1. powietrze atmosferyczne
Podstawowymi aktami prawnymi obowi ązuj ącymi aktualnie w Polsce w zakresie prowadzenia kontroli jako ści powietrza s ą: a) ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627), b) rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmuj ących poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów substancji (Dz. U. Nr 87, poz. 796), c) rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 roku w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 87, poz. 798)
Zmiany st ęŜ eń zanieczyszcze ń powietrza zale Ŝą w du Ŝym stopniu od zespołu czynników meteorologicznych, takich jak: • pr ędko ść i kierunek wiatru, • ci śnienie atmosferyczne, • temperatura, • opady atmosferyczne.
Na obszarze Gminy Gnojnik dominuj ą wiatry o składowej zachodniej, przy czym najcz ęś ciej wiej ą z kierunku południowo-zachodniego. Jest to wpływ sąsiedztwa Tatr. Najrzadziej natomiast wyst ępuj ą wiatry z północy.
Zanieczyszczenia powietrza w głównej mierze pochodz ą z emitorów zlokalizowanych na terenie gminy oraz spalin samochodów poruszaj ących si ę drog ą krajow ą nr 75 Brzesko - Krynica.
Źródłem zanieczyszcze ń powietrza na obszarze gminy s ą małe kotłownie ogrzewaj ące domy jednorodzinne i obiekty u Ŝyteczno ści publicznej, opalane w ęglem najcz ęś ciej niskiej jako ści z du Ŝą zawarto ści ą siarki i substancji lotnych.
Wprawdzie cała gmina została w latach 1988 - 1992 pokryta sieci ą gazoci ągow ą, jednak z uwagi na koszty ogrzewania budynków, w ęgiel i drewno s ą obecnie podstawowymi materiałami opałowymi.
Sposób ogrzewania mieszka ń w Gminie Gnojnik przedstawia poni Ŝsza tabela.
tabela 3 - 9
w tym: C.O. ogółem indywidualne piece w ęglowe Inne
liczba mieszka ń 1 778 954 813 11 struktura (%) 100,00 53,66 45,73 0,61
Źródło - podstawowe informacje ze spisów rolnych przeprowadzonych w 2002 roku – Gmina Gnojnik US w Krakowie, 2003 r.
11 Kotły centralnego ogrzewania s ą równie Ŝ opalane w ęglem.
W latach 1992 – 2002 na terenie Gminy Gnojnik zrealizowane zostały inwestycje zmierzaj ące do ograniczenia emisji zanieczyszcze ń do atmosfery. Polegały one głównie na wymianie pieców w ęglowych na gazowe. Modernizacje kotłowni przeprowadzone zostały w:
1. Szkole Podstawowej i Gimnazjum w Gnojniku, 2. Szkole Podstawowej i Gimnazjum w Uszwi, 3. Szkole Podstawowej w Biesiadkach, 4. Urz ędzie Gminy w Gnojniku.
Wysoki stan st ęŜ eń zanieczyszcze ń powietrza pogarsza coraz powszechniej wyst ępuj ące zjawisko spalania w piecach w ęglowych niektórych odpadów komunalnych z indywidualnych gospodarstw domowych.
Przyjmuje si ę, Ŝe w strumieniu odpadów z gospodarstw domowych, 17 % stanowi ą opakowania z tworzyw sztucznych, papier i tekstylia. S ą to odpady o wysokim stopniu kaloryczno ści. Palenie tworzyw sztucznych „metod ą chałupnicz ą” a wi ęc w piecach nie przystosowanych do ich utylizacji powoduje emisj ę dioksyn, najbardziej toksycznych substancji chemicznych. Wdychaj ą je nie tylko ludzie ale i zwierz ęta. Dioksyny osiadaj ą na owocach, glebach i wodzie. Toksyczne ich działanie polega na powolnym, ale skutecznym uszkadzaniu rozmna Ŝaj ących si ę komórek w organizmach Ŝywych. Za najbardziej niepokoj ące oddziaływanie dioksyn nale Ŝy uzna ć uszkadzanie struktur kodu genetycznego zawartego w ła ńcuchu DNA. Ponad 90 % masy dioksyn dostaje si ę do organizmu wraz z po Ŝywieniem. St ąd te Ŝ w przyszło ści, w Gminie Gnojnik opisany proceder musi by ć zaniechany.
Innym niekorzystnym zjawiskiem powszechnie stosowanym jest wypalanie traw oraz spalania opon samochodowych w ogniskach.
Problem zanieczyszczenia powietrza wyst ępuje równie Ŝ wzdłu Ŝ drogi krajowej Nr 75. W pasie o szeroko ści 100 m po obu stronach drogi obserwuje si ę najwi ększe st ęŜ enie spalin samochodowych, których wynikiem jest ska Ŝenie powietrza i gleb metalami ci ęŜ kimi (głównie ołowiem) oraz tlenkami azotu.
Pomiary st ęŜ eń zanieczyszcze ń powietrza prowadzone s ą w ramach wojewódzkiej sieci monitoringu, w skład której wchodz ą stacje automatyczne WIO Ś oraz stacje manualne WSSE. Niestety wyniki pomiarów odnoszone s ą do aglomeracji o liczbie mieszka ńców powy Ŝej 250 tysi ęcy oraz do obszaru powiatu nie wchodz ącego w skład aglomeracji. Brak punktów pomiarowych poza miastami nie pozwalaj ą na precyzyjne okre ślenie st ęŜ eń zanieczyszcze ń powietrza na terenie Gminy Gnojnik. W niniejszym opracowaniu przedstawione zostały wi ęc wyniki oceny jako ści powietrza przeprowadzonej w 2002 roku, odnosz ące si ę do powiatu brzeskiego 1. Ocena dokonana była z uwzgl ędnieniem dwóch grup kryteriów: a) ustanowionych ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi, b) ustanowionych ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin. Dla ka Ŝdej z wy Ŝej wymienionych grup ustalono list ę zanieczyszcze ń, jakie nale Ŝy uwzgl ędni ć w ocenie rocznej oraz dopuszczalny ich poziom. Województwo
1 Ocena jako ści powietrza w województwie małopolskim w 2002 r. WIO Ś Kraków
12 małopolskie podzielone zostało na strefy, w których dokonywano pomiarów i którym wystawiano oceny st ęŜ eń zanieczyszcze ń powietrza. Obszar strefy obejmował teren aglomeracji (powy Ŝej 250 tys. mieszka ńców) lub powiatu. Dla powiatu brzeskiego pomiaru st ęŜ eń zanieczyszcze ń dokonywała WSSE w Brzesku.
W zale Ŝno ści od st ęŜ enia zanieczyszcze ń powietrza wyst ępuj ącego w strefie, zaliczano j ą do klasy A, B lub C stosuj ąc nast ępuj ące kryterium:
tabela 3 – 10
klasa zastosowane kryterium wydania oceny A st ęŜ enia zanieczyszcze ń powietrza nie przekraczaj ą dopuszczalnej normy B st ęŜ enia zanieczyszcze ń powietrza przekraczaj ą norm ę w granicach tolerancji C st ęŜ enia zanieczyszcze ń powietrza przekraczaj ą dopuszczalne normy i granice tolerancji; wymagane opracowanie POP oraz precyzyjne okre ślenie obszaru przekrocze ń normy
Na podstawie rocznych pomiarów st ęŜ enia substancji szkodliwych dla zdrowia ludzkiego dokonanych w 2002 roku, strefa „powiat brzeski” otrzymała ocen ę B. Poni Ŝsza tabela zawiera oceny cz ąstkowe, dla wszystkich substancji obj ętych pomiarem.
tabela 3 – 11
zanieczyszczenia powietrza gla gla ę ozon czna ą benzen benzen ołów Pb Pb ołów pył PM10 PM10 pył tlenek w tlenek ocenał dwutlenek siarki dwutlenek azotu dwutlenek ocena st ęŜ eń zanieczyszcze ń w strefie A B A A A A A B
Ustalaj ąc kryterium wystawiania ł ącznej oceny st ęŜ eń zanieczyszcze ń powietrza w strefie przyj ęto zasad ę, Ŝe ocena ta b ędzie najgorsz ą ocen ą cz ąstkow ą. W przypadku powiatu brzeskiego stwierdzono ponadnormatywne st ęŜ enie dwutlenku azotu.
Łączna ocena wystawiona dla st ęŜ eń substancji szkodliwych dla ro ślin była pozytywna. Strefa zaliczona została do grupy A. Poni Ŝsza tabela przedstawia oceny cz ąstkowe dla wszystkich substancji obj ętych pomiarem wg przyj ętego kryterium.
13 tabela 3 - 12
zanieczyszczenie powietrza czna ozon ą tlenek azotu azotu tlenek ocena ł ocena
siarki dwutlenek ocena st ęŜ eń zanieczyszcze ń w strefie A A A A
St ęŜ enie zanieczyszcze ń powietrza spowodowanych substancjami przyj ętymi w tym kryterium nie przekraczało w ci ągu 2002 roku przyj ętych norm.
3.2. hałas
Według rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 roku w sprawie warto ści progowych poziomów hałasu (Dz. U. Nr 8 poz.81) dopuszczalny poziom hałasu na terenie chronionym, m. im. o zabudowie mieszkaniowej, waha si ę dla pory: • dziennej w granicach 40 – 60 dB. • nocnej w granicach 30 – 50 dB. Maksymalne, krótkotrwałe nat ęŜ enie hałasu nie mo Ŝe przekroczy ć 85 dB dla zabudowy jednorodzinnej.
Przez Gmin ę Gnojnik przebiega droga krajowa nr 75 ł ącz ąca Kraków - Brzesko - Nowy S ącz - Krynic ę.
Ponadto przebiegaj ą drogi powiatowe: 1) nr 43150 Gnojnik – Łoniowa – Zawada Uszewska, 2) nr 43151 Gnojnik – Biskupice Melszty ńskie ( gm. Czchów), 3) nr 43152 Biesiadki - przez wie ś, 4) nr 43153 śerków – Złota (gm. Czchów), 5) nr 43164 Gnojnik – Lipnica Dolna.
Łączna długo ść dróg utwardzonych wynosi 83 km.
Uci ąŜ liwo ść akustyczna w Gminie Gnojnik skupiona jest głównie wzdłu Ŝ drogi krajowej Nr 75. Przebiega ona przez tereny zurbanizowane sołectw Uszew i Gnojnik.
Bezpo średnio przy drodze zlokalizowanych jest ł ącznie 150 budynków mieszkalnych. Ich odległo ść od pobocza waha si ę od 20 do 200 m. Nat ęŜ enie hałasu na wykazanych wy Ŝej odcinkach przekracza w dzie ń 75 dB. W okresach weekendowych hałas komunikacyjny o ponadnormatywnym nat ęŜ eniu trwa nieprzerwanie do pó źnych godzin nocnych. Odcinki te wynosz ą w: • Uszwi – ca. 3000 m, • Gnojniku – ca. 500 m.
14 3.3. elektromagnetyczne promieniowanie niejonizuj ące
Przez Gmin ę Gnojnik przebiega w układzie równole Ŝnikowym napowietrzna sie ć energetyczna 400 kV. Energia przesyłana jest z elektrowni w Skawinie do wschodnich regionów kraju. Sie ć napowietrzna rozwieszona jest nad terenami sołectw Gnojnik, Zawada Uszewska oraz Biesiadki.
Szczegółowe wymagania w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym przedstawiaj ą nast ępuj ące przepisy prawne: • Rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 24 wrze śnia 2002 roku w sprawie okre ślenia rodzajów przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko oraz szczegółowych kryteriów zwi ązanych z kwalifikowaniem przedsi ęwzi ęć do sporz ądzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko – (Dz.U. Nr 179, poz. 1490), • Rozporz ądzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 stycznia 2001 roku zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie najwy Ŝszych dopuszczalnych st ęŜ eń i nat ęŜ eń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. Nr 4, poz. 36).
Poni Ŝsza tabela przedstawia zakres stref ochronnych dla linii wysokiego napi ęcia.
tabela 3 – 13
Lp. szeroko ść strefy ochronnej maksymalna minimalna 1. dla linii 400 kV 74 m 50 m 2. dla linii 220 kV 46 m 30 m 3. Dla linii 110 kV 24 m 18 m
Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na niedopuszczeniu do jakiejkolwiek zabudowy obszarów znajduj ących si ę w wy Ŝej okre ślonych strefach.
Pod przewodami wysokiego napi ęcia nie stwierdzono zabudowa ń w promieniu 74 m.
3.4. zasoby wodne
3.4.1. wody powierzchniowe płyn ące
80 % powierzchni gminy le Ŝy w zlewni rzeki Uszwicy. Pozostałe 20 %, obejmuj ące wschodni ą cz ęść terenu gminy, nale Ŝy do zlewni Dunajca. Obydwie rzeki s ą prawobrze Ŝnymi dopływami Wisły.
Uszwica wypływa z północnych stoków Beskidu Wyspowego. Przed wpłyni ęciem na teren Gminy Gnojnik przepływa przez Gmin ę Lipnica Murowana. Głównym dopływem lewobrze Ŝnym Uszwicy jest Leksandrówka.
Rzeka Uszwica charakteryzuje si ę w ąskim korytem, stromymi brzegami a na terenie Gminy Gnojnik silnie meandruje. Przepływa przez sołectwa Gosprzydowa, Gnojnik, Zawada Uszewska oraz Uszew.
15
W 1998 roku rzeka zaliczana była do I klasy czysto ści. Średni niski przepływ wynosił 11 580 m³/d 2. Ścieki do odbiornika (Uszwicy) odprowadzane s ą z powierzchni zlewni wynosz ącej 73,5 m². Powy Ŝej Gnojnika w zlewni rzeki znajduje si ę Gmina Lipnica Murowana, która liczy 5.460 mieszka ńców. Lipnica Murowana nie jest skanalizowana.
Wg analiz wykonanych przez WIO Ś w Tarnowie w dniu 21.11.1995 roku st ęŜ enia zanieczyszcze ń zawartych w wodzie rzeki Uszwicy w okolicach Gnojnika wynosiły: • BZT 5 - 1,8 g O 2/m³ • zawiesina ogólna – 11,0 g/m³ • azot amonowy – 0,2 g N/m³ • azot ogólny – 1,7 g N/m³ • fosfor ogólny – 0,05 g P/m³ Wody jej odpowiadały wi ęc I klasie czysto ści.
Obecnie jako ść wód powierzchniowych województwa małopolskiego poddana jest stałej kontroli. Monitoring prowadzi Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie.
Rzeka Uszwica monitorowana jest w miejscowo ści Por ęba Spytkowska, w 36,9 km od uj ścia do Wisły. Por ęba Spytkowska poło Ŝona jest poza obszarem Gminy Gnojnik. Wyniki pomiarów st ęŜ eń zanieczyszcze ń z ostatnich dwóch lat przedstawia poni Ŝsza tabela.
tabela 3-14
rok ocena jako ści wód wyniki pomiarów
wska źnik min min
decyduj ący max rednie rednie ogólna ogólna o jako ści ś
hydrologiczna hydrologiczna jednostka miary jednostka bakteriologiczna bakteriologiczna fizyko-chemiczna
azot azotynowy mg/l 0,026 0,038 0,017 2002 III III II III miano coli ml/bakt. 0,035 0,09 0,02 azot azotynowy mg/l 0,028 0,061 0,013 2003 III III II III miano coli fekal. ml/bakt. 0,037 0,1 0,004
Źródło – WIO Ś Kraków
W analizowanym okresie tj w latach 2002 – 2003 wody Uszwicy zaliczono do III klasy czysto ści a ich jako ść nie uległa zasadniczym zmianom. Oczyszczalnia ścieków bytowych w Gnojniku nie wpłyn ęła w sposób istotny na ocen ę jako ści wód.
2 Operat wodno-prawny do pozwolenia wodno-prawnego na eksploatacj ę urz ądze ń oczyszczalni ścieków w Gnojniku –PM-W EKOROZRUCH – Niepołomice 1998 r.
16 3.4.2. wody powierzchniowe stoj ące
Na terenie Gminy Gnojnik istniej ą cztery stawy rybne. Jeden z nich zlokalizowany jest w sołectwie Gosprzydowa przy drodze powiatowej nr 43164. Jest własno ści ą Gminy Gnojnik. Ponadto w Zawadzie Uszewskiej na działce nr 816 powstały trzy stawy rybne. S ą własno ści ą Stanisława J ędryki. Stanisław J ędryka uzyskał pozwolenie wodno- prawne na ich budow ę wydane w formie decyzji przez Starost ę Brzeskiego (O Ś.JG.6223-52/03/04).
3.4.3. wody podziemne
Na obszarze Gminy Gnojnik wody podziemne wyst ępuj ą w zbiornikach usytuowanych w obr ębie zró Ŝnicowanych wiekowo pi ęter hydrogeologicznych. Są to zbiorniki w pi ętrach:
• czwartorz ędowych, • trzeciorz ędowych , • mezozoicznych, • paleozoicznych.
Z punktu widzenia mo Ŝliwo ści ich wykorzystania warte uwagi s ą dwa pietra wodono śne: • czwartorz ędowe – z uwagi na mo Ŝliwo ść wykorzystania wód do celów bytowych, • mezozoiczne – z uwagi na mo Ŝliwo ści wykorzystania wód termalnych dla celów ciepłowniczych.
a) wody w utworach czwartorz ędowych
Utwory czwartorz ędowe charakteryzuj ą si ę du Ŝym zró Ŝnicowaniem warunków wyst ępowania wód podziemnych i zasobno ści warstw wodono śnych. Wynika to z budowy geologicznej obszaru Gminy. Utwory czwartorz ędowe poło Ŝone s ą na fliszu tj. skałach osadowych składaj ących si ę z naprzemianległych warstw piaskowców, mułowców i łupków ilastych. Mi ąŜ szo ść utworów czwartorz ędowych na obszarze Gminy Gnojnik jest na ogół niewielka i rzadko przekracza 5 m. Zalegaj ące piaski, Ŝwiry oraz przemyte gliny zwałowe pochodz ą z okresu zlodowacenia południowopolskiego. W obr ębie obni Ŝeń dolinnych zalegaj ą ró Ŝnej mi ąŜ szo ści utwory aluwialne. Najwi ększa mi ąŜ szo ść aluwiów wyst ępuje w dolinie Uszwicy gdzie pod 2 – 5 metrow ą warstw ą mad pylastych i gliniasto-ilastych zalegaj ą utwory fliszowe. W rejonie Gosprzydowej, w strefie podgórskiej grubo ść aluwiów si ę zmniejsza.
St ąd te Ŝ, wody podziemne z poziomu czwartorz ędowego gromadz ą si ę w piaskach i Ŝwirach polodowcowych na gł ęboko ści od 2 do 7 m ppt. Charakteryzuj ą si ę zmienn ą i w wi ększo ści mał ą wydajno ści ą (od kilku do kilkunastu m³/h).
17 b) wody w utworach mezozoicznych - jura środkowa (dogger)
Zbiornik jury górnej wyst ępuj ą na obszarze całej Gminy. Jest cz ęś ci ą zbiornika Niecki Miechowskiej. Zainteresowanie nim wynika z mo Ŝliwo ści wykorzystania wód termalnych dla celów ciepłowniczych. Zasoby geotermalne zbiornika na analizowanym obszarze s ą zasobami niskotemperaturowymi (20 – 40 Cº), wyst ępuj ącymi w warunkach artezyjskich i subartezyjskich, z wodami o niskiej mineralizacji. Optymalnym miejscem odwiertu w celu wykorzystania energii geotermalnej zakumulowanej w nagromadzonych wodach jest Uszew. 3
3.5. sie ć wodoci ągowa, kanalizacja sanitarna
Na terenie Gminy Gnojnik sie ć wodoci ągowa nie istnieje. Podstawowym źródłem zaopatrzenia w wod ę pitn ą i do celów gospodarczych s ą studnie kopane. Sieci ą kanalizacyjn ą obj ęte jest jedynie sołectwo Gnojnik. Bezwzgl ędnym miernikiem stanu infrastruktury technicznej zwi ązanej z gospodark ą wodno-ściekow ą jest liczba przył ączy domów mieszkalnych do istniej ącej i funkcjonuj ącej sieci.
Liczb ę przył ączy kanalizacyjnych oraz oczyszczalni przydomowych obrazuje poni Ŝsza tabela.
tabela 3 - 15
liczba przykanalików budynki poza liczba sieci liczba systemem udział budynków kanalizacyjnej oczyszczalni razem oczyszczania (7:3) Lp. sołectwo mieszkalnych czynnej przydomowych (4+5) (3-6) % 1 2 3 4 5 6 7 8 1. Biesiadki 214 0 2 2 212 99,07 2. Gnojnik 475 146 3 149 326 68,63 3. Gosprzydowa 203 0 1 1 202 99,51 4. Lewniowa 220 0 0 0 220 100,00 5. Uszew 368 0 1 1 367 99,73 6. Zawada Uszewska 134 0 0 0 134 100,00 7. śerków 70 0 0 0 70 100,00 razem 1 684 146 7 153 1 531 90,91
Źródło – informacja uzyskana w UG Gnojnik
W sołectwach, w których brak systemu kanalizacji ścieków bytowych, budynki mieszkalne podł ączone s ą do zbiorników bezodpływowych. Ich liczb ę
3 Wyst ępowanie i mo Ŝliwo ści zagospodarowania energii geotermalnej w Małopolsce. – Kraków 2003. PAN Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą, Urz ąd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie. Wiesław Bujakowski, Antoni Barbacki, Leszek Paj ąk
18 w poszczególnych sołectwach przedstawia poni Ŝsza tabela.
tabela 3 -16
udział budynków budynki liczba zbiorników liczba budynków nie bez zbiorników Lp sołectwo mieszkalne bezodpływowych posiadaj ących zbiornika (%) 1. Biesiadki 214 175 39 18,22 2. Gnojnik 475 300 175 36,84 3. Gosprzydowa 203 155 48 23,65 4. Lewniowa 220 150 70 31,82 5. Uszew 368 240 128 34,78 6. Zawada Uszewska 134 85 49 36,57 7. śerków 70 45 25 35,71 razem 1684 1150 534 31,71
Źródło – informacja UG w Gnojniku
Z powy Ŝszych danych wynika, Ŝe ponad 30 % gospodarstw domowych w Gminie Gnojnik jest poza systemem zbierania i oczyszczania ścieków bytowych.
Rada Gminy Gnojnik Uchwał ą Nr V/28/03 z dnia 17 kwietnia 2003 roku w sprawie zasad utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie Gminy Gnojnik zobowi ązała wła ścicieli nieruchomo ści do: 1) przył ączenia obiektów kubaturowych do istniej ącej kanalizacji sanitarnej lub posiadania zbiorników bezodpływowych do gromadzenia nieczysto ści płynnych (§ 4), 2) pogł ębiania i wykaszania rowów przydro Ŝnych, przylegaj ących bezpo średnio do nieruchomo ści. Ponadto zgodnie z §§ 9 i 29 zbiorniki bezodpływowe do gromadzenia fekaliów domowych z urz ądze ń sanitarnych maj ą by ć szczelne i systematycznie opró Ŝniane, by nie dopu ści ć do wydostawania si ę fekali na zewn ątrz.
W przypadku złego stanu technicznego zbiornika bezodpływowego, a w szczególno ści jego nieszczelno ści i braku zabezpieczenia przed mo Ŝliwo ści ą przedostania si ę do otoczenia ścieków, post ępowanie prowadz ą upowa Ŝnieni przez Wójta Gminy pracownicy Urz ędu Gminy (§ 10).
Wykonanie obowi ązku usuwania ciekłych odpadów komunalnych wła ściciel nieruchomo ści spełnia poprzez zawarcie umowy z wybranym przez siebie odbiorc ą posiadaj ącym aktualne zezwolenie na prowadzenie działalno ści wydane przez Wójta Gminy Gnojnik (§ 12.1).
Wywóz odpadów komunalnych musi by ć udokumentowany przez wła ściciela nieruchomo ści dowodami wpłat za korzystanie z usług odbiorcy (§ 12.2) Odbiorcy zajmuj ący si ę wywozem nieczysto ści ciekłych składaj ą jej w stacjach zlewnych na zasadach okre ślonych w warunkach wprowadzania nieczysto ści ciekłych do stacji zlewnych (§ 16).
Rada Gminy Gnojnik w § 17 zabroniła wylewania nieczysto ści ciekłych w innych miejscach ni Ŝ w stacjach zlewnych.
19 Zgodnie z § 42 Uchwały, kto dopuszcza si ę naruszenia zasad utrzymania porz ądku i czysto ści na terenie gminy podlega sankcjom przewidzianym w Kodeksie Wykrocze ń (Dz.U. Nr 12 poz. 114 z pó źniejszymi zmianami) oraz ustaw ą z dnia 13 wrze śnia 1996 roku o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz.U. Nr 132 poz. 622 z pó źniejszymi zmianami).
Opró Ŝnianiem zbiorników bezodpływowych na terenie Gminy Gnojnik zajmuj ą si ę dwa podmioty: • Usługi Wywozu Ścieków – Biernat Jan z Gosprzydowej, • Zakład Gospodarczy w Gnojniku.
Gmina Gnojnik posiada własn ą oczyszczalni ę ścieków bytowych. Zlokalizowana jest w Gnojniku, na działce Nr 172 b ędącej własno ści ą Gminy, pomi ędzy drog ą krajow ą nr 75 a rzek ą Uszwic ą. Od drogi krajowej nr 75 Brzesko - Nowy S ącz -Krynica oddalona jest o około 130 m, a od rzeki Uszwicy, do której dokonywany jest zrzut ścieków oczyszczonych, o około 70 m. Wybudowana została w latach 1995 -1997. Do eksploatacji oddano j ą w czerwcu 1998 roku. Oczyszczalnia przeznaczona jest do mechaniczno-biologicznego oczyszczania ścieków komunalnych doprowadzanych do kanalizacji grawitacyjnie oraz ścieków dowo Ŝonych. Przepustowo ść oczyszczalni wynosi 2 x 150 m³/d. Oczyszczalnia nale Ŝy do typu sekwencyjnych biologicznych reaktorów (SBR) i pracuje cyklicznie 4
Stopie ń redukcji st ęŜ eń zanieczyszcze ń przedstawia poni Ŝsza tabela:
tabela 3 - 17
st ęŜ enie redukcja jednostka ścieków st ęŜ enie ścieków zanieczyszcze ń Lp. wska źniki miary surowych oczyszczonych (%) 1. BZT 5 g O 2/m 400 30 92,00 2. ChZT g O 2/m 800 150 81,00 3. zawiesina ogólna g/m 430 50 88,00 4. azot ogólny g N/m 80 30 62,00 5. fosfor ogólny g P/m 30 50 83,00 6. azot amonowy g N/m 30 5 98,00
Źródło – Instrukcja technologiczna i eksploatacyjna oczyszczalni ścieków w Gnojniku
Obecnie pracuje tylko jeden ci ąg oczyszczalni. Średni dobowy dopływ ścieków wynosi 63 – 65 m³. Do oczyszczania wykorzystuje si ę metod ę niskoobci ąŜ eniowego osadu czynnego ze stabilizacj ą tlenow ą biomasy oraz biologiczn ą denitryfikacj ą i defosfatacj ą. W skład ci ągu technologicznego oczyszczalni wchodz ą nast ępuj ące urz ądzenia: • przepompownia ścieków, • punkt zlewni nieczysto ści płynnych o pojemno ści 20 m³ dla nieczysto ści dowo Ŝonych,
4 Instrukcja technologiczna i eksploatacyjna oczyszczalni ścieków w Gnojniku – Przedsi ębiorstwo Monta Ŝowo-Wdro Ŝeniowe EKOROZRUCH Niedomice –listopad 1997 r.
20 • kraty do wst ępnego oczyszczania ścieków, • komora osadu czynnego, • zag ęszczacz osadu, • budynek technologiczny ze stacj ą dmuchaw, • studnia kopalna, studnie zaworowe, sieci technologiczne.
Ścieki oczyszczone odprowadzane s ą do rzeki Uszwicy w km 47 km+300.
Eksploatacj ą oczyszczalni zajmuje si ę firma EKOROZRUCH s.c. z siedziba w 33-132 Niepołomice, ul. Niedomicka 2. Gmina zwi ązana jest z ni ą umow ą Nr 1/2003 na „Prowadzenie eksploatacji oczyszczalni ścieków w Gnojniku” zawart ą w dniu 8 stycznia 2003 roku.
Do obowi ązków firmy EKOROZRUCH s.c. nale Ŝy: • przyjmowanie ścieków surowych z kanalizacji ściekowej i dowo Ŝonych koncesjonowanym taborem asenizacyjnym, • mechaniczne i biologiczne oczyszczanie ścieków na udost ępnionych urz ądzeniach oczyszczalni, • konserwacja wszystkich urz ądze ń, • zapewnienie niezb ędnego nadzoru nad oczyszczalni ą, • wykonywanie analiz fizyko-chemicznych ścieków w zakresie przewidzianym w instrukcji eksploatacji oraz pozwolenia wodno-prawnego z cz ęstotliwo ści ą raz na dwa miesi ące, • interpretacja wyników bada ń analitycznych ścieków surowych i oczyszczonych oraz dokonywanie wymaganych regulacji i prób technologicznych celem uzyskania najwy Ŝszego stopnia redukcji zanieczyszcze ń, • prowadzenie dokumentacji eksploatacji oczyszczalni, • wywóz i unieszkodliwianie nadmiernej ilo ści osadu zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami, • sprawowanie nadzoru nad istniej ącą sieci ą kanalizacyjn ą w tym eliminowanie przypadków niedro Ŝno ści oraz przedostawania si ę wód opadowych do kanalizacji, • przedkładanie Zamawiaj ącemu wykazu urz ądze ń kwalifikuj ących si ę do remontu, • współdziałanie z Zamawiaj ącym we wszystkich sprawach zwi ązanych z eksploatacj ą a zwłaszcza sprawozdawczo ści okresowej do opłat za korzystanie ze środowiska i realizacji zalece ń WIO Ś, PIP, PIS.
Do obowi ązków Gminy Gnojnik (zamawiaj ącego) nale Ŝy: • dostarczanie ścieków do oczyszczalnia w ilo ści nie przekraczaj ącej mo Ŝliwo ści technologicznej oczyszczalni i o st ęŜ eniach zanieczyszcze ń okre ślonych w projekcie technicznym, • zabezpieczenie dostaw energii elektrycznej i wody, • pokrycie kosztów usuwania awarii, napraw i remontów urz ądze ń oczyszczalni, w tym kosztów zu Ŝytej energii i wody, • pokrycie opłat za korzystanie ze środowiska.
21 Oczyszczalnia działa na podstawie decyzji Starosty Brzeskiego z dnia 18.09.2002 r. znak O Ś.JG.6223-29/02 zezwalaj ącej na szczególne korzystanie z wód poprzez odprowadzanie ścieków bytowo-gospodarczych z miejscowo ści Gnojnik, Uszew i Zawada Uszewska po ich oczyszczeniu na oczyszczalni EKO-SBR do wód powierzchniowych rzeki Uszwicy w km 47+300.
Pozwolenie wodnoprawne wydane zostało na nast ępuj ących warunkach:
a) maksymalna ilo ść odprowadzanych ścieków: Qmax d = 300,60 [m³/d] Qmax h = 20,95 [m³/h] b) stan i skład odprowadzanych ścieków nie mog ą przekroczy ć ni Ŝej podanych wielko ści: stan ścieków : • odczyn pH – 6,5 – 9,0 • temperatura – 35 °C skład ścieków: • BZT 5 - 30,0 [mg/l] • zawiesina ogólna – 50,0 [mg/l] • ChZT met. dwuchromianow ą – 150,0 [mg/l] • azot amonowy – 6,0 [mg/l] • azot ogólny – 30,0 [mg/l] • fosfor ogólny – 5,0 [mg/l] c) odprowadzane ścieki nie mog ą powodowa ć w wodach odbiornika: • formowania si ę osadów i piany, • zmian w naturalnej biocenozie charakterystycnej dla odbiornika, • zmian naturalnej m ętno ści, barwy i zapachu, • nie mog ą zawiera ć odpadów stałych i ciał pływaj ących oraz węglowodorów chlorowanych (DDT, PCB i PCT). d) stan i skład ścieków muszą by ć dotrzymane w ka Ŝdym czasie, niezale Ŝnie od wielko ści odpływu, wyst ępowania opadów i dobowych ładunków zanieczyszcze ń,
Analizy odprowadzonych ścieków przeprowadzane s ą przez Laboratorium Ochrony Środowiska w Tarnowie. Nie wykazuj ą one przekrocze ń st ęŜ eń zanieczyszcze ń.
Oczyszczalnia przyjmuje: a) ścieki z istniej ącej kanalizacji w Gnojniku, b) ścieki wydobywane z szamb zlokalizowanych przy szkołach z terenu gminy (rejestr prowadzony przez oczyszczalni ę). Oczyszczalnia niech ętnie i sporadycznie przyjmuje ścieki od gospodarstw rolnych. Istniej ą dwa powody stosowanej polityki: • obawa przed uszkodzeniem zło Ŝa gnojowic ą, • konieczno ść zachowania proporcji pomi ędzy ściekami pochodz ącymi z kanalizacji (80 %) i przyjmowanymi ze zbiorników bezodpływowych; Ścieki ze zbiorników s ą z reguły bardzo skondensowane.
Z usług wymienionych wy Ŝej podmiotów zajmuj ących si ę opró Ŝnianiem zbiorników bezodpływowych korzysta niewielu mieszka ńców, mimo Ŝe 43 %
22 ankietowanych mieszka ńców Gminy Gnojnik stwierdziło, Ŝe posiada zbiorniki bezodpływowe o kubaturze od 3 do 6 m³ i opró Ŝnia je rzadziej ni Ŝ jeden raz w miesi ącu. Szacuje si ę, Ŝe co roku w Gminie Gnojnik około 150 tys. m³ nieoczyszczonych ścieków trafia do przydro Ŝnych rowów, na pola, do potoków oraz bezpo średnio do Uszwicy. Przepływa ona przez trzy najludniejsze sołectwa (Gnojnik, Uszew, Gosprzydowa). Nieszczelne szamba oraz nielegalne wyloty kanalizacji stanowi ą powa Ŝne zagro Ŝenie dla jako ści wód powierzchniowych i podziemnych. W poprzednim rozdziale wykazano, Ŝe Uszwica na przestrzeni ostatnich sze ściu lat z rzeki I kasy czysto ści stała si ę ciekiem III-cio klasowym. Głównym czynnikiem zakwalifikowania jej wód do III klasy s ą ponadnormatywne st ęŜ enia bakterii typu fekalnego oraz azotu azotynowego. Du Ŝy udział w jej zanieczyszczeniu maj ą sami mieszka ńcy Gminy Gnojnik. Zgodnie z przyj ętym planem inwestycyjnym sie ć kanalizacyjna b ędzie stopniowo rozbudowywana. Zagadnienia te zostan ą szczegółowo omówione w dalszej cz ęś ci niniejszego programu.
3.6. komunalne osady ściekowe
Ilo ść wytworzonych komunalnych osadów ściekowych ustabilizowanych tlenowo w oczyszczalni ścieków w Gnojniku w ostatnich trzech latach przedstawia poni Ŝsza tabela:
tabela 3 - 18
2001 2002 2003 osady z oczyszczalni ścieków w Mg suchej masy 6,0 11,0 7,0
śródło – sprawozdanie OS-5
Odbierane s ą przez firm ę HANIEL – Naprawy i Czyszczenie Systemów Sanitarnych Sp. z o.o. z siedzib ą w 31-060 Kraków ul. Świ ętego Wawrzy ńca 15.
Odpady z oczyszczalni podbierane s ą w postaci uwodnionej dwa razy w miesi ącu.
3.7. gospodarka odpadami komunalnymi
W niniejszym rozdziale zagadnienia zwi ązane z gospodark ą odpadami komunalnymi wytwarzanymi na terenie gminy uj ęto w sposób syntetyczny. Szczegółow ą analiz ę przedstawiono w Planie Gospodarki Odpadami Gminy Gnojnik.
Gmina Gnojnik jako jedna z pierwszych w Województwie Tarnowskim dostrzegła problem lawinowego wytwarzania odpadów komunalnych. Pod koniec lat 70-tych powstało w Uszwi wysypisko śmieci. Do ko ńca lat 80-tych obsługiwało kilka ościennych gmin. Czynne było do ko ńca kwietnia 2004 roku. Zostało zamkni ęte, poniewa Ŝ nie spełnia podstawowych warunków wymaganych dla tego typu instalacji.
23
W 1995 roku Gmina Gnojnik wprowadziła „kontenerowy system zbiórki” odpadów komunalnych. Zakupionych zostało wówczas 45 kontenerów typu KOP-11. Kontenery rozstawione były na terenie całej gminy. Koszty obsługi systemu ponosiła gmina. Funkcjonował do maja 2001 roku. Został zast ąpiony „systemem workowym”.
W umowie z operatorem, firm ą RAFKO, która podj ęła si ę wdro Ŝyć „system workowy” przewidziano mo Ŝliwo ść selektywnej zbiórki odpadów ale zapis ten nigdy nie został zrealizowany. Zebrane na terenie Gminy Gnojnik odpady komunalne mieszane deponowane były na wysypisku w Uszwi.
Od 1.05.2004 roku na terenie Gminy Gnojnik wdro Ŝono system selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. Gmin ę obsługuje firma DIMARCO Marek Strzelec z Iwkowej wyłoniona w drodze przetargu . Odbiór odbywa si ę na podstawie umów cywilnoprawnych zawartych pomi ędzy operatorem a: • wła ścicielem lub zarz ądc ą nieruchomo ści, • podmiotem gospodarczym.
Odpady gromadzone s ą w kolorowych workach. Surowce wtórne o kodzie:
• 15 01 03 – opakowania z tworzyw sztucznych – w workach w kolorze Ŝółtym, • 15 01 04 – opakowania szklane – w workach w kolorze zielonym.
Odbiór tych odpadów jest bezpłatny. Koszt zakupu worków ponosi Gmina. Worki wydawane s ą wył ącznie wytwórcom, którzy podpisali umow ę z operatorem obsługuj ącym Gmin ę.
Odpady przeznaczone do bezpo średniego wywozu na składowisko w Nowym Sączu gromadzone s ą w workach foliowych o pojemno ści 120 l w kolorze czarnym. Koszt odbioru odpadów w workach czarnych pokrywa w cało ści wytwórca. Cena odbioru worka o pojemno ści 120 litrów lub jednorazowego opró Ŝnienia pojemnika o identycznej pojemno ści wynosi 5,35 zł brutto.
Worki z odpadami odbierane maj ą by ć przynajmniej jeden razy w miesi ącu.
Dodatkow ą, niew ątpliw ą korzy ści ą podpisania z firm ą DIMARCO umowy o świadczenie usług komunalnych jest równie Ŝ emisja odpadów poza teren Gminy Gnojnik.
Poni Ŝej przedstawiono schemat prawdopodobnego przepływu odpadów wytworzonych w Gminie Gnojnik w 2001 roku.
24 tabela 3- 19
ODPADY KOMUNALNE WYTWORZONE W GMINIE GNOJNIK W 2001 ROKU (1.588 Mg)
100,00 %
spalone w piecach węglowych (90,0 Mg) kompostowane porzucone na i przeznaczone popiół odzyskane dzikich na zdeponowane na składowisku wysypywany surowce wysypiskach lub karm ę dla zwierz ąt (678,0 Mg) na ście Ŝki wtórne zakopane ( 160,0 Mg) (180 Mg) (160,0 Mg) (320,0 Mg)
10,08 % 42,7 % 17,0% 10,08 % 20,14 %
Z powy Ŝszych danych wynika, Ŝe prawie 43 % odpadów komunalnych trafiło w 2001 roku na składowisko w Uszwi. Odzyskanych i wykorzystanych ponownie (kompost, karma dla zwierz ąt, surowce wtórne) było ponad 20 % wytworzonych w Gminie odpadów.
3.8. gleby
Obszar Gminy Gnojnik pokryty jest, za wyj ątkiem doliny Uszwicy, utworami lessopodobnymi le Ŝą cymi na fliszu. W zale Ŝno ści od ukształtowania terenu warstwa tych utworów ma ró Ŝną mi ąŜ szo ść . W dolinach jest gruba. Na stokach i wierzchowinach cie ńsza. Na stromych stokach podło Ŝe fliszowe si ęga blisko powierzchni, a miejscami wychodzi na powierzchni ę. Na fliszu wytworzyły si ę przewa Ŝnie gleby brunatne. Proces brunatnienia zachodził w lasach li ściastych, na skałach macierzystych bogatych w zwi ązki zasadowe. Natomiast na utworach lessopodobnych ukształtowały si ę głównie gleby pseudobielicowe. Proces bielicowania zachodzi w lasach iglastych poprzez wymywanie zwi ązków mineralnych w gł ąb gleby przez wody opadowe, zakwaszone w rozkładaj ącej si ę ściółce le śnej. W warunkach kwa śnego odczynu gleb ro śliny łatwo pobieraj ą wi ększo ść metali ci ęŜ kich takich jak ołów, kadm, mied ź, nikiel, cynk i chrom. Zdecydowanie powinny by ć zabronione uprawy sałaty, marchwi, szpinaku i kalafiorów wzdłu Ŝ dróg: krajowej i powiatowych, w pasie o szeroko ści 50 m.
W bliskim s ąsiedztwie Uszwicy wyst ępuj ą mady, typ gleb pochodzenia aluwialnego.
Jak wykazano w rozdziale 2.4. „działalno ść gospodarcza” w Gminie Gnojnik dominuj ą gleby IV kasy bonitacji. Ich udział w powierzchni u Ŝytków rolnych i le śnych wynosi 64,58 %.
25 Podstawowe zagro Ŝenie dla jako ści gleb w Gminie Gnojnik wyst ępuje wzdłu Ŝ dróg, szczególnie drogi krajowej nr 75 Kraków – Brzesko – Nowy S ącz – Krynica, w pasie 30 m. W wyniku spalania paliw powstaj ą : tlenki azotu, weglowodory i pierwiastki śladowe, w tym ołów. Badania fizyko-chemiczne próbek gleby wykazały podwy Ŝszone st ęŜ enia ołowiu (61,7 mg/l) oraz miedzi (15,4 mg/l) 5. Silne st ęŜ enie zanieczyszcze ń dyskwalifikuje je z upraw ro ślin jadalnych.
3.9. środowisko przyrodnicze
Cała Gmina Gnojnik wchodzi w skład Obszaru Chronionego Krajobrazu Pogórza Wi śnickiego . Obszar zajmuje ł ączn ą powierzchni ę 45.210 ha. Obejmuje swym zasi ęgiem południow ą cz ęść gmin: Rzezawa, Bochnia, Brzesko i D ębno oraz w cało ści gminy Nowy Wi śnicz, Lipnica Murowana, Czchów, Gnojnik, i Zakliczyn.
Krajobraz Obszaru charakteryzuj ą pojedyncze garby wzniesie ń i szerokie, płaskie dna dolin. Szat ę ro ślinn ą tworz ą zró Ŝnicowane zbiorowiska le śne – od buczyn i jedlin, poprzez gr ądy po sosnowo –dębowe bory mieszane. Stan drzewostanu jest dobry. Nie stwierdzono uszkodze ń wynikaj ących z zanieczyszcze ń powietrza.
Lasy w Gminie Gnojnik zajmuj ą ł ączna powierzchni ę 1.025 ha, z czego:
1) lasy pa ństwowe stanowi ą 42,73 % powierzchni terenów zalesionych, 2) lasy prywatne za ś 57,27 % powierzchni terenów zalesionych.
Tereny le śne wyst ępuj ą w sołectwach: Zawada Uszewska, Gnojnik i Gosprzydowa. Zarz ąd lasami pa ństwowymi sprawuje Nadle śnictwa Brzesko. Lasy nie stanowi ą zwartego kompleksu. Mo Ŝna wyró Ŝni ć cztery obszary le śne, porastaj ące głównie na terenach wyniesie ń o du Ŝym nachyleniu stoku. Najwi ększy kompleks, wyst ępuje w północno – wschodniej cz ęś ci Gminy w sołectwie Zawada Uszewska.
Na terenie Gminy Gnojnik ustanowione zostały nast ępuj ące pomniki przyrody oŜywionej 6:
1. w sołectwie Gnojnik , w parku podworskim o powierzchni 6,2 ha oraz wokół ko ścioła parafialnego: • lipa drobnolistna – 2 szt. nr 218 w parku podworskim, • lipy drobnolistne – 3 szt. nr 59 w parku podworskim, • lipa drobnolistna – 1 szt. nr 62 w parku podworskim, • dąb szypułkowy – nr 217 w parku podworskim, • sosna czarna – nr 217 w parku podworskim, • jesion wyniosły – nr 217 w parku podworskim, • bluszcz pospolity – 2 szt. nr 60 w parku podworskim, • bluszcz pospolity – 1 szt. nr 61 w parku podworskim, • grab – nr 59 w parku podworskim.
5 analiza gleb przeprowadzona przez WSSE w Brzesku 6 Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Gnojnik – PLAN PROJEKT –ART BIS- Kraków; 1998 r.
26
2. w sołectwie Gosprzydowa : • lipa drobnolistna – 1 szt. nr 396, obok ko ścioła parafialnego, • lipa drobnolistna – 5 szt. nr 63, • brzoza karłowata – 1 szt. nr 64.
3. w sołectwie Biesiadki , • lipa drobnolistna – 1 szt. nr 58,
4. w sołectwie Lewniowa ; • lipa drobnolistna – 1 szt. nr 65,
5. w sołectwie Uszew w parku podworskim z połowy XIX wieku o powierzchni 6,5 ha: • lipa drobnolistna – 1 szt. nr 66 w parku podworskim, • bluszcz pospolity – 1 szt. nr 67, • bluszcz pospolity – 2 szt. nr 68, • bluszcz pospolity – 7 szt. nr 69.
3.10. zasoby surowców mineralnych
Surowce mineralne wyst ępuj ące na terenie gminy pochodz ą z trzech okresów stratygraficznych: 1. kredy – piaskowce fliszowe i piaski, 2. trzeciorz ędu - piaskowce fliszowe i piaski, 3. czwartorz ędu – pejstoce ńskie gliny lessowe i Ŝwiry rzeczne.
Oceniaj ąc stan zasobów surowcowych mo Ŝna przyj ąć , Ŝe wyst ępuj ą dwa perspektywiczne obszary eksploatacji glin do produkcji ceramiki budowlanej 7:
1) obszar I „Skotnica K ącka” – w północnej cz ęś ci gminy o szacunkowych zasobach 30 tys. m³, 2) obszar II „Gnojnik” – w centralnej cz ęś ci gminy, przy drodze nr 43151 Biskupice Melszty ńskie – Gnojnik, o szacunkowych zasobach 80 tys. m³
Poza wymienionymi zło Ŝami wyst ępuj ą w śladowych ilo ściach: 1) piaskowce: • w sołectwie Gosprzydowa (Ksi ęŜ e Granice) oraz (Nagórze) • w sołectwie Uszew (Zał ęŜ e)
2) surowce okruchowe (piaski i Ŝwiry) • w sołectwie Zawada Uszewska • w sołectwie Gosprzydowa.
7 Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Gnojnik – PLAN-PROJEKT- ART BIS- Kraków; 1998 r.
27 3.11. nadzwyczajne zagro Ŝenia środowiska (NZ Ś)
Obszar Gminy Gnojnik nara Ŝony jest na trzy rodzaje zagro Ŝeń: 1. powodzie spowodowane wylaniem Uszwicy, 2. po Ŝary lasów, 3. awarie transportowe powstałe na drodze Nr 75 Brzesko – Nowy S ącz - Krynica.
Rzeka Uszwica stanowi realne zagro Ŝenie powodziowe. Najwi ększe zagro Ŝenia w tym zakresie wyst ępuj ą w okresie wiosennym i letnim. Po powodzi w 1997 roku, kiedy zalane zostało sołectwo Uszew i Gnojnik oraz cz ęść s ąsiaduj ącej od północy Gminy Brzesko, ł ącznie z ¼ terenu miasta Brzeska, wrócił pomysł utworzenia w sołectwie Gosprzydowa suchego zbiornika retencyjnego. Z uwagi na brak środków finansowych oraz brak zgody cz ęś ci mieszka ńców Gminy pomysł upadł. Zagro Ŝenie po Ŝarowe lasów wyst ępuje w okresie letnim, w czasie trwania długotrwałej suszy. Obowi ązuje wówczas bezwzgl ędny zakaz wchodzenia do lasu.
Droga krajowa nr 75 Brzesko – Nowy S ącz – Krynica przebiega przez najludniejsze sołectwa gminy (Uszew i Gnojnik). Nasilaj ący si ę ruch samochodów ci ęŜ arowych i osobowych stwarza du Ŝe prawdopodobie ństwo kolizji drogowych. Przyjmuje si ę, Ŝe 25 % przewozu materiałów niebezpiecznych odbywa si ę transportem samochodowym. Kolizje drogowe z udziałem pojazdów transportuj ących substancje niebezpieczne powoduj ą lokalne zagro Ŝenia dla środowiska glebowego przez ska Ŝenie substancjami ropopochodnymi i kwasami. Sprawiaj ą równie Ŝ zagro Ŝenia dla zlokalizowanych wzdłu Ŝ drogi budynków w przypadku wybuchu przewo Ŝonych gazów (gaz opałowy propan-butan w butlach).
3.12. uwagi ko ńcowe dotycz ące stanu środowiska naturalnego w Gminie Gnojnik
Gmina Gnojnik jest typow ą gmin ą rolnicz ą. Ponad 69 % powierzchni gminy tworzy tzw. rolnicza przestrze ń produkcyjna. Dominuj ą grunty orne (45,91 % powierzchni Gminy). Stosunkowo du Ŝy odsetek stanowi ą ł ąki i pastwiska (ł ącznie 22,68 % powierzchni ogółem). Wśród upraw dominuj ą zbo Ŝa, głównie pszenica. Zajmuj ą 74 % gruntów ornych. Prawie 60 % u Ŝytków le śnych oraz gruntów zadrzewionych jest własno ści ą prywatn ą. Lasy zajmuj ą 18,67 % powierzchni Gminy Gnojnik. Wska źnik ten pozycjonuje Gmin ę w śród obszarów o niskim stopniu zalesienia. Obszar Gminy pokryty jest, za wyj ątkiem doliny Uszwicy, utworami lessopodobnymi le Ŝą cymi na fliszu. Na utworach lessopodobnych ukształtowały si ę głównie gleby pseudobielicowe. W bliskim s ąsiedztwie Uszwicy wyst ępuj ą mady, typ gleb pochodzenia aluwialnego. Oceniaj ąc stan zasobów surowcowych na terenie gminy mo Ŝna przyj ąć , Ŝe wyst ępuj ą dwa perspektywiczne obszary eksploatacji glin do produkcji ceramiki budowlanej. S ą to: 1. obszar I „Skotnica K ącka” – w północnej cz ęś ci gminy o szacunkowych zasobach 30 tys. m³,
28 2. obszar II „Gnojnik” – w centralnej cz ęś ci gminy, przy drodze nr 43151 Biskupice Melszty ńskie – Gnojnik, o szacunkowych zasobach 80 tys. m³
Cała Gmina Gnojnik wchodzi w skład Obszaru Chronionego Krajobrazu Pogórza Wi śnickiego. Krajobraz Obszaru charakteryzuj ą pojedyncze garby wzniesie ń i szerokie, płaskie dna dolin. Szat ę ro ślinn ą tworz ą zró Ŝnicowane zbiorowiska le śne – od buczyn i jedlin, poprzez gr ądy po sosnowo –dębowe bory mieszane. Stan drzewostanu jest dobry. Nie stwierdzono uszkodze ń wynikaj ących z zanieczyszcze ń powietrza.
Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego na obszarze Gminy Gnojnik w głównej mierze pochodz ą z emitorów zlokalizowanych na terenie gminy (piece i kotły c.o. opalane w ęglem) oraz spalin samochodów poruszaj ących si ę drog ą krajow ą nr 75 Brzesko – Nowy S ącz - Krynica. Źródłem zanieczyszcze ń powietrza na obszarze gminy s ą małe kotłownie ogrzewaj ące domy jednorodzinne i obiekty u Ŝyteczno ści publicznej, opalane w ęglem najcz ęś ciej niskiej jako ści z du Ŝą zawarto ści ą siarki i substancji lotnych. Poziom st ęŜ eń zanieczyszcze ń powietrza powi ększa coraz powszechniej wyst ępuj ące zjawisko spalania w piecach w ęglowych niektórych odpadów komunalnych (tworzyw sztucznych) z indywidualnych gospodarstw domowych.
Uci ąŜ liwo ść akustyczna w Gminie Gnojnik skupiona jest głównie wzdłu Ŝ drogi krajowej Nr 75. Przebiega ona przez tereny zurbanizowane sołectw Uszew i Gnojnik. Odcinki te wynosz ą w: • Uszwi – ca. 3000 m, • Gnojniku – ca. 500 m. Nat ęŜ enie hałasu na wykazanych wy Ŝej odcinkach przekracza w dzie ń 75 dB. W okresach weekendowych hałas komunikacyjny o ponadnormatywnym nat ęŜ eniu trwa nieprzerwanie do pó źnych godzin nocnych.
Rzeka Uszwica przepływaj ąca przez Gmin ę Gnojnik prowadzi wody III klasy czysto ści. W latach 2002 – 2003 jako ść wód Uszwicy nie uległy zasadniczym zmianom. Du Ŝy udział w jej zanieczyszczeniu maj ą sami mieszka ńcy Gminy Gnojnik. Na terenie Gminy Gnojnik sie ć wodoci ągowa i kanalizacyjna nie jest jeszcze rozwini ęta. Podstawowym źródłem zaopatrzenia w wod ę pitna i do celów gospodarczych s ą studnie kopane. Sieci ą kanalizacyjn ą obj ęta jest jedynie cz ęść sołectwa Gnojnik. W Gnojniku zlokalizowana jest oczyszczalnia ścieków bytowych. Ponad 30 % gospodarstw domowych w Gminie Gnojnik nie posiada bezodpływowych zbiorników na gromadzenie ścieków bytowych. Szacuje si ę, Ŝe co roku w Gminie Gnojnik około 150 tys. m³ ścieków nie oczyszczonych trafia do przydro Ŝnych rowów, na pola, do potoków oraz bezpo średnio do Uszwicy. Uszwica przepływa przez trzy najludniejsze sołectwa (Gnojnik, Uszew, Gosprzydowa) oraz Zawad ę Uszewsk ą. Nieszczelne szamba oraz nielegalne wyloty kanalizacji stanowi ą powa Ŝne zagro Ŝenie dla jako ści wód powierzchniowych i podziemnych.
Zasoby wód podziemnych w utworach czwartorz ędowych s ą ubogie. Charakteryzuj ą si ę zmienn ą i w wi ększo ści mał ą wydajno ści ą (od kilku do kilkunastu m³/h).W utworach jury górnej wyst ępuj ą na obszarze całej gminy wody geotermalne.
29 Zainteresowanie nim wynika z mo Ŝliwo ści wykorzystania ich dla celów ciepłowniczych. S ą zasobami niskotemperaturowymi (20 – 40 Cº). Optymalnym miejscem odwiertu w celu wykorzystania energii geotermalnej zakumulowanej w nagromadzonych wodach jest Uszew.
Rzeka Uszwica stanowi realne zagro Ŝenie powodziowe. Najwi ększe zagro Ŝenia w tym zakresie wyst ępuj ą w okresie wiosennym i letnim. Ostatnia powód ź, która obj ęła swym zasi ęgiem miejscowo ść Uszew, Zawad ę Uszewsk ą oraz Gnojnik miała miejsce w 1997 roku.
Nasilaj ący si ę ruch samochodów ci ęŜ arowych i osobowych na drodze nr 75 stwarza du Ŝe prawdopodobie ństwo kolizji drogowych. Kolizje drogowe z udziałem pojazdów transportuj ących substancje niebezpieczne powoduje lokalne zagro Ŝenia dla środowiska glebowego przez ska Ŝenie substancjami ropopochodnymi i kwasami. Powoduje równie Ŝ zagro Ŝenia dla zlokalizowanych w Uszwi i Gnojniku budynków w przypadku wybuchu przewo Ŝonych gazów (gaz opałowy propan-butan w butlach).
Od 1.05.2004 roku na terenie Gminy Gnojnik wdro Ŝono system selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. Gmin ę obsługuje firma DIMARCO Marek Strzelec z Iwkowej wyłoniona w drodze przetargu . Odpady gromadzone s ą w kolorowych workach. Surowce wtórne o kodzie: • 15 01 03 – opakowania z tworzyw sztucznych – w workach w kolorze Ŝółtym, • 15 01 04 – opakowania szklane – w workach w kolorze zielonym. Odbiór tych odpadów jest bezpłatny. Koszt zakupu worków ponosi Gmina. Worki wydawane s ą wył ącznie wytwórcom, którzy podpisali umow ę z operatorem obsługuj ącym Gmin ę. Odpady przeznaczone do bezpo średniego wywozu na składowisko w Nowym S ączu gromadzone s ą w workach foliowych o pojemno ści 120 l w kolorze czarnym. Koszt odbioru odpadów w workach czarnych pokrywa w cało ści wytwórca.
4. Przewidywane zmiany
4.1. zmiany demograficzne
Od kilku lat liczba mieszka ńców Gminy Gnojnik wzrasta. W niniejszym planie przyj ęto, Ŝe wyst ępuj ący trend utrzyma si ę.
Prognoz ę demograficzn ą dla Gminy Gnojnik przedstawia poni Ŝsza tabela.
tabela 4 -20
prognoza na lata
2001 2004 2007 2010 2014 liczba mieszka ńców 7125 7 229 7 332 7 439 7 545 dynamika (%) 100,00 101,46 102,9 104,4 105,9
Źródło – opracowanie własne
30 4.2. rozwój wybranych czynników gospodarczych
Do ko ńca bie Ŝą cej dekady nale Ŝy si ę spodziewa ć o Ŝywienia gospodarczego w kraju. Obejmie ono równie Ŝ Gmin ę Gnojnik. Wzrost gospodarczy stymulowany będzie mi ędzy innymi:
1) budow ą sieci dróg,
2) inwestycjami komunalnymi – głównie budow ą sieci kanalizacyjnej i wodnej.
Wzrostowi gospodarczemu towarzyszy ć b ędzie poprawa sytuacji materialnej mieszka ńców Gminy Gnojnik. Wyra Ŝać si ę powinna:
a. w zwi ększonym zakupie dóbr konsumpcyjnych, a co z tym si ę wi ąŜ e i wzro ście emisji odpadów komunalnych, b. rozwojem budownictwa jednorodzinnego.
Na terenach s ąsiaduj ących z Gmin ą Brzesko oraz w okolicach planowanego zbiornika retencyjnego na rzece Uszwicy w sołectwie Gosprzydowa nasil ą si ę poszukiwania uzbrojonych działek budowlanych. Wzro śnie równie Ŝ zainteresowanie materiałami budowlanymi (piasek, Ŝwir, drewno).
Wielu mieszka ńców Gminy Gnojnik podejmie prace modernizacyjne swoich domów. Wymienia ć b ędą okna i pokrycia dachowe (szczególnie eternitowe). Ociepla ć b ędą budynki. Wymienia ć si ę b ędzie równie Ŝ kotły w ęglowe na olejowe i gazowe. Zmniejszeniu powinna ulec w zwi ązku z tym emisja SO 2.
Wzro śnie równie Ŝ liczba samochodów osobowych. Dzi ęki coraz korzystniejszym ofertom ze strony dealerów, osoby maj ące stał ą prac ę zainteresowane b ędą wymian ą swoich pojazdów. Wymiana pojazdów wpłynie pozytywnie na wielko ść emisji spalin samochodowych, wzro śnie jednak liczba wraków.
5. Zadania Gminy Gnojnik w zakresie ochrony środowiska na lata 2004 - 2015
W niniejszym rozdziale, cele i priorytety okre ślone w programach wy Ŝszego szczebla zostały skonkretyzowane i przedstawione w postaci zada ń, jakie gmina musi zrealizowa ć dla osi ągni ęcia tych celów.
5.1. ochrona powietrza atmosferycznego
Cel 1/1 – ochrona powietrza atmosferycznego – spełnienie wymaga ń ustawodawstwa UE w zakresie jako ści powietrza poprzez sukcesywn ą redukcj ę emisji substancji zanieczyszczaj ących powietrze, zwłaszcza niskiej emisji
31 priorytet - 1/1.1 - ograniczenie emisji pyłów z emitorów komunalnych zadania własne Gminy:
1/1.1.1. – wymiana w pozostałych placówkach publicznych Gminy Gnojnik kotłów węglowych na gazowe.
1/1.1.2. - propagowanie w śród mieszka ńców gminy korzy ści wynikaj ących z wymiany kotłów węglowych na gazowe lub olejowe.
1/1.1.3. – wprowadzenie zakazu instalacji kotłów w ęglowych o mocy powy Ŝej 0,5 KW.
1/1.1.4. – przygotowanie i opublikowanie w informatorze samorz ądowym materiałów informacyjnych o szkodliwym dla zdrowia wpływie spalania opakowa ń z tworzyw sztucznych w paleniskach w ęglowych.
1/1.1.5. – rozeznanie mo Ŝliwo ści wykorzystania w Uszwi energii cieplnej nagromadzonej w wodach podziemnych.
5.2. ochrona przed hałasem
Cel 2/1 – ochrona przed hałasem priorytet – 1.2/1 – zmniejszenie skali nara Ŝenia mieszka ńców na nadmierny, ponadnormatywny poziom hałasu, o najwi ększym zasi ęgu przestrzennym, emitowanego przede wszystkim przez środki transportu. zadanie koordynowane:
1.2.1.1. – zapewnienie wykonania przez Generaln ą Dyrekcj ę Dróg Krajowych i Autostrad w Krakowie przy modernizacji drogi nr 75: • ekranów akustycznych wzdłu Ŝ odcinków zabudowanych w Uszwi, • obwodnicy miejscowo ści Gnojnik, zgodnie z projektem przedstawionym w Studium 8.
5.3. ochrona zasobów wodnych
Cel 3/1 – ochrona wód i zasobów wodnych – przywrócenie wysokiej jako ści wód powierzchniowych, rewitalizacja pierwszego poziomu wodono śnego do jako ści umo Ŝliwiaj ącej jego wykorzystanie jako lokalnego źródła zaopatrzenia w wod ę pitn ą, ochrona jako ści wód podziemnych oraz
8 Studium wykonalno ści przebudowy drogi krajowej nr 75 Brzesko – Nowy Sącz do parametrów klasy GP odcinek od km 15 + 388 do km 62 + 365 oraz koncepcji programowej budowy dodatkowych pasów ruchu na wzniesieniach. –Pracownia In Ŝynierii L ądowej RONDO s.j. czerwiec 2003 r.
32 racjonalne ich wykorzystanie, stworzenie racjonalnego systemu stref ochronnych uj ęć wody i zapewnienie w planach zagospodarowania przestrzennego nadrz ędno ści zasad gospodarowania w nich nad innym wykorzystaniem terenów priorytet 3/1.1. – ograniczenie emisji zanieczyszcze ń ze źródeł punktowych wiejskich. priorytet 3/1.2. – zmniejszenie ładunku zanieczyszcze ń pochodz ących ze źródeł przestrzennych trafiaj ących do wód ze spływami powierzchniowymi, przede wszystkim z terenów rolnych. priorytet 3/1.4. – zapewnienie bezpiecze ństwa powodziowego. zadania własne Gminy:
3/1.1.1. – obj ęcie do roku 2015 sieci ą kanalizacji sanitarnej wszystkich mieszka ńców Gminy Gnojnik oraz podmioty gospodarcze działaj ące na tym terenie.
3/1.1.2. – bie Ŝą ca kontrola stanu technicznego zbiorników bezodpływowych ścieków oraz sprawno ści systemu wywozu ścieków do oczyszczalni.
3/1.3.1. – utworzenie, w ramach programów rolno środowiskowych, stref ochronnych przed intensywnym nawo Ŝeniem gleb. zadania koordynowane:
3/1.2.1. – oczyszczenie i pogłębienie istniej ących rowów w celu utrzymania ich przepustowo ści.
3/1.4.1. – utworzenie zbiornika retencyjnego na rzece Uszwicy w sołectwie Gosprzydowa.
5.4. ochrona gleb
Cel 7/1 - ochrona gleb i rekultywacja terenów zdegradowanych priorytet 7/1.1 – identyfikacja i likwidacja zagro Ŝeń powierzchni ziemi oraz zagospodarowanie terenów po przemysłowych. priorytet 7/.2. - ochrona gleb przed degradacja i zanieczyszczeniem wskutek: • czynników naturalnych (m.in. erozja) , powodowanych kumulatywnym przeci ąŜ eniem materi ą i energi ą (obci ąŜ enia chemiczne, fizyczne, biologiczne, genetyczne,) • niewła ściwej agrotechniki, • zmian struktury fizycznej, • stosunków wodnych, • chemizacji gleb powodowanego działalno ści ą inwestycyjn ą, zanieczyszczeniami przemysłowymi i transportowymi, składowaniem odpadów.
33 zadania własne Gminy:
7/1.2.1. – rekultywacja zamkni ętego Gminnego Wysypiska Odpadów Komunalnych w Uszwi zgodnie z decyzj ą Starosty Brzeskiego.
7/1.2.2. – bie Ŝą ca likwidacja „dzikich wysypisk” poprzez: • posprz ątanie terenów na których znajduj ą si ę dzikie wysypiska, • prowadzenie nadzoru terenów na których wyst ępowały dzikie wysypiska,
7/1.2.3. - uniemo Ŝliwienie wjazdu pojazdów, tam gdzie jest to mo Ŝliwe, na tereny publiczne, wykorzystywane przez mieszka ńców do nielegalnego deponowania odpadów komunalnych.
7/1.2.4. – wyegzekwowanie nasadzenia, wzdłu Ŝ modernizowanego pasa drogi nr 75, ro ślinno ści ochronnej o wydłu Ŝonym okresie wegetacji, zarówno niskiej jak i wysokiej, w celu zminimalizowania zanieczyszcze ń gleb wzdłu Ŝ drogi.
Cel 12/1 – propagowanie idei ochrony środowiska oraz trwałego i zrównowa Ŝonego rozwoju w społecze ństwie priorytet 12/1.1. – podniesienie świadomo ści społecznej w zakresie biotechnologii, bezpiecze ństwa biologicznego i chemicznego priorytet 12/1.2. – edukacja ekologiczna w zakresie rolnictwa, w tym wła ścicieli ziemi. zadania koordynowane:
12/1.1.1. – szkolenia rolników wspólnie z ODR oraz ARiMR w zakresie stosowania optymalnych hodowli zwierz ąt
12/1.2.1. – szkolenie producentów rolnych wspólnie z ODR oraz ARiMR w zakresie nawo Ŝenia.
5.5. ochrona zasobów przyrodniczych
Cel 5/1 – ochrona przyrody, krajobrazu i ró Ŝnorodno ści biologicznej – ochrona i wzrost ró Ŝnorodno ści biologicznej oraz doskonalenie systemu obszarów chronionych priorytet 5/1.1. – doskonalenie systemu obszarów chronionych poprzez ochron ę obszarów spełniaj ących wymagania mi ędzynarodowej sieci ekologicznej Natura 2000 oraz wprowadzenia ró Ŝnorodnych form ochrony przyrody,
34 priorytet 5/1.2. – poprawa stanu środowiska – usuni ęcie b ądź ograniczenie zagro Ŝeń dla zachowania ró Ŝnorodno ści biologicznej i krajobrazowej priorytet 5/1.3. – zachowanie, odtwarzanie oraz wzbogacanie zasobów przyrody, w tym ochrona najbardziej zagro Ŝonych ekosystemów oraz gatunków i ich siedlisk priorytet 5/1.4 – podnoszenie warto ści krajobrazu na szczeblu lokalnym i regionalnym poprzez działania skierowane na ochron ę, zrównowa Ŝone gospodarowanie, planowanie i odtwarzanie krajobrazów oraz uaktywnianie społecze ństwa w decydowaniu o losie otaczaj ącego krajobrazu zadania koordynowane:
5/1.1.1. – ustanowienie strefy ochronnej wzdłu Ŝ Uszwicy dla ptactwa i ssaków wodnych.
5/1.2.1. – wyznaczenie dodatkowych terenów b ędących własno ści ą gminy pod zalesienie.
5/1.2.2. – obj ęcie ochron ą, w postaci u Ŝytków ekologicznych, zespołów ł ąkowych w rejonie Gosprzydowej.
5/1.2.3. – wykonanie planów zalesie ń gruntów nie b ędących własno ści ą Skarbu Pa ństwa. zadania własne Gminy:
5/1.2.4. – uwzgl ędnienie zada ń okre ślonych w Programie Ochrony Środowiska w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Gnojnik.
5.6. gospodarka odpadami
Cel 4/1 – gospodarka odpadami – ograniczenie ilo ści wytwarzanych odpadów oraz wdro Ŝenie nowoczesnego systemu ich wykorzystywania i unieszkodliwiania priorytet 4/1.1. – skierowanie w roku 2010 nie wi ęcej ni Ŝ 78 % (wagowo) całkowitej ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji oraz w roku 2014 – 53 % ( w stosunku do 1995 roku) priorytet 4/1.2. – zapewnienie odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych dla osi ągni ęcia w latach 2007 – 2010 poziomu odzysku – 50 % oraz poziomu recyklingu – 25 % priorytet 4/1.3. – wydzielenie odpadów wielkogabarytowych ze strumienia odpadów komunalnych poprzez ich selektywn ą zbiórk ę i osi ągni ęcie co najmniej 50 % poziomu selektywnej zbiórki odpadów – w 2010 roku oraz 70 % - w 2014 roku
35 priorytet 4/1.4. – wydzielenie odpadów budowlanych wchodz ących w strumie ń odpadów komunalnych poprzez ich selektywn ą zbiórk ę i zapewnienie uzyskania co najmniej 40 % selektywnej zbiórki odpadów w 2010roku oraz 60 % - w 2014 roku, priorytet 4/1.5. – wydzielenie odpadów niebezpiecznych wchodz ących w strumie ń odpadów komunalnych poprzez ich selektywn ą zbiórk ę celem unieszkodliwienia i zapewnieni uzyskania co najmniej 50 % - w 2010 roku oraz 54 % - w 2014 roku. zadania własne Gminy:
4/1.1.1. – propagowanie w informatorze samorz ądowym tworzenia przydomowych kompostowników,
4/1.1.2. – przygotowanie szczegółowych instrukcji kompostowania odpadów zielonych i kuchennych,
4/1.1.3. – ogłoszenie konkursu z nagrodami pieni ęŜ nymi, na najlepiej zagospodarowan ą i utrzyman ą posesj ę; warunkiem udziału musi by ć wzorcowo rozwi ązana gospodarka odpadami.
4/1.1.4. – ustawienie przy cmentarzach kontenerów na odpady zielone.
4/1.1.5. - obj ęcie selektywn ą zbiórk ą odpadów komunalnych wszystkich wytwórców odpadów w Gminie Gnojnik.
4/1.5.1.– utworzenie w Gnojniku Gminnego Punktu Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych (GPZON).
4/1.5.2.– obj ęcie aptek, o środków zdrowia oraz gabinetów stomatologicznych działaj ących na terenie Gminy Gnojnik zbiórk ą przeterminowanych lekarstw.
4/1.5.3. – wł ączenie szkół podstawowych i gimnazjach w system selektywnej zbiórki baterii małogabarytowych.
4/1.5.4. – obj ęcie punktów handlowych działaj ących na terenie Gminy Gnojnik zbiórk ą odpadów niebezpiecznych.
4/1.5.5 – podj ęcie Uchwały o obowiązku zło Ŝenia przed podmioty działaj ące na terenie Gminy Gnojnik informacji o wytwarzanych odpadach oraz sposobach gospodarowania nimi (podstawa prawna: - art. 17. 3. ustawy o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 roku Dz.U. 62 poz. 628).
4/1.4.1. – utworzenie banku informacji na temat mo Ŝliwo ści zagospodarowania odpadów budowlano-remontowych.
36 Cel 1/3 – propagowanie idei ochrony środowiska oraz trwałego i zrównowa Ŝonego rozwoju w społecze ństwie priorytet 1/3.1. – promowanie dobrych do świadcze ń z zakresu metodyki i edukacji ekologicznej poprzez wł ączanie szkół do realizacji ró Ŝnych aspektów polityki ekologicznej. priorytet 1/3.2. – edukacja dorosłych – podniesienie świadomo ści ekologicznej. priorytet 1/3.3. – edukacja ekologiczna w zakresie gospodarki odpadami i racjonalizacji zu Ŝycia wody. zadania własne Gminy: zadanie 1/3.1.1. – organizowanie wyjazdów młodzie Ŝy szkolnej do GPZON w celu zapoznania jej z prac ą Punktu. zadanie 1/3.2.1.- publikowanie w informatorze samorządowym artykułów po świeconych edukacji ekologicznej
6. Krótkoterminowy plan działania na lata 2004 – 2007
6.1. zało Ŝenia planu
Nadrz ędnymi celami krótkoterminowego planu działania w ramach Programu Ochrony Środowiska w Gminie Gnojnik jest:
1. obj ęcie sieci ą kanalizacji sanitarnej sołectw: Gnojnik, Uszew i Zawada Uszewska oraz propagowanie w śród mieszka ńców Gminy Gnojnik, zamieszkuj ących równinne jej tereny, budowy przydomowych oczyszczalni korzennych.
2. obj ęcie selektywn ą zbiórk ą odpadów komunalnych wszystkich mieszka ńców Gminy oraz działaj ących na jej terenie podmiotów gospodarczych, a tym samym, wyeliminowanie zagro Ŝeń zwi ązanych z odpadami, w szczególno ści odpadami niebezpiecznymi znajduj ącymi si ę w strumieniu odpadów komunalnych.
W sołectwach Gnojnik, Uszew i Zawada Uszewska mieszka około 60 % społeczno ści gminy. Zlokalizowane s ą blisko oczyszczalni ścieków. Zabudowa ich jest na ogół zwarta. Podł ączenie budynków mieszkalnych do oczyszczalni przyczyni si ę do poprawy jako ści wód prowadzonych przez rzek ę Uszwica. Poniewa Ŝ budowa sieci kanalizacji sanitarnej jest procesem kapitałochłonnym, a w zwi ązku z tym rozci ągni ętym w czasie, nale Ŝy rozwa Ŝyć alternatywn ą propozycj ę rozwi ązania problemów ścieków, mo Ŝliw ą do wdro Ŝenia na równinnych terenach Gminy Gnojnik. Jest ni ą wykorzystanie w procesie oczyszczania ścieków ro ślin bagiennych, głównie trzciny i pałki wodnej. Pierwsze obiekty z wykorzystaniem trzciny do oczyszczania ścieków wybudowane zostały w USA i RFN. Obecnie pracuje kilkaset oczyszczalni w Danii, Wielkiej Brytanii, Szwecji i Austrii.
37 W Polsce badania nad wykorzystaniem trzciny do oczyszczania ścieków prowadzone były, z wynikiem pozytywnym, w Zakładzie Technologii Ścieków i Biologii Sanitarnej Instytutu Ochrony Środowiska w Warszawie. Biologiczna aktywno ść ro ślin bagiennych oraz zachodz ące w tym środowisku procesy fizyczne i biochemiczne s ą wykorzystywane do oczyszczania ścieków w sztucznie utworzonych systemach o ogólnej nazwie oczyszczalnie korzeniowe. W praktyce najbardziej popularnym jest system z podpowierzchniowym, poziomym przepływem ścieków przez zło Ŝe trzcinowe wypełnione materiałem filtracyjnym gruboziarnistym ( Ŝwir, piasek). Ro śliny wspomagaj ą procesy oczyszczania ścieków, w szczególno ści transport tlenu do strefy korzeniowej. Zapewniaj ą utrzymanie dro Ŝno ści zło Ŝa i powiększanie jego własno ści filtracyjnych, co przyczynia si ę do poprawy warunków hydraulicznych zło Ŝa, za ś sie ć rozbudowanego systemu korzeniowego zwi ększa powierzchni ę, na której mo Ŝe rozwija ć si ę specyficzna mikroflora przystosowana do rozkładu zanieczyszczeń, zarówno w warunkach tlenowych jak i beztlenowych. Technologia oczyszczania ścieków w zło Ŝach trzcinowych mo Ŝe by ć stosowana w małych jednostkach osadniczych. Zło Ŝa trzcinowe s ą obiektami projektowanymi i budowanymi jako konstrukcje ziemne, cz ęsto w naturalnych lub przygotowanych sztucznie zagł ębieniach terenu. Zagł ębienia musz ą by ć uszczelnione. Do tego celu mo Ŝna stosowa ć foli ę lub glin ę. Bardzo wa Ŝnym elementem zło Ŝa jest równomierny rozdział ścieków na wlocie, zapewniaj ący dobre ich rozprowadzenie na całej szeroko ści tego zło Ŝa. Ro śliny nasadza si ę w ró Ŝny sposób, stosuj ąc najcz ęś ciej fragmenty kł ączy lub sadzonki wyhodowane z nasion. W skład korzeniowej oczyszczalni ścieków wchodz ą: • studnia zlewowa, • krata zatrzymuj ąca odpady stałe, • piaskownik, • osadnik Imhoffa, • studzienka przepływowa, • zło Ŝe trzcinowe wyposa Ŝone w drena Ŝ doprowadzaj ący ścieki oraz drena Ŝ odprowadzaj ący ścieki oczyszczone, • komora reguluj ąca poziom odpływu.
Technologia oczyszczania ścieków ma swoje zalety i wady. Do zalet nale Ŝy zaliczy ć: • niskie koszty inwestycyjne oraz prosta i tania eksploatacja (przygotowanie oczyszczalni, w którym zło Ŝe o powierzchni 20 m² obsługiwa ć b ędzie 4-osobow ą rodzin ę, nie powinno przekroczy ć 2.500 zł). • wysoka efektywno ść usuwania ze ścieków zanieczyszcze ń w ęglowych wyra Ŝon ą zmniejszeniem BZT 5 i ChZT, • mo Ŝliwo ść uzyskania znacznej ilo ści biomasy, która mo Ŝe by ć wykorzystana gospodarczo, np. ści ęta trzcina mo Ŝe by ć u Ŝyta do rekultywacji, a pozostawiona w zło Ŝu stanowi ć mo Ŝe izolacj ę ciepln ą w okresie zimy.
Do wad za ś mo Ŝna zaliczy ć: • konieczno ść zapewnienia du Ŝej powierzchni terenu (jednostkowa powierzchnia zło Ŝa przypadaj ąca na jednego mieszka ńca powinna wynosi ć co najmniej 5 m²), • konieczno ść wst ępnego mechanicznego oczyszczenia ścieków,
38 • du Ŝa zale Ŝno ść procesu oczyszczania ścieków od zmian temperatury powietrza; niskie temperatury zmniejszaj ą efektywno ść oczyszczania ścieków, mog ą powodowa ć znaczne trudno ści eksploatacyjne (zamarzanie złó Ŝ), • okresowe wyst ępowanie zapachu siarkowodoru w oczyszczonych ściekach w wyniku warunków beztlenowych w zło Ŝu9.
Wykonanie sieci kanalizacji sanitarnej w sołectwach Gnojnik, Uszew i Zawada Uszewska przybli Ŝy gmin ę do osi ągni ęcia celu 3/1 – ochrona wód i zasobów wodnych. Dla wyeliminowania zagro Ŝeń mieszka ńców Gminy oraz środowiska zwi ązanych z odpadami przewiduje si ę obj ęcie wszystkich wytwórców odpadów komunalnych na terenie Gminy Gnojnik selektywn ą ich zbiórk ą „u źródła” oraz utworzenie w Gnojniku, Gminnego Punktu Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych (GPZON). Działania te pozwolą na osi ągni ęcie celu 4/1 – gospodarka odpadami .
6.2. działania organizacyjno-edukacyjne
Działalno ść organizacyjno-edukacyjna spoczywa ć b ędzie głównie na samorz ądzie Gminy Gnojnik. W jego gestii jest:
1) wprowadzenie zakazu instalacji w nowych obiektach kotłów węglowych o mocy powy Ŝej 0,5 KW (zadanie 1.1.1.3) 2) rozeznanie mo Ŝliwo ści wykorzystania w Uszwi energii cieplnej nagromadzonej w wodach podziemnych (zadanie 1.1.1.4.) 3) zapewnienie wykonania przez GDDKiA w Krakowie ekranów na terenach zabudowanych w Uszwi, wzdłu Ŝ drogi krajowej nr 75 oraz obwodnicy Gnojnika (zadania 1.2.1.1.; 1.2.1.3.) 4) wyegzekwowanie nasadzenia wzdłu Ŝ modernizowanego pasa drogi nr 75 ro ślinno ści ochronnej w celu zminimalizowania zanieczyszcze ń gleb (zadanie 7/1.2.4) 5) uwzgl ędnienie w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Gnojnik budowy zbiornika retencyjnego na Uszwicy w sołectwie Gosprzydowa (zadanie 3.1.4.1.) 6) oczyszczenie i pogł ębienie istniej ących rowów w celu utrzymania ich przepustowo ści (zadanie 3.1.2.1.) 7) wyznaczenie dodatkowych terenów b ędących własno ści ą Gminy Gnojnik pod zalesienie (zadanie 5.1.2.1.) 8) wykonanie planu zalesienia gruntów nie b ędących własno ści ą Skarbu Pa ństwa (zadanie 5.1.2.2.) 9) likwidacja „dzikich wysypisk” odpadów komunalnych, (zadanie 7.1.2.2.) 10) podj ęcie stara ń o ustanowienie strefy ochronnej wzdłu Ŝ Uszwicy dla ptactwa i ssaków wodnych (zadanie 1.5.1.1.) 11) podj ęcie stara ń o obj ęcie ochrona zespołów ł ąkowych w rejonie Gosprzydowej (zadanie 5.1.2.2.) 12) nadzór nad przebiegiem procesu rekultywacji zamkni ętego wysypiska w Uszwi (zadanie 7.1.2.1.) 13) ogłoszenie przez Wójta Gminy Gnojnik konkursu z nagrodami na najlepiej zagospodarowan ą i utrzyman ą posesj ę; warunkiem uczestnictwa w konkursie
9 „Nie tylko chrz ąszcz brzmi w trzcinie” – Prof.dr hab. Liliana Kalisz, mgr in Ŝ. Jadwiga Sałbut; EKOPROFIT Nr 9(24) 1998 r.
39 musi by ć wzorcowo rozwi ązana gospodarka odpadami i ściekami (zadanie 4.1.1.3.) 14) obj ęcie aptek i o środków zdrowia działaj ących na terenie Gminy Gnojnik zbiórk ą przeterminowanych lekarstw (zadanie 4.1.5.2) 15) zainicjowanie w szkołach podstawowych i gimnazjach zbiórki baterii małogabarytowych (zadanie 4.1.5.3.) 16) obj ęcie podmiotów gospodarczych zajmuj ących si ę obrotem środków ochrony ro ślin oraz materiałów budowlanych zbiórk ą opakowa ń po materiałach niebezpiecznych (zadanie 4.1.5.4.) 17) podj ęcie uchwały przez Rad ę Gminy o obowi ązku składania informacji, przez podmioty działaj ące na terenie Gminy Gnojnik, o wytwarzanych odpadach oraz sposobach gospodarowania nimi (zadanie 4.1.5.5.)
Działalno ści ą edukacyjn ą obj ęci zostan ą wszyscy mieszka ńcy Gminy Gnojnik. Do tego celu wykorzystany zostanie informator samorz ądowy Gminy.
W informatorze publikowane b ędą artykuły zgrupowane w trzy bloki tematyczne:
1. ochrona powietrza, 2. ochrona wód i gleb, 3. gospodarka odpadami.
Artykuły po świ ęcone ochronie powietrza eksponowa ć b ędą:
1) korzy ści wynikaj ące z wymiany kotłów w ęglowych na gazowe i olejowe (zadanie 1.1.1.2) 2) szkodliwo ści spalania w kotłach i piecach w ęglowych opakowa ń z tworzyw sztucznych z uwagi na emisj ę toksycznych dioksyn (zadanie 1.1.1.4)
Artykuły dotycz ące ochrony wód informowa ć b ędą mieszka ńców Gminy o:
1) post ępie robót przy kanalizacji gminy oraz problemach z tym zwi ązanych, 2) instrukcje wykonania przydomowych oczyszczalni korzennych (zadanie 3.1.1.1.) 3) wpływie intensywnego nawo Ŝenia gruntów ornych na jako ść wód (zadanie 3.1.3.1.)
Artykuły poruszaj ące tematyk ę gospodarki odpadami:
1) propagowa ć b ędą tworzenie przydomowych kompostowników (zadanie 4.1.1.1.) 2) informowa ć b ędą o pracy Gminnego Punktu Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych GPZON (zadanie 3.1.2.1.) 3) informowa ć b ędą o celowo ści wył ączenia odpadów zielonych ze strumienia odpadów powstałych na cmentarzach (zadanie 1.4.1.3)
6.3. przedsi ęwzi ęcia inwestycyjne
W planach inwestycyjnych Gminy Gnojnik na lata 2004 – 2007 przewidziane są zadania zwi ązane z budow ą: • kanalizacji w sołectwach: Gnojnik, Uszew i Zawada Uszewska, • wodoci ągów dla Biesiadek, Lewniowej i śerkowa.
40
Ponadto planowane s ą inwestycje zwi ązane z rozbudow ą szkół i centrum administracyjnego, remontem budynków komunalnych, budow ą i modernizacj ą dróg oraz budow ą obiektów rekreacyjnych. Specyfikacj ę tych zada ń przedstawia poni Ŝsza tabela. tabela 6 – 21
nakłady Lp. nazwa zadania łączne (zł) 2004 2005 2006 I. POPRAWA WARUNKÓW O ŚWIATOWYCH 2 624 580 956 500 700 000 100 000 1. rozbudowa SP w Gosprzydowej 708 786 112 000 300 000 0 2. budowa SP w Lewniowej 1 090 006 714 500 0 0 3. budowa stołówki 595 788 100 000 300 000 0 4. budowa przedszkola w Gnojniku 230 000 30 000 100 000 100 000 II. ORGANIZACJA CENTRUM ADMINISTRACJI 1 000 000 100 000 0 0 1. rozbudowa i remont budynku UG 1 000 000 100 000 0 0 III. REMONT BUDYNKÓW KOMUNALNYCH 300 000 100 000 200 000 0 1. kapitalny remont budynku po byłym o środku zdrowia 300 000 100 000 200 000 0 IV. DROGI GMINNE 498 032 498 032 0 0 1. budowa i modernizacja drogi Lewniowa - Biesiadki 498 032 498 032 0 0 V. WODOCIAGI 8 783 092 1 686 169 500 000 500 000 1. budowa wodoci ągu Lewniowa, Biesiadki, śerków 8 783 092 1 686 169 500 000 500 000 VI. KANALIZACJA 22 933 605 2 480 026 1 000 000 1 000 000
1. budowa sieci kanalizacyjnej Gnojnik, Uszew, Zawada Uszewska 22 933 605 2 480 026 1 000 000 1 000 000 VII. REKREACJA I SPORT 418 000 208 000 200 000 0 1. budowa boisk sportowych w Gnojniku, Uszwi i Biesiadkach 418 000 208 000 200 000 0 RAZEM WYDATKI INWESTYCYJNE 36 557 309 6 028 727 2 600 000 1 600 000
W latach 2004 – 2005 Gmina Gnojnik b ędzie musiała przeprowadzi ć rekultywacj ę gminnego wysypiska odpadów komunalnych w Uszwi. Ponadto w niniejszym Programie proponuje si ę wprowadzenie do Bud Ŝetu dodatkowego zadania, jakim jest utworzenie Gminnego Punktu Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych (GPZON). Temat ten szczegółowo został omówiony w Planie Gospodarki Odpadami Gminy Gnojnik.
Wydatki zwi ązane z realizacj ą wymienionych dwóch proekologicznych zada ń, obci ąŜ aj ące dodatkowo Bud Ŝet Gminy Gnojnik, przedstawia poni Ŝsze zestawienie.
tabela 6 - 22
zadanie specyfikacja wydatków kwota brutto (tys. zł) Gminny Punkt Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych (GPZON) 4/1.1.2.1 - zakup budynków, adaptacja i remont pomieszcze ń 50,00 4/1.1.1.5 Rekultywacja składowiska w Uszwi 350,00 RAZEM WYDATKI 400,00
6.4. źródła finansowania
Z wnioskami o pomoc w sfinansowaniu wymienionych wy Ŝej projektów z zakresu ochrony środowiska w ramach 3 priorytetu ZPORR „Rozwój lokalny” Gmina Gnojnik wyst ąpi do Urz ędu Marszałkowskiego z chwil ą ogłoszenia konkursu.
41 Działanie 3.1. ZPORR „Obszary wiejskie” przewiduje współfinansowanie nast ępuj ących projektów:
1. budow ę i modernizacj ę sieci wodoci ągowych i kanalizacji sanitarnej, 2. budow ę i modernizacj ę oczyszczalni ścieków, 3. organizacj ę systemów selektywnej zbiórki odpadów, 4. rekultywacj ę nieczynnych składowisk, 5. likwidacj ę „dzikich” składowisk, 6. budow ę sortowni.
75 % nakładów inwestycyjnych (wydatków kwalifikowanych) zostanie zwrócona po zrealizowaniu zada ń. Przyst ępuj ąc jednak do realizacji inwestycji zwi ązanych z ochron ą środowiska Gmina musi dysponowa ć środkami finansowymi w pełnej wysoko ści.
Poni Ŝsza tabela przedstawia projekt planu finansowego na lata 2004 – 2007. Z prezentowanych wylicze ń wynika, Ŝe wska źnik obci ąŜ enia bud Ŝetu z tytułu spłaty raty po Ŝyczki w 2007 roku nie powinien przekroczy ć 15 %, a wska źnik zadłu Ŝenia gminy 60 %.
tabela 6 – 23
Lp. wyszczególnienie 2003 2004 2005 2006 2007 I. DOCHODY 9 392 491 11 908 397 9 326 338 9 606 128 9 894 312 II. PRZYCHODY 1 041 530 2 450 591 0 0 0 1. kredyty zaci ągni ęte 0 2 160 000 0 0 0 2. po Ŝyczki zaci ągni ęte 0 0 0 0 0 3. po Ŝyczki planowane 0 0 0 0 0 4. inne źródła 1 041 530 290 591 0 0 0 III. RAZEM (I+II) 10 434 021 14 358 988 9 326 338 9 606 128 9 894 312 IV. WYDATKI (1+2) 10 228 045 14 358 988 9 426 302 10 956 132 9 694 316 1. wydatki bie Ŝą ce 8 217 180 8 287 261 6 476 302 9 356 132 9 644 316 1.1. koszty obsługi długu istniej ącego 0 0 0 0 0
1.2. koszty obsługi planowanej po Ŝyczki 0 50 000 143 518 128 114 113 115 1.3. koszty działalno ści 8 217 180 8 237 261 6 332 784 9 228 018 9 531 201 2 wydatki maj ątkowe 2 010 865 6 071 727 2 950 000 1 600 000 50 000 V. ROZCHODY 0 0 250 036 249 996 249 996 1. spłata kredytów zaci ągni ętych 0 0 250 036 249 996 249 996 2. spłata po Ŝyczek zaci ągni ętych 0 0 0 0 0 3. spłata planowanej po Ŝyczki 0 0 0 0 0 VI. RAZEM (IV+V) 10 228 045 14 358 988 9 676 338 11 206 128 9 944 312
łączna kwota przypadaj ąca do spłaty po Ŝyczek i kredytów wraz z VII. odsetkami (V+IV.1.1.+IV.1.2.) 0 50 000 393 554 378 110 363 111
wska źnik obci ąŜ enia bud Ŝetu z tytułu przypadaj ących do spłaty w danym roku bud Ŝetowym rat po Ŝyczek wraz z odsetkami VIII. (max 15 %) 0,00 0,42 4,22 3,94 3,67 łączna kwota zadłu Ŝenia gminy na IX. koniec ka Ŝdego roku bud Ŝetowego 0 2 160 000 1 909 964 1 659 968 1 409 972
wska źnik zadłu Ŝenia gminy na 31.12. X. (max. 60 %) 0,00 18,14 20,48 17,28 14,25
42
7. Długoterminowy program strategiczny na lata 2008 – 2015
Nadrz ędnym celem długoterminowego planu działania na lata 2008 – 2015 w ramach Programu Ochrony Środowiska Gminy Gnojnik jest:
1. obj ęcie terenu całej Gminy Gnojnik sieci ą kanalizacji sanitarnej i wodoci ągowej (zadanie 1.3.1.1.),
2. pomoc przy wymianie palenisk w ęglowych na gazowe lub olejowe w budynkach prywatnych i zakładach pracy oraz wykorzystanie wód geotermalnych w Uszwi do celów gospodarczych i bytowych (zadanie 1.1.1.1)
3. budowa w sołectwie Gosprzydowa zbiornika retencyjnego na Uszwicy (zadanie 3.1.4.1.)
7.1. działania organizacyjno – edukacyjne
Plan długoterminowy jest kontynuacj ą procesów zapocz ątkowanych w latach 2004 – 2007. Zadania przyj ęte do realizacji w planie krótkoterminowym, których terminy realizacji, z przyczyn niezale Ŝnych od gminy zostan ą przesuni ęte w czasie, b ędą musiały by ć wykonane z opó źnieniem. Realizacja zada ń edukacyjnych, aby była skuteczna musi z uwagi na swój charakter by ć cyklicznie ponawiana.
7.2. przedsi ęwzi ęcia inwestycyjne
W latach 2008 – 2015 sieci ą kanalizacyjn ą obj ęte b ędą musiały by ć sołectwa:
tabela 7 – 24
Lp. sołectwo liczba mieszka ńców liczba gospodarstw 1. Gosprzydowa 988 199 2. śerków 281 68 3. Lewniowa 877 217 4. Biesiadki 848 201 razem 2.994 685
Wi ąŜ e si ę to z: • rozbudow ą oczyszczalni w Gnojniku dla potrzeb Gosprzydowej, • budowa nowej oczyszczalni w trójk ącie Biesiadki – Lewniowa – śerków.
Szacunkowa warto ść robót zwi ązanych z budow ą oczyszczalni ścieków oraz sieci kanalizacyjnej wynosi 20 mln zł. Realizacja inwestycji pozwoli na zako ńczenie programu budowy kanalizacji w Gminie Gnojnik.
43 Miejscowo ść Uszew zaliczona zostało do strefy, w której mo Ŝliwe jest wykorzystanie energii geotermalnej zakumulowanej w nagromadzonych wodach. Głównym kryterium zastosowanym do wytypowania Uszwi było zało Ŝenie, Ŝe: • szacunkowa wydajno ści uj ęcia wód w strefie nie mo Ŝe by ć mniejsza ni Ŝ 20 m³/h, • temperatura wody nie mo Ŝe by ć ni Ŝsza ni Ŝ 10 °C, • odnawialno ść zasobów musi by ć stabilna.
Instalacja do produkcji energii geotermalnej składa, si ę z: • odwiertu eksploatacyjnego, • wymiennika ciepła, • pompy geotermalnej tłocz ącej wod ę schłodzon ą z powrotem do zbiornika w utworach jurajskich, • odwiertu chłonnego. Zastosowanie systemu dwuotworowego dotyczy solanek, których nie mo Ŝna po schłodzeniu wprowadzi ć do cieków powierzchniowych.
Szacunkowe nakłady inwestycyjne do wykonania Zakładu Energetycznego w Uszwi wynosz ą 2,9 mln zł i obejmuj ą : • wykonanie dwóch odwiertów ( koszt wykonania 1 mb otworu powy Ŝej 500 m przyj ęto w wysoko ści 2.200zł), • wymienniki cieplne, • pompy otworowe, • pompy obiegowe, • budynek, przył ącza energetyczne
Poni Ŝsza tabela przedstawia wyniki wstępnej analizy ekonomicznej i energetycznej eksploatacji odwiertów w Uszwi.
tabela 7 – 25
Lp. kryterium wynik 1. Szacunkowa wydajno ść (m³/h) 30 2. Szacunkowa temperatura wypływu (° C) 21 3. Warunki hydrologiczne artezyjskie 4. Gł ęboko ść poziomu (m) 620 5. Rodzaj odwiertu nowy 6. Jako ść wód solanka 7. Moc cieplna (kW) przy schłodzeniu wód do 25 ° C 0 8. Moc cieplna (kW) przy schłodzeniu wód do 10 ° C 384 9. Zasoby dyspozycyjne energii cieplnej (GJ/rok) minimalne 0 10. Zasoby dyspozycyjne energii cieplnej (GJ/rok) maksymalne 4 845 11. Szacunkowy koszt inwestycji (mln zł) 2,93 12. Cena jednostkowa energii loco zakład (zł/GJ) minimalna 37,96 13. Cena jednostkowa energii loco zakład (zł/GJ) maksymalna -
Źródło - Wyst ępowanie i mo Ŝliwo ści zagospodarowania energii geotermalnej w Małopolsce. – Kraków 2003. PAN Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą, Urz ąd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie. Wiesław Bujakowski, Antoni Barbacki, Leszek Paj ąk
Zbiornik retencyjny w sołectwie Gosprzydowa na rzece Uszwicy rozwi ąza ć mo Ŝe problem wyst ępowania powodzi w okresach wiosenno-letnich. Konkretna data
44 rozpocz ęcia jego budowy oraz wydatki z tym zwi ązane, na obecnym etapie tworzenia Programu trudne s ą do okre ślenia. Inicjatywa le Ŝy w gestii Małopolskiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Krakowie. Utworzenie zbiornika wodnego na pewno przyczyni si ę do podniesienia walorów rekreacyjnych tych terenów, pod warunkiem jednak, Ŝe wodom rzeki Uszwicy przywróci si ę ich pierwotn ą jako ść (I klasa czysto ści). Nie zale Ŝy to niestety od mieszka ńców Gminy Gnojnik. Na jako ść wód w Gosprzydowej rzutowa ć b ędzie stopie ń obj ęcia kanalizacj ą sanitarn ą Gminy Lipnica Murowana.
8. Monitoring
Monitoring powietrza, wód oraz hałasu prowadzony b ędzie przez WIO Ś w Krakowie. Porównania wyników pomiarów w najbli Ŝszych latach powinny potwierdzi ć skuteczno ść realizacji podj ętych przez gmin ę inwestycji.
Przyjmowane odpady przez operatora obsługuj ącego gmin ę oraz GPZON w Gnojniku musz ą by ć ewidencjonowane zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami. Uzyskane b ędą wówczas informacje na temat: 2) poziomów odzysku surowców wtórnych, w tym odpadów wielkogabarytowych i budowlanych, 3) poziomu odzysku odpadów niebezpiecznych, 4) stopnia zbie Ŝno ści wielko ści planowanych z rzeczywistymi.
Ponadto operator obsługuj ący Gmin ę Gnojnik w zakresie gospodarki komunalnej przedkłada ć b ędzie Wójtowi, przynajmniej jeden raz w roku, informacj ę na temat liczby podpisanych umów o odbiór odpadów z ich wytwórcami (wła ścicielami nieruchomo ści, podmiotami gospodarczymi). Na tej podstawie Urz ąd Gminy b ędzie mógł stosowa ć sankcje karne w stosunku do wytwórców, którzy nie podporz ądkuj ą si ę uchwale Rady Gminy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w Gminie Gnojnik. Poni Ŝej zestawione zostały wska źniki kontroli efektywno ści Programu Ochrony Środowiska.
tabela 8 - 26
Lp. wska źniki Stan wyj ściowy (2001 r.) I. Wska źniki ogólne 1. Liczba mieszka ńców gminy 7 125 2. Liczba gospodarstw domowych 1 638 II. Wska źniki gospodarki odpadami 1. Liczba podmiotów gospodarczych działaj ących na terenie Gminy 231 2. Liczba pozwole ń na wytwarzanie odpadów niebezpiecznych 7 3. Liczba gospodarstw domowych uczestnicz ących w systemie zbiórki 569 odpadów komunalnych 4. Liczba podpisanych umów z podmiotami gospodarczymi brak danych o odbiór odpadów komunalnych 5. Stopie ń obj ęcia gminy zorganizowan ą zbiórk ą odpadów komunalnych 34,74 (%) 6. Masa wytworzonych odpadów komunalnych (Mg) 1 588 7. Masa zdeponowanych na składowisku odpadów komunalnych (Mg) 678 8. Udział odpadów komunalnych zdeponowanych na składowisku 42,7 w odpadach komunalnych ogółem (%)
45 9. Masa wytworzonych odpadów podlegaj ących biodegradacji (Mg) 369,89 10. Masa zdeponowanych na składowisku odpadów komunalnych 20,5 ulegaj ących biodegradacji (Mg) 11. Wska źnik udziału odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji 5,54 kierowanych na składowisko ( %) 12. Masa wytworzonych surowców wtórnych (Mg) 352,25 13. Masa odzyskanych surowców wtórnych (Mg) 57,0 14. Stopie ń odzysku surowców wtórnych (%) 16,18 15. Masa wytworzonych odpadów wielkogabarytowych (Mg) 112,49 16. Masa odzyskanych odpadów wielkogabarytowych (Mg) 20,0 17. Stopie ń odzysku odpadów wielkogabarytowych (%) 17,78 18. Masa wytworzonych odpadów remontowo – budowlanych (Mg) 160,16 19. Masa odzyskanych odpadów remontowo – budowlanych (Mg) 83,0 20. Stopie ń odzysku odpadów remontowo – budowlanych (%) 51,82 21. Masa wytworzonych odpadów niebezpiecznych (Mg) 14,94 22. Masa odzyskanych odpadów niebezpiecznych (Mg) 0,0 23. Stopie ń odzysku odpadów niebezpiecznych (%) 0,0 24. Masa odpadów zawieraj ących azbest pozostaj ących do 200 unieszkodliwienia (Mg) III. Wska źniki ochrony wód powierzchniowych 1. Liczba przył ączy wodoci ągowych do budynków mieszkalnych 0 2. Stopie ń obj ęcia gminy sieci ą wodoci ągow ą (%) 0 3. Liczba przył ączy kanalizacyjnych 146 4. Stopie ń obj ęcia gminy sieci ą kanalizacyjn ą (%) 8,67 5. Zdolno ść przerobowa oczyszczalni ścieków (m 3/dob ę) 300 6. Średnia ilo ść przyjmowanych do oczyszczenia ścieków (m 3/dob ę) 65 7. Stopie ń wykorzystania mocy przerobowych oczyszczalni (%) 21,67 8. Masa wytworzonych komunalnych osadów ściekowych (Mg) 6,0 9. Masa wykorzystanych osadów ściekowych do celów bd rekultywacyjnych (Mg) 10. Stopie ń wykorzystania komunalnych osadów ściekowych (%) bd
9. Analiza oddziaływania na środowisko
Obj ęcie sieci ą kanalizacji sanitarnej wszystkich gospodarstw domowych w Gminie Gnojnik wpłynie w sposób istotny na jako ść wód Uszwicy oraz wszystkich cieków płyn ących przez teren gminy.
Ustanowienie stref ochronnych wzdłu Ŝ rzek Uszwicy pozwoli na odbudow ę bogatej niegdy ś w tym rejonie flory i fauny.
Wybudowanie obwodnicy wokół Gnojnika wpłynie na poprawę: a. jako ści powietrza atmosferycznego wzdłu Ŝ pasa drogi zwi ązanego z emisj ą spalin z układów wydechowych pojazdów, b. klimatu akustycznego zwi ązanego z emisj ą hałasu pochodz ącego z toczenia si ę kół po nawierzchni oraz pracy silników samochodowych.
Zwi ększy równie Ŝ bezpiecze ństwo uczestników ruchu. Prawdopodobie ństwo powstawania kolizji, a tym samych wyst ępowania nadzwyczajnych zagro Ŝeń środowiska w przypadku, kiedy uczestnicz ą w niej pojazdy przewo Ŝą ce materiały niebezpieczne ulegnie zmniejszeniu.
46
Wykonanie ekranów akustycznych wzdłu Ŝ drogi nr 75 na terenie zabudowanym Uszwi sprawi, Ŝe hałas drogowy nie b ędzie tak odczuwalny dla mieszka ńców jak obecnie.
Wykorzystanie wód geotermalnych w systemach grzewczych jako ekologicznego źródła ciepła jest bezdyskusyjne i przynosi najwi ększy efekt spo śród innych uznawanych za odnawialne źródeł energii. Na podstawie wyników uzyskanych na Podhalu, jednoznacznie mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe zastosowanie energii zakumulowanej w wodach obni Ŝyć powinno st ęŜ enie SO 2 w powietrzu o około 28 %.
Zintegrowany system gospodarki odpadami w Gminie Gnojnik powinien zapewni ć przede wszystkim likwidacje strumienia zanieczyszcze ń uwalnianych z odpadów niebezpiecznych, które dzi ęki utworzeniu GPZON zostan ą wydzielone i poddane unieszkodliwieniu w przystosowanych do tego celu instalacjach.
Ponadto system powinien przyczyni ć si ę do zwi ększenie masy kompostowanych odpadów organicznych.
System zapewni ć powinien równie Ŝ ograniczenie strumienia odpadów komunalnych kierowanych na składowiska. W Planie zakłada si ę, Ŝe w 2014 tylko 47 % masy wytwarzanych w Gminie Gnojnik odpadów komunalnych trafi na składowisko.
Planowany system spowodowa ć powinien równie Ŝ wzrost odzysku surowców wtórnych, które b ędzie mo Ŝna ponownie u Ŝyć, oszcz ędzaj ąc tym samym zasoby środowiska. Zakłada si ę wzrost poziomu odzysku surowców z 10,08 % (2001 r.) do 29,12 % (2014 r.) ogółu wytworzonych odpadów komunalnych
Skuteczno ść systemu b ędzie w przyszło ści mierzona: 1) ilo ści ą usuwanych odpadów, nielegalnie porzucanych, 2) wielko ści ą nakładów finansowych ponoszonych na likwidacj ę dzikich wysypisk, 3) mas ą kierowanych odpadów na składowiska, 4) poziomem odzysku surowców wtórnych.
W podsumowaniu mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe wszelkie przewidziane w programie działania s ą przyjazne dla środowiska i sprzyjaj ą poprawie jego jako ści a tak Ŝe zmniejsz ą powodowan ą przez odpady uci ąŜ liwo ść dla mieszka ńców Gminy.
47
SPIS TABEL
Str.
2 - 1 Liczba mieszka ńców gminy wg sołectw 4 2 - 2 Struktura bonitacji u Ŝytków rolnych i le śnych 5 2 - 3 Liczba gospodarstw rolnych 5 2 - 4 Struktura zagospodarowania obszaru gminy 6 2 - 5 Struktura upraw 6 2 - 6 Liczba zwierz ąt hodowlanych w gospodarstwach rolnych 7 2 - 7 Struktura działalno ści gospodarczej mieszka ńców gminy 7 2 - 8 Zestawienie podmiotów gospodarczych posiadaj ących 9 pozwolenia na wytwarzanie odpadów niebezpiecznych 2 - 9 Sposób ogrzewania mieszka ń w Gminie Gnojnik 11 3 - 10 Kryteria oceny zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego 13 3 - 11 Ocena st ęŜ eń zanieczyszcze ń w strefie, ustanowionych ze 13 wzgl ędu na zdrowie ludzi 3 - 12 Ocena st ęŜ eń zanieczyszcze ń w strefie, ustanowionych ze 14 wzgl ędu na ochron ę ro ślin 3 - 13 Zakres stref ochronnych dla linii wysokiego napi ęcia 15 3 - 14 Porównanie wyników pomiaru jako ści wód rzeki Uszwicy 17 w miejscowo ści Por ęba Spytkowska w latach 2002 - 2003 3 - 15 Liczba przył ączy kanalizacyjnych wg sołectw 19 3 - 16 Liczba zbiorników bezodpływowych 19 3 - 17 Stopie ń redukcji st ęŜ eń zanieczyszcze ń ścieków bytowych w 20 oczyszczalni w Gnojniku 3 - 18 Masa wytworzonego osadu ściekowego 24 3 - 19 Schemat przepływu odpadów komunalnych w 2001 roku w 25 Gminie Gnojnik 4 –20 Prognoza demograficzna do 2014 roku 31 6 - 21 Zestawienie planowanych inwestycji w latach 2004 - 2006 41 6 - 22 Zestawienie planowanych wydatków inwestycyjnych w zakresie 41 gospodarki odpadami 6 - 23 Plan finansowy na lata 2004 - 2007 42 7 - 24 Zestawienie sołectw, w których planowana jest budowa sieci 43 kanalizacyjnej w II etapie 7 - 25 Wyniki wst ępnej analizy ekonomicznej i energetycznej 44 eksploatacji odwiertów wód geotermalnych w Uszwi 8 - 26 Wska źniki kontroli efektywno ści Programu Ochrony Środowiska 45
1