Lokalny Program Rewitalizacji Dla Gminy Lewin Brzeski Lewin Brzeski

Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Lewin Brzeski

Lewin Brzeski, 2016r.

Spis treści

1. Wstęp ...... 3 2. Powiązania programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi gminy ...... 4 2.1 Źródła prawa na szczeblu międzynarodowym oraz Unii Europejskiej ...... 4 2.2 Źródła prawa na szczeblu krajowym ...... 6 2.3 Źródła prawa na szczeblu regionalnym ...... 8 2.3 Źródła prawa na szczeblu lokalnym ...... 14 1. Wstęp ...... 18 1. Charakterystyka obecnej sytuacji gminy Lewin Brzeski ...... 19 1.1. Zjawiska społeczne ...... 22 1.2. Zjawiska środowiskowe ...... 39 1.3. Zjawiska przestrzenno-funkcjonalne ...... 40 1. Ocena oddziaływania na środowisko...... 45 2. Diagnoza sytuacji gminy Lewin Brzeski ...... 45 2.1. Diagnoza zjawisk społecznych ...... 47 2.2. Diagnoza zjawisk techniczno-funkcjonalnych ...... 50 3. Identyfikacja obszarów zdegradowanych wraz z uzasadnieniem ...... 51 4. Wskazanie obszaru rewitalizacji wraz z uzasadnieniem ...... 53 5. Analiza SWOT obszaru rewitalizacji ...... 56 1. Cele, działania i efekty ...... 58 1.1. Wizja rewitalizacji Gminy Lewin Brzeski ...... 58 1.2. Cele rewitalizacji ...... 60 1.3. Identyfikacja działań rozwiązujących problemy ...... 61 2. Instrumenty finansowania Programu Rewitalizacji ...... 66 3. Mechanizmy zapewnienia komplementarności między poszczególnymi przedsiewzięciami rewitalizacyjnymi ...... 71 4. Patrycypacja społeczna ...... 72 5. System wdrażania LPR dla Gminy Lewin Brzeski ...... 73 6. Zarządzanie, monitoring i ewaluacja LPR dla Gminy Lewin Brzeski ...... 74 7. Spis tabel, rysunków i wykresów ...... 77 Spis tabel ...... 77 Spis rysunków ...... 77 Spis wykresów ...... 78 Spis załączników ...... 78

CZĘŚĆ I - WPROWADZENIE 1. Wstęp

„Rewitalizacja to kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez działania całościowe, integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki, skoncentrowane terytorialnie i prowadzone w sposób zaplanowany oraz zintegrowany poprzez programy rewitalizacji.”

Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020

Podstawowym instrumentem tworzącym zakres i kierunki działań rewitalizacyjnych jest program rewitalizacji, który jest opracowany oraz przyjęty przez samorząd lokalny w drodze uchwały. Jest to długoterminowy program mający na celu wyprowadzenie obszarów zdegradowanych ze stanu kryzysu oraz stworzenia warunków do ich dalszego rozwoju. Objęcie danego obszaru procesem rewitalizacji, będzie wymagało przez Władze wsparcia poprzez dostępne instrumenty i narzędzia dedykowane rewitalizacji (programy unijne oraz krajowe).

Gmina Lewin Brzeski przystąpiła do realizacji Lokalnego Programu Rewitalizacji na podstawie zapisów art. 52.1. ustawy z dnia 9 października 2015 roku o rewitalizacji, Samorząd Gminy skorzystał z zapisu wskazującego, że do dnia 31 grudnia 2023 roku dopuszcza się realizację przedsięwzięć wynikających z programu zawierającego działania służące wyprowadzeniu ze stanu kryzysowego, przyjmowanego uchwałą rady gminy bez uchwalania gminnego programu rewitalizacji.

Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Lewin Brzeski został opracowany na podstawie:

» ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (Dz.U. 2016 poz. 446), » wytycznych Ministra Rozwoju z dnia 2 sierpnia 2016 roku w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014 - 2020 ,

2. Powiązania programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi gminy

2.1 Źródła prawa na szczeblu międzynarodowym oraz Unii Europejskiej

Rewitalizacja miast/gmin jest postrzegana na polu międzynarodowym jako jedno z kluczowych działań zmierzających do zrównoważonego rozwoju, postrzeganego jako rozwój społeczny, gospodarczy, przestrzenny i techniczny, który ma na celu wyprowadzeniu ze stanu kryzysowego zdegradowanych obszarów miejskich.

Karta Lipska na rzecz zrównoważonego rozwoju miast europejskich

„Karta Lipska…” jest dokumentem państw członkowskich, który został opracowany przy szerokim i przejrzystym udziale zainteresowanych stron. W ramach Karty wyznaczono II kluczowe cele:

W ramach polityki zintegrowanego rozwoju miast ważne są przede wszystkim następujące działania:

 tworzenie i zapewnianie wysokiej jakości przestrzeni publicznych (wysoki standard środowiska życia – „Kultury budowlanej” – Baukultur – na obszarze całej gminy i jego otoczenia);  modernizacja sieci infrastrukturalnych (w tym miejskiego transportu publicznego) oraz poprawa efektywności energetycznej;  aktywna polityka innowacyjna i edukacyjna (tworzenie wysokiej jakości edukacji przedszkolnej, szkolnej, uniwersyteckiej oraz tworzenie związków pomiędzy przemysłem i przedsiębiorcami a społecznością naukową).

Należy zwrócić szczególną uwagę na najuboższe/zdegradowane dzielnice miast. Należy przeciwdziałać różnicom społeczno-gospodarczym występującym w obrębie jednego miasta/gminy – zapobiegać wykluczeniu społecznemu, wysokiemu bezrobociu i niskiej jakości środowiska. W ramach polityki zintegrowanego rozwoju miast ważne jest w tym aspekcie:

 realizacja strategii podnoszenia jakości środowiska fizycznego (w tym poprawa wyglądu, warunków fizycznych oraz efektywności energetycznej budynków w dzielnicach kryzysowych);  wzmacnianie gospodarki lokalnej i prowadzenie lokalnej polityki rynku pracy dostosowanej do potrzeb mieszkańców – poprzez oferowanie szkoleń dostosowanych do zapotrzebowania, ułatwianie zakładania firm, promowanie gospodarki społecznej;  wspieranie skutecznego i przystępnego cenowo transportu miejskiego, który łączy dzielnice zdegradowane z resztą miasta, zapewniając ich lepszą integrację i umożliwiając ich rozwój.

Europa 2020- Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu

Dokument jest dziesięcioletnią strategią Unii Europejskiej na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, zapoczątkowaną w 2010 r. Ma ona na celu nie tylko rozwiązanie problemów wynikających z kryzysu. Strategia ta ma również pomóc nam skorygować niedociągnięcia europejskiego modelu wzrostu gospodarczego i stworzyć warunki, dzięki którym będzie on bardziej służył zrównoważonemu i sprzyjającemu włączeniu społecznemu wzrostowi.1

Ustalono pięć nadrzędnych celów, które UE ma osiągnąć do 2020 roku. Obejmują one zatrudnienie, badania i rozwój, klimat i energię, edukację, integrację społeczną i walkę z ubóstwem. Priorytet wraz z celami, bezpośrednio związanymi z procesem rewitalizacji został zawarty poniżej.

Priorytet III. Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu – wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną. Ponadto, wpływa na osiągnięcie 3 z 5 celów głównych: CEL 1 Osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia na poziomie 75% wśród kobiet i mężczyzn w wieku 20-64 lata. CEL 4 Podniesienie poziomu wykształcenia, zwłaszcza poprzez dążenie do zmniejszenia odsetka osób zbyt wcześnie kończących naukę do poniżej 10% oraz poprzez zwiększenie do co najmniej 40% osób w wieku 30-34 lat mających wykształcenie wyższe lub równoważne. CEL 5 Wspieranie włączenia społecznego, zwłaszcza przez ograniczanie ubóstwa, mając na celu wydźwignięcie z ubóstwa lub wykluczenia społecznego co najmniej 20 mln obywateli.

1 Dokument „Europa 2020” http://ec.europa.eu/ 5

2.2 Źródła prawa na szczeblu krajowym

Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju

Dokument ten wyznacza trzy cele strategiczne, najistotniejszym z punktu widzenia Lokalnego Programu Rewitalizacji jest2:

 obszar konkurencyjności i innowacyjności gospodarki(modernizacji), który jest nastawiony na zbudowanie nowych przewag konkurencyjnych Polski opartych o wzrost KI (wzrost kapitału ludzkiego, społecznego, relacyjnego, strukturalnego) i wykorzystanie impetu cyfrowego, co daje w efekcie większą konkurencyjność.  obszar równoważenia potencjału rozwojowego regionów Polski: o Rozwój regionalny: Cel 8 Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych. . Kierunek interwencji: Rewitalizacja obszarów problemowych w miastach.  Obszar Efektywności i sprawności państwa: Kapitał społeczny: Cel 11 Wzrost społecznego kapitału rozwoju.

Strategia rozwoju Kraju 2020

Strategia realizowana jest przez trzy obszary strategiczne, z punktu widzenia realizacji Lokalnego Planu Rewitalizacji istotne są następujące cele oraz kierunki interwencji.

2 Dokument dostępny: https://mac.gov.pl Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010–2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie

Istotnym zapisem w „Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego…”w kontekście rewitalizacji jest „Efektywne wykorzystywanie specyficznych regionalnych i innych terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osiągania celów rozwoju kraju – wzrostu, zatrudnienia i spójności w horyzoncie długookresowym” Cel 2 Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych („spójność”)- w ramach celu wyznaczono kierunki działań:

2.1. Wzmocnienie spójności w układzie krajowym

2.2. Wspieranie obszarów wiejskich o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe

2.3. Restrukturyzacja i rewitalizacja miast i innych obszarów tracących dotychczasowe funkcje społeczno- gospodarcze

2.4. Przezwyciężanie niedogodności związanych z położeniem obszarów przygranicznych, szczególnie wzdłuż zewnętrznych granic UE

2.5. Zwiększanie dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich na obszarach o najniższej dostępności.

2.3 Źródła prawa na szczeblu regionalnym

Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do 2020 roku

Strategia rozwoju województwa jest najważniejszym regionalnym dokumentem strategicznym. Diagnoza stanu województwa opolskiego, przygotowana w ujęciu strategicznym, jest aktualną charakterystyką regionu, wskazującą jego podstawowe uwarunkowania społeczne, gospodarcze, a także przestrzenne. Jej głównym założeniem była pomoc we wskazaniu merytorycznie uzasadnionych obszarów, w obrębie których formułowane były cele i kierunki dalszego rozwoju województwa. Diagnoza określa zarówno czynniki warunkujące sformułowanie celów rozwojowych, jak i wyzwań, które z ich osiągnięciem się wiążą.

Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do 2020 roku określa najważniejsze kierunki rozwoju regionu, które zostały zdefiniowane poprzez wyznaczenie 10 celów strategicznych. Cele strategiczne 1-7 mają wymiar horyzontalny co oznacza, że zagadnienia w nich poruszane odnoszą się do całego terytorium województwa, natomiast cele 8-10 są wyraźnie ukierunkowane terytorialnie.

Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do roku 2020 zakłada realizację następujących celów strategicznych, operacyjnych oraz działań im odpowiadających:

CEL STRATEGICZNY 1: Konkurencyjny i stabilny rynek pracy 1.1. Poprawa jakości kształcenia oraz dostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy 1.2. Wspieranie kształcenia ustawicznego 1.3. Wspieranie zatrudnienia i samozatrudnienia 1.4. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu i ubóstwu 1.5. Rozwój usług opiekuńczych i wychowawczych

CEL STRATEGICZNY 2: Aktywna społeczność regionalna

2.1. Wspieranie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego 2.2. Wzbogacanie wielokulturowego dziedzictwa i tożsamości regionalnej 2.3. Wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i skuteczności administracji

CEL STRATEGICZNY 3: Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka

3.1. Rozwój potencjału badawczo-rozwojowego na rzecz regionalnej gospodarki 3.2. Wzmocnienie powiązań pomiędzy gospodarką, nauką oraz regionalnymi instytucjami otoczenia biznesu 3.3. Wspieranie powiązań kooperacyjnych w gospodarce 3.4. Wzmocnienie regionalnego systemu przyciągania i lokowania inwestycji CEL STRATEGICZNY 4: Dynamiczne przedsiębiorstwa

4.1. Wsparcie rozwoju przedsiębiorstw i nowoczesnego rzemiosła 4.2. Rozwój sektora usług rynkowych 4.3. Wspieranie współpracy międzynarodowej przedsiębiorstw

CEL STRATEGICZNY 5: Nowoczesne usługi oraz atrakcyjna oferta turystyczno-kulturalna

5.1. Poprawa jakości i dostępności do usług zdrowotnych, opiekuńczych i edukacyjnych 5.2. Rozwój społeczeństwa informacyjnego 5.3. Rozwój usług turystyki, kultury i sportu oraz ich infrastruktury

CEL STRATEGICZNY 6: Dobra dostępność rynków pracy, dóbr i usług

6.1. Rozwój powiązań transportowych 6.2. Poprawa dostępności do aglomeracji opolskiej 6.3. Integracja systemu transportu zbiorowego 6.4. Poprawa bezpieczeństwa na szlakach komunikacyjnych

CEL STRATEGICZNY 7: Wysoka jakość środowiska

7.1. Poprawa stanu środowiska poprzez rozwój infrastruktury technicznej 7.2. Wspieranie niskoemisyjnej gospodarki 7.3. Kształtowanie systemu przyrodniczego, ochrona krajobrazu i bioróżnorodności 7.4. Racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych 7.5. Przeciwdziałanie i usuwanie skutków zagrożeń naturalnych i cywilizacyjnych

CEL STRATEGICZNY 8: Konkurencyjna aglomeracja opolska

8.1. Rozwój i wzmacnianie funkcji metropolitalnych 8.2. Rozwój przestrzeni aglomeracji wraz ze wzmacnianiem powiązań instytucjonalnych społecznych 8.3. Kreowanie pozytywnego wizerunku aglomeracji i rozwój współpracy z ośrodkami regionalnymi

CEL STRATEGICZNY 9: Ośrodki miejskie biegunami wzrostu

9.1. Wspieranie potencjału gospodarczego i społecznego miast 9.2. Poprawa ładu przestrzennego i rewitalizacja na obszarach miejskich

CEL STRATEGICZNY 10: Wielofunkcyjne obszary wiejskie

10.1. Wspieranie pozarolniczej aktywności gospodarczej i inicjatyw lokalnych 10.2. Rozwój wielofunkcyjnego rolnictwa i rybactwo 10.3. Rozwój sektora rolno-spożywczego 10.4. Racjonalne gospodarowanie przestrzenią

Strategia Rozwoju Powiatu Brzeskiego na lata 2007 - 2020

Celem powstania strategii było opracowanie koncepcji rozwoju Powiatu Brzeskiego i wskazanie sposobów jej wdrożenia.

Opracowanie strategii rozwoju pozwala na:

 pogłębienie współpracy między władzami sąsiadujących ze sobą gmin,  zaktywizowanie lokalnych środowisk opiniotwórczych w działaniach na rzecz rozwoju społecznego i gospodarczego,  rozwinięcie współpracy między samorządami a podmiotami gospodarczymi i instytucjami społecznymi na szczeblu lokalnym,  ułatwienie pozyskiwania środków zewnętrznych na realizację projektów rozwojowych,  pogłębienie wiedzy elit lokalnych w zakresie sytuacji gospodarczej, społecznej i ekologicznej gmin i całej Wspólnoty,  upowszechnienie metody uspołecznionego planowania strategicznego na poziomie lokalnym,

Strategia Rozwoju Powiatu Brzeskiego zakłada realizację następujących działań i celów szczegółowych z podziałem na poszczególne obszary, które mogą być istotne dla zagadnienia rewitalizacji gminy Lewin Brzeski:

 Ludność i osadnictwo: Zatrzymanie migracji ludności i zachęcenie do osiedlania się w powiecie brzeskim:  tworzenie dobrze płatnych miejsc pracy,  wysoki poziom usług komunalnych i komercyjnych,

 Środowisko i zasoby naturalne: Rewitalizacja i ochrona terenów zielonych:  zalesienie terenów  racjonalna gospodarka leśna  rewitalizacja parków i skwerów  ekologiczna gospodarka rolna  udrożnienie korytarzy ekologicznych  ochrona bioróżnorodności

 Infrastruktura techniczna i rynek nieruchomości:

Rewitalizacja miejscowości:  odnowa wsi  rewitalizacja przestrzeni miejskich  zagospodarowanie terenów zdegradowanych

 Rynek pracy: Wzrost zatrudnienia:  tworzenie atrakcyjnych i dobrze płatnych miejsc pracy  szkolenia zawodowe, specjalistyczne  utworzenie centrum kształcenia ustawicznego  różnorodność miejsc pracy Aktywizacja zawodowa niepełnosprawnych:  tworzenie warsztatów terapii zajęciowej i ośrodków rehabilitacji  przystosowanie podmiotów gospodarczych do potrzeb osób niepełnosprawnych  udział osób niepełnosprawnych w realizacji projektów dotyczących ich samych  Infrastruktura społeczna: Poprawa standardów opieki zdrowotnej:  dosprzętowienie podmiotów świadczących usługi medyczne  modernizacja obiektów opieki społecznej  utworzenie Szpitalnego Oddziału Ratunkowego  rozszerzenie oferty usług medycznych  propagowanie polityki prozdrowotnej  poprawa organizacji służby zdrowia

Poprawa standardów systemu edukacji:  poprawa bazy oświatowej ( modernizacja, dosprzętowienie, budowa sal gimnastycznych, przyszkolnych obiektów sportowych )  racjonalizacja sieci szkół, przedszkoli, żłobków  dostosowanie profilu szkół do potrzeb rynku pracy  rozwój szkolnych kół zainteresowań  utworzenie systemu stypendiów dla szczególnie uzdolnionych uczniów  poprawa jakości nauczania  poszerzenie oferty edukacyjnej przedszkoli

Podniesienie poziomu bezpieczeństwa w powiecie:  rozwój straży gminnych  monitoring w miejscach publicznych i szkołach  zwiększenie współpracy między policją, strażą pożarną, strażą miejską  doposażenie OSP  większa współpraca między policją, strażą gminną a szkołami  walka z narkotykami i innymi niebezpiecznymi używkami  ochrona młodzieży przed wpływem sekt

Rozwój kultury w powiecie:  poprawa bazy kulturowej  zwiększenie oferty kulturalnej i jej promocja  kultywowanie tradycji ludowych, regionalnych ( np. rękodzieło, potrawy regionalne)  promocja dziedzictwa kulturowego  promocja twórców i ich osiągnięć

Poprawa standardów usług społecznych w powiecie:

 ograniczenie rozdawnictwa socjalnego  budowa domów opieki społecznej ( dla starszych osób )  rozwój usług socjalnych dla osób starszych  budowa mieszkań komunalnych w tym socjalnych  objęcie opieką i pomocą osób zagrożonych wykluczeniem społecznym  utworzenie instytucji wspierania dla osób zagrożonych przemocą

Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2004 - 2018

Powiatowa strategia rozwiązywania problemów społecznych ma za zadanie określić kierunki działań realizowanych przez samorząd powiatowy działając we współpracy z samorządami gmin powiatu brzeskiego na okres kilkunastu lat, ustalić priorytety działań, wskazać kierunki tych działań, realizatorów oraz określić zakres instytucjonalnej i społecznej odpowiedzialności w realizacji strategii regulowanej systemem prawnym i organizacyjnym. W Powiatowej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych wyznaczono priorytety działań w obszarze pomocy społecznej na terenie powiatu brzeskiego:

 zabezpieczenie zaspokojenia podstawowych potrzeb bytowych jednostek i rodzin;  zapobieganie i przeciwdziałanie marginalizacji oraz ekskluzji społecznej grup i osób zagrożonych;  wspieranie rozwoju samoorganizacji społecznej i różnorodnych form samopomocy;  rozwój infrastruktury społecznej na terenie powiatu;  wspieranie organizacji pożytku publicznego i przekazywanie im części zadań publicznych;  rozwój nowych form pracy socjalnej;  wspieranie powstawania alternatywnych form opieki dziennej nad dzieckiem, rodziną, osobami starszymi i niepełnosprawnymi.

2.3 Źródła prawa na szczeblu lokalnym Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Lewin Brzeski wykazuje znaczne zbieżności, powiązane z innymi dokumentami strategicznymi oraz planistycznymi gminy. Zdywersyfikowane projekty zaplanowane do realizacji w LPR, w powiązaniu z innymi działaniami ujętymi w pozostałych dokumentach tworzą swoistą sieć rozwojowych inicjatyw ukierunkowanych na całościowy rozwój społeczno – ekonomiczny Gminy Lewin Brzeski.

Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Lewin Brzeski

Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Lewin Brzeski zostało przyjęte Uchwałą Nr XXI/155/2012 Rady Miejskiej w Lewinie Brzeskim z dnia 27 marca 2012r.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy jest dokumentem określającym politykę przestrzenną gminy, koordynującym działania samorządu lokalnego w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym gminy.

Głównym celem studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lewin Brzeski jest sformułowanie kierunków zagospodarowania przestrzennego i zasad polityki przestrzennej gminy Lewin Brzeski.

W dokumencie planistycznym zawarto następujące zapisy odnoszące się do obszarów wymagających przekształceń, rehabilitacji i rekultywacji:

Tereny wymagające przekształceń i rehabilitacji to:

 obiekty zabytkowe lub o walorach kulturowych (m. in. Zespoły pałacowo - parkowe, dwory, folwarki), w przeważającej części obiekty po zlikwidowanych PGR;

 pozostałe nie wykorzystane obiekty gospodarcze po byłych PGR;  istniejąca zabudowa zagrodowa sprzed 1945 r. o wysokich walorach architektonicznych

Zasady oraz kierunki przekształceń, rehabilitacji oraz rekultywacji:

1. Poprawa stanu technicznego obiektów poprzez ich remonty i modernizacje oraz wyposażenie w standardowe urządzenia infrastruktury technicznej. 2. Dostosowanie funkcji współczesnej do wartości zabytkowych zespołów i obiektów. 3. Wyeliminowanie funkcji uciążliwych i degradujących.

4. Zachowanie w miarę możliwości funkcji poszczególnych części zespołów pałacowo – parkowych (pałace – funkcje usługowe lub mieszkaniowe, folwarki – funkcje usługowe lub gospodarcze, parki – funkcje rekreacyjne). 5. Adaptacja istniejących, niewykorzystanych obiektów gospodarczych na cele przetwórstwa rolnego, usług komercyjnych i urządzeń obsługi rolnictwa o ile przepisy szczególne nie będą takich adaptacji wykluczać. 6. Adaptacja budynków gospodarczych lub ich części w istniejącej zabudowie zagrodowej na usługi nieuciążliwe. 7. Wszystkie wyrobiska po wydobyciu kopalin należy rekultywować w kierunku rekreacyjno – wypoczynkowym lub leśnym.

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych została przyjęta do realizacji Uchwałą Nr XXIII/220/2005 Rady Miejskiej w Lewinie Brzeskim z dnia 04 marca 2005 roku.

Zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym przez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem.

Podstawowe założenia strategii to:  budowanie sieci współpracy między instytucjami i organizacjami pozarządowymi, działającymi na rzecz rozwiązywania problemów bezrobocia,  przeciwdziałanie uzależnieniu świadczeniobiorców od instytucji pomocy społecznej,  rozwiązywanie problemu bezrobocia systemowo, czyli z uwzględnieniem pomocy dla rodziny bezrobotnego,  zróżnicowanie form pomocy adresowanych do bezrobotnego zgodnie z zasadą indywidualizacji procesu pomagania,  negocjowanie kontraktów określających zasady współdziałania będzie podstawą pracy z bezrobotnym klientem MGOPS.

W strategii wyznaczono kierunki działań, które wpisują się w Program Rewitalizacji dla Gminy Lewin Brzeski, z podziałem na strefy w których te działania mają być realizowane:

I. Pomoc na rzecz rodzin i środowisk dotkniętych problemem bezrobocia

Działania z zakresu pomocy socjalnej:

W ramach tych działań podstawą pomocy stanie się kontrakt zawierany pomiędzy Ośrodkiem Pomocy Społecznej określający zasady współpracy oraz cele, do których należy zmierzać i uzasadniający przyznanie 15

pomocy finansowej od zaangażowania bezrobotnego w poszukiwanie zatrudnienia. Innym wzmocnieniem aktywnej postawy będzie proponowanie prac interwencyjnych z puli Powiatowego Urzędu Pracy dla najbardziej aktywnych podopiecznych.

Działania podejmowane w celu redukowania psychospołecznych skutków bezrobocia: W zakresie tych działań planowane jest przeznaczenie środków finansowych pozostających do dyspozycji Ośrodka w pierwszej kolejności na ochronę dzieci przed skutkami bezrobocia rodziców. Priorytetem stanie się więc zapewnienie dzieciom:

 ciepłego posiłku w szkole, przedszkolu  podstawowe wyposażenie do szkoły  możliwość uczestniczenia w zajęciach świetlicy socjoterapeutycznej.

Pomoc dla bezrobotnych nie może ograniczyć się jedynie do świadczeń finansowych. Konieczne jest także prowadzenie intensywnej pracy socjalnej, której celem będzie kształtowanie u bezrobotnych odpowiedzialności za swój los i umiejętności przystosowania się do samodzielnego życia w obecnej rzeczywistości.

Działania z zakresu budowania sieci współpracy z instytucjami i organizacjami pozarządowymi w obszarze problemy bezrobocia: W ramach tych działań należy rozwinąć banki danych o możliwościach pomocowych oraz doskonalić sposoby docierania z informacjami do zainteresowanych. Właściwie przekazana informacja oraz wyjaśnienie bezrobotnemu jego sytuacji prawnej, uprawnień oraz warunków uzyskania określonych świadczeń, powoduje redukowanie postaw roszczeniowych wśród klientów, daje podstawy do budowania w nich poczucia bezpieczeństwa, a także ułatwia im planowanie swoich działań.

II. Pomoc na rzecz niepełnosprawnych

W obszarze tym zaproponowano następujące kierunki działań:

 działania w celu diagnozowania środowiska osób niepełnosprawnych  stworzenie możliwości do pełnej rehabilitacji leczniczej, psychologicznej i społecznej osób niepełnosprawnych  zapewnienie dostępu do sprzętu rehabilitacyjnego usprawniającego funkcjonowanie w środowisku  likwidacja barier architektonicznych  rozwijanie pozainstytucjionalnych form pomocy i wsparcia  tworzenie warunków do zatrudniania osób niepełnosprawnych na otwartym i chronionym rynku pracy  zapobieganie izolacji i marginalizacji społecznej.

III. Pomoc na rzecz osób dotkniętych problemem alkoholowym

W obszarze tym zaproponowano następujące kierunki działań:

 wypracowanie modelu wspólnego oddziaływania pracowników socjalnych i terapeutów odwykowych na rodziny dotknięte problemem alkoholowym,  wypracowanie i doskonalenie form pomocy z podopiecznymi uzależnionymi w celu mobilizacji ich do podjęcia leczenia odwykowego,  ochrona dzieci przed skutkami alkoholizmu rodziców  wypracowanie form pomocy z lokalnymi grupami wsparcia pomagającymi osobom uzależnionym i ich rodzinom  udział gminy w prowadzeniu Ośrodka Interwencji Kryzysowej przy PCPR Brzeg.

Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych przyjęty do realizacji na 2016 rok

Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych przyjęty do realizacji na 2016 rok został uchwalony Uchwałą NR XIV/151/2015 Rady Miejskiej W Lewinie Brzeskim z dnia 29 grudnia 2015 r.

Cele zawarte w tym Programie wykazują spójność z Lokalnym Programem Rewitalizacji dla Gminy Lewin Brzeski poprzez następujące zadania:

 zwiększenie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu. Udzielanie rodzinom, w których występują problemy alkoholowe pomocy psychospołecznej i prawnej, a w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie;

 prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii. Działania na rzecz dożywiania dzieci, pozalekcyjne zajęcia sportowe;

 wspomaganie działalności instytucji, stowarzyszeń i osób fizycznych służącej rozwiązywaniu problemów alkoholowych.

Część II – DIAGNOZA ZJAWISK SPOŁECZNO-TECHNICZNO FUNKCJONALNYCH 1. Wstęp Procesy rozwoju jednostek samorządu terytorialnego: społeczne, gospodarcze czy funkcjonalne toczą się zwykle na określonym i ograniczonym przestrzennie obszarze. Człowiek dostosowując otoczenie do swoich potrzeb bardzo często głęboko w nie ingeruje, co przyczynia się do powstawania obszarów silnie zurbanizowanych. Z perspektywy czasu stwierdzić można, że wiele polskich gmin rozwinęło się w sposób chaotyczny i przypadkowy, czego konsekwencją stały się wysokie koszty społeczne i ekonomiczne związane z ich funkcjonowaniem. Taki stan nieuchronnie wymusza wykorzystanie i przekształcenie terenów już w pewien sposób zagospodarowanych. Jednym z działań pobudzających korzystne zmiany na danym obszarze gminy jest rewitalizacja. Natomiast aby móc w sposób efektywny prowadzić działania rewitalizacyjne, szczególnie istotne jest rzetelne i trafne zidentyfikowanie obszarów zdegradowanych i obszarów rewitalizacji w gminie.

Celem sporządzonej Diagnozy czynników i zjawisk kryzysowych w gminie Lewin Brzeski wraz ze wskazaniem obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji jest zainicjowanie działań związanych z rewitalizacją gminy prowadzonych zgodnie z Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020, ogłoszonymi przez Ministra Infrastruktury i Rozwoju.

Przeprowadzona za pomocą zobiektywizowanych metod i wskaźników diagnoza wskazała te obszary gminy Lewin Brzeski, które charakteryzują się szczególnie intensywną koncentracją szeregu niekorzystnych zjawisk, ze szczególnym uwzględnieniem zjawisk społecznych. Analiza zagadnień społecznych oraz w drugiej kolejności środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych i techniczno-budowlanych pozwoliła dokonać pełnej diagnozy problemów i zagrożeń oraz wskazać obszary o największej koncentracji zjawisk kryzysowych, a w konsekwencji wyznaczyć obszary zdegradowane i obszary rewitalizacji. Diagnoza przeprowadzona została w oparciu o wiarygodne dane ilościowe oraz jakościowe pozyskane w odniesieniu do roku 2015 z Urzędu Miejskiego w Lewinie Brzeskim, Ośrodka Pomocy Społecznej w Lewinie Brzeskim, OSP w Lewinie Brzeskim, Powiatowego Urzędu Pracy w Brzegu i Komisariatu Policji w Lewinie Brzeskim.

1. Charakterystyka obecnej sytuacji gminy Lewin Brzeski

Gmina miejsko-wiejska Lewin Brzeski leży w zachodniej części województwa opolskiego, u ujścia Nysy Kłodzkiej i należy do powiatu brzeskiego. Zajmuje powierzchnię 159,70 km2, z czego 149,35 km2 obejmuje obszar wiejski gminy, natomiast pozostałe 10,35 km2 – miasto Lewin Brzeski, będące siedzibą gminy.

Jednostki sąsiadujące z gminą Lewin Brzeski to:

 gminy powiatu brzeskiego:  od zachodu Olszanka,  od północnego zachodu Skarbimierz,  gminy powiatu opolskiego – ziemskiego:  od północnego wschodu Popielów,  od wschodu Dąbrowa,  od południa Niemodlin.

W skład gminy Lewin Brzeski wchodzi część miejska gminy oraz część wiejska podzielona na 20 sołectw:

» Błażejowice » Kantorowice » Różyna » Borkowice » Łosiów » Sarny Małe » Buszyce » Mikolin » Skorogoszcz » Leśniczówka » Nowa Wieś Mała » Stroszowice » Chróścina » Oldrzyszowice » Strzelniki » Golczowice » Przecza i Raski » Wronów » Jasiona » Ptakowice

Populacja miasta na koniec 2015 roku wyniosła 5 718 mieszkańców, a gęstość zaludnienia 491 osób na 1 km2. Z kolei teren wiejski gminy liczył wówczas 7 263 mieszkańców (49 osób na 1 km2).

Rysunek 1 przedstawia jednostki administracyjne gminy Lewin Brzeski.

1 Miasto Lewin Brzeski

Część wiejska gminy: 2 Błażejowice i Borkowice 3 Buszyce i Leśniczówka 4 Chróścina 5 Golczowice 6 Jasiona 7 Kantorowice 8 Łosiów 9 Mikolin 10 Nowa Wieś Mała 11 Oldrzyszowice 12 Przecza i Raski 13 Ptakowice 14 Różyna 15 Sarny Małe 16 Skorogoszcz 17 Stroszowice 18 Strzelniki 19 Wronów

Rysunek 1. Jednostki administracyjne gminy Lewin Brzeski.

20 Źródło: opracowanie CDE

Lewin Brzeski to dawna osada targowa leżąca przy przeprawie przez Nysę Kłodzką na szlaku handlowym, łączącym Śląsk z Węgrami. Trakt handlowy, przy którym powstało miasto, zaliczany jest do węgierskiego odgałęzienia szlaku bursztynowego. Lokacji miasta dokonano około 1250r. przez pierwszego właściciela Bogusza z Pogorzeli. Intensywny rozwój miasta rozpoczął się od 1333r., kiedy to Lewin otrzymał prawa miejskie.

Stan ludności gminy na koniec 2015 roku to 12 981 mieszkańców, z czego prawie 56 % to mieszkańcy terenu wiejskiego gminy. Poniższy wykres ilustruje liczbę ludności z podziałem na kobiety i mężczyzn w poszczególnych jednostkach administracyjnych gminy. Wynika z niego, że 5 718 osób zamieszkuje część miejską gminy (44% wszystkich mieszkańców) do najludniejszych sołectw w części wiejskiej należą: Łosiów – 1 461 mieszkańców oraz Skorogoszcz – 1 096 osób. Z kolei sołectwa o najniższej liczbie mieszkańców to Jasiona – 113 mieszkańców i Wronów – 147 osób zamieszkujących.

Na wykresie widać także niewielką przewagę kobiet w stosunku do mężczyzn. Teren całej gminy jest zamieszkany przez 6 683 kobiet oraz 6 298 mężczyzn.

Wykres 1. Liczba ludności jednostek administracyjnych gminy Lewin Brzeski (stan na 31.12.2015 r.). Źródło: Urząd Miejski w Lewinie Brzeskim

1.1. Zjawiska społeczne Analiza kwestii społecznych jest elementarną częścią diagnozy czynników i zjawisk kryzysowych w celu opracowania programu rewitalizacji. Wnikliwe zbadanie zagadnień społecznych pozwoli na opracowanie działań mogących rozwiązań występujące problemy lub załagodzić je, a także pobudzić aktywność lokalną. Tego typu przedsięwzięcia przyczyniają się do wzrostu skuteczności projektów rewitalizacyjnych, a także pełniejszego zaangażowania mieszkańców w życie gminy.

Do przeprowadzenia identyfikacji i oceny zjawisk społecznych wykorzystano dane ilościowe obejmujące stan bezrobocia, udzielaną pomoc społeczną, liczbę zdarzeń przestępczych oraz wykroczeń, a także dostęp do edukacji, instytucji kultury, obiektów sportowych i ochrony zdrowia, przedsiębiorczość i zaangażowanie w życie publiczne. Poniższa tabela prezentuje zakres poszczególnych wskaźników, na podstawie których poddano analizie obszar gminy Lewin Brzeski w podziale na sołectwa pod względem sytuacji społecznej w roku 2015. Załączona tabela prezentuje zakres wskaźników ilustrujących sytuację gminy w sferze społecznej.

Tabela 1. Wartości wskaźników określających sytuację społeczną gminy Lewin Brzeski w 2015 roku.

kart kart wychowawczych, mieszkańców chorobę chorobę ubóstwo wykroczeń wykroczeń społecznych bezdomność bezdomność gospodarczych 100 mieszkańców Wyszczególnienie Liczba świadczeń Liczba świadczeń Liczba świadczeń Liczba świadczeń potrzeby ochrony Liczba organizacjiLiczba podmiotówLiczba przemoc w rodzinie, na 100 mieszkańców na 100 mieszkańców na 100 mieszkańców na 100 mieszkańców na 100 na 100 mieszkańców na 100 mieszkańców na 100 mieszkańców Liczba popełnionychLiczba długotrwałą ciężkąlub bezradność wbezradność sprawach niepełnosprawność oraz przyznanych ze względu Liczba osób Liczba długotrwale Liczba osób Liczba bezrobotnych Frekwencja wyborcza [%] pozostających bez pracy na przyznanych ze względu na przyznanych ze względu na przyznanych ze względu na oświatowych kulturalnychi opiekuńczo- Liczba wydanychLiczba niebieskich Liczba placówekLiczba sportowych, Lewin Brzeski 0,2 0,2 0,4 0,4 0,4 1,0 1,0 1,0 0,3 0,6 0,21 0,0 Błażejowice i 0,2 0,3 0,7 0,5 0,2 0,1 0,1 0,4 0,0 1,0 1,00 0,9 Borkowice Buszyce i 0,2 0,3 0,6 0,0 0,8 0,0 0,4 0,3 0,3 1,0 0,63 0,5 Leśniczówka Chróścina 0,4 0,6 0,3 0,0 0,3 0,1 0,3 0,2 0,3 1,0 0,01 0,9 Golczowice 0,2 0,0 0,0 0,0 0,3 0,0 0,2 0,4 0,0 1,0 0,68 0,9 Jasiona 0,1 0,2 0,8 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,0 1,0 0,13 0,5 Kantorowice 0,1 0,1 0,5 0,0 0,1 0,1 0,8 0,1 0,6 1,0 0,00 0,0 Łosiów 0,2 0,2 0,5 0,0 0,2 0,2 0,1 0,3 0,5 0,2 0,32 0,5 Mikolin 0,3 0,2 1,0 0,0 0,6 0,1 0,1 0,4 0,0 1,0 0,72 0,9 Nowa Wieś Mała 0,3 0,2 0,0 0,0 0,1 0,6 0,2 0,1 0,4 1,0 0,64 1,0 Oldrzyszowice 0,2 0,3 0,4 0,0 0,4 0,0 0,2 0,0 0,0 1,0 0,49 0,7 Przecza 0,2 0,4 0,3 0,0 0,2 0,2 0,2 0,2 0,0 0,5 0,53 0,7 Ptakowice 0,4 0,7 0,5 0,0 0,2 0,2 0,5 0,2 0,0 1,0 0,93 1,0 Różyna 0,2 0,2 0,0 0,0 0,3 0,1 0,1 0,2 0,3 1,0 0,38 0,5 Sarny Małe 0,4 0,4 0,5 0,0 0,7 0,0 0,5 0,0 0,9 1,0 0,95 1,0 Skorogoszcz 0,0 0,1 0,2 0,0 0,2 0,1 0,0 0,3 0,4 0,0 0,24 0,9 Stroszowice 0,1 0,3 0,7 0,0 0,3 0,0 0,3 0,0 0,0 1,0 0,59 1,0 Strzelniki 1,0 1,0 0,3 1,0 1,0 0,4 0,0 0,6 0,3 0,6 0,59 0,5 Wronów 0,8 0,6 0,8 0,0 0,6 0,0 0,2 0,0 0,0 1,0 0,53 0,9 Źródło: opracowanie CDE 23

Stan bezrobocia Bezrobocie jest istotną determinantą występowania problemów społecznych, stąd niniejsza analiza obejmuje także kształtowanie się wskaźników rynku pracy. Dane uzyskane z Powiatowego Urzędu Pracy w Brzegu obejmują m.in. liczbę zarejestrowanych bezrobotnych z uwzględnieniem płci oraz miejsca zamieszkania (stopień dokładności: obszar miejski lub wiejski gminy) na dzień 31.12.2015 r. Wówczas w gminie Lewin Brzeski zarejestrowanych było 635 bezrobotnych (269 w mieście i 366 w części wiejskiej gminy), z czego ponad 56% stanowiły kobiety. Jednocześnie prawo do zasiłku posiadało 123 osoby (53 w mieście i 70 poza nim) – to przede wszystkim kobiety (ponad 56% wszystkich bezrobotnych osób z prawem do zasiłku).

Wykres 2 przedstawia ogólną liczbę bezrobotnych w stosunku do czasu pozostawania bez pracy natomiast kolejny wykres (wykres 3) ilustruje strukturę osób bezrobotnych ze względu na płeć oraz czas pozostawania bez pracy. Największy odsetek osób bezrobotnych, bo aż 25% utrzymuje ten stan przez okres powyżej 24 miesięcy. Natomiast najmniejszy odsetek bezrobotnych (9%) pozostaje bez pracy do miesiąca czasu.

Wykres 2. Liczba osób bezrobotnych według czasu pozostawania bez pracy. Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Brzegu

Wykres 3. Liczba osób według płci i czasu pozostawania bez pracy w gminie Lewin Brzeski Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Brzegu

Największym stopniem bezrobocia charakteryzują się sołectwa Strzelniki i Wronów, gdzie na 100 mieszkańców przypada od 13 we Wronowie do 16 w Strzelnikach osób bezrobotnych. Najmniejsza liczba osób bezrobotnych przypada na sołectwa Kantorowice oraz Skorogoszcz, gdzie wynosi średnio od 1 do 2 osób na 100 mieszkańców.

BEZROBOCIE

Granica gminy Lewin Brzeski 7,65 – 16,67 4,78-4,77 2,38-4,77 0,00-2,37

Rysunek 2 Liczba osób bezrobotnych na 100 mieszkańców. Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Brzegu 25

Osoby długotrwale pozostające bez pracy to mieszkańcy gminy będący niezatrudnionymi powyżej 24 miesięcy. W skali gminy jest to 158 osób, w tym 102 kobiety i 56 mężczyzn. Najwięcej osób długotrwale bezrobotnych przebywa na terenie części miejskiej aż 62 osoby, pozostałe 100 osób zamieszkuje sołectwa w części wiejskiej gminy. Poniżej (Rysunek 3) przedstawiono liczbę osób długotrwale pozostających bez pracy przypadającą na 100 mieszańców, największy odsetek osób przypada na sołectwo Strzelniki, gdzie na 100 mieszkańców przypadają 4 osoby bezrobotne. Natomiast najmniejszy odsetek osób pozostających na długotrwałym bezrobociu odnotowano w sołectwach: Golczowice, Jasiona, Kantorowice, Łosiów, Mikolin, Nowa Wieś Mała, Skorogoszcz oraz Różyna. DŁUGOTRWAŁE BEZROBOCIE

Granica gminy Lewin Brzeski 3,00-4,44 1,88-2,99 1,02-1,87 0,00-1,01

Rysunek 3 Liczba osób długotrwale pozostających bez pracy na 100 mieszkańców. Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Brzegu

Udzielana pomoc społeczna Według danych udostępnionych przez Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Lewinie Brzeskim liczba świadczeń pomocy społecznej przyznanych rodzinom w gminie wyniosła 532. Przyczyną przyznania największej liczby świadczeń jest ubóstwo (38,3%). Kolejnymi powodami, dla którego mieszkańcy gminy korzystają z pomocy społecznej jest niepełnosprawność (30,2%) i długotrwała lub ciężka choroba (9,4%). W dalszej kolejności to wielodzietność (6%) i bezdomność (4,6%).

Poniższa tabela zawiera wyszczególnione dane dla sołectw, wskazując liczbę przyznanych świadczeń dla mieszkańców poszczególnych obszarów gminy.

Tabela 2. Powody przyznania pomocy społecznej rodzinom przez Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Lewinie Brzeskim. Powody przyznania pomocy społecznej rodzinom gminy Lewin Brzeski przez Ośrodek Pomocy Społecznej

Wyszczególnienie ochrony ochrony Ubóstwo Potrzeba Potrzeba Niepełno- sprawach w rodzinie sprawność Alkoholizm opiekuńczo- Bezdomność Bezradność w macierzyństwa ciężka choroba Wielodzietność Długotrwała lub wychowawczych Ofiary przemocyOfiary Zdarzenie losoweZdarzenie

Lewin Brzeski 20 10 84 74 1 9 32 4 1 11 Błażejowice i 2 0 13 4 0 0 0 1 0 0 Borkowice Buszyce i 0 0 7 8 0 0 5 0 0 0 Leśniczówka Chróścina 0 0 4 5 0 0 0 2 0 0 Golczowice 0 0 1 3 0 0 0 0 0 0 Jasiona 0 1 3 0 0 0 0 0 0 0 Kantorowice 0 2 6 2 0 1 0 0 0 3 Łosiów 0 0 28 13 0 0 0 2 0 5 Mikolin 0 0 10 7 0 0 1 1 0 0 Nowa Wieś Mała 0 0 1 1 0 7 0 0 0 2 Oldrzyszowice 0 1 5 3 0 0 3 0 0 0 Przecza 0 1 7 3 0 2 2 0 0 1 Ptakowice 0 0 5 2 0 2 1 0 0 2 Różyna 0 0 1 3 0 0 1 1 0 2 Sarny Małe 0 0 4 4 0 0 3 0 0 0 Skorogoszcz 0 0 12 8 0 2 0 0 0 1 Stroszowice 0 0 4 2 0 0 0 0 0 1 Strzelniki 3 3 5 15 2 1 2 2 1 4 Wronów 0 0 4 4 0 0 0 0 0 0 RAZEM 25 18 204 161 3 24 50 13 2 32 Źródło: Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Lewinie Brzeskim

Zamieszkujące w gminie Lewin Brzeski rodziny, które otrzymują świadczenia pomocy społecznej, kwalifikują się do tego typu wsparcia ze względu na różne czynniki, wśród których dominują:

 w mieście Lewin Brzeski: ubóstwo (34% świadczeń), niepełnosprawność (30%), długotrwała lub ciężka choroba (13%),  w części wiejskiej gminy: ubóstwo (42%), niepełnosprawność (30,4%), oraz długotrwała lub ciężka choroba (6,3%),

Wykorzystując dane dotyczące powodów przyznania świadczeń socjalnych w gminie Lewin Brzeski, na potrzeby niniejszego opracowania wyszczególniono następujące wskaźniki określające poziom nasilenia najczęściej występujących problemów społecznych w gminie – w poszczególnych jej rejonach:

 liczba świadczeń przyznanych ze względu na bezdomność na 100 mieszkańców,  liczba świadczeń przyznanych ze względu na alkoholizm na 100 mieszkańców,  liczba świadczeń przyznanych ze względu na ubóstwo na 100 mieszkańców,  liczba świadczeń przyznanych ze względu na niepełnosprawność oraz długotrwałą lub ciężką chorobę na 100 mieszkańców,  liczba świadczeń przyznanych ofiarom przemocy w rodzinie oraz ze względu na bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych na 100 mieszkańców,  liczba świadczeń przyznanych ze względu na wielodzietność na 100 mieszkańców,  liczba świadczeń przyznanych ze względu na zdarzenia losowe na 100 mieszkańców,  liczba świadczeń przyznanych ze względu na potrzebę ochrony macierzyństwa na 100 mieszkańców,

Ze względu na bezdomność w gminie przyznawanych jest 25 zasiłków, z których prawie całość, bo aż 20 świadczenia przyznawane są na obszarze miejskim gminy Lewin Brzeski. Pozostała część świadczeń została przyznana na terenie sołectwa Błażejowice i Borkowice (2) oraz w Strzelnikach (3).

BEZDOMNOŚĆ

Granica gminy Lewin Brzeski 0,60-0,80 0,40-0,59 0,20-0,0,39 0,00-0,19

Rysunek 4 Liczba świadczeń przyznanych ze względu na bezdomność na 100 mieszkańców. Źródło: Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Kolejnym powodem przyznawania świadczeń jest problem alkoholizmu, na który zostało przyznanych 18 świadczeń, z czego ponad 55% (10 świadczeń) w obszarze miejskim gminy Lewin Brzeski. Jednakże największym wskaźnikiem udzielania świadczeń na 100 mieszkańców charakteryzują się sołectwa Strzelniki oraz Jasiona, a zaraz po nich Kantorowice, Oldrzyszowice, Przecza oraz część miejska gminy. ALKOHOLIZM

Granica gminy Lewin Brzeski 0,60-0,88 0,19-0,59 0,01-0,18 0,00

Rysunek 5 Liczba świadczeń przyznanych ze względu na alkoholizm na 100 mieszkańców. Źródło: Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej

Najwięcej zasiłków na terenie gminy przyznawanych jest ze względu na ubóstwo, aż 204 zasiłków, z których ponad 41% trafia do części miejskiej gminy. Obszarami o największej liczbie świadczeń przyznanych ze względu na ubóstwo w relacji do liczby mieszkańców (na 100 mieszkańców) jest Mikolin. Najmniejszym wskaźnikiem charakteryzują się sołectwa: Golczowice, Nowa Wieś Mała oraz Różyna.

UBÓSTWO

Granica gminy Lewin Brzeski 2,8-3,4 1,5-2,7 0,5-1,4 0,0-0,4

Rysunek 6 Liczba świadczeń przyznanych ze względu na ubóstwo na 100 mieszkańców. Źródło: Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej

Przyczyną przyznawania znacznej części świadczeń pomocy społecznej jest pozostawanie w stanie chorobowym, a także dotknięcie niepełnosprawnością. Przypadłości te prowadzą do wykluczenia społecznego, które z kolei objawia się brakiem lub niskim poziomem uczestnictwa w życiu zbiorowym. Jednocześnie, zapadnięcie na przewlekłą chorobę nierzadko wiąże się z koniecznością ponoszenia znaczących wydatków na leczenie, a nawet podjęcia opieki nad osobą chorą przez pozostałych członków rodziny, co ma istotny wpływ na organizację życia rodzinnego. Rezultatem tego może być decyzja o zredukowaniu czasu poświęcanego na pracę zarobkową lub, w skrajnych przypadkach, całkowita rezygnacja z pracy, by zająć się schorowanym członkiem rodziny.

W gminie Lewin Brzeski obszarami o największym udziale osób wykluczonych społecznie są Buszyce i Leśniczówka oraz Strzelniki, gdzie na 100 mieszkańców ponad 4 osoby mają przyznane świadczenia ze

względu na niepełnosprawność czy ciężką lub długotrwałą chorobę. Sołectwami charakteryzującymi się najmniejszym wskaźnikiem są Jasiona i Nowa Wieś Mała.

WYKLUCZENIE SPOŁECZNE

Granica gminy Lewin Brzeski 3,9-4,7 2,0-3,8 0,5-1,9 0,0-0,4

Rysunek 7 Liczba świadczeń przyznanych ze względu na niepełnosprawność oraz długotrwałą lub ciężką chorobę na 100 mieszkańców. Źródło: Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej

Sytuacja rodzinna nie pozostaje bez wpływu na problemy społeczne na danych obszarach, a tym samym na aktywność lokalnych społeczności. Życie rodzinne wiąże się nierzadko z aktywnością zawodową, a także z poczuciem bezpieczeństwa. Problemy w rodzinach gminy Lewin Brzeski analizowane są jako suma świadczeń przyznanych ze względu na: alkoholizm, ofiary przemocy w rodzinie, bezradność w sprawach opiekuńczo-losowych, potrzebę ochrony macierzyństwa i wielodzietność. Najtrudniejsza sytuacja pod względem problemów w rodzinie jest części miejskiej gminy – Lewinie Brzeskim. Złą sytuacją charakteryzują się również sołectwa: Strzelniki i Nowa Wieś Mała.

PROBLEMY W RODZINIE

Granica gminy Lewin Brzeski 7,9-14,2 2,8-7,8 0,1-2,7 0,0

Rysunek 8 Liczba świadczeń przyznanych ofiarom przemocy w rodzinie oraz ze względu na bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych, potrzebę ochrony macierzyństwa i wielodzietność na 100 mieszkańców. Źródło: Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej

Stopień bezpieczeństwa Poczucie bezpieczeństwa jest jednym z podstawowych kryteriów oceny obszaru, w którym się żyje, pracuje i spędza czas. Aspekt ten zbadano, analizując 3 czynniki:

» liczbę popełnianych przestępstw na 100 mieszkańców, » liczbę popełnionych wykroczeń na 100 mieszkańców, » liczbę wydanych niebieskich kart na 100 mieszkańców.

Z Komendy Powiatowej Policji w Brzegu otrzymano dane dotyczące liczby popełnionych przestępstw na terenie gminy za 2015 rok, dane te odnoszą się do części miejskiej i wiejskiej gminy bez podziału na poszczególne sołectwa. W ubiegłym roku na terenie miasta Lewin Brzeskim popełniono w sumie 130 przestępstw, natomiast na w części wiejskiej gminy było ich 151.

Wykroczenia popełnione w 2015 roku na terenie gminy Lewin Brzeski obejmują przede wszystkim teren miejski gminy, gdzie odnotowano 843 takich zdarzeń. Natomiast w części wiejskiej gminy popełniono 260 wykroczeń. Niemniej jednak, odnosząc liczbę tych zdarzeń do populacji miejscowości, najwięcej zagrożeń

w komunikacji wystąpiło w mieście Lewin Brzeski oraz w Kantorowicach. Najmniej wykroczeń odnotowano w sołectwach: Strzelniki i Skorogoszcz. WYKROCZENIA

Granica gminy Lewin Brzeski 11,6 – 14,7 6,9 – 11,5 2,0 – 6,8 0,0 – 1,9

Rysunek 9. Liczba popełnionych wykroczeń na 100 mieszkańców. Źródło: Komenda Powiatowa Policji w Brzegu Niebieska karta to dokument stwierdzający występowanie przemocy w rodzinie. Zawiera on zapisy związane z przemocą w danej rodzinie oraz służy ocenie zagrożenia przemocą w przyszłości. W gminie Lewin Brzeski wydano 34 niebieskie karty, najwięcej przyznano ich w obszarze miejskim gminy – 11 kart. W trzech sołectwach nie przyznano żadnej niebieskiej karty i należą do nich: Oldrzyszowice, Sarny Małe oraz Stroszowice. Przy czym najwięcej tego typu dokumentów na 100 mieszkańców obowiązuje wśród ludności miasta Lewin Brzeski oraz sołectwa Strzelniki.

PRZEMOC W RODZINIE

Granica gminy Lewin Brzeski 1,4 – 2,2 0,6 – 1,3 0,2 – 0,5 0,0 – 0,1

Rysunek 10. Liczba wydanych niebieskich kart na 100 mieszkańców. Źródło: Komisariat Policji w Lewinie Brzeskim

Aktywność społeczna i gospodarcza mieszkańców Aktywność społeczności lokalnej może mieć istotny wpływ na zmiany jakie zachodzą w ich otoczeniu. Jednym z przejawów takiej aktywności jest liczba organizacji pozarządowych (NGO) działających na terenie gminy, na potrzeby niniejszego opracowania reprezentowana przez wskaźnik liczby NGO na 100 mieszkańców. Wskaźnik ten można interpretować jako współczynnik aktywności społeczeństwa obywatelskiego, zatem im większa jest liczba jednostek tego rodzaju tym bardziej aktywna jest lokalna społeczność.

W gminie Lewin Brzeski funkcjonuje 37 organizacji pozarządowych, z czego 16 z nich znajduje się w mieście, a 21 na obszarze wiejskim gminy. W Łosiowie działa 8 organizacji, w Skorogoszczy – 4, w Kantorowicach i Sarnach Małych po 2 organizacje, a po jednej organizacji w sołectwach: Buszyce i Leśniczówka, Chróścina, Nowa Wieś Mała, Różyna i Strzelniki. Jednak porównując liczbę organizacji na 100 mieszkańców najwyższy współczynnik ma sołectwo Sarny Małe. W dziewięciu sołectwach nie działa żadna organizacja społeczna co ma odniesienie do poniższego rysunku, w którym to sołectwa te posiadają zerowy wskaźnik i należą do nich: Błażejowice i Borkowice, Golczowice, Jasiona, Mikolin, Oldrzyszowice, Przecza, Ptakowice, Stroszowice oraz Wronów.

ORGANIZACJE SPOŁECZNE

Granica gminy Lewin Brzeski 0,0 0,1-0,3 0,4-0,6 0,7-0,9

Rysunek 11 Liczba organizacji społecznych na 100 mieszkańców. Źródło: Krajowy Rejestr Sądowy Aktywność gospodarcza mieszkańców bezpośrednio wpływa na rozwój gminy, toteż analiza przestrzennego układu działalności gospodarczej stanowi element diagnozy sytuacji w gminie. W gminie Lewin Brzeski funkcjonuje 697 podmiotów gospodarczych, z czego 368 (52,8%) zlokalizowanych jest na obszarze miejskim gminy. Rysunek 10 przedstawia liczbę podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców. Taka analiza wskazuje jednoznacznie, że najwięcej przedsiębiorstw działa w sołectwach: Jasiona, Kantorowice oraz Chróścina. Z kolei najmniej firm na 100 mieszkańców zarejestrowanych jest w: Błażejowicach i Borkowicach, Ptakowicach oraz Sarnach Małych.

PODMIOTY GOSPODARCZE

Granica gminy Lewin Brzeski 0,0 – 2,0 2,1 – 4,5 4,6 – 7,5 7,6 – 8,0

Rysunek 12. Liczba podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców. Źródło: Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej

Kolejnym elementem informującym o aktywności społecznej mieszkańców jest ich udział w życiu publicznym, a więc uczestnictwo w wyborach. Poniższe dane ilustrują frekwencję wyborczą w wyborach parlamentarnych, które odbyły się w Polsce w październiku 2015 roku. Obszarami o najwyższej aktywności społecznej jest część miejska gminy oraz sołectwo Kantorowice. Natomiast najmniejszą aktywnością społeczną charakteryzuje się wschodnia część gminy (Błażejowice i Borkowice, Chróścina, Golczowice, Mikolin, Skorogoszcz oraz Wronów) oraz południowo – zachodnia część omawianego obszaru obejmująca takie sołectwa jak: Nowa Wieś Mała, Ptakowice, Sarny Małe oraz Stroszowice.

FREKWENCJA WYBORCZA

Granica gminy Lewin Brzeski 0 – 36 % 36,1 % - 37 % 37,1 % - 38 % 39 % i więcej

Rysunek 13. Frekwencja wyborcza w wyborach parlamentarnych w roku 2015. Źródło: PKW

Dostęp do kultury, edukacji i obiektów ochrony zdrowia Wysoki poziom dostępności kultury oraz edukacji jest jednym z podstawowych wyznaczników rozwoju jednostek samorządu terytorialnego, skierowanego na obywateli. Z kolei dostępność obiektów ochrony zdrowia przyczynia się do ogólnego lepszego stanu zdrowia mieszkańców, dzięki możliwości uzyskania porady i pomocy lekarskiej i pielęgniarskiej w stosunkowo niedużej odległości od miejsca zamieszkania. Analizując stan dostępności do kultury, edukacji oraz placówek ochrony zdrowia w gminie Lewin Brzeski wykorzystano wskaźnik dostępności placówek sportowych, oświatowych, kulturalnych i ochrony zdrowia, mierzona liczbą takich obiektów na 100 mieszkańców danego sołectwa.

Przedszkola Według danych z arkuszy organizacyjnych na rok szkolny 2015/2016 wychowaniem przedszkolnym w gminie objętych jest 344 dzieci zorganizowanych w 15 oddziałach, co stanowi 54% dzieci w wieku przedszkolnym. Dzieci uczęszczają do pięciu placówek: Przedszkoli Publicznych Nr 1 i 2 w Lewinie Brzeskim, Przedszkola Publicznego w Skorogoszczy, Przedszkola Publicznego Nr 1 w Łosiowie z oddziałem zamiejscowym przy ul. Jana Barona, Przedszkola Publicznego w Przeczy. Szkoły Teren gminy podzielony jest na trzy obwody szkolne obejmujące szkołę podstawową i gimnazjum. Są to obwody: Lewin Brzeski, Skorogoszcz i Łosiów. W roku szkolnym 2015/16 do szkół uczęszcza 1200 uczniów, z tego do szkół podstawowych 838, a do gimnazjów 362. W szkołach podstawowych uczniowie uczą się w 37 oddziałach, czyli na jeden oddział przypada średnio 22,6 uczniów, w gimnazjach w 18 oddziałach, czyli na jeden oddział przypada średnio 20,1 uczniów. 743 uczniów uczęszcza do szkół w Lewinie Brzeskim, 207 w Skorogoszczy, a 250 w Łosiowie.

Miejsko – Gminny Dom Kultury oraz świetlice wiejskie Koordynatorem życia kulturalnego na terenie miasta i gminy jest Miejsko – Gminy Dom Kultury w Lewinie Brzeskim. Istnieje od 1958 roku. Początkowo mieścił się w budynku przy ulicy Wojska Polskiego, a od 1985 roku w obecnej siedzibie - Rynek 14. Zarządza Domem Kultury w Łosiowie i 12 świetlicami wiejskimi. Prowadzi działalność merytoryczną z dziećmi i młodzieżą, dorosłymi, emerytami i rencistami. Stałą formą zajęć we wszystkich grupach wiekowych objętych jest ponad 200 osób w zespołach, sekcjach i kołach zainteresowań. Służba zdrowia Podstawową opiekę zdrowotną mieszkańcom gminy zapewniają niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej, które podpisały kontrakty z Narodowym Funduszem Zdrowia:  Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej - „Vita” w Lewinie Brzeskim,  Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Praktyka Lekarska s. c. w Lewinie Brzeskim,  Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Praktyka Grupowa Lekarzy POZ „Nomag – Med.” w Łosiowie, który funkcjonuje w Łosiowie i Skorogoszczy. Zakłady opieki zdrowotnej w Lewinie Brzeskim obsługują około 8.000 mieszkańców, a „Nomag – Med.” około 5.000 mieszkańców skupionych wokół Łosiowa i Skorogoszczy. Na terenie gminy działa także świetlica terapeutyczna jest to jednostka opiekuńczo – wychowawcza o charakterze placówki wsparcia dziennego.

Najwyższym współczynnikiem dostępności do obiektów sportowych, edukacyjnych, kulturalnych i ochrony zdrowia charakteryzuje się sołectwo Skorogoszcz. Z kolei na terenie 14 sołectw nie znajduje się ani jedna tego typu placówka. Brak dostępu do obiektów publicznych utrudnia mieszkańcom odbywanie spotkań obywatelskich czy zgromadzeń publicznych, a więc inicjatyw ważnych w celu aktywizacji społeczności lokalnej. 38

PLACÓWKI SPORTOWE,

OŚWIATOWE, KULTURALNE I OCHRONY ZDROWIA

Granica gminy Lewin Brzeski 0,0 – 0,1 0,2 – 0,4 0,5 – 0,6 0,7 – 0,8

Rysunek 14. Obiekty sportowe, oświatowe, kulturalne i ochrony zdrowia na 100 mieszkańców. Źródło: Urząd Miejski w Lewinie Brzeskim 1.2. Zjawiska środowiskowe Stan jakości powietrza w gminie Lewin Brzeski zanalizowano w oparciu o opracowaną przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu „Ocenę jakości powietrza w województwie opolskim za rok 2015”.

Na obszarze całej gminy zidentyfikowano przekroczenia dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń dla benzo(a)pirenu, pyłu zawieszonego PM2,5, pyłu zawieszonego PM10 oraz ozonu.

Rysunek 15. Obszary przekroczeń substancji docelowych dla B(a)P, PM2,5, PM10 oraz ozonu w roku 2015. Źródło: „Ocena jakości powietrza w województwie opolskim za rok 2015”

1.3. Zjawiska przestrzenno-funkcjonalne Czynniki przestrzenno-funkcjonalne charakteryzowane są poprzez wyposażenie w infrastrukturę techniczną oraz jej stan na danym obszarze, a także podejmowane na obszarze gminy działania interwencyjne. W dalszej analizie wykorzystano następujące wskaźniki z tego zakresu:

2 » liczbę zabytków wpisanych do gminnego rejestru zabytków na 1 km ; » liczbę zdarzeń drogowych na 100 mieszkańców, » objęcie terenu gminy miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. » liczbę wyjazdów ochotniczej straży pożarnej.

W granicach gminy znajduje się 84 zabytki wpisane do rejestru. Są wśród nich kościoły, pałac, ratusz, krzyż pokutny oraz budynki mieszkalne. Część z tych obiektów jest w złym stanie technicznym, co w szczególności problematyczne jest w przypadku obiektów mieszkalnych.

Na poniższej mapie przedstawiono liczbę zabytków na 1 km2 powierzchni poszczególnych obszarów w gminie. Jednostką o najwyższej, dominującej liczbie zabytków na jednostkę powierzchni jest miasto Lewin Brzeski z wynikiem 54 zabytków. Kolejnymi obszarami są sołectwa: Strzelniki, Mikolin, Skorogoszcz, Nowa Wieś Mała oraz Kantorowice.

ZABYTKI

Granica gminy Lewin Brzeski 1,0 0,1 – 0,9 0,0

Rysunek 16. Liczba zabytków na 1 km2 w gminie Lewin Brzeski. Źródło: Rejestr zabytków Wykroczenia popełnione w 2015 roku na terenie gminy Lewin Brzeski obejmują wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji takie jak wypadki i kolizje drogowe. W zakresie wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji najwięcej zdarzeń miało miejsce miejskiej części gminy Lewin Brzeski – 28 zdarzeń drogowych (ponad 28,5% wszystkich zdarzeń). Niemniej jednak, odnosząc liczbę tych zdarzeń do populacji miejscowości, najwięcej zagrożeń w komunikacji wystąpiło w sołectwie Kantorowice oraz w mieście Lewin Brzeski. Na terenie gminy Lewin Brzeski są 2 sołectwa, w których nie wystąpiły żadne wypadki i kolizje drogowe, są to: Jasiona i Mikolin.

WYKROCZENIA DROGOWE

Granica gminy Lewin Brzeski 11,6 – 14,7 6,9 – 11,5 2,0 – 6,8 0,0 – 1,9

Rysunek 17. Liczba popełnionych wykroczeń drogowych (wypadki, kolizje) na 100 mieszkańców. Źródło: Komisariat Policji w Lewinie Brzeskim

Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego (MPZP) są istotnym narzędziem wpływającym na rozwój poszczególnych funkcji w gminie, ustalając przeznaczenie gruntów oraz charakter ich gminy i zagospodarowania. Na terenie gminy Lewin Brzeski obowiązuje 34 miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, z czego najwięcej tych dokumentów obejmuje swoim obszarem część miejską gminy, sołectwo Łosiów oraz Stroszowice. Miejscowości nieobjęte w całości MPZP to Błażejowice i Borkowice, Buszyce i Leśniczówka, Golczowice, Jasiona, Mikolin, Ptakowice oraz Wronów. Rysunek 18 przedstawia pokrycie powierzchni danych miejscowości miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. Sołectwa o najmniejszym lub w ogóle nie występującym pokryciu MPZP są zaznaczone na pomarańczowo. Im jaśniejszy kolor tym więcej miejscowych planów zagospodarowania na danym terenie, najwięcej jest ich w mieście Lewin Brzeski oraz w Łosiowie.

MPZP

Granica gminy Lewin Brzeski 0,9 – 1,0 0,7 – 0,8 0,2 – 0,6 0,0

Rysunek 18. Pokrycie powierzchni gminy Lewin Brzeski miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego.

W 2015 roku OSP w Lewinie Brzeskim interweniowały na terenie gminy łącznie 224 razy, z czego 71 wyjazdów (31,7%) dotyczyło obszaru miejskiego. Dominowały zgłoszenia dotyczące pożarów (156 zgłoszeń), a na drugim z kolei miejscu były zagrożenia miejscowe (53 zgłoszeń). W ciągu roku odnotowano 14 fałszywych alarmów: 3 w mieście, a 11 w części wiejskiej gminy. Na poniższej mapie wyróżniono liczbę wyjazdów OSP na 100 mieszkańców jednostki administracyjnej. Pod tym względem najwięcej interwencji miało miejsce w sołectwie Przecza, a następnie w sołectwach: Kantorowice, Ptakowice i Sarny Małe.

INTERWENCJE STRAŻY POŻARNEJ

Granica gminy Lewin Brzeski 3,8-8,1 2,4-0,7 1,0-2,3 0,0-0,9

Rysunek 19 Liczba wyjazdów ochotniczej straży pożarnej na 100 mieszkańców. Źródło: Urząd Miejski w Lewinie Brzeskim

1. Ocena oddziaływania na środowisko

Projekt niniejszego dokumentu został przedłożony Regionalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska w Opolu oraz Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu w Opoluw sprawie uzgodnienia konieczności przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko oraz określenia zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko w przypadku konieczności jej opracowania.

2. Diagnoza sytuacji gminy Lewin Brzeski

Biorąc pod uwagę, że rewitalizacja ma w pierwszej kolejności służyć poprawie jakości życia mieszkańców uznano, że kwestie społeczne mają kluczowe i nadrzędne znaczenie dla wyznaczania obszarów zdegradowanych. Podstawową diagnozę przeprowadzono na poziomie sołectw gminy Lewin Brzeski. Dla wyznaczonych obszarów przeprowadzono diagnozę wskaźników opisujących negatywne zjawiska społeczne takie jak: bezrobocie, zakres korzystania z pomocy społecznej, przestępczość, niewielki dostęp do placówek sportowych, ochrony zdrowia, oświatowych i kulturalnych, a także niską frekwencję wyborczą, poziom przedsiębiorczości czy liczbę wydarzeń kulturalnych.

Ocenę skali koncentracji problemów oparto na wskaźniku syntetycznym, odzwierciedlającym problemy: społeczne, gospodarcze, przestrzenno-funkcjonalne i techniczne gminy. Wskaźnik syntetyczny stanowi sumę wskaźników cząstkowych, pogrupowanych w dwie podgrupy, przedstawione w kolejnej tabeli.

Grupa Lp. Wskaźnik cząstkowy

1.1. Liczba osób bezrobotnych na 100 mieszkańców 1.2. Liczba osób długotrwale pozostających bez pracy na 100 mieszkańców 1.3. Liczba świadczeń przyznanych ze względu na alkoholizm na 100 mieszkańców 1.4. Liczba świadczeń przyznanych ze względu na ubóstwo na 100 mieszkańców Liczba świadczeń przyznanych ze względu na niepełnosprawność oraz 1.5. długotrwałą lub ciężką chorobę na 100 mieszkańców Liczba świadczeń przyznanych ze względu na problemy rodzinne w tym Problemy 1.6. bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i wielodzietność na 100 społeczne mieszkańców Liczba świadczeń przyznanych ze względu na bezdomność na 100 1.7. mieszkańców 1.8. Liczba popełnionych przestępstw na 100 mieszkańców 1.9. Liczba popełnionych wykroczeń na 100 mieszkańców 1.10. Liczba wydanych niebieskich kart na 100 mieszkańców 1.11. Liczba organizacji społecznych na 100 mieszkańców 1.12. Frekwencja wyborcza [%]

1.13. Liczba podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców Dostęp do placówek sportowych, ochrony zdrowia, oświatowych i 1.14. kulturalnych na 100 mieszkańców Problemy 2.1.  Liczba zdarzeń drogowych na 100 mieszańców techniczno-  objęcie terenu gminy miejscowymi planami zagospodarowania funkcjonalne 2.2. przestrzennego 2.3.  liczbę wyjazdów ochotniczej straży pożarnej 2.4.  liczbę zabytków wpisanych do gminnego rejestru zabytków na 1 km2

Poniższy schemat prezentuje metodykę doboru obszarów zdegradowanych zlokalizowanych na terenie gminy Lewin Brzeski w oparciu o analizę poszczególnych składowych.

2.1. Diagnoza zjawisk społecznych W celu wyznaczenia obszarów zdegradowanych pod względem społecznym wytypowano listę 15 wskaźników, które poddano analizie w wymiarze terytorialnym w oparciu o dane ilościowe aktualne na rok 2015. Poniżej zaprezentowana tabela wskazuje zakres wartości wskaźników cząstkowych (zob. str.28) dla poszczególnych wartości (normalizacja zmiennych w celu sprowadzenia ich do porównywalnej skali) oraz wygenerowany na ich podstawie wskaźnik syntetyczny dla każdego sołectwa gminy Lewin Brzeski.

Wybór zmiennych (budowa wskaźników cząstkowych)

Dobór właściwych wskaźników cząstkowych odzwierciedlających sytuację społeczną gminy oraz zakres jej funkcjonowania w strefie przestrzennej, technicznej oraz środowiskowej. Doboru zmiennych wraz z budową poszczególnych wskaźników dokonano w poprzedniej części opracowania.

Normalizacja zmiennych

Pierwszy etap budowy wskaźnika syntetycznego stanowi normalizacja zmiennych w celu sprowadzenia ich do porównywalnej skali tzw. skali niemianowanej, czyli niezwiązanej z jednostką miary. Jest to zabieg konieczny z punktu widzenia poprawności obliczeń, ponieważ dzięki niemu różne rozpiętości zmiennych nie będą sztucznie nadawały wagi czynnikom przyjmującym wartość z wyższych przedziałów.

Wskaźnik syntetyczny

(odrębny dla wskaźników określających sytuację społeczną oraz techniczno-funkcjonalną gminy)

Wskaźnik sum standaryzowanych skonstruowany na bazie wskaźników cząstkowych. Wskaźniki cząstkowe zsumowano. Najwyższe wartości obliczonego wskaźnika sumarycznego oznaczają największą koncentrację negatywnych zjawisk w poszczególnych zakresach na tych obszarach. Za obszar objęty kryzysem uznano te jednostki, w których wartość wskaźnika sumarycznego była wyższa niż jego wartość środkowa.

Wskazanie obszarów zdegradowanych

Ostatnim etapem diagnozy było wskazanie obszarów zdegradowanych, które wykazują kumulację negatywnych zjawisk społecznych, a dodatkowo w analizowanych czynnikach techniczno-funkcjonalnych wykazują nagromadzenie negatywnych cech. Na bazie wcześniej obliczonych wskaźników sum standaryzowanych skonstruowano wskaźnik degradacji obszaru, wyliczony jako suma dwóch wcześniej uzyskanych wskaźników.

Tabela 3 Wskaźnik syntetyczny problemów społecznych gminy Lewin Brzeski. Wartości wskaźników cząstkowych Sołectwo Wskaźnik 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. 1.6. 1.7. 1.8. 1.9. 1.10. 1.11. 1.12. 1.13. 1.14. syntetyczny Lewin Brzeski 0,2 0,2 0,2 0,4 0,4 1,0 0,4 1 1,0 1,0 0,7 0,0 0,2 0,6 7,4 Błażejowice i Borkowice 0,2 0,3 0,0 0,7 0,2 0,1 0,5 0 0,1 0,4 1,0 0,9 1,0 1,0 6,4 Buszyce i Leśniczówka 0,2 0,3 0,0 0,6 0,8 0,0 0,0 0 0,4 0,3 0,7 0,5 0,6 1,0 5,6 Chróścina 0,4 0,6 0,0 0,3 0,3 0,1 0,0 0 0,3 0,2 0,7 0,9 0,0 1,0 4,9 Golczowice 0,2 0,0 0,0 0,0 0,3 0,0 0,0 0 0,2 0,4 1,0 0,9 0,7 1,0 4,7 Jasiona 0,1 0,2 1,0 0,8 0,0 0,0 0,0 0 0,1 0,1 1,0 0,5 0,1 1,0 5,0 Kantorowice 0,1 0,1 0,7 0,5 0,1 0,1 0,0 0 0,8 0,1 0,4 0,0 0,0 1,0 3,8 Łosiów 0,2 0,2 0,0 0,5 0,2 0,2 0,0 0 0,1 0,3 0,4 0,5 0,3 0,2 3,1 Mikolin 0,3 0,2 0,0 1,0 0,6 0,1 0,0 0 0,1 0,4 1,0 0,9 0,7 1,0 6,3 Nowa Wieś Mała 0,3 0,2 0,0 0,0 0,1 0,6 0,0 0 0,2 0,1 0,6 1,0 0,6 1,0 4,7 Oldrzyszowice 0,2 0,3 0,4 0,4 0,4 0,0 0,0 0 0,2 0,0 1,0 0,7 0,5 1,0 5,0 Przecza 0,2 0,4 0,2 0,3 0,2 0,2 0,0 0 0,2 0,2 1,0 0,7 0,5 0,5 4,5 Ptakowice 0,4 0,7 0,0 0,5 0,2 0,2 0,0 0 0,5 0,2 1,0 1,0 0,9 1,0 6,6 Różyna 0,2 0,2 0,0 0,0 0,3 0,1 0,0 0 0,1 0,2 0,6 0,5 0,4 1,0 3,6 Sarny Małe 0,4 0,4 0,0 0,5 0,7 0,0 0,0 0 0,5 0,0 0,0 1,0 1,0 1,0 5,4 Skorogoszcz 0,0 0,1 0,0 0,2 0,2 0,1 0,0 0 0,0 0,3 0,6 0,9 0,2 0,0 2,8 Stroszowice 0,1 0,3 0,0 0,7 0,3 0,0 0,0 0 0,3 0,0 1,0 1,0 0,6 1,0 5,3 Strzelniki 1,0 1,0 0,9 0,3 1,0 0,4 1,0 0 0,0 0,6 0,7 0,5 0,6 0,6 8,8 Wronów 0,8 0,6 0,0 0,8 0,6 0,0 0,0 0 0,2 0,0 1,0 0,9 0,5 1,0 6,5 Źródło: Opracowanie CDE Sp. z o.o

Wskaźnik syntetyczny dla wskaźników opisujących problemy społeczne w Gminie Lewin Brzeski pozwolił wskazać regiony najbardziej problemowe w tej dziedzinie życia i funkcjonowania gminy (im wskaźnik wyższy tym obszar bardziej zdegradowany). Spośród poszczególnych obszarów największej degradacji podlega miasto Lewin Brzeski oraz sołectwo Strzelniki. Wysoki wskaźnik syntetyczny mają również sołectwa: Błażejowice i Borkowice, Mikolin, Ptakowice oraz Wronów. Poniższa mapa prezentuje jak wielkość wskaźnika syntetycznego przedstawia się w układzie przestrzennym Gminy Lewin Brzeski.

STOPIEŃ NASILENIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH

Granica gminy Lewin Brzeski Bardzo wysoki Wysoki Umiarkowany Niski

Rysunek 20. Rozkład przestrzenny wielkości wskaźnika syntetycznego oraz wskaźników punktowych określających natężenie problemów społecznych na terenie gminy Lewin Brzeski. Źródło: Opracowanie CDE Sp. z o.o

2.2. Diagnoza zjawisk techniczno-funkcjonalnych Identyfikacja problemów techniczno-funkcjonalnych gminy Lewin Brzeski pozwoliła na skonstruowanie 5 wskaźników, które poddano analizie w wymiarze terytorialnym w oparciu o dane ilościowe na rok 2015. Poniżej zaprezentowana tabela wskazuje zakres wartości wskaźników cząstkowych (zob. str. 45) dla poszczególnych wartości (normalizacja zmiennych w celu sprowadzenia ich do porównywalnej skali) oraz wygenerowany na ich podstawie wskaźnik syntetyczny dla każdej wsi i osiedla w gminie.

Wskaźnik Wartości wskaźników cząstkowych Sołectwo syntetyczny 2.1 2.2 2.3. 2.4. Lewin Brzeski 0,1 0,0 0,2 1,0 1,3 Błażejowice i Borkowice 0,6 1,0 0,3 0,0 1,9 Buszyce i Leśniczówka 0,5 1,0 0,1 0,0 1,7 Chróścina 0,2 0,4 0,1 0,0 0,8 Golczowice 0,1 1,0 0,0 0,0 1,1 Jasiona 0,0 1,0 0,1 0,0 1,1 Kantorowice 0,2 0,4 0,4 0,2 1,2 Łosiów 0,2 0,0 0,2 0,0 0,4 Mikolin 0,0 1,0 0,0 0,1 1,1 Nowa Wieś Mała 0,2 0,6 0,1 0,1 1,0 Oldrzyszowice 0,2 0,8 0,1 0,0 1,0 Przecza 0,0 0,9 1,0 0,0 2,0 Ptakowice 0,1 0,9 0,5 0,0 1,5 Różyna 0,2 1,0 0,2 0,0 1,4 Sarny Małe 0,6 0,8 0,4 0,0 1,8 Skorogoszcz 0,1 0,7 0,3 0,1 1,2 Stroszowice 0,3 0,2 0,1 0,0 0,6 Strzelniki 1,0 0,8 0,1 0,1 2,0 Wronów 0,2 1,0 0,3 0,0 1,5

Wskaźnik syntetyczny opisujący problemy techniczno-funkcjonalne w gminie Lewin Brzeski pozwolił wskazać obszary najbardziej problemowe w tej sferze (im wskaźnik wyższy tym obszar bardziej zdegradowany). Spośród poszczególnych obszarów największej degradacji podlegają następujące sołectwa: Błażejowice i Borkowice, Przecza oraz Strzelniki.

STOPIEŃ NASILENIA PROBLEMÓW TECHNICZNO - FUNKCJONALNYCH

Granica gminy Lewin Brzeski Bardzo wysoki Wysoki Umiarkowany Niski

Rysunek 21. Rozkład przestrzenny wielkości wskaźnika syntetycznego oraz wskaźników punktowych określających natężenie problemów techniczno - funkcjonalnych na terenie gminy Lewin Brzeski. Źródło: Opracowanie CDE Sp. z o.o

3. Identyfikacja obszarów zdegradowanych wraz z uzasadnieniem Ostatnim etapem przeprowadzonej diagnozy było wskazanie obszarów zdegradowanych, które po pierwsze wykazują kumulację negatywnych zjawisk społeczny oraz dodatkowo w pozostałych analizowanych zjawiskach wykazują także nagromadzenie negatywnych cech (zjawiska techniczno-przestrzenne). Na podstawie uzyskanych wskaźników sum standaryzowanych dla zakresu społecznego oraz techniczno- funkcjonalnego zidentyfikowano wskaźnik degradacji, będący sumą wcześniejszych.

Tabela 4. Zasięg degradacji Gminy Lewin Brzeski Jednostka pomocnicza Wskaźnik degradacji Gminy Lewin Brzeski 8,6 Błażejowice i 8,3 Borkowice Buszyce i Leśniczówka 7,3

Chróścina 5,7

Golczowice 5,8

Jasiona 6,1

Kantorowice 5,0

Łosiów 3,5

Mikolin 7,4

Nowa Wieś Mała 5,7

Oldrzyszowice 6,0

Przecza 6,5

Ptakowice 8,0

Różyna 5,0

Sarny Małe 7,2

Skorogoszcz 3,9

Stroszowice 5,9

Strzelniki 10,9

Wronów 7,9

Źródło: Opracowanie CDE Sp. z o.o

Opierając się na tak przeprowadzonym postępowaniu badawczym możliwe było wyznaczenie sołectw oraz obszarów miejskich gminy, które charakteryzują się koncentrację negatywnych zjawisk, tj. noszą znamiona obszaru zdegradowanego w pierwszej kolejności społecznych, a następnie pozostałych. Są to następujące obszary gminy: miasto Lewin Brzeski, sołectwo Błażejowice i Borkowice, Ptakowice i Strzelniki.

Wyznaczone ostatecznie obszary zdegradowane objęły część zurbanizowaną powyższych obszarów Gminy Lewin Brzeski. Wiąże się to bezpośrednio z obszarami wprost generującymi zidentyfikowane problemy, zarówno społeczne występujące przeważnie na obszarach zamieszkałych przez miejscową ludność, jak również problemy bezpośrednio związane z warunkami mieszkalnymi oraz stanem technicznym budynków.

Poniższa mapa prezentuje wyznaczone w ramach przeprowadzonej diagnozy obszary zdegradowane.

Rysunek 22. Obszary zdegradowane Gminy Lewin Brzeski. (źródło: opracowanie CDE Sp. z o.o. na podstawie przeprowadzonej diagnozy)

4. Wskazanie obszaru rewitalizacji wraz z uzasadnieniem

Synteza wyników uzyskanych z przeprowadzonej diagnozy oraz badań ilościowych i jakościowych obecnej sytuacji w Gminie Lewin Brzeski, doprowadziły do wyodrębnienia obszaru rewitalizacji na terenie gminy, który cechuje się największą kumulacją negatywnych zjawisk i problemów, jak również znacznym potencjałem rozwojowym. Obok kryterium wysokiego stopnia degradacji przy wyborze obszarów rewitalizacji istotnym czynnikiem była identyfikacja możliwie szerokiego spektrum możliwości realizacji potencjalnych działań naprawczych, zarówno działań tak zwanych miękkich, jak i twardych, mogących także oddziaływać w jak najszerszym zasięgu, stwarzając realną możliwość kreowania pozytywnych zmian.

Wyznaczono obszar rewitalizacji o łącznej powierzchni 44,96ha (tj. 0,28% powierzchni gminy), zamieszkałe przez 1 886 osób (tj. 14,5% populacji Gminy Lewin Brzeski). Poniższa mapa prezentuje rozmieszczenie poszczególnych podobszarów rewitalizacji w układzie przestrzennym gminy oraz w odniesieniu do wyznaczonych obszarów zdegradowanych.

Rysunek 23. Obszar rewitalizacji Gminy Lewin Brzeski. (źródło: opracowanie CDE Sp. z o.o.)

Miejscowość Lewin Brzeski jest centralnym ośrodkiem gminy, w którym mieszka ponad 44% jej ludności. Dodatkowo, stanowi cel wielu podróży mieszkańców całej gminy, co wynika z rozbudowanej w porównaniu do pozostałych miejscowości oferty usługi i z obecności instytucji. Wobec tego kluczowe jest włączenie tego obszaru w działania rewitalizacyjne, gdyż poprawa sytuacji w tym miejscu bezpośrednio będzie odczuwana także przez osoby zamieszkujące pozostałe miejscowości w gminie.

Jako obszar rewitalizacji wyznaczono obszar znajdujący się w centrum gminy Lewin Brzeski (Załącznik 1), który ograniczony jest poprzez następujące ulice:

 Kilińskiego,  Powstańców Śląskich do nr 9,  Kopernika,  Rolna,  Kościuszki do nr 14 oraz numer 52,  Rynek,  Kwiatowa,  Stroma,  Matejki,  Świerczewskiego,  Miodowa,  Aleja Wojska Polskiego do nr 12,  Moniuszki,  Zamkowa.  Pocztowa,

 Poprzeczna,  Przytulna,

W związku z przeprowadzoną wizją terenową wykonano dokumentację fotograficzną obszarów problemowych. Na zdjęciach poniżej przedstawiono budynki w centrum gminy Lewin Brzeski w tym kościół pw.św. Piotra i Pawła przy ul. Zamkowej 2. Szereg budynków wymaga odnowy ze względu na zniszczoną elewację, , dachy wymagają naprawy, ściany zewnętrzne są zniszczone i sypie się z nich tynk, warto byłoby zadbać o przeprowadzenie termomodernizacji takich budynków oraz uporządkować i zagospodarować tereny wokół nich.

Źródło: CDE Sp. z o.o.

5. Analiza SWOT obszaru rewitalizacji

Przeprowadzenie analizy SWOT dla gminy Lewin Brzeski oraz sołectw, w których wyznaczono podobszary rewitalizacji pozwoliło wskazać mocne i słabe strony tych jednostek, a także szanse i zagrożenia płynące z otoczenia. Aspekty te wynikają z przeprowadzonej diagnozy. Wynik analizy pozwala na sformułowanie wizji i misji niniejszego dokumentu, a także celów kierunków działań rewitalizacyjnych. Zidentyfikowane słabe strony pomagają wskazać, jakiego typu problemy należy rozwiązać w pierwszej kolejności i jakich zagrożeń należy uniknąć podczas realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Możliwe to jest dzięki wykorzystaniu mocnych stron oraz nadarzających się szans.

Mocne strony Słabe strony Gmina Lewin Brzeski Gmina Lewin Brzeski

 Społeczeństwo  Społeczeństwo

» Zabytki kulturowe w granicach gminy; » Występowanie zjawiska bezrobocia; » Potencjał społeczności lokalnej, » Spadająca liczba ludności; » Dostęp do podstawowej opieki medycznej; » Wysoki odsetek osób ubogich; » Satysfakcjonujący poziom dostępności placówek » Ograniczony dostęp do specjalistycznej opieki oświatowych; medycznej; » Dostęp do instytucji kultury i wydarzeń kulturalnych; » Niski stopień integracji mieszkańców i ich zaangażowanie w rozwój lokalny;

 Gospodarka  Gospodarka

» Dogodne położenie komunikacyjne; » Niedostateczny rozwój infrastruktury drogowej na » Wolne tereny inwestycyjne; terenach wiejskich; » Dobrze rozwinięty przemysł rolno – spożywczy; » Brak punktu wsparcia gospodarczego oraz » Gęsta sieć usług handlowych; inkubatorów przedsiębiorczości; » Pełne zwodociągowanie gminy; » Mała liczba miejsc pracy na terenach wiejskich; » Brak przemysłu na terenie gminy;

 Środowisko  Środowisko

» Korzystne położenie geograficzne; » Zanieczyszczenia powietrza; » Atrakcyjność turystyczna; » Niska świadomość ekologiczno-przyrodnicza » Duża liczba akwenów wodnych; mieszkańców; » Cenne walory przyrodnicze; » Niewystarczający stopień wykorzystania odnawialnych źródeł energii dostępnych na terenie gminy; » Niewystarczająco zagospodarowane akweny wodne.

Szanse Zagrożenia Gmina Lewin Brzeski Gmina Lewin Brzeski

 Społeczeństwo  Społeczeństwo

» Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców; » Występowanie chorób cywilizacyjnych; » Wzrost zaangażowania mieszkańców w rozwój » Emigracja zarobkowa młodych i wykształconych lokalny; mieszkańców gminy » Promocja zrównoważonego stylu życia wśród mieszkańców; » Wzrost partycypacji szerokiego grona interesariuszy i współpraca między nimi na rzecz rozwoju gminy;

 Gospodarka  Gospodarka » Możliwość pozyskania funduszy strukturalnych z » Wzrost konkurencji w postaci innych ośrodków Unii Europejskiej dla rozwoju obszaru; gospodarczych; » Możliwość montażu finansowego (partnerstwo » Przenoszenie na gminy nowych obowiązków, nie publiczno-prywatne) przydzielając odpowiednich środków finansowych;  

 Środowisko  Środowisko » Rozwój inwestycji z zakresu OZE; » Pogarszający się stan infrastruktury drogowej; » Rozwój transportu publicznego zapewniającego » Wzrost zanieczyszczenia środowiska naturalnego; spójną, zintegrowaną na poziomie powiatowym » Niestabilność przepisów środowiskowych. komunikację;

Część III – Program rewitalizacji

1. Cele, działania i efekty

1.1. Wizja rewitalizacji Gminy Lewin Brzeski

Wizja realizacji Lokalnego Programu Rewitalizacji to obraz oczekiwanego stanu gminy Lewin Brzeski oraz obszarów zdegradowanych, jaki społeczność lokalna chciałaby osiągnąć po wdrożeniu Lokalnego Programu Rewitalizacji.

Dzięki analizie wewnętrznych potencjałów, zewnętrznych uwarunkowań oraz wyzwań i potrzeb rozwojowych, które zidentyfikowane zostały na podstawie analizy sytuacji gminy i obszarów rewitalizacji oraz partycypacji społecznej możliwe było sformułowanie wizji rewitalizacji gminy Lewin Brzeski.

WIZJA:

Gmina Lewin Brzeski jest gminą przyjazną mieszkańcom i inwestorom, stwarzającą możliwości do rozwoju biznesu, równolegle dbająca o wysoki standard usług publicznych i ochronę środowiska.

MISJA:

Gmina Lewin Brzeski jest atrakcyjnym, przyjaznym, czystym i bezpiecznym miejscem do zamieszkania, edukacji oraz rozwoju przedsiębiorczości. Estetyczne przestrzenie stanowią idealne miejsce do wypoczynku, a rozbudowana infrastruktura techniczna i atrakcyjne tereny ukazują nowe możliwości inwestycyjne.

Należy mieć na uwadze, że jednym z głównych założeń rewitalizacji jest ożywianie obszarów będących w stagnacji. Celem jest takie wsparcie obszarów będących w sytuacji kryzysowej aby obszar całej gminy mógł rozwijać się równomiernie dla korzyści wszystkich mieszkańców.

Rewitalizacja wyznaczonych obszarów Gminy Lewin Brzeski to proces, którego efektem będzie:

 wzmocnienie relacji między mieszkańcami, w szczególności w oparciu o wspólnie podejmowane działania na rzecz wspólnoty lokalnej oraz sołectwa,  nawiązanie współpracy z sektorem samorządowym, biznesowym, pozarządowym, parafiami i nieformalnymi gremiami funkcjonującymi w sołectwach i gminie,  podnoszenie poziomu aspiracji mieszkańców w wymiarze zawodowym, rodzinnym, osobistym,

 wyrównywanie szans rozwoju mieszkańców, poszerzanie możliwości rozwijania swoich talentów bez względu na wiek, sytuację ekonomiczną, poziom sprawności,  odbudowanie poczucia wartości grup mieszkańców, którzy obecnie są lub czują się marginalizowani,  podniesienie jakości środowiska zamieszkania,  poprawa warunków mieszkaniowych w aspekcie infrastrukturalnym,  stworzenie mechanizmów utrwalających samodzielność mieszkańców oraz rozwój sołectw.

1.2. Cele rewitalizacji

Główne cele Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Lewin Brzeski polegają na wyznaczeniu i opisaniu obszarów dysfunkcyjnych zlokalizowanych w Lewinie Brzeskim oraz przede wszystkim zaprogramowaniu spójnych działań, mających za zadanie wyprowadzić wskazane obszary z sytuacji kryzysowej.

Cele, które mają za zadanie ograniczyć problemy społeczne na obszarze kryzysowym to:

Wymienione wyżej cele rewitalizacji korespondują z aspektami rewitalizacji, które uwzględniają:

I. Aspekt przestrzenno-urbanistyczny

o działania dotyczące rozwoju infrastruktury technicznej, o działania dotyczące podniesienia walorów estetycznych i funkcjonalnych przestrzeni publicznych, o działania dotyczące remontów i renowacji istniejących zasobów mieszkaniowych, o rosnący standard mieszkań oraz uporządkowanie przestrzeni publicznych i społecznych wpływające na podniesienie poziomu życia mieszkańców, o działania dotyczące rozwoju infrastruktury społecznej, kulturalnej i turystycznej.

II. Aspekt ekonomiczny

o działania dotyczące rozwoju turystyki bądź innych sektorów gospodarki lokalnej, o działania dotyczące wspierania przedsiębiorczości, o działania dotyczące uruchamiania finansowanych mechanizmów wsparcia (np. budżet obywatelski), 60

o działania wynikające z programów pomocowych dla rozwoju MŚP.

III. Aspekt społeczny

o działania dotyczące rozwoju zasobów ludzkich, o działania dotyczące przeciwdziałania wykluczaniu społecznemu, o działania dotyczące walki z patologiami społecznymi, o działania dotyczące zapobieganiu zjawisku bezrobocia, o działania na rzecz aktywności środowisk dziecięcych i młodzieżowych w tym poprawa warunków nauki oraz wychowania przedszkolnego, o włączenie grup problemowych w życie społeczności lokalnej, o przyjmowanie przez mieszkańców odpowiedzialności za swoje miejsce zamieszkania oraz dbałość o przestrzenie wspólne.

1.3. Identyfikacja działań rozwiązujących problemy Dla osiągnięcia zarysowanej wizji, a także celów rewitalizacji obszarów gminy Lewin Brzeski w oparciu o identyfikację potrzeb społecznych, gospodarczych i przestrzennych, a także możliwości inwestycyjnych, wyznaczono zbiór przedsięwzięć wdrożeniowych. Przeprowadzona diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych oraz analiza mocnych i słabych stron gminy i podobszarów rewitalizacji stała się punktem wyjścia do określenia hierarchii potrzeb w zakresie przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Pierwszym krokiem do podjęcia działań naprawczych w gminie powinno być uruchomienie projektów społecznych, nakierowanych na podniesienie poziomu integracji mieszkańców i ich zaangażowanie w rozwój lokalny, a także działań ograniczających wykluczenie społeczne. Istotna jest także interwencja w sferze gospodarczej, tj. aktywizacja gospodarcza gminy zarówno poprzez przyciąganie inwestorów, jak i zaangażowanie mieszkańców. Rozpoczęcie działań rewitalizacyjnych od otwarcia procesu na lokalną społeczność i zaangażowanie ich pomoże z sukcesem wdrożyć kolejne projekty, zarówno te „miękkie”, jak i „twarde”, skupione wokół przedsięwzięć remontowych i budowlanych, których realizacja wymaga stosunkowo długiego procesu przygotowania oraz przeprowadzenia.

W opisie przedsięwzięć uwzględniono:

 nazwę projektu,  nazwę wnioskodawcy,  miejsce realizacji danego projektu na obszarze rewitalizacji,  krótki opis problemu jaki ma rozwiązać realizacja projektu,  cele projektu,  zakres zrealizowanych działań,  szacowaną wartość projektu,

 prognozowane produkty i rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia w odniesieniu do celów rewitalizacji,  źródło finansowania projektu.

Poniższa tabela ukazuje zbiór projektów rewitalizacji.

Prognozowane produkty i Krótki opis rezultaty wraz Miejsce realizacji problemu jaki Zakres Szacowana ze sposobem ich Źródło Nazwa Nazwa danego projektu Cel (cele) Termin Lp. ma rozwiązać realizowanych wartość oceny i finansowani projektu wnioskodawcy na obszarze projektu realizacji realizacja zadań projektu zmierzenia w a rewitalizacji projektu odniesieniu do celów rewitalizacji Rozbudowa i przebudowa istniejących budynków z nadaniem im RPO WO nowej funkcji, z Liczba 2014-2020 Przebudowa i wykorzystaniem zrewitalizowany (w ramach zmiana technologii OZE. - Podniesienie ch przestrzeni działania przeznaczenia W ramach integracji i publicznych. 10.2. budynku przy Brak miejsc obiektu planuje aktywności Pomiar na Inwestycje ul. Zamkowej integracji się utworzenie Działka o numerze społecznej podstawie wynikające z na centrum Gmina Lewin społecznej oraz m.in.: sali 10 000 000, 00 2017 - 1. ewidencyjnym mieszkańców protokołu Lokalnych integracji Brzeski obiektów higieniczno- zł 2023 476 - Wzrost odbioru. Programów społecznej rekreacyjno - sanitarnej opieki potencjału - uruchomienie Rewitalizacji) wraz z sportowych dla bezdomnych, rekreacyjnego nowej , środki zespołem niecki basenowej gminy przestrzeni unijne, rekreacyjno – rekreacyjno- rekreacyjnej i budżet kąpielowym edukacyjnej i sportowej, Gminy Lewin sportowej, Brzeski zaplecza szatniowo- sanitarnego, zaplecza technicznego.

RPO WO 2014-2020 Poszerzenie Budowa windy (w ramach dostępu do Podniesienie osobowej do działania Liczba Rozbudowa usług integracji i pomieszczeń 10.2. zrewitalizowany budynku publicznych z aktywności biblioteki, Inwestycje ch przestrzeni usług Działka o numerze uwzględnienie społecznej przebudowa i wynikające z Gmina Lewin publicznych. 2017 - 2 publicznych w ewidencyjnym m dostępu dla mieszkańców remont wnętrza 300 000,00zł Lokalnych Brzeski Pomiar na 2023 Lewinie 233/2 osób - Wzrost biblioteki, Programów podstawie Brzeskim ul. niepełnosprawn potencjału remont pokrycia Rewitalizacji) protokołu Kościuszki 52 ych – Miejskiej kulturalnego dachowego i , środki odbioru. Biblioteki gminy elewacji unijne, Publicznej budynku budżet Gminy Lewin Brzeski RPO WO 2014-2020 (w ramach Liczba działania Rewitalizacja zrewitalizowany 10.2. Przebudowa i Brak miejsc - Podniesienie obiektu z ch przestrzeni Inwestycje rewitalizacja integracji integracji i jednoczesnym Działka o numerze publicznych. wynikające z kościoła pw. Gmina Lewin społecznej oraz aktywności wprowadzeniem 2017 - 3 ewidencyjnym 3 000 000,00 Pomiar na Lokalnych św. Piotra i Brzeski obiektów społecznej nowych funkcji 2023 626 podstawie Programów Pawła przy ul. dawnego kultu mieszkańców kulturalno- protokołu Rewitalizacji) Zamkowej 2 religijnego wystawienniczo- odbioru. , środki oświatowej unijne, budżet Gminy Lewin Brzeski

Miejsce realizacji Szacunkowa wartość Okres realizacji Nazwa działania Opis zadania Przewidywane rezultaty zadania projektu [PLN] zadania Wzrost integracji mieszkańców Przeciwdziałanie bierności dzięki uczestnictwie w poprzez poszerzanie usług aktywnościach w przestrzeni czasu wolnego – Aktywny czas wolny - 60 000 publicznej; ograniczenie 2017-2023 aktywizacja społeczności występowania patologicznych poprzez kulturę, sport i zachowań i zmiana negatywnych rekreację. nawyków mieszkańców. Mieszkańcy deklarują swoje umiejętności, które mogą Wzmocnienie więzi społeczności świadczyć na rzecz innych lokalnej, ograniczenie Bank czasu osób, w zamian otrzymując Bezkosztowo wykluczenia społecznego, wzrost 2017-2023 godziny do wykorzystania identyfikacji mieszkańców z na otrzymanie pomocy od otoczeniem. innych mieszkańców. Kształtowanie wspólnej Wspólnie z mieszkańcami przestrzeni z udziałem podejmowanie akcji mieszkańców przyczyni się do sprzątania i odnawiania Zielona przestrzeń wzrostu identyfikacji podwórek oraz tworzenie - 3 000 2017-2023 wspólna mieszkańców z miejscem ogrodów społecznych i zamieszkania oraz wywoła zazielenianie placów przy poczucie odpowiedzialności za domach. otoczenie. Zaangażowanie Ograniczenie chaosu mieszkańców i reklamowego, poprawa estetyki przedsiębiorców w prace Estetyczna przestrzeń elewacji i elementów małej nad podnoszeniem estetyki - 3 000 2017-2023 wspólna architektury, czego efektem jest przestrzeni publicznej m.in. uporządkowana przestrzeń uporządkowanie chaosu publiczna. reklamowego.

2. Instrumenty finansowania Programu Rewitalizacji

Realizacja oraz powodzenia zamierzeń zawartych w Lokalnym Programie Rewitalizacji jest uzależnione od wielu czynników, m.in. zaangażowania i sprawności administracji samorządowej czy aktywności społeczności rewitalizowanego obszaru.

Bardzo ważnym i kluczowym elementem jest wysokość środków przeznaczonych na realizację projektów rewitalizacyjnych. Realizacja LPR uzależniona jest zatem w dużej mierze od wysokości pozyskanych środków, zarówno krajowych publicznych i prywatnych oraz z funduszy strukturalnych.

Poniższe schematy przedstawiają źródła finansowania działań rewitalizacyjnych.

Rysunek 24. Źródła finansowania działań rewitalizacyjnych ze środków publicznych Źródło: opracowanie CDE Sp. z o.o.

Rysunek 25. Źródła finansowania działań rewitalizacyjnych ze środków prywatnych Źródło: opracowanie CDE Sp. z o.o.

Finansowanie działań w ramach Narodowego Planu Rewitalizacji będzie pochodzić z następujących źródeł, dedykowanych w całości lub częściowo celom rewitalizacji: a) Publicznych wspólnotowych (Europejskich Funduszy Strukturalnych i Inwestycyjnych: EFRR, EFS i Funduszu Spójności, w ramach programów regionalnych i krajowych, w tym także sukcesywne zasilanie środkami pochodzącymi ze spłaty pożyczek udzielonych w ramach instrumentu Jessica).

Przyjmując, że na wsparcie rewitalizacji zostanie przeznaczona część środków w ramach określonych priorytetów inwestycyjnych (w zależności od charakteru priorytetu), szacunkowo w poszczególnych obszarach wsparcia na NPR zostaną wydatkowane kwoty:

 technologie informacyjno-komunikacyjne (wsparcie jako element szerszych  przedsięwzięć na rewitalizowanych obszarach) – ok. 200 mln EUR,  gospodarka niskoemisyjna – ok. 1,7 mld EUR,  środowisko i kultura – ok. 600 mln EUR,  transport – ok. 300 mln EUR,  rynek pracy i przedsiębiorczość – ok. 2mld EUR,  włączenie społeczne, w tym dostęp do usług publicznych– ok. 2 mld EUR,  edukacja – ok. 200 mln EUR.

Powyższe kwoty mają charakter indykatywny, biorąc pod uwagę fakt, iż negocjacje programów krajowych i regionalnych nie zakończyły się. Niemniej jednak, zsumowanie powyższych szacunków przewyższa kwotę 25 mld zł. b) Publicznych krajowych – istniejących instrumentów i źródeł (poprzez terytorialne profilowanie - ukierunkowywanie na obszary zdegradowane istniejących instrumentów różnych polityk dotyczących m.in. wykluczenia społecznego, edukacji, infrastruktury, środowiska, kultury, zabytków, mieszkalnictwa itd.) oraz sukcesywnie tworzonych nowych (w tym obejmujących instrumenty inżynierii finansowej). Wolumen środków i identyfikacja źródeł określane będą w ramach prac i uzgodnień międzyresortowych indywidualnie dla poszczególnych instrumentów. c) Prywatnych, m.in. poprzez tworzenie zachęt do inwestowania na obszarach zdegradowanych oraz poprzez upowszechnianie formuły PPP.

Dla zwiększania skali działań rewitalizacyjnych rozbudowywana będzie oferta instrumentów finansowych (zwrotnych). Dlatego w projektowaniu zasad instrumentów zwrotnych w nowej perspektywie budżetowej będzie kładziony akcent na możliwość szerokiego zastosowania ich na rzecz działań rewitalizacyjnych.

Finansowanie ze środków UE – Wytyczne w zakresie rewitalizacji obszarów zdegradowanych. Perspektywa finansowa 2014-2020.

Umowa Partnerstwa, przyjęta przez Komisję Europejską 23 maja 2014 r. zidentyfikowała gminy oraz miasta i dzielnice miast wymagające rewitalizacji jako jedne z pięciu obszarów strategicznej interwencji wymagające kompleksowych, zintegrowanych działań społecznych, gospodarczych i przestrzennych. Tym samym, fundusze unijne (zwłaszcza EFS i EFRR) będą stanowiły jedno z podstawowych źródeł finansowania działań rewitalizacyjnych w kwocie niemniejszej niż 25 mld zł. Środki te przewidziane są głównie ramach regionalnych programów operacyjnych, a dodatkowo także w ramach programów krajowych: Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, Programu Operacyjnego Polska Wschodnia, Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój, Program Operacyjny Polska Cyfrowa.

Priorytety inwestycyjne bezpośrednio związane z rewitalizacją w ramach krajowych programów operacyjnych.

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020

• 4iii Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystywania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze, w tym w budynkach publicznych, i w sektorze mieszkaniowym

• 4v Promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu

• 6c Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego

• 6iv (6e) Podejmowanie przedsięwzięć mających na celu poprawę stanu jakości środowiska miejskiego, rewitalizację miast, rekultywację i dekontaminację terenów poprzemysłowych (w tym terenów powojskowych), zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza oraz propagowanie działań służących zmniejszeniu hałasu

• 9a Inwestycje w infrastrukturę zdrowotną i społeczną, które przyczyniają się do rozwoju krajowego, regionalnego i lokalnego, zmniejszania nierówności w zakresie stanu zdrowia, promowanie włączenia społecznego poprzez lepszy dostęp do usług społecznych, kulturalnych i rekreacyjnych oraz przejścia z usług instytucjonalnych do usług na poziomie społeczności lokalnych działań służących zmniejszaniu hałasu

Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój

• 8ii Trwała integracja na rynku pracy ludzi młodych, w szczególności tych, którzy nie pracują, nie kształcą się ani nie szkolą, w tym ludzi młodych zagrożonych wykluczeniem społecznym i ludzi młodych wywodzących się ze środowisk marginalizowanych, także poprzez wdrażanie gwarancji dla młodzieży

Program Operacyjny Polska Cyfrowa

• 2a Poszerzanie zakresu dostępności łączy szerokopasmowych oraz wprowadzanie szybkich sieci internetowych oraz wspieranie nowych technologii i sieci dla gospodarki cyfrowej

• 2c Wzmocnienie zastosowań TIK dla e-administracji, e-uczenia się, e-włączenia społecznego, e-kultury i e-zdrowia.

W ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna na lata 2014-2020 możliwe będzie wsparcie procesu przygotowania i wdrażania rewitalizacji w regionalnych i krajowych programach operacyjnych. Wsparcie procesu przygotowania i wdrażania rewitalizacji może mieć następujący charakter: a. wsparcia procesu programowania rewitalizacji poprzez wsparcie procesu przygotowania programów rewitalizacji jako podstawy prowadzenia rewitalizacji, w tym identyfikacji projektów rewitalizacyjnych, które

po spełnieniu warunków nałożonych przez programy operacyjne mogą starać się o dofinansowanie lub preferencje w dofinansowaniu środkami UE; b. wsparcia procesu przygotowywania do realizacji niektórych projektów rewitalizacyjnych ze względu na ich znaczenie lub charakter.

3. Mechanizmy zapewnienia komplementarności między poszczególnymi przedsiewzięciami rewitalizacyjnymi

Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Lewin Brzeski zawiera zestaw działań, pozwalających ożywić gminę w sposób kompleksowy, holistycznie podchodząc do jej rozwoju: z uwzględnieniem wszystkich trzech filarów zrównoważonego rozwoju, tj. społecznego, gospodarczego i środowiskowego. W związku z tym zdefiniowano cele oraz szereg działań, których wykonanie pomoże te cele osiągnąć. Projekty te charakteryzują się złożonością, co przede wszystkim dotyczy przedsięwzięć „miękkich”, aktywizujących społeczność lokalną, które swoje odzwierciedlenie mają także w kwestiach środowiskowego i ekonomicznego rozwoju gminy Lewin Brzeski.

Zgodnie z Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 program rewitalizacji charakteryzuje się komplementarnością w kilku płaszczyznach:

» komplementarnością przestrzenną – uwzględnienie wzajemnych powiązań zarówno na etapie formułowania jak i realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych, które wdrażane będą na obszarze rewitalizacji, a także tych poza tym obszarem, lecz na niego wpływających; » Komplementarnością problemową – wypracowanie działań wzajemnie dopełniających się tematycznie, aby całościowo wpływały na obszar rewitalizacji. Dzięki temu unika się problemu podejmowania działań w obrębie zaledwie jednej sfery, co uniemożliwia kompleksowe podejście do problemów występujących na danych obszarach; » komplementarnością proceduralno-instytucjonalną – zaprojektowanie systemu zarządzania LPR, który pozwoli na efektywne współdziałanie na jego rzecz różnych instytucji oraz wzajemne uzupełnianie się i spójność procedur; » komplementarnością międzyokresową – zaplanowanie sposobu wspierania procesów rewitalizacji w ramach polityki spójności 2014-2020 jest dokonywane na podstawie analizy i oceny oraz sformułowanych wniosków na temat dotychczasowego sposobu wspierania procesów rewitalizacji, jego skuteczności, osiągnięć i problemów wdrażania projektów i programów rewitalizacji w województwie (analizę przeprowadza IZ RPO); » komplementarnością źródeł finansowania – projekty rewitalizacyjne opierają się na konieczności umiejętnego uzupełniania i łączenia wsparcia ze środków EFRR, EFS i FS z wykluczeniem ryzyka podwójnego dofinansowania.

4. Patrycypacja społeczna

Istotnym aspektem rewitalizacji jest partycypacja społeczna. Aktywowanie i udział mieszkańców oraz włączenie, organizacja i formowanie miejscowej sieci interesariuszy w danym obszarze są warunkami koniecznymi powodzenia długofalowego rozwoju obszarów kryzysowych oraz wyprowadzenia ich z tego stanu.

Partycypacja społeczna prowadzona w ramach niniejszego Programu Rewitalizacji obejmuje przygotowanie, prowadzenie i ocenę rewitalizacji w sposób, który zapewni aktywny udział mieszkańców gminy Lewin Brzeski i interesariuszy, w tym prowadzenie konsultacji społecznych.

Działania partycypacyjne, które mają za zadanie włączyć społeczność lokalną w tworzenie Programu, w szczególności polegają na:

» poznaniu oczekiwań i potrzeb interesariuszy, a także dążeniu do spójności planowanych działań z tymi potrzebami i oczekiwaniami; » prowadzeniu działań edukacyjnych i informacyjnych o procesie rewitalizacji, skierowanych do interesariuszy, w tym o celach, zasadach i procesie przebiegu rewitalizacji – obejmuje działania informacyjne Urzędu Miejskiego w Lewinie Brzeskim za pośrednictwem m.in. strony internetowej; » inicjowaniu, umożliwianiu i wspieraniu działań, których zadaniem jest rozwijanie dialogu pomiędzy interesariuszami oraz ich integracji wokół rewitalizacji; » zapewnieniu udziału interesariuszy w przygotowaniu dokumentów dotyczących rewitalizacji – poprzez konsultację diagnozy, zadań i całego dokumentu; » wspieraniu inicjatyw mających na celu zwiększanie udziału interesariuszy w przygotowaniu i realizacji Lokalnego Programu Rewitalizacji – poprzez konsultację diagnozy, zadań i całego dokumentu, a także okresowe konsultacje nowych zadań; » zapewnieniu w przygotowaniu, prowadzeniu i ocenie rewitalizacji możliwości wypowiedzenia się przez interesariuszy – poprzez okresowe konsultacje nowych zadań.

Niniejszy dokument powstał przy współudziale mieszkańców, dzięki przeprowadzeniu szeregu form konsultacji społecznych, do których należały:

1) ankieta elektroniczna zamieszczona na stronie Urzędu Miejskiego w Lewinie Brzeskim mająca na celu zebranie opinii na temat aktualnych potrzeb w zakresie rewitalizacji problemowych obszarów gminy oraz oczekiwanych działań mających na celu ich ożywienie społeczno-gospodarcze;

2) otwarte spotkania warsztatowe z mieszkańcami połączone ze zbieraniem uwag ustnych oraz debatą;

Spotkanie konsultacyjne odbyło się 25 sierpnia 2016 roku o godzinie 12:00 w Sali Ślubów Urzędu Miejskiego, przy ul. Rynek 26. Celem spotkania była identyfikacja problemów i wytyczenie obszaru

koncentracji działań rewitalizacyjnych w gminie Lewin Brzeski. Zaprezentowano wstępną diagnozę problemów i potrzeb gminy, opracowaną na podstawie analizy danych jakościowych i ilościowych. Przedstawiono kluczowe wnioski płynące z przeprowadzonej diagnozy, na bazie których zaproponowany zostanie obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji ujęty w Lokalnym Programie Rewitalizacji.

5. System wdrażania LPR dla Gminy Lewin Brzeski

Lokalny Program Rewitalizacji jest dokumentem, który określa cele i plany działań na kilka lat, dlatego ważnym elementem decydującym o skuteczności realizacji jego założeń jest skuteczny i zintegrowany system wdrażania. Pierwszym etapem wdrożenia Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Lewin Brzeski będzie przyjęcie Programu stosowną uchwałą Rady Miejskiej w Lewinie Brzeskim. Zgodnie z ustawą z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 r., poz. 353) projekt niniejszego dokumentu powinien zostać skonsultowany z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska oraz Państwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym w celu ustalenia konieczności przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko.

Wśród struktur organizacyjnych, które biorą udział w realizacji Lokalnego Programu Rewitalizacji, wymienić należy dwa typy podmiotów:

 podmioty wykonawcze - jednostki realizujące poszczególne zadania,  podmioty zarządzające - jednostki nadzorujące oraz koordynujące wdrożenie programu, a przy tym prowadzące monitoring i ocenę programu.

Rysunek 26. System wdrażania LPR Gminy Lewin Brzeski Źródło: opracowanie CDE Sp. z o.o. 73

Ponadto, w ramach wdrażania Programu Rewitalizacji należy monitorować zgodność jego realizacji z dokumentami w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego, w tym:

a) ewentualnych konieczności zmian w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, b) ewentualnych konieczności zmian miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

6. Zarządzanie, monitoring i ewaluacja LPR dla Gminy Lewin Brzeski

Proces monitorowania LPR jest jednym z kluczowych elementów procesu zarządzania Lokalnym Programem Rewitalizacji. Celem monitoringu jest prawidłowa i efektywna realizacja założeń Programu Rewitalizacji, dostarczenie informacji na temat rzeczowego i finansowego stopnia zrealizowania projektów rewitalizacyjnych oraz ocenę tego procesu, a także określenie występujących trudności lub niezgodności.

Monitoring realizacji Lokalnego Programu Rewitalizacji będzie prowadzony w wydziałach Urzędu Miejskiego w Lewinie Brzeskim w zakresie realizacji poszczególnych projektów natomiast monitoring całości procesu będzie należał do powołanego Zespołu Rewitalizacji. Jego zadaniem będzie bieżący monitoring, polegający na systematycznym zbieraniu oraz analizowaniu ilościowych i jakościowych informacji na temat wdrażanych projektów oraz realizacji całego Programu, a także sprawdzanie czy wdrażane projekty są zgodne z wcześniejszymi celami i założeniami Programu. Ponadto jednostka ta będzie również odpowiedzialna za:

 sporządzanie co najmniej dwóch raportów z realizacji dokumentu, a następnie przedstawienie ich do zatwierdzenia Radzie Miejskiej na sesji,  opublikowanie opracowanych wyników sprawozdań na stronie internetowej Urzędu Miejskiego w Lewinie Brzeskim.

Efektywne przeprowadzenie działań rewitalizacyjnych w Gminie Lewin Brzeski będzie polegało na monitorowaniu wydatków oraz efektów rzeczowych przedsięwzięć. Monitorowanie powinno obejmować następujące etapy: zbieranie, raportowanie i interpretowanie danych, opisując postęp i efekty realizowanego dokumentu. Monitoring rzeczowy będzie polegał na pozyskiwaniu informacji o postępach w realizacji zaplanowanych działań, przedstawi nam efekty realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych, a także zapewnieni zgodność z założeniami Programu. Monitoring finansowy umożliwi nam kontrolę nad finansowymi aspektami inwestycji, będzie podstawą do oceny sprawności wydatkowania środków. Ponadto monitoring finansowy będzie oferował pomoc partnerom uczestniczącym w rewitalizacji w uzyskaniu informacji dotyczących możliwych do pozyskania zewnętrznych źródeł finansowania inwestycji. Zakłada się, że przynajmniej raz w roku powinna być dokonywany monitoring społeczny nad przebiegiem działań rewitalizacyjnych.

Stopień wdrażania oraz postępy w realizacji konkretnych projektów powinny być monitorowane za pomocą karty monitoringowej projektu. Przedstawiony poniżej wzór karty oceny projektów powinien zostać wypełniony przez poszczególne podmioty wykonawcze po zakończeniu realizacji projektu. Dzięki takim

kartom możliwe będzie monitorowanie rezultatu z perspektywy pojedynczej inwestycji, co umożliwi opisanie i porównanie efektów w sposób przejrzysty i jednoznaczny. Posiadając karty monitoringu projektów już zrealizowanych inwestycji, będzie możliwa ocena ich skuteczności. Ponadto będzie możliwe oszacowanie zagrożeń oraz szans inwestycji o podobnym charakterze. Wszystko to w następnych latach procesu rewitalizacji będzie stanowić doskonały punkt odniesienia do przeprowadzenia monitoringu.

Tabela 5. Wzór karty monitoringu projektu LPR Nazwa projektu

Opis realizowanych zadań w roku sprawozdawczym Podmiot realizujący projekt

Partnerzy realizacji projektu uczestniczący w zadaniach w danym roku Data rozpoczęcia realizacji:

Data zakończenia realizacji:

Planowane nakłady finansowe własne zewnętrzne na realizację projektu w trakcie roku

Całkowite poniesione nakłady finansowe na realizację projektu: Możliwe ryzyka dalszej realizacji projektu Propozycje działań minimalizujących ryzyka

Źródło: opracowanie CDE Sp. z o.o. Ocena wszystkich projektów i zadań rewitalizacyjnych zostanie dokonana przy współudziale wszystkich interesariuszy rewitalizacji, a także w oparciu o przygotowanie końcowej, kompleksowej oceny efektów realizacji, która będzie brała pod uwagę 5 kryteriów ewaluacyjnych:

1. SKUTECZNOŚĆ – kryterium, które pozwala ocenić w jakim stopniu zostały osiągnięte cele dokumentu opracowane na etapie planowania,

2. EFEKTYWNOŚĆ – kryterium, które pozwala ocenić stosunek poniesionych nakładów do uzyskanych efektów, czyli określić poziom „ekonomiczności” zrealizowanych projektów,

3. UŻYTECZNOŚĆ – kryterium, które pozwala ocenić do jakiego stopnia oddziaływanie Programu odpowiada zdiagnozowanym potrzebom grupy docelowej,

4. TRAFNOŚĆ – kryterium, które pozwala ocenić do jakiego stopnia cele określone w Programie odpowiadają potrzebom wskazanym w odniesieniu do obszaru rewitalizowanego,

5. TRWAŁOŚĆ – kryterium, które pozwala ocenić w jakim stopniu pozytywne zmiany wywołane oddziaływaniem Programu będą nadal widoczne po zakończeniu jego realizacji.

7. Spis tabel, rysunków i wykresów

Spis tabel

Tabela 1. Wartości wskaźników określających sytuację społeczną gminy Lewin Brzeski w 2015 roku.23 Tabela 2. Powody przyznania pomocy społecznej rodzinom przez Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Lewinie Brzeskim...... 27 Tabela 3 Wskaźnik syntetyczny problemów społecznych gminy Lewin Brzeski...... 48 Tabela 4. Zasięg degradacji Gminy Lewin Brzeski ...... 51 Tabela 5. Wzór karty monitoringu projektu LPR ...... 75

Spis rysunków

Rysunek 1. Jednostki administracyjne gminy Lewin Brzeski...... 20 Rysunek 2 Liczba osób bezrobotnych na 100 mieszkańców...... 25 Rysunek 3 Liczba osób długotrwale pozostających bez pracy na 100 mieszkańców...... 26 Rysunek 4 Liczba świadczeń przyznanych ze względu na bezdomność na 100 mieszkańców...... 29 Rysunek 5 Liczba świadczeń przyznanych ze względu na alkoholizm na 100 mieszkańców...... 29 Rysunek 6 Liczba świadczeń przyznanych ze względu na ubóstwo na 100 mieszkańców...... 30 Rysunek 7 Liczba świadczeń przyznanych ze względu na niepełnosprawność oraz długotrwałą lub ciężką chorobę na 100 mieszkańców...... 31 Rysunek 8 Liczba świadczeń przyznanych ofiarom przemocy w rodzinie oraz ze względu na bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych, potrzebę ochrony macierzyństwa i wielodzietność na 100 mieszkańców...... 32 Rysunek 9. Liczba popełnionych wykroczeń na 100 mieszkańców...... 33 Rysunek 10. Liczba wydanych niebieskich kart na 100 mieszkańców...... 34 Rysunek 11 Liczba organizacji społecznych na 100 mieszkańców...... 35 Rysunek 12. Liczba podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców...... 36 Rysunek 13. Frekwencja wyborcza w wyborach parlamentarnych w roku 2015...... 37 Rysunek 14. Obiekty sportowe, oświatowe, kulturalne i ochrony zdrowia na 100 mieszkańców...... 39 Rysunek 15. Obszary przekroczeń substancji docelowych dla B(a)P, PM2,5, PM10 oraz ozonu w roku 2015...... 40 Rysunek 16. Liczba zabytków na 1 km2 w gminie Lewin Brzeski...... 41 Rysunek 17. Liczba popełnionych wykroczeń drogowych (wypadki, kolizje) na 100 mieszkańców... 42 Rysunek 18. Pokrycie powierzchni gminy Lewin Brzeski miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego...... 43 Rysunek 19 Liczba wyjazdów ochotniczej straży pożarnej na 100 mieszkańców...... 44 Rysunek 20. Rozkład przestrzenny wielkości wskaźnika syntetycznego oraz wskaźników punktowych określających natężenie problemów społecznych na terenie gminy Lewin Brzeski...... 49 Rysunek 21. Rozkład przestrzenny wielkości wskaźnika syntetycznego oraz wskaźników punktowych określających natężenie problemów techniczno - funkcjonalnych na terenie gminy Lewin Brzeski. .. 51 Rysunek 22. Obszary zdegradowane Gminy Lewin Brzeski...... 53 Rysunek 23. Obszar rewitalizacji Gminy Lewin Brzeski...... 54 Rysunek 24. Źródła finansowania działań rewitalizacyjnych ze środków publicznych ...... 66 Rysunek 25. Źródła finansowania działań rewitalizacyjnych ze środków prywatnych ...... 67 Rysunek 26. System wdrażania LPR Gminy Lewin Brzeski ...... 73

Spis wykresów

Wykres 1. Liczba ludności jednostek administracyjnych gminy Lewin Brzeski (stan na 31.12.2015 r.).21 Wykres 2. Liczba osób bezrobotnych według czasu pozostawania bez pracy...... 24 Wykres 3. Liczba osób według płci i czasu pozostawania bez pracy w gminie Lewin Brzeski ...... 25

Spis załączników

Załącznik 1. Obszar rewitalizacji Gminy Lewin Brzeski w skali 1:4000.