Verslagen En Mededeelingen, Vijfenzestigste Stuk

. OVER EENIGE GOEDEREN. VAN HET MUIS OOTMARSUM III

DOOR

W. H. DINGELDEIN

In het vorige opstel i ] is reeds in het kort melding gemaakt van den grooten uitverkoopder goederen van het Huis Oot- -marsum, het "Drostenhuis", in 1811. Nu is het merkwaardig, dat de notariëele archieven in het Rijksarchiefdepôt te Zwolle uit dat jaar en de volgende jaren lang niet alles geven, wat men.,gaarne over deze groote verkoopingen zou willen weten. Voor een belangrijk gedeelte, vooral wat de landerijen betreft, worden zij aangevuld door het Protocol van geproduceerde zegels tot overdrachten voor' het Vredegerecht te Ootmar- sum. 2) Tezamen echter geven deze stukken nog geen volkomen volledig beeld, ook al laat men de goederen in het graaf~ schap Bentheim, waarover thans geen gegevens verzameld" kunnen worden, buiten beschouwing. Niet eens de voorwaarden vande verkoopingen zijn ons bekend. Wel staat het vast, dat bij alle Jhr. Jacob van der Dussen als executeur-teatamen- tair van de douairière 'Van Heyden Hompesch=-von Riedesel optrad en dat hij de heeren Mr. J. E. Hubert, advocaat te Zwolle, en W. Berends, procurator te Ootmarsum tot gevcil~ machtigden had benoemd.

1) Ve1·sl.en Med. Ov. Regt en Gesch. 63e stuk (1948) blz. 93-122. 2) Archivalia Oudheidkamer Twenthe, Enschede. ' . OVER EENIGE GOEDEREN. VÀN HET HUIS OOTMARSUM III

DOOR

W. H. DINGELDEIN

In het vorige opstel t ) is reeds in het kort melding gemaakt van den grooten uitverkoopder goederen van het Huis Oot- -marsum, het "Drostenhuis", in 1811. Nu is het merkwaardig, dat de notariëele archieven in het Rijksarchiefdepôt te Zwolle uit dat jaar en de volgende jaren lang niet alles geven, wat men..gaarne over deze groote verkoopingen zou willen weten. Voor een belangrijk gedeelte. vooral wat de landerijen betreft, worden zij aangevuld door het Protocol van geproduceerde zegels tot overdrachten voor het Vredegerecht te Ootmar- sum. 2) Tezamen echter geven deze stukken nog geen volkomen. volledig beeld, ook al laat men de goederen in het graaf~ schap Bentheim, waarover thans geen gegevens verzameld" kunnen worden, buiten beschouwing. Niet eens de voorwaarden vande verkoopingen zijn ons bekend. Wel staat het vast, dat bij alle Jhr. Jacob van der Dussen als executeur-testamen- tair van de douairière 'Yan Heyden Hompesch=-von Riedesel optrad en dat hij de 'heeren Mr. J. E. Hubert. advocaat te Zwolle, en W. Berends, procurator te Ootmarsum tot gevcil~ machtigden had benoemd.

1) Vm·sl. en Med. Ov. Regt en Gesch. 63e stuk (1948) blz. 93-122. 2) Archivalia Oudheidkamer Twenthe, Enschède. ' 170

In de Zwolsche Courant van 9. 12 en 30 October 1810. Nos. 81. 82-en 87. kon men de volgende advertentie lezen: ..Men is voornemens op Maandag den 12 van Slaqt- / maand aanstaande. ten huize van den castelein A. Kip te Ootmarssum, eerst in perceelen en vervolgens in massa te doen inzetten en op Maandag den 17 van Wintermaand daaraanvolgende publiek te verkoopen: Het van ouds riddermatig en aanzienlijk goed Ootmars- sum, gelegen bij de stad Ootmarssum, in het aangenaamste' van het kwartier van Twenthe, département Overyssel, met deszelfs capitale heeren huizinqe, bouwhuizen. stallingen: geëxtendeerde tuinen. gragten en vischvyvers. boe- ren erven, catersreden en losse landeryen, considerabele _ bosschen. zoo van opgaande zware eiken als beuken en denne boomen. uitmuntend weide en bouwland. met desselfs verdere onderhorige goederen. rechten en qerechtiq- heden. zijnde deze parcelen dagelijks te bezien. ten welken einde men zig kan adresseren aan den reutmeester van gemelden huize, en wydere naauwkeuriqe informatie be- komen by den advocaat Mr. J. E. Hubert te Zwolle'. by den advocaat en notaris Mr. 'A. H~ P. Hubert op de Kei- zersgragt tusschen de Lelygragt en Heerestraat te Amster- dam. ten wiens comptoir ook de conelitien van den verkoop benevens de verdere stukken daar toe relatief ter visie zullen leggen en by den proc. W. Berends te Ootmarssum", Na de inzate verscheen dezelfde advertentie, die den verkoop op den 17 van Wintermaand. des morgens om 9 uur ten huize van A. Kip aankondigde. nog eens in de Zwolsche Cou- rant van 20 en 23 November 1810. Nos. 93 en 94.3) Maar het staat onomstootelijk vast. dat de verkoop op 17 ... December 1810 niet is doorgegaan voor een aanzienlijk aan- tal boerderijen. losse landerijen en het huis met omgeving zelf. Op 30 Januari 1811 was de zesweeksche tijd van beraad ver-

3) Waarschijnlijk ook nog in volgende nummers van 1810. maar deze ontbreken in het archief van de N.Y. Erven J. J. Tijl. 170

In de Zwolsche Courant van 9, 12 en 30 October 1810, Nos, 81, 82-en 87, kon men de volgende advertentie lezen: "Men is voornemens op Maandag den 12 van Slagt~, maand aanstaande, ten huize van den castelein A. Kip te Ootmarssum, eerst in perceelen en vervolgens in massa te doen inzetten en op Maandag den 17 van Wintermaand daaraanvolgende publiek te verkoopen: Het van ouds riddermatig en aanzienlijk goed Ootmars- sum, gelegen bij de stad Ootmarssum, in het aangenaamste' van het kwartier van Twenthe, département Overyssel, met deszelfs capitale heeren huizinqe, bouwhuizen. stallingen: geëxtendeerde tuinen, gragten en vischvyvers, boe- ren erven, caters ted en en losse landeryen, considerabele _ bosschen, zoo van opgaande zware eiken als beuken en denne boomen, uitmuntend weide en bouwland, met desselfs verdere onderhorige goederen, rechten en qerechtiq- heden, zijnde deze parcelen dagelijks te bezien, ten welken einde men zig kan adresseren aan den rentmeester van gemelden huiie, en wydere naauwkeuriqe informatie be- komen by den advocaat Mr. J. E. Hubert te Zwolle', by den advocaat en notaris Mr. 'A. H~ P. Hubert op de Kei- zersgragt tusschen de Lelygragt en Heerestraat te Amster- dam, ten wiens comptoir ook de conditien van den verkoop benevens de verdere stukken daar toe relatief ter visie zullen leggen en by den proc. W. Berends te Ootmarssum", Na de inzate verscheen dezelfde advertentie, die den verkoop op den 17 van Wintermaand, des morgens om 9 uur ten huize van A. Kip aankondigde, nog eens in de Zwolsche Cou- rant van 20 en 23 November 1810, Nos. 93 en 94.3) Maar het staat onomstootelijk vast, dat de verkoop op 17 .. December 1810 niet is doorgegaan voor een aanzienlijk aan- tal boerderijen, losse landerijen en het huis met omgeving zelf. Op 30 Januari 1811 was de zesweeksche tijd van beraad ver-

3) Waarschijnlijk ook nog in volgende nummers van 1810, maar deze ontbreken in het archief van de N.V. Erven J. J. Tijl. 171

streken en werden aan de hoogste bieders toegewezen, alles zonder, het opstaande hout, en de gulden op 21 stuiver gere~ kend: A. Boe r der ij e n (erven en kottersplaatsen ) Achterpostel iIJ. Oud-Ootmarsum. Kooper J. H. Aqterpostel ' f 4700.- Beerbrake in Tilligte. Burgemeester Bernard Cramer te Ootmarsum f 517.- Borggreve in Tilligte. Gerrit Jan Borggreve f 5100.- Bosch in Rossum. Albert Bosch f 2334.- 4) Ter Brake of Fransman in Klein Aqelo. An- dreas Zeiger f 400.- Mannes Bruggink in Klein Agdo. Andreas Zeiger f i050.- Brunger in Klein Aqelo. Albert Brungerink f 3825.- 5) Busscher in Tilligte. Hendrikus Busscher f 1450.,.- Ousink in Klein Aqelo, Berend ter Ouis f 6500.- 6) Enktman in Tilligte. Jan Hendrik ter Engte f 5810.- Graal in Tilligte. Jan Graal f '3270.- Hanhof in de Lutte. Christianus Antonius Koek te Oldenzaal voor francs 17948.,.-of omstreeks f 8546.- 7) Hazelbekke in Nutter. Gerrit Jan Haselbekke f 8000.- 8)

4) Albert Bosch had bij den verkoop der nationale domeinen op 10 October 1805 de tiende grof ensmal uit het erf gekocht. R.A. Ov. ; Rechterlijke archieven No. 2072, Landgericht Oldenzaal. 5) Tiendbaar grof en smal aan het Rectoraat te Ootmarsum en zoo noodig een wekelijksche wagendienst ten behoeve van dé stad Ootmarsum, en verplicht tot het maken van wegen. , 0) Belast met een wekelijkschen wagendienst ten behoeve van de stad Ootmarsum en het maken van wegen. 7) Nadere bijzonderheden omtrent Hanhof beneden, blz. 188 v:v, S) Met inbegrip van een sloptiende van 5 schepel rogge Enscheder' maat. Bezwaard met een sloptiende van 14 schepel rogge aan den kooper en 2 schepel boekweit en 2 goudgulden aan de Kerk te Al- melo. De eerste sloptiende, oorspronkelijk toekomend aan het Ka- pittel van Oldenzaal, was door Jan Hazelbekke bij veiling van's lands domeinen op 22 Maart 1804 gekocht voor f 850.- plus de onkosten (R.A. Ov. Rechterlijke archieven No. 1138, Landgericht Ootmarsum). 171

streken en werden aan de hoogste bieders toegewezen, alles zonder. h_etopstaande hout, en de gulden op 21 stuiver gere~ kend: A. Boe r der ij e n (erven en kottersplaatsen ) Achterpostel in Oud-Ootmarsum. Kooper J. H. Aqterpostel ' f 4700.-- Boerbrake in Tilligte. Burgemeester Bernard Cramer te Ootmarsum f 517.-- Borggreve in Tilligte. Gerrit Jan Borggreve f 5100 ..-- Bosch in Rossum. Albert Bosch f 2334.-- 4) Tet Brake of Fransman in Klein Agelo. An- dreas Zeiger f 400.-- Mannes Bruggink in Klein Agelo. Andreas Zeiger f 1050.-- Brunger in Klein Agelo. Albert Brungerink f 3825.-- 5) Busscher in Tilligte. Hendrikus Busscher f 1450.-- Ousink in Klein Agelo, Berend ter Ouis f 6500.-- 6) Enktman in Tilligte. Jan Hendrik ter Engte f 5810.-- Graal in Tilligte. Jan Graal f 3270.-- Hanhof in de Lutte. Christianus Antonius Koek te Oldenzaal voor francs 17948.-- of omstreeks f 8546.-- 7) Hazelbekke in Nutter. Gerrit Jan Haselbekke f 8000.-- 8)

4) Albert Bosch had bij den verkoop der nationale domeinen op 10 October 1805 de tiende grof ensmal uit het erf gekocht. R.A. Ov. ; Rechterlijke archieven No. 2072, Landgericht· Oldenzaal. 5) Tiendbaar grof en smal aan het Rectoraat te Ootmarsum en zoo noodig een wekelijksehe wagendienst ten behoeve van de stad Ootmarsum, en verplicht tot het maken van wegen. 6) Belast met een wekelijkschen wagendienst ten behoeve van de stad Ootmarsum en het maken van wegen. 7) Nadere bijzonderheden omtrent Hanhof beneden, blz. 188 v.v. S) Met inbegrip van een sloptiende van 5 schepel rogge Enscheder maat, Bezwaard met een sloptiende van 14 schepel rogge aan den kooper en 2 schepel boekweit en 2 goudgulden aan de Kerk te Al-. melo. De eerste sloptiende, oorspronkelijk toekomend aan het Ka- pittel van Oldenzaal, was door Jan Hazelbekke bij veiling van's lands domeinen op 22 Maart 1804 gekocht voor f 850.- plus de onkosten (R.A. Ov. Rechterlijke archieven No. 1138, Landgericht Ootmarsum). I •

172

Heuv~r in Klein Agelo. [annes Heuver f 4890...... ;9) Hobbeld in Volte. Gerrit Jan Hobbelt f 283~.- 1.0) Holtwijk in Groot Agelo. Hèrmen Jan Holtwijk f 4260._1i) De Huttenplaats in Oud Ootmarsum. Lucas Steggink f 1t20.-- Kamphuis in Klein Agelo. Hendrik Kamphuys f T?10.- 12) Keupink in Klein Agelo. Jannes Keupink f 4000.- 13) Kolthof in Klein Agelo. Henricus Kolthoff f 4000.- 14) . Kotman in Tilligte. Berend Jan Kottink f 1920.- 15) Kruisselt in. de Lutte. Johannes Palthe.cpredi- kant te Oldenzaal' f 2170._16) Lammerink in Reuturn. Gerrit Jan Lammerink f .4310.- 17). Langkamp in Tilligte. Jan Hendrik Langkamp f 5200.-

9) Bezwaard met een wagendienst van zoo noodig een dag per week ten behoeve van de stad Ootmarsum. 10) Bezwaard met een uitgang van 6 schepel rogge aan den kooper en met een sloptiende gelijk aan de 30ste garve uit het z.g. Groenewegstucke. G. H. Hobbelt kocht den uitgang op 25 October 1808 bij den verkoop van's lands domeinen voor f 262-15. (R.A. Ov. Rechterlijke archieven No. 2073, landgericht Oldenzaal). 11) Tiendbaar grof en smal en bezwaard met een uitgang aan het Armengilde te Ootmarsum ad f 4-6.-. De tiende was door Hermen Holtwijk bij den verkoop der nationale domeinen op ,22 Maart 1804 gekocht voor f 2220.-; onkosten f 147.-. (R.A. Ov. Rechterlijke archieven No. 1138, landgericht Ootmarsum). 12) Tiendbaar aan het erve Steggink in Agelo. 13) Met inbegrip van f 250.- restante pachten. Bezwaard met een tiende uit het Vronenstuk, met een wagendlenst 'Van zoo noodig een gag per week ten behoeve van de stad Ootmarsum, een uitgang aan het Gasthuis te Ootmarsum ad f 1-10; id. aan den eersten schoolmeester aldaar ad f 1-4; id. aan de Groote Kerk aldaar ad t. 2-5. H) Tiendbaar grof en smal aan het Gasthuis te Ootmarsum. 15) Bezwaard met een uitgang aan den rector der Latijnsche School te Ootmarsum ad f 1-15 en 'een uitgang aan den eersten schoolmeester aldaar ad f 1-4. 16) Bezwaard met een sloptiende van 4¥.l schepel rogge en 8 stuiver in geld aan de Wed. Koek te Oldenzaal, een sloptiende van 7 schepel" rogge aan Doris Lucas en een sloptiende van 41h schepel rogge en 7 schepel gerst aan J. Bolk te Weerselo. Deze lasten verklaren -de lage koopsom. De tienden waren door de heffers verkregen bij de verkoopingen van's lands domeinen in 1804 en 1805. , 17) Bezwaard met een tiende grof en smal aan den meier en een uitgang van een pond was of 14 stuiver aan de Kerk te Ootmarsum.

L , .

172

Heuv~r in Klein Agelo. Jannes Heuver f 4890.,.....;9) Hobbeld in Volte. Gerrit Jan Hobbelt f 2835.- 1.0) Holtwijk in Groot Agelo. Hermen Jan Holtwijkj 4260.- li) De Huttenplaats in Oud Ootmarsum. Lucas Steggink f 11-20.-- Kamphuis in Klein Agelo. Hendrik Kamphuys f f?10.- 12) Keupink in Klein Agelo. Jannes Keupink f 4000.- 13) Kolthof in Klein Agelo. Henricus Kolthoff f 4000.- 14) Kotman in Tilligte. Berend Jan Kottink f 1920.- 15) Kruisselt in de Lutte. Johannes Palthe.cpredi- kant te Oldenzaal f 2170._16) Lammerink in Reutum. Gerrit Jan Lammerink f .4310.- 17) Langkamp in Tilligte. Jan Hendrik Langkamp f 5200.-

9) Bezwaard met een wagendienst van zoo noodig een dag per week ten behoeve van de stad Ootmarsum. 10) Bezwaard met een uitgang van 6 schepel rogge aan den kooper en met een slopttende gelijk aan de 30ste garve .uit het z.g. Groenewegstucke. G. H. Hobbelt kocht den uitgang op 25 October 1808 bij den verkoop van's lands domeinen voor f 262-15. (R.A. Ov. Rechterlijke archieven No. 2073, landgericht Oldenzaal). 11) Tiendbaar grof en smal en bezwaard met een uitgang aan het Armengilde te Ootmarsum ad f 4-6.-. De tiende was door Hermen Holtwijk bij den verkoop der nationaledomeinen op22 Maart 1804 gekocht voor f 2220.-; onkosten f 147.-. (R.A. Ov. Rechterlijke archieven No. 1138, landgericht Ootmarsum). 12) Tiendbaar aan het erve Steggink in Agelo. 13) Met inbegrip van f 250.- restante pachten. Bezwaard met een tiende uit het Vronenstuk, met een wagendienst van zoo noodig een dag per week ten behoeve van de stad Ootmarsum, een uitgang aan het Gasthuis te Ootmarsum ad f 1-10; id. aan den eersten schoolmeester aldaar ad f 1-4; id. aan de Groote Kerk aldaar ad t. 2-5. 14) Tiendbaar grof en smal aan het Gasthuis te Ootmarsum. 15) Bezwaard met een uitgang aan den rector der Latijnsche School te Ootmarsum ad f 1-15 en ·een uitgang aan den eersten schoolmeester aldaar ad f 1-4. 16) Bezwaard met een sloptiende van 4¥.l schepel rogge en 8 stuiver in geld aan de Wed. Koek te Oldenzaal, een sloptiende van 7 schepel' rogge aan Doris Lucas en een sloptiende van 41h schepel rogge en 7 schepel gerst aan J. Bolk te Weerselo. Deze lasten verklarende lage koopsom. De tienden waren door de heffers verkregen bij de verkoopingen van's lands domeinen in 1804 en 1805. 17) Bezwaard met een tiende grof en smal aan den meier en een uitgang van een pond was of 14 stuiver aan de Kerk te Ootmarsum.

L , ' '-

173

Leferink in Reutum. Berend Jan Leferink f ""l480.- is) Lippert en Meerbekke in Hezinge, samen ge~ noemd het Sprinqendal. Burgemeester Ber- riard Cr~mer te Ootmarsum ' f 14000.- de Lipperswoninge in Klein Aqelo. Burqe- 'meester Bernard Cramer te Ootmarsum f 355.- Maseland in Tilligte. Burgemeester Bernard . -Cramer te Ootmarsum f 2000 ....,- de Mast in Vasse. Jan Mast f '5040 ...,- 19) Meenderink in Groot Agelo. Jannes Meen- derink f 4910.- 20) Mensink in Tilligte. Abraham van Laer f 5290.- de Raatgerswoning in Klein Agelo. Andrea~ Zeiger f 300.,....;.., de Reuver in de Lutte. Engbert Welhuis. de Lutte f 2.152.- 21) Rikhofsplaatsje in Klein Agelo. Will em Berends te Ootmarsum f 1610.- ,Sanderink in de Lutte. Gerrit Jan Sanderink f 1438.- 22) Sanderink in Volte. Gerrit Jan Sanderman f 9922."","" ; Sandvoort in Tilligte. Abraham van Laer f 1000.- Schepershuis in Klein Agelo. -Hendnkus Frommink f 680.- Schotsplaatsje in Klein Agelo. Will em Berends te Ootmarsum f 355.-

18) Met inbegrip van restante pachten ad f 350.- en bezwaard met de tienden. - - 19) Bezwaard met een uitgang van 7 schepel rogge aan Juffrouw Dinkgreve; id. aan den rector der Latijnsche School te -Ootmarsum ad f 1-4; met een ttendeutt het land de Wonbert en den Lokamp. 20) Tiendbaar aan het Rectoraat te Oldenzaal. 21) Bezwaard met uitgangen en sióptienden: aan den bouwman Kalbeupink 7 schepel rogge, aan Mej. de Wed. Lamberts te Weer- selo of aan de Praabsdij van Oldenzaal 8 schepel rogge, aan den med. dr. Essink te Delden 18 schepel haver of 12 gulden, aan het Armen- ,gilde te Oldenzaal 5 gulden 12st. Deze lasten verklaren de lage koopsom. 22) Bezwaard met een tiende grof en smal en met een. uitgang of sloptiende van 1IA,schepel gerst. · --....- , ' '-

173

Leferink in Reutum. Berend Jan Leferink f '4480._18) Lippert en Meerbeklee 'in Hezinge, samen ge~ noemd het Sprinqendal. Burgemeester Ber- .riard Cr~mer te Ootmarsum ' f 14000.- de Lipperswoninqe in Klein Agelo. Burqe- 'meester Bernard Cramer te Ootmarsum f 355.- Maseland in Tilligte. Burgemeester Bernard Cramer te Ootmarsum f 2000.':'" de Mast in Vasse. Jan Mast f '5040 ...,-19) Meenderink in Groot Agelo. Jannes Meen- derink f 4910.- 20) Mensink in Tilligte. Abraham van Laer f 5290.- de Raatgerswoning in Klein Agelo. Andreas l Zeiger f 300.,..;., de Reuver in de Lutte. Engbert Welhuis. de Lutte f 2.152.- 21) Rikhofsplaatsje in Klein Agelo. Will em Berends te Ootmarsum f 1610.- .Sanderink in de Lutte. Gerrit Jan Sanderink f 1438.- 22) Sanderink in Volte. Gerrit Jan Sanderman f 9922.-'- Sandvoort in Tilligte. Abraham van Laer f 1000.- Schepershuis in Klein Agelo. -Hendrikus Frommink f Q80.- Schotsplaatsje in Klein Agelo. Will em Berends te Ootmarsum f 355.-

18) Met inbegrip van restante pachten ad f 350.- en bezwaard met de tienden. ' - 19) Bezwaard met een uitgang van 7 schepel rogge aan Juffrouw Dinkgreve; id. aan den rector der Latijnsche School te -Ootmarsum ad f 1-4; met een ttenda.uit het land de Wonbert en den Lokamp. 20) Tiendbaar aan het Rectoraat te Oldenzaal. 21) Bezwaard met uitgangen en slóptienden: aan den bouwman Kalhoupink 7 schepel rogge, aan Mej. de Wed. Lamberts te Weer- selo of aan de Praabsdij van Oldenzaal 8 schepel rogge, aan den med. dr. Essink te Delden 18 schepel haver of 12 gulden, aan het Armen- , gtlde te Oldenzaal 5 gulden 12st. Deze lasten verklaren de lage koopsom. 22) Bezwaard met een tiende grof en smal en met een. uitgang of sloptiende van 1IA,schepel gerst. 174

Schrijvershuis in Klein Agelo. Jannes Raat- gerink f 750...... de Schutte op 't Wiemsel in Tilligte. Jan Hendrik Schutte f 3300 23) -,Stevelink in Klein Agelo. Jannes Stevelink f 4300 24) Lutke Stevelink in Klein Aqelo, Bernard Vinke f 5580.-- . Toenink in Groot Agelo. Albert Toenink f 7110.- Tijman in Groot Agelo. Jannes Tijink f 3650 ...... 25) Veldhuis in Groot Agda. Burgemeester Ber- nard Cramer te Ootmarsum f 1160»-« I. Voorpastel in Oud~Ootmarsum. Jannes Voor- postel f 6900.- Wiegink in Klein Agelo. Hendrikus Wiegink f 2500 ...... 26) Zeigershuis in Klein Agelo. Johan Andries _Zeiger i 660 »-« B. Tie n den. Sloptiende uit Borgbeuningen 6 schepel rogge en 4 schepel gerst. De weduwe van Wulff- ten, Oldenzaal f 483 ...... Sloptiende uit Heerink in Beuningen, 6 schepel . rogge en 6 schepel gerst. Burgemeester

Bernard Cramer te Ootmarsum f 255 .r-« 27)

23) Met inbegrip van het land .het Hooge WienseI. Bezwaard met een uitgang tot het tractement van den eersten schoolmeester te Ootmarsum ad f 2.-. 24) Met inbegrip van het land het Stevelink· Loo: Bezwaard met een tiende en met een wagendienst zoo noodig eens per week aan de 'stad Ootmarsum. . 25) Met inbegrip van de tiende uit dit erf. Deze tiende was uit de Pastoriegoederen te Ootmarsum door Van Heyden aangekocht. Hij had de tiende in 1769 in redemtie gegeven aan den 'boer Timan voor f 36.- 's jaars .. (Jaarrekening der inkomsten en pagten des Huysen Ootmarssum de Anno 1770, Archrvalia Oudheidkamer Twenthe, SOm/C 23; verderop aan te halen als Rekening 1770). . 26) Bezwaard met een tiende en met een jaa;rlijkschen tins van 12 stuiver aan het Huis Ootmarsum. 27) "Dog de maat die gegeven word verliest in de maat van '.1; huys Ootmarssum van ieder ongeveer een spind, moet op Catharinen dag gehaald worden". 174

" , Schrijvershuis in Klein Agelo. Jannes Raat- gerink f 750...... de Schutte op 't Wiemsel in Tilligte. Jan Hendrik Schutte f 3300 23) ,Stevelink in Klein Agelo. Jannes Stevelink f 4300 24) büke Stevelink in Klein Agelo. Bernard Vinke f 5580.=-, . , "., Toenink in Groot Agelo. Albert Toenink f 7110.- Tijman in Groot Agelo. Jannes Tijink f 3650 .r-« 25) Veldhuis in Groot Agda. Burgemeester Ber-

nard Cramer te Ootmarsum f 1160 .r-« Voorpastel in Oud~Ootmarsum. Jannes Voor- postel f 6900.- Wiegink in Klein Agelo. Hendrikus Wiegink f 2500 ...... 26) Zeigershuis in Klein Agelo. Johan Andries _Zeiger f 660 »-«

B. Tie n den. Sloptiende uit Borgbeuningen 6 schepel roqqe en 4 schepel gerst. De weduwe van Wulff- ten, Oldenzaal. f 483 ...... Sloptiende uit Heerink in Beuningen, 6 schepel . rogge en 6 schepel gerst. Burgemeester Bernard Cramer te Ootmarsum f 255 ...... 27)

23) Met inbegrip van het landhet Hooge WienseI. Bezwaard met een uitgang tot het tractement van den eersten schoolmeester te Ootmarsum ad f 2.-. 24) Met inbegrip van het land het Stevelink' Loo: Bezwaard met een tiende en met een wagendienst zoo noodig eens per week aan de 'stad Ootmarsum. . 25) Met inbegrip van de tiende uit dit erf. Deze tiende was uit de Pastoriegoederen te Ootmarsum door Van Heyden aangekocht.Hij. had de tiende in 1769 in redemtie gegeven aan den 'boer Timan voor f 36.- 's jaars. (Jaarrekening der inkomsten en pagten des Huysen Ootmarssum de Anno 1770, Archivalia Oudheidkamer Twenthe, SOm/C 23; verderop aan te halen als Rekening 1"1'(10). . 26) Bezwaard met een tiende en met een jaarlijkschen tins van 12 stuiver aan het Huis Ootmarsum. 27) "Dog de maat die gegeven word verliest in de maat van't huys Ootmarssum van ieder ongeveer een spirid, moet op Catharinen dag gehaald worden". 175

Tiende uit Oink in .Lemselo, doende's jaars \1 , gld, 5 st. Gradus Heupink te Ootmarsum. f . 20.-'"

, 'Om koopers te trekken voor de niet verkochte goederen. verscheen in de Zwolsche Courant van 12, 19, 22 en 26 Fe- bruari 1811, Nos, 13, 15, 16 en 17, een nieuwe advertentie:

"Men is voornemens om op Maandag den 4 Maart a.s., des voormiddags om tien uren, ten huize van den .kaste- lein A. Kip te Ootmarssum, eerst te doen inzetten en dade- lijk daarna finaal aan de meest biedende te verkoopen: Eenige vaste goederen van .het van ouds riddermatige goed Ootmarsum, in de laatstgehouden veiling noqonver- kogt gebleven, bestaande in het zeer uitgestrekte heerenhuis, bouwhuizen en stallingen enz., zedert korte jaren genoegzaam· geheel van nieuws opgetimmerd, en waarin zig bchalven eene aanzienlijke quantiteit Bentheimer steenen, lood en yzer, ook allerbest greenen hout, als balken, zolders, vloeren en andere kostbare materialen, waar onder vier extra fijne blaauwe moderne marmère schoor-· . steenmantels. en nog andere zaken van veel waarde be- vinden, en dus zeer geschikt voor afbraak is. Voorts nog negentien boerenerven en katerplaatsen. eenige tienden en thinsen, mitsgaders genoegzaam alle weide en hooy- . gronden, en ten laatsten vyf boerenerven of het regt daaraan, gelegen in de voormalige graafschap Bentheim. met het regt van jagt en visschery aldaar, en wel deze vyf erven, eerst in percelen en vervolgens in eene massa. En kunnen valle' de bovenstaande goederen- dagelyks worden gezien, ten welken einde men zig kan vervoegen by den rentmeester op d~n huize Ootmarsum, zynde voorts daar- omtrent naauwkeurige informatie te bekomenby den pro- cureur W. Berends te Ootmarssum ".

Dientengevolge werden op 4 Maart 1811geveild, en 5 Maart gegund: 175

Tiende uit Oink in .Lemselo, doende's jaars \1 gld.Sst. Gradus Heupink te Ootmarsum. f . 20.-"

'Om koopers te trekken voor de niet verkochte' goederen. verscheen in de Zwolsche Courant van 12, 19, 22 en 26 Fe- bruari 1811, Nos. 13, 15, 16 en 17, een nieuwe advertentie:

"Men is voornemens om op Maandag den 4 Maart a.s., des voormiddags om tien uren, ten huize van den .kaste- lein A. Kip te Ootmarssum, eerst te doen inzetten en dade- lijk daarna finaal aan de meest biedende te verkoopen: Eenige vaste goederen vanhet van ouds riddermatige goed Ootmarsum, in de laatstgehouden veiling nog enver- kogt gebleven, bestaande in het zeer uitgestrekte heerenhuis, bouwhuizen en stallingen enz., zedert korte jaren genoegzaam geheel van nieuws opgetimmerd, en waarin zig behalven eene aanzienlijke quantiteit Bentheimer steenen, lood en yzer, ook allerbest green en hout, als balken, zolders, vloeren en andere kostbare materialen, waar onder vier extra fijne blaauwe moderne marmere schoor-' steenmantels, en nog andere zaken van veel waarde be- vinden, en dus zeer geschikt voor afbraak is. Voorts nog negentien boerenerven en katerplaatsen, eenige tienden en thinsen, mitsgaders genoegzaam alle weide en hooy- gronden, en ten laatsten vyf boerenerven of het regt daar- aán, gelegen In de voormalige graafschap Bentheim, met het regt van jagt en visschery aldaar, en wel deze vyf erven, eerst in percelen en vervolgens in eene massa, En kunnen valle' de bovenstaande goederen- dagelyks worden gezien, ten welken einde men zig kan vervoegen by den rentmeester op' d~n huize Ootmarsum, zynde voorts daar- omtrent naauwkeurige informatie te bekomenby den pro- cureur W. Berends te Ootmarssum ".

Dientengevolge werden op 4 Maart 1811geveild, en 5 Maart gegund: -, " I I 'I

176

A. Boe r der ij e n. Bloemendal in de Lutte, Hermen Bloemen f 609.- r Bokum Irr Tilliqte. Abraham van Laer f 6355.- Bosch in Groot Agelo. Hendrik Bossink f 2675.- 28) Bossink in Lattrop. Jan Bossink f 4440.-29) Brookhuis in Klein Agelo. Jannes Weernink op Brookhuis f 5005.- 30) Bruggink in Tilligte. Gerrit Bruggink f 4105.--:-31) Drayerswoning in Klein Agelo. Andreas Zeiger f 480.rr: Hofstee in Lattrop. Jan Hendrik Hofstee t 1950.- 32) Maathuis in Klein Agelo. Berend ter Duis f 208.- Middelhorst in Oud-Ootmarsum. Jannes Mid- delhorst f 1030.-;- Ottink in Oud-Ootmarsum. Gerrit Ottink f 2830.--;-33) de Reker in Tilligte. Gerrit Rekers [. 1610.- Steggink in Tilligte. Abraham van Laer f 5500.- Voet in Lattrop. Hendrik Voet f 1585.- Jan Vrielinksplaats in Hezinge. Burgemeester Bernard Cramer te Ootmarsum f 810.- Gerrit Vrielinksplaats in Hezinge. Dezelfde f 930.- Weghuis in Klein Agelo. Berend Weghuis f 1360.- Wolcherink in Rossum. Berend Wolgerink en

28) Met inbegrip van restante pachten en andere schulden ad f 501.-. Tiendbaar aan de Latijnsche School te Oldenzaal f 30.- 'sjaars. . 29) Uitgezonderd het vischrecht in de Postk uile te Lattrop; dif was. de kolk in de Dinkel bij de oude Dinkelbr'ug bij het erf Hofstee. Be- zwaard met een uitgang van 14 schepel rogge en 14 schepel gerst aan / de heeren Storck en Koek te Oldenzaal en een bloedtiende aan - den heer van Breklenkamp. . 30) Onder bezwaar van een uitgang aan de Groote Kerk te Oot- marsum ad f 20-10 en een wekelijksehen wageridienst aan de stad . . 31) Met inbegrip van een oude schuld ad f 250.-. Bezwaard met een uitgang van f 3-15 's jaars aan het Armengilde te Ootmarsum. 32) Zonder het vischrecht in de Postkuile te Lattrop. Dit werd op 5 Maart 1811' gekocht door burgemeester B. Cramer te Ootmarsum voor f 110.-. . ' . 33) Bezwaard met een uitgang van een witte of een halven stuiver aan de stad Ootmarsum. . , '

176

A. Boe r der ij e n. Bloemendal in de Lutte, Hermen Bloemen f 609.- ' Bokum in-Tilligte. Abraham van Laer f 6355.- Bosch in Groot Agelo. Hendrik Bossink f 2675.- 28) Bossink in Lattrop. Jan Bossink f 4440.-29) Broekhuts in Klein Agelo. Jannes Weernink op Brookhuis f 5005.- 30) Bruggink in Tilligte. Gerrit Bruggink f 4105.- 31) Orayerswoning in Klein Agelo. Andreas , Zeiger _ f 480.- Hofstee in Lattrop. Jan Hendrik Hofstee t 1950.- 32) Maathuis in Klein Agelo. Berend ter Duis f 208.- Middelhorst in Oud-Ootmarsum, Jannes Mid- delhorst f 1030.-;- Ottink in Oud-Ootmarsum. Gerrit Ottink f 2830.--;-33) de Reker in Tilligte. Gerrit Rekers [. 1610.- Steggink in Tilligte. Abraham van Laer f 5500.- Voet in Lattrop. Hendrik Voet f 1585.- Jan Vrielinksplaats in Hezinge. Burgemeester Bernard Cramer te Ootmarsum f 810.- Gerrit Vrielinksplaats in Hezinge. Dezelfde f 930.- Weghuis in Klein Agelo. Berend Weghuis f 1360.- Wolcherink in Rossum. Berend Wolgerink en

28) Met inbegrip van restante pachten en andere schulden ad f 501.-. Tiendbaar aan de Latijnsche School te Oldenzaal f 30.- 's jaars. . 29) Uitgezonderd het vischrecht in de Postk uile te Lattrop; dit was de kolk in de Dinkel bij de oude DinkelbI'ug bij het erf Hofstee. Be- zwaard met een uitgang van 14 schepel rogge en 14 schepel gerst aan de heeren Storck en Koek te Oldenzaal en een bloedtiende aan- den heer van Breklenkamp, - 30) Onder bezwaar van een uitgang aan de Groote Kerk te Oot- marsum ad f 20-10 en een wekelijksehen wageridienst aan de stad. 31) Met inbegrip van een oude schuld ad f 250.-. Bezwaard met een uitgang van f 3-15 's jaars aan het Armengilde te Ootmarsum. 32) Zonder het vischrecht in de Postkuile te Lattrop. Dit werd op 5 Maart 181r gekocht door burgemeester B. Cramer te Ootmarsum voor f 110.-. . . . 33) Bezwaard met een uitgang van een witte of een halven stuiver aan de stad Ootmarsum. - 177

Gerrit Raatgerink f 2199.- B. Tie n den e n u i t g a n gen. Sloptiende uit Aarnink in THligte, 12 schepel _ rogge, 14 schepel gerst en 3 gld. 3 st. Jan Hendrik Aarnink f . 850.-"" Garftiende uit Hulskotte of Bartelsplaats in Reittum. Gerrit Bartels - t ·805.':- Uitgang uit de Scholte te Mander, 6 schepel rogge. Scholte te Mander f 175.-

Geen gegevens konden gevonden worden omtrent Abrahams- of Lunenborgshuis in Klein Agelo, het Sleyderinkplaatsje in Klein Agelo, Veldlucas in Tilligte en enkele tienden. Waar~ schijnlijk hebben deze bij de verkoopingen andere namen gedragen, ontleend aan de toenmalige bewoners. De erven in de Nedergraafschap Bentheim, welke op 4 Maart geveild werden, moeten zijn geweest Everdink in Hocklenkanip, Goo- sink in Getelo, Oelderink in Getelo, Weersink in Itterbeek en Westrik in Halle. Immers van de negen erven, - die van i ouds onder het Huis Ootmarsum behoorden, waren Steggink en Volzelman in Volzel in 1772 van de hand gedaan 34); terwijl Heespink in Ringe en Rökker in Binnenborg blijkens de rekeningen van die jaren tusschen 1711 en 1770 verkocht, - moeten zijn. ' . Ook op 4 Maart 1811 gelukte het niet, eenkoper voor het kasteel zelf te vinden. Oàarom adverteerde men opnieuw in de Zwolsche Courant van 26 Maart 1811 No. 25, waarbij de inzate en de onmiddellijk daarop vçlqendeverkoop werd aan- gekondigd van ' "de volgende goederen, alsnog onverkogt gebleven, als het - uitgestrekte graaflijk woonhuis, met annexe gebouwen, . zoo als dezelve in de voorgaande advertenties zijn om- schreven, alles zeer geschikt tot afbraak. Voorts een stuk veengrond in het Geteler Veen, en eindelijk noq eenige

34) Zie Versl, en Med, 63e stuk (1948) blz. 98-100, 177

Gerrit Raatgerink f 2199.- B. Tie n den e n u i t g a n gen. Sloptiende uit Aarnink in THligte, 12 schepel _ rogge. 14 schepel gerst en 3 gld. 3 st. Jan Hendrik Aarnink f 850 ...... , Garftiende uit Hulskotte of Bartelsplaats in Reuturn. Gerrit Bartels - f ·805.':- Uitgang uit de Scholte te Mander, 6 schepel rogge. Scholte te Mander f 175.-

Geen gegevens konden gevonden worden omtrent Abrahams- of Lunenborgshuis in Klein Agelo, het Sleyderinkplaatsje in Klein Agelo, Veldlucas in Tilligte en enkele tienden. Waar~ schijnlijk hébben deze bij de verkoopingen andere namen gedragen, ontleend aan de toenmalige bewoners. Deerven in- de Nedergraafschap Bentheim. welke op 4 Maart geveild werden, moeten zijn geweest Everdink in Hocklenkanip, Goo- sink in Getelo, Oelderink in Getelo, Weersink in Itterbeek en Westrik in Halle. Immers van de negen erven, _die van i, ouds onder het Huis Ootmarsum behoorden, waren Steggink en Volzelman in Volzel in 1772 van de hand gedaan 34); terwijl Heespink in Ringe en Rökker in Binnenberg blijkens de rekeningen van die jaren tusschen 1711 en 1770 verkocht - \ moeten zijn. ' . Ook op 4 Maart 1811 gelukte het niet, eenkoper voor het kasteel zelf te vinden. Daarom adverteerde men opnieuw in de Zwolsche Courant van 26 Maart 1811 No. 25, waarbij de inzate en de onmiddellijk daarop vçlqende verkoop werd aan- gekondigd van . "de volgende goederen, alsnog onverkogt gebleven, als het - uitgestrekte graaflijk woonhuis, met annexe gebouwen, . zoo als dezelve in de voorgaande advertenties zijn om- schreven, alles zeer geschikt tot afbraak. Voorts een stuk veengrond in het Geteler Veen, en eindelijk nog eenige

34) Zie Ve,·sl. en Med. 63e stuk (1948) blz. 98-100. ·1

178

eiken, beuken en denne boomen, met de daartoe behoo- rende boschgronden. Iemand nadere onderrigting beqe- ~ rende, adresere zig by Proc. W. Berends en den rentmeester A. Zeyger te Ootmarssum ". Alvorens nog iets van dit "graaflijk woonhuis" te zeggen, mogen hier de landerijen volgen, welke op 30 Januari, 5 Maart en 4 April1811 verkocht werden, De gegevens zijn weder ont- 'leend aan de notariëele archieven en aan het Protocol, van geproduceerde zegels voor overdrachten.

) ,1. de Moestuin, in 7 perceelen verkocht aan verschillende gegadigden, voor ongeveer f 2) 00 .....-35 ) 2. het bouwland de Molenbree, in 5 perceelen, elk ongeveer 3Y2 schepel, aan verschillenden voor f 1634.-- 3. Bouwland het Breeland of Breedeland. in 7 perceelen aan verschillenden voor om- -: streeks f 2625 .....- 36) 4. Land in den Boomgaard, Andries Zeiger f460 ...... ;.. 5. Hooiland de Eendenkooi in het Aqeler- broek,6 dagwerk, Burgemeester Bernard Cramer f 440 .....- 6. De Groote Mate, in 7 perceelen, aan verschillenden voor ten minste f 7490 .....-37) , 7. Het land de Lange Hegge achter den Kot- ten, aan Gerrit Maseland en Jannes Ste- velink f 500 .....-, 8. Het land de Groote Zonneberq. aan M. ~mithuys' , f 180.....- 9. De Huttendrtujs; aan denzelfde f 100.....- 10. Het Gerstenland aan denzelfde f 110.....- 11. De Lutke Zonnenberg aan denzelfde f 100.....-

'35) Staat niet volkomen vast, omdat van een enkel perceel de opbrengst en de nauwkeurige grootte niet kon worden gevonden. 36) Zie noot 35. 37) Zie noot 35. 178

eiken, beuken en denne boomen, met de daartoe behoo- rende boschgronden. Iemand nadere onderrigting bege- - rende, adresere zig by Proc. W. Berends en den rentmeester A. Zeyger te Ootmarssum ". Alvorens nog iets van dit "graaflijk woonhuis" te zeggen, mogen hier de landerijen volgen, welke op 30 Januari, 5 Maart en 4 ApriI.1811 verkocht werden, De gegevens zijn weder ont- o leend aan de notariëele archieven en aan het Protocol-. van geproduceerde zegels voor overdrachten.

) 01. de Moestuin, in 7 perceelen verkocht aan

verschillende gegadigden 0 voor ongeveer f 2)00.- 35 ) +. het bouwland de Molenbree, in 5 perceelen, elk ongeveer 3Y2 schepel, aan verschillenden voor f 1634....- 3. Bouwland het Breeland of Breedelend, in 7 perceelen aan verschillenden voor om- < streeks f 2625.- 36) 4. Land in den Boomgaard, Andries Zeiger f 460.--" 5. Hooiland de Eendenkooi in het Ageler- broek, 6 dagwerk, Burgemeester Bernard Cramer f 440.- 6. De Groote Mate, in 7 perceelen, aan verschillenden voor ten minste f 7490.- 37) 7. Het land de Lange Hegge achter den Kot- ten, aan Gerrit Maseland en Jannes Ste- velink f 500.- 8. Het land de Groote Zonneberq. aan M. Smithuys ' f 180.- 9. De Huttendttujs. aan denzelfde f 100.- 10. Het Gerstenland aan denzelfde f 110.- 11. De Lutke Zonnenberg aan denzelfde f 100.-

035) Staat niet volkomen vast, omdat van een enkel perceel de opbrengst en de nauwkeurige grootte niet kon worden gevonden. 36) Zie noot 35. 37) Zie noot 35. 179

12. Het land de Haar aan Jannes Heupink f 314.- 13. Het land de Schepersdruis aan denzelfde _ f 350.- 14:0e weide genaamd de Stobbenkamp met de Allee "tusschen den Stobbenkamp en de Vinkenmate. 15 dagwerk, aan Dr. Bernar- dus Schoning f 3885.- 15. Bouwland de Lage Hof. 4 mud 2 schepel. aan Wiliem Menger f 1420.- 16. Het land in den Bloemink, 2 schepel, aan MannesSteggink f 106.- 17. Het land in den Amertuin te Tillig'tç, ruim 6 mud, in 7 perceelen aan verschilIenden f 1221.- 18. Het Hoqe- of Steffen Wolbersland, aan W. Berends f 120.- 19. Het land de Lutke -Kotten, aan Lucas Steggink f 120.- 20.Het land den Hongerigen bij de Kleiboer in Agelo aan denzelfde f 135.--- 21. Het stukop de Lange Hegge, in 3 perceelen aan verschilIenden f 654.- 22. Hooiland de Wildenhof. gelegen aan het Bosch van het Huis Ootmarsum, groot ongeveer 17 dagwerk, in 5 perceelen aan- ver- schillenden - f 4600.- 23. Het land aan den Immenbos op den Kot- ten aan Egbert in 't Olde Lohuys f 87.- 24. Een"stuk land op den Pol. 2 mud, aan Mr. A. Vosding van Beverforde -1 489.- 25. Hooiland de Oude Beusenkolk. in het Aqeler- en Tilligterbroek, ruim 20 daq-: werk, in 5 perceelen aan verschilIenden f 3135.- 26. -Hooiland de Nieuwe Beusenïwlk, bijna 4 dagwerk, aan Bernard Cramer f 255.- 27. Grasgrond en hooiland de Weerd in het -Agelerbroek naast de Groote Euvelgunne 179

12. Het land de Haar aan Jannes Heupink f 314.~ 13. Het land de Schepersdruis aan denzelfde f 350.~ 14:De weide genaamd de Stobbenkamp met de Allee "tusschen den Stobbenkamp en de Vinkenmate. 15 dagwerk, aan Dr. Bernar- dus Schoning f 3885.~ 15. Bouwland de Lage Hof. 4 mud 2 schepel. aan Wiliem Menger f 1420.~ 16. Het land in den Bloemink, 2 schepel, aan Mannes Steggink f 106.~ 17. Het land in den Amertuin te Tilliglç, ruim 6 mud, in 7 perceelen aan verschillenden f 1221.~ 18. Het Hoge- of Steffen Wolbersland, aan W. Berends f 120.~ 19. Het land de Lutke :Kotten, aan Lucas Steggink f 120.~ 20. Het land den Hongerigen bij de Kleiboer in Agelo aan denzelfde f 135.~ 21. Het stuk op de Lange Hegge, in 3 perceelen aan verschillenden f 654.~ 22. Hooiland de Wildenhof. gelegen aan het Bosch van het Huis Ootmarsum, groot ongeveer 17 dagwerk, in 5 perceelen aan- ver- schillenden " f 4600.~ 23. Het land aan den Immenbos op den Kot- ten aan Egbert in 't Olde Lohuys f 87.~ 24. Eenstuk land op den Pol. 2 mud, aan Mr. A. Vosding van Beverforde -1 489.~ 25. Hooiland de Oude Beusenkolk. in het Ageler- en Tilligterbroek, ruim 20 daq-: werk, in 5 perceelen aan verschillenden f 3135.~ 26. Hooiland de Nieuwe Beusenkolk, bijna 4 dagwerk, aan Bernard Cramer f 255.~ 27. Grasgrond en hooiland de Weerd in het -Agelerbroek naast de Groote Euvelgunne 180

of den Vetten Ende, 14 dagwerk, in 3 perceelen aan Jannes Stevelink en Adolf Keyler f 840.--- 28. De Frenkenkemp, aan Borchard Walte- rink en Gerrit Rekers f 1600.- 29. Een stuk zaailand achter den Kotten aan denzelfden f 140.--- 30. De Toeslag langs het bosch van het Huis Ootmarsum in 2 perceelen aan Grades Heupink en Bernard Vinke -t 4270.- 31. Hooiland de Deele"bij Weghuis in 't Age- lerbroek, IY2 dagwerk, aan Jannes Wen- sink en Berend Weghuis f 310.- 32. Een stuk land aan den Knoetsbelt aan Jannes Loh~is f 198.- 33. Een stuk land Stal l;Villems stuk bij den Heseberg, 1 mud, aan Grades Meyer f 251.- 34. Een stuk land Groenebergskampjen bij den Kotten, aan Gerrit Evers f 120..: 35. Een stuk land de Arendshorst in Tilliqte, 1 mud 2 schepel. aan Jan ten Groeneveld f 301.-' 36. ' Een stuk la~d de Brikke, 1 mud 1 schepel. aan Jan Hendrik Heespelink f 130.- 37. Een 'stuk land het Vlasland, 1Y2 schepel ' aan Jannes Stevelink f 62.- 38. Bouwland de Grypskamp, in 3 perceelen, aan Bernard Vinke f 1250.- 39. De halve Allee aan den Grypskamp aan denzelfde f 240.- 40. Een stuk land de Haar aan denzelfde f 304.- 41. Een stuk land het Lange Stukke bij den Hezeberg, 1 mud, aan Gerrit Raatger f 254.- 42. Hooiland de Russchenmaat in Klein Agelo, 14 dagwerk, aan de Diaconie der Gere- formeerde Gemeente te Ootmarsum f 3215.- 180

of den Vetten Ende, 14 dagwerk, in 3 perceelen aan Jannes Stevelink en Adolf Keyler f. 840..- 28. De Frenkenkemp, aan Borchard Wolte- rink en Gerrit Rekers f 1600..- 29. Een stuk zaailand achter den Kotten aan denzelfden f 140..- 30. De Toeslag langs het bosch van het Huis Ootmarsum in 2 perceelen aan Grades Heupink en Bernard Vinke -t 4270 ..- 31. Hooiland de Deele"bij Weghuis in 't Age- lerbroek. lY2 dagwerk. aan Jannes Wen- sink en Berend Weghuis f 310 ..- - 32. Een stuk land aan den Knoetsbelt aan Jannes Loh~is f 198..- 33. Een stuk land Stal o/illems stuk bij den Heseberg. 1 mud. aan Grades Meyer f 251..- 34. Een stuk land Groenebergskampjen bij den Kotten. aan Gerrit Evers f 120....:.. 35. Een stuk land de Arendshorst in Tilliqte, 1 mud 2 schepel. aan Jan ten Groeneveld f 301.- . 36.. Een stuk la~d de Btikke, 1 mud 1 schepel. aan Jan Hendrik Heespelink f 130.- 37. Een -stuk land het Vlasland, 1Y2 schepel ' aan Jannes Stevelink f 62..- 38. Bouwland de Grypskamp, in 3 perceelen, aan Bernard Vinke f 1250..- 39. De halve Allee aan den Grypskamp aan denzelfde f 240..- 40. Een stuk land de Haar aan denzelfde f 304 ..- 41. Een stuk land het Lange Stukke bij den Hezeberg. 1 mud. aan Gerrit Raatger f 254.- 42. Hooiland de Russchenmaat in Klein Agelo. 14 dagwerk. aan de Diaconie der Gere- formeerde Gemeente te Ootmarsum f 3215 ..- ,I

181

43. Het Schaapschot met een stuk woeste grond. gelegen aan den Hezeberg. aan dezelfde ../ 300.- 44. Groenland de Witsteert. gelegen aan het Agelerbroek. ruim 21 dagwerk. in 6 perceelen aan 3 verschillenden f 2345.- - 45. Hooiland de Groote Euvelgunne of den Vetten Ende in het Agelerbroek. 23 dagwerk. in· 6 perceelen aan 5 verschillenden f 3330.- 46. De Vinkenmaat, gelegen tusschen den Stobbenkamp en het Brede land. met den drogen kolk daarboven liggend. 2%- dagwerk. aan Andreas Goossen en Ds. Jo- hannes Pal the f 1450.- Bovendien werden de. volgende vaste goederen én rechten geveild: 47. Het halve Tiggelwerk met woonhuis No. 12en landerijen. bij de erfgenamen Noord- huys in gebruik. gelegen onder de stad Ootmarsum. aan burgemeester Bernard Cramer . , f 1535.- 48. Het erfrecht op den Tichlarijenkamp aan Bernard Vinke f 260.- 49. De beide koorruoetetmolens, het Mulders- huis met de beide hoven. het Sterrenbosch en de drie kolken aan Ds. Johannes Palthe te Oldenzaal en proc. Andreas Goossen te Ootmarsum f 5600.-

50. Een huis met grutmolen rÓ, bleekers wasch- en kookhuis met de Hoven Bleeke daaraan gelegen. onder de stad Ootmarsum. aan Aleida Larink f 4300.- 51. De grond van de Wildbaan en een gedeelte van het Bosch bij het Huis Ootmar- sum, 70 mudden lands. met het huisje in ,I

181

43. Het Schaapschot met een stuk woeste grond. gelegen aan den Hezeberg. aan dezelfde f 300.-·

44. Groenland de Witsteert. gelegen aan het .l Agelerbroek. ruim 21 dagwerk. in 6 per- .ceelen aan 3 verschillenden f 2345.- - 45. Hooiland de Groote Euvelgunne of den Vetten Ende in het Agelerbroek. 23 dagwerk. in· 6 perceelen aan 5 verschillenden f 3330.- 46. De Vinkenmaat. gelegen tusschen den Stobbenkamp en het Brede land. met den drogen kolk daarboven liggend. 2%- dagwerk. aan Andreas Goossen en Ds. Jo- hannes Palthe 't 1450.- Bovendien werden de volgende vaste goederen en rechten geveild: 47. Het halve Tiggelwerk met woonhuis No. 12 en landerijen. bij de erfgenamen Noord- huys in gebruik. gelegen onder de stad Ootmarsum. aan burgemeester Bernard Cramer - f 1535.- 48. Het erfrecht op den Tichlarijenkamp aan Bernard Vinke f 260.- 49. De beide koorrnoetetmolens, het Mulders- huis met de beide hoven. het Sterrenbosch en de drie kolken aan Ds. Johannes Palthe te Oldenzaal en proc. Andreas Goossen te Ootmarsum f 5600.-

de Wildbaan, aan Roelof en Oerk Buys- . man (Buysman & Comp.] te Hasselt voor f 7000 ...... 52. Het recht van schapendrift, zooals dat door 't Huis Ootmarsum is bezeten geweest, doch zonder het recht van schaperij op de gecultiveerde gronden, aan de gecombineerde marken van Groot- en Klein Agclo f 200.- 53. De kolk of vijver aan de Vlasbeek. met den potegrand daarbij, zonder het hout, groot bijna 4 mud, aan Andreas Goossen en Ds. Johannes Palthe f 500 .....-: 54. Het dennenboschje op den Kuiperberg, links en rechts van het Jodenkerkhof gelegen, de grond zoowel als de dennen, aan Hendrikus Noordhuys f 172.- De beide laatste perceelen waren restanten, die op 4 April 1811 onder den hamer kwamen. De geheeie opbrengst van de bezittingen was volgensbo- venstaande gegevens 296.235 gulden, dus bijna drie ton. Re- kent men de. opbrengst der vijf Bentheimsche erven en het Geteler Veen op 25.000 gulden, dan komt men er nog boven. Naar onze begrippen is dat eenbelachelijk lage som, maar het was wel een allerongelukkigste tijd voor groote verkoopingen. De vraag was beperkt, het aanbod overstelpend, de doodsklok luidde over de goederen van den Overijselschen adel. De talrijke advertenties in de.couranten van 1810 en 1811 zijn welsprekend genoeg. Week aan week staan daarin de aankondigingen van veilingen. De havezate de Oldemole in Oele kwam 26 Juni 1810 onder den hamer; het huis de Kolk- hof bij Heino op 28 Augustus, de havezate de Kranenborg bij Zwolle op I October, de havezate Averbergen bij Olst op 6 November 1810. Omstreeks denzelfden tijd verwissel- den de havezaten Bonkenhave bij Vollenhove, de Krytenborg bij Wijhe, Friesewijk onder Colmschate en het huis Putten 182

de Wildbaan, aan Roelof en Derk Buys~ . man (Buysman & Comp.) te Hasselt voor f 7000 ...... 52. Het recht van schapendrift, zooals dat door 't Huis Ootmarsum is bezeten ge~ weest; doch zonder het recht van schaperij op de gecultiveerde gronden, aan de ge~ combineerde marken van Groot- en Klein Agelo f 200.- 53. De kolk of vijver aan de Vlasbeek, met den potegrand daarbij, zonder het hout, groot bijna 4 mud, aan Andreas Goossen en Ds. Johannes Palthe f 500.,.....; 54. Het dennenbosch]e op den Kuiperberg, links en rechts van het Jodenkerkhof ge~ legen, de grond zoowel als de dennen, aan Hendrikus Noordhuys f 172.- De beide laatste perceelen waren restanten, die op 4 April 1811 onder den hamer kwamen. De geheeIe opbrengst van de bezittingen was volqensbo- venstaande gegevens 296.235 gulden, dus bijna drie ton. Re- kent men de. opbrengst der vijf Bentheimsche erven en het GeteIer Veen op 25.000 gulden, dan komt men er nog boven. Naar onze begrippen is dat eenbelachelijk lage som, maar het was wel een allerongelukkigste tijd voor groote verkoopingen. De vraag was beperkt, het aanbod overstelpend, de doodsklok luidde over de goederen van den Overijselschen adel. De talrijke advertenties in de .couranten van 1810 en 1811 zijn welsprekend genoeg. Week aan week staan daarin de aankondigingen van veilingen. De havezate de Oldemole in Oele kwam 26 Juni 1810 onder den hamer; het huis de Kolk- hof bij Heino op 28 Augustus, de havezate de Kranenborg bij Zwolle op I October, de havezate Averbergen bij Olst op 6 November 1810. Omstreeks denzelfden tijd verwissel- den de havezaten Bonkenhave bij Vollenhove, de Krytenborg bij Wijhe, Friesewijk onder Colmschate en het huis Putten 183 bij Doomspijk üi openbare veiling yan eigenaars. 1811 zette in met den verkoop van het Huis Ootmarsum en onderhooriq- heden; daarna werden verkocht de havezaten het -Everlo in \ Volte bij Oldenzaal (1 Juni). Paaslo bij Oldemarkt (12 Augustus). de

w~rdt echter opgelicht in een der jongste publicaties van den Nordhornsehen rector H. Specht. 38) Deze zeqt.. "Die Ge- bäude des Hauses Ootmarsum mit den nächsten Liegenschaf- ten erwarb der Richter Weber in Nordhorn zur Franzosen- , zeit". Dit is de eenige tot dusver bekende mededeeling oyer het lot van het huis. Welke die "Liegenschaften" zijn geweest, is nog onbekend: wellicht was het de om het huis heen liggende siertuin, daar deze bij deperceelell van de verkoo-, pingen niet wordt genoemd, in tegenstelling met derrmoès- tuin. Weber moet ook in het bezit zijn gekomen van een jacht- 'recht en' wel van het recht van de [acht dat door de heeren ,Van Heyden in de Nedergraafschap Bentheim werd uitge- oefend. Specht deelthierover mede, dat de houtvester Brill van Frenswegen op 15 Juli 1823 een rapport over dit jacht- recht heeft ingediend, waarin hij verslag uitbrengt over hetgeen er gebeurd was. Aan rechter Weber is daarna door de "Königliche Kammeradministration" toegestaan, de jacht van Nordhorn uit te beoefenen. En nu is het zeer aannemelijk, dat hij kooper in massa is geworden van de vijf erven in de Graaf- schap-Bentheim,' op welker gronden de Van Heydens gej~agd _had'den. Weber en zijn opvolgers lieten de jacht nu en dan door den herbergier Berends te Ootmarsum uitoefenen, "wor- aus schon mehrere Male die grössten Exesse hervorqeqanqen sind" - zoo verzekerde Brill in 1923. Voorts leest men bij Specht, dat na den dood van Weber zijn weduwe ,,~as Restgut Ootmarsum und die jagdgerechtigkeit" aan den zoon yan den' predikant Stork te Weerselo heeft verkocht. Hieromtrent zouden de acten van overdracht in het Rijksarchief te Zwolle uit- sluitsel kunnen gevèn. Ter Kuile 39) verzekert, dat het Huis Ootmarsum in 1811 , is ge~Ioopt. Dit is zeer goed mogelijk, doch evenzeer bestaat de .

38) Die hohe und niedm'e Jagd im deutsch-holländischen Grene- gebiet (Grafsch. Bentheim), 1947, blz. 90.

39) G. J. ter Kuile, Geschiedkundige aanteekeningen op de ha1)e- eatnen van Twenthej Almelo 1911, blz. 175. \ ",

./ \

184

w~rdt echter opgelicht in een der jongste publicaties van den Nordhornsehen rector H. Specht. 38) Deze zeqt: ."Die Ge- bäude des Hauses Ootmarsum mit den nächsten Liegenschaf- ten erwarb der Richter Weber in Nordhorn zur Franzosen- zeit". Dit is de eenige tot dusver bekende mededeeling oyer het lot van het huis. Welke die "Liegenschaften" zijn geweest, is nog onbekend: wellicht was het de om het huis heen ·liggende siertuin. daar deze bij de perceelen van de verkoo-- pingen niet wordt genoemd, in tegenstelling met den .moès- tuin. Weber moet ook in het bezit zijn gekomen van een jacht- 'recht en' wel van het recht van de jacht dat door de heeren ,Van Heyden in de Nedergraafschap Bentheim werd uitge- oefend. Specht deelthierover mede, dat de houtvester Brill van Frenswegen op 15 Juli 1823 een rapport over dit jacht- recht heeft ingediend, waarin hij verslag uitbrengt over hetgeen er gebeurd was. Aan rechter Weber is daarna door de "Königliche Kammeradministration" toegestaan. de [acht van Nordhorn uit te beoefenen. En nu is het zeer aannemelijk. dat hij kooper in massa is geworden van de vijf erven in de Graaf- _ schap-Bentheim,' op welker gronden de Van Heydens gejaagd _hadden. Weber en zijn opvolgers lieten de jacht nu en dan door den herbergier Berends te Ootmarsum uitoefenen. "wor- ~us schon mehrere Male die grössten Exesse hervorqeqanqen sind" - zoo verzekerde Brill in 1923. Voorts leest men bij Specht. dat na den dood van Weber zijn weduwe ,,~as Restgut Ootmarsum und die jagdgerechtigkeit" aan den zoon yan den predikant Stork te Weerselo heeft verkocht. Hieromtrent zoù- den de acten van overdracht in het Rijksarchief teZwolle uit- sluitsel kunnen geven. Ter Kuile 39) verzekert. dat het Huis Ootmarsum in 1811 . is gesloopt. Dit is zeer goedmogelijk. doch evenzeer bestaat de .

38) Die hohe und niedm'e Jagd im deutsch-holländischen Grenz- gebiet (Grafsch. Benthetm), 1947. blz. 90.

39) G. J. ter Kuile, Geschiedkundige aanteekeningen op de ha'L'e- zathen van Twenthej Almelo 1911, blz. 175. l'85

waarschijnlijkheid, dat rechter Weber nog niet aanstondsmet de afbraak is begonnen en het gebouw, dat volgens de an~_ , \ nonces immers nog hecht en sterk was, nog eenigen tijd, hetzij geheel. hetzij -gedeeltelijk, intact heeft gelaten. "Huis, inboedel en omgeving verdwenen", zegt Geerdink 40) "Heerlijke standbeelden met voortreffelijke sprîngbronnen werden vernietigd, de schoon gebeitelde Arion, als springbron zonder weerga in ons land, werd in stukken geslagen; omdat hij te massief was om :verplaatst te worden". In vele huizen te Ootmarsum en in zijn omgeving zullen stellig steenen zitten, die van de afbraak afkomstig zijn, en niet minder te Nord- hom, waarheen de kooper het beste zal hebben overgebracht. Zeer waarschijnlijk zijn ook resten van beeldhouwwerk, die eertijds de tuinen van het Drostenhuis hebben gesierd, te zien tegenover de boerderij Tiethof aan de weg naar Almelo, buiten Ootmarsum, waar rondom een perkje een aantalkoppen . en anpere fragmenten zijn geplaatst. "Jonas in den walvisch" noemt men dit geval. ' In 1823 was er nog iets te zien, dat aan het Huis herinner- de. Jacob van Lennep, op reis met zijn vriend Dirk van Ho- gendorp, schreef 16 Juni van dat jaar in zijn dagboek: "Te Ootmarsum stapten wij aan het posthuis af. Ik wandelde de stad en derzelver omstreken rond, en zag in eene landerij van anderhalf morgen dertig koebeesten weiden, toebehoorende aan stedelingen, die ze hier voor f 11 jaarlijks lieten loopen. Wat verder vond ik eene groote plaats en eene ver- _vallene diergaarde, waar drie groote vischkommen in elkaar liepen door duikers of waterleiders. De menigten van beekjens. welke de tui~en· om de stad besproeien, maken de gansche vallei tot een hekoorlijk oord:' 41) Die diergaarde is de Wildbaan, welke zich links van den

40) Eenige bijd?'agen tot de geschiedenis van het mochidiaconaat en a,artsploiesterschap Twenthe, 1895, blz. 277. 41) Nederland in den goeden ouden tijd volgens het nagelaten manuscript van Mr. Jacob van Lennep, verzorgd door M. Elizabeth Kluit. Utrecht 1942, -blz. 154. ---1 185

waarschijnlijkheid. dat rechter Weber nog niet aanstondsmet de afbraak is begonnen en het gebouw. dat volgens de an-. nonces immers nog hecht en sterk was. nog eenigen tijd. hetzij geheel. hetzij gedeeltelijk. intact heeft gelaten. "Huis. inboedel en omgeving verdwenen". zegt Geerdink 40) "Heerlijke standbeelden met voortreffelijke sprîngbronnen werden vernietigd. de schoon gebeitelde Arion. als springbron zonder weerga in ons land. werd in stukken geslagen; omdat hij te massief was om verplaatst te worden". In vele huizen te Ootmarsum en in zijn omgeving zullen stellig steenen zitten. die van de afbraak afkomstig zijn. en niet minder te Nord- hom. waarheen de kooper het beste zal hebben overgebracht. Zeer waarschijnlijk zijn ook resten van beeldhou~werk. die eertijds de tuinen van het Drostenhuis hebben gesierd. te zien tegenover de boerderij Tiethof aan de weg naar Almelo. buiten Ootmarsum. waar rondom een perkje een aantalkoppen _en anpere fragmenten zijn geplaatst. "Jonas in den walvisch" noemt men dit geval. In 1823 was er nog iets te zien. dat aan het Huis herinner- de. Jacob van Lennep. op reis met zijn vriend Dirk van Ho- gendorp. schreef 16 Juni van dat jaar in zijn dagboek: "Te Ootmarsum stapten wij aan het posthuis af. Ik wandelde de stad en derzelver omstreken rond. en zag in eene landerij van anderhalf morgen dertig koebeesten weiden. toebehoorende aan stedelingen. die ze hier voor f Il jaarlijks lieten loopen. Wat verder vond ik eene groote plaats en eene ver- . vallene diergaarde. waar drie groote vischkommen in elkaar liepen door duikers of waterleiders. De menigten van beekjens. welke de tuinen om de stad besproeien. maken de gansche vallei tot een bekoçrlijk oord:' 41) Die diergaarde is de Wildbaan. welke zich links van den

40) Eenige bijd"agen tot de geschiedenis van het a"chidiaconaat en aartspriesterschap Twenthe, 1895. blz. 277. 41) Nederland in den goeden ouden tijd ...... volgens het nagelaten- manuscript van Mr. Jacob van Lermep, verzorgd door M. Elizabeth Kluit. Utrecht 1942. ·blz. 154. 186 weg naar Oldenzaal uitstrekte en die nog met name bekend is. Zij werd. zooals men boven heeft kunnen zien, voor f 7000.- verkocht. was 70 mudden of ruim 25 hectaren groot. Opt 'is een aanzienlijke. oppervlakte voor een hertenbaan. waarin de dieren dus wel de ruimte hadden. Dat het een hertenpark is geweest. wordt bevestigd door hetgeen Mej. Cato Eldedn:k aanhaalt in, een harer boeken over het geslacht Blijdenstein. 42)' Omdat slechts weinigen dit niet in den handel gebrachte werk kennen. volqe hier een brief. die Baerent Blijdenstein. oom van Jan Bernard Blijdenstem. den 14 Januari 1767 uit En~ schede heeft geschreven. Aan wien, is niet bekend. maar men mag veronderstellen. dat de rentmeester van Friedrich Johan Sigismund' baron van Heyden Hompesch de geadresseerde is geweest. De brief luidt: ..Wel Edele Heer. Mijn Heer. Met dit reeds begonnen jaar heb ik d' eer UwEd. te Ieliciteeren, wensehende UwEd. en lieve aanhorige alle bedenkelijke zegeningen naar ziel en liqhaam, met nog vele volgende jaren te be- leven in alle vergenoeging en tot zaligheid. Wijders dient desen, UwEd. heeft mij voorleden soo- mer eens versagt am te verneemen of er oak grof wild als harten etc. in Duijtsland of elders voor de wildbaan van Zijn Hoogwelgeb. den Heere Drost te krijgen ware~. Ik heb die tijd daarover met de Heer Regeeringsraad van de Graaf van Rheden 43) toen in de Gronouw zijnde. ge~ sproken. waarvan heden antwoord door den Heer Rigter in Gronouw krijge. dat de jonge Graaf. na veel aanqe- wende moeite.' eijndelijk had opgespeurd en wist te be- sorgen: 3 harten 3 spiessen

42) Een Twentsch [abriqueur van de achttiende eeuw. Enschede, 1923. blz. 230. 43) De graaf van Bentheim-Tecklenburg-Rheda, eigennar van de heerlijkheid Gronau. 186 weg naar Oldenzaal uitstrekte en die nog met name bekend is. Zij werd. zooals men boven heeft kunnen zien. voor f 7000.- verkocht. was 70 mudden of ruim 25 hectaren groot. Dat fs een aanzienlijke. oppervlakte voor een hertenbaan. waarin de dieren dus wel de ruimte hadden. Dat het een hertenpark is geweest. wordt bevestigd door hetgeen Mej. Cato Elderl~k aanhaalt in, een harer boeken over het geslacht Blijdenstein. 42) Omdat slechts weinigen dit niet in den handel gebrachte werk kennen. volge hier een brief. die Baerent Blijdenstein, oom van Jan Bernard Blijdenstein. den 14 Januari 1767 uit Ën- schede heeft geschreven. Aan wien, is niet bekend. maar men mag veronderstellen. dat de rentmeester van Friedrich Johan Sigismund baron van Heyden Hompesch de geadresseerde is geweest. De brief luidt: . ..Wel Edele Heer. Mijn Heer. Met dit reeds begonnen jaar heb ik d' eer UwEd. te Ieliciteeren, wensehende UwEd. en lieve aanhorige alle bedenkelijke zegeningen naar ziel en liqhaam. met nog vele volgende jaren te be- leven in alle vergenoeging en tot zaligheid. Wijders dient desen, UwEd. heeft mij voorleden soo- mer eens versagt am te verneemen of er oak grof wild als harten etc. in Duijtsland of elders voor de wildbaan van Zijn Hoogwelgeb. den Heere Drost te krijgen waren. Ik heb die tijd daarover met de Heer Reqeerinqsraad van de Graaf van Rheden 43) toen in de Gronouw zijnde. ge~ sproken. waarvan heden antwoord door den Heer Rigter in Gronouw krijge. dat de jonge Graaf. na veel aange- wende moeite.' eijndelijk had opgespeurd en wist te be- sorgen: 3 harten 3 spiessen

42) Een Twentsch [abriqueur van de achttiende eeuw. Enschede, 1923. blz. 230. 43) De graaf van Bentheim-Tecklenburg-Rheda. eigennar van de heerlijkheid Gronau. 187

12 oude dieren. die draegbaer 5 smaldieren . 2 kalver 44) . Deze zijn 12 uir van Rheda op de plaats te koop. door een het stuk à 12 Rijksd. marktgeld. de kast voor ieder dier zou behalve het transport circa 2 gld. kosten, dit is hetgeen mij daarvan gemeld wordt. is het nu, dat den Heere Drost. of Zijn Excellentie desselfs heer zoon, daarin speculatie hebben en ik in staat ben. daarin eeniqe diensten te kunnen doen. kunnen haar Hoog wel. geb. al- taos in deze en andere voorvallen over mij dispeneeren. ondertussen heb de eer met alle hoogagting te zijn. in haast wegens de felle koude. Mijn Heer. Uw Ed. Dienaar Baerént Blijdenstein Enscheide, 14 Januari 1767.

Het huis te Ootmarsum. op oude kaarten van Overijsel en Twente gewoonlijk aangeduid .als "St. [uriën", dat is St. George of St. Joris. onder welks patronaat de balie van West~ falen stond. komt zelfs nog voor op de topografische kaart van Overijseluit 1849. hoewel het toen al lang van den-aard- bodem verdwenen was en er tuinvruchten groeiden op zijn plaats. Daar staat letterlijk nog ..Het Huis Ootmarsum" en \ in zijn nabijheid de beide ..Waterkoornmolens". Terecht evenwel teekent Van Baarsel het niet meer op zijn groote kaart uit 1822. . De Van Heydens bezaten ook een heerenhuis te Zwolle. Dit bewijst de advertentie in de Zwolsche Courant van 19 Augustus 1811 No.3: ..Mevrouw Douariere Gravinne van Hompesch. gebo~ ren Baronnesse van Schrautenbach. en de beneficiare Erf-

;14) Harten = volwassen hertbokken; spiessen = mannelijke herten met het eerste of spiesgewei; oude dieren = volwassen hinden; smaldieren = jonge. nog niet geslachtsrijpe hinden; kalveren = jonge herten beneden het jaar. . 187

12 oude dieren, die draegbaer 5 smaldieren 2 kalver 44) Deze zijn 12 uir van Rheda op de plaats te koop, door een het stuk à 12 Rijksd. marktgeld, de kast voor ieder dier zou behalve het transport circa 2 gld. kosten, dit is hetgeen mij daarvan gemeld wordt, is het nu, dat den Heere Drost, of Zijn Excellentie desselfs heer zoon, daarin speculatie hebben en ik in staat ben, daarin eeniqe diensten te kunnen doen, kunnen haar Hoog wel. geb. al- toos in deze en andere voorvallen over mij dispeneeren. ondertussen heb de eer met alle hoogagting te zijn, in haast wegens de felle koude, Mijn Heer, Uw Ed. Dienaar Baerént Blijdenstein Enscheide, 14 Januari 1767.

Het huis te Ootmarsum. op oude kaarten van Overijsel en Twente gewoonlijk aangeduidals "St. [uriën". dat is St. George of St. Joris, onder welks patronaat de balie van West~ falen stond. komt zelfs nog voor op ße topografische kaart van Overijseluit 1849, hoewel het toen al lang van denaard- bodem verdwenen was en er tuinvruchten groeiden op zijn plaats. Daar staat letterlijk nog "Het Huis Ootmarsum" en \ in zijn nabijheid de beide "Waterkoornmolens". Terecht evenwel teekent Van Baarsel het niet meer op zijn groote kaart uit 1822. , De Van Heydens bezaten ook een heerenhuis te Zwolle. Dit bewijst de advertentie in de Zwolsche Courant van 19 Augustus 1811 No.3: "Mevrouw Douariere Gravinne van Hompesch. gebo~ ren Baronnesse van Schrautenbach. en de beneficiare Erf-

;l4) Harten = volwassen hertbokken ; spiessen = mannelijke herten met het eerste of spiesgewei; oude dieren = volwassen hinden; smaldieren = jonge, nog niet geslachtsrijpe hinden; kalveren = jonge herten beneden het jaar. ' (

/ 188

gen~men van wijlen de Heer A. C. W. Grave van Heiden Hompesch. zijn voornemens op Dingsdag den 13 Augus- .tus. 's avonds te 5 uren op het Stads Wynhuis te Zwolle. ten overstaan van den Vendumeester Mr. F. L. van Sons- beeck, te laten .inzetten en opden 27sten dito op tyd en plaats voorschreven by den slag publiek te verkopen: Een kapitaal huis en doorgaande wheere, staande aan' -de Melkmarkt, de heer L. Linthorst ter eener, en G. Dik- kers ter andere zijde. uitkomende in de Nieuwstraat". Zeer waarschijnlijk is dit het huis. waarin de Van Heydens hebben geresideerd. als zij voor de vergaderingen van den, Landdag of van de Gedeputeerde Staten te Zwolle moesten

·zijn s . en waarin zij wellicht ook wel des winters hebben ge-' woond .. Volgens de recente mededeeling van den heer :J. Geesink was dit huis. toebehoord hebbende aan Anne Willern Carel graaf van Heyden Hompesch, in' 1812 eigendom van François Joseph Hamer. die er een loqement in hield. Het ligt aan -de Noordzijde van de Melkmarkt onder No. 30. schuin tegenover' het Museumgebouw; de Gemeentelijke Radio Cen- trale is erin gevestigd. Het is niet gewenscht. mededeelingen te doen over alle ver- . kochte boerderijen en andere goederen. maar het is toch niet van belang ontbloot. enkele daarvan iets nader te beschouwen. . De opbrengsten der goederen toonen aan. qat H anhat i~ de Lutte een van de belangrijkste erven was. Het had zijn naam Han-, d.i. Hooge Hof. ontleend aan zijn ligging op een heuvel. in .de lijst van de waarschappen in de Lutte uit 1440 staat ...... onder ..Erve unde waerscap in Roder Iesscap": ..Item die Hohof vierdehalve waer ende en swaren", zoodat dus aan het erf 3Y2 waardeel was verbonden terwijl de boer gezworene, der marke was. Ook Roverinc (de Reuver] bezat dezelfde kwaliteiten: dit waren de beide voornaamste' hoeven in de Roder' heurne. 45) Als Haenhoff wordt het erf in kwestie ge-

45) Ma?'km'egt van de Lutte. (OveTijss. Stad-, Dijk- en MaTkm·egten. 3e deel 12e stuk). Zwolle 1877. blz. 4.

\ . --- .---'''''~'''- (

/ 188

gen~men van wijlen de Heer A. C. W. Grave van Heiden Hompesch, zijn voornemens op Dingsdag den 13 Augus- tus, 's avonds te 5 uren op het Stads Wynhuis te Zwolle, ten overstaan van den Vendumeester Mr. F. L. van Sons- beeck, te laten .inzetten en op den 27sten dito op tyd en plaats voorschreven by den slag publiek te verkopen: Een kapitaal huis en doorgaande wheere, staande aan -de Melkmarkt, de heer L Linthorst ter eerier, en G. Dik- kers ter andere zijde, uitkomende in de Nieuwstraat". Zeer waarschijnlijk is dit het huis, waarin de Van Heydens hebben geresideerd, als zij voor de vergaderingen van den, Landdag of van de Gedeputeerde Staten te Zwolle moesten zijn, en waarin zij wellicht ook wel des winters hebben gewoond .. Volgens de recente mededeeling van den heer J. Geesink was dit huis, toebehoord hebbende aan Anne Willern Carel graaf van Heyden Hompesch, in 1812 eigendom van François Joseph Hamer, die er een logement in hield. Het ligt aan -de Noordzijde van de Melkmarkt onder No. 30, schuin tegenover' het Museumgebouw; de Gemeentelijke Radio 'Cen- trale is erin gevestigd. Het is niet gewenscht, mededeelingen te doen over alle verkochte boerderijen en andere goederen, maar het is toch niet van belang ontbloot, enkele daarvan iets nader te beschouwen. . De opbrengsten der goederen toonen aan, dat H anhat i~ de Lutte een van de belangrijkste erven was. Het had zijn naam Han-rd.i. Hooge Hof. ontleend aan zijn ligging op een heuvel. In .de lijst van de waarschappen in de Lutte uit 1440 staat ,_ onder "Erve unde waerscap in Roder lesscap": "Item die Hohof vierdehalve waer ende en swaren", zoodat dus aan het erf 3Yz waardeel was verbonden terwijl de boer gezworene, der marke was. Ook Roverinc (de -Reuver ) bezat dezelfde kwaliteiten; dit waren de beide voornaamste' hoeven in de Roder heurne. 45) Als Haenhoff wordt het erf in kwestie ge-

45) Ma?'ke?'egt van de Lutte. (Overijss. Stad-, Dijk- en Markm·egten. 3e deel 12e stuk), Zwolle 1877, blz. 4. , ' "

189 noemd in de "Copia van die waeren ende schaeren der Lutter marcke gelick sie inqebrandt hebhen Anno 1619".46) In het register der Verponding van 1601 staat, dat 'HanhoH toebehoorende aan den commandeur van Ootmarsum, groot was 7 mud bouwland en 5 dagwerk hooiland en dat de boer 6 mud rogge en 5 mud haver ter pacht gaf. 47). Hoen Henrich ten Hauhoff in 1644 voor den rentmeester Saur verscheen, verklaarde hij ongeveer 28 jaar geleden op het erf te zijn in> getrouwd met de weduwe van den vorigen meier en toen 100 daalder voor opvaart te hebhen betaald. Hij gaf toen ter pacht .16 mud rogge, l O jnud haver, 6 pachtvarkens of in plaats daar- yan 28 daalder, een keurvorster goudgulden en 2 vasten- avondhoenders; bovendien moest hij hand- en spandiensten verri~hten. Voorts moest hij jaarlijks aan het Klooster te Ol- denzaal 5. mud rogge leveren en aan het Kapittel aldaar een sloptiende ad 3% mud gerst. Hij had toen ongeveer 19mud ' land onder den ploeg en bezat 8 dagwerk hooiland en koeweiden.48) In 1673 was Lubbert Tenhanhoff meier van heterf: 49) in 1675 betaalde HaanhoH voor erfwinning f 600.-; 50) in 1711 wordt een boer Lubbert Hanhoff genoemd, die 16 mud rogge, 10 mud haver, f '65-5 aan geld en 2 hoenders opbracht. 51) In 1770 was de pacht gelijk gebleven en werd de geldprestatie

46) Alsvoren. blz. 65. 47) Verpondinge van de Twente. R.A. Ov., Statenarchief No: 4646. Verder aan te halen als Verpondinge. 48) Gerichtliche Verzeichniss des .Hauses Olthmerscher Renten., mit allen dazu gehoerigen Hoeffen und Eigenhoerigen sub dato den 20 Decembris Anno 1644.Archivalia Oudheidkamer Twenthe, SOm/CI9; verder aan te halen als Verklaringen. 49) Staatsarchiv. Münster, Kommende Mülheim, F"I. 50) Bpeclftcatfe of lijste van erfwinningen, versterven, opvaarten en vrijcopen van de meijeren des Huyses Ootmarsum ab Anno 1636. Archivalia Oudheidkamer Twenthe, SOmlC 20; verder aan te halen als Specificati&.. 51) Register der intraden des hauses Ootmarsum presentatum per Dr. Perizonius den 3' Aug. 1712.Archivalia Oudheidkamer Twenthe, SOmlC 22; verder aan te halen als Rekening 1711. / , ' ' .~ y

189

noemd in de "Copia van die waeren ende schaeren der Lutter marcke gelick sie inqebrandt hebhen Anno 1619". 46) In het register der Verponding van 1601 staat, dat 'HanhoH toebehoorende aan den commandeur van. Ootmarsum, groot was 7 mud bouwland en 5 dagwerk hooiland en dat de boer 6 mud rogge en 5 mud haver ter pacht gaf. 47). Hoen Henrich ten HanhoH in 1644 voor den rentmeeeter Saur verscheen, verklaarde hij ongeveer 28 jaar geleden op het erf te zijn in- getrouwd met de weduwe van den vorigen meier en toen 100 daalder voor opvaart te hebhen betaald. Hij gaf toen ter pacht 16 mud rogge, 10jnud haver, 6 pachtvarkens of in plaats daar- 'yan 28 daalder, een keurvorster goudgulden en 2 vasten- avondhoenders; bovendien moest hij hand- en spandiensren verri~hten. Voorts moest hij jaarlijks aan het Klooster te Ol- denzaal 5. mud rogge leveren en aan het Kapittel aldaar een sloptiende ad 3% mud gerst. Hij had toen ongeveer 19· mud land onder den ploeg en bezat 8 dagwerk hooiland en koeweiden.48) In 1673 was Lubbert Tenhanhoff meier van heterf: 49) in 1675 betaalde HaanhoH voor erfwinning f 600.-; 50) in 1711 wordt een boer Lubbert Hanhoff genoemd, die 16 mud rogge, 10 mud haver, f '65~5 aan geld en 2 hoenders opbracht. 51) In 1770 was de pacht gelijk gebleven en werd de geldprestatie

46) Alsvoren, blz. 65. 47) Verpondinge van de Twente. R.A. Ov., Statenarchief No: 4646. Verder aan te halen als Verpondinge. 48) Gerichtliche Verzeichniss des Hauses Olthmerscher Renten., mit allen dazu gehoerigen Hoeffen und Eigenhoerigen sub dato den 20 Decembris Anno 1644.Archivalia Oudheidkamer Twenthe, SOm/CI9; verder aan te halen als Verklaringen. 49) Staatsarchiv. Münster, Kommende Mülheim, F"I. 50) Specificat.ie of lijste van erfwinningen, versterven, opvaarten en vrijcopen van de meijeren des Huyses Ootmarsum ab Anno 1636. Archivalia Oudheidkamer Twenthe, SOmlC 20; verder aan te halen als Specificati6,. 51) Register der intraden des hauses Ootmarsum presentàtum per Dr. Perizonius den 3' Aug. 1712.Archivalia Oudheidkamer Twenthe, SOmlC 22; verder aan te halen als Rekening 1711. 190 gesplitst: voor 6 zwijnen f 42.-; voor dienstgeld f 20.--".· een keurvorster goudgulden f 3~6; samen f 65~6.52) De weduwe van Lubbert Hanhoff accordeerde in, 1699 ten overstaan van haar broeder de Buurrichter (zij was dus afkomstig van het erf Boerrichter in de Lutte). de opvaart van haai toekomstigen eheman Geert ter Hochte uit de Lutte voor f 300.- = een rozenabel wijnkoop. 53) Waarschijnlijk was Jan Hanhoff. die met Jenne Hendrikink uit Lemselo gehuwd was. haar zoon. Hij accordeerde in 1715 het erfgewin voor hun beider leven op f 600.- en twee rozenobels en aan- vaardde het erf op de oude voorwaarden, van pacht. Toen evenwel Jans zoon Lubbert in 1772 erfwinning deed. eveneens weer op de oude condities. moest hij voor zich en zijn vrouw -, Geertruij een erfwiningspenning van f 1100.- betalen in drie termijnen vóór expiratie van het jaar 1773.,Dit is het hoogste bedrag. dat ooit voor erfgewin door een der Ootmarsumsche : hoorigen is betaald. hetgeen voldoende de belangrijkheid van het erf toelicht. Geertruij. die later met haar familienaam Stut- hoff wordt genoemd (zij kwam dus van het Lutter erf Stut- hof). was in 1789 weduwe en accordeerde toen de opvaart voor zich en haar nader te noemen man voor f 350.-. Tot een tweede huwelijk zal het evenwel niet gekomen zijn. want .in 1790 reeds verklaarde -Lubbert Benneker, die sinds zijn vijftiende jaar bij zijn oom en méuije op het erf Hanhof had gewoond. zich genegen. dit in erfpacht te aanvaarden voor zich en zijn aanstaande vrouw Janna Stuthoff: Hierbij accordeerde hij de erfwinning voor f 800.-. terwijl weer de oude voorwaarden van pacht bleven gelden. 54 ) Genoemde Lubbert moet wel dezelfde.zijn als Lambert Han- hof, die bij een verkoop der nationale domeinen op 25 October 1808 eigenaar werd van de sloptiende van 15 schepel gerst

52) Rekening 1770. 53) Protocol van erfwinningen. opvaarten. versterven en vrijcopen des Huyses Ootmarssen ab. anno 1684. Archivalia Oudheidkamer T'werit.h. SOmlC 24; verder aan te halen als Protocol. 54) Al het bovenstaande uit Protocol. ",

190

gesplitst: voor 6 zwijnen f 42.-; voor dienstgeld f 20.-, een keurvorster goudgulden f 3~6; samen f 65~6.52) De weduwe van Lubbert Hanhoff accordeerde in. 1699 ten overstaan van haar broeder de Buurrichter (zij was dus afkomstig van het erf Boerrichter in de Lutte), de opvaart van haar toekomstigen eheman Geert ter Hochte uit de Lutte voor f 300.- en een rozenobel wijnkoop. 53) Waarschijnlijk was Jan Hanhoff, die met Jenne Hendrikink uit Lemselo gehuwd .was, haar zoon. Hij accordeerde in 1715 het erfgewin voor hun beider leven op f 600.- en twee rozenobels en aan- vaardde het erf op de oude voorwaarden, van pacht. Toen evenwel Jans zoon Lubbert in 1772 erfwinning deed, eveneens weer op de oude condities, moest hij voor zich en zijn vrouw ' Geertruij een erfwiningspenning van f 1100.- betalen in drie termijnen vóór expiratie van het jaar 1773. Dit is het hoogste bedrag, dat ooit voor erfgewin door een der Ootmarsumsche : hoorigen is betaald, hetgeen voldoende de belangrijkheid van het erf toelicht. Geertruij, die later met haar familienaam Stut- hoff wordt genoemd (zij kwam dus van het Lutter erf Stut- hof), was in 1789 weduwe en accordeerde toen de opvaart voor zich en haar nader te neemen man voor f 350.-. Tot een tweede huwelijk zal het evenwel niet gekomen zijn, want .in 1790 reeds verklaarde' Lubbert Benneker, die sinds zijn vijftiende jaar bij zijn oom en méuije op het erf Hanhof had gewoond, zich genegen, dit in erfpacht te aanvaarden voor zich en zijn aanstaande vrouw Janna Stuthoff. Hierbij accordeerde hij de erfwinning voor f 800.-, terwijl weer de oude voorwaarden van pacht bleven gelden. 54 ) Genoemde Lubbert moet wel dezelfde. zijn als Lambert Han- hof, die bij een verkoop der nationale domeinen op 25 October 1808 eigenaar werd van de sloptiende van 15 schepel gerst

52) Rekening 1770. 53) Protocol van erfwinningen, opvaarten, versterven en vrijcopen des Huyses Ootmarssen ab anno 1684. Archivalia Oudheidkamer Twenth. SOmlC 24; verder aan te halen als Protocol. 54) Al het bovenstaande uit Protocol. 191

uit het erf voor f 435~ 1O. 55) Dit was de tiende, die eerst aan het Kapittel van St. Pleehelmus ging. De uitgang van 5 mud rogge aan het Klooster te Oldenzaal werd bij dezelfde verkoe- ping voor f 945.--' eigendom van B. Lucas op de Ravens- horst (in Bardelbij Gildehuis). De notarieële acte van den verkoop op 30 Januari 1811 leert, dat het toen de zeer aanzienlijke grootte had van bijna 48 mud bouwland, circa 51 dagwerk groen~ en woeste gron~ den en 14% dagwerk bosch. Het was toen bezwaard met een -jaarlijkschen uitgang van 20 schepel rogge aan den bouwman Klumper op de Ravenshorst en met de eveneens reeds genoemde tiende ad 15 schepel gerst aan deri huur- en bouwman van het' erf. Koeper werd Christianus Antonius Kock, beider regten doctor te Oldenzaal, voor 17948,70 francs Hol- landsch geld. 56) Zijn nakomelingen bezitten het mooie 'erf nog. Er bestond nog een andere H ánhof, namelijk in Klein Agelo, waarover reeds iets is medegedeeld, en dat in de.17e eeuw nu en ,dan ook de namen ten Have en Heuver draagt. Men mag het als denhof van Agelo beschouwen, waarvan het ridder- lijke geslacht Van Agelo afkomstig was. 57) Bertolt ten Have bemeierde het erf Hanhoff in 1601 en had 12 mud land onder den ploeg, waarvan er 7 binnen de stadsvrijheid van Ootmar- sum waren gelegen; 58 kwellicht was hij of zijn gelijknaniige zoon Bartholt het, die in 1644 boer was. 59) Heuver' ,accor-

.xleerde in 1657 een versterf voor f 422 ...... ; 60 Rave Tenhave T was in 1673 boer; 61) en Jacob ten Haeve betaalde in 1680

55) R.A. Ov. Rechterlijke archieven, Landgericht Oldenzaal, Over- drachten 1808-1811. 56) R.A. Ov. Notariëele archieven No. 154. <, 57) W. H. Dingeldein, Het stelsel van hoorigheid onder het hUt8 Ootma1'sum, in Vers!. en Med. 58e st. (1943), blz. 10-11, 58) Verpondinge. 59) Verklaringen. 60) Specificatie. (ll) Staatsarchiv. Münster, Kommende Mülheim, F. L 191

uithet erf voor f 435-10. 55) Dit was de tiende, die eerst aan. het Kapittel van St. Pleehelmus ging. De uitgang van 5 mud rogge aan het Klooster te Oldenzaal werd bij dezelfde verkoe- ping voor f 945.--- eigendom van B. Lucas op de Ravens- horst (in Bardel bij Gildehuis). De notarieële acte van den verkoop op 30 Januari 1811 leert, dat het toen de zeer aanzienlijke grootte had van bijna 48 mud bouwland, circa 51 dagwerk groen- en woeste gronden en 14% dagwerk bosch. Het was toen bezwaard met een -jaarlijkschen uitgang van 20 schepel rogge aan den bouwman Klumper op de Ravenshorst en met de eveneens reeds genoemde tiende ad 15 schepel gerst aan den huur- en bouwman van het erf. Koeper werd Christianus Antonius Kock, beider regten doctor te Oldenzaal, voor 17948,70 francs Hol- landsch geld. 56) Zijn nakomelingen bezitten het mooie 'erf nog. Er bestond nog een andere Hánhof, namelijkin Klein Agelo, waarover reeds iets is medegedeeld, en dat in de.17e eeuw nu en ,dan ook de namen ten Have en Heuver draagt. Men mag het als denhof van Agelo beschouwen, waarvan het ridder- lijke geslacht Van Agelo afkomstig was. 57) Bertolt ten Have bemeierde het erf Hanhoff in 1601 en had 12 mud land onder den ploeg, waarvan er 7 binnen de stadsvrijheid van Ootmar- sum waren gelegen; 58) . wellicht was hij of zijn gelijknamige zoon Bartholt het, die in 1644 boer was. 59) Heuveraccor- _deerde in 1657 een versterf voor f 422.---; 60 Rave Tenhave was in 1673 boer; 61) en Jacob ten Haeve betaalde in 1680

55) R.A. Ov. Rechterlijke archieven, Landgericht Oldenzaal, Over- drachten 1808-1811. 56) R.A. Ov. Notariëele archieven No. 154. -, 57) W. H. Dingeldein, Het stelsel van hoorigheid onder het hut8 Ootma?'sum, in VersI. en Med. 58e st. (1943), blz. 10-11. 58) Verpondinge~ 59) Verklaringen. 60) Specificatie. GI) Staatsarchiv. Münster, Kommende MÜlheim, F. 1. " , "'

192

een casueele prestatie ad f 392.-. 62) Zijn weduwe bedong, in 1691 de opvaart voor haar toekomenden bruideqonï Egbert ten PosseI voor 100 daalder; Hermen Jan Heuver telde in 1725 als erfwinningspenning voor zien en zijn huisvrou~ Fenne Lohuis f 400.- en een rozenobel neer; dezelfde Herman was ~in 1731 reeds weduwnaar en accordeerde de opvaart van zijn tweede vrouw [ännecken Aerningh op 't Heuvers erve voor f 200.-; ook deze vrouwontviel hem wedra, w_aarna hij in 1734 met Aele Scholten op Vaarwicks dogter (uit TilligtE:) in 't huwelijk trad. "Sijende hem deese opvaert so geringe ver- laeten (f 110.-), d'wijl hij in korte jaeren so veelmaal ver- storven en met deese vrouw niets bekoomen heeft". 63) Met Jacob Heuver, zoon van Herrnars Jan, kwam in 1759 een nieuwe generatie op de boerderij. Hij' huwde toen met Aele Graels en won het erf voor f 350.-, onder voorwaarde 'dat hij en zijn vrouw zieh in de hoorige echte zouden beqe- ven, hoewel zijn vader hem nad vrijbedongen. [acobJeefde in 1786 nog, toen een Jannes Heuver voor zieh en zijn vrouw

Tru Rikhof uit Volte het erfgewin benevens de vrijheid van I -. zijn vrouw én hun toekomstige kinderen voor f 450.- bedong. Het wasdeze [annes, die in 1811 eigenaar werd van het voorvaderlijke goed. De pacht bedroeg eeuwenlang 15 mud rogge, 3 mud boekweit, 3 mud haver, 4 hoenders, 3 pond vlas en 1 vim ·~troo. 64) , Aangaande het belangrijke erf Sanderink in Volte, van welks vroégste lotgevallen ook reeds iets gezegd is, werde hier nog het volgende medegedeeld. In 1601 lag het woest, en werd het dus niet in de verponding aangeslagen.65) In 1644 w,aren de meier Gerdt en zijn vrouw vrij; zij hadden 14 jaren geleden het erfgewingeaccordeerd , voor 100 rijksdaalder. Het was een pachtgoed, waarvan gege-

62) Specificatie. 63) Als het bovenstaande uit Protocol. 64) Protocol.

) 65) Verpondinge. , . ,

192

een casueele prestatie ad f 392.-. 62) Zijn weduwe bedong, in 1691 d~ opvaartvoor haar toekomenden bruidegom Egbert ten- Passel voor 100 daalder; Hermen Jan Heuver telde in 1725 als erfwinningspenning voor zich en zijn huisvrou~ Fenne Lohuis f 400.- en een rozenobel neer; dezelfde Herman was -in 1731 reeds weduwnaar en accordeerde de opvaart van zijn tweede vrouw [ännecken Aerningh op 't Heuvers .erve voor f 200.-; ook deze vrouwontviel hem wedra, w_aarna hij in 1734 met Aele Scholten op Vaarwicks dogter (uit Tilligt~) in 't huwelijk .trad, "Sijende hem deese opvaert so geringe ver- laeten (f 110.-), d'wijl hij in korte jaeren so veelmaal ver- storven en met deese vrouw niets bekoomen heeft". 63) Met Jacob Heuver, zoon van Herman Jan, kwam in 1759 een nieuwe generatie op de boerderij. Hij' huwde toen met Aele Graels en won het erf voor f 350.-, onder voorwaarde dat hij en zijn vrouw zich in de hoarige echte zouden beqe- ven, hoewel zijn vader hem nad vrijbedongen. Jacob leefdè in 1786 nog,. toen een Jannes Heuver voor zich en zijn vrouw Tru Rikhof uit Volte het erfgewin benevens de vrijheid van ,. -. zijn vrouw én hun toekomstige kinderen voor f 450.- bedong. Het wasdeze [annes, die in 1811 eigenaar werd van het voorvaderlijke goed. De pacht bedroeg eeuwenlang 15 mud roqqe, 3 mud boekweit, 3 mud haver, 4 hoenders, 3 pond vlas en 1 vim' ~troo. 64) . Aangaande het belangrijke erf Sanderink in Volte, van weI-ks vroegste lotgevallen ook reeds iets gezegd is, werde hier nog het volgende medegedeeld. In 1601 lag het woest, en werd het dus niet in de verponding aangeslagen.65) In 1644 w,aren de meier Gerdt en zijn vrouw vrij; zij hadden 14 jaren geleden het erfgewirigeaccordeerd, voor 100 rijksdaalder. Het was een pachtgoed, waarvan gege-

62) Specificatie. 63) Als het bovenstaande uit Protocol. 64) Protocol.

) 65) Verpondinge. 193

ven moest worden 18 mud rogge, 6 mud boekweit, 6 mud haver en diensten. De boer had 32 mud zaailand te bewerken en gebruikte 6 dagwerk hooiland en koeweiden. 66) , In 1706 trouwde Lucas Jansen ter Meulen (Meuleman uit Volte) op het erf in met Fenne ter Linde (Scholten Linde te Volte), de weduwe van den vorigen boer, waarvoor een opvaart van f 100.- werd bedongen. Haar eerste man heette blijkens de erfwinning, die in 1714 gedaàn werd, Jan San- derman. Toen won hun zoon Gerrit het erf voor zich en zijn huisvrouw Jenne Derkinck: voor f 410.-, op de oude voorwaarden, "sijnde dese erfwinninge voor so een geringe somma geaccordeert uyt eonsideratie dat het gemene Valter hold ,is weggehouwen waardoor de huisluiden van aker worden ge~ priveerd en dat dese nieuwe bouwman het erfhuis sal moeten repareren", , Vader en zoon Sanderman onderteekenden de acte met hun huismerk, een zandloóperfiguur. Maar Jenne werd al spoedig weduwe en hertrouwde in 1723 met Albert Leferinck uit Volte, die toen opvaart deed voor f 150'.-, "en suIe uyt eonsideratie dat noch voor weinig jaren erfgewin is gedaan en de over- leden bouwman maar twee jaar heeft gebouwt, sullende dese opvaarlinck, vrij sijnde, ook vrij blijven ende genieten het recht dat een opvaarling toekomt". Deze werd opgevolgd door Hendrik, zoon van Jenne Der- kick uit een van haar huwelijken (waarschijnlijk het eerste), . die in 1750 voor zich en zijn huisvrouw Fenne Holtwiek erfwinning deed voor f 600.-; in 1775 deed Gerrit Jan San- derman het voor f 700.- en in 1796 weer een zekere Gerrit ter gelegenheid van zijn huwelijk met een zekere Swenne. J?e oude pacht uit 1644 was toen nog van kracht; alleen. werd er 35 gulden dienstgeld betaald in plaats van de prestatie der dienaten. 67) Deze Gerrit Jan werd in 1811 eigenaar voor bijna 10.000 gulden. Sanderink is nóg steeds een prachtig erf. Rond-

66) Verklaringen." 67)AI het bovenstaande uit Protocol. 193

ven moest worden 18 mud rogge, 6 mud boekweit, 6 mud haver en diensten. De boer had 32 mud zaailand te bewerken en gebruikte 6 dagwerk hooiland en koeweiden. 66) . In 1706 trouwde Lucas Jansen ter Meulen (Meuleman uit Volte) op het erf in met Fenne ter Linde (Scholten Linde te Volte), de weduwe van den vorigen boer, waarvoor een opvaart van f 1OO,~ werd bedongen. Haar eerste man heette blijkens de erfwinning, die in 1714 gedaàn werd, Jan San- derman. Toen won hun zoon Gerrit het erf voor zich en zijn

huisvrouw Jenne Derkinck: voor f 410 .»-r , op de oude voorwaarden, "sijnde dese erfwinninge voor so een geringe somma geaccordeert uyt eonsideratie dat het gemene Valter hold

<, is weggehouwen'waardoor de huisluiden van aker worden ge~ priveerd en dat dese nieuwe bouwman het erfhuis sal moeten repareren", . Vader en zoon Sanderman onderteekenden de acte met hun huismerk, een zandlooperfiguur. Maar Jenne werd al spoedig weduwe en hertrouwde in 1723 met Albert Leferinck uit Volte, die toen opvaart deed voor f 150...... -,"en suIe uyt eonsideratie dat noch voor weinig jaren erfgewin is gedaan en de over- leden bouwman maar twee jaar heeft gebouwt, sullende dese opvaarlinck, vrij sijnde, ook vrij blijven ende genieten het recht dat een opvaarling toekomt". Deze werd opgevolgd door Hendrik, zoon van Jenne Der- kick uit een van haar huwelijken (waarschijnlijk het eerste),· die in 1750 voor zich en zijn huisvrouw Fenne Holtwiek erfwinning deed voor f 600 ...... -;in 1775 deed Gerrit Jan San- derman het voor f 700 ...... -en in 1796 weer een zekere Gerrit ter gelegenheid van zijn huwelijk met een zekere Swenne. J?e oude pacht uit 1644 was toen nog van kracht; alleen. werd er 35 gulden dienstgeld betaald in plaats van de prestatie der diensren. 67) Deze Gerrit Jan werd in 1811 eigenaar voor bijna 10.000 gulden. Sanderink is nóg steeds een prachtig erf. Rond------, 66) Verklaringen. 67)AI het bovenstaande uit Protocol. 194 om door bosschen en essehen omringd, dat breed en statig in de- schaduwvan zijn eiken ligt aan den binnenweg, van Dene- kamp naar Rossum. Over denuitgang uit de Borg-Beuningen worde het volgende aangeteekend. 68) In 1644 remonstreerde tentmeester Saur aan de hand der pachtregisters, dat "Juncker Twijckeloe erfgeseten op der Borch Boninqen" jaarlijks verplicht was, uit die Borq.ô schepel rogge en 3Yz mud gerst aan het Huis Oot- marsum te leveren! en uit zijn erf Spraeckstedde (Spraakstee ) in de Lutte 5 mud rogge en 6 schepel gerst. Eustachius Occo Broersma, opvolger van de Van Twickels als eigenaar van de Borg, schijnt die prestatie te hebben geweigerd,waarom Georg Maximiliaan van Heyden een pandingsprocedure voor het landgericht van Oldenzaal aanging. Men kwam echter tot een "vrundtlyck accordt" op 15 Januari 1,686 en wel in dier voegen: "dat het huis Borch Beuningen, in conformité van de regis- ters des huises Ootmarsum in den voorschr. gerigte van 01- denzael vertoont. den jaerlycksen uitganck van anderthalff muddeof ses schepel rogge en vîerde halff mudde gerste Van nu voortaen jaerlycks en alle jaer in termino Martini. aen- vanck nemende op Martini lopenden [aers, 1686, promptelyck saIl hebben te betaelen. En aengaende den restant sedert den jaer 1666 tot dato voorschr. opgelopen. welgemelte Heer Broersma syn Spaens bruin peerdt, olt omtrent ses jaeren, sal hebben aan welgemelte Heer van Heyden morgen daegs te leveren. Waarmede dan den voorschr. restant sal syn en blyven mortificeert". De uitgang uit de Borg is daarna tot aan den, verkoop toe getrouw voldaan en is door de weduwe van Wulff ten te Ol- denzaal op 30 Januari 1811 aangekocht voor f 483.---. gelijk boven te zien is. Het Noordbekenhuis te Ootmarsum. In de rekening van,

68) Protocol. 194 mu door bosschen en essehen omringd, dat breed en statig in de schaduwvan zijn eiken ligt aan den binnenweg- van Dene- kamp naar Rossum. Over den ,uitgang uit dé Borg-Beuningen worde het volgende aangeteekend. 68) In 1644 remonstreerde tentmeester Saur aan de hand der pachtregisters, dat "Juncker Twijckeloe erfgeseten op der Borch Boninqen" jaarlijks verplicht was, uit die Borg.6 schepel rogge en 3Yz mud gerst aan het Huis Oot- marsum te leveren, en uit zijn erf Spraeckstedde (Spraakstee ) in de Lutte 5 mud rogge en 6 schepel gerst. Eustachius Occo Broersma, opvolger van de Van Twickels als eigenaar van de Borg, schijnt die prestatie te hebben geweigerd,waarom Georg Maximiliaan van Heyden een pandingsprocedure voor het landgericht van Oldenzaal aanging. Men kwam echter tot een "vrundtlyck accordt" op 15 Januari 1,686 en wel in dier voegen: "dat het huis Borch Beuningen, in conformité van de regis- ters des huises Ootmarsum in den voorschr. gerigte van 01- denzael vertoont, den jaerlycksen uitganck van anderthalH mudde 'of ses schepel rogge en vierde halH mudde gerste Van nu voortaen jaerlycks en alle jaer in termino Martini, aen- vanck nemende op Martini lopenden [aers, 1686, promptelyck saIl hebben te betaelen. En aengaende den restant sedert den jaer 1666 tot dato voorschr. opgelopen, welgemelte Heer Broersma syn Spaens bruin peerdt, olt omtrent ses jaeren, sal hebben aan welgemelte Heer van Heyden morgen daegs te leveren. Waarmede dan den voorschr. restant sal syn en blyven mortificeert". De uitgang uit de Borg is daarna tot aan den, verkoop toe getrouw voldaan en is door de weduwe van WulHten te Ol- denzaal op 30 Januari 1811 aangekocht voor t 483.---, gelijk boven te zien is. Het Noordbekenhuis te Ootmarsum. In de rekening van.

68) Protocol. 195

1770. staat aanqeteekend, dat het aangekochte Noordbekenhuis was .afgebroken en vervangen door een groot nieuw huis. het- welk 2? November 1754 aan Peter Warners verhuurd was 's jaars voor f 10.7.-. Den 23 Februari 1763 was het. onder voorwaarde dat daarin een grutmolen mocht worden geves~ tiqd, met een vierde part van den grooten Poolstegen gaarden en den aangekochten van Assens gaarden verhuurd aan Jan Larink en zijn vrouw Janna voor f 20.0..- per jaar. 69) Het huis. liggende aan het begin der Oldenzaalsche straat te Oot- marsum. bestaat nog en vertoont kennelijk nog den ouden toe- stand. In verband met den aankoop van hetrecht vanschapen~ drift door de gecombineerde marken van Groot- en Klein Agelo worde het volgende uit de verklaringen van 1644 aan- gehaald. Bernt de scheper, vermaand en ondervraaqd.vver- . klaardedat de schaperij voorheen veel beter was geweest en dat men nu niet meer dan 20.0.stuks kon houden. De oorzaak hiervan was volgens hem. dat de huisluiden "van toverts aen" veel grond hadden toegeslagen en tot bouwland ontgonnen. Niet alleen moesten de schapen zoodoende op beperkter ter- rein hun voedsel zoeken. maar het nieuwe land vereischte ook intensieve bemesting. waartoe de overige heidegrond moest worden afgeplagd. Immers. zonder plaggenmest - heideplaq- gen met strooisel en mest vermengd en aan een grooten vaalt gezet - kon men toen geen rogge verbouwen. Maar ook dat 2o.o.~talschapen zou nauwelijks kunnen worden aangehouden. ·indien zij des winters niet sterk met hooi bijgevoederd werden. Daarom was er ... gering prefeit uyt die schaperey, wen alle anlaeg ende kosten afgereckent te maecken, alleen dat die koeke dado or kan geacomodeert sijn". Zoo luidt het in de eiqenaardiqe taal van den rentmeester Henricus Saur. Het was dus hoofdzakelijk ter wille van de keuken. dat men nog zulk een groote kudde hield.

69) Protocol. 195

1770. staat aangeteekend. dat het aangekochte Noordbekenhuis wasafgebroken en vervangen door een groot nieuw huis. het- welk 2? November 1754 aan Peter Warners verhuurd was 's jaars voor f 10.7.-. Den 23 Februari 1763 was hetvonder voorwaarde dat daarin een grutmolen mocht worden geves~ tigd. met een vierde part van den grooten Poolstegen gaarden en den aangekochten van Assens gaarden verhuurd aan Jan Larink en zijn vrouw Janna voor f 20.0..- per jaar. 69) Het huis. liggende aan het begin der Oldenzaalsche straat te Oot- marsum. bestaat nog en vertoont kennelijk nog den ouden toe- stand. In verband met den aankoop van het techt lJanschapen~ drift door de gecombineerde marken van Groot- en Klein Agelo worde het volgende uit de verklaringen van 1644 aan- gehaald. Bernt de scheper, vermaand en ondervraaqdvver- . klaardedat de schaperij voorheen veel beter was geweest en dat men nu niet meer dan 20.0.stuks kon houden. De oorzaak hiervan was volgens hem. dat de huisluiden "van toverts aen" veel grond- hadden toegeslagen en tot bouwland ontgonnen. Niet alleen moesten de schapen zoodoende op beperkter ter- rein hun voedsel zoeken. maar het nieuwe land vereischte ook intensieve bemesting. waartoe de overige heidegrond moest worden afgeplagd. Immers. zonder plaggenmest - heideplaq- gen met strooisel en mest vermengd en aan een grooten vaalt gezet - kon men toen geen rogge verbouwen. Maar ook dat 200~tal schapen zou nauwelijks kunnen worden aangehouden. ·indien zij des winters niet sterk met hooi bijgevoederd werden. Daarom was er ... gering prefeit uyt die schaperey, wen alle anlaeg ende kosten afgereckent te maecken, alleen dat die koeke dadoor kan geacomodeert sijn", Zoo luidt het in de eigenaardige taal van den rentrneester Henneus Saur. Het was dus hoofdzakelijk ter wille vande keuken. dat men nog zulk een groote kudde hield.

69) Protocol.