To wielki zaszczyt być tutaj z Państwem w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, aby wspólnie upamiętnić życie i hojność Dr. Jana Kulczyka, przyznając mu Nagrodę im. Ireny Sendlerowej 2015. Gdy w lipcu otrzymaliśmy wiadomość o śmierci Dr. Kulczyka, pracowaliśmy nad planami tegorocznej uroczystości wręczenia Nagrody. Po rozmowach z Jego bliskimi doszliśmy do wniosku, że warto zgromadzić w tym miejscu Jego rodzinę, przyjaciół i kolegów, aby razem oddać hołd Jego życiu. Wyrażamy głęboką wdzięczność wobec Tad Taube Muzeum POLIN, Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce, Teatru Wielkiego - Opery Narodowej, oraz – przede wszystkim – dzieci Jana, Dominiki i Sebastiana, za wsparcie i chęć uczestniczenia w tym wydarzeniu. Oddajemy hołd spuściźnie po Dr. Janie Kulczyku, który w doniosły sposób przyczynił się do budowania mostów w relacjach polsko-żydowskich oraz do odnowienia historii żydowskiej w Polsce. Zachowajmy Go w naszej pamięci. Shana Penn Przewodniczący Taube Philanthropies Dyrektor Wykonawcza Taube Philanthropies It is a privilege to gather with you at the POLIN Museum to commemorate the life and generosity of Dr. Jan Kulczyk, and to honor him with the 2015 Irena Sendler Memorial Award. At the time that we learned of Dr. Kulczyk’s passing this July, we had already been planning this evening’s award program. After speaking with his family and colleagues, we realized it would be meaningful to bring family, friends, and colleagues together to honor and celebrate his life. We deeply appreciate that the POLIN Museum, the Association of the Jewish Historical Institute of Poland, the Polish National Opera, and most importantly Jan’s children, Dominika and Sebastian, have supported our doing so and wished to be a part of it. We honor the leadership legacy of Dr. Jan Kulczyk in bridging Polish-Jewish relations and restoring Jewish history in Poland. May his memory be a blessing. Tad Taube Shana Penn Chairman, Taube Philanthropies Executive Director, Taube Philanthropies IN MEMORIAM Dr. Jan Kulczyk 24 czerwca 1950 – 29 lipca 2015 IN MEMORIAM Dr. Jan Kulczyk June 24, 1950 – July 29, 2015 1 IRENA SENDLER MEMORIAL AWARD CEREMONY Nagroda im. Ireny Sendlerowej Nagroda im. Ireny Sendlerowej jest przyznawana rokrocznie Polakom, którzy swym działaniem przyczyniają się do zachowania dziedzictwa żydowskiego i odnowy kultury żydowskiej w Polsce. Nagrodę ustanowił w 2008 roku Tad Taube i Fundacja Taubego na rzecz Życia i Kultury Żydowskiej, w celu upamiętnienia Ireny Sendlerowej, która zmarła 12 maja tego roku, w wieku 98 lat. Irena Sendlerowa, uhonorowana tytułem „Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata” przez Instytut Yad Vashem, uratowała setki żydowskich dzieci z warszawskiego getta w okupowanej przez nazistów Polsce. Nawet po aresztowaniu, odmówiła ujawnienia ich tożsamości. Nominacje do Nagrody im. Ireny Sendlerowej są rozpatrywane przez komitet, w skład którego wchodzą członkowie rady doradczej Fundacji Taubego oraz liderzy społeczności żydowskiej w Polsce. nagrodairenysendlerowej.pl The Irena Sendler Memorial Award The Irena Sendler Memorial Award is granted annually to Polish citizens who have worked to preserve Jewish heritage and foster Jewish cultural renewal in Poland. It was established in 2008 by Tad Taube and the Taube Foundation for Jewish Life & Culture to commemorate Irena Sendler, who passed away on May 12 of that year at age ninety- eight. Declared a Righteous Among the Nations by Israel’s Yad Vashem, Irena Sendler rescued hundreds of Jewish children from the Warsaw Ghetto in Nazi-occupied Poland, refusing to reveal their identities even when arrested by the Nazis. Nominations for the Irena Sendler Memorial Award are reviewed by a panel made up of Taube Foundation advisory board members and leaders of the Jewish community in Poland. nagrodairenysendlerowej.pl 2 IRENA SENDLER MEMORIAL AWARD CEREMONY Historia Ireny Sendlerowej (15.02.1910 — 12.05.2008) The Story of Irena Sendler (February 15, 1910 — May 12, 2008) 3 3 THE STORY OF IRENA SENDLER Irena Sendler (née Krzyżanowska) spent her childhood in the town of Otwock, Poland, about 15 miles southeast of Warsaw. Raised in a Catholic family that was welcoming and inclusive, she learned Yiddish from her Jewish neighbors. “My father was a doc- tor — a humanist — and my mother loved people and helped him in his social work a great deal. I was taught since my earliest years that people are either good or bad. Their race, nationality, and re- ligion do not matter — what matters is the person. This was one truth that was instilled into my young head. The second truth was to remember that if someone is drowning, you must save him.” After her father’s death in 1917, young Irena moved to Piotrków Trybunalski and later to Warsaw. During her years at the Universi- ty of Warsaw in the 1930s, when Jewish students were segregated and forced to sit together on the left side of the lecture hall, Irena sat with her Jewish friends — an act that nearly got her expelled. In 1931 she married Mieczysław Sendler, an assistant in the classical philology department, and became involved with the Polish Democratic Youth Union as well as the Polish Socialist Party. At the outbreak of World War II in September 1939, Irena was working in Warsaw’s De- partment of Social Services, a position that gave her access to the Ghetto. “I organized a team among those of my most trusted women friends. This team would help those people who were most vulnerable. I falsified hundreds of documents, substituting real Jewish names with Polish ones. I received money from Social Services for saving hungry fami- lies and I gave the money to the Jewish families … “After a lot of work, I received a special pass for me and my female friends because the Germans — afraid of an epidemic — entrusted the Department of Health with taking care of sick people in the Ghetto. And employees who were on the list had passes that allowed them to go to the Ghetto. And so I went every day. The situation got worse and worse and the number of people who needed to be saved from starvation was getting larger, espe- cially children. It became necessary to take the children to the Aryan side because it was hell inside the Ghetto. Under Hitler’s and Himmler’s orders, children were dying on the streets with the consent of the entire world.” In the summer of 1942, Irena witnessed the deportation of Ghetto orphans to death camps. She became even more intent on finding ways to smuggle children out to safe homes. She made contact with Julian Grobelny from the Polish Socialist Party, who directed the Council to Aid Jews in Poland, code-named Żegota. This organization, comprised of Poles and Jews, was receiving funding from international Jewish organizations and the Polish government-in-exile to help save Polish Jews from Hitler’s annihilation plot. 4 HISTORIA IRENY SENDLEROWEJ Dzieciństwo Ireny Sendlerowej (z domu Krzyżanow- skiej) upłynęło w Otwocku, niewielkim miasteczku około 25 km na południowy wschód od Warszawy. Wychowała się w katolickiej rodz- inie, w duchu tolerancji i otwartości. Od sąsiadów Żydów nauczyła się języka jidysz. „Mój ojciec był lekarzem — humanistą — matka kochała ludzi i pomagała ojcu jak mogła w jego pracy społecznej. Od najmłodszych lat, wpajano mi, że ludzie dzielą się na złych i dobrych. To jakiej są rasy, narodowości czy wyznania nie ma najmniejszego znaczenia — liczy się jakimi są ludźmi. Taką prawdę wbijano mi do mojej małej dziecięcej głowy. Drugą rzeczą do zapamiętania było to, że kiedy ktoś tonie, trzeba go ratować.” Po śmierci ojca w 1917 roku, młoda Sendlerowa przeprowadziła się razem z matką do Piotrkowa Trybunalskiego, a następnie do Warszawy. Podczas studiów na Uniwersytecie Warszawskim w latach 30-tych - kiedy studenci pocho- dzenia żydowskiego podlegali segregacji i byli zmuszani do siadania razem po lewej stronie sali wykładowej - Irena siadała razem ze swoimi przyjaciółmi Żydami, przez co niemal nie została relegowana z uczelni. W 1931 roku wyszła za mąż za Mieczysława Sendlera - wtedy asystenta na wydziale filologii klasycznej - i zaangażowała się w działalność w Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej i Partii Socjalistycznej. W momencie wybuchu drugiej wojny światowej, we wrześniu 1939 roku, Sendlerowa pracowała w Departamencie Pomocy Społecznej Miasta Warszawy, dzięki czemu miała wstęp do getta. „Zorganizowałam grupę zaufanych przyjaciółek. Kobiety te pomagały najbardziej potrzebującym. Sfałszowałam tysiące dokumentów, zastępując żydowskie nazwiska polskimi. Dostałam pieniądze z Pomocy Społecznej na żywność dla głodują- cych rodzin i rozdałam je żydowskim rodzinom… W wyniku wielu starań, otrzymałam przepustkę do getta dla mnie i moich przyjaciółek - w obawie przed epidemią, Niemcy powierzyli Departamentowi Zdrowia zadanie opieki nad chorymi w getcie - pracownicy znajdujący się na liście posiadali przepustki do getta. Chodziłam tam każdego dnia. Sytuacja pogarszała się z dnia na dzień. Liczba ludzi, których trzeba było ratować przed śmiercią głodową – zwłaszcza dzieci – stale rosła. W pewnym momencie, nie było już in- nego wyjścia niż przeprowadzić dzieci na Aryjską stronę – po tamtej stronie było piekło. Pod rządami Hitlera i Himmlera, dzieci umierały z głodu na ulicy, przy przyzwoleniu całego świata.” Latem 1942 roku Sendlerowa była świadkiem deportacji sierot z getta do obozów śmier- ci. Tym bardziej postanowiła znaleźć sposób na szmuglowanie dzieci do bezpiecznych domów za murem. Nawiązała kontakt z Julianem Grobelnym z Polskiej Partii Socja- listycznej, który przewodniczył Radzie Pomocy Żydom