VAOHP0047 1
Vietnamese American Oral History Project, UC Irvine
Narrator: DANH NHUT QUACH Interviewer: Michelle Pham Date: May 6, 2012 Location: Huntington Beach, California Sub-collection: Community Interviewers Length: 01:17:28 Transcriber: Khanh Bui
DQ: Tôi là dược sỹ Quách Nhất Danh ngày sinh là tháng 5 ngày 27 năm 1939 .
MP: Bác Danh sanh ở đâu ạ?
DQ: À tôi sanh ở Việt Nam, Sóc Trăng .
MP: What’s is the city?
DQ: City là Sóc Trăng đó.
MP: Ok, à, bác Danh hãy kể một ít kỷ niệm thời thơ ấu của bác?
DQ: Cháu muốn kể chuyện thời thơ ấu là làm sao, chuyện gì?
MP: Giống như là hồi nhỏ bác Danh thức dậy đi ăn đi học, what’s regular day ?
DQ: Trong cái thời gian đó cũng như cháu biết cái thời gian bác ở bên Việt Nam lúc nhỏ đó thì cái thời gian hồi đó còn Pháp thuộc thành thử ra cái mình sống dưới cái thời Pháp thuộc đó, cha mẹ mình nuôi đi học đó thành ra có những cái điều kiện nó không phải như , rất là khiêm tốn, những điều kiện sinh sống khi tuổi trẻ đó nó không như bây giờ, tuổi trẻ bây giờ nó,.. thời gian
đó là thời gian trước chiến tranh , thời gian sau năm 1945 chiến tranh đó, tui được đi học nhưng trong cái diều kiện nó rất là khiêm tốn không được như bây giờ, chẳng hạn như là đi học phải đi bộ, hoặc là đi xe đạp thì không có thắng , nó khổ vậy đó, thời gian chiến tranh của mình đó sau chiến tranh người Pháp họ cũng kiệt quệ lắm thành ra nước Việt Nam mình kiệt quệ, rất là khó khăn trong cái giai đoạn đó, tôi còn nhớ khi mà , lúc mà 9, 10 tuổi được cha mua cho chiếc xe như hồi nãy nói với cháu đó thì cái xe đó không có thắng gì hết,c hỉ có đạp rồi khi nào muốn VAOHP0047 2 thắng thì để hai chân xuống. Nhưng mà đi học lúc nào cũng phải đi bộ hết tại vì nếu đem vô trường thì đâu có khoá mà khoá lại . Phải đi bộ đi học. Giờ mình thấy cái tụi trẻ bây giờ nó có
điều kiện, cái thế kỷ 21 này nó khác, nó có những cái điều kiện rất là khả quan hơn.
MP: Hàng xóm của bác ra sao?
DQ: Hàng xóm thì cũng bình thường thôi, trong xã hội Việt Nam mình thì lúc đó thì nhà mình sống chen chúc nhau, nhà mình sống gần gần nhau vậy đó, thành thử ra cũng, hàng xóm cũng rất là vui vẻ, đầm ấm với nhau.
MP: So, bác có anh em nào không?
DQ: Có, bác , trong nhà bác có năm người, cha mẹ bác sanh năm người con lận. Trong gia đình bác là người con cả, con trai cả, còn ba bốn người con gái nữa. I’m the only son.
MP: Bác có biết một nghề đặc biệt nào không?
DQ: Cháu muốn biết nghề đặc biệt là sao?
MP: Hồi bác ở bên Việt Nam bác có phải học về pharmacy không?
DQ: Có, hồi bên Việt Nam đó thì, lúc đó thì bác cũng học tú tài của Pháp xong rồi bác được đi học ở trường Dược khoa , thì thời gian đó thì mình theo cái chế độ của người Pháp hết, thành thử ra cái cách học của bên Pháp, cái nghề dược sĩ ở bên Pháp nó khác bên Mỹ này , qua đây mình mới thấy nó khác, hoàn toàn nó khác hết, chỉ có những cái căn bản như những cái môn học căn bản về chemistry hay biolgy thì nó hơi giống giống nhưng mà ở đây nó more advanced .
MP: Trường học ra sao, cái trường học về Mỹ, Pháp nó khác sao ?
DQ: Con muốn biết , cháu muốn biết cái đó hả?
MP: Dạ
DQ: Bên Pháp thì xong tú tài xong đó thì người dược sỹ phải học năm năm, trong cái năm đầu
đó thì người dược sĩ phải đi kiếm những cái dược phòng để mình vô mình làm việc trong dược VAOHP0047 3 phònh để mình làm quen . Rồi năm thứ nhì đó mới được vô học trong trường dược khoa. Thì từ
đó thì bốn năm sau nữa. Thì cái môn học bên Pháp đó thì thời gian đó , bây giờ có lẽ họ cũng thay đổi nhưng thời gian bác học đó thì cái chương trình nó lại khác, thì cái chương trình đó chuyên về đào tạo một người dược sĩ, thích hợp làm việc ở cộng đồng nhiều hơn, làng xã này nọ vậy đó. Một ví dụ như bác mới nói cháu đó là mấy người giáo sư Pháp họ dạy cho bác, họ ở bên Pháp qua , dạy cho bác mấy cái trong dược khoa phải biết, tóm tắt là họ không dạy mấy cái clinical, dạy community pharmacy thôi, người Pháp họ hái mấy cái cây hay là hái mấy cái nấm
đó, thì cái đó là cái môn học khó khăn đó. Nấm thì phải biết nấm nào ăn được , nấm nào ăn không được , phải dạy cho người dân biết, có nhiều nấm độc hại ăn nó chết . Thành ra người
Pháp nó chú trọng dạy cho mấy người dược sĩ lúc đó để phục vụ cho làng xã hoặc là community pharmacy chứ không phải là work in clinic không.
MP: Hồi ở bên Việt Nam bác có lấy vợ ở bên Việt Nam hay là bác lấy ở đây?
DQ: Có chứ, hồi ở bên Việt Nam thì bác gặp bác gái, bác gái học dưới một lớp, thành ra vô đó thì bác mới gặp bác gái ở pharmacy school.
MP: Ồ, bác gái cũng học pharmacy school luôn
DQ: Bác gái cũng là dược sĩ. Bác gặp bác gái ở trong trường .
MP: Hồi bác thấy bác gái, was it almost love at first sight?
DQ: Có chứ, bác shy chứ. Tại vì bác gái lúc đó cũng đẹp, có nhiều người theo , bác thì cũng phải ráng cố gắng tìm hiểu cái cách của mình để mình, để cho bác gái pay attention.
MP: Thưa bác, bác có con không, và nếu vậy thì bác có mấy đứa con ?
DQ: À, bác có ba người con, hai trai, một gái, con trai út của bác sang đây thì nó sanh ở bên đây, còn đứa đầu của bác là Trí với Thuỳ Linh đó thì sanh bên Việt Nam. Bác dẫn đi thì lúc đó hai
đứa nó mới chin mười tuổi thôi. Chín tuổi với bảy tuổi thôi. VAOHP0047 4
MP: Hồi bác sĩ Quách còn nhỏ thì bác có kể chuyện hồi con bên Việt Nam không hay là bác cũng giống như kín, bác không có nói?
DQ: Có chứ, bác cũng kể chuyện, bác kể cho các con của bác biết về những cái phong tục Việt
Nam, với lại gia đình Việt Nam sao đó. Như là bác sĩ Trí có cái family history đó, thì thành thử ra cũng hỏi bác, rồi bác nói cho các em nó biết . Mình là người Việt Nam sao, gia đình mình còn những người nào, keep in touch với nhau. Nhất là bây giờ nó có cái facebook đó thành ra giữa gia đình phải giữ liên lạc với nhau , nhất là bác sĩ Trí đó, giữ cái đó rất là hay.
MP: Bác có nghĩ cái generation của con bây giờ với generation sau con đó, bác có nghĩ is it important to keep Vietnamese tradition going?
DQ: Bác nghĩ chuyện đó rất là quan trọng, mình lúc nào cũng phải nhớ nguồn mình đó. DQ:
Tục ngữ Việt Nam mình có tục ngữ là “ Uống nước nhớ nguồn” ha. Lúc nào mình cũng nhớ là cái nguồn gốc của mình ở đâu, cái root của mình ở đâu, cái đó là cái chuyện quan trọng đó. Dĩ nhiên là cái văn minh bên đây nhưng mà nhớ được cái nguồn gốc của mình, cái tradition, cái custom của mình đó thì bác thấy cái chuyện đó là một chuyện rất cần thiết.
MP: Nếu bác thấy giống như generation của con với sau con đó, how you convince me that its important ? Tại con thấy mấy người generation của con với sau con hay nói là “DQ: Tôi là người Mỹ, tôi không phải là người Việt Nam, người Việt Nam là ba mẹ của tui , tui là người Mỹ
100% American”
DQ: Cái đó rất là tế nhị , nhưng mà cái câu hỏi của con rất hay . Bác thấy thì theo bác đó, bác thấy những người gia đình Việt Nam nào cũng vậy, cha mẹ cũng muốn người con nhớ lại những nguồn gốc của mình. Mình có những culture rất là dài, mình 4000 năm lận mà. Thành ra lúc nào mình cũng phải, giống như là bác arrest vậy , arrest cho generation tụi con, rồi tụi con arrest lại những generation sau này là lúc nào cũng phải nhớ những cái văn hoá , tập tục cổ truyền của VAOHP0047 5
Việt Nam mình rất là quan trọng, đó là cái base để mình có thể tiến lên thêm được xã hội mới.
Giống như tụi con bây giờ là Mỹ đúng không?
MP: Dạ.
DQ: Nhưng nếu như mà mình từ chối một cái, nếu mà được huấn luyện để nhớ lại cái nguồn gốc tổ tiên thì bác nghĩ là tụi con vẫn, cái willingness của tụi con vẫn muốn nhận chứ không từ chối
đâu. Tại vì có lẽ không được truyền lại nên thành ra dễ quên lắm .
MP: Gia đình của bác có bàn thờ tổ tiên không?
DQ:Có chứ.
MP: Vậy nó sắp xếp ra sao? Tại vì con là công giáo nên con không có familiar, giống như bác chỉ con được không?
DQ: Cái bàn thờ thì con nên nhớ là dĩ nhiên đạo nào cũng là đạo. Trên cũng là một thôi , con nên nhớ là trên cũng là một cái đấng ở trên. Công giáo thì cũng là một cái đấng thượng đế. Thì
Phật giáo, thì theo bác ở trên phải có một vị sáng lập càn khôn vũ trụ này thì cái đó là thượng
đế, thì cái đạo nào cũng tốt hết . Không có đạo nào xấu, nhưng mà mình phải nhờ tổ tiên mình, như là tổ phụ tổ tiên của mình đó, như là ông bà cha mẹ mình . Mình phải có bàn thờ để thờ phượng mấy người đó.
MP: Ở trên bàn thờ bác có tổ tiên , có ai ở trên bàn thờ, như là ở nhà của mẹ con thì thờ ông bà, mẹ con có một tấm hình của ông nội, bà nội, bác của con, bàn thờ của bác , bác có hình ai vậy?
DQ: Bác cũng có, trên bàn thờ của bác thì cũng có ba mẹ của bác , rồi còn ở bên Việt Nam thì có ông nội, ông cố của bác, nhưng mà qua đây thì bác chỉ để ông nội bà nội, ông ngoại, bà ngoại của bác sĩ Trí thôi .
MP: I’m going to arrest about the Vietnamese war , is that ok?
DQ: Sure, ok VAOHP0047 6
MP: How did the war in Vietnam affect your family and community?
DQ: Ok, ở bên Việt Nam , con biết là con may mắn sanh bên đây. Nhưng mà cái thế hệ của , bác sĩ Trí cũng không biết được tại lúc đó bác sĩ Trí còn nhỏ lắm. Nhưng mà mấy bác là người bị
ảnh hưởng bởi thời gian đó, thành thử chiến tranh của Việt Nam mình thì mấy bác cũng phải đi lính hoặc ra trường đi làm serve in military or government . Bác phải làm việc trong government.
MP: Nếu bác serve trong government. Cái việc làm của bác là gì?
DQ: Bác ra trường năm 1964, lúc đó con ở đâu?
MP: Con ở trên trời.
DQ: Năm 64 thì bác được assign về, đa số mấy người bạn của bác người ta đi lính hết à, đi làm ,
đi military, còn bác với ba người nữa thì bác được assigned vô government healthcare, bộ y tế
đó, thì bác về miền tây đó. Con biết miền Tây không?
DQ: Miền Tây is …
MP: In the south. Nam is the south, Tây là .. tiếng việt đó phải không?
DQ: In the south, in the delta đó.
MP: À
DQ: Trách nhiệm của bác là phải , have you been in Việt Nam before?
MP: Dạ, hồi nhỏ con có về, con ở Sài Gòn vì gia đình ba ở Sài Gòn, con không có lên tới Hà Nội hay là…
DQ: Ồ, Sài Gòn, that’s enough. Bác ở miền tây. You know địa hình Mekong river không?
MP: Yes
DQ: Mekong river nó lớn lắm . Thành thử ra bác trách nhiệm tới mười sáu cái bệnh viện lận , về medical logistic . Bác được train bên Okinawa bên Japan. Bác được huấn luyện bên Okinawa về medical logistic thì bác nói con nghe cái chuyện này nó quan trọng lắm. Tại vì ngày xưa Tây đó , VAOHP0047 7 hồi 54 là họ đi rồi, 54 là họ bị thua cái Geneva, họ bị thua trận Điện Biên Phủ đó. Thì nó vẫn để lại cho mình cái system cũ , cái system cũa của Tây bác chỉ nói về phần cái , về cái medical logistic thôi nha. Medical field trong mấy nhà thương thôi , thì cái cách tổ chức của họ khác của Mỹ. Completely different.
MP: Giống như khác sao vậy?
DQ: Ok, những cái món hàng của Tây thuốc nó cũng khác nữa , tại Mỹ ở đây thì nó có những cái
, cái kêu là Federal stock number, mỗi một món hàng item nào nó cũng có cái số hết . Tây nó không có cái đó.
MP: So how they keep track ?
DQ: They keep track by name , that’s all . Nó không keep track by cái Federal stock number như của Mỹ đâu , thành ra bác được huấn luyện cái đó. Nó gởi qua Okinawa để huấn luyện xong rồi về đó bác phải set up lại cái new system thôi. Bỏ mấy cái system cũ của Tây xong rồi tất cả phải cho mười sáu cái bệnh viện đó theo cái plan của bác, tại vì họ cũng đâu có biết vì họ cũng
đâu được train . Thì lúc đó bác cũng có tới, tụi Mỹ nó đem qua 13 người Đại Hàn , nó giúp bác với lại nó cũng có cố vấn Mỹ sáu bảy người nó giúp bác để set up system . Bởi vì người Korean nó rành hơn mình , nó biết trước thành thử nó làm được cái system . Thành thử nó giúp bác
được cái đó.
MP: Ở bên Việt Nam bác có biết nó còn dùng cái system của bác không hay là bỏ lâu rồi?
DQ: Bác cũng không biết bên đó có dùng hay không. Bác không biết có lẽ họ dùng cái system khác không biết có phải là đồ của Mỹ cho . Bác cũng không biết, ờ để bác hỏi thăm, có gì bác hỏi thăm.
MP: Ok hồi bác đi Okinawa bác học bao lâu vậy? VAOHP0047 8
DQ: Okinawa, thực sự bác học ở Sài Gòn nhiều hơn . Cố vấn Mỹ trong đó để đi training thời gian ngắn thôi.
MP: Cái training bác thấy nó khó không . Was the language barrier or was it all French or?
DQ: Good question. Tại vì lúc đó , hồi đó bác học ở pharmacy school thì bác có đi học ở trường
Việt Mỹ, cái trường Anh văn, cái trường Anh văn ở Sài Gòn đó, cũng biết một số tiếng Mỹ nhưng mà lúc đó thì deal với mấy người cố vấn Mỹ thì bắt đầu nói chuyện.
MP: Hồi trước khi chiến tranh thì ba mẹ của bác làm gì?
DQ: À, hồi trước khi chiến tranh thì ba mẹ của bác thì cũng làm người…, ba của bác thì cũng làm lớn lắm. Ổng làm cho tax đó, ổng làm (unintelligible) của một cái tax lớn ở Sài Gòn đó.
Nhưng mà con biết là làm cho government thì ba mẹ bác đâu có tiền đâu. Thành thử cái đó cũng là một cái motivate để mình cố gắng mình học .
MP: Rồi sau khi chiến tranh thì ba của bác có làm gì không ?
DQ: À, sau khi chiến tranh thì ba của bác không được may mắn thì ổng đi ổng bị tai nạn ổng mất trước khi chiến tranh chấm dứt, thì ổng bị tai nạn xe đó , ổng mất trước rồi, thì bác chỉ đem mẹ của bác qua đây thôi năm 1975 .
MP: How is you and your family involved in the war? Did you do anything? Hồi nhỏ ba của con với lại cô út của con phải bán thuốc lậu cho người ta, hồi chiến tranh bác có làm cái gì không hay là ?
DQ: Nói bán gì?
MP: Did you participate or đánh giặc trong war không?
DQ: Đi đánh trận đó hả?
MP: Dạ VAOHP0047 9
DQ: No, bác như bác nói, bác làm cho government nhiều hơn , thành thử nhiệm vụ của bác là như trường hợp năm 68 đó , nó có một cái death of (21:20) You know that right?
MP: Yes.
DQ: You are good at history?
MP: Yes, I love history.
DQ: You love history ?
MP: Yes.
DQ: In 1968 trước cái death tendency đó thành ra mấy cái nhà thương của bác ở miền Tây đó bị xâm chiếm, thành ra lúc đó bác phải làm việc nhiều lắm, để mà mình gởi thuốc cho đồng bào đó, người ta bị thương nhiều lắm. Trong thời gian đó bác chỉ làm giúp người ta thôi chứ bác không
đi đánh trận.
MP: Hồi đó bác bao nhiêu tuổi vậy bác?
DQ: Bác mới hai mươi bảy tuổi.
MP: Ồ, you are so young. Remember about period, thì hồi bác thức lên bác có nghe tiếng pháo nổ?
DQ: Hồi đó con biết không ở nhà bác lúc nào cũng có cái băng cơ hết, bác lúc nào cũng phải ngủ dưới băng cơ hết á. Có thể đêm nào cũng như bác sĩ Trí cũng ngủ băng cưa ở trên này, còn ở dưới giăng mùng ngủ ở dưới đó , bác sĩ Trí với family ngủ giăng mùng ở dưới đó . Pháo nó tới mình đâu biết được thành ra ở trên bác để mấy cái bao cát đó , để mà rủi nó pháo thì nó pháo tới bao cát đó .
MP: Bác có nhờ gì nhất không, có nghe người ta khóc không, người ta giống như là ..?
DQ: Yeah, nhất là lúc mà bác nói với con đó , như là bác làm việc ở mấy nhà thương đó thì nó tới thường lắm, thì nó đi tới thường lắm, khi bác tới thấy người ta khóc la thường lắm. VAOHP0047 10
MP: But after while bác có, giống như không phải bỏ qua, giống như do you get over it or do you just become…, do you feel bad for them or after a while , you become numb?
DQ: Yeah, mấy cái chuyện đó thì thời gian nó khoả lấp lại những cái chuyện buồn . Cái buồn cho đất nước mình, chiến tranh mà, thực sự thì mình nhớ.
MP: Dạ, bác có thể kể một chuyện, a story that you remember the most được không ?
DQ: Cái chuyện mà người ta chết chóc đó hả?
MP: Dạ
DQ: Do you want to hear it?
MP: Yes. But it’s uncomfortable for you then of course, con không có ép bác.
DQ: Con không nên nghe mấy cái chuyện đó, mấy cái chuyện đó làm cho bác nhớ lại cái , mấy cái tỉnh cũ đó, người ta chết một cách không đáng, con hiểu không ? Buồn lắm, con chỉ biết là người ta chết một cách oan uổng lắm bởi nhũng cái pháo, họ chết oan uổng lắm.
MP: Thường thường bác có thấy đàn bà, những đứa trẻ, đàn ông nhiều không?
DQ: Đàn ông người ta đi lính hết rồi, thành ra chỉ có đứa trẻ nhiều, với mấy người già đó con hiểu không? Chứ còn mấy người trẻ, đàn ông người ta đi lính hết rồi .
MP: Hồi đó có cho đàn bà đi lính không hay chỉ cho đàn ông ?
DQ: Ồ, trong quân đội Việt Nam mình lúc đó có một cái section đàn bà chứ.
MP: Tại vì ở bên đây, bên Mỹ nó không cho đàn bà đi lính được nhưng không được đánh giặc
đó. Ở bên đó có , đàn bà có đánh giặc không ?
DQ: Không, không có đánh giặc.
MP: À.
DQ: Bên Mỹ này không cho đánh giặc hả con ? Chứ còn cái bà gì đó, bả là pilot ?
MP: Dạ, chỉ là pilot, nhưng mà in frontier là không có được. VAOHP0047 11
DQ: Thì không có được.
MP: Dạ con không biết tại sao nữa.
DQ: Đương nhiên rồi, phải respect người đàn bà thôi.
MP: Dạ có ai hồi chiến tranh đó, có gia đình bạn bè nào bị bỏ trong tù không?
DQ: Có chứ, hồi bạn bè của bác bị bỏ trong tù nhiều lắm
MP: Tại sao vậy bác?
DQ: Tại vì con biết là tại vì họ đi không được đó, hồi năm 75 họ không escape được đó thì người nào họ đi không được là họ bị bắt đi tù hết .
MP: Cái này là sau khi năm 75 phải không ạ?
DQ: Sau năm 75.
MP: Có ai , có, ở trong history con học thì có hai cái hai cái seperate prison, một cái là chỉ cái tù thường, một cái là re-education camp . Bác có biết cái gì về re-education camp không?
DQ: Cái re-education camp là sau năm 1975 thì con biết rồi phải không?
MP: Dạ.
DQ: Nhưng mà lúc đó bác đi rồi, đi năm 75 rồi, bác không có, bác nghe nói chứ bác không thấy cái đó .
MP: Bác nghe nói gì về cái re-education camp?
DQ: Thì bác nói rồi, những người bạn của bác vô re education camp ít nhất cũng phải ba năm trở lên. Có nhiều người phai gởi ra ngoài Bắc re education camp
MP: Ồ, ngoài Bắc là up north right?
DQ: Yeah, còn mấy người dược sĩ, bác sĩ về health care đó, thì lúc đó mình thiếu người. Thành thử chính quyền cho mấy người đó đi về sau ba năm.
MP: Ít nhất là ba năm? VAOHP0047 12
DQ: Ba năm hay hai năm gì đó, họ về để mà giúp đồng bào ở ngoài đó, theo lệnh của chính phủ.
MP: Con muốn hỏi cái ngày last day bác ở bên Việt Nam, bác có nhớ gì, the very last day trước khi bác qua Mỹ.
DQ: Cái thời gian đó tháng 4 đó.. Con biết không chiến tranh Việt Nam mình hồi tháng 4 đó, bác không có nói , hồi tháng 4 đó, lúc ở nhà mấy cố vấn của Mỹ kế bên đó, bác thấy nó đi à. Bác thấy nó cố gắng nó đi hết trơn à, con hiểu không?
MP: Con hiểu.
DQ: Rồi nó nói là bác muốn đi thì nó làm giấy tờ cho mình đi . Lúc đó bác cũng không muốn đi
,muốn ở nhà, vì thời gian đó chiến tranh thì nó cũng kêu thiếu thuốc thiếu men đủ thứ này kia.
Rồi cái including medication and supply and tất cả supply and all equipment.
MP: So they give everything?
DQ: They give A to Z. Surgical supply, equipment, everything ... amublance ..
MP: Dạ tại hồi con về Việt Nam con thấy cái ambulance bên Việt Nam bây giờ không có cái gì hết. Ở trong, tại bên đây, ambulance nó có giống như có thuốc , có everything hết, con nhớ, khi con đi về Việt Nam đó, tại hàng xóm của con là làm việc trong cái ambulance đó, con mở vô bên trong không thấy gì hết.
DQ: Oh yeah, empty.
MP: There is nothing.
DQ: Con biết tại sao không ? Để người ta lấy, ăn cắp tối nó ăn cắp sao. You know?
MP: Really?
DQ: Ở bên Việt Nam ngay cả thời gian năm trước năm 75 cũng vậy, cái xe trống hết trọi hết trơn
à , không dám để trong gì hết á, tụi nó lấy , tối nó lấy hết à.
MP: Không có đồ lock hay là gì? VAOHP0047 13
DQ: Still . Keep in house thôi à. Cái đó làm con khó chịu lắm hả? Cái xe ambulance bên đây everything trên này.
MP: Yeah, right.
DQ: Con để ý quá ha. That’s interesting.
MP: Dạ tại hồi con đi, con lái xe con thấy , just its something I walk, I look out all the time .
DQ: Con giỏi.
MP: Hồi cái ngày cuối bác đi đó bác sĩ Trí đi với bác phải không, với lại ...
DQ: Với em bác sĩ Trí đi đó, là Thuỳ Linh.
MP: Dạ vậy chỉ có bác với bác gái với lại ai ạ?
DQ: À không, bác cũng có đưa mẹ bác đi với lại một cô em . Cô em út của bác.
MP: Đi bằng thuyền hay là?
DQ: Đi máy bay
MP: Khi nào, tại sao bác muốn đi vậy? What makes you want to leave?
DQ: À, bác nghĩ thế này nè , lúc đó mọi người đều phải chuẩn bị đi mình ở nhà tài sản mình tất cả nhưng mà somehow bác nghĩ rằng mình sẽ đi, a short time, chứ mình không muốn đi luôn, thì anh Trí , bác sĩ Trí hay là em bác sĩ Trí thì mỗi người có một cái backpack thôi à, that’s it . Try to escapse out of the country, bây giờ cái chiến tranh nó đi gần tới cái Xuân Lộc rồi con biết không ?
MP: Dạ.
DQ: Thành thử lúc đó bác nghĩ rằng mình đi ra đất nước một thời gian coi , nếu mà bình yên trở lại thì mình có chance mình trở lại còn hơn mình ở trong đó kẹt không đi đâu được hết. In case thôi . Thành thử ra bác muốn đi là vậy đó. VAOHP0047 14
MP: Hồi bác ở trên máy bay , bác có nhớ bác có nhìn xuống cái nước của mình, nước quê hương bác có cảm động gì không?
DQ: Ồ cái câu đó con hỏi nó hay là vì thế này nè con. Lúc đó thì tại vì con biết không, bác lên phi trường bác nằm đó hai ngày đó , nằm hai đêm đó, tối máy bay Mỹ nó mới xuống , nó không có xuống ban ngày được tại sợ bắn đó, tối nó mới xuống. Thì nó trở mình lên xe nó trở ra phi trường, thì khi nó trở ra phi trường đó thì bác thấy mấy lính bên Việt Nam đó tính bắt mình lại
đó , nó kiểm tra, nó dòm đó, nhưng mà máy bay Mỹ nó thả cái đuôi xuống để mình đậu xe đó rồi mình chạy lên thì hai bên Mỹ họ vẫn giữ lại không cho cái tụi kia nó vô, bác cũng có chuẩn bị nếu mà họ tới họ bắt bác thì bác cho cái gì, bác cho cái camera . Cho người ta để mình đi lên nhưng mà họ không làm gì hết vì Mỹ nó chặn lại , thì mình lên trên đó. Nhưng mà lên máy bay
đó con, nó không có ghế, tất cả đều ngồi trên cái floor hết , mở băng hết để chở đông người hơn.
MP: Bác cảm động gì ?
DQ: Có chứ.
MP: Có thấy buồn vì mình đang bỏ nước hay là?
DQ: Câu hỏi của con good question. Mình có cảm động lắm chứ con, mình thực sự mình bỏ nước mình đi sao, bỏ nhà mình đi sao? Bồi hồi lắm chứ, cái tư tưởng mình bồi hồi mà nhớ nhà hay là cảm động nó xâm chiếm mình lắm, nó mix feeling . Nhưng mà trong đầu mình cũng participate là mình phải get cái the future.
MP: Mà hồi bác đi bác có nghĩ là bác sẽ về lại không hay là trong đầu bác nói là bác đi luôn, cái này là ngày cuối cùng ?
DQ: Nhưng mà khi lên phi trường thì nó mới nói là mình sẽ đi Philippine tị nạn là bác biết đi luôn rồi.
MP: Dạ VAOHP0047 15
DQ: Hồi trước nghe tin đồn bên Việt Nam chứ không biết gì, Mỹ nó sẽ chở mình lên cái đảo
Phú Quý đó. Cái đảo Phú Quý là cái đảo outside of Phan Thiết.
MP: Ba có dẫn con đi Phan Thiết chơi, có dẫn một lần.
DQ: Really? Phú Quý là ở ngoài Phan Thiết đó, phải đi tám tiếng . Thành thử ra ngoài đó thì...
Nhưng mà trên máy bay nó kêu đi Philippine . Well, bác thấy là hết về được rồi đó.
MP: Sau khi bác rời Việt Nam, bác đi Philippine phải không?
Không trên máy bay nó nói nó chở mình đi Philippine .
MP: Vậy bác qua Philippine có ở trong refugee camp không?
DQ: Trong Philippine nó có cái gọi là một loại refugee, Clark air field đó. Tụi Mỹ nó empty mấy cái truck mấy cái building cho mình ở nó ready for that.
MP: Bác có biết cái tên của cái camp đó là gì không?
DQ: Là Clark trong cái phi trường Clark đó.
MP: What do you think of the US policy doing after the war, bác có nghĩ là giống như là có nhiều người hơi thấy là người Mỹ bỏ Việt Nam cho chánh quyền miền Bắc?
DQ: Bác thấy thì vấn đề chính trị thì bác không có đủ để mà mình có tư cách nói chuyện nhiều , nhưng mà lúc đó thì mình thấy cái vấn đề đó là cái bàn cờ lớn nên mình không hiểu hết được , mình không dám nói. Nhưng mà mình thấy là một điều là mình tiếc là mình mất, mình phải có một cái sự thay đổi, nhất là nhà cửa mình phải bỏ mình đi như vậy. Không biết tương lai mình thế nào, con cái mình thế nào . Cái đó là cái main concern của bác, con cái mình ra sao, mình sống bằng cách nào con, làm sao mà sống.
MP: Dạ từ hồi bác đi , bác có mất hết? Everything is gone? VAOHP0047 16
DQ: Mất hết. Bác đâu có đem gì theo được, đem có mấy trăm dollars thôi. Lúc đó bên DQ: Việt
Nam bác cũng đã hành nghề dược sĩ hơn mười năm rồi . Bác cũng có business , bác làm cũng có tiền bên đó rồi.
MP: Vậy khi bác đi Việt Cộng vô lấy hết all your financial or everything? Nó có lấy hết hay là bác cố gắng mang theo ?
DQ: Bác đâu có được mang cái gì theo , mỗi người có cái backpack thôi.
MP: Bác có nhớ bác bỏ gì trong backpack không?
DQ: Ồ backpack thì mấy bộ quần áo thôi, như em Trí với Thuỳ Linh, bác cũng có vài bộ quần áo thôi , rồi bác bọc thêm vài trăm dollars mình đổi thêm thôi. Bác có đem theo một số hình trong album đó. Thời gian ở Việt Nam một số hình mang theo được .
MP: Do you have the attention to show bác sĩ Quách khi nào bác sĩ Quách lớn lên không?
DQ: Có chứ, thường thường bác sĩ Quách thấy cái đó , biết cái đó. Như bác nói con từ trước đó, bác cũng có cái library nhiều hình lắm để cho mấy đứa con nó biết . Gần đây con của bác
Jonathan đó, nó theo bác sĩ Quỳnh Kiều để đi về Việt Nam để làm thiện nguyện, medical mission .
MP: Mùa hè này con đi Phi Châu.
DQ: Sao con không đi cùng bác sĩ Quỳnh Kiều đi về Việt Nam đó .
MP: Tại con không có connection, tại con không biết bác sĩ Quỳnh Kiều.
DQ: Con muốn không? Bác đưa connection cho con.
MP: Ok.
DQ: Về Việt Nam hay hơn, giúp người Việt Nam mình hơn.
MP: Tại năm nay con đi Phi Châu rồi năm sau con tính đi về Việt Nam mà con không có cái connection. VAOHP0047 17
DQ: Ok, bác đưa con cái connection nha.
MP: Sound great.
DQ: Mỗi năm bà Quỳnh Kiều làm tới hai lần , 2 times in july và hồi tháng ba đó.
MP: Hồi bác lên rồi máy bay nó bay sang Phi rồi bác ở Phi rồi xong ở bên Phi bao lâu vậy?
DQ: Bác ở bên Phi vài bữa thôi, tại vì người ta cũng không có chỗ nữa, lúc đó là người ở bên
Việt Nam người ta đi nhiều, ở trên mấy cái tàu đó người ta tới nhiều đó thành ra nó chở bác ra tới đảo Wake Island, sau đó bác mới đi qua Fort Chaffee.
MP: Bác ở Fort Chaffee bao lâu rồi?
DQ: À bác ở chừng khoảng tới ,cái hành trình của bác mà từ Việt Nam tới về Fort Chaffee mà tới Connecticut thì có hai tuần thôi. Bác không ở lâu, nhiều người người ta tới đó không có chỗ nên nó đưa đi hết.
MP: Con nghĩ bác hơn, bác không bị mất ai.
DQ: Không, bác đi máy bay bác không bị mất ai hết .
MP: Con mất anh cô Lủng của con, với lại bác Hựu của con, con nghe mẹ con kể hồi năm 74 bác
Hựu với anh cô Lủng của con đi thuyền rồi cái thuyền nó bị chìm rồi.
DQ: À , anh ruột của con đó hả?
MP: Không, là em họ của con , con chỉ gọi tên ở nhà là anh cô Lủng với lại anh của mẹ .
DQ: Trong thời gian con nên nhớ cái hành trình mà người ta chết ở đó con có biết số lượng bao nhiêu không?
MP: Dạ không.
DQ: 500 ngàn người chết trong biển cả.
MP: Con không có ngờ, con chỉ nghĩ có mấy ngàn thôi.
DQ: Five hundred thousand. VAOHP0047 18
MP: Hồi bác ở bên mấy cái refugee camp, what was your experience ?
DQ: Kinh nghiệm sướng nhất là không có làm, off everything hết. Đi ăn cơm thôi, tại Mỹ nó không cho mình làm gì hết. Mình chỉ tin vào 30 tháng 4 , ngày sụp đổ của Sài Gòn , mà mình biết ngày đó thế nào cũng có nhiều người chết, thành thử ra mình lúc đó bác đang ở đảo Wake, lúc đó bác còn nhốhaif, bác ở đảo Wake, lúc đó mình biết cái ngày 30 tháng 4 ở trên đảo Wake thì qua hai ngày sau thì nó cho về . Có cái new life rồi.
MP: Hồi bác ở bên, it’s seem like you expose to Western culture since you were young so bác qua Mỹ cái culture ở bên refugee camp với lại ở bên đây đó thì was it a sock to you ?
DQ: Nó cũng ít lắm tại vì bác cũng được expose như con nói hồi nãy rồi , bác cũng được expose với cố vấn của Mỹ rồi , expose từ năm 67, 68 rồi, lúc đó bác làm ở Cần Thơ, miền Tây đó con.
Bác làm từ năm 67 đến năm 75.
MP: Hồi bác qua Mỹ sao? Bác có sponsor hay là có ?
DQ: Bác có mấy đứa em, người em gái, bác cũng cám ơn nó, hồi đó bác cũng ra nhiều chỗ mà đi không được, cố vấn của bác dẫn bác vô toà đại sứ mà cái ông ký tên không có ở đó, ổng nói thôi tối nay tao đi rồi, thôi you chịu khó you ngày mai trở lại lấy giấy tờ đi, he signs for you .
Mà next day I can’t get in, có nhiều người đóng ở cửa đó bác vô không được mà cũng nhờ cô em bên đây nữa, cổ đi học bên đây trước đó thì cổ đưa thằng ỹ về nhà cầm giấy tờ đưa bác thì bác đi
.
MP: So she sets up everything?
DQ: Yes, she sets up .
MP: So the first place bác ở là Connecticut phải không? Với bác gái với lại bác sĩ Quách với lại cô Thuỳ Linh.
DQ: Ừ. VAOHP0047 19
MP: Bác ở Connecticut bao lâu vậy bác ?
DQ: Bác ở 3 tháng thôi à.
MP: Tại sao vậy bác ?
DQ: Bác ở ba tháng thôi tại vì bác đi học , bác apply lại lên Nebraska đi học, có mấy người bạn bác sĩ qua đó trước giới thiệu bác , thành thử bác đi interview thì cũng nhờ thời gian học bên
Việt Nam mình biết tiếng Mỹ thành ra mình vô interview nó nhận mình đi học trở lại.
MP: Hồi bác đi học, bác Danh đi học thì bác gái lo ở nhà phải không?
DQ: Bác gái đi làm, làm ở Russell Stover candies. She said làm candies mà làm chain, mình làm không kịp thì mình ăn. Nó mau quá làm không kịp đó , làm sao đây thì lấy bao giấu đi.
MP: Chắc sau đó ngán kẹo luôn phải không?
DQ: Ngán hay không thì không biết nhưng mà sau đó bác được đi vào trong chỗ khác làm, she is library in a bank đó.
MP: Hồi đó bác Danh có đi làm không hay là bác đi học ?
DQ: Bác có làm work study.
MP: Work study của bác về gì vậy bác ?
DQ: Work study của bác về biopharmacuatical .Hồi đó bác đi học bác được lãnh foodstamp, bác còn giữ đến bây giờ.
MP: Con không có bao giờ thấy foodstamp bao giờ hết.
DQ: Bác đưa con coi nha.
MP: Dạ tại bây giờ con thấy bạn bè con hồi con làm ở trong cái clinic đó bây giờ không còn là foodstamp nữa, họ bỏ trong cái credit đó, giống như cái card vậy đó. So now they không có mấy tờ giấy, họ chỉ có một cái card thôi rồi mỗi tháng chính phủ nó bỏ tiền vô cái card đó.
DQ: Ồ hay quá ha. VAOHP0047 20
DQ: Hồi đó bác có foodstamp. Bác sống nhờ cái đó , rồi nuôi anh Trí này nọ đi học. Bác đưa con coi nha, hồi đó bác ở Missouri làm việc nữa, bác có nhiều chuyện kể cho con nghe quá hả?
MP: Dạ.
DANH QUACH PART 2
MP: Ok bác, con chỉ muốn make sure là bác ở bên Việt Nam rồi bác qua Philippines rồi xong rồi qua cái wake island, rồi qua Connecticut. Qua Fort Chaffee là ở Arkansas , rồi tới Nebraska. Tại sao bác muốn qua Southern California vậy?
DQ: Oh yeah, hồi bác ra trường ở Nebraska đó thì bác phải đi làm liền thành ra bác được cái job
ở state hospital ở Missouri – Saint Joseph Missouri . Thì bác gái cũng phải học lại pharmacy , nhưng mà bác nói con nghe cái chương trình bên Mỹ nó khác, nhất là pharmacology đó hồi bên
Việt Nam bác đâu có học nhiều đâu, very barely , qua đâu nó more. Nó different nhưng mình cố gắng thì mình cũng làm được. Thì bác thi cái board của nation board xong rồi cái trường nó giới thiệu bác qua Missouri làm trong cái state hospital. Con biết cái chỗ đó là cái chỗ của pony express .
MP: The original pony express ?
DQ: Yeah.
MP: Oh, so exciting. So tại sao sau đó bác qua Southern California phải không, I mean Missouri
?
DQ: Sau đó bác ở Missouri 1 năm ở trong cái state hospital đó thì bác mới chứng kiến được cảnh cái người Mỹ nó bệnh như thế nào. Bác đi xuống Pony express, bác đi thăm cái chỗ đó thì bác cũng có cái apartment gần bên cái chỗ Pony express thì bác cũng có lưu tưởng cái lịch sử VAOHP0047 21 của người ta, bác cũng thích history lắm. Thì bác đợi bác gái thi xong thì bác với bác gái thi cái pharmacy board ở bên đây.
MP: Bên California phải không?
DQ: Khi thi cái board of California xong thì we decide to move here. Tại vì more Vietnamse hơn.
MP: Hồi đó cũng có Việt Nam hả?
DQ: Có con, có số ít thôi. Hồi đó ít thôi à. Nhưng mà mình ở mấy năm trong Nerbraska buồn lắm.
MP: Tại sao vậy bác?
DQ: Vì không có Việt Nam. Mỗi lần gặp Việt Nam buồn lắm, họ rủ mình đi ăn phở này kia .
Chứ còn hồi đó không có buồn lắm con , mình mới thấy tình đồng hương nó quan trọng lắm .
MP: Tại sao bác nghĩ bên Southern California có nhiều Việt Nam vậy? Có phải tại vì camp
Pendleton hay El toro không?
DQ: Vì camp Pendleton, với lại vì khi ra trường thì thấy ở California đó người Việt Nam thích
ở hơn tại nó ấm và chính phủ giúp đỡ nhiều hơn , more help. Cái state aid nó nhiều hơn.
MP: So Cali hồi xưa là?
DQ: Là tốt nhất .
MP: Hồi bác qua Southern California thì cái bussiness của bác nó bắt đầu ở đâu vậy bác?
DQ: À cái bussiness của bác từ năm 78, nó bắt đầu ngay tại chỗ pharmacy Danh bây giờ đó.
MP: Tại sao bác muốn bắt đầu cái pharmacy này?
DQ: Thì thực sự ra qua đây mình đâu có gì làm, con thấy không, bác show con cái giấy bác đi mượn tiền đó , mình open một cái bussiness ở đây , mình muốn serve cái community ở đây thôi.
Tại lúc đó mình cần cái income, lúc đó bác gái đi làm ở nhà thương , bác cũng phải mở VAOHP0047 22 pharmacy. Thì lúc đó có một bác sĩ Việt Nam nữa, họ cũng write cái precription đó nhưng mà cái hay ở chỗ này nè, khi mở pharmacy ra rồi đó , lúc đó thì mình chưa có biết đâu. Con biết không, Việt Nam mình chưa có biết thuốc Mỹ đâu, chỉ biết thuốc French thôi. Nó khác thuốc
Bắc khác thuốc Tàu, Việt Nam mình không biết the way cái pharmacy như thế nào. Con biết cái pharmacy ở đây nó tự label đủ thứ hết trơn đó, còn bên Việt Nam không có đâu , bên Việt nam pharmacy đó con vô con mua nó lấy nguyên hộp về bán luôn . Thats it, no label, no precription.
MP: Ồ, that’s so scary.
DQ: Yes.
MP: Bác mới cho con đọc cái article, cái pharmacy của bác không phải là cái pharmacy thường, nó có đủ đồ , không có áo quần.
DQ: Cái này bác phải nói cho con sau, bác phải xin cái board of pharmacy , cái này tụi con không biết nè. Bác phải xin cái board of pharmacy, type in Vietnamese, bác phải đánh máy in
Vietnamese tại Việt Nam mình đâu có hiểu tiếng Mỹ . Con biết không trong cái label của mình
đó.
MP: Bác làm dấu hay sao vậy, hay bác viết vô?
DQ: Không, đánh máy, typing, hồi đó đâu có computer đâu, type writer. We have to label in
Vietnamese, we have to call the board of pharmacy to ask the permission.
MP: Cái hỏi cái permission, cái process đó khó không?
DQ: Không, cái process đó không khó nhưng mà họ nói thì phải cẩn thận thôi, nếu mà những inspector xuống thì phải giải thích cho người ta chứ không thôi they don’t know .
MP: So bác chọn cái vùng little Sài Gòn phải không?
DQ: Ừ, bác chọn VAOHP0047 23
MP: Tại sao trong cái vùng little Sài Gòn, mà không ở bên Newport beach, or Los Angles, tại sao?
DQ: Tại vì bác chọn Little Sài Gòn vì gần bác sĩ Việt Nam và bác nhìn trong bản đồ bác thấy nó giữa 405 với lại 22. Nhưng mà cái chỗ của bác thì Mỹ nó đi hết rồi.
MP: Hồi đó cái landscape nó sao vậy bác?
DQ: Hồi đó đó hả? Cái chỗ đó như con nói buổi trưa muốn ăn gì bác phải mang đồ ăn theo, nothing. Mỹ nó không có ở đó, xung quanh cái chỗ bác đang làm bây giờ là cái chợ Á Đông đó, ngày xưa là air field. Còn next to that, Asian village đó, là một cái nursering , plant nursering.
Phước Lộc Thọ nó là cái factory.
MP: Còn cái clinical của bác sĩ Trí là sao?
DQ: Cái building bác mướn đó, là kế bên đó.
MP: So cái tờ giấy bác đi mượn con có thấy cái tờ giấy loan, bác đi lấy cái loan rồi đi mua cái land phải không?
DQ: Không, chưa, bác mượn lấy tiền đó để bác mua pharmacy, bác set up cái carbinet, mua thuốc.
MP: Can you take me through the process of starting buy land and starting to change Little Sài
Gòn to what it is now?
DQ: Oh yeah, thì bác làm việc vậy đó từ năm 1978 tới năm 80 đó thì bác giúp nhiều người lắm.
Thì người ở locally they need medication , maybe they need to send back to Việt Nam cho mấy người bà con bên đó. Recently thì bác nghe mấy người Việt Nam mình refugee in 80 , start to have boat people.
MP: Giống ba con, đi vượt biên phải không? VAOHP0047 24
DQ: Ừ, đi vượt biên đó . Bác nghĩ có nhiều land phía trước phải không? We have to buy land, in order mấy người bên Việt Nam qua họ có chỗ làm Việt chứ, bác có một người bạn bác rủ mua land. Lúc đó bác cũng có mớ tiền rồi.
MP: Tên bạn của bác là gì?
DQ: Ông Trần Triệu Phát . Ổng là brooker kế bên bác đó, thì lúc đó thì bác với ổng, bác thì không có nhiều thì giờ, ổng có nhiều thì giò hơn. Mấy cái land phía trước của bác đó , bên kia
đường đó, we buy that. Cái shopping center we have là ở phía dưới đường Ward đó, Nguyễn
Huệ với Đồng Khánh đó, thì năm 84 làm xong. Xong rồi thì lúc đó người ta qua rồi, people qua, thì lúc đó bác expand cái bussiness , bác giúp người ta nhiều, bác mừng lắm.
MP: Hồi đó cái shipping company establish chưa?
DQ: Cái shipping bác phải dùng cái Air France. I don’t have shipping company. Cái stock của bác thì mỗi ngày trong này nó nói rõ rồi phải không?
MP: Dạ
DQ: Người ta tới thấy tội nghiệp lắm con. Giống như ba con đóng tiền, đóng hàng gởi everything, thời gian đó bên Việt Nam mình nghèo.
MP: Đồ ăn, quần áo thuốc men...
DQ: Có nhiều người bên Việt Nam sau qua thăm bác lại nói hồi đó không có nhờ thuốc men gởi qua mới biết Danh pharmacy, chứ không có thuốc người ta chết sao con.
MP: Hồi đó con có đọc qua cái history book của con đó, tên bác Danh cũng có trong cái history book, với lại France Gel. Con có nói chuyện với người khác khi con làm interview đó. They cũng nói là they không có thích France Gel, con cũng không có biết France Gel làm gì nhưng hồi xưa bác với lại France Gel có đánh đầu hay là anything . VAOHP0047 25
Tánh bác làm việc thì nó khác, French Gel cũng là người Tàu lai, gốc Tàu thôi, nhưng ổng cũng là người Việt Nam. Tại cái tánh , đa số người ta không thích ổng nhưng mà bác nói mình deal bussiness.
MP: Thì con cũng nghe qua nghe lại.
DQ: Con có nghe tiếng xấu nào của bác không?
MP: Ồ không, chỉ nghe bác đẹp trai. Hồi bác begin cái bussiness, con có đọc cái history con có thấy, during the late 1980, mấy người ta đánh mấy cái shop của Việt Nam giống như làm graffiti, làm bể kiếng đồ. Do you experience the racism?
DQ: À the racism, a little bit from the beginning, cái đó mình không dám nói racism ở nước Mỹ trong giai đoạn nhưng mà người ta thấy nhất là ở Orange county con biết không, mấy người ở
Newport Beach họ không biết tại sao tụi bay là Việt Nam mà tại sao lại set up ở Orange County nữa , orange county rất là khó để set up, ngay cả tụi Nhật năm 1945 cũng bị đuổi đi hết cơ. Tại sao tụi bây được vậy, chắc tội nghiệp tụi bây, tụi bây mất nước tụi bây bỏ ra đi nên chắc người ta thấy người ta tội nghiệp người ta mới cho tụi bây ở đây chứ no way, your people can not stay here.
MP: Nhưng mà dứt khoát mình cũng tiến lên.
DQ: Nhưng mà họ cũng adaptation mình, cũng như họ cho mình, như một cái favor. Bác có đọc bài báo, nhất là mấy người ở Newport họ accept mình vì họ cho rằng mình mất nước cho nên, với lại người Việt Nam mình cũng dễ chịu nên không có bị clash nhiều.
MP: When was the challenge you experience, bác có thấy khi mà bắt đầu cuộc sống ở bên Mỹ bác có thấy khó khăn nào không hay dễ dàng? VAOHP0047 26
DQ: Có chứ con, con nên nhớ mình đi mình đâu có cái gì trong tay đâu, ba mẹ con, gia đình con, con cũng biết mình start over again. Chỉ có một cái là generation sau tụi con đó cái chuyện làm thành công nhất ở xứ Mỹ này là gì? Mình được cái công bằng, cái judgematic, fairness, cái security, thành thử ra mình cố gắng mình patient thì mình sẽ thành đạt được. Còn chứ không phải là peaceful, fairness.
MP: Hồi xưa bác ở đâu vậy, cũng ở Orange county phải không?
DQ: Bác ở Fountain Valley. I bought the house in 1979. Actually bác mượn $40 ngàn bác mua nhà thuốc đó, bác đâu có dùng hết đâu. Bác còn để dành tiền bác down payment cái nhà của bác
ở Fountain Valley.
MP: Ok, bây giờ we gonna move to a little bit more persional question about cái cuộc sống của bác Danh ở đây.
DQ: Sure
MP: Khi nào bác thấy bác trong kiếng bác Danh nghĩ bác là người Việt Nam hay là nguòi Mỹ hay là hai người?
DQ: Bác thấy bác cũng còn là người Việt Nam con hiểu không?
MP: Dạ
DQ: Mình sống ở xứ Mỹ này dĩ nhiên mình cũng cám ơn nước Mỹ này for everything. Lúc mình qua đây mình không có cái gì hết, nước Mỹ lo cho mình nên lúc nào mình cũng phải có cái cử chỉ mà cũng cám ơn, nhất là những người họ chấp nhận mình. Nếu mà mình đi Tây chưa chắc
được
MP: Ở bên tây cái citizenship ?
DQ: Citizenship nó khó hơn.
MP: Really? VAOHP0047 27
DQ: Khó lắm, chưa chắc gì được như bên Mỹ. Mình không có nói xấu Tây nhưng cái chuyện trong quá khứ mình thấy, bên tây, mấy người bên Tây đâu có được giúp đỡ nhiều như bên đây
đâu.
MP: Mấy người Tây họ không có gorvernment aid.
DQ: Nó có nhưng nó không bằng bên đây đâu.
MP: Tại con cũng hỏi ba thì ba thấy ba là người Việt Nam hay là người Mỹ hay là cũng hai cái.
Thì ba nói ba không biết. Ba nói khi ở bên Mỹ ba không có hợp với người hàng xóm, ba không có nói tiếng Anh rành mà khi nào ba về Việt Nam ba cũng không có hợp với ai, tại vì cái đầu ba
ở bên Mỹ đâu nên cái đầu ba cũng đổi.
DQ: Americanize đó.
MP: Dạ. So it’s not sure. So bác Danh thấy bác Danh là Vietnamese?
DQ: Yeah, Vietnamese.
MP: Hồi bác qua Mỹ đó, did you earn your citizenship right away?
DQ: No cũng get citizenship năm 1984 lận. Khoảng chín năm sau.
MP: Now I know this. Bác có participate in US polictic không?
DQ: À bác chỉ contribution giúp họ thôi, đảng Republican thôi.
MP: We discuss sao bác thấy mấy người Việt Nam support mấy người conservative republican hơn mấy người demorgraph .
DQ: Đa số người Việt Nam mình thích vote cho governement republican nhiều hơn some how favor.
MP: Bác còn liên lạc với gia đình ở bên Việt Nam không?
DQ: Có chứ con.
MP: Bác có ai ở bên đó không? VAOHP0047 28
DQ: Còn mấy người cousin .
MP: In your opinion , bác nghĩ cái generation của con, bác có nghĩ cái generation của con với sau con sẽ mất cái nước, cái quê hương của mình không?
DQ: Cái quê hương của mình nó nằm trong lòng cha mẹ mình , tụi con bác nghĩ tụi con không có
đâu, tụi con một khi tụi con tới đây để interview bác thì bác thấy tụi con có lòng lắm, không thể nào mất được hết. Việt Nam mình không mất được nhưng mà mình không nói chuyện chính trị nhưng mà không có thể nào tụi con quên được nước Việt Nam mình hết.
MP: Tại in my opinion, con thấy mấy người em họ của con mười hai mười bốn tuổi, con thấy they cũng hơi mất, tại khi nào mình nơi chuyện kể về gia đình mẹ giống như cái xích lô hay là đi xe đạp giống như bác mấy đứa nó cũng không giống như là , I dont think they care.
DQ: Nhưng mà cũng còn một số người như tụi con chứ cũng không được 100% hết. Số lớn nhưng mà bác thấy majority họ , những người như tụi con có cái lòng Việt Nam lắm, thành ra tụi con participate vô mấy cái tổng hội sinh viên giúp mấy người . Bác thấy có cái đó nên bác không có worry cái second gereration nhưng mà cái third generation bác không biết cái đó, cái đó ăn thua tụi con thôi. Giống như cái cây nó nhỏ mình ráng mình nuôi mình giữ vững cho nó . Third generaion cũng khó biết lắm.
MP: Bác có tham gia vào những sinh hoạt cộng đồng không?
Hồi thời gian đó bác có tham gia, trong này nó có nói đó, trong mấy cái tổ chức, phòng thương mại nó hay tổ chức mấy cái hội chợ Tết này kia mấy cái hình ảnh trong này bác có .
MP: Bác enjoy cái nào nhất bác? Như con là con thích mấy cái thiếu nhi thánh thể giống như là con thích dạy mấy đứa con nít này . Vậy bác, bác thích cái nào?
DQ: Hay quá ha. VAOHP0047 29
MP: Tại vì cái khoá của con dạy con nít, với lại con có cái kèn mới bị hư, con dạy Morris với lại (unintelligible), với lại khoá vừa rồi con dạy thánh kinh, hơi mệt.
DQ: Thánh kinh nó lớn cho con quá?
MP: Không phải tại mấy đứa con nít nó hỏi con cũng không biết, tại con sợ nói sai, với lại công giáo nó khác hơn cái believe của con, so con thấy nó khó dạy. There are something con tin tưởng, there are something con không tin tưởng mà cái này con không biết dạy làm sao. Tại đứa con nít nó hỏi con không biết phải dạy làm sao.
DQ: Con làm mấy cái social vậy hay ha.
MP: Mấy tháng nay con đi tĩnh tâm , con đi retreat con học thêm.
DQ: Interesting.
MP: Last question before we look at all stuff . Nếu bác được nói chuyện với generation của con với lại generation sau khi con. Bác muốn what do you want them to understand about
Vietnamese culture, like if you have to say one thing about Vietnamese culture, what are you going to say?
DQ: Con muốn nói phần nào ha?
MP: Dạ giống như là tại sao cái identity của mình nó quan trọng hơn, more than anything else?
DQ: Cái identity quan trọng hơn thì bác thấy thế này nè, bác thấy trong mấy cái cộng đồng nước Mỹ thì nó có nhiều cái cộng đồng con thấy không, thì bác thấy cái cộng đồng nào mà nó một cái sự mà nó gắn bó với lại cái native country đó thì bác thấy họ có một cái lối nhìn nó deep hơn cộng thêm cái sự thành công của họ giúp cho họ trong cái mind của họ nó có một cái gì đó giúp họ tiến được tới sự thành công một cách dễ dàng hơn , thì bác cũng đã thấy trong cộng đồng bạn vậy đó. Nhật Bổn ha, cộng đồng Tàu, cộng đồng Đại Hàn vậy đó , Philippines, nếu mà có VAOHP0047 30
được cái đó trong mỗi gia đình vậy đó thì bác thấy một cái điều rất là quan trọng. Theo ý bác tụi con đừng bao giờ ignore hay quên forget cái gốc của mình. Cái gốc của mình rất là quan trọng.
MP: Con sợ con quên, cái từ của con cái nói tiếng Việt, my way speaking is not really good so con hơi sợ .
DQ: Không có đâu, như bác đưa cho con thấy những cái phong tục đó, cái này nó rất là quan trọng. Mà con thấy là một cái phong tục ngày tết mà làm tới mấy chục pages lận. Thành thử mấy cái này con để lại trong cái library cho mấy đứa trẻ, thế hệ tụi con biết nữa. Nó có nhiều cái hay lắm, ý nghĩa ngày tết sao, chuẩn bị như thế nào . Mình là cái ngày tết là quan trọng nhất.
MP: Tại sao?
DQ: Con biết không.
MP: Tại sao bác nghĩ ngày tết là ngày quan trọng nhất?
DQ: Tại vì ngày đó là ngày mình rước ông bà về, rước ông bà trong gia đình về, nguyên gia
đình kết họp nhau để mà chúc tết nhau, để được lì xì. Nhưng mà quan trọng nhất là mình nhớ
đến cha mẹ mình, ông bà mình . Trước đó có những ngày cúng đó con thấy không.
MP: Bác, thường cúng thì cúng làm sao? Tại mẹ con thường...
DQ: Trong này có hết trong này có dạy cách cúng hết.
MP: Dạ.
DQ: Trái cây là cái nào, này nọ, có đủ hết. Hoa rồi này nọ. Hoa quả sao, tượng trưng cho cái gì, những món ăn trong ngày tết thế nào, con thấy không .
MP: Dạ.
DQ: That’s is tradition, very important, I keep for you . Những cái hình bánh như thế nào, cái niêu là cái gì con đâu có biết đâu. Cái cây niêu là cái cây cao lên đó, very important, rồi tục đưa
ông táo nữa, con biết ông táo không? VAOHP0047 31
MP: No
DQ: Ngày 23 tết đó người ta đưa ông táo đi, người chief của kitchen.
MP: Oh, that’s why mẹ con lấy cái đèn cầy mẹ con bỏ lên trên cái xô right?
DQ: Ờ, con biết không. Ông táo là ở trong nhà nguyên năm rồi, ổng biết mình làm cái gì, mình làm cái gì trật thì 23 tết ổng mang về trời ổng báo cáo ở trên, so kind of spy. He reports. Thành ra cái phong tục của mình hay.
MP: Oh, con không biết.
MP: Mấy cái tấm hình này bác describe cho con được không?
DQ: Bác muốn cho con coi cái thời gian đầu tiên ở pharmacy đó.
MP: Cái này bác gái phải không ạ?
DQ: Con thấy không, tiệm thuốc của bác bán đủ thứ gởi về Việt Nam chứ đâu phải pharmacy không. Người ta đóng hàng người ta gởi về Việt Nam nè.
MP: Cái này vải hả?
DQ: Vải đó, đóng hàng gởi đi đó. Người ta đóng nè, con thấy không. Cái này người ta tới người ta mua nè .
MP: And mấy cái này là thuốc của bác phải không?
DQ: Cái thuốc này over the counter, inside mới là precription. Cái này là pharmacy bác gái nè, cái này của bác.
MP: Cái này con biết ở đâu, kế bên bác sĩ Trí clinical. Cái này là ở đâu vậy bác.
DQ: Cái này cũ rồi bây giờ bác dời qua bên kia đường.
MP: ở trong Asian.
DQ: Cái này gia đình bác hồi đó.
MP: Cám ơn bác nhiều.