aardkundig monument amdrenthe 3 Ondergedoken hunebed Integrale diversiteit Havelterberg

Geologische Tijdschaal:

De boeren van de Trechterbekercultuur, zo’n De Havelterberg kent een grote geologische

5500 jaar geleden, gebruikten grote stenen in de diversiteit. Het keileem is van verschillende Laat keileem om hunebedden te bouwen. De graf- herkomst en samenstelling. Soms is de laag Midden monumenten aan de voet van de Havelterberg dun of afwezig, elders meters dik. Het keileem illustreren de sterke samenhang tussen aardkun- vormt de zeer gevarieerde aardkundige basis van Vroeg dige en archeologische waarden. het landschap. Mensen zijn al sinds de Oude Steentijd prominent aanwezig in het gebied. De In 1918 onderzocht professor Albert van Giffen Tweede Wereldoorlog liet nergens in De Havelterberg is een indrukwekkende hunebed D53. Bij de aanleg van het vliegveld zoveel sporen na als hier. eiste de Luftwaffe afbraak van het hunebed, stuwwal in Zuidwest-Drenthe. Aardkundige maar Van Giffen wist het met de Duitsers op een Deze combinatie van aardkundige, archeologi- en cultuur­historische ontwikkelingen hebben akkoordje te gooien. De ruim 50 keien werden sche en cultuur­historische ontwikkelingen heeft naast het hunebed in een 6 meter diepe kuil gelegd geleid tot een uniek landschap met veel variatie ­geleid tot een uniek, gevarieerd landschap en afgedekt. Hunebed D54 werd gecamoufleerd en een grote variatie aan bijzondere planten- met veel bijzondere planten- en diersoorten. met een laag zand. In 1949 werd hunebed D53 soorten zoals knollathyrus, bochtige klaver en weer opgegraven en met behulp van de nauw­ maanvaren. Door de bijzondere natuurwaarde is Op 20 juni 2013 werd de Havelterberg, een keurige schetsen uit 1918 gereconstrueerd. het hele Holtingerzand aangewezen als Natura 2000-gebied, een Europese erkenning voor dit gebied van internationale betekenis, een unieke gebied. ­officieel een aardkundig monument.

Meer informatie over het aardkundige monument

Roden Provincie Drenthe + 31 592 365 555 [email protected] www.drenthe.nl/aardkundigewaarden

Assen Gemeente Aquarel hunebed D53 en D54 op achtergrond, +31 521 349 349 Jan Derksen Staats, 1921 [email protected] www.gemeentewesterveld.nl

Beilen

COLOFON Emmen Tekst, foto’s: G.Koopman, H.Dekker Ontwerp; Buro Kloeg

Grafische verzorging Docucentrum Kaartmateriaal: Provincie Coevorden Drenthe Juni 2013 Drentse stuwwal Glaciaal landschap Vliegveld Fliegerhorst

De Havelterberg, de Bisschopsberg en de De ijstong drukte de grondlagen in een boog Om Schiphol te ontlasten, startte de Duitse Woldberg zijn opgestuwd door landijs tijdens opzij en vooruit. Daardoor werd een gletsjer­ bezetter in 1942 met de aanleg van ‘Flieger- de voorlaatste ijstijd (Saalien), ongeveer 150.000 bekken gevormd dat door wegstromend horst Havelte’. Door de strategische ligging, de jaar geleden. Het honderden meters dikke ijs smeltwater ongeveer 15 meter diep is geworden. relatieve hoogte en de grote openheid was de schoof in zuidwestelijke richting en vormde een In dit glaciale bekken zijn later dekzandduintjes Havelterberg een ideale plaats voor een vlieg- stuwwallengordel van de Hoge Berg op Texel, ontstaan. Deze duintjes liggen nu tot aan hun veld met alles er op en er aan. 600 hectare werd het Rode Klif in het Friese Gaasterland tot in top in enkele meters dik veen. Doordat het veen geëgaliseerd en gedraineerd. Het dorp is Duitsland (o.a. Dammer Berge). is ontwaterd, is het maaiveld gedaald en zijn de hierdoor vrijwel verdwenen. Op 24 maart 1945, duintjes zichtbaar geworden. toen het vliegveld bijna klaar was, werd het tij- In een latere uitbreidingsfase schoof het landijs dens een hevige luchtaanval vernield. Ruim 2000 nog eens over de berg en liet keileem achter. De zuidrand van de Havelterberg heeft een bomkraters bleven achter. Ook aan de voet van Keileem is een mengsel van stenen, zand en leem haarscherpe overgang naar de 15 tot 18 meter de Havelterberg was een vliegveld in voorberei- dat met het landijs uit Scandinavië is meegeno- lager gelegen veengebieden. Deze abrupte over- ding, maar deze is niet voltooid. men. Keileem heeft een dichte structuur door gang is het gevolg van erosie door het oerdal Fliegerhorst Havelte heeft het landschap van het hoge gehalte aan klei- en leemdeeltjes. Op van de Vecht. Het smeltwater in deze rivier de Havelterberg onbedoeld een meerwaarde de Havelterberg zit keileem dicht onder de stroomde in een latere periode van het Saalien in ­gegeven. Opvallend zijn bijvoorbeeld de open- oppervlakte. westelijke richting. luchthangars. De Grote en Kleine startbaan heb- ben zich ontwikkeld tot bijzondere graslanden met orchideeën en andere bijzondere planten. De bomkraters zijn belangrijke voortplantings- plaatsen voor amfibieën. Foto: Frans de Vries, De Doeze de Vries, Frans Foto: In het Saalien veroorzaakte een dikke ijsmassa een stuw- walgordel in Noord-Nederland In de laatste ijstijd, zo’n 15.000 jaar geleden, was het heel koud, maar bereikte het landijs ons land niet. Daardoor konden vorstheuvels (pingo’s) ontstaan. Na het afsmelten zijn deze herkenbaar Vijf nog goed herkenbare openluchthangars: met een hoge wal omgeven open ruimtes voor het stallen van vliegtuigen aan ronde laagtes omgeven door een ringwal, zoals bij de Doeze en de Kolonie. Ook zette de wind een laag dekzand af.