Koło Historii Numer 14
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Koło Historii numer 14 Lublin 2014 Redakcja Kamil Michaluk (redaktor naczelny), Damian Podoba (redaktor tematyczny), Angelika Babiarz (redaktor językowy), Norbert Borzęcki (redaktor językowy), Natalia Kopytko (redaktor językowy) Rada Naukowa Arkadiusz Adamczyk (UJK-Filia Piotrków Trybunalski), Cristina González Caizán (UW), Grzegorz Jawor (UMCS), Patrycja Jakóbczyk-Adamczyk (UJK-Filia Piotrków Trybunalski), Krzysztof Kania (UMK), Robert Litwiński (UMCS), Janusz Mierzwa (UJ), Imrè Molnár (MSZ Republiki Węgier), Ivan Monolatij (Narodowy Uniwersytet Przykarpacki w Iwanofrankiwsku), Xavier Móreno Juliá (Uniwersytet Rovira i Virgili Tarragona), Jacek Piotrowski (UWr), Marek Sioma (UMCS), Dariusz Słapek (UMCS), Andrej Tóth (Uniwersytet Śląski w Opawie), Marek Woźniak (UMCS) Czasopismo afi liowane z Instytutem Historii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Tłumaczenia na język angielski Edyta Sudak Tłumaczenia na język niemiecki Luiza Malendowska Tłumaczenia na język rosyjski Hanna Kaubasiuk Skład i okładka AZKO Anna Kowalczyk ISSN 1505-8530 Adres Redakcji Koło Naukowe Historyków Studentów UMCS w Lublinie Instytut Historii Pl. Marii Curie-Skłodowskiej 4a 20-031 Lublin © Copyright by Koło Naukowe Historyków Studentów UMCS Druk – „Elpil”, ul. Artyleryjska 11, 08-110 Siedlce Nakład – 140 egzemplarzy Od Redakcji Oddajemy Czytelnikom czternasty już numer periodyku naukowego „Koło Hi- storii”, który ukazuje się od 1998 r. pod stałą opieką merytoryczną Dyrekcji In- stytut Historii oraz władz dziekańskich Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Na łamach czasopisma, redagowanego i wydawanego przez członków Koła Naukowego Historyków Studentów UMCS, możliwość publikacji mają zarówno studenci będący jego członkami, jak również akademicy kierunków humanistycz- nych innych uczelni wyższych z kraju i zagranicy. „Koło Historii” dając możliwość publikacji umożliwia Autorom przedstawienie wyników prowadzonych przez nich badań oraz doskonalenie warsztatu naukowego, czemu służą recenzje tekstów do- konywane przez pracowników naukowych Instytutu Historii UMCS. Od tego nu- meru naszego periodyku zwiększeniu uległ skład Rady Naukowej, w której zasia- dają obecnie historycy z Polski, Węgier, Czech, Hiszpanii i Ukrainy. Treść artykułów odzwierciedla zainteresowania badawcze Autorów artykułów. Czytelnik odnajdzie tu teksty dotyczące wszystkich epok od czasów starożytnych po XX wiek, poruszające różnorodną tematykę związaną z historią Kościoła, histo- rią społeczną, polityczną, jak również wojskowością i dziejami kultury. Ukazanie się czternastego numeru „Koła Historii” stanowi kolejny etap na dro- dze do ulepszenia naszego czasopisma. Przede wszystkim udało się je poszerzyć o kolejny dział zawierający edycje źródłowe. Dodane zostały również tłumaczenia artykułów na język rosyjski – kluczowy z punktu widzenia wielu prezentowanych w piśmie zagadnień. Redakcja i Rada Naukowa mając ambicję stworzenia w peł- ni profesjonalnego periodyku naukowego, spełniającego wszelkie kryteria takich wydawnictw, postanowiła wzorować się na wiodących czasopismach krajowych. Utrzymany został również wysoki poziom edytorski i grafi czny periodyku. W naj- bliższej perspektywie planujemy zwiększyć edycję „Koła Historii” do dwóch nu- merów w roku, co umożliwi większą popularyzację naukowego dorobku studen- tów i doktorantów z UMCS i innych ośrodków akademickich z kraju i zzagranicy Chcielibyśmy również gorąco podziękować opiekunowi KNHS dr. Marko- wi Siomie, który wspierał nas radą i służył pomocą podczas procesu przygoto- wywania czternastego numeru „Koła Historii”. Podziękowania należą się również członkom Rady Naukowej i Recenzentom artykułów niniejszego numeru, których cenne wskazówki i uwagi pozwoliły podnieść poziom merytoryczny wydawanego przez nas periodyku. Redakcja wyraża nadzieję, że szesnastoletnia tradycja edycji studenckiego pe- riodyku naukowego „Koło Historii” w Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie zostanie nie tylko utrzymana, ale będzie rozwijana przez następców. Redakcja Spis treści Od Redakcji . 3 ARTYKUŁY Norbert Borzęcki Słonie bojowe w armii Kartaginy podczas II wojny punickiej . 11 Łukasz Kosiński ,,Caritas’’ między braćmi zakonnymi w świetle wczesnośredniowiecznych reguł zakonnych (IV–VI wiek) . 23 Jan Gawron Zasięg terytorialny ziemi lubelskiej w średniowieczu . 35 Grzegorz Sadecki Problem świętości we wczesnym średniowieczu – defi nicja świętego według Dialogów papieża Grzegorza Wielkiego. 47 Kamil Michaluk Wierzenia i bogactwo – główne aspekty narracji Alvise da Ca’ da Mosto o codzienności mieszkańców Afryki połowy XV wieku . 59 Rafał Bochra Egoistyczni możnowładcy czy prawdziwi gospodarze, czyli ród Tęczyńskich na Lubelszczyźnie . 73 Wojciech Matuska Naczelne zasady prawa hipotecznego zawarte w konstytucji z 1588 roku jako przejaw oryginalnego i nowatorskiego prawodawstwa polskiego doby Rzeczpospolitej Obojga Narodów. 81 Iwona Górnicka Poselstwo Wojciecha Miaskowskiego do Turcji w 1640 roku jako próba trwałego unormowania relacji polsko-tureckich . 89 Małgorzata Moskal, Ewelina Powroźnik Bunt Jerzego Lubomirskiego w świetle pism politycznych . 95 Mateusz Świercz Od Lwowa do Białej Cerkwi. Wyprawa Jana Kazimierza na Zadnieprze w 1663 roku. Organizacja, liczebność sił i dowódcy armii sprzymierzonej . 103 Paulina Rudnik Masoneria, socjalizm, komunizm – argumenty Leona XIII przeciwko wrogom Kościoła . 115 Damian Podoba Tomaszów Lubelski w obliczu powstania styczniowego . 123 Patryk Płokita Powstanie Wielkanocne – geneza, przygotowania, przebieg, ocena . 133 Grzegorz Bednarczyk Działalność prezydentów II Rzeczypospolitej na tle zmian w krajobrazie politycznym państwa. Stanisław Wojciechowski a Ignacy Mościcki . 147 Sylwia Szyc Północnokoreańskie dzieci oraz studenci w Polsce w latach 1951–1959. Zarys problematyki. 159 Michał Krzyżanowski Teorie rasowe Arthura de Gobineau jako przykład zmiany postrzegania Chin w społeczeństwie zachodnim. 169 MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE Dominika Ogorzałek, Anna Szyszka Wspomnienia Zdzisławy Th or ps. „Cicha” z lat II wojny świtowej . 185 Łukasz Sławiński, Bogusław Korzeniewski Wspomnienia Jana Buczyły . 191 Magdalena Pawelec, Artur Muciek Wspomnienia Marianny Pawelec dotyczące początków II wojny światowej . 201 RECENZJE David Olusoga, Casper W. Erichsen, Zbrodnia kajzera, przekład Piotr Tarczyński, Wielka Litera, Warszawa 2012, ss. 512. 207 Michał Krzyżanowski Marian Klementowski, Powszechna historia ustroju, Warszawa 2012, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 736 . 211 Hubert Mielnik Marcin Hałaś, Oddajcie nam Lwów, Bollinari Publishing House, Warszawa 2012, ss. 141 . 215 Dariusz Wasilewski Marcin Zaremba, Wielka Trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys, Kraków 2012, Wydawnictwo Znak, Instytut Studiów Politycznych PAN, ss. 696, il.. 219 Kamil Basicki SPRAWOZDANIA Sprawozdanie z gali jubileuszowej „KNHS i UMCS – WSPÓLNA HISTORIA” . 225 Grzegorz Sadecki Sprawozdanie z działalności sekcji hobbystycznej KNHS. 226 Damian Podoba Sprawozdanie z dotychczasowej działalności „Biblioteki Wspomnień” . 228 Joanna Majdanik Artykuły Norbert Borzęcki Lublin Słonie bojowe w armii Kartaginy podczas II wojny punickiej „Ze wszystkich dzikich zwierząt najłatwiej jest oswoić i udomo- wić słonia. Uczy się bowiem wielu rzeczy i pojmuje je, można go wytresować, aby oddawał pokłon królowi. Ma zmysły bardzo roz- winięte, a zdolnością rozumienia góruje nad innymi zwierzętami”. Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 3: Zoologia, tłum. P. Siwek, Warszawa 1992, s. 604. Potężne, ale i niezmiernie inteligentne zwierzęta wykorzystane w działaniach wojennych w II wojnie punickiej, od wielu stuleci były niebywale ważne dla na- szych przodków. Kość słoniowa stanowiła materiał do wyrobu wspaniałych ozdób, toteż bezcenną zdobyczą były ciosy. W końcu rozpoczęto słonie oswajać – jeśli wierzyć niektórym ustaleniom, miało to miejsce na przełomie III i II tysiąclecia przed naszą erą w Indiach. Zamieszkiwały one wówczas obszar znacznie więk- szy niż ma to miejsce dzisiaj. Nowe osobniki chwytano przy pomocy specjalnie przeszkolonych przedstawicieli tego samego gatunku, następnie zaś poddawano starannej tresurze, trwającej zwykle przeszło rok1. Ze względu na potężne gabary- ty i groźny wygląd zwierząt, z czasem zainicjowano sprawdzanie ich umiejętności na polu bitwy. Do walki wykorzystywano trzy gatunki: słonia indyjskiego (elephas maximus), afrykańskiego leśnego (loxodonta cyclotis), najrzadziej zaś – afrykań- skiego (loxodonta africana). Zagadnienie wykorzystania zwierząt na polu bitewnym bynajmniej nie zosta- ło dotychczas potraktowane z należytym szacunkiem przez polskich badaczy2. Nad wyraz lepiej pod tym względem przedstawia się dorobek choćby literatury anglojęzycznej3. 1 B. Orłowski, Zwierzęta w służbie człowieka, Warszawa 1976, s. 56. 2 Na wyróżnienie zasługują dwa artykuły: T. Łoposzko, Legiony rzymskie w walce ze słoniami, „Mówią Wie- ki” 1966, R. 9, nr 7, s. 10–12 oraz P. Niziołek, Słonie bojowe w świecie grecko-rzymskim, [w:] http://histmag.org/ Slonie-bojowe-w-swiecie-grecko-rzymskim-1267 [dostęp: 20 XII 2013]. 3 Zob. m.in.: J. Edwards, The irony of Hannibal’s elephants, „Latomus” 2001, vol. 60, pp. 900–905; W. Gowers, The African Elephant in Warfare, „African Affairs” 1947, vol. 46, no. 182, pp. 42–49; Idem, African Elephants and Ancient Authors, „African Affairs” 1948, vol. 47, no. 188, pp. 173–180; J. M. Kistler, War elephants, Westport 2006; 12 Norbert Borzęcki Wprawdzie nie sposób dotrzeć do źródeł jasno wskazujących pierwszą bitwę, w której wzięły udział słonie (początkowo wykorzystywały je armie w