LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

DLA OBSZARU PI ĘCIU GMIN: KWIDZYN, RYJEWO, GARDEJA, SADLINKI, PRABUTY

POWI ŚLA ŃSKA LOKALNA GRUPA DZIAŁANIA

Kwidzyn, sierpie ń 2013 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

SPIS TRE ŚCI:

I. Charakterystyka lokalnej grupy działania (LGD) jako jednostki odpowiedzialnej za realizacj ę lokalnej strategii rozwoju (LSR): ...... 3 I.1 Nazwa i status prawny LGD oraz data wpisu do Krajowego Rejestru S ądowego i numer w tym rejestrze ...... 3 I.2 Opis procesu budowania partnerstwa...... 3 I.3 Charakterystyka członków LGD albo jej partnerów i sposób rozszerzania lub zmiany składu LGD ...... 4 I.4 Struktura Rady Programowej - organu decyzyjnego PLGD ...... 9 I.5 Zasady i procedury funkcjonowania LGD oraz organu decyzyjnego ...... 10 II Opis obszaru obj ętego LSR wraz z uzasadnieniem jego wewn ętrznej spójno ści .. 14 II.1 Wykaz gmin wchodz ących w skład LGD ...... 14 II.2 Uwarunkowania przestrzenne (mapa), geograficzne, przyrodnicze, historyczne i kulturowe ...... 14 II.3. Ocena społeczno - gospodarcza obszaru, w tym potencjału demograficznego i gospodarczego obszaru oraz poziomu aktywno ści społecznej ...... 24 II.4 Specyfika obszaru ...... 29 III. Analiza SWOT dla obszaru obj ętego LSR; wnioski wynikaj ące z przeprowadzonej analizy ...... 34 IV. Okre ślenie celów ogólnych i szczegółowych LSR oraz wskazanie planowanych przedsi ęwzi ęć słu żą cych osi ągni ęciu poszczególnych celów szczegółowych, w ramach których b ędą realizowane operacje LSR ...... 39 IV.1. Wizje ...... 39 IV.2. Cele ogólne ...... 39 IV.3.Cele szczegółowe i planowane przedsi ęwzi ęcia ...... 40 V. Okre ślenie misji LGD ...... 49 VI. Wykazanie spójno ści specyfiki obszaru z celami LSR ...... 49 VII. Uzasadnienie podej ścia zintegrowanego dla przedsi ęwzi ęć planowanych w ramach LSR ...... 52 VIII. Uzasadnienie podej ścia innowacyjnego dla przedsi ęwzi ęć planowanych w ramach LSR ...... 53 IX. Okre ślenie procedury oceny zgodno ści operacji z LSR, procedury wyboru operacji przez LGD, procedury odwołania od rozstrzygni ęć organu decyzyjnego w sprawie wyboru operacji w ramach działania „Wdra żanie LSR”, kryteriów, na podstawie których jest oceniana zgodno ść operacji z LSR, oraz kryteriów wyboru operacji, a tak że procedury zmiany tych kryteriów...... 53 X. Okre ślenie bud żetu LSR dla ka żdego roku jej realizacji ...... 69 XI. Opis procesu przygotowania i konsultowania LSR ...... 72 XII. Opis procesu wdra żania i aktualizacji LSR ...... 73 XIII. Zasady i sposób dokonywania oceny (ewaluacji) własnej ...... 75 XIV. Okre ślenie powi ąza ń LSR z innymi dokumentami planistycznymi zwi ązanymi z obszarem obj ętym LSR ...... 77 XV. Wskazanie planowanych działa ń, przedsi ęwzi ęć lub operacji realizowanych przez LGD w ramach innych programów wdra żanych na obszarze obj ętym LSR ...... 80 XVI. Przewidywany wpływ realizacji LSR na rozwój regionu i obszarów wiejskich ... 81 XVII. Informacja o doł ączanych do LSR zał ącznikach ...... 82

2 Gardeja - Kwidzyn – Prabuty – Ryjewo - Sadlinki LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

I. Charakterystyka lokalnej grupy działania (LGD) jako jednostki odpowiedzialnej za realizacj ę lokalnej strategii rozwoju (LSR):

I.1 Nazwa i status prawny LGD oraz data wpisu do Krajowego Rejestru S ądowego i numer w tym rejestrze Stowarzyszenie Powi śla ńska Lokalna Grupa Działania działa na podstawie ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz.U.01.79.855), ustawy z 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków EFRROW oraz statutu Stowarzyszenia Powi śla ńska Lokalna Grupa Działania stanowi ącego zał ącznik 1 do Lokalnej Strategii Rozwoju.

a) Nazwa: Powi śla ńska Lokalna Grupa Działania b) Status prawny: Stowarzyszenie c) Data rejestracji: 29.09.2006r. d) Numer w KRS: 0000264789

I.2 Opis procesu budowania partnerstwa

Opis procesu powstawania strategii stanowi zarazem opis budowy mi ędzysektorowego partnerstwa lokalnego na obszarze działania LGD. Do udziału w tym procesie zaproszono bowiem przedstawicieli szerokiego spektrum środowisk, instytucji i organizacji . W zwi ązku z tym osi ągni ęto cel pełnej reprezentacji wszystkich sektorów, zarówno w powstałej w ramach składu członków Powi śla ńskiej Lokalnej Grupie Działania, jak i w procesie diagnostycznym i planistycznym przy budowie strategii. Poni żej zaprezentowano wszystkie wykorzystane w ramach projektu narz ędzia konsultacji społecznych oraz budowy mi ędzysektorowego partnerstwa lokalnego. Szkolenia dla Lokalnej Grupy Działania Przeprowadzono szkolenia z nast ępuj ącej tematyki: zasady partnerstwa i cele strategiczne programu PROW 2007-2013 o ś 4 Leader, metody pracy, organizacji i zarz ądzania grup ą, metody rozwi ązywania i unikania konfliktów, tworzenie projektów, rozwi ązywanie problemów społecznych. Szkolenia miały na celu dostarczenie grupie narz ędzi do efektywnego działania na rzecz rozwoju lokalnego – tworzenia zespołów projektowych oraz skutecznego implementowania przedsi ęwzi ęć . Szkolenia były prowadzone metodami warsztatowymi, a trenerzy mieli za zadanie pracowa ć w oparciu o konkretne problemy i mo żliwo ści ich rozwi ązania. Chodziło o zebranie od osób informacji na temat zasadniczych barier rozwojowych, a tak że prób ę pracy w odniesieniu do pomysłów, na projekty słu żą ce przełamaniu t ych barier . W 2007-2008 roku przeprowadzono seri ę szkole ń i warsztatów na temat działa ń w ramach PROW 2007-2013 w szczególnie podkre ślon ą osi ą 4 Leader. Spotkania informacyjne W ramach realizacji projektu zorganizowano spotkania z przedstawicielami organizacji pozarz ądowych, przedsi ębiorców, lokalnych władz. Spotkania miały na celu przekazanie 3 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU kluczowych informacji o programie PROW 2007-2013 o ś 4 Leader. Jednocze śnie konieczne było wskazanie roli jak ą poszczególne sektory maj ą do odegrania w realizacji strategii. Wskazywano tak że na korzy ści i mo żliwo ści wynikaj ące zarówno z szerokiego, długofalowego partnerstwa w celu poprawy jako ści życia na obszarze wiejskim, jak i z partnerstwa zawiązywanego na potrzeby realizacji konkretnego przedsi ęwzi ęcia. Na przełomie 2007-2008 roku przeprowadzono serie spotka ń we wszystkich gminach z poszczególnymi sektorami na temat konkretnych projektów, na które mogliby otrzyma ć dofinansowania w ramach realizacji LSR. Warsztat strategiczny podsumowuj ący Główne spotkanie odbyło si ę w celu przedstawienia zarówno wyników prac badawczych oraz analizy SWOT, jak równie ż proponowanych kierunków rozwoju obszaru. W spotkaniu wzi ęły udział osoby reprezentuj ące wszystkie środowiska, w tym organizacje pozarz ądowe, przedsi ębiorców, władze samorz ądowe. Świadczy to o du żym zainteresowaniu partnerskim modelem rozwoju obszaru, a tak że o wysokim poziomie zaanga żowania w proces budowy wspólnego programu rozwoju. W trakcie spotkania w wyniku publicznej debaty dyskutowano poszczególne zapisy oraz uzupełniano list ę projektów mo żliwych do realizacji. W ten sposób wszystkie instytucje i osoby zainteresowane realizacj ą celów strategicznych i operacyjnych niniejszej strategii s ą przekonane o mo żliwo ści ich skutecznego osi ągni ęcia.

Spotkania słu żą ce powołaniu Lokalnej Grupy Działania Przeprowadzono dwa spotkania, które miały na celu opracowanie statutu oraz zało żenie, a nast ępnie wyłonienie władz Powi śla ńskiej Lokalnej Grupy Działania. Liczna obecność mieszka ńców reprezentuj ących ró żnorodne środowiska oraz wszystkie gminy na obu spotkaniach świadczy o du żej woli współdziałania w ramach stowarzyszenia na rzecz realizacji opracowanej strategii. Równomierna reprezentacja wszystkich sektorów w Zarz ądzie świadczy o partnerskim charakterze zarówno organizacji jak i przyj ętego programu działania. W styczniu 2008 roku na Walnym Zgromadzeniu Stowarzyszenia dokonano zmian w statucie dostosowuj ąc do wymogów ustawy z 7 marca 2007r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków EFRROW, powołuj ąc Rad ę Programow ą – organ decyzyjny, w której zachowana została równomierna reprezentacja wszystkich sektorów. We wrze śniu 2008 roku przyj ęte zostały do Powi śla ńskiej Lokalnej Grupy Działania wszystkie Gminy obj ęte LSR.

I.3 Charakterystyka członków LGD albo jej partnerów i sposób rozszerzania lub zmiany składu LGD

Lp. Imi ę i nazwisko Reprezentowany Rodzaj prowadzonej Funkcja w strukturze sektor działalno ści LGD

1. Robert Holi ński Społeczny Towarzystwo Rozwoju Członek Rady Powiatu Kwidzy ńskiego Programowej 2. Dorota Społeczny Osoba fizyczna, Członek Zarz ądu- Cipkowska urz ędnik Skarbnik 4 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

3. Sławomir Społeczny Osoba fizyczna, Członek Rady Słupczy ński urz ędnik Programowej 4. Tomasz Społeczny Stowarzyszenie Członek Rady Chojnacki Słoneczne Wzgórze w Programowej Ryjewie 5. Katarzyna Publiczny Gminny O środek Członek zwyczajny Bednarek Kultury w Kwidzynie 6. Joanna Społeczny Osoba fizyczna Członek Rady Malinowska Programowej 7. El żbieta Publiczny Urz ąd Gminy Sadlinki Członek Rady Krajewska Programowej 8. Marek Józef Społeczny Osoba fizyczna, Członek Rady Staniszewski urz ędnik Programowej 9. Bogdan Publiczny Urz ąd Miasta i Gminy Członek Rady Pawłowski Prabuty Programowej 10. Jerzy Grabowski Społeczny Osoba fizyczna Członek Rady Programowej 11. Ewa Społeczny Osoba fizyczna, Członek Rady Nowogrodzka urz ędnik Programowej 12. Maria Społeczny Osoba fizyczna Członek Rady Mroczkowska Programowej 13. Marcin Społeczny Osoba fizyczna Członek zwyczajny Kurkowicz 14. Bo żena Rybus Gospodarczy Sklep mi ęsno – Członek zwyczajny spo żywczy w Gardei 15. Edward Cykał Gospodarczy Gardejski Młyn Członek komisji rewizyjnej 16. Emilian Publiczny Gminny O środek Członek zwyczajny Jaworowicz Kultury w Gardei 17. Ewa Romanow Społeczny Stowarzyszenie Członek Rady –Pękal „Eko –inicjatywa” Programowej 18. Leszek Gospodarczy PHUP Roboty ziemne i Członek zwyczajny Słowi ński drogowe w Prabutach 19. Grzegorz Społeczny Osoba fizyczna, Członek zwyczajny Pietkiewicz Gospodarstwo agroturystyczne 20. Piotr Gospodarczy Rze źbiarz Barcice Członek zwyczajny Baranowicz 21. Janina Pelcer Gospodarczy Agent ubezpieczeniowy Członek komisji rewizyjnej 22. Paweł Okli ński Gospodarczy Indywidualna praktyka Członek zwyczajny lekarska Ryjewo 23. Agnieszka Gospodarczy Indywidualna praktyka Członek Rady Blicharz piel ęgniarek Programowej środowiskowych w Straszewie 24. Małgorzata Gospodarczy Sklep spo żywczo Członek zwyczajny Kopecka przemysłowy Okr ągła Łąka 25. Jadwiga Gospodarczy Prowadzenie stołówek Członek zwyczajny Stromecka szkolnych

26. Robert Filar Społeczny Osoba fizyczna, rolnik Członek zwyczajny

27. Piotr Kalkowski Gospodarczy Climatronix Sadlinki Członek zwyczajny

5 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

28. Piotr Kopecki Społeczny Osoba fizyczna Członek zwyczajny

29. Stefan Kawski Gospodarczy Sklep monopolowo – Członek zwyczajny spo żywczo – przemysłowy w Sadlinkach 30. Krzysztof Gospodarczy „DOMIS” w Sadlinkach Członek zwyczajny Wn ętrzak

31. Andrzej Górny Gospodarczy Firma Handlowo – Członek zwyczajny transportowa Nebrowo Małe 32. Kunicki Mariusz Gospodarczy Firma transportowo – Członek zwyczajny usługowa, Gmina Sadlinki 33. Robert Społeczny Stowarzyszenie Członek zarz ądu Pipczy ński miło śników ziemi Gardejskiej 34. Danuta Społeczny Osoba fizyczna Członek zarz ądu - Kosewska Prezes 35. Gra żyna Społeczny Członkini koła Członek zwyczajny Podgórska gospody ń w Nebrowie 36. Kazimierz Publiczny Urz ąd Gminy Gardeja Członek Rady Kwiatkowski Programowej 37. Anna Burdy ńska Społeczny Osoba fizyczna, Członek zwyczajny urz ędnik 38. Edward Gadacz Społeczny Osoba fizyczna Członek zwyczajny

39. Małgorzata Społeczny Gospodarstwo rolne Członek zwyczajny Kensicka 40. Mirosław Społeczny Osoba fizyczna, Członek zwyczajny Plakwicz Stowarzyszenie „Eko – inicjatywa” 41. Jacek Topolski Społeczny Osoba fizyczna, Członek zwyczajny

42. Krzysztof Społeczny Osoba fizyczna, Członek zwyczajny Wojewódzki urz ędnik 43. Wojciech Społeczny Osoba fizyczna, Członek zwyczajny Doł ęgowski urz ędnik 44. Halina Sobczak Społeczny Osoba fizyczna Członek Rady Programowej 45. Krzysztof Publiczny Urz ąd Gminy Kwidzyn Członek zarz ądu Michalski

46. Ryszard Społeczny Osoba fizyczna, Członek Rady Ostrowski Stowarzyszenie Programowej Miło śników Ziemi Gardejskiej 47. Bogusław Filar Społeczny Osoba fizyczna Członek komisji rewizyjnej 48. Józef Gutowski Publiczny Osoba fizyczna, Członek zwyczajny urz ędnik 49. Henryk Kopecki Społeczny Osoba fizyczna Członek zwyczajny

50. Anna Społeczny Osoba fizyczna Członek zwyczajny Sidorowicz 6 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

51. Marcin Duda Społeczny Powi śla ńska Członek zwyczajny Regionalna Agencja Zarz ądzania Energi ą 52. Franciszek Gospodarczy Powi śla ński Bank Członek Rady Sokołowski Spółdzielczy w Programowej Kwidzynie 53. Izabela Rzepka Gospodarczy PHU Pod Kasztanami Członek zwyczajny

54. Agnieszka Społeczny Osoba fizyczna Członek zwyczajny Szczotka 55. Wojciech Społeczny Osoba fizyczna Członek zwyczajny Szczotka 56. Anna Bera Gospodarczy PPHU 5es Członek zwyczajny

57. Marta Panasiuk Społeczny Osoba fizyczna Członek zwyczajny

58. Krzysztof Społeczny Osoba fizyczna Członek zwyczajny Sidorowicz 59. Wioleta Społeczny Osoba fizyczna Członek zwyczajny Chmielowska 60. Roman Społeczny Osoba fizyczna Członek zwyczajny Chmielowski 61. Piotr Społeczny Stowarzyszenie Członek zwyczajny Mosakowski Absolwentów Wy ższych Szkół Zarz ądzania "Nasza Europa" 62. Ilona Miklewicz Społeczny Fundacj ę Wspierania Członek zwyczajny Społeczno ści Lokalnych "Sapere Aude" 63. Piotr Stec Społeczny Stowarzyszenie Scena Członek zwyczajny Lalkowa imienia Jana Wilkowskiego 64. Zdzisław Gospodarczy ENERGO Zdzisław Członek zwyczajny Alberci ński Alberci ński 65. Roman Zbróg Publiczny Gminny O środek Członek zwyczajny Kultury w Ryjewie 66. Krzysztof Społeczny Stowarzyszenie Członek zwyczajny Bednarek Mieszka ńców na rzecz rozwoju wsi Dankowo „ZAK ĄTEK DANKOWO” 67. Anita Społeczny Kółko Rolnicze Koło Członek zwyczajny Włodarczak Gospody ń Wiejskich w Trzcianie 68. Włodzimierz Publiczny Powiat Kwidzy ński Członek zwyczajny Dawidowski 69. Allan Leon Gospodarczy Spółdzielnia Socjalna Członek zwyczajny Szałabski „Termika”

70. Ryszard Maro ń Gospodarczy Firma „Maro ń” Usługi Członek zwyczajny Transportowo- Sprz ętowe Kopalnia Piasku Sprzeda ż i Handel Ryszard Maro ń 7 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

71. Leszek Gospodarczy P.H.U. EKOTEC Marcin Członek zwyczajny Wolanowski Pankowski Leszek Wolanowski S.C. 72. Marta Sudoł Społeczny Osoba fizyczna Członek zwyczajny 73. Dominik Sudoł Społeczny Osoba fizyczna Członek zwyczajny 74. Tomasz Müller Społeczny Uczniowski Członek zwyczajny Mi ędzyszkolny Klub Sportowy w Kwidzynie 75. Magdalena Społeczny Osoba fizyczna Członek zarz ądu Majsak 76. Małgorzata Gospodarczy Bio-Medicalis Członek zwyczajny Godlewska Małgorzata Godlewska 77. Marcin Publiczny Prabuckie Centrum Członek zwyczajny Kruszy ński Kultury i Sportu 78. Ewa Stec Społeczny STOWARZYSZENIE Członek zwyczajny "SENIORZY 50+"

Sposób rozszerzania lub zmiany składu LGD

Rozdział III Statutu Stowarzyszenia przewiduje dwa rodzaje członkostwa: członkostwo zwyczajne i członkostwo wspieraj ące. Członkiem zwyczajnym mo że by ć pełnoletnia osoba fizyczna i osoba prawna, która: • spełnia warunki okre ślone w ustawie Prawo o stowarzyszeniach, • działa na rzecz rozwoju obszarów wiejskich i przedstawi rekomendacj ę (wskazanie) zawieraj ącą w szczególno ści pozytywn ą opini ę w tym zakresie udzielon ą przez działaj ących na obszarze, dla którego ma by ć opracowany LSR, lub którego dotyczy LSR: a) Partnera społecznego i gospodarczego lub b) Gmin ę wiejsk ą, lub c) Gmin ę miejsko-wiejsk ą, lub d) Zwi ązek mi ędzygminny, lub e) Inn ą osob ę prawn ą, której działalno ść obejmuje realizacj ę celu Stowarzyszenia; • zło ży deklaracj ę członkowsk ą. Osoby prawne mog ą zosta ć, tak że członkami wspieraj ącymi Stowarzyszenie po zło żeniu wniosku do Zarz ądu Stowarzyszenia i pisemnym ustaleniu z Zarz ądem zasad wspierania Stowarzyszenia Nie przewiduje si ę rozszerzania ilo ściowego władz stowarzyszenia. Osobowe zmiany w Zarz ądzie nast ępuj ą na pisemny wniosek rezygnuj ącego członka zarz ądu. Rozpatrzenie pisemnego wniosku rezygnuj ącego członka zarz ądu nast ępuje na najbli ższym Walnym Zgromadzaniu Członków. Przyj ęcie b ądź odrzucenie pisemnego wniosku o przyj ęcie w poczet członków b ądź rezygnacj ę z członkowstwa w Stowarzyszeniu nast ępuje uchwał ą zarz ądu, której tre ść jest oznajmiana na najbli ższym Walnym Zgromadzeniu Członków Stowarzyszenia. Członków Zarz ądu, Rady Programowej i Komisji Rewizyjnej powołuje i odwołuje Walne Zgromadzenie Członków. Kto

8 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU mo że by ć członkiem Stowarzyszenia okre śla § 9 Statutu. Zmiany składu PLGD okre śla § 12, § 13, § 14 Statutu.

I.4 Struktura Rady Programowej - organu decyzyjnego PLGD Organem decyzyjnym LGD jest Rada Programowa Stowarzyszenia Powi śla ńska Lokalna Grupa Działania. Zgodnie ze Statutem LGD ( zał ącznik nr 1) i Regulaminem Rady PLGD, liczba członków organu decyzyjnego wynosi 16 osób.

Sektor publiczny w składzie Rady Programowej reprezentuj ą 3 osoby czyli 18,75 % składu.

Sektor społeczny w składzie Rady Programowej reprezentuje 10 osób czyli 62,50 % składu.

Sektor gospodarczy w składzie Rady Programowej reprezentuj ą 3 osoby czyli 18,75 % składu.

Lp. Imi ę i nazwisko Gmina jak ą dany członek Reprezentowany sektor organu decyzyjnego reprezentuje

1. Sławomir Słupczy ński Ryjewo Społeczny

2. Tomasz Chojnacki Ryjewo Społeczny

3. Joanna Malinowska Sadlinki Społeczny

4. El żbieta Krajewska Sadlinki Publiczny

5. Marek Staniszewski Prabuty Społeczny

6. Robert Holi ński Kwidzyn Społeczny

7. Jerzy Grabowski Gardeja Społeczny

8. Bogdan Pawłowski Prabuty Publiczny

9. Kazimierz Kwiatkowski Gardeja Publiczny

10. Halina Sobczak Kwidzyn Społeczny

11. Franciszek Sokołowski Kwidzyn Gospodarczy

12. Ewa Romanow – Pękal Sadlinki Gospodarczy

13 Ryszard Ostrowski Gardeja Społeczny

14. Maria Mroczkowska Gardeja Społeczny

15. Agnieszka Blicharz Ryjewo Gospodarczy

16. Ewa Nowogrodzka Kwidzyn Społeczny

9 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

W Radzie zasiadaj ą przedstawiciele wszystkich gmin b ędących członkami LGD. Żaden z członków Rady nie jest zatrudniony w biurze LGD, nie jest tak że członkiem Zarz ądu ani Komisji Rewizyjnej, co reguluje Statut i Regulamin Rady.

Do wył ącznej wła ściwo ści Rady nale ży wybór operacji zgodnie z art. 62 ust. 4 rozporz ądzenia nr 1698/2005, które maj ą by ć realizowane w ramach opracowanej Lokalnej Strategii Rozwoju Stowarzyszenia. Rada działa zgodnie z Regulaminem organizacyjnym stanowiącym zał ącznik nr 2 do Lokalnej Strategii Rozwoju.

W Regulaminie organizacyjnym Rady znajduj ą si ę zapisy gwarantuj ące bezstronno ść oceny operacji oraz procedura wył ączenia członka organu decyzyjnego od udziału w dokonywaniu wyboru operacji w razie, gdy Członek Rady zło żył wniosek o dofinansowanie operacji b ędącej przedmiotem posiedzenia, w którym uczestniczy lub w przypadku stwierdzenia, i ż operacja, która b ędzie podlega ć ocenie została zło żona przez osob ę lub podmiot z którym Członek Rady pozostaje w zale żno ści rodzinnej lub z tytułu zwierzchnictwa lub podległo ści zawodowej.

I.5 Zasady i procedury funkcjonowania LGD oraz organu decyzyjnego

Stowarzyszenie Powi śla ńska Lokalna Grupa Działania tworz ą nast ępuj ące organy:

- Walne Zebranie Członków , tworz ą wszyscy członkowie Stowarzyszenia ,

- Zarz ąd, tworzy Prezes, Sekretarz, Skarbnik i 2 członków Zarz ądu (wg Statutu 5 członków),

- Komisja Rewizyjna, składaj ąca si ę z Przewodnicz ącego komisji i 2 członków (wg Statutu 3 członków),

- Rada Programowa, wybierana przez Walne Zebranie Członków. Rada, w co najmniej 50% składa si ę z partnerów gospodarczych i społecznych, w tym osób reprezentuj ących sektor społeczny (rolnicy, kobiety wiejskie, młodzi ludzie) i organizacje pozarz ądowe. Członek Rady nie mo że by ć jednocze śnie członkiem Zarz ądu, Komisji Rewizyjnej ani nie mo że by ć zatrudniony w Biurze LGD.

Obsług ę organów Stowarzyszenia PLGD zapewnia Biuro Stowarzyszenia. Zarz ąd Stowarzyszenia powołuje Kierownika Biura. Pracowników Biura zatrudnia Zarz ąd wraz z Kierownikiem Biura.

Zasady, organizacj ę i tryb działania organów Stowarzyszenia PLGD okre śla przede wszystkim: Statut ( zał ącznik nr 1), Regulamin organizacyjny Rady Programowej ( Zał ącznik nr 2 ).

Rozdział funkcji pomi ędzy poszczególne organy władzy dokonany został zapisami Statutu Stowarzyszenia. Podstawow ą zasad ą funkcjonowania LGD jest oddzielenie funkcji decyzyjnej w procesie wyboru operacji od funkcji zarz ądczej. Zasada obowi ązuje tak że w drug ą stron ę, to znaczy organ decyzyjny musi ograniczy ć si ę tylko do wyboru projektów i nie próbowa ć ingerowa ć w zarz ądzanie LGD, które jest wył ączn ą kompetencj ą Zarz ądu.

10 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Funkcje decyzyjne pełni Rada , która odpowiada za wybór projektów zgodnie z celami LSR i zatwierdzonymi lokalnymi kryteriami wyboru operacji. Decyzje tego organu są ostateczne i zarz ąd LGD nie ma w tym zakresie żadnych kompetencji, poza obowi ązkiem przesłania uchwał organu decyzyjnego do wiadomo ści instytucji wdra żaj ącej PROW 2007-2013.

Zarz ąd pełni funkcje zarz ądcze , w tym:

- przyjmuje nowych członków Stowarzyszenia,

- reprezentuje Stowarzyszenie na zewn ątrz i działa w jego imieniu,

- kieruje bie żą cą prac ą Stowarzyszenia,

- zwołuje Walne Zebranie Członków,

- ustala wysoko ść składek członkowskich,

- powołuje i odwołuje Kierownika Biura Stowarzyszenia,

- ustala wysoko ść zatrudnienia i zasady wynagrodzenia pracowników Biura Stowarzyszenia.

Walne zebranie członków pełni funkcje organu zatwierdzaj ącego wa żniejsze decyzje Stowarzyszenia, w tym w szczególno ści:

‹ uchwalenie statutu i jego zmian,

‹ zatwierdzenie lokalnych kryteriów wyboru projektu,

‹ zatwierdzenie procedur funkcjonowania LGD, w tym Regulaminu organizacyjnego Rady,

‹ podejmowanie uchwał w sprawach finansowych,

‹ zatwierdzenie Lokalnej Strategii Rozwoju,

‹ uchwalanie kierunków i programu działania Stowarzyszenia,

‹ ustalanie liczby członków Zarz ądu i Komisji Rewizyjnej,

‹ wybór i odwołanie członków Rady, Zarz ądu i Komisji Rewizyjnej,

‹ rozpatrywanie i zatwierdzanie sprawozda ń Rady, Zarz ądu i Komisji Rewizyjnej,

‹ uchwalanie zmian w statucie,

‹ podejmowanie uchwał w sprawie przyst ąpienia Stowarzyszenia do innych organizacji,

‹ podejmowanie uchwał w sprawie rozwi ązania Stowarzyszenia,

‹ rozpatrywanie odwoła ń od uchwał Zarz ądu wniesionych przez członków Stowarzyszenia,

11 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Komisja rewizyjna pełni funkcje kontrolne i odpowiada za:

- kontrol ę działalno ści Stowarzyszenia,

- ocen ę sprawozda ń przedkładanych Walnemu Zebraniu Członków przez Zarz ąd i Rad ę,

- wyst ępowanie z wnioskami o zwołanie Walnego Zebrania Członków.

- procedura naborów pracowników, opis stanowisk PLGD i procedura post ępowania w sytuacji wyst ąpienia trudno ści w zatrudnieniu pracowników spełniaj ących wymagania konieczne stanowi zał ącznik nr 4 do LSR (zał ącznik nr 1 do Uchwały Zarz ądu nr 8/2008 z dnia 16 grudnia 2008 roku).

- zasady powoływania, odwoływania i wył ączania członków organu decyzyjnego zawarte s ą w zał ączniku nr 5 do LSR (zał ączniki do Uchwały V Walnego Zgromadzenia Członków Stowarzyszenia PLGD nr 9/001//2008 z dnia 16 grudnia 2008 roku w sprawie przyj ęcia i zatwierdzenie Regulaminu Rady Programowej Powi śla ńskiej Lokalnej Grupy Działania)

- kwalifikacje i do świadczenie osób wchodz ących w skład organu decyzyjnego stanowi zał ącznik nr 6 do LSR (zał ącznik nr 1 do Uchwały Zarz ądu 9/2008 z dnia 16 grudnia 2008 roku.

- do świadczenie LGD i członków LGD albo jej partnerów realizacji operacji. Nazwa członka Realizowany projekt Czas Miejsce realizacji Koszt (zł) lub partnera realizacji Powi śla ńska Dzie ń śliwki 2008 Nebrowo Wielkie 3000,00 Lokalna Grupa Działania Gmina Ryjewo Wymiana pokrycia 2005 Trzciano dachowego wraz z 9904,00 obróbk ą blacharsk ą w świetl icy wiejskiej w Trzcianie (SPO), Gmina Ryjewo Remont GOK w 2006 Ryjewo 97666,33 Ryjewie (PPOW) Gmina Ryjewo Budowa bie żni i piłko 2005 Straszewo 47960,00 łapów na terenie boiska sportowego w Straszewie (SPO) Gmina Ryjewo Remont świetlicy 2006 Trzciano 60654,84 wiejskiej w Trzcianie- wykonanie izolacji poziomej oraz docieplenia ścian (PPOW) Gmina Sadlinki budowa wodoci ągu 2005 Olszanica, Białki 406498,90 wiejskiego wraz z przył ączami dla wsi Olszanica – Białki (ZPORR)

12 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Gmina Sadlinki Kompleks rekreacyjno 2005 – 2006 Sadlinki 90403,33 – sportowy w Sadlinkach: budowa Skate Parku oraz Parku wypoczynkowego (SPO) Gmina Sadlinki Odnowa centrum 2005 – 2006 Kaniczki 36378,61 kulturalno – sportowego wsi Kaniczki (SPO) Gmina Sadlinki Centrum kulturalno 2005 – 2006 Okr ągła Ł ąka 129082,53 rekreacyjne wsi Okr ągła Ł ąka – modernizacja świetlicy wiejskiej (SPO) Gmina Gardeja Adaptacja byłej 2005 - 2006 Klasztorek 110835,00 hydroforni i jej otoczenia na Centrum kultury i Rekreacji w Klasztorku, (SPO) Gmina Gardeja Modernizacja dachu 2006 Czarne Dolne 42381,00 wiejskiego Domu Kultury w Czarnem Dolnem, (SPO) Gmina Kwidzyn Budowa ście żki 2003 - 2004 Korzeniewo, Mareza 369917,48 rowerowo – pieszej z Korzeniewa do Marezy – etap I (SAPARD) Gmina Kwidzyn Budowa ście żki 2005 – 2006 Korzeniewo, Mareza 480934,15 pieszo-rowerowej z Korzeniewa do Marezy etap II, czas realizacji (SPO) Gmina Kwidzyn Docieplenie skrzydła 2003 - 2004 Licze 167432,96 dydaktycznego i wymiana okien w gimnazjum w Liczu (PAOW) Miasto i Gmina Modernizacja świetlicy 2002 Trumiejki, Obrzynowo, 171521,75 Prabuty wiejskiej we wsi Rodowo Trumiejki Modernizacja budynku świetlicy wiejskiej we wsi Obrzynowo, Rodowo wioska cudów (kontrakt wojewódzki) Gmina i Miasto Modernizacja pla ży 2006 Sta ńkowo 115508 Prabuty nad jez. Sowica na terenie sołectwa Sta ńkowo gm. Prabuty (PPOW)

13 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Miasto i Gmina Budowa kanalizacji 2005 Prabuty 1.134.901,35 Prabuty sanitarnej na Osiedlach Chodkiewicza i łąkowa na terenie miasta Prabuty Ewa Romanow Zaułek Benowo 2006 - 2007 Benowo 50404,89 (Rzeczpospolita internetowa) Ewa Romanow Obywatel z 2008 Powiat Kwidzy ński 11710,47 ekoinicjatyw ą Euro Fundacja Fundusz Współpracy JFK Mirosław Adaptacja budynku po 2008 Benowo 799023,39 Plakwicz byłej szkole w Benowie na o środek edukacji ekologicznej (WFO ŚiGW w Gda ńsku)

II Opis obszaru obj ętego LSR wraz z uzasadnieniem jego wewn ętrznej spójno ści

II.1 Wykaz gmin wchodz ących w skład LGD

Cały obszar PLGD poło żony jest w obr ębie jednej jednostki administracyjnej, tj. powiatu kwidzy ńskiego w woj. pomorskim. Gminy tworz ące LGD to: ‹ Kwidzyn, ‹ Prabuty, ‹ Sadlinki, ‹ Ryjewo ‹ Gardeja

Dokumenty potwierdzaj ące członkowstwo tych gminy w LGD jest uchwała rady gminy o przyst ąpieniu do danej LGD doł ączone s ą do wniosku o wybór LGD do realizacji LSR.

II.2 Uwarunkowania przestrzenne (mapa), geograficzne, przyrodnicze, historyczne i kulturowe

Zasi ęg terytorialny i uwarunkowania geograficzne Teren obj ęty niniejsz ą analiz ą to obszary wiejskie powiatu kwidzy ńskiego, w którego skład wchodz ą cztery gminy wiejskie (Gardeja, Sadlinki, Ryjewo i Kwidzyn) oraz jedna gmina miejsko-wiejska (Prabuty) – rys.1. Z analizy wykluczona została gmina miejska Kwidzyn, która administracyjnie tak że stanowi cz ęść powiatu.

14 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

RYSUNEK 1. POŁO ŻENIE ADMINISTRACYJNE BADANEGO OBSZARU

Ukształtowanie powierzchni

Obszar powiatu kwidzy ńskiego tworz ą dwie ró żne jednostki morfologiczne: Dolina Dolnej Wisły (mezoregion: Dolina Kwidzy ńska) na zachodzie i Pojezierze Iławskie na wschodzie.

Dolina Dolnej Wisły to obszar odmienny genetycznie i krajobrazowo od s ąsiaduj ących z nim pojezierzy. Dno doliny poło żone jest na wysoko ści ok. 10 m n.p.m., za ś jej zbocza wznosz ą si ę około 50 do 70 m ponad jej dnem. Pojezierze Iławskie to region le żą cy pomi ędzy dolinami Wisły na zachodzie i Pasł ęką na wschodzie. Wysoko ści wzniesie ń si ęgaj ą 50-60 m na kraw ędzi Doliny Wisły (na terenie powiatu kwidzy ńskiego) do 140 m na północnym wschodzie (teren województwa warmi ńsko-mazurskiego) 1. Najwy żej poło żonym punktem na terenie Powiatu jest Marska Góra (134 m n.p.m.) 2.

Uwarunkowania przyrodnicze/ środowiskowe Klimat Klimat na obszarze powiatu kwidzy ńskiego ma charakter przej ściowy pomi ędzy morskim a kontynentalnym. Klimat ten wyró żnia si ę znacznymi wahaniami temperatur oraz stosunkowo wysok ą średni ą roczn ą amplitud ą temperatury powietrza. Miesi ęczne i roczne sumy opadów atmosferycznych s ą najni ższe w całym województwie pomorskim. Razem z Żuławami Wi ślanymi jest to obszar deficytu opadowego. Gleby W badanych gminach w strukturze u żytkowania ziemi dominuj ą u żytki rolne. Powierzchnia, jak ą zajmuj ą, wynosi 52 473ha, co stanowi 64,6% powierzchni. Grunty orne zajmuj ą 42 760ha, co stanowi 52,6% powierzchni gmin.

1 Słownik…, op. cit. 2 Powiat Kwidzyński. Nasza mała ojczyzna , Wyd. Starostwo Powiatowe w Kwidzynie, 2003. 15 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Ze wzgl ędu na urozmaicon ą rze źbę terenu i zło żon ą budow ę geologiczn ą gleby s ą tu bardzo zró żnicowane pod wzgl ędem przydatno ści rolniczej. Przewa żaj ą gleby klasy IVa (35,0%), czyli średniej jako ści. Du ży procent stanowi ą tak że gleby klasy: IIIa – 11,3% (gleby dobre), IIIb – 19,2% (gleby średnio dobre), IVb – 11,2% (gleby średniej jako ści) oraz V – 10,7% (gleby słabe) (tab. 7). Bogactwa naturalne Według danych Pa ństwowego Instytutu Geologicznego 3 na terenach obszarów wiejskich Powiatu wyst ępuj ą nast ępuj ące istotne zło ża surowców: zło ża surowców ilastych ceramiki budowlanej w Brokowie i Ryjewie oraz zło ża surowców okruchowych (piaski kwarcowe) w Sadlinkach, surowce skalne zwi ęzłe w Rodowie. Surowce mineralne na terenach obj ętych LSR nie s ą wykorzystywane na du żą skal ę gospodarcz ą. Lokalne znaczenie maj ą tylko kopalnie piasku; pochodz ący z nich surowiec wykorzystywany jest głównie do celów budowlanych. Lesisto ść Powierzchnia analizowanej cz ęś ci powiatu kwidzy ńskiego pokryta jest lasami w 23 %. Jest to warto ść nieznacznie ni ższa jak średnia dla całej Polski, za ś od warto ści średniej dla całego województwa ni ższa o 9 punktów procentowych. Najwy ższ ą lesisto ści ą w powiecie odznacza si ę gmina Sadlinki (wykres 1), w której 31,5% powierzchni zajmuj ą lasy (warto ść zbli żona do warto ści średniej dla całego województwa). Jest to przede wszystkim du ży kompleks le śny ci ągn ący si ę na wschód od wsi Sadlinki. Na drugim miejscu pod tym wzgl ędem znajduje si ę gmina Ryjewo, której lesisto ść wynosi prawie 26,2%. Du ży kompleks le śny znajduje si ę we wschodniej cz ęś ci gminy. Lasy na terenie obj ętym analiz ą zarz ądzane s ą przez Nadle śnictwo Kwidzyn. Zasoby wodne Rzeki Powiat kwidzy ński poło żony jest w dorzeczu Wisły, zlewni I rz ędu – rzeki Wisły oraz zlewni II rz ędu – rzeki Liwy. Wisła stanowi jego naturaln ą zachodni ą granic ę. Rz ędna dna doliny Wisły na południu regionu wynosi średnio 16 m n.p.m. i spada w kierunku północnym do 10 m n.p.m. Szeroko ść doliny Wisły jest najw ęż sza na wysoko ści Kwidzyna i wynosi ok. 400 m. Powy żej jak i poni żej tej miejscowo ści dolina rozszerza si ę do kilku kilometrów. Zwierciadło wody poło żone jest ok. 3 – 4 m poni żej dna doliny. W dnie doliny wyst ępuj ą liczne starorzecza, które uło żone s ą równolegle do rzeki Wisły. Drug ą, co do wielko ści w powiecie kwidzy ńskim jest rzeka Liwa. Powierzchnia zlewni wynosi 934km 2 a długo ść rzeki od źródła, znajduj ącego si ę koło Piotrkowa na Pojezierzu Iławskim, do uj ścia do Nogatu wynosi 118 km (Program Ochrony Środowiska dla powiatu kwidzy ńskiego, 2003), natomiast na terenie powiatu długo ść rzeki wynosi 105,7km (tab.8). Rzeka ta, do momentu wpłyni ęcia na teren doliny Wisły silnie meandruje. Kierunek biegu koryta rzeki Liwy od źródeł do miasta Kwidzyn jest ze wschodu na zachód. Nast ępnie zmienia kierunek na południowy i okr ąż a miasto, by znów zmieni ć kierunek na północny. W korycie rzeki zbudowano 10 jazów pi ętrz ących

3 www.pig.gov.pl 16 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU wod ę, z których 6 wykorzystuje si ę na potrzeby małych elektrowni wodnych. Z analizy danych przepływu z wielolecia, pomierzonych na posterunku wodowskazowym w Kwidzynie, wynika, że średni niski przepływ rzeki Liwy wynosi 0,72 m 3/s (Program Ochrony Środowiska dla powiatu kwidzy ńskiego, 2003). Najdłu ższ ą sie ć cieków posiada gmina Kwidzyn i w zwi ązku z tym mo żliwe s ą podtopienia zarówno z wezbra ń na Wi śle jak i Liwie. Z kolei najdłu ższ ą sie ć rowów i kanałów ma gmina Sadlinki. Główn ą rzek ą powiatu jest Wisła, aczkolwiek najistotniejsz ą z punktu widzenia atrakcyjno ści turystycznej rzek ą jest Liwa. Jest to rzeka silnie meandruj ąca, kr ęta. W jej biegu zaznaczaj ą si ę cztery ró żne odcinki 4: od źródła do wsi Kamieniec – rzeka przepływa przez obszar Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego; ta cz ęść nie le ży w obr ębie Powiatu; od wsi Kamieniec do Jeziora Liwieniec – na tym obszarze Liwa wpływa na teren powiatu. Od jego granicy do Prabut płynie w ąskim, uregulowanym korytem, przepływaj ąc przez najwi ększe jezioro powiatu – Jezioro Dzierzgo ń – oraz Jezioro Liwieniec. Liwa wypływa z Jeziora Dzierzgo ń poprzez jaz w miejscowo ści Gonty; od Jeziora Liwieniec do miasta Kwidzyn – najatrakcyjniejszy odcinek rzeki. Rzeka płynie kr ętym nurtem, przewa żnie w śród lasów, z licznymi zakolami podcinaj ącymi zbocza doliny. Tworzy przy tym malownicze przełomy o do ść znacznych miejscami spadkach. Odcinek ten uwa żany jest za najbardziej malowniczy i atrakcyjny krajobrazowo; od miasta Kwidzyn do uj ścia. Rzeka opływa miasto i zmienia swój bieg. Za Kwidzynem płynie w śród łąk równolegle do Wisły. Znaczenie Liwy dla ruchu turystycznego jest dwojakie: po pierwsze jest to znaczenie krajobrazowe, po drugie Liwa daje mo żliwo ści uprawiania turystyki aktywnej. Jest to bowiem niezbyt popularny, lecz – zdaniem kajakarzy – atrakcyjny szlak kajakowy 5. Wisła, b ędąca zachodni ą granic ą powiatu, nie pełni wa żnej funkcji z punktu widzenia mo żliwo ści rozwoju turystyki, ma natomiast istotne znaczenie ekologiczne. Kwidzy ński odcinek Dolnej Wisły uznano bowiem za korytarz ekologiczny o znaczeniu mi ędzynarodowym w ramach sieci ECONET – Polska. Za korytarz taki uznano tak że korytarz Pojezierza Iławskiego 6.

Jeziora W granicach powiatu kwidzy ńskiego znajduje si ę 41 jezior i sztucznych zbiorników wodnych. Są to przede wszystkim jeziora polodowcowe (wytopiskowe) oraz antropogeniczne (stawy). Do wi ększych jezior w powiecie zalicza si ę: jezioro Dzierzgo ń, Kucki, Czarne, Ró żany, Rybno, Le śne, Klasztorne, Mateczne - Gra żymowskie, Burgale, Sowica, Liwieniec, oraz Orkusz). Gł ęboko ść zbiorników wodnych jest zró żnicowana, waha si ę od 1,5 do 18 m. Najgł ębszym jeziorem jest jezioro

4 Powiat Kwidzyński. Nasza mała ojczyzna , Wyd. Starostwo Powiatowe w Kwidzynie, 2003; Rezerwat Jezioro Liwieniec i Rzeka Liwa , Malwina Liszewska, www.prabuty.pl/atrakcje/REZERWAT.pdf 5 www.kajak.org.pl 6 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego, www.woj-pomorskie.pl 17 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Kucki (18 m), natomiast najwi ększ ą obj ęto ść ma jezioro Dzierzgo ń (50 952,7tys. m 3). Pozostałe zbiorniki s ą niewielkie, ich powierzchnia wynosi kilka hektarów, a gł ęboko ść nie przekracza zazwyczaj 5 m

Podsumowuj ąc atrakcyjno ść wód wyst ępuj ących na terenie powiatu, nale ży stwierdzi ć:

− najatrakcyjniejszy pod wzgl ędem krajobrazowym odcinek rzeki Liwy le ży na obszarze gmin Prabuty oraz gminy wiejskiej Kwidzyn. Atrakcyjno ść tego odcinka sprawia, że jest on predestynowany do uprawiania kajakarstwa; − najatrakcyjniejsze jeziora, na obszarze których rozwijaj ą si ę i powinny rozwija ć si ę sporty wodne, znajduj ą si ę w gminach Gardeja i Prabuty. Le żą tam najwi ększe i jednocze śnie najatrakcyjniejsze akweny. Stanowi ą one cz ęść Pojezierza Iławskiego – w oparciu o ten fakt powinna opiera ć si ę promocja rozwoju turystyki na tym obszarze.

Zanieczyszczenie środowiska (rodzaje i skala ) Rzeki Do 2002 r. w granicach powiatu wykonywany był regularny monitoring wód powierzchniowych na rzece Wi śle w miejscowo ści Opalenie le żą cej na lewym brzegu rzeki oraz rzeki Liwy. Wg danych Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska (WIO Ś) w 2002 r. wody Wisły w wi ększo ści badanych wska źników fizyko-chemicznych charakteryzowały si ę dobr ą jako ści ą, wysokim natlenieniem, nisk ą zawarto ści ą substancji organicznych, mineralnych i biogennych, metali oraz fenoli lotnych. Wody Wisły zaliczono do III klasy czysto ści. Wody Liwy w 2002 r. charakteryzowały si ę dobr ą jako ści ą fizyko-chemiczn ą i sanitarn ą, szczególnie w jej górnym biegu oraz wysokim natlenieniem, nisk ą zawarto ści ą rozpuszczonych substancji nieorganicznych, zawiesiny i zwi ązków azotu. Powy żej Prabut, w górnym biegu rzeki, wody Liwy były pozaklasowe, natomiast w pozostałych punktach kontrolnych odpowiadały III klasie czysto ści. Od kilku lat obserwuje si ę systematyczn ą popraw ę jako ści wód w ciekach wodnych, szczególnie w zakresie substancji mineralnych i fosforu.

Jeziora W 2004 roku Instytut Rybactwa Śródl ądowego przeprowadził badania czterech jezior: jeziora Dzierzgo ń, jeziora Gra żymowskie Wschodnie, jeziora Gra żymowskie Zachodnie oraz jeziora Kucki.

OGÓLNA OCENA STANU CZYSTO ŚCI , STANU SANITARNEGO I PODATNO ŚCI NA DEGRADACJ Ę WÓD JEZIOR

POWIATU KWIDZY ŃSKIEGO Lp. Nazwa jezio ra Gmina Stan Klasa Kategoria podatno ści Rok sanitarny * czysto ści * na degradacj ę*** bada ń * 1 Burgale Prabuty III/II II 1991/97 2 Czarne Gardeja III III 1996 3 Czarne Dolne Gardeja NON NON 1997

18 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Lp. Nazwa jezio ra Gmina Stan Klasa Kategoria podatno ści Rok sanitarny * czysto ści * na degradacj ę*** bada ń * 4 Dzierzgo ń Prabuty I III II 2004 5 Gra żymowskie Wsch. Prabuty I III NON 2004 6 Gra żymowskie Zach. Prabuty I III NON 2004 7 Klasztorne Gardeja III II 1995 8 Kucki Gardeja I II II 2004 9 Le śne Gardeja III II 1995 10 Liwieniec Prabuty III NON 1992 11 Morawy Gardeja II II 1996 12 Orkusz Prabuty NON/III II 1990/93 13 Pli ńskie Du że Gardeja III II 1996 14 Rybno Gardeja III NON 1997 15 Sarnówek Gardeja III II 1995 16 Sowica Prabuty NON/III NON 1991/97 17 Wandowskie Gardeja NON III 1997 Źródło: Program Ochrony Środowiska dla powiatu kwidzy ńskiego ,2003; Instytut Rybactwa Śródl ądowego, 2004

*wyznaczono w oparciu o wyniki bada ń bakterii coli

** wyznaczono w oparciu o wyniki bada ń 13 wska źników fizyko – chemicznych i biologicznych

*** na ocen ę podatno ści jezior na degradacj ę wpływaj ą: cechy morfometryczne, hydrograficzne i zlewniowe zbiornika

Wody podziemne Obszar powiatu kwidzy ńskiego le ży w obr ębie trzech regionów hydrogeologicznych (wg. B. Paczy ńskiego): południowa cz ęść powiatu – region mazowiecki, północno-zachodnia część - region gda ński i wschodnia cz ęść – region mazurski. Na obszarze powiatu wyst ępuj ą nast ępuj ące główne u żytkowe pi ętra lub poziomy wodono śne (Program Ochrony Środowiska dla powiatu kwidzy ńskiego, 2003): - czwartorz ędowe - trzeciorz ędowe - górnokredowe – trzeciorz ędowe Strop osadów górnej kredy wyst ępuje na wysoko ści 155 m p.p.m. w Kwidzynie i pochyla si ę do 195 m p.p.m. na północnym wschodzie. W analizowanych gminach poziom tych wód nie jest eksploatowany. Dwa uj ęcia tych wód znajduj ą si ę na terenie miasta Kwidzyn. Najbardziej zanieczyszczone wody podziemne wyst ępuj ą w miejscach składowania odpadów np. rejon B ądek, czy prowadzenia działalno ści rolniczej np. dolina Wisły. Pi ętro czwartorz ędowe w południowo–wschodniej cz ęś ci powiatu kwidzy ńskiego znajduje si ę w granicach Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 210–Zbiornika mi ędzymorenowego Iława. Szacunkowe zasoby dyspozycyjne zbiornika okre ślono na 180 tys. m 3/d za ś średnie gł ęboko ści wód podziemnych wynosz ą od 5 do 30 m

19 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Gleby Badania zawarto ści metali w glebie oraz warto ści pH, przeprowadzone przez PIG na obszarze powiatu kwidzy ńskiego, wykazały, że 100% badanych gleb z obszaru powiatu kwidzy ńskiego nale ży do grupy A (standard obszaru poddanego ochronie). Oznacza to, i ż przeci ętna zawarto ść oznaczonych pierwiastków w glebach powierzchniowych Kwidzyna jest bardzo zbli żona do ich przeci ętnej zawarto ści w glebach z obszarów niezabudowanych Polski (Program Ochrony Środowiska dla powiatu kwidzy ńskiego, 2003). Formy ochrony przyrody W analizowanej cz ęś ci powiatu kwidzy ńskiego ochron ą objęte jest 178 km 2, czyli 22,1% powierzchni badanego obszaru. Wyst ępuj ą tu 4 formy ochrony przyrody: obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty przyrody, u żytki ekologiczne oraz pomniki przyrody.

FORMY OCHRONY PRZYRODY W BADANEJ CZ ĘŚ CI POWIATU KWIDZY ŃSKIEGO Nazwa Powierzchnia Gmina Główne walory / liczba Rezerwat przyrody Jezioro 82,8 ha Gmina Prabuty rezerwat ptasi chroni ący ostoje ptaków wodno-błotnych i Liwieniec miejsc gniazdowania łab ędzia niemego; kolonie l ęgowe mewy śmieszki Obszary chronionego kr ajobrazu OChK 1 597 ha Gmina Kwidzyn cz ęść Żuław Wi ślanych w dolinie Dolnej Wisły; Doliny rozbudowana sie ć hydrograficzna; cech ą Kwidzy ńskiej charakterystyczn ą jest silnie zró żnicowana ro ślinno ść terenów podmokłych Ryjewski 3 065 ha Gminy Ryjewo i zbocza Doliny Wisły i jej strefa kraw ędziowa ze OChK (3 025 ha w Kwidzyn zbiorowiskami gr ądów subkontynentalnych i borów powiecie mieszanych kwidzy ńskim) Sadli ński 6 879 ha Gminy Sadlinki, gr ądy subkontynentalne na zboczach doliny Wisły oraz OChK Kwidzyn i fragment doliny Liwy z otaczaj ącymi ł ąkami, polami oraz Gardeja niewielkimi zbiornikami wodnymi; wydmy poro śni ęte borami Morawski 2 909 ha Gmina Gardeja, fragment Pojezierza Iławskiego o łagodnych wzgórzach OChK Kwidzyn, morenowych, wokół zespołu tzw. Jezior Morawskich: Prabuty Morawy, Klasztorne, Le śne, Kucki, Ró żan i Rybno; s ą to tereny o du żych warto ściach turystyczno- -rekreacyjnych OChK 5630 ha Gmina Prabuty niecki jezior rynnowych: Dzierzgo ń i Balewskie wraz z Jeziora (1603 ha w terenami przyjeziornymi oraz dwa kompleksy le śne: las Dzierzgo ń powiecie mieszany świe ży, miejscami las wilgotny i ols kwidzy ńskim) OChK Białej 3971 ha (518 Gmina Ryjewo mi ędzyrzecze Wisły-Leniwki i Nogatu oraz tereny Góry ha w powiecie poło żone mi ędzy Nogatem a ścian ą lasu rosn ącego na kwidzy ńskim) zboczu doliny Wisły; brzegi porastaj ą oczerety i szuwary stwarzaj ące dogodne warunki bytowania i l ęgu ptactwa wodnego i błotnego OChK rzeki 5397 ha Gminy Prabuty, Fragment Pojezierza Iławskiego obejmuj ący dolin ę Liwy Liwy (1213 ha w Kwidzyn ze znacznym kompleksem subkontynentalnych gr ądów powiecie kwidzy ńskim) 20 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Użytki ekologiczne Tereny 36,7 ha Gmina Gardeja bagienne i łąka śródle śna Lasy ł ęgowe 4,18 ha Gmina Sadlinki Pomniki przyrody Drzewa 10 Gmina Kwidzyn dęby szypułkowe, topole białe, buk pospolity 23 Gmina Gardeja buk pospolity, lipa drobnolistna, d ęby szypułkowe 26 Gmina Prabuty świerk pospolity, buk pospolity, lipy drobnolistne, sosny pospolite, d ęby szypułkowe 9 Gmina Ryjewo żywotnik olbrzymi, d ęby szypułkowe 13 Gmina Sadlinki wierzba, topola biała, kasztanowiec biały, sosna pospolita, buki pospolite Głaz 1 Gmina Sadlinki Źródło: opracowanie własne na podstawie: www.infoeko.pomorskie.pl , www.powiatkwidzynski.pl , Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Gardeja, Program Ochrony Środowiska Gminy Kwidzyn na lata 2004-2010

Podsumowuj ąc: w śród obszarów chronionych powiatu kwidzy ńskiego najwi ększe znaczenie dla rozwoju turystyki maj ą obszary chronionego krajobrazu. Niew ątpliwie s ą to obszary atrakcyjne, predestynowane do rozwoju turystyki, jednak ich wyst ępowanie nie stanowi o wyj ątkowo ści tych terenów. Dzieje si ę tak głównie dlatego, że w porównaniu z obszarami s ąsiednimi tereny te nie s ą pod tym wzgl ędem konkurencyjne.

Uwarunkowania kulturowe Powiat kwidzy ński jest w sensie historyczno-geograficznym cz ęś ci ą Dolnego Powi śla, które z kolei jest jednym z etnograficznych regionów Pomorza Gda ńskiego (obok Kociewia i Kaszub). Poza powiatem kwidzy ńskim do Dolnego Powi śla zalicza si ę powiaty sztumski i malborski. Ziemie te wchodziły w skład dawnych Prus Wschodnich. Kultur ę ludow ą Dolnego Powi śla z punktu widzenia etnografii reprezentowały w przeszło ści trzy grupy etniczne: polska, niemiecka i holenderska.

Na obecne dziedzictwo kulturowe powiatu kwidzy ńskiego miał wi ęc wpływ jej wieloetniczny charakter. Ludno ść polska składała si ę z potomków osadników z Ziemi Chełmi ńskiej, Mazowsza i lewobrze żnego Pomorza. Ludno ść niemiecka to koloni ści i ich potomkowie sprowadzeni na te ziemie przez Zakon Krzy żacki. Natomiast ludno ść holenderska to potomkowie Mennonitów osiedlaj ących si ę w dolinie Wisły od XVI wieku.

Podstawowym zaj ęciem ludno ści wiejskiej była uprawa roli. Ze wzgl ędu na obfito ść wód rozwini ęte było tutaj równie ż rybołówstwo. Kolejne powa żne źródło dochodu stanowiła wiklina rosn ąca w dolinie nadwi śla ńskiej. Dzi ęki temu rozwin ęło si ę tutaj typowe dla Powi śla rzemiosło koszykarskie. Tradycyjne dla tych regionów było równie ż garncarstwo ludowe. Dominuj ącą form ą zdobnictwa był tzw. haft powi śla ński (biały), zwi ązany z tradycyjnym strojem ludowym, który niestety stosunkowo wcze śnie zagin ął.

21 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Tradycyjna kultura regionu uległa niestety zanikowi pod wpływem post ępu technicznego na terenach Polski południowej i wschodniej. Szereg śladów twórczo ści ludowej mo żna jednak znale źć na terenie powiatu kwidzy ńskiego i w zbiorach muzealnych, zwłaszcza w Muzeum w Kwidzynie. Obszar Dolnego Powi śla po II wojnie światowej został zasiedlony przez nowych osadników przybyłych z s ąsiednich województw, z Polski południowo-wschodniej oraz z terenów ówczesnego ZSRR. Obecnie na wiejskich terenach powiatu kwidzy ńskiego zauwa żalne s ą próby reaktywowania tradycyjnych metod wytwarzania lokalnych produktów. Dzieje si ę tak na przykład w przypadku wikliniarstwa, które zostało na nowo dostrze żone jako ciekawy i wa żny element kulturowej to żsamo ści.

Innym produktem, tradycyjnie zwi ązanym z Powi ślem, w zwi ązku z którym trwaj ą próby przywrócenia go do kanonu produktu regionalnego jest czarna porzeczka. Kwidzy ńska tradycja kulinarna zwi ązana jest od wieków z porzeczkami. Porzeczka rosła w lasach Powi śla „od zawsze” jako jedna z podstawowych ro ślin „wska źnikowych” dla lasów ł ęgowych i olsów. Dla regionu kwidzy ńskiego mo że okaza ć si ę to szans ą na lokalny produkt atrakcyjny dla turystów i o wyra źnej to żsamo ści. Porzeczka do dzisiaj bujnie ro śnie na brzegach Liwy. Z czarnej porzeczki miejscowa ludno ść wytwarzała smaczne powidła i nalewki.

Do tradycji kulinarnej regionu nale ży równie ż unikatowy sposób robienia powideł, przede wszystkim ze śliwki w ęgierki. Jego niespotykany charakter polega na tradycyjnym sposobie sma żenia owoców. Obecnie zagł ębiem tradycyjnego sma żenia powideł na ziemi kwidzy ńskiej jest miejscowo ść Nebrowo Wielkie, gdzie od niedawna organizowane jest -corocznie we wrze śniu - tzw. Świ ęto Powideł Nebrowskich. Jednym z wa żniejszych walorów dziedzictwa kulturowego regionu są liczne zabytki, na które nale ży patrze ć przez pryzmat historii tworzonej od wieków przez ró żne narody i religie. Niezwykle cenne ze wzgl ędu na to żsamo ść kulturow ą regionu s ą liczne zespoły pałacowo-parkowe, wśród których na szczególn ą uwag ę zasługuje dwór z 1664 roku w Liczu (gmina Kwidzyn).. Kolejnym ciekawym zabytkiem tej kategorii jest zespół pałacowo-parkowy w Nowej Wiosce (gmina Gardeja). Pałac wybudowano w XVIII wieku, przebudowano w XIX wieku na wzór zamku w Chateau. Ponadto w skład zespołu wchodz ą: rz ądcówka z pocz ątku XIX wieku, dom ogrodnika z pocz ątku XX wieku, stajnie z XIX wieku i pocz ątku XX wieku, szpital z I połowy XVIII wieku, budynki gospodarcze z XIX wieku. Od kilku lat na terenie zespołu pałacowo-parkowego w Nowej Wiosce znajduje si ę stadnina koni. W gminie Gardeja znajduje si ę jeszcze inny, warty szczególnej uwagi zespół rezydencjalno - parkowy w Klecewie. Jego centralnym punktem jest pałac wybudowany w latach 1870-1871 na miejscu pałacu z XVIII wieku, wzniesionego w stylu neorenesansowym o cechach francuskich. Murowany z cegły, po bokach z charakterystycznymi spiczastymi wie żami. Elewacje ozdobione s ą wykutymi w kamieniu herbami. W otaczaj ącym pałac parku znajduje si ę wykonany z piaskowca, w stylu klasycystycznym grobowiec rodzinny barona Arnolda von Rossenberga.

22 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Wśród obiektów zabytkowych na terenie powiatu kwidzy ńskiego nale ży wymieni ć jeszcze zespół dworsko-parkowy w Białym Dworze (gmina Kwidzyn). Staropolski dwór obronny zbudowany w XVI wieku. Pi ęknie poło żony na wzniesieniu, z którego rozci ąga si ę wspaniały widok na pradolin ę Wisły. Obecnie znajduje si ę w nim wspaniale odrestaurowany hotel z restauracj ą i stylow ą kawiarni ą w podziemiach. Pi ękne wn ętrza, ciekawe elementy architektury, stare meble, elegancki wystrój i gustowne dekoracje wn ętrz – to niew ątpliwe walory tego miejsca. Odr ębn ą kategori ę zabytków na terenie powiatu kwidzy ńskiego stanowi ą obiekty sakralne. Na uwag ę zasługuje katedra w Prabutach. Usytuowana po zachodniej stronie rynku, zbudowana w latach 1310-1330 na wzór katedry kwidzy ńskiej, z pot ęż ną wie żą umieszczon ą przy prezbiterium. Spalona po II wojnie światowej została odbudowana w latach 80-tych XX wieku. W Prabutach znajduje si ę równie ż tzw. Dawny Ko ściół Polski. Wybudowany został na przełomie XIV i XV wieku jako kaplica zamkowa. Poło żona była poza murami miasta z którym ł ączył j ą arkadowy ceglany most. Wewn ątrz zachował si ę drewniany polichromowany strop. Obecnie znajduje si ę tam izba pami ątek mieszcz ąca zbiory i eksponaty z czasów wojny, pami ątki, zdj ęcia, stare zegary, numizmaty, zbiory sztuki ludowej i przedmioty kultury materialnej.

Wa żnymi elementami dziedzictwa kulturowego powiatu kwidzy ńskiego s ą obiekty pochodzenia mennonickiego. Niestety do dzisiejszych czasów nie zachowało ich si ę zbyt du żo. Do nielicznych z nich nale ży zagroda mennonicka w M ątowskich Pastwiskach (gmina Ryjewo). Zasadniczy budynek powstał w 1779 roku, zagroda składa si ę z domu mieszkalnego, domu dla dziadków, obory i stodoły. Cało ść umieszczona jest na rzucie litery „L”. Budynek jest przykładem unikalnego typu budownictwa holenderskiego. Zachowały si ę równie ż cmentarze mennonickie w Bemowie, Barcicach i Jarz ębinie (gmina Ryjewo). Najstarsze ze zidentyfikowanych pochodz ą z XVIII i XIX wieku. Innymi zabytkowymi cmentarzami na terenie powiatu kwidzy ńskiego świadcz ącymi o bogatej i multikulturowej historii regionu s ą: • Cmentarze ewangelickie z XIX i XX wieku w miejscowo ściach: Krzykosy, Czarne Górne, Wilkowo, B ądki, Klasztorek, Czarne Małe, Cygany, Morawy, Olszówka, Otłowiec, Gardei, Otoczynie, Wandowie i Wracławku (gmina Gardeja). • Cmentarzysko z pocz ątków osadnictwa w Gardei, si ęgaj ące osadnictwa rzymskiego (III- IV) wiek. Warto wymieni ć równie ż liczne zabytki in żynierii technicznej na terenie powiatu kwidzy ńskiego, do których nale żą : • Ceglany most kolejowy nad Liw ą na linii kolejowej Kwidzyn – Prabuty. • Ceglany wiadukt w Rozp ędzinach nad drog ą Kwidzyn – Sadlinki na linii kolejowej Kwidzyn – Opalenie. • Ślady po dawnej normalnotorowej linii kolejowej Kwidzyn – Kisielice.

23 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

• Ślady po dawnej w ąskotorowej linii kolejowej Kwidzyn – Marcza z unikatowym wiaduktem w Łuku nad ulic ą Drzymały oraz nad Liw ą i kanałem Palemona oraz stromym podjazdem po skarpie wi ślanej. • Budynek po stacji kolei w ąskotorowej w Marezie. • Ślady po dawnej w ąskotorowej linii kolejowej Mareza – Korzeniewo – Górcz – Gniew z pozostało ściami wiaduktu do portu w Korzeniewie, istniej ącymi torami na główce wyj ścia z portu w Korzeniewie, stanowi ącymi fragment rampy rozładunkowej, zachowanym mostem nad Liw ą w okolicach wsi Górcz oraz śladami linii kolejowej w kierunku na Gniew, zlikwidowanej tu ż po referendum plebiscytowym. • Ślady po dawnej w ąskotorowej linii kolejowej Marcza – Rubinowo. • Obiekty in żynieryjne na linii Kwidzyn – Opalenie, w tym wysoki nasyp, mosty i wiadukty, w tym ten nad kanałem Palemona oraz pozostało ści 3 mostów budowanych na Wi śle w rejonie Nowego Dworu/Grzybowa (gmina Kwidzyn). • Jazy na rzece Liwa. • Pozostało ści po rozebranej linii kolejowej Prabuty – My ślice stanowi ącej fragment linii Sm ętowo – Kwidzyn – My ślice (budowanej jako magistrala Bis dla linii Berlin – Królewiec).

II.3. Ocena społeczno - gospodarcza obszaru, w tym potencjału demograficznego i gospodarczego obszaru oraz poziomu aktywno ści społecznej II.3.1 Struktura ludno ści według wieku i płci Liczba ludno ści Tereny obj ęte LSR zamieszkuje ok. 43,4 tys. osób, które nierównomiernie rozkładaj ą si ę na poszczególne gminy. Ludno ść miejska na obszarze obj ętym niniejsz ą strategi ą to ponad 8 tys. osób mieszkaj ących na terenie miasta Prabuty, st ąd liczba ludno ści wiejskiej to ok. 36 tys. osób. Gmina wiejska Kwidzyn ma najwi ększ ą liczb ę ludno ści (10,4 tys.), kolejna jest gmina wiejska Gardeja (8,4 tys.) Najmniej osób na obszarach wiejskich zamieszkuje w gminie Prabuty. Jest to spowodowane obecno ści ą miasta, gdzie wi ększo ść mieszka ńców jest zameldowana na pobyt stały. W ka żdej z gmin mo żna odnotowa ć nieznaczn ą przewag ę m ęż czyzn.

Struktura wieku ludno ści Wa żna jest w tym kontek ście struktura wiekowa osób zamieszkuj ących powiat kwidzy ński. Struktura wieku jest istotna przy planowaniu działa ń zwi ązanych z edukacj ą mieszka ńców czy lokalnym rynkiem pracy. W śród grup osób dorosłych przewa żaj ą mieszka ńcy powy żej 40 roku życia – jest ich ponad 6 tys., a wi ęc wi ęcej ni ż osób w wieku 19-39 lat. Jest to grupa zdecydowanie mniej zdolna do rozwijania swoich zdolno ści zawodowych i w du żej mierze ko ńcz ąca swoj ą karier ę zawodow ą lub ju ż na emeryturze. Struktura wiekowa poszczególnych gmin obszaru LSR przedstawiona została w tabeli poni żej.

24 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

STRUKTURA WIEKU WG GMIN NA OBSZARZE LSR Wiek/Gmina <19 20 -24 25 -29 30 -34 35 -39 40 -44 45 -49 50 -54 55 -59 60 -64 >65 Kwidzyn 3 139 984 814 685 677 701 839 637 454 246 928 Prabuty 1 596 1 222 1 008 922 838 977 1046 883 669 390 1603 Gardeja 2 647 797 634 541 457 532 583 583 387 242 845 Sadlinki 1 793 563 435 358 329 377 407 390 225 115 499 Ryjewo 1 698 513 432 384 331 434 478 431 310 175 569 Źródło: Bank Danych Regionalnych, dane na VI 2004 r. Pod wzgl ędem struktury wieku we wszystkich gminach przewa żaj ą dzieci i osoby młode. W powiecie kwidzy ńskim mamy do czynienia z dodatnim przyrostem naturalnym (Województwo pomorskie. Podregiony, powiaty, gminy. 2005, GUS). Najwy ższy współczynnik przyrostu naturalnego w 2004 r. zarejestrowano w gminie Sadlinki – wyniósł on 6,7, a najni ższy w gminie Ryjewo – 1. Powiat kwidzy ński ma ujemne saldo migracji. W 2004 r. z powiatu wyprowadziło si ę 1064 osoby, w tym 42 za granic ę (Województwo pomorskie. Podregiony, powiaty, gminy. 2005, GUS). Je żeli rozpatrywa ć migracj ę pod wzgl ędem podziału na miasto i wie ś, okazuje si ę, że w powiecie kwidzy ńskim mo żna zaobserwowa ć kierunek migracji z miast do wsi. Prognozy dotyczące liczby ludno ści w powiecie kwidzy ńskim wskazuj ą na stabilny wzrost liczby mieszka ńców. Poziom zatrudnienia i stopa bezrobocia Wska źnik zatrudnienia (odsetek osób pracuj ących wobec osób w wieku produkcyjnym) dla obszarów obj ętych LSR (w tym miasto Prabuty) wyniósł 40,1%. Stopa bezrobocia w gminach obj ętych LSR (ł ącznie z miastem Prabuty) wyniosła 28,95%. Bezrobocie rejestrowane przez Powiatowy Urz ąd Pracy na obszarze całego powiatu (ł ącznie z miastem Kwidzyn, znajduj ącym si ę poza obszarem LSR) wyniosło w grudniu 2005 r. 21,8%. Spadek poziomu bezrobocia został odnotowany we wszystkich gminach powiatu kwidzy ńskiego, najni ższy jednak miał miejsce w gminie Ryjewo (tylko o 51 osób). Kolejnym istotnym problemem jest bezrobocie w śród młodzie ży. Osoby do 24 roku życia stanowi ą 22,3% zarejestrowanych bezrobotnych (dane za rok 2005). Cz ęsto trudno ści w znalezieniu pracy zwi ązane s ą z młodym wiekiem i niskim wykształceniem. Wysoki udział kobiet w śród osób bezrobotnych mo że wskazywa ć na powa żne problemy w tej dziedzinie. Udział bezrobocia kobiet w rejestrowanym bezrobociu wyniósł w poszczególnych gminach: Gardeja (46,5%), Kwidzyn (53,2%), Prabuty (51,5%), Ryjewo (50,7%) oraz Sadlinki (55%). Struktura zatrudnienia mieszka ńców w poszczególnych działach gospodarki Liczba gospodarstw rolnych Powiat kwidzy ński ma charakter zdecydowanie rolniczy. Świadczy o tym przede wszystkim wysoki procentowy udział u żytków rolnych w ogólnej powierzchni gmin, stanowi ący dziedzictwo po byłych Pa ństwowych Gospodarstwach Rolnych.

25 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Wśród gospodarstw rolnych powiatu kwidzy ńskiego prawie 100% stanowi ą gospodarstwa indywidualne. Jednocze śnie w ogromnej cz ęś ci gospodarstw powierzchnia u żytków rolnych zajmuje mniej ni ż 1 ha. RODZAJE GOSPODARSTW ROLNYCH (STAN NA 31.12.2004)

Gospodarstwa rolne Gospodarstwa Gospodarstwa indywidualne Gmina ogółem indywidualne powy żej 1 ha u żytków rolnych Gardeja 903 901 555 Kwidzyn 1131 1124 644 Prabuty 682 681 543 Ryjewo 634 633 264 Sadlinki 806 806 523 Razem 4156 4145 2529 Źródło: GUS Liczba podmiotów gospodarczych, w tym MSP Przy omawianiu potencjału gospodarczego danego obszaru jednym z najwa żniejszych wska źników jest wska źnik poziomu przedsi ębiorczo ści. Oznacza on liczb ę zarejestrowanych podmiotów przypadaj ących na 1000 mieszka ńców. W Polsce wska źnik ten wynosi 94, w województwie pomorskim - 102, a w powiecie kwidzy ńskim - 82. Wska źniki przedsi ębiorczo ści na obszarach wiejskich powiatu kwidzy ńskiego bardzo znacz ąco odbiegaj ą od tych warto ści. Najwi ęcej przedsi ębiorstw na 1000 mieszka ńców posiadaj ą gminy Kwidzyn i Prabuty - 69 i 67. W zwi ązku tym równie ż ogólna liczba podmiotów gospodarczych dla całego obszaru LSR nie jest imponuj ąca i wynosi 2572 (wg. REGON, dane za 2004r. )

PODMIOTY GOSPODARCZE ZAREJESTROWANE W REGON Liczba podmiotów gospodarczych Wzrost Liczba zarejestrowanych Gmina zarejestrowanych w REGON w % podmiotów na 1000 mieszka ńców 1995r. 2004r. Gardeja 145 424 192 51 Kwidzyn 295 701 138 69 Prabuty 478 886 85 67 Ryjewo 204 364 78 63 Sadlinki 128 197 54 36 Inne obszary – porównanie Powiat 3337 6611 98 82 kwidzy ński Województwo 117336 223046 90 102 pomorskie Polska 2112704 3576830 69 94 Źródło: GUS

Du żym problemem jest brak średnich przedsi ębiorstw i niewielka liczba spółek prawa handlowego. Ogromna wi ększo ść podmiotów z sektora prywatnego to osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą: 84% w gminach Kwidzyn i Prabuty, 85% w gminie Ryjewo, 87% w gminie Sadlinki i 90% w gminie Gardeja.

26 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Informacje o bran żach gospodarki maj ących kluczowe znaczenie dla rozwoju obszaru. Wśród jednostek zarejestrowanych w systemie REGON na terenie powiatu kwidzy ńskiego zdecydowanie dominuj ą podmioty sektora prywatnego. Stanowi ą one 98% wszystkich zarejestrowanych jednostek w gminie Kwidzyn, 96% w gminach Gardeja i Ryjewo, 95% w gminie Sadlinki i 88% w gminie Prabuty.

JEDNOSTKI ZAREJESTROWANE W REGON WEDŁUG SEKTORÓW (STAN NA 31.12.2004) Gmina Ogółem Sektor publiczny Sektor prywatny Gardeja 424 19 405 Kwidzyn 701 15 686 Prabuty 886 106 780 Ryjewo 364 16 348 Sadlinki 197 10 187 Razem 2572 166 2406 Źródło: GUS Stan rozwoju infrastruktury wiejskiej . a) Ochrona zdrowia i opieka społeczna. Słu żba zdrowia w powiecie kwidzy ńskim w procesie restrukturyzacji od 2001 roku została prawie w cało ści sprywatyzowana. Placówki ochrony zdrowia funkcjonuj ące na terenie powiatu działaj ą jako niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej lub samodzielne podmioty w ramach praktyk indywidualnych. Jako publiczne zakłady opieki zdrowotnej funkcjonuj ą jedynie: Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Gardei oraz Szpital Specjalistyczny w Prabutach, dla którego organem zało życielskim jest Samorz ąd Województwa Pomorskiego. Ponadto mieszka ńcy powiatu kwidzy ńskiego maj ą zapewniony dost ęp do świadcze ń medycznych finansowanych ze środków publicznych w pełnym zakresie podstawowej opieki zdrowotnej i stomatologicznej, realizowanej przez 44 podmioty niepubliczne. b) Bezpiecze ństwo publiczne. Na terenie wiejskim powiatu kwidzy ńskiego funkcjonuje obecnie jeden komisariat policji oraz trzy posterunki. Posterunki policyjne znajduj ą si ę w Ryjewie, Gardei i Sadlinkach. Je żeli chodzi o stra ż po żarn ą to obszar wiejski powiatu kwidzy ńskiego nale ży w cało ści do rewiru Komendy Powiatowej Pa ństwowej Stra ży Po żarnej w Kwidzynie. Na terenie obszarów wiejskich powiatu kwidzy ńskiego działa 31 jednostek Ochotniczej Stra ży Po żarnej. c) Edukacja i wychowanie.

LICZBA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH , GIMNAZJÓW I PONADGIMNAZJALNYCH NA OBSZARZE WIEJSKIM

POWIATU KWIDZY ŃSKIEGO W ROKU 2004 Gardeja Kwidzyn Prabuty Ryjewo Sadlinki Razem Szkoły podstawowe 6 4 4 4 4 22 Gimnazja 2 2 3 1 1 9 Szkoły ponadgimnazjalne 1 0 5 0 0 6 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych

27 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU d) Sport i rekreacja. Na terenie powiatu kwidzy ńskiego zdecydowana wi ększo ść du żych obiektów sportowych znajduje si ę na terenie miasta Kwidzyna. Poza Kwidzynem na uwagę zasługuje stadion miejski i hala sportowa w Prabutach oraz stadnina koni w Otoczynie. Ponadto na terenie powiatu kwidzy ńskiego znajduje si ę 6 oznakowanych szlaków pieszych, jeden kajakowy wzdłu ż rzeki Liwy oraz szlaki rowerowe. Poza tym w wi ększo ści miejscowo ści przy szkołach s ą sale gimnastyczne oraz boiska do gry w piłk ę no żną, siatkówk ę czy piłk ę koszykow ą. Baza noclegowa obszarów wiejskich powiatu kwidzy ńskiego to w sumie 43 obiekty świadcz ące usługi noclegowe (według danych Lokalnej Organizacji Turystycznej), z czego ponad połowa obiektów to gospodarstwa agroturystyczne. e) Kultura. Animatorami życia kulturalnego na obszarze wiejskim powiatu kwidzy ńskiego s ą przede wszystkim działaj ące na jego terenie o środki kultury (Miejsko-Gminny O środek Kultury w Prabutach oraz Gminne O środki Kultury w Gardei, Ryjewie i Sadlinkach). Ponadto na terenie gminy działa Gminny O środek Kultury z siedzib ą na Marezie. W powiecie kwidzy ńskim na walory antropogeniczne obszarów wiejskich powiatu kwidzy ńskiego składaj ą si ę przede wszystkim zabytki materialne (zabytki architektury), których spis zawiera tabela 37. Najwi ększ ą liczb ą zabytków pochwali ć si ę mog ą gminy Gardeja (21 obiektów wpisanych do rejestru) i Prabuty (20 obiektów). Prawie połowa wszystkich obiektów to obiekty sakralne – ko ścioły, kaplice, cmentarze (wykres 2). W sumie na badanym obszarze powiatu kwidzy ńskiego znajduje si ę 77 zabytków wpisanych do rejestru.

f) Organizacje pozarządowe na obszarze obj ętym LSR

ORGANIZACJE POZARZ ĄDOWE ZAREJESTROWANE W REGON NA TERENIE WIEJSKICH OBSZARÓW

POWIATU KWIDZY ŃSKIEGO Gardeja Kwidzyn Prabuty Ryjewo Sadlinki Razem Fundacje 0 0 0 0 0 0 Stowarzyszenia 11 14 9 16 5 55 Źródło: GUS Na uwag ę zwraca bardzo mała ilo ść organizacji pozarz ądowych w omawianych gminach. Szczególnie mało organizacji non-profit - zaledwie 9 – zarejestrowanych jest w du żej, miejsko- wiejskiej gminie Prabuty. Pod tym wzgl ędem przoduje jedna z najmniejszych gmin omawianego obszaru – Ryjewo z 16 zarejestrowanymi stowarzyszeniami. Pomimo znakomitej aktywno ści cz ęś ci tych organizacji, ich niewielka liczba wskazuje na konieczno ść aktywizacji lokalnych społeczno ści.

28 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

II.4 Specyfika obszaru Poprawa jako ści życia mieszka ńców obszaru powinna opiera ć si ę na istniejącym potencjale tego regionu: wysokie walory krajobrazowe i przyrodnicze, bogate dziedzictwo kulturowe, dobre warunki do rozwoju rolnictwa ekologicznego oraz działania zwi ązane z alternatywnymi źródłami energii. Niniejsza cz ęść koncentruje si ę na omówieniu najwa żniejszych przesłanek, które mówi ą o specyfice analizowanego obszaru. Najwa żniejsze elementy specyfiki obszaru to: - obszary o bogatej i ró żnorodnej tradycji historycznej, ale bez ci ągło ści historycznej w odniesieniu do ludno ści zamieszkuj ącej, - wielokulturowo ść obszaru (tereny zamieszkiwali wspólnie Niemcy, Holendrzy oraz Polacy) oraz zachowane relikty historyczne wielokulturowo ści, - cenne zasoby przyrodnicze, - zasoby sprzyjaj ące rozwojowi turystyki aktywnej oraz pobytowej, - mi ędzynarodowe szlaki turystyczne przebiegaj ące prze teren powiatu, - czyste środowisko sprzyjaj ące rozwojowi rolnictwa ekologicznego, - odradzaj ące si ę produkty lokalne oraz tradycje, - inicjatywy prowadzone w powiecie na rzecz alternatywnych źródeł energii, - stałe zwi ązanie analizowanego obszaru z miastem Kwidzyn, które stanowi centrum gospodarcze powiatu oraz mo że pełni ć rol ę bardzo wa żnego, potencjalnego o środka turystycznego, zarówno je śli chodzi o wi ęzy gospodarcze, jak i turystyczne – obszary wiejskie nie mog ą rozwija ć si ę stabilnie w oderwaniu od miasta Kwidzyn – ich rozwój jest komplementarny, - społecze ństwo zamieszkuj ące obszar jest ubogie, nie ma du żego potencjału inwestycyjnego, - w powiecie wyst ępuje nadzwyczaj du że na tle kraju bezrobocie, cz ęsto o charakterze długotrwałym, popegerowskim, - funkcje gospodarcz ą (daj ącą miejsca pracy) pełni miasto Kwidzyn – oprócz gminy wiejskiej Kwidzyn, w chwili obecnej teren nie jest miejscem atrakcyjnym do lokowania wi ększych inwestycji, - istnieje potencjał współpracy wyra żaj ący si ę zaanga żowaniem w powstawanie LGD, Te wszystkie specyficzne cechy dla pełnego obrazu analizowanego obszaru nale ży uzupełni ć o potencjalne bariery rozwojowe, które s ą specyficzne dla obszaru działania Powi śla ńskiej Lokalnej Grupy Działania. Mimo zasobów koniecznych do rozwoju turystyki, funkcja ta, ze wzgl ędu na brak wspólnej oferty, promocji oraz rozbudowanej infrastruktury nie jest rozwini ęta. Z danych bazy REGON wynika, że tylko 2% działaj ących w analizowanym obszarze podmiotów gospodarczych zajmuje si ę bran żą turystyczn ą. Szwankuje tak że informacja o atrakcjach, kompleksowych propozycjach sp ędzania wolnego czasu oraz imprezach masowych przyci ągaj ących turystów z całej Polski.

29 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Warto wspomnie ć, że obydwa wybrane obszary priorytetowe (poprawa jakości życia mieszka ńców oraz wykorzystanie zasobów naturalnych i kulturowych) s ą wobec siebie w pełni komplementarne, co w ich realizacji mo że powodowa ć efekt synergii. Cz ęsto działania przyporz ądkowane do jednego obszaru wpływaj ą na drugie i na odwrót. Nale ży podkre śli ć, że działania zwi ązane z turystyk ą nie s ą zdefiniowane jako koło zamachowe dla całej lokalnej gospodarki. Zdajemy sobie spraw ę, że raczej trudne jest uruchomienie turystyki masowej, generującej du że przychody. Modelem rozwojowym jest turystyka aktywna, poł ączona w niektórych obszarach z pobytow ą, co mo że stanowi ć główne źródło dochodu dla pewnej w ąskiej grupy ludno ści. Jednak że znacznie szersza grupa mieszka ńców mogłaby traktowa ć działalno ść w sferze turystyki jako dodatkowe źródło dochodów. Uzupełnieniem działa ń zmierzaj ących do poprawy jako ści życia s ą cele strategiczne realizuj ące równie ż zało żenia obszaru strategicznego „Wykorzystanie zasobów naturalnych i kulturowych, w tym potencjału obszarów nale żą cych do sieci Natura 2000”. Osobom, które z ró żnych wzgl ędów nie będą si ę anga żowa ć w rozwój turystyki pozostaje mo żliwo ść dodatkowego dochodu, generowanego dzi ęki produkcji i sprzeda ży produktów lokalnych lub dzi ęki zaanga żowaniu si ę w upraw ę i sprzeda ż surowców słu żą cych do produkcji alternatywnych źródeł energii. Charakterystyczne jest to, że dla analizowanego obszaru temat rozwoju turystyki oraz alternatywnych źródeł energii nie jest nowy – jest to dalszy ci ąg wcze śniej podejmowanych działa ń. W ramach strategii nie wykreowano nowych obszarów aktywno ści niepodbudowanych żadnymi przesłankami merytorycznymi, ale konsekwentnie tworzy si ę działania oparte na wypracowanym potencjale. Uzasadnienie spójno ści obszaru Spójno ść przyrodnicza Analizowany teren obszaru powiatu kwidzy ńskiego składa si ę z cz ęś ci dwóch regionów geograficznych: Dolina Dolnej Wisły (mezoregion: Dolina Kwidzy ńska) na zachodzie i Pojezierze Iławskie na wschodzie. Obszar podlegaj ący planowaniu strategicznemu jest ze sob ą spójny przyrodniczo w kilku wymiarach opisanych poni żej. Klimat na obszarze powiatu kwidzy ńskiego ma charakter przej ściowy pomi ędzy morskim a kontynentalnym. Wyró żnia si ę znacznymi wahaniami temperatur oraz stosunkowo wysok ą średnioroczn ą amplitud ą temperatury powietrza. Cech ą wspóln ą oprócz klimatu jest wyst ępowanie cieków wodnych w postaci rzek i jezior (w wi ększo ści polodowcowych). Poziom jeziorno ści jest zró żnicowany w poszczególnych gminach, ale cech ą wspóln ą jest to, że jeziora wyst ępuj ą w ka żdej gminie. Nast ępna cecha spójno ści przyrodniczej obszaru to fakt, że powierzchnia analizowanej cz ęś ci powiatu kwidzy ńskiego pokryta jest lasami w 24% - obszary le śne s ą na terenie ka żdej analizowanej gminy. Jest to warto ść identyczna jak średnia dla całej Polski, za ś od warto ści średniej dla całego województwa ni ższa o 8 punktów procentowych. O spójno ści mówi nam równie ż fakt, że w analizowanej cz ęś ci powiatu kwidzy ńskiego formami ochrony przyrody obj ęte jest 178 km 2, czyli 22,1% powierzchni badanego obszaru (w ka żdej z gmin wyst ępuj ą formy ochrony przyrody). Wyst ępuj ą tu 4 formy ochrony przyrody: obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty przyrody, u żytki ekologiczne oraz pomniki przyrody. Je śli chodzi o flor ę i faun ę na analizowanym terenie wyst ępuj ą

30 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU gatunki typowe dla Polski. Tereny powiatu kwidzy ńskiego odznaczaj ą si ę znacznym urozmaiceniem rze źby terenu charakterystycznym dla krajobrazu polodowcowego, który powstał głównie w wyniku działalno ści l ądolodu skandynawskiego. Powy ższe fakty w pełni uzasadniaj ą spójno ść przyrodnicz ą obszaru.

Spójno ść historyczna Obszary wiejskie obj ęte projektem, a jednocze śnie wchodz ące w skład Powiatu Kwidzy ńskiego s ą nierozerwalnie zwi ązane wspóln ą histori ą tego obszaru. Pocz ątkowo ziemie te zaj ęte były przez poga ńskie Prusy. Wraz z działalno ści ą misyjn ą, prowadzon ą a ż do XIII wieku, pojawiali si ę nowi osadnicy z chrze ścija ńskiej Polski. Warto wspomnie ć, że analizowany obszar przecinał bursztynowy szlak. Wa żną rol ę w działalno ści misyjnej stanowili sprowadzeni w te strony Cystersi. Po wł ączeniu obszaru Pomezanii (nazwa historyczna, któr ą okre śla si ę analizowany obszar) do Pa ństwa Zakonnego, miasto Kwidzyn stało si ę siedzib ą biskupstwa Pomeza ńskiego (1243 r.). Obszar gmin realizuj ących projekt wchodził w skład Biskupstwa Pomeza ńskiego. Równie ż w pobliskich Prabutach istniała rezydencja biskupa. Biskupstwo Pomeza ńskie stało si ę znane mi ędzy innymi dzi ęki mistyczce - Świ ętej Dorocie z M ątowów. Jej sława przyci ągała wielu pielgrzymów. Od czasu bitwy pod Grunwaldem tereny te do świadczyły negatywnych skutków wielu wojen tocz ących si ę z Pa ństwem Zakonnym, co wi ązało si ę z degradacj ą gospodarcz ą i społeczn ą. Reformacja przyczyniła si ę bezpo średnio do likwidacji w 1525 roku biskupstwa pomeza ńskiego i ekspansji luteranizmu – w XVI wieku na terenach biskupstwa osiedlili si ę bracia czescy oraz hugenoci. Po zniszczeniach wojennych oraz powodziach obszar ten podlegał procesom wyludnienia, dlatego te ż zdecydowano o kolonizacji terenu. Jedna z najwi ększych grup, która osiadła na terenie dzisiejszego powiatu kwidzy ńskiego to mennonici – członkowie sekty protestanckiej wygnanej z Holandii. W XVII w. ziemie te zostały spustoszone przez wojny szwedzkie. Po rozbiorze w 1772 miasto Kwidzyn stało si ę siedzib ą pruskiej prowincji i stan ten trwał do Kongresu Wiede ńskiego. Wiek XIX to czas prawie całkowitej germanizacji, polsko ść zacz ęła odradza ć si ę na pocz ątku XX wieku. W wyniku plebiscytu przeprowadzonego po I wojnie światowej cz ęść dawnego biskupstwa pomeza ńskiego znalazła si ę w r ękach polskich (okolice Gardei). Po II wojnie światowej Kwidzyn został miastem polskim i, w zwi ązku z opuszczeniem miejsca przez ludno ść autochtoniczn ą, został zasiedlony mieszka ńcami z innych regionów Polski oraz repatriantami. O spójno ści historycznej stanowi ą równie ż zabytki, świadcz ące o wspólnych dziejach, posadowione na terenie całego analizowanego obszaru. Charakterystyczn ą cech ą terenów wiejskich, b ędących przedmiotem tego opracowania jest fakt, i ż nie zawsze były to ziemie polskie. Zwa żywszy jednak na procesy historyczne, z cał ą pewno ści ą mo żna powiedzie ć o wspólnych do świadczeniach historycznych oraz ich reliktach, a co za tym idzie - o spójno ści obszarów pod tym wzgl ędem.

31 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Spójno ść kulturowa Spójno ść kulturowa obszaru przejawia si ę w dwóch wymiarach. Po pierwsze - w wymiarze spójno ści historycznej, a po drugie - w sferze kultury ludno ści mieszkaj ącej tu obecnie. Je śli chodzi o aspekt historyczny, to mo żna powiedzie ć, że kultura Dolnego Powi śla była reprezentowana przez trzy grupy etniczne: polsk ą, niemieck ą i holendersk ą. Grupa polska składała si ę z potomków osadników z Ziemi Chełmi ńskiej, Mazowsza i lewobrze żnego Pomorza. Grupa niemiecka to koloni ści sprowadzeni pocz ątkowo przez Zakon Krzy żacki, a grupa holenderska to potomkowie mennonitów osiedlaj ących si ę w dolinie Wisły od XVI wieku. Głównym zaj ęciem ludno ści było rolnictwo oraz rybołówstwo. Tradycją historyczn ą obecnie kultywowan ą jest wikliniarstwo. Poniewa ż poza dwoma miastami (Kwidzyn i Prabuty) pozostałe obszary to tereny wiejskie, kultur ą przewa żaj ąca była kultura ludowa. Cały powiat kwidzy ński, wraz z obszarami b ędącymi przedmiotem analizy strategicznej, wchodzi w skład Dolnego Powi śla, który jest jednym z regionów etnograficznych Pomorza Gda ńskiego. Fakt ten w znaczny sposób wpływa na spójno ść kulturow ą tego obszaru. Poza tym w Planie Zagospodarowania Województwa wytyczono ponadto 23 przestrzenne jednostki – mikroregiony historyczno-kulturowe, w śród których znalazła si ę m.in. ziemia kwidzy ńska odpowiadaj ąca przestrzennie obszarowi dzisiejszego powiatu. Etnograficzne Dolne Powi śle po drugiej wojnie światowej zostało zasiedlone przez ludno ść polsk ą pochodz ącą z s ąsiednich województw, ziem polskich anektowanych przez ZSRR oraz z Polski południowo-wschodniej. Osadnicy przynosili ze sob ą ró żne tradycje kulturowe a tak że wyznaniowe (grekokatolicy oraz prawosławni). Je śli chodzi o spójno ść kulturow ą, mo żna paradoksalnie powiedzie ć, że jej cech ą wspóln ą jest ró żnorodno ść kulturowa obszaru. Elementem ł ącz ącym analizowany obszar jest to, że znajdujemy tam ślady ró żnorakich kultur pochodz ących z ziem polskich zwi ązanych z osadnictwem powojennym, ale tak że ślady historycznych kultur mennonickich czy protestanckich. Jednak w tej ró żnorodno ści wida ć szukanie korzeni, co wyra ża si ę, np. w powrocie do wikliniarstwa jako tradycyjnego r ękodzieła dla tych terenów, czy te ż poszukiwanie produktów lokalnych – np. śliwkowe powidła z Nebrowa Wielkiego. Podsumowuj ąc, wspólny kontekst etnograficzny oraz ró żnorodno ść jako cecha wspólna stanowi ą o spójno ści kulturowej danego terenu. Spójno ść ekonomiczna Cech ą wspóln ą analizowanego obszaru jest to, że s ą to tereny typowo rolnicze, o niskim poziomie przedsi ębiorczo ści oraz wysokim poziomie bezrobocia, które w du żej cz ęś ci ma charakter długotrwały (ok. 70% przypadków). We wszystkich gminach istniej ą dobre warunki klimatyczno- glebowe dla rozwoju rolnictwa. Przeszkod ą w rozwijaniu opłacalnej działalno ści rolnej mo że by ć jednak rozdrobnienie gospodarstw. Jednocze śnie, obok wysokiego odsetka najmniejszych działek rolnych, obszary wiejskie powiatu kwidzy ńskiego charakteryzuj ą si ę do ść wysokim – w warunkach polskich – udziałem gospodarstw średnich i du żych. Wspólna dla całego obszaru jest, wyra źna w ostatnich latach, stagnacja, b ądź

32 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU nawet spadek liczby zarejestrowanych przedsi ębiorstw. Wszystko to sprawia, że liczba miejsc pracy w omawianych gminach jest bardzo niska, co nie sprzyja intensyfikacji procesu odchodzenia z rolnictwa, restrukturyzacji tego sektora oraz zró żnicowaniu źródeł dochodów ludno ści. Co charakterystyczne, najwi ększa grupa gospodarstw domowych utrzymuje si ę ze źródeł niezarobkowych: w gminie Gardeja z emerytur, rent i zasiłków utrzymuje si ę 48,6% gospodarstw, w gminie Ryjewo – 47,4%, w gminie Prabuty – 45,6%, w gminie Kwidzyn – 42,2%, w gminie Sadlinki – 36%. Taka struktura dochodów przekłada si ę na wysoki poziom ubóstwa na omawianym terenie oraz du że obci ąż enie osób pracuj ących; na jedn ą osob ę posiadaj ącą prac ę przypada 1,5 osoby niepracuj ącej. Zjawisko to ł ączy cały analizowany obszar, wi ęc implikuje konieczno ść rozwi ązania tego problemu. Nast ępna kwestia, ł ącz ąca badany obszar, to brak średnich przedsi ębiorstw i niewielka liczba spółek prawa handlowego. Ogromna wi ększo ść podmiotów z sektora prywatnego to osoby fizyczne, prowadz ące działalno ść gospodarcz ą: 84% w gminach Kwidzyn i Prabuty, 85% w gminie Ryjewo, 87% w gminie Sadlinki i 90% w gminie Gardeja. Szacuje się, że podmioty takie stwarzaj ą średnio 1,5 miejsca pracy, zatem przy niskim poziomie przedsi ębiorczo ści i niewielkim udziale spółek prawa handlowego tłumaczy to niewielk ą liczb ę miejsc pracy poza rolnictwem. W strukturze bran żowej lokalnej gospodarki dominuj ą podmioty zarejestrowane w sekcji „Handel, naprawa”, obejmuj ącej przede wszystkim sklepy i niewielkie firmy usługowe. Podmioty te stanowi ą 25% wszystkich zarejestrowanych jednostek w gminach Ryjewo i Sadlinki, 26% w gminie Kwidzyn, 29% w gminie Gardeja i a ż 31% w gminie Prabuty. Ponadto do najliczniej reprezentowanych bran ż nale ży przetwórstwo przemysłowe, budownictwo i usługi transportowe. Mo żna zatem stwierdzi ć, że struktura bran żowa gospodarki obszarów wiejskich powiatu kwidzy ńskiego jest spójna. Monokultura rolnicza, du że bezrobocie oraz niewielka ilo ść podmiotów gospodarczych świadcz ą o spójno ści gospodarczej analizowanego obszaru. Identyfikacja mieszka ńców z obszarem Poszukiwanie swojej małej ojczyzny i potrzeba identyfikacji z ni ą to w epoce globalizacji coraz bardziej nasilaj ący si ę trend. Coraz wi ęcej osób identyfikuje si ę z regionem swego zamieszkania. Trend ten jest równie ż widoczny na obszarze analizowanym, o tyle trudnym, że zakorzenienie nie jest bardzo gł ębokie w czasie (wła ściwie w roku 1945 nast ąpiła całkowita wymiana ludno ści). Wi ęź z mał ą ojczyzn ą jest cz ęsto emocjonalna, oparta o sentymenty i wspomnienia. Wska źnikiem, który udało si ę zmierzy ć podczas prowadzonych przez nas bada ń socjologicznych, był poziom zadowolenia z zamieszkiwania w danej gminie. Osoba ankietowana miała za zadanie okre śli ć swój stopie ń zadowolenia, wybieraj ąc jedn ą z odpowiedzi w skali: od „jestem bardzo zadowolony”, poprzez „jestem raczej zadowolony”, „nie jestem ani zadowolony, ani niezadowolony”, „jestem raczej niezadowolony”, a ż po „jestem bardzo niezadowolony”. Na 30 wywiadów przeprowadzonych w śród przedsi ębiorców, a ż 24 osoby wybrały odpowied ź „jestem bardzo zadowolony”. Taki rozkład odpowiedzi wskazuje na du ży poziom identyfikacji mieszka ńców z miejscem zamieszkania i mo że by ć zinterpretowany bardzo pozytywnie: mo żna podejrzewa ć, że osoby, które s ą zadowolone z mieszkania w danej gminie i pozytywnie si ę z

33 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU ni ą identyfikuj ą, gotowe s ą tak że po świ ęci ć swój czas i energi ę na rzecz poprawy warunków życia w tej gminie. Wniosek ten potwierdza tak że rozkład odpowiedzi na ostatnie pytanie zadawane uczestnikom ankiety, które brzmiało „Czy zechce Pani/Pan wzi ąć udział w przedsi ęwzi ęciu, którego celem jest wspólna praca mieszka ńców gminy na rzecz jej rozwoju?”. W pytaniu tym, podobnie jak w poprzednim, mo żna było wybra ć odpowied ź z kontinuum: „na pewno tak”, „raczej tak”, „nie wiem”, „raczej nie” i „na pewno nie”. Ogromna wi ększo ść ankietowanych przedsi ębiorców – 25 osób - wybrała odpowiedzi „na pewno tak” i „raczej tak”. Tak wyra źnie deklarowana gotowo ść do uczestnictwa w inicjatywie, której celem jest rozwój gminy, stwarza dobre perspektywy dla przyszłych przedsi ęwzi ęć aktywizuj ących mieszka ńców. Badanie ankietowe przeprowadzone w śród 241 mieszka ńców gmin analizowanego obszaru potwierdza wyniki wywiadów przeprowadzonych z przedsi ębiorcami. Pierwszym zadaniem respondentów była ocena poziomu 19% 5% zadowolenia z zamieszkiwania na terenie 20% powiatu i konkretnej gminy. Przy tym pytaniu nie odpowiedziała jedynie jedna osoba. Stopie ń zadowolenia 56% Na s ąsiednim wykresie znajduje si ę Bardzo zadowolony Raczej zadowolony rozkład odpowiedzi mieszka ńców. Trzeba Raczej niezadowolony W ogóle niezadowolony zwróci ć uwag ę, że zdecydowanie przewa ża ocena pozytywna własnego miejsca zamieszkania – łącznie 76% respondentów. Zaprezentowane dane zweryfikowane w ramach bada ń empirycznych w pełni potwierdzaj ą identyfikacj ę mieszka ńców z obszarem.

III. Analiza SWOT dla obszaru obj ętego LSR; wnioski wynikaj ące z przeprowadzonej analizy

Analiza SWOT ( SWOT analysis ) stanowi rodzaj analizy, maj ący na uwadze ocen ę słabych i mocnych stron danego podmiotu na tle zewn ętrznych szans i zagro żeń . SWOT to angielski skrót od wyrazów: Strenghts (mocne strony), Weaknesses (słabe strony), Opportunities (szanse) i Threats (zagro żenia).Kategoria mocnych i słabych stron odnosi si ę do uwarunkowa ń wewn ętrznych podmiotów, podczas gdy szanse i zagro żenia maj ą swe źródło na zewn ątrz. W przypadku niniejszej strategii analiza SWOT bazuje na przeprowadzonej charakterystyce obszaru: geograficznej, przyrodniczo-środowiskowej, kulturowej, społecznej i gospodarczej. W przypadku terenów wiejskich powiatu kwidzy ńskiego zdiagnozowane mocne strony odnosz ą si ę głównie do 3 dziedzin : atrakcyjno ści turystycznej, dobrych warunków do działalno ści rolniczej oraz potencjału rozwojowego w dziedzinie aktywno ści społecznej i kapitału społecznego. Daje to szansę powodzenia m.in. przedsi ęwzi ęć dotycz ących wykorzystania zasobów środowiskowych, w tym turystyki i odnawialnych źródeł energii.

34 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Zidentyfikowane słabe strony odnosz ą si ę do obszarów, które mog ą zosta ć w wi ększo ści przezwycięż one poprzez działania LGD i samorz ądów lokalnych.

Szanse to przede wszystkim środki zewn ętrzne, dla pozyskania których istniej ą ju ż do świadczone w tej dziedzinie struktury (samorz ądy, powiat, organizacje pozarz ądowe) oraz korzystna koniunktura gospodarcza, a tak że trendy panuj ące w rozwini ętych krajach zachodu, głównie zwi ązane z ró żnymi formami turystyki. Zagro żenia, zwi ązane głównie z procesami o zasi ęgu mi ędzynarodowym, wymagaj ą aktywnego przeciwdziałania i monitoringu, by co najmniej ograniczy ć ich szkodliwy wpływ, je śli nie byłaby mo żliwa pełna neutralizacja. Z pewno ści ą jednak pełne wykorzystanie mocnych stron oraz szans zewn ętrznych pozwoliłoby z optymizmem my śle ć o przyszło ści terenów niniejszej LSR.

Mocne strony

∑ Znaczne walory krajobrazu przyrodniczo-kulturowego ∑ Dobre warunki do uprawiania kajakarstwa na rzece Liwie ∑ Niski stan zanieczyszczenia powietrza ∑ Zasoby kultury materialnej w Kwidzynie, do wykorzystania w ramach turystki kulturalnej równie ż na terenach wiejskich ∑ Zabytki kultury technicznej (300 letnie wodoci ągi w Prabutach, pozostało ści portu w Korzeniewie) ∑ Liczne zachowane zespoły parkowo-pałacowe (m.in. dwór w Liczu, budynki w Nowej Wiosce, pałac w Klecewie) ∑ Warunki do uprawiania wspinaczki wyczynowej – wiadukty ∑ Dobra jako ść gleb ∑ Do ść du ży odsetek gospodarstw o powierzchni wi ększej ni ż 10 ha ∑ Inicjatywy w dziedzinie alternatywnych źródeł energii (wybudowana kotłownia, realizowany program „Biomasa jako alternatywne źródło energii”) ∑ Dost ęp do linii kolejowych ∑ Wysoki poziom kapitału społecznego, przejawiaj ący si ę w zainteresowaniu ludno ści i lokalnych elit sprawami rozwoju terenów wiejskich ∑ Kilka aktywnych i dysponuj ących du żym potencjałem organizacji pozarz ądowych działaj ących na terenie powiatu ∑ Atrakcyjne turystycznie tereny poło żone nad jeziorami we wschodniej cz ęś ci obszaru, nale żą ce do Pojezierza Iławskiego

35 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Słabe strony

∑ Trudno ści komunikacyjne, obni żaj ące walory turystyczne (m.in. brak mostu na Wi śle, utrudniony dost ęp do powiatu kwidzy ńskiego dla turystów z zachodniej cz ęś ci województwa) ∑ Słabo rozwini ęta baza noclegowa, obni żaj ąca skumulowan ą atrakcyjno ść turystyczn ą ∑ Niewystarczaj ąca dbało ść o zasoby przyrody ,wynikaj ąca z niskiej świadomo ści z zakresu ochrony środowiska ∑ Zanieczyszczenie wód powierzchniowych (obszarów jezior w Gminie Gardeja i przepływaj ącego w pobli żu Kwidzyna odcinka rzeki Liwy, zanieczyszczona Wisła) ∑ Słaba promocja regionu pod wzgl ędem turystyki, ograniczaj ąca kr ąg potencjalnych turystów ∑ Zaniedbane parki wiejskie, obiekty zabytkowe ∑ Niekorzystna sytuacja gospodarcza na terenie gmin ∑ Bariera dla rozwoju przedsi ębiorczo ści – nie przygotowane tereny pod inwestycje ∑ Bardzo wysokie bezrobocie, szczególnie w śród młodych ludzi ∑ Niski poziom przedsi ębiorczo ści w śród mieszka ńców ∑ Bariera rozwoju gospodarki i społecze ństwa obywatelskiego: niski poziom telefonizacji obszarów wiejskich ∑ Niski poziom wykształcenia ludno ści ∑ Niewystarczaj ący rozwój sieci gazowej ∑ Ogólnie niezadowalaj ący stan techniczny dróg, ∑ Niski udział dróg utwardzonych w ogóle dróg gminnych (28 %) ∑ Słabo rozwini ęta infrastruktura kanalizacyjna ∑ Niezagospodarowane naturalne mo żliwo ści żeglugi wi ślanej ∑ Brak segregacji śmieci w gospodarstwach domowych ∑ Niewystarczaj ąco zaspokojona potrzeba sportu i rekreacji (powody: brak zaplecza sportowego, ograniczone środki finansowe na rozwój sportu) ∑ Utrudniony dost ęp do dóbr kultury duchowej, przejawiaj ący si ę niewystarczaj ącą ilo ści ą świetlic wiejskich, brakiem kin i teatrów ∑ Trudny dost ęp do specjalistycznej opieki zdrowotnej

Szanse

∑ Blisko ść silnego o środka gospodarczego, jakim jest miasto Kwidzyn; w mie ście tym maj ą swoj ą siedzib ę przedsi ębiorstwa o globalnym znaczeniu (m.in. International Paper Kwidzyn) ∑ Wzrost dost ępnych środków finansowych w ramach funduszy strukturalnych Unii Europejskiej dla naszego kraju w latach 2007-2013

36 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

∑ Potencjalne środki finansowe i programy rozwojowe ministerstw, urz ędów wojewódzkich, fundacji, 1% z podatku PIT dla organizacji po żytku publicznego, działaj ących na terenie powiatu ∑ Moda na produkty ekologiczne, ∑ Światowy wzrost ruchu turystycznego ∑ Moda na zachodzie Europy na wypoczynek na łonie wzgl ędnie słabo przekształconej natury (tereny wiejskie powiatu) ∑ Zwi ązki historyczne z Niemcami, turystyka sentymentalna obywateli Niemiec ∑ Przej ście na odnawialne źródła energii podyktowane przez wzrost cen surowców kopalnych na świcie (m.in. ropy), równie ż ze wzgl ędu na uwarunkowania prawne wymuszaj ące popyt ∑ Wysoki wzrost gospodarczy kraju ∑ Środki dost ępne w PROW 2007-2013

Zagro żenia

∑ Wzbogacenie oferty turystycznej okolicznych powiatów i w efekcie komparatywny spadek atrakcyjno ści terenów wiejskich powiatu kwidzy ńskiego ∑ Kl ęski ekologiczne lub ogniska epidemii w powiatach s ąsiednich ∑ Odpływ ludno ści w wieku produkcyjnym do krajów o wi ększym potencjale gospodarczym ∑ Rozwój patologii w śród ludno ści długotrwale bezrobotnej ∑ Trudno ści z pozyskaniem środków ze źródeł zewn ętrznych, zwi ązane z barierami administracyjnymi ∑ Globalizacja, przenoszenie kapitału i produkcji do pa ństw rozwijaj ących si ę, o niskim koszcie siły roboczej i wysokim wykształceniu (Chiny, Indie) – dalsza peryferyzacja obszarów powiatu

Wnioski wynikaj ące z przeprowadzonej analizy Na wybór celów ogólnych miało wpływ wiele czynników. W trakcie 3 szczegółowych analiz (turystyczno-ekologicznej, socjologicznej oraz gospodarczej) popartych badaniami socjologicznymi (ankietowo przebadano ł ącznie ok. 350 osób) szczegółowo przeanalizowano kwestie zwi ązane z warunkami życia ludno ści, poziomem ubóstwa, poziomem bezrobocia oraz dostępno ści ą do infrastruktury społecznej. Z danych statystycznych wynika, że bezrobocie, a co za tym idzie ubóstwo oraz niska jako ść życia, to najwa żniejszy problem społeczny. Przedsi ębiorczo ść nie stoi na wysokim poziomie je śli chodzi o skal ę działania, istnieje niewiele podmiotów gospodarczych, a te które istniej ą to w wi ększo ści jednoosobowa działalno ść gospodarcza. Osoby ko ńcz ące edukacj ę, które decyduj ą si ę na pozostanie w miejscu zamieszkania, zazwyczaj zasilaj ą grono bezrobotnych (40% bezrobotnych to absolwenci lub osoby z bardzo krótkim sta żem zawodowym). Nale ży pami ęta ć, że gminy obj ęte projektem maj ą w pewnej cz ęś ci cechy gmin

37 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU popegerowskich – wysokie bezrobocie oraz apatia społeczna. Osoby poddane badaniom ankietowym podaj ą, że poprawa warunków życia mieszka ńców poprzez, mi ędzy innymi, ograniczenie bezrobocia, to najwa żniejszy kierunek działa ń wspólnych samorz ądu, przedsi ębiorców oraz organizacji pozarz ądowych. Poprawa warunków życia mieszka ńców mo że równie ż, w perspektywie, wpłyn ąć na ujemne saldo migracji – według ruchu rejestrowanego na podstawie wymeldowania – w ubiegłym roku teren powiatu opu ściło 1000 osób wi ęcej ni ż si ę osiedliło. Nale ży przypuszcza ć, że w du żej cz ęś ci były to osoby o najwi ększym potencjale, je śli chodzi o mo żliwo ść wprowadzania zmian prorozwojowych. Inny argument przemawiaj ący za tak ą decyzj ą to wybór strategiczny – obszary zwi ązane z nowymi technologiami oraz produktem lokalnym nie mogły posłu żyć jako o ś rozwoju poniewa ż nie wyodr ębniono na żadnym etapie zasobów, na których mo żna by oprze ć plan strategiczny w oparciu o takie wła śnie tematy przewodnie. Czyste środowisko przyrodnicze, rozwini ęte rolnictwo, zasoby turystyczne i historyczno-kulturowe pozwalaj ą na budowanie projektów, które mog ą wpłyn ąć na polepszenie jako ści życia mieszka ńców. Cele ogólne wskazuj ą du że mo żliwo ści rozwoju obszaru w oparciu o dziedzictwo przyrodnicze, kulturowe oraz historyczne terenu. Walory przyrodnicze i krajobrazowe oparte na zró żnicowanej rze źbie terenu, czystym środowisku oraz terenach chronionych przyrodniczo (np. obszary chronione Natura 2000) a tak że ró żnorodno ść kulturowej przejawiaj ącej si ę mi ędzy innymi reliktami dawnych a jednocze śnie egzotycznych kultur (np. menonici) mo żna bezpo średnio powi ąza ć z o żywieniem gospodarczym tych terenów w kontek ście turystyki aktywnej. Uzupełnienie zasobów o mo żliwo ść produkcji ekologicznej żywno ści (gleby nieska żone, w wielu wypadkach nie wymagaj ące nawo żenia) oraz energii alternatywnej, daje pełny wachlarz wykorzystania zasobów naturalnych.

Rozwój tej bran ży ma stanowi ć główne koło zamachowe rozwoju gospodarczego – odpowiednie wykorzystanie zasobów naturalnych i kulturowych, może skutkowa ć wzrostem liczby odwiedzaj ących, co bezpo średnio przekłada si ę na powstanie nowych miejsc pracy, popraw ę warunków ju ż funkcjonuj ących i nowopowstaj ących firm z ró żnych sektorów. Równie ważna jest tak że dbało ść o stan środowiska naturalnego tak, by pi ękno przyrody cieszyło mieszka ńców i wszystkich odwiedzaj ących. Warto równie ż wspomnie ć, że poprawa jako ści życia na obszarach wiejskich oraz wykorzystanie zasobów naturalnych i potencjału przyrodniczego obszaru to dwa tematy wiod ące Strategii, które podczas prac nad opracowaniem dokumentu uznane zostały za ści śle ze sob ą powi ązane oraz komplementarne. Aby polepszy ć w jaki ś sposób jako ść życia mieszka ńców nale ży bazowa ć na zidentyfikowanych zasobach. W przypadku obszarów wiejskich powiatu kwidzy ńskiego to zasoby naturalne oraz zasoby zwi ązane z dziedzictwem kulturowym i historycznym stanowi ą podstaw ę do poprawy jako ści życia mieszka ńców, np. poprzez rozwój turystyki, alternatywnych źródeł energii czy te ż rolnictwa ekologicznego.

38 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

IV. Okre ślenie celów ogólnych i szczegółowych LSR oraz wskazanie planowanych przedsi ęwzi ęć słu żą cych osi ągni ęciu poszczególnych celów szczegółowych, w ramach których b ędą realizowane operacje LSR

IV.1. Wizje

Przeprowadzona cz ęść diagnostyczna wraz z okre śleniem słabych i mocnych stron analizowanego obszaru w oparciu o prace eksperckie, badania socjologiczne oraz spotkania z mieszka ńcami, pozwoliła na okre ślenie Wizji Stowarzyszenia PLGD:

„Powi śle miejscem przyjaznym ludziom i przyrodzie, gdzie aktywni mieszka ńcy działaj ą na rzecz zrównowa żonego rozwoju wsi, korzystaj ąc z dziedzictwa kulturowego”.

Wizja rozwoju oddaje preferencje wszystkich lokalnych środowisk analizowanego obszaru – przedstawicieli Jednostek Samorz ądu Terytorialnego, liderów wiejskich, organizacji pozarz ądowych, lokalnego biznesu oraz osób indywidualnych skupionych w ramach Powi śla ńskiej Lokalnej Grupie

Działania. Wynika bezpo średnio z potrzeb mieszka ńców zidentyfikowanych poprzez analizy, badania socjologiczne oraz spotkania warsztatowe. Gwarantuje równie ż najbardziej optymalne wykorzystanie zasobów znajduj ących si ę na terenie analizowanego obszaru oraz ograniczenie najbardziej dolegliwych problemów.

IV.2. Cele ogólne

• Aktywizacja mieszka ńców • Rozwój turystyki w oparciu o walory przyrodnicze i kulturowe • Ró żnicowanie działalno ści gospodarczej w oparciu o produkty lokalne i tradycyjne rzemiosło • Zachowanie dziedzictwa przyrodniczego

39 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

IV.3.Cele szczegółowe i planowane przedsi ęwzi ęcia

CELE OGÓLNE CELE SZCZEGÓŁOWE PRZEDSI ĘWZI ĘCIA

I.1. PODNIESIENIE WIEDZY, UMIEJ ĘTNO ŚCI I I.1.1. Rozwój umiej ętno ści i SAMOORGANIZACJI kompetencji mieszka ńców I. AKTYWIZACJA MIESZKA ŃCÓW OBSZARU LSR MIESZKA ŃCÓW I.2. WZROST DZIAŁA Ń INTEGRUJ ĄCYCH I.2.1. Rozwój oferty sp ędzania MIESZKA ŃCÓW wolnego czasu II.1. POPRAWA STANU TECHNICZNEGO OBIEKTÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO II.1.1. Spójna i atrakcyjna oferta II. ROZWÓJ ORAZ ROZBUDOWA turystyczna TURYSTYKI W INFRASTRUKTURY OPARCIU O WALORY TURYSTYCZNEJ PRZYRODNICZE II.2. AKTYWNA PROMOCJA I KULTUROWE WALORÓW PRZYRODNICZO - II.2.1. Znana marka turystyczna KULTUROWYCH ORAZ OFERTY obszaru PLGD TURYSTYCZNEJ III. RÓ ŻNICOWANIE III.1. ROZWÓJ DZIAŁALNO ŚCI PRZEDSI ĘBIORCZO ŚCI GOSPODARCZEJ W POZAROLNICZEJ III.1.1. Przedsi ębiorcze obszary OPARCIU O wiejskie PRODUKTY LOKALNE I TRADYCYJNE RZEMIOSŁO IV.1. PODNOSZENIE ŚWIADOMO ŚCI IV.1.1. Społeczno ść przyjazna EKOLOGICZNEJ IV. ZACHOWANIE środowisku MIESZKA ŃCÓW DZIEDZICTWA

PRZYRODNICZEGO IV.2. ZWI ĘKSZENIE UDZIAŁU

ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ IV.2.1. Energia w zgodzie z ENERGII natur ą

Opis przedsi ęwzi ęć oraz wska źniki realizacji celów LSR:

Cel ogólny: I. AKTYWIZACJA MIESZKA ŃCÓW Cele szczegółowe: I.1 PODNIESIENIE WIEDZY I UMIEJ ĘTNO ŚCI MIESZKA ŃCÓW OBSZARU LSR Przedsi ęwzi ęcie: I.1.1. Rozwój umiej ętności i kompetencji mieszka ńców Uzasadnienie: Społeczno ść wiejska ma gorsz ą sytuacj ę na rynku kształcenia i edukacji. Przedsi ęwzi ęcie ma na celu stworzenie warunków, które przyczyni ą si ę do pogłębiania wiedzy i umiej ętno ści mieszka ńców wsi w zakresie nowych technologii, obsługi komputera, j ęzyków obcych. Działania te mog ą mie ć charakter integracji mi ędzypokoleniowej (np. szkolenia z obsługi komputera czy korzystania z Internetu prowadzone przez młodzie ż dla osób starszych lub nauka tradycyjnych zawodów młodych adeptów przez do świadczonych, funkcjonuj ących ju ż w bran ży fachowców). 40 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Działania w ramach przedsi ęwzi ęcia przyczyni ą si ę m.in. do: • Rozwoju społecze ństwa informacyjnego na terenie działania PLGD, • Wspierania talentów, • Aktualizacji umiej ętno ści mieszkańców i dostosowaniu ich do aktualnych wymaga ń regionalnego rynku pracy, • Wzrostu rynkowej warto ści zasobów pracy obszaru PLGD. W ramach przedsi ęwzi ęcia przewiduje si ę równie ż realizacj ę operacji, które umo żliwiaj ą rozwój wiedzy i umiejętno ści takich jak dostarczanie Internetu czy tworzenie platform e-learning-owych. Grupy docelowe beneficjentów: • Kobiety, • Osoby w wieku 50+, • Osoby młode, • Rolnicy, • Osoby zainteresowane rozpocz ęciem/rozwojem działalno ści gospodarczej, • Lokalni przedsi ębiorcy • Pozostali mieszka ńcy obszaru PLGD Lista rekomendowanych operacji (zakres tematyczny projektów) 4.1.3. Przedsi ęwzi ęcia kwalifikuj ące si ę do wsparcia w ramach tzw. „małych Małe projekty projektów”, w szczególno ści : Organizacja kursów, szkole ń, wizyt studyjnych i innych działa ń edukacyjnych; Udost ępnianie na potrzeby społeczno ści lokalnej urz ądze ń i sprz ętu, w tym urz ądze ń i sprz ętu umo żliwiaj ącego dost ęp do Internetu; 4.3.1. Przedsi ęwzi ęcia realizowane w ramach działania 4.3 „Funkcjonowanie Nabywanie LGD, nabywanie umiej ętno ści i aktywizacja”, w szczególno ści : umiej ętno ści i Badania potrzeb edukacyjnych mieszka ńców obszaru LGD; Szkolenie aktywizacja lokalnych liderów i kadr bior ących udział we wdra żaniu LSR; doradztwo indywidualne w zakresie przygotowania wniosku, Animowanie społeczno ści lokalnych

Wska źniki: Minimalna Rodzaj Warto ść Wska źnik warto ść Źródła weryfikacji wska źnika bazowa docelowa Liczba zrealizowanych działa ń w zakresie edukacji, promocji i innych Dane beneficjentów działa ń wspieraj ących aktywno ść Produktu 0 4 projektów mieszka ńców obj ętych Dane własne LGD dofinansowaniem w ramach LSR (w szt.) Wzrost liczby uczestników działa ń w zakresie edukacji, promocji i innych Dane beneficjentów działa ń wspieraj ących aktywno ść Rezultatu 0 100 projektów mieszka ńców obj ętych Dane własne LGD dofinansowaniem w ramach LSR (osoba) do roku 2015. Wzrost podejmowanych inicjatyw Dane gmin Oddziaływania społecznych przez mieszka ńców wsi 0 10 Dane własne LGD na terenie obj ętym LSR do 2015.

Cel ogólny: I. AKTYWIZACJA MIESZKA ŃCÓW Cele szczegółowe: I.2. WZROST DZIAŁA Ń INTEGRUJ ĄCYCH MIESZKA ŃCÓW Przedsi ęwzi ęcie: I.2.1. Rozwój oferty sp ędzania wolnego czasu

41 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Uzasadnienie: Niniejsze przedsi ęwzi ęcie jest odpowiedzi ą na zidentyfikowan ą słabo ść obszaru, na którym funkcjonuje PLGD, rozumian ą jako niedostatecznie rozwini ętą oraz niewystarczaj ąco zró żnicowan ą i wypromowan ą ofert ę sp ędzania wolnego czasu, skierowan ą przede wszystkim dla mieszka ńców, ale mog ącą stanowi ć tak że pewien magnes dla odwiedzaj ących i turystów. Realizacja tego przedsi ęwzi ęcia ma si ę przyczyni ć do zaktywizowania społeczno ści lokalnej PLGD w przekuwaniu potencjału regionu (przyrodniczego, kulturalnego, historycznego) na zró żnicowan ą ofert ę sp ędzania wolnego czasu, integruj ącą jego mieszka ńców i propaguj ącą jego tradycje, kultur ę, sztuk ę, itp. Zawiera tak że popraw ę stanu przestrzeni publicznej na obszarze PLGD. Grupy docelowe beneficjentów: • Mieszka ńcy obszaru PLGD,

Lista rekomendowanych operacji (zakres tematyczny projektów) 4.1.3. Przedsi ęwzi ęcia kwalifikuj ące si ę do wsparcia w ramach działania Odnowa i rozwój „Odnowa i rozwój wsi” w szczególno ści : wsi Budowa, przebudowa lub remont oraz wyposa żenie obiektów i miejsc spotka ń i integracji mieszka ńców pełni ących funkcje rekreacyjne, sportowe i społeczno-kulturalne (np. świetlice wiejskie, place zbaw, boiska); Urz ądzanie i porz ądkowanie terenów zielonych, parków, centrów wsi). 4.1.3. Przedsi ęwzi ęcia kwalifikuj ące si ę do wsparcia w ramach tzw. „małych Małe projekty projektów”, w szczególno ści : Organizacja imprez kulturalnych, promocyjnych, rekreacyjnych lub sportowych zwi ązanych z promocj ą lokalnych walorów; Promocja i organizacja lokalnej twórczo ści kulturalnej lub aktywnego trybu życia; Rozwój aktywno ści społeczno ści lokalnej, w tym poprzez promocj ę lokalnej twórczo ści ludowej, kulturalnej i artystycznej z wykorzystaniem lokalnego dziedzictwa kulturowego, historycznego oraz przyrodniczego oraz kultywowanie miejscowych tradycji, obrz ędów i zwyczajów; Zakup strojów, eksponatów i instrumentów muzycznych dla zespołów artystycznych, zespołów folklorystycznych, orkiestr oraz innych grup i zespołów kultywuj ących miejscowe tradycje i zwyczaje; Remont poł ączony z modernizacj ą lub wyposa żenie istniej ących świetlic wiejskich oraz innych obiektów pełni ących ich funkcj ę oraz zagospodarowanie terenu przylegaj ącego do tych obiektów; Zagospodarowanie przestrzeni publicznej; 4.3.1. Przedsi ęwzi ęcia realizowane w ramach działania 4.3 „Funkcjonowanie Nabywanie LGD, nabywanie umiej ętno ści i aktywizacja”, w szczególno ści : umiej ętno ści i Informowanie o obszarze działania LGD oraz LSR; Wydarzenia o aktywizacja charakterze promocyjnym zwi ązane z obszarem działania LGD.

Wska źniki: Minimalna Rodzaj Warto ść Wska źnik warto ść Źródła weryfikacji wska źnika bazowa docelowa Liczba wybudowanych, wyremontowanych i/lub wyposa żonych Dane beneficjentów obiektów infrastruktury społecznej 0 10 projektów obj ętych dofinansowaniem w ramach Produktu LSR (w szt.) Liczba spotka ń, imprez, integracyjnych Dane beneficjentów społeczno ści lokalnej LGD obj ętych 0 5 projektów dofinansowaniem w ramach LSR (w szt.) Wzrost liczby osób korzystaj ących z infrastruktury społecznej obj ętej Dane beneficjentów Rezultatu 0 5000 dofinansowaniem w ramach LSR (w szt.) projektów do roku 2015 42 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Wzrost liczby osób uczestnicz ących w Dane beneficjentów spotkaniach, imprezach społeczno ści projektów 0 4000 lokalnej LGD obj ętych dofinansowaniem Badania własne w ramach LSR (w szt.) do roku 2015 LGD Odsetek osób deklaruj ących poczucie Badania własne Oddziaływania wi ęzi z miejscem zamieszkania (% 0 5 LGD populacji) w roku 2015

Cel ogólny: II. ROZWÓJ TURYSTYKI W OPARCIU O WALORY PRZYRODNICZE I KULTUROWE Cele szczegółowe: II.1. POPRAWA STANU TECHNICZNEGO OBIEKTÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO ORAZ ROZBUDOWA INFRASTRUKTURY TURYSTYCZNEJ Przedsi ęwzi ęcie: II.1.1. Spójna i atrakcyjna oferta turystyczna Uzasadnienie: Analiza SWOT oraz cz ęść diagnostyczna, a tak że szczegółowa ekspertyza po świ ęcona turystyce, pokazuje że podstawow ą barier ą w tym zakresie jest brak infrastruktury dla obsługi ruchu turystycznego. Bardzo wa żne w kontek ście tego celu strategicznego jest podj ęcie działa ń projektowych zmierzaj ących do zapewnienia turystom odpowiedniej bazy noclegowej, zagospodarowanych obiektów rekreacyjnych i turystycznych, oznakowanie szlaków i obiektów zabytkowych, a tak że dobrych dróg dojazdowych. Inwestycje w infrastruktur ę, słu żą ce profesjonalnej obsłudze ruchu turystycznego, pozwoli w pełni skorzysta ć z szansy rozwojowej jak ą jest rozwój turystyki. Realizacj ę tego celu strategicznego nale ży prowadzi ć równolegle do budowy i promocji oferty turystycznej – są to cele w pełni wobec siebie komplementarne. Dziedzictwo zwi ązane z materialnymi śladami ró żnorodno ści kulturowej na tych ziemiach oraz bogat ą histori ą terytorium zasługuje na wi ększ ą trosk ę oraz wykorzystanie jako konkretny zasób, który mo że by ć osi ą rozwoju turystyki. Nale ży podejmowa ć wszystkie mo żliwe kroki w celu jak najszybszej inwentaryzacji oraz promocji zasobów dziedzictwa historycznego (w tym w szczególno ści śladów ró żnorodno ści kulturowej – np. menonitów), jako elementów mog ących stanowi ć skuteczn ą zach ętę dla turystów do odwiedzenia obszaru. Coraz liczniejsi tury ści interesuj ą si ę kultur ą wsi i swój przyjazd pragn ą poł ączy ć z poznaniem folkloru, historii, zabytków, legend i tradycji. Wa żne s ą tak że zidentyfikowane w analizie SWOT szanse zewn ętrzne zwi ązane z wzrastaj ącym zainteresowaniem turystów zagadnieniami ró żnorodno ści kulturowej oraz tradycji historycznych.

Grupy docelowe beneficjentów: • Jednostki samorz ądu terytorialnego; • Instytucje kultury; • Ko ścioły i zwi ązki wyznaniowe; • Organizacje pozarz ądowe • Zwi ązki sportowe • Wła ściciele (osoby fizyczne, osoby prawne) i zarz ądcy obiektów zabytkowych i historycznych;

Lista rekomendowanych operacji (zakres tematyczny projektów) 4.1.3. Przedsi ęwzi ęcia kwalifikuj ące si ę do wsparcia w ramach działania Odnowa i rozwój wsi „Odnowa i rozwój wsi” w szczególno ści : Tworzenie sieci ście żek rowerowych, konnych, pieszych; Poprawa stanu technicznego obiektów pełni ących funkcje turystyczno- kulturowe, Zagospodarowanie zbiorników i cieków wodnych na cele rekreacyjne; Rozwój małej infrastruktury komunikacyjnej towarzysz ącej turystyce i rekreacji (parkingi, miejsca postojowe). Renowacja obiektów zabytkowych i historycznych; Zagospodarowanie niewykorzystanych obiektów historycznych na cele publiczne; Odnawianie, eksponowanie 43 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

lub konserwacja lokalnych pomników historycznych i miejsc pami ęci; Zakup obiektów charakterystycznych dla tradycji budownictwa w regionie, w tym budynków b ędących zabytkami, z przeznaczeniem na cele publiczne. 4.1.3. Przedsi ęwzi ęcia kwalifikuj ące si ę do wsparcia w ramach tzw. „małych Małe projekty projektów”, w szczególno ści : Odbudowa, renowacja, restauracja albo remont lub oznakowanie obiektów wpisanych do rejestru zabytków lub obj ętych ewidencj ą zabytków; Remont lub wyposa żenie istniej ących muzeów lub innych obiektów pełni ących ich funkcje; Prowadzenie bada ń nad obszarem wdra żania LSR; zachowanie lokalnego dziedzictwa kulturowego i historycznego; Budowa, odbudowa, przebudowa, remont poł ączony z modernizacj ą, zagospodarowanie lub oznakowanie obiektów małej infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej oraz wyposa żanie obiektów pełni ących funkcje turystyczne i rekreacyjne;

Wska źniki: Minimalna Rodzaj Warto ść Wska źnik warto ść Źródła weryfikacji wska źnika bazowa docelowa Liczba wybudowanych, zmodernizowanych, oznakowanych wyposa żonych Dane beneficjentów 0 2 obiektów infrastruktury turystycznej projektów obj ętych dofinansowaniem w ramach LSR (w szt.) Produktu Liczba obiektów zabytkowych i historycznych poddanych odnowieniu, eksponowaniu, Dane beneficjentów 0 1 oznakowaniu obj ętych projektów dofinansowaniem w ramach LSR (w szt.) Wzrost liczby osób korzystaj ących z obiektów historycznych, Dane beneficjentów Rezultatu 0 1000 infrastruktury turystycznej/oferty projektów turystycznej Odsetek osób deklaruj ących popraw ę dost ępu do Oddziaływania 0 5 Dane własne LGD infrastruktury/oferty turystycznej w roku 2015

Cel ogólny: II. ROZWÓJ TURYSTYKI W OPARCIU O WALORY PRZYROD NICZE I KULTUROWE Cele szczegółowe: III.2. AKTYWNA PROMOCJA WALORÓW PRZYRODNICZO - KULTUROWYCH ORAZ OFERTY TURYSTYCZNEJ Przedsi ęwzi ęcie: II.2.1. Znana marka turystyczna obszaru PLGD Uzasadnienie: Atrakcyjna oferta turystyczna bazuj ąca na naturalnym potencjale obszaru oraz rozwini ętej infrastrukturze turystycznej to czynnik kluczowy dla rozwoju turystyki. W przypadku Powi śla ńskiej Lokalnej Grupy Działania nale ży przeprowadzi ć szereg działa ń zmierzaj ących do poł ączenie wszystkich potencjałów terytorium (przyrodniczego, kulturowego oraz historycznego) w konkretn ą ofert ę skierowan ą do ró żnych grup odbiorców. Ofert ę dla siebie powinni znale źć zarówno tury ści aktywni (rowerzy ści, kajakarze, w ędkarze itp.) jak i tury ści nastawieni na turystk ę pobytow ą. To wszystko powinno zosta ć „okraszone” lokalnym kolorytem – elementami

44 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU ró żnorodno ści kulturowej, tradycji, ekologicznego rolnictwa. Wa żne jest, by zapewni ć odwiedzaj ącym du żą liczb ę imprez, zarówno o charakterze ”wysokim”, jak i popularnych, adresowanych do szerokiego kr ęgu odbiorców. Innym istotnym aspektem budowania nowoczesnej oferty turystycznej jest jej spójno ść , która polega na podejmowaniu działa ń uzupełniaj ących si ę, nie za ś organizacja imprez konkuruj ących ze sob ą. Tutaj swoje pozytywne znaczenie ma komplementarno ść poszczególnych gmin je śli chodzi o wkład w ofert ę turystyczn ą.

Grupy docelowe beneficjentów: • Jednostki samorz ądu terytorialnego; • Instytucje kultury; • Ko ścioły i zwi ązki wyznaniowe; • Organizacje pozarz ądowe, • Osoby fizyczne.

Lista rekomendowa nych operacji (zakres tematyczny projektów) 4.1.3. Przedsi ęwzi ęcia kwalifikuj ące si ę do wsparcia w ramach tzw. „małych Małe projekty projektów”, w szczególno ści : Promocja agroturystyki i turystyki na obszarach wiejskich; Utworzenie lub zmodernizowanie punktów informacji turystycznej, bazy informacji turystycznej oraz stron internetowych zwi ązanych tematycznie z ofert ą turystyczn ą obszaru obj ętego LSR; Przygotowanie i wydanie folderów, albumów fotograficznych, filmów promocyjnych, monografii, przewodników i map turystycznych, widokówek oraz innych publikacji informacyjnych i promocyjnych dotycz ących obszaru obj ętego LSR; Organizacja imprez turystycznych i kulturalnych, zwi ązanych z obiektami zabytkowymi, miejscami historycznymi i miejscami pami ęci; Kultywowanie: miejscowych tradycji, obrz ędów i zwyczajów; j ęzyka regionalnego i gwary; tradycyjnych zawodów i rzemiosła; 4.3.1. Przedsi ęwzi ęcia realizowane w ramach działania 4.3 „Funkcjonowanie Nabywanie LGD, nabywanie umiej ętno ści i aktywizacja”, w szczególno ści : umiej ętno ści i Informowanie o walorach turystyczno-kulturowych obszaru LGD; aktywizacja Organizacja i udział w wydarzeniach o charakterze promocyjnym zwi ązanych z turystyk ą; Wykonywanie bada ń, analiz, studiów wykonalno ści, konsultacji, planów rozwoju w zakresie promocji turystycznej obszaru LGD;

Wska źniki: Minimalna Rodzaj Warto ść Wska źnik warto ść Źródła weryfikacji wska źnika bazowa docelowa Liczba publikacji (ksi ąż ek, broszur, ulotek, materiałów audiowizualnych, Dane beneficjentów 0 1 stron internetowych) dotycz ących projektów Produktu regionu LGD (w szt. według tytułów) Liczba zrealizowanych zada ń z zakresu Dane beneficjentów obj ętych dofinansowaniem w ramach 0 1 projektów LSR (w szt.) Liczby osób pozyskuj ąca publikacje i Dane beneficjentów Rezultatu korzystaj ąca z informacji o obszarze 0 1000 projektów LGD Dane własne LGD Odsetek osób turystów deklaruj ących Badania własne Oddziaływania znajomo ść marki turystycznej obszaru 0 3 LGD LGD (%) w roku 2015

45 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Cel ogólny: III. RÓ ŻNICOWANIE DZIAŁALN OŚCI GOSPODARCZEJ W OPARCIU O PRODUKTY LOKALNE I TRADYCYJNE RZEMIOSŁO

Cele szczegółowe: III.1. ROZWÓJ PRZEDSI ĘBIORCZO ŚCI POZAROLNICZEJ Przedsi ęwzi ęcie: III.1.1. Przedsi ębiorcze obszary wiejskie Uzasadnienie: Czyste środowisko, które ze wzgl ędu na doskonałe nawadnianie i wysokie klasy bonitacji w wielu miejscach nie wymagaj ą nawo żenia (gmina Sadlinki). Tak że planowana funkcja rozwoju turystyki powoduje, że naturalnym celem strategicznym staj ą si ę formy rolnictwa ekologicznego wytwarzaj ące specyficzne dla obszaru produkty lokalne. Pierwsze takie działania zostały ju ż przeprowadzone we wsi Nebrowo Wielkie, gdzie produkuje si ę w ramach produktu lokalnego powidła śliwkowe. Istniej ą równie ż inne tradycje produktów, które wymagaj ą przywrócenia (np. uprawa porzeczki i przetworów na jej bazie). W ramach celu preferowane b ędą działania z szerokiej gamy usług i działa ń na rzecz społeczno ści lokalnej, a tak że działalno ści produkcyjnej i handlowej, które bezpo średnio wpływają na popraw ę jako ści życia mieszka ńców, a tak że s ą komplementarne do pozostałych celów LSR.

Grupy docelowe beneficjentów: • Rolnicy • Twórcy ludowi oraz przedstawiciele tradycyjnych wiejskich zawodów; • Podmioty gospodarcze, • Gospodarstwa agroturystyczne, • Osoby fizyczne

Lista rekomendowanych operacji (zakres tematyczny projektów) 4.1.3. Przedsi ęwzi ęcia kwalifikuj ące si ę do wsparcia w ramach działania Ró żnicowanie „Ró żnicowanie w kierunku działalno ści nierolniczej”, w szczególno ści: w kierunku Usługi dla gospodarstw rolnych i le śnych, Usługi dla ludno ści, działalno ści Sprzeda ż hurtowa i detaliczna, Rzemiosło i r ękodzielnictwo, Roboty i nierolniczej usługi budowlane oraz instalacyjne, Usługi turystyczne, Usługi transportowe, Usługi komunalne, Przetwórstwo produktów rolnych i jadalnych produktów le śnych, Magazynowanie i przechowywanie towarów, Rachunkowo ść , doradztwo i usługi informatyczne 4.1.3. Przedsi ęwzi ęcia kwalifikuj ące si ę do wsparcia w ramach działania Tworzenie i rozwój „Tworzenie i rozwój mikroprzedsi ębiorstw”, w mikroprzedsi ębiorstw szczególno ści: Usługi dla gospodarstw rolnych i le śnych, Usługi dla ludno ści, Sprzeda ż hurtowa i detaliczna, Rzemiosło i r ękodzielnictwo, Roboty i usługi budowlane oraz instalacyjne, Usługi turystyczne, Usługi transportowe, Usługi komunalne, Przetwórstwo produktów rolnych i jadalnych produktów le śnych, Magazynowanie i przechowywanie towarów, Rachunkowo ść , doradztwo i usługi informatyczne 4.1.3. Przedsi ęwzi ęcia kwalifikuj ące si ę do wsparcia w ramach tzw. „małych Małe projekty projektów”, w szczególno ści : Promocja lokalnej przedsi ębiorczo ści; Promocja produktów i usług lokalnych, rzemiosła, r ękodzielnictwa i gin ących zawodów rzemie ślniczej z wykorzystaniem lokalnego dziedzictwa kulturowego, historycznego oraz przyrodniczego; Budowa, adaptacja lub wyposa żenie niemieszkalnych obiektów budowlanych wykorzystywanych do tradycyjnego wyrobu produktów lokalnych; Budowa, adaptacja lub wyposa żenie niemieszkalnych obiektów budowlanych wykorzystywanych do prowadzenia sprzedaży produktów lub usług lokalnych; Badanie rynku produktów lub usług lokalnych;

46 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Udział w targach i konkursach produktów lub usług lokalnych; Uzyskanie certyfikatów i uczestnictwo w systemach jako ści, innych ni ż realizowane w ramach działania "Uczestnictwo rolników w systemach jako ści żywno ści" PROW 2007-2013

Wska źniki: Minimalna Rodzaj Warto ść Wska źnik warto ść Źródła weryfikacji wska źnika bazowa docelowa Liczba zrealizowanych zada ń z zakresu Dane beneficjentów Produktu obj ętych dofinansowaniem w ramach 0 5 projektów LSR (w szt.) Liczba osób korzystaj ących z usług/produktów obj ętych Dane beneficjentów Rezultatu 0 1000 dofinansowaniem w ramach LSR do projektów roku 2015 Wzrost dochodów gmin z podatku Oddziaływania dochodowego od osób fizycznych do 0 1 Dane gmin roku 2015 (%)

Cel ogólny: IV. ZACHOWANIE DZ IEDZICTWA PRZYRODNICZEGO

Cele szczegółowe: IV.1. PODNOSZENIE ŚWIADOMO ŚCI EKOLOGICZNEJ MIESZKA ŃCÓW Przedsi ęwzi ęcie: IV.1.1. Społeczno ść przyjazna środowisku Uzasadnienie: W zwi ązku z cennymi zasobami przyrodniczymi obszaru, konieczne jest podejmowanie kompleksowych działa ń zwi ązanych z jego ochron ą, udost ępnieniem i wykorzystaniem jako atrakcji turystycznej. Istotnym elementem jest w ramach tego celu strategicznego prowadzenie kompleksowych działa ń edukacyjnych w zakresie ekologii, które b ędą skutkowa ć trwało ści ą podejmowanych przedsi ęwzi ęć oraz wzrostem świadomo ści mieszka ńców o mocnych stronach obszaru. Niezb ędne jest tak że efektywne wykorzystywanie potencjału przyrodniczego jako atrakcji turystycznej, szczególnie w zakresie promocji. Cel jest spójny z działaniami zwi ązanymi z turystyk ą.

Grupy docelowe beneficjentów: • Dzieci i młodzie ż, • Osoby dorosłe, • Szkoły, nauczyciele, • Przedsi ębiorcy, • Organizacje pozarz ądowe, • Członkowie grup nieformalnych, ko ścioły i zwi ązki wyznaniowe; • Jednostki samorz ądu terytorialnego.

Lista rekomendowanych operacji (zakres tematyczny projektów) 4.1.3. Przedsi ęwzi ęcia kwalifikuj ące si ę do wsparcia w ramach tzw. „małych Małe projekty projektów”, w szczególno ści : Działania edukacyjne i promocyjne podwy ższaj ące odpowiedzialno ść mieszka ńców za swoje otoczenie w wymiarze środowiskowym; Działania edukacyjne i doradcze w zakresie wykorzystania odnawialnych źródeł energii; Akcje i programy nauczania adresowane do dzieci i młodzie ży podnosz ące ich świadomo ść ekologiczn ą; promowanie, zachowanie, odtworzenie, zabezpieczenie lub oznakowanie cennego, lokalnego dziedzictwa krajobrazowego i przyrodniczego, w szczególno ści obszarów

47 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

obj ętych poszczególnymi formami ochrony przyrody, w tym obszarów Natura 2000; 4.2.1. Projekty Przedsi ęwzi ęcia realizowane w ramach działania 4.2. „Wdra żanie współpracy projektów współpracy”, w szczególno ści : - Współpraca wewn ątrzregionalna , mi ędzyregionalna i mi ędzynarodowa w zakresie ochrony środowiska naturalnego i ekologii, szczególnie odnawialnych źródeł energii; 4.3.1. Przedsi ęwzi ęcia realizowane w ramach działania 4.3 „Funkcjonowanie Nabywanie LGD, nabywanie umiej ętno ści i aktywizacja”, w szczególno ści : umiej ętno ści i Informowanie o walorach przyrodniczych obszaru LGD; Animowanie aktywizacja społeczno ści lokalnych w zakresie współodpowiedzialno ści za stan środowiska naturalnego.

Wska źniki: Minimalna Rodzaj Warto ść Wska źnik warto ść Źródła weryfikacji wska źnika bazowa docelowa Liczba działa ń promocyjnych na rzecz Dane ochrony środowiska obj ętych beneficjentów 0 4 dofinansowaniem w ramach LSR (w projektów szt.) Dane własne LGD Produktu Liczba mieszka ńców gmin obj ętych Dane działaniami promocyjnymi obj ętych beneficjentów 0 10000 dofinansowaniem w ramach LSR (w projektów szt.) Dane własne LGD Dane Wzrost liczby osób, które wł ączaj ą si ę w beneficjentów Rezultatu 0 1000 akcje ekologiczne do roku 2015 projektów Dane własne LGD Odsetek osób deklaruj ących Oddziaływania post ępowanie zgodnie z zasadami 0 5 Dane własne LGD ekorozwoju do 2015.

Cel ogól ny: IV. ZACHOWANIE DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO Cele szczegółowe: IV.2. ZWI ĘKSZENIE UDZIAŁU ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII Przedsi ęwzi ęcie: IV.2.1. Energia w zgodzie z natur ą Uzasadnienie: Ze wzgl ędu na tradycje obszaru zwi ązane z wierzb ą energetyczn ą oraz ruchem społecznym funkcjonuj ącym wokół tematyki odnawialnych źródeł energii (Europejskie Centrum Energii Odnawialnej), a tak że pierwszymi inicjatywami z tego zakresu (Powi śla ńska Regionalna Agencja Zarz ądzania Energi ą), nale ży w pełni wykorzysta ć ten zasób wewn ętrzny dla rozwoju obszarów wiejskich. Poprzez promocj ę instalacji wykorzystuj ących odnawialne źródła energii osi ągamy wpływ na poziomie rozwoju przedsi ębiorczo ści (obni żenia kosztów funkcjonowania firm na obszarach wiejskich), a tak że na ochronę środowiska, a w efekcie na obszary priorytetowe strategii. Trend zwi ązany z konieczno ści ą zwi ększanie udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym kraju korzystnie wpływa na potencjalne zainteresowanie tym przedsi ęwzi ęciem.

Grupy docelowe beneficje ntów: • Jednostki samorz ądu terytorialnego i inne podmioty publiczne oraz pozarz ądowe; • Przedsi ębiorstwa; • Gospodarstwa agroturystyczne; • Mieszka ńcy LGD.

48 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Lista rekomendowanych operacji (zakres tematyczny projektów) 4.1.3. Przedsi ęwzi ęcia kwalifikuj ące si ę do wsparcia w ramach tzw. „małych Małe projekty projektów”, w szczególno ści : Wykorzystanie energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych w celu poprawienia warunków prowadzenia działalno ści kulturalnej lub gospodarczej; 4.1.3. Przedsi ęwzi ęcia kwalifikuj ące si ę do wsparcia w ramach działania Odnowa i rozwój wsi „Odnowa i rozwój wsi” w szczególno ści : Instalacje wykorzystuj ące energi ę ze źródeł odnawialnych 4.1.3. Przedsi ęwzi ęcia kwalifikuj ące si ę do wsparcia w ramach działania Ró żnicowanie „Ró żnicowanie w kierunku działalno ści nierolniczej”, w szczególno ści: w kierunku Instalacje wykorzystuj ące energi ę ze źródeł odnawialnych działalno ści nierolniczej

Wska źniki: Minimalna Rodzaj Warto ść Wska źnik warto ść Źródła weryfikacji wska źnika bazowa docelowa Liczba instalacji wykorzystuj ących energi ę pochodz ącą ze źródeł Dane beneficjentów Produktu odnawialnych obj ętych 0 20 projektów dofinansowaniem w ramach LSR (w szt.) Wzrost produkcji energii ze źródeł odnawialnych z instalacji obj ętych Dane beneficjentów Rezultatu 0 51,6 dofinansowaniem w ramach LSR projektów (MWh/rok) do roku 2015 Odsetek osób deklaruj ących popraw ę Badania własne Oddziaływania komfortu życia mieszka ńców obszarów 0 3 LGD wiejskich do 2015.

V. Okre ślenie misji LGD

Misj ą Powi śla ńskiej Lokalnej Grupy Działania jest by ć platform ą wzrostu dobrobytu, poprawy jako ści życia i rozwi ązywania problemów Powi śla, poprzez zrównowa żony rozwój obszarów wiejskich w oparciu o poszanowanie tradycji, kultury i środowiska naturalnego.

VI. Wykazanie spójno ści specyfiki obszaru z celami LSR

Do celów ogólnych Lokalnej Strategii Rozwoju nale żą :

• Aktywizacja mieszka ńców • Rozwój turystyki w oparciu o walory przyrodnicze i kulturowe • Ró żnicowanie działalno ści gospodarczej w oparciu o produkty lokalne i tradycyjne rzemiosło • Zachowanie dziedzictwa przyrodniczego Cele niniejsze s ą spójne ze specyfik ą obszaru Powi śla ńska Lokalna grupa Działania i wykorzystuj ą najwa żniejsze atuty regionu, zidentyfikowane w analizie SWOT oraz podczas dyskusji nad kształtem Lokalnej Strategii Rozwoju.

49 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Pierwszy cel ogólny „Aktywizacja mieszka ńców” – ma za zadanie podwy ższa ć kwalifikacje społeczno ści lokalnej. Jest on niezb ędnym narz ędziem dla osi ągni ęcia pozostałych celów ogólnych. Zajmuje si ę równie ż integracj ą społeczno ści lokalnej, co ma niezwykle istotne znaczenie dla utrzymania spójno ści obszaru i piel ęgnowania to żsamo ści kulturowej mieszka ńców. Drugi cel ogólny „Rozwój turystyki w oparciu o walory przyrodnicze i kulturowe” wykorzystuje specyfik ę polegaj ącą na du żej atrakcyjno ści turystycznej obszaru, rozumianej jako walory przyrodnicze, kulturowe i historyczne. Jedn ą z niepodwa żalnych zalet LGD jest czyste środowisko, przyci ągaj ące wielu turystów. Obszar LGD charakteryzuje si ę olbrzymim potencjałem turystycznym, wynikaj ącym wła śnie z doskonałego stanu środowiska, du żej powierzchni obszarów chronionych, zachowanych tradycji i obiektów dziedzictwa kulturowego. Barier ą jest z pewno ści ą infrastruktura turystyczna. Rozwój turystyki powinien opiera ć si ę na gospodarstwach agroturystycznych. Wynika to głównie z niskiej jakości gleb: gleby klasy IV to prawie 50% wszystkich gleb w LGD. W rezultacie, ludno ść rolnicza nie mo że czerpa ć dochodów z uprawy ziemi. Rozs ądne jest zatem rozwi ązanie przedstawione przez przedstawicieli LGD, aby ró żnicowa ć działalno ść rolnicz ą w kierunku usług świadczonych dla turystów – bądź to przez zwi ększenie ilo ści gospodarstw agroturystycznych, b ądź przez produkcj ę ekologicznej żywno ści, b ądź te ż przez rozwój rzemiosła i r ękodzielnictwa. Atrakcyjna oferta turystyczna bazuj ąca na naturalnym potencjale obszaru oraz rozwini ętej infrastrukturze turystycznej to czynnik kluczowy dla rozwoju turystyki. W przypadku Powi śla ńskiej Lokalnej Grupy Działania nale ży przeprowadzi ć szereg działa ń zmierzaj ących do poł ączenie wszystkich potencjałów terytorium (przyrodniczego, kulturowego oraz historycznego) w konkretn ą ofert ę skierowan ą do ró żnych grup odbiorców. Ofert ę dla siebie powinni znale źć zarówno tury ści aktywni (rowerzy ści, kajakarze, w ędkarze itp.) jak i tury ści nastawieni na turystk ę pobytow ą. To wszystko powinno zosta ć „okraszone” lokalnym kolorytem – elementami ró żnorodno ści kulturowej, tradycji, ekologicznego rolnictwa. Wa żne jest, by zapewni ć odwiedzaj ącym du żą liczb ę imprez, zarówno o charakterze ”wysokim”, jak i popularnych, adresowanych do szerokiego kr ęgu odbiorców. Innym istotnym aspektem budowania nowoczesnej oferty turystycznej jest jej spójno ść , która polega na podejmowaniu działa ń uzupełniaj ących si ę, nie za ś organizacja imprez konkuruj ących ze sob ą. Tutaj swoje pozytywne znaczenie ma komplementarno ść poszczególnych gmin je śli chodzi o wkład w ofert ę turystyczn ą. Wypracowana w ramach realizacji celu oferta dla osiągni ęcia swoich celów musi by ć wsparta skuteczn ą polityk ą promocyjn ą. Bez skutecznego informowania potencjalnych go ści o ofercie turystycznej obszaru nie ma mo żliwo ści osi ągni ęcia innych celów zwi ązanych z turystyk ą. Dlatego naturalne jest, że czwarty cel szczegółowy w domenie turystycznej dotyczy promocji. Zało żenia dla osi ągni ęcia tego celu strategicznego to komplementarno ść promocji, polegaj ąca na stosowaniu ró żnych narz ędzi w stosunku do potencjalnych grup docelowych. Zgodnie z zało żeniem

50 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU programu Leader , promocj ę nale ży prowadzi ć w oparciu o partnerstwo mi ędzysektorowe oparte na uzgodnionej polityce jak i kumulacji środków finansowych. Analiza SWOT oraz cz ęść diagnostyczna, a tak że szczegółowa ekspertyza po świ ęcona turystyce, pokazuje że podstawow ą barier ą w tym zakresie jest brak infrastruktury dla obsługi ruchu turystycznego. Bardzo wa żne w kontek ście tego celu strategicznego jest podj ęcie działa ń projektowych zmierzaj ących do zapewnienia turystom odpowiedniej bazy noclegowej, zagospodarowanych obiektów rekreacyjnych i turystycznych, oznakowanie szlaków i obiektów zabytkowych, a tak że dobrych dróg dojazdowych. Inwestycje w infrastruktur ę, słu żą ce profesjonalnej obsłudze ruchu turystycznego, pozwoli w pełni skorzysta ć z szansy rozwojowej jak ą jest rozwój turystyki. Realizacj ę tego celu strategicznego nale ży prowadzi ć równolegle do budowy i promocji oferty turystycznej – są to cele w pełni wobec siebie komplementarne. Dziedzictwo zwi ązane z materialnymi śladami ró żnorodno ści kulturowej na tych ziemiach oraz bogat ą histori ą terytorium zasługuje na wi ększ ą trosk ę oraz wykorzystanie jako konkretny zasób, który mo że by ć osi ą rozwoju turystyki (cel szczegółowy „Poprawa stanu technicznego zabytków i obiektów dziedzictwa kulturowego”). Należy podejmowa ć wszystkie mo żliwe kroki w celu jak najszybszej inwentaryzacji oraz promocji zasobów dziedzictwa historycznego (w tym w szczególno ści śladów ró żnorodno ści kulturowej – np. mennonitów), jako elementów mogących stanowi ć skuteczn ą zach ętę dla turystów do odwiedzenia obszaru. Coraz liczniejsi tury ści interesuj ą si ę kultur ą wsi i swój przyjazd pragn ą poł ączy ć z poznaniem folkloru, historii, zabytków, legend i tradycji. Wa żne s ą tak że zidentyfikowane w analizie SWOT szanse zewn ętrzne zwi ązane z wzrastaj ącym zainteresowaniem turystów zagadnieniami ró żnorodno ści kulturowej oraz tradycji historycznych. Trzeci cel ogólny: „Ró żnicowanie działalno ści gospodarczej w oparciu o produkty lokalne i tradycyjne rzemiosło” - jest zespołem działa ń komplementarnych do drugiego celu ogólnego. Czyste środowisko, które ze wzgl ędu na doskonałe nawadnianie i wysokie klasy bonitacji w wielu miejscach nie wymagaj ą nawo żenia (gmina Sadlinki). Tak że planowana funkcja rozwoju turystyki powoduje, że naturalnym celem strategicznym staj ą si ę formy rolnictwa ekologicznego wytwarzaj ące specyficzne dla obszaru produkty lokalne. Pierwsze takie działania zostały ju ż przeprowadzone we wsi Nebrowo Wielkie, gdzie produkuje si ę w ramach produktu lokalnego powidła śliwkowe. Istniej ą równie ż inne tradycje produktów, które wymagaj ą przywrócenia (np. uprawa porzeczki i przetworów na jej bazie). Tworzenie produktów lokalnych w oparciu o ekologiczne rolnictwo bezpo średnio wpływa na popraw ę jako ści życia mieszka ńców, a tak że jest komplementarnym działaniem do rozwoju turystyki, a w szczególno ści form agroturystycznych.

Czwarty cel ogólny: „Zachowanie dziedzictwa przyrodniczego” W zwi ązku z wa żnymi zasobami przyrodniczymi obszaru, konieczne jest podejmowanie kompleksowych działa ń zwi ązanych z jego ochron ą, udost ępnieniem i wykorzystaniem jako atrakcji turystycznej. Istotnym elementem jest w ramach tego celu strategicznego prowadzenie kompleksowych działa ń edukacyjnych w zakresie ekologii, które b ędą skutkowa ć trwało ści ą 51 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU podejmowanych przedsi ęwzi ęć oraz wzrostem świadomo ści mieszka ńców o mocnych stronach obszaru. Niezb ędne jest tak że efektywne wykorzystywanie potencjału przyrodniczego jako atrakcji turystycznej, szczególnie w zakresie promocji. Cel jest spójny z działaniami zwi ązanymi z turystyk ą oraz ekologicznym rolnictwem. Ze wzgl ędu na tradycje obszaru zwi ązane z wiklin ą (wierzb ą wiciow ą) oraz ruchem społecznym funkcjonuj ącym wokół tematyki odnawialnych źródeł energii (Europejskie Centrum Energii Odnawialnej), a tak że pierwszymi inicjatywami z tego zakresu (istniej ące plantacje oraz kotłownie), nale ży w pełni wykorzysta ć ten zasób wewn ętrzny dla rozwoju obszaru. Poprzez promocj ę alternatywnych źródeł energii osi ągamy wpływ na poziomie rozwoju nowej gał ęzi rolnictwa nie podatnej na wahania koniunktury (np. uprawa wierzby energetycznej) a tak że na ochron ę środowiska, a w efekcie na 2 cele ogólne strategii. Wprowadzenie upraw energetycznych jest europejsk ą szans ą dla rolników terenów pradoliny Wisły, poszukuj ących nowych form prowadzenia gospodarstw. Trend zwi ązany z konieczno ści ą zwi ększanie udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym kraju korzystnie wpływa na potencjalny popyt. Naturalnym sojusznikiem w działaniach jest gospodarstwo do świadczalne w Oborach, prowadzone przez Uniwersytet Warmi ńsko- Mazurski w Olsztynie zajmuj ące si ę upraw ą wierzby energetycznej. Problem z propagowaniem nowych upraw tkwi w barierach zwi ązanych z przywi ązaniem do tradycyjnego rolnictwa.

VII. Uzasadnienie podej ścia zintegrowanego dla przedsi ęwzi ęć planowanych w ramach LSR

Lokalna Strategia Rozwoju ma charakter zintegrowany. Poszczególne cele, przedsi ęwzi ęcia i operacje s ą spójne, powi ązane ze sob ą i wzajemnie si ę uzupełniaj ą. Tworz ą one logiczne zwi ązki i wzajemnie na siebie oddziaływaj ą, daj ąc efekt synergii. Zintegrowane podej ście przejawia si ę:

Trójsektorowo ść w projektach

Przykładem podej ścia zintegrowanego jest realizacja przedsi ęwzi ęcia „Energia w zgodzie z natur ą”. Poszczególne sektory uczestnicz ą w realizacji wspólnego przedsi ęwzi ęcia poprzez:

- sektor publiczny - modernizuje obiekty publiczne wykorzystuj ącą odnawialne źródła energii np. instaluj ąc kotły na biomas ę,

- sektor gospodarczy – świadczy usługi zaopatrzenia w odnawialne źródła energii np. dostarcza paliwo z biomasy – zr ębki, brykiety;

- sektor społeczny – osoby fizyczne uprawiaj ą ro śliny energetyczne, które nabywa sektor gospodarczy; organizacje pozarz ądowe prowadz ą kampanie edukacyjne i informacyjne oraz pełni ą funkcje doradcze w zakresie wykorzystania odnawialnych źródeł energii i pozyskiwania środków zewn ętrznych.

Wielosektorowo ść w realizacji LSR

Planowane w LSR przedsi ęwzi ęcia b ędą anga żowały ró żne bran że społeczne.

52 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Przedsi ęwzi ęcie Spójna i atrakcyjna oferta turystyczna sprzyjało b ędzie projektom realizowanym w bran ży turystycznej i gastronomicznej; przedsi ęwzi ęcie Powrót do tradycji – promocja rzemiosła, rękodzielnictwa i gin ących zawodów sprzyjało b ędzie projektom realizowanym w bran ży rzemie ślniczej i edukacyjnej.

Wykorzystanie ró żnych zasobów lokalnych

Realizacja przedsi ęwzi ęć zapisanych w Lokalnej Strategii Rozwoju oparta zostanie o wykorzystanie zasobów zarówno kulturowych, historycznych jak i przyrodniczych. Najwyra źniejsza integracja wykorzystania walorów kulturowych, historycznych i przyrodniczych widoczna b ędzie w realizacji przedsi ęwzi ęć zapisanych w ramach celu ogólnego: Rozwój turystyki w oparciu o walory przyrodnicze i kulturowe.

VIII. Uzasadnienie podej ścia innowacyjnego dla przedsi ęwzi ęć planowanych w ramach LSR

Innowacyjne podej ście w ramach LSR, to przede wszystkim sam nowatorski proces tworzenia strategii. Wykorzystanie wielu ró żnych grup społecznych, podmiotów czy narz ędzi metodycznych do tworzenia dokumentów planistycznych na tak du żą skal ę nie miało nigdy miejsca na obszarze LSR. To dzi ęki temu sami mieszka ńcy mog ą decydowa ć co dla nich i dla ich społeczno ści jest najlepsze. Zaproponowane w strategii rozwi ązania wi ążą si ę z równoczesnym i szerokim wykorzystaniem wszystkich zasobów, tj. przyrodniczych, kulturowych, historycznych, finansowych i ludzkich.

O innowacyjnym podej ściu świadcz ą zakładane rezultaty realizacji LSR takie jak:

- wykorzystanie nowoczesnych technologii internetowych,

- tworzenie stałych sieci kooperacji miedzy realizatorami LSR,

- kreowanie nowych produktów turystycznych i rekreacyjnych,

Wdra żanie LSR umo żliwia realizacj ę przedsi ęwzi ęć skierowanych głownie na rozwój obszarów wiejskich marginalizowanych dotychczas pod wzgl ędem prowadzonych inicjatyw oraz skali środków finansowych przeznaczonych na ich rozwój.

IX. Okre ślenie procedury oceny zgodno ści operacji z LSR, procedury wyboru operacji przez LGD, procedury odwołania od rozstrzygni ęć organu decyzyjnego w sprawie wyboru operacji w ramach działania „Wdra żanie LSR”, kryteriów, na podstawie których jest oceniana zgodno ść operacji z LSR, oraz kryteriów wyboru operacji, a tak że procedury zmiany tych kryteriów

1.Zarz ąd LGD w terminie co najmniej 44 dni przed dniem rozpocz ęcia biegu terminu składania wniosków wyst ępuje do wła ściwego organu SW ze wzgl ędu na siedzib ę LGD z wnioskiem o podanie do publicznej wiadomo ści informacji o mo żliwo ści składania za jej po średnictwem wniosków o przyznanie pomocy w ramach działania „Wdra żanie lokalnych strategii rozwoju” w 53 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU którym okre śla planowany termin naboru WOPP. W terminie 24 dni przed planowanym dniem rozpocz ęcia biegu terminu składania wniosków o przyznanie pomocy LGD dostarcza do wła ściwego organu SW dokumenty niezb ędne do ogłoszenia naboru. Ogłoszenie zawiera co najmniej nast ępuj ące informacje:

1) termin składnia wniosków o przyznanie pomocy:

- nie krótszy ni ż 14 dni i nie dłu ższy ni ż 30 dni;

- rozpoczynaj ący bieg nie wcze śniej ni ż po upływie 14 dni od dnia podania do publicznej wiadomo ści informacji o naborze;

2) miejsce składnia wniosków o przyznanie pomocy wraz z informacj ą o konieczno ści bezpo średniego zło żenia wniosku oraz informacj ą o liczbie wymaganych egzemplarzy wniosku;

3) miejsce udost ępnienia (zamieszczenia):

- wzoru formularza wniosku o przyznanie pomocy;

- kryteriów wyboru operacji przez LGD, okre ślonych w LSR, w tym kryterium, na podstawie którego ocenia si ę uzasadnienie realizacji operacji w ramach LSR;

- wykazu dokumentów niezb ędnych do wyboru operacji przez LGD, a w przypadku, gdy dokumenty te s ą sporz ądzane na formularzach udost ępnionych przez LGD równie ż wzorów tych formularzy;

4) limit dost ępnych środków,

5) minimalne wymagania, których spełnienie jest niezb ędne do wyboru projektu.

6) wskazanie tematycznego zakresu konkursu (o ile dotyczy danego naboru);

Dokumenty, o których mowa w pkt. 3 zostan ą udost ępnione przede wszystkim:

1) w biurze LGD na tablicy ogłosze ń oraz na stronie internetowej PLGD www.powislanskalgd.pl ;

2) w Urz ędzie Marszałkowskim Województwa Pomorskiego na tablicy ogłosze ń oraz na stronie internetowej Urz ędu Marszałkowskiego:

3) w centrali, oddziałach regionalnych oraz na stronie internetowej ARiMR – w przypadku gdy nabór dotyczy działania „Ró żnicowanie w kierunku działalno ści nierolniczej” oraz „Tworzenie i rozwój mikroprzedsi ębiorstw”.

Pracownik Biura PLGD podczas naboru wniosków, które trwa 15 dni przyjmuje wnioski, potwierdza na kopii dat ę i godzin ę wpływu piecz ęci ą PLGD i własnym podpisem oraz rejestruje je w bazie danych. Nast ępnie podaje do publicznej wiadomo ści listy zło żonych wniosków umieszczaj ąc na stronie internetowej oraz tablicy ogłosze ń PLGD.

54 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Kierownik Biura niezwłocznie po zako ńczeniu naboru przekazuje Przewodnicz ącemu Rady wykaz wszystkich wniosków zgodnie z dat ą wpływu. Przewodnicz ący Rady uzgadnia miejsce, termin i porz ądek posiedzenia Rady z Zarz ądem i Biurem LGD.

Pracownik biura przygotowuje i kopiuje dokumenty (wnioski) dla członków Rady, które przekazuje bezpo średnio w biurze PLGD za pisemnym potwierdzeniem odbioru lub przesyłk ą listow ą za potwierdzeniem odbioru.

2. Organem dokonuj ącym oceny zgodno ści wniosków z LSR, oceny z lokalnymi kryteriami wyboru operacji , rozpatruj ącym odwołania i dokonuj ącym wyboru operacji do finansowania jest Rada Programowa PLGD. Rada rozpatruje wnioski w kolejno ści zarejestrowanej przez Biuro LGD i podejmuje decyzje w ich sprawie podczas swoich posiedze ń. Szczegółow ą organizacj ę wewn ętrzn ą i tryb pracy Rady okre śla Regulamin Rady Programowej Powi śla ńskiej Lokalnej Grupy Działania, będący zał ącznikiem nr 2 do LSR. 3. Przed dyskusj ą, ocen ą i głosowaniem Przewodnicz ący Rady weryfikuje zło żone przez członków organu decyzyjnego o świadczenia o poufno ści i bezstronno ści w rozpatrywaniu danego wniosku Oświadczenie składa si ę w biurze PLGD na formularzu, którego wzór przedstawia zał ącznik nr 5 do LSR. W całym procesie oceny i wyboru wniosków z uwzgl ędnieniem procedury odwoławczej nie bierze udziału członek organu decyzyjnego, którego udział w dokonywaniu wyboru operacji mo że wywoła ć wątpliwo ści, co do jego bezstronno ści. Z mocy prawa wykluczeniu podlegaj ą członkowie Rady:

• składaj ący wniosek,

• pozostaj ący w zwi ązku mał żeńskim albo w stosunku pokrewie ństwa lub powinowactwa w linii prostej, pokrewie ństwa lub powinowactwa w linii bocznej do drugiego stopnia i nie jest zwi ązany/a z tytułu przysposobienia, opieki, kurateli z podmiotem ubiegaj ącym si ę o dofinansowanie,

• zasiadaj ący w organach lub b ędący przedstawicielami osób prawnych składaj ących wniosek.

W pozostałych przypadkach o wykluczeniu z udziału w dokonywaniu wyboru operacji decyduje głosowanie Rady PLGD. 4. Przed ostatecznym rozpatrywaniem wniosku Przewodnicz ący Rady mo że zarz ądzi ć przeprowadzenie dyskusji, w której mog ą uczestniczy ć przedstawiciel Zarz ądu oraz zaproszone do udziału w posiedzeniu osoby. 5. Po dyskusji nad wnioskiem Rada przeprowadza głosowanie w sprawie zgodno ści z zakresem tematycznym konkursu, je żeli dotyczy danego naboru oraz zgodno ści operacji z LSR. W przypadku ogłoszenia konkursu tematycznego, zgodno ść z jego zakresem dokonywana jest na podstawie zgodno ści z działaniami danego przedsi ęwzi ęcia LSR, na które ogłoszony został konkurs

55 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU tematyczny. Po zarz ądzeniu głosowania ka żdy członek Rady dokonuje indywidualnie oceny zgodno ści operacji z LSR (zgodno ści z zakresem tematycznym konkursu, je żeli dotyczy danego naboru) poprzez wypełnienie „Karty oceny zgodno ści operacji z LSR”, której wzór przedstawia zał ącznik nr 7 do LSR. W przypadku, gdy wniosek jest niezgodny z zakresem tematycznym konkursu nie podlega on dalszej ocenie. Po zebraniu wypełnionych „Kart oceny zgodno ści operacji z LSR” dokonuje si ę podliczenia oddanych głosów. Sekretarz posiedzenia Rady dokonuje weryfikacji wypełnionych kart. W przypadku bł ędów i braków wzywa członka rady do dokonania poprawek oraz opracowuje list ę operacji niezgodnych z zakresem tematycznym konkursu oraz listy operacji zgodnych i niezgodnych z LSR. Decyzja Rady w sprawie uznania operacji za zgodn ą z LSR jest pozytywna, je śli wi ększo ść wa żnie oddanych głosów została oddana na opcj ę, że operacja jest zgodna z LSR. Wnioski, w stosunku do których Rada podj ęła negatywn ą decyzj ę nie są dalej rozpatrywane. List ę wniosków zgodnych i niezgodnych z LSR oraz list ę operacji niezgodnych z zakresem tematycznym konkursu zatwierdza si ę uchwał ą Rady.

6. Je żeli operacja została uznana za zgodn ą z LSR, Rada przeprowadza ocen ę tej operacji według kryteriów lokalnych przyj ętych przez Stowarzyszenie Powi śla ńska Lokalna Grupa Działania. Po zarz ądzeniu głosowania ka żdy członek Rady dokonuje indywidualnie oceny operacji poprzez wypełnienie formularza „Karty oceny operacji według kryteriów wyboru”, której wzór przedstawia zał ącznik nr 8 do LSR. Ocena operacji przez członka Rady polega na przyznaniu punktów za poszczególne kryteria, a nast ępnie ich zsumowaniu i wpisaniu obliczonej oceny ł ącznej w pozycji formularza „SUMA PUNKTÓW”. Po zebraniu wypełnionych „Kart oceny operacji według kryteriów wyboru” Sekretarz posiedzenia Rady dokonuje weryfikacji wypełnionych kart. W przypadku bł ędów i braków wzywa członka rady do dokonania poprawek. Nast ępnie komisja skrutacyjna ustala wynik głosowania w taki sposób, że sumuje oceny ł ączne wyra żone na poszczególnych kartach w pozycji „SUMA PUNKTÓW” i dzieli przez liczb ę oddanych głosów. Liczba b ędąca wynikiem tego działania jest ocen ą Rady dotycz ącą spełniania kryteriów wyboru przez dan ą operacj ę. Na podstawie wyników głosowania dla ka żdego projektu (zarówno zgodno ści operacji z LSR i oceny operacji według kryteriów lokalnych) sporz ądza si ę list ę ocenionych operacji, która jest zatwierdzona uchwał ą Rady.

7. Przewodnicz ący Rady za po średnictwem Biura LGD powiadamia pisemnie (listem poleconym, a dodatkowo: faxem, e-mailem lub telefonicznie) wnioskodawców o: - zgodno ści lub niezgodno ści projektu z zakresem tematycznym wskazanym w informacji o naborze, o ile w tej informacji został wskazany tematyczny zakres operacji;

- zgodno ści operacji z LSR albo niezgodno ści operacji z LSR — wskazuj ąc przyczyny niezgodno ści; - liczbie uzyskanych punktów w ramach tej oceny i miejscu na li ście rankingowej ocenionych operacji; - mo żliwo ści zło żenia odwołania od wyników tej oceny zgodnie z procedur ą okre ślon ą w LSR.

Do pisma zał ączana jest lista ocenionych operacji. 56 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Nast ępnie wyznacza termin posiedzenia Rady Programowej w sprawie ewentualnych odwoła ń i wyboru operacji do finansowania. Ta informacja wraz z list ą ocenionych operacji trafia na stron ę internetow ą PLGD oraz informacje o mo żliwo ści odwołania i terminie posiedzenia Rady w tej sprawie.

8. Wnioskodawca mo że zło żyć bezpo średnio w biurze pisemne odwołanie wraz z uzasadnieniem od rozstrzygni ęć Rady w terminie do 5 dni od dnia uzyskania informacji o decyzji Rady, przekazanej przez pracownika Biura PLGD (telefonicznie lub email z potwierdzeniem odczytu wiadomo ści). Odwołanie nie mo że dotyczy ć zgodno ści z zakresem tematycznym konkursu (je żeli dotyczy).

9. Na kolejnym posiedzeniu Członkowie Rady w przypadku wpłyni ęcia odwoła ń ponownie dokonuj ą oceny zgodno ści operacji z LSR lub / i oceny pod wzgl ędem spełniania kryteriów wyboru (decyzje Rady podj ęte w trybie rozpatrzenia odwołania s ą ostateczne). Je żeli jest taka konieczno ść nast ępuje weryfikacja list operacji zgodnych i niezgodnych z LSR oraz listy ocenionych operacji;

Nast ępnie Członkowie Rady podejmuj ą uchwały o wyborze operacji do finansowania (odr ębnie dla poszczególnych wniosków), opracowuj ą list ę rankingow ą wniosków oraz podejmuj ą uchwał ę zatwierdzaj ącą: a) list ę operacji niewybranych do finansowania, b) list ę operacji wybranych do finansowania, zgodnie z kolejno ści ą na li ście rankingowej.

Na li ście umieszcza si ę operacje w kolejno ści według liczby uzyskanych punktów w ramach oceny spełniania kryteriów wyboru operacji. Uchwały w imieniu Rady podpisuje Przewodnicz ący Rady Programowej. 10. Z posiedzenia Rady sporz ądza si ę protokół zawieraj ący co najmniej: - dat ę i miejsce odbycia posiedzenia, - wykaz członków Rady uczestnicz ących w posiedzeniu, - zatwierdzony porz ądek posiedzenia, - wyniki głosowa ń oraz tre ść decyzji i uchwał podj ętych przez Rad ę. Protokół podpisuje Przewodnicz ący Rady.

11. Przewodnicz ący Rady za po średnictwem Biura LGD informuje wnioskodawców o:

- niewybraniu operacji do finansowania wraz z podaniem przyczyny oraz informacji mo żliwo ści zło żenia wniosku bezpo średnio do podmiotu wdra żaj ącego (informacja o mo żliwo ści zło żenia wniosku bezpo średnio do podmiotu wdra żaj ącego nie dotyczy „małych projektów”);

- wybraniu operacji do finansowania, o liczbie uzyskanych punktów lub miejscu na li ście, wraz z informacj ą czy projekt mie ści si ę w ramach limitu przyznanych środków (tylko w roku, w którym po raz ostatni zostanie podana do publicznej wiadomo ści informacja o mo żliwo ści składania wniosków o przyznanie pomocy).

57 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

12. W terminie do 45 dni od dnia, w którym upłyn ął termin składania wniosków o przyznanie pomocy Biuro PLGD przekazuje wła ściwemu podmiotowi wdra żaj ącemu:

1) wszystkie zło żone wnioski o przyznanie pomocy wraz uchwałami,

2) list ę operacji wybranych (zawieraj ącą dane umo żliwiaj ące identyfikacj ę operacji i wnioskowan ą kwot ę pomocy oraz wskazanie operacji, które mieszcz ą si ę w ramach limitu - tylko w roku, w którym po raz ostatni zostanie podana do publicznej wiadomo ści informacja o mo żliwo ści składania wniosków o przyznanie pomocy);

3) list ę operacji niewybranych (zawieraj ącą dane umo żliwiaj ące identyfikacj ę operacji i wnioskowan ą kwot ę pomocy oraz wskazanie operacji, które: a) w wyniku oceny pod wzgl ędem zgodno ści z LSR zostały uznane za: - zgodne z LSR, - niezgodne z LSR, b) nie zostały zło żone w miejscu i terminie wskazanym w ogłoszeniu.

Procedura ponownej oceny na wniosek Podmiotu Wdra żaj ącego

W przypadku gdy do LGD wpłynie wniosek od podmiotu wdra żaj ącego o ponown ą ocen ę operacji lub pro śba o opini ę w sprawie zgodno ści operacji o zmienionym zakresie z LSR LGD w terminie 14 dni kalendarzowych od dnia otrzymania pisma, organizuje posiedzenie Rady w celu przeprowadzenia ponownej oceny operacji. Rada dokonuje oceny po zapoznaniu si ę z nowym wnioskiem o przyznanie pomocy zgodnie z ogólnie przyj ętymi zasadami oceny i wyboru operacji.

W przypadku, gdy zmiana w zakresie rzeczowym operacji powodowałaby, i ż operacja w danym kształcie zostałaby uznana za niezgodn ą z lokaln ą strategi ą rozwoju, organ decyzyjny LGD podejmuje uchwał ę potwierdzaj ącą ten fakt. Uchwała taka stanowi ć b ędzie dla podmiotu wdra żaj ącego podstaw ę do nie wyra żenia zgody na zmian ę i pozostawienie wniosku o zamian ę w zakresie rzeczowym operacji zawartym we wniosku o przyznanie pomocy bez rozpatrzenia.

Jednocze śnie Wnioskodawca ma mo żliwo ść zło żenia do LGD w trybie okre ślonym w lokalnej strategii rozwoju odwołania od negatywnego wyniku oceny zgodno ści operacji z lokaln ą strategi ą rozwoju w sytuacji zmiany w zakresie rzeczowym operacji.

Ww. rozwi ązania nale ży stosowa ć równie ż przy ocenie mo żliwo ści zawarcia aneksu do umowy przyznania pomocy w sytuacji zmian w zakresie rzeczowym operacji.

58 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Procedura oceny i wyboru operacji oraz procedura odwoławcza (forma tabelaryczna)

Czas od Osoba/ organ Dokumenty powstałe zako ńczenia Lp. wykonuj ąca Proces - opis czynno ści w wyniku realizacji terminu naboru czynno ść procesu/ uwagi

Ogłoszenie o naborze wniosków

W terminie co najmniej 44 dni przed dniem rozpocz ęcia biegu terminu składania wniosków wyst ępuje do wła ściwego organu SW ze wzgl ędu na siedzib ę LGD z 1.Wzór formularza wnioskiem o podanie do publicznej wniosku wraz z wiadomo ści informacji o mo żliwo ści instrukcj ą wypełniania. składania za jej po średnictwem wniosków o przyznanie pomocy w ramach działania 2.Wykaz dokumentów „Wdra żanie lokalnych strategii rozwoju” w niezb ędnych do wyboru 1. Zarz ąd PLGD którym okre śla planowany termin - operacji. naboru WOPP. W terminie 24 dni przed planowanym 3.Kryteria wyboru dniem rozpocz ęcia biegu terminu operacji. składania wniosków o przyznanie pomocy dostarcza do wła ściwego organu SW 4. Wzór informacji o dokumenty niezb ędne do ogłoszenia naborze naboru.

Ogłoszenia w siedzibach, na stronach internetowych i tablicach ogłosze ń LGD oraz wła ściwej instytucji wdra żaj ącej.

Nabór wniosków (15 dni) 1.Zarejestrowany

wniosek oznaczony Pracownik Biura Przyjmuje wnioski, potwierdza na kopii 2. - dat ą i godzin ą wpływu. PLGD dat ę i godzin ę wpływu piecz ęci ą PLGD i

własnym podpisem. 2.Rejestr wniosków

Rejestruje wnioski w bazie danych. Biuro PLGD 1.Lista zło żonych Podanie do publicznej wiadomo ści listy wniosków zło żonych wniosków. 2.Lista wniosków, które Umieszczenie listy zło żonych wniosków na nie wpłyn ęły w terminie stronie internetowej oraz tablicy ogłosze ń do 1 dnia PLGD 3.Lista wniosków, w 3. których nie wskazano adresu wnioskodawcy

4.Informacja dla wnioskodawcy o zło żeniu wniosku po terminie.

Kierownik Biura niezwłocznie po zako ńczeniu naboru przekazuje Kierownik Biura Przewodnicz ącemu Rady wykaz Protokół przekazania 4. do 2 dni PLGD wszystkich wniosków zgodnie z dat ą wpływu.

59 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Uzgadnia miejsce, termin i porz ądek Wyznaczony termin i Przewodnicz ący 5. posiedzenia Rady z Zarz ądem i Biurem do 2 dni miejsce posiedzenia Rady LGD. Rady

1. Przygotowuje i kopiuje dokumenty (wnioski) dla członków Rady. 1. Kopie wniosków z 2. Wydaje radnym kopie wniosków zał ącznikami Pracownik Biura 6. bezpo średnio w biurze PLGD za do 6 dni 2.Potwierdzenie PLGD pisemnym potwierdzeniem odbioru lub wydania kopii wniosków przesyłk ą listow ą za potwierdzeniem odbioru.

1. Zawiadamia wszystkich członków Rady 1. Zawiadomienie o o miejscu, terminie i porz ądku posiedzenia terminie posiedzenia Rady (do 7 dni przed terminem Rady posiedzenia) 2. Wypełnione Pracownik Biura 2. Zbiera i sprawdza prawidłowo ść 7. do 9 dni deklaracje PLGD składanych deklaracji bezstronno ści i bezstronno ści i poufno ści przez członków Rady poufno ści 3. Podaje do publicznej wiadomo ści 3. Ogłoszenie o termin, miejsce i porz ądek posiedzenia (do posiedzeniu 7 dni przed terminem posiedzenia) Posiedzenie Rady Przewodnicz ący Sprawdza prawidłowo ść składanych 8. - Rady deklaracji bezstronno ści i poufno ści przez członków Rady

Dokonuj ą oceny operacji w sprawie zgodno ści operacji z LSR (zgodno ści z Karty zgodno ści 9. Członkowie Rady zakresem tematycznym) w trybie operacji z LSR okre ślonym w Regulaminie Rady

1. Dokonuje weryfikacji wypełnionych kart 2. W przypadku bł ędów i braków wzywa Sekretarz radnego do dokonania poprawek 10. - posiedzenia Rady 3. Opracowuje list ę operacji niezgodnych z zakresem tematycznym konkursu oraz list ę operacji zgodnych i niezgodnych z LSR

do 10 dni 1.Uchwała zatwierdzaj ąca listy operacji zgodnych i niezgodnych z LSR oraz list ę operacji niezgodnych z Podejmuj ą uchwał ę zatwierdzaj ącą list ę zakresem tematycznym operacji niezgodnych z zakresem

tematycznym oraz list ę operacji zgodnych i 2. Lista operacji niezgodnych z LSR. niezgodnych z 11. Członkowie Rady zakresem tematycznym

konkursu Dokonuj ą oceny operacji według lokalnych

kryteriów wyboru w trybie okre ślonym w 3.Lista operacji Regulaminie Rady. zgodnych i niezgodnych z LSR

4. Karty oceny operacji według kryteriów wyboru

60 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

1. Dokonuje weryfikacji wypełnionych kart Sekretarz 12. 2. W przypadku bł ędów i braków wzywa - posiedzenia Rady radnego do dokonania poprawek 3. Sporz ądza list ę ocenionych operacji 1. Uchwała zatwierdzaj ąca list ę Podejmuj ą uchwał ę zatwierdzaj ącą list ę ocenionych operacji 13. Członkowie Rady ocenionych operacji 2. Lista ocenionych operacji

Poinformowanie wnioskodawców Przewodnicz ący Rady za po średnictwem Biura LGD powiadamia pisemnie (listem poleconym, a dodatkowo: faxem, lub e- mailem lub telefonicznie) wnioskodawców o: - zgodno ści lub niezgodno ści projektu z

zakresem tematycznym wskazanym w 1. Informacja dla informacji o naborze, o ile w tej informacji wnioskodawców został wskazany tematyczny zakres do 12 dni operacji; (w przypadku - zgodno ści operacji z LSR albo Przewodnicz ący zdarze ń 14. niezgodności operacji z LSR — wskazuj ąc Rady losowych, braku 2. Informacja o terminie przyczyny niezgodno ści; quorum, świ ąt posiedzenia Rady - liczbie uzyskanych punktów w ramach itp, nie pó źniej Programowej w sprawie tej oceny i miejscu na li ście rankingowej ni ż 21dni) ew. odwoła ń i wyboru ocenionych operacji; operacji do - mo żliwo ści zło żenia odwołania od finansowania wyników tej oceny zgodnie z procedur ą okre ślon ą w LSR. Do pisma zał ączana jest lista ocenionych operacji. Wyznacza termin posiedzenia Rady Programowej w sprawie ew. odwoła ń i wyboru operacji do finansowania

Podaje do publicznej wiadomo ści list ę 1. Lista ocenionych ocenionych operacji poprzez operacji wywieszona na zamieszczenie jej na stronie internetowej stronie internetowej Pracownik Biura 15. PLGD oraz informacje o mo żliwo ści do 12 dni LGD. LGD odwołania i terminu posiedzenia Rady w sprawie ew. odwoła ń oraz wyboru operacji 2. Informacja o do finansowania. odwołaniu

do 5 dni od otrzymania informacji przez wnioskodawc ę przekazanej Odwołania przez pracownika Pracownik Biura 16. Przyjmuje pisemne odwołania wraz z Biura PLGD PLGD uzasadnieniem i rejestruje je w bazie (telefonicznie lub danych. email z potwierdzeniem odczytu wiadomości).

61 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Posiedzenie Rady 1. Lista operacji Członkowie Rady: zgodnych i 1. rozpatruj ą ewentualne odwołania niezgodnych z LSR. (ewentualna weryfikacja list operacji zgodnych i niezgodnych z LSR oraz listy 2.Lista rankingowa rankingowej). 2.podejmuj ą uchwały o wyborze operacji 3. Uchwały o wyborze do finansowania (odr ębnie dla operacji do poszczególnych wniosków) finansowania (odr ębnie 3. podejmuj ą uchwał ę zatwierdzaj ącą: dla poszczególnych - list ę operacji niewybranych do wniosków). finansowania, 17. Członkowie Rady do 19 dni - list ę operacji wybranych do 4. Lista operacji finansowania, zgodnie z kolejno ści ą na niewybranych do li ście rankingowej. finansowania.

5. Lista operacji wybranych do finansowania, zgodnie z kolejno ści ą na li ście rankingowej.

6. Uchwała zatwierdzaj ąca listy.

Powiadomienie wnioskodawców Przewodnicz ący Rady za po średnictwem Biura LGD informuje wnioskodawców o: - niewybraniu operacji do finansowania wraz z podaniem przyczyny oraz informacji mo żliwo ści zło żenia wniosku bezpo średnio do 20 dni do podmiotu wdra żaj ącego; (w przypadku zdarze ń Przewodnicz ący Informacja do 18. - wybraniu operacji do finansowania, o losowych, braku Rady wnioskodawcy liczbie uzyskanych punktów lub miejscu na quorum, świ ąt li ście, wraz z informacj ą czy projekt mie ści itp., nie pó źniej si ę w ramach limitu przyznanych środków ni ż 45dni) (tylko w roku, w którym po raz ostatni zostanie podana do publicznej wiadomo ści informacja o mo żliwo ści składania wniosków o przyznanie pomocy).

Przekazuje wła ściwemu podmiotowi wdra żaj ącemu: 1) wszystkie zło żone wnioski o przyznanie pomocy wraz uchwałami, 2) list ę operacji wybranych (zawieraj ącą dane umo żliwiaj ące identyfikacj ę operacji i wnioskowan ą kwot ę pomocy oraz Pismo do instytucji wskazanie operacji, które mieszcz ą si ę w wdra żaj ącej 19. Biuro PLGD ramach limitu - tylko w roku, w którym po do 45 dni

raz ostatni zostanie podana do publicznej Potwierdzenie wysyłki wiadomo ści informacja o mo żliwo ści składania wniosków o przyznanie pomocy); 3) list ę operacji niewybranych (zawieraj ącą dane umo żliwiaj ące identyfikacj ę operacji i wnioskowan ą kwot ę pomocy oraz wskazanie operacji, które:

62 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

a) w wyniku oceny pod wzgl ędem zgodno ści z LSR zostały uznane za: - zgodne z LSR, - niezgodne z LSR, b) nie zostały zło żone w miejscu i terminie wskazanym w ogłoszeniu. Posegregowana i Pracownik Biura Archiwizuje dokumentacj ę prac Rady oraz 20. - uporz ądkowana LGD cał ą procedur ę naborów i oceny operacji dokumentacja

Kryteria oceny zgodno ści operacji z LSR/ zgodno ści z zakresem tematycznym konkursu

Ocena zgodno ści operacji z LSR mo że by ć przeprowadzona poprzez zadanie członkom Rady

nast ępuj ących pyta ń:

1) Czy realizacja operacji jest zgodna z zakresem tematycznym konkursu (o ile dotyczy danego naboru),

2) Czy operacja przyczynia się do osi ągni ęcia co najmniej jednego celu ogólnego okre ślonego

w LSR?

3) Czy operacja przyczynia si ę do osi ągni ęcia co najmniej jednego celu szczegółowego

okre ślonego w LSR?

4) Czy operacja jest zgodna z przedsi ęwzi ęciami planowanymi w ramach LSR?

Członek Rady głosuje za zgodno ści ą operacji z LSR tylko wtedy, gdy w jego opinii odpowied ź na

wszystkie pytania jest pozytywna. Ustalaj ąc stanowisko całego organu decyzyjnego w danej

sprawie nale ży przyj ąć zasad ę, że decyzja odno śnie zgodno ści operacji z LSR jest pozytywna, gdy

wi ększo ść bezwzgl ędna składu organu decyzyjnego uznaje operacj ę za zgodn ą z LSR.

Zał ącznik nr 7 „Karta oceny zgodno ści operacji z LSR” przedstawia szablon karty do głosowania

Kryteria wyboru operacji:

Przewiduje si ę zastosowanie nast ępuj ących kryteriów wspólnych dla działa ń:

- Ró żnicowanie działalno ści w kierunku działalno ści nierolniczej,

- Tworzenie i rozwój mikroprzedsi ębiorstw.

63 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

1. Komplementarno ść operacji z innymi przedsi ęwzi ęciami (max 10 pkt.)

W tym kryterium ocenia si ę operacj ę pod k ątem jej zwi ązków i relacji z innymi przedsi ęwzi ęciami realizowanymi na obszarze obj ętym LSR w ramach podej ścia Leader oraz w ramach innych programów.

Operacja: - jest komplementarna w stosunku do innych operacji/projektów realizowanych w ramach podej ścia Leader na obszarze wdra żania LSR – od 6 do10 pkt. - jest komplementarna w stosunku do innych operacji /projektów realizowanych na obszarze wdra żania LSR – od 1 do 5 pkt. - nie jest komplementarna w stosunku do innych operacji/projektów realizowanych w ramach przedsi ęwzi ęć na obszarze wdra żania LSR – 0 pkt.

2. Członkostwo w PLGD (max 10 pkt.)

W tym kryterium ocenia si ę, czy Wnioskodawca jest członkiem PLGD i czy wywi ązuje si ę z zobowi ąza ń wynikaj ących z członkostwa. Narz ędziem sprawdzaj ącym b ędzie lista członków LGD przygotowana przez biuro z kolumnami: imi ę i nazwisko, data przyst ąpienia do LGD, miejsce zamieszkania, opłacanie składek.

Wnioskodawca: - jest członkiem PLGD od co najmniej 1 roku licz ąc od dnia ogłoszenia naboru wniosków i ma uregulowane składki członkowskie na dzie ń składania wniosku – 10 pkt. - jest członkiem PLGD krócej ni ż 1 rok licz ąc od dnia ogłoszenia naboru wniosków i ma uregulowane składki członkowskie na dzie ń składania wniosku – 5 pkt. - jest członkiem PLGD ale nie ma uregulowanych składek członkowskich – 1 pkt. - nie jest członkiem PLGD – 0 pkt.

3. Do świadczenie i kwalifikacje wnioskodawcy w realizacji projektów (max 5 pkt.)

Kryterium preferuje wnioskodawców, których kwalifikacje i do świadczenie daj ą gwarancje realizacji operacji zgodnie z planem i osi ągni ęcie zakładanych rezultatów.

Wnioskodawcy maj ący do świadczenie w realizacji: - min. 3 projektów – 5 pkt. - min. 1 projektu – 3 pkt. - brak zrealizowanych projektów – 0 pkt.

4. Innowacyjno ść operacji (max 8 pkt.)

Je żeli operacja: - jest innowacyjna w skali całego obszaru LSR – 8 pkt. - jest innowacyjna w skali gminy – 3 pkt. - nie jest innowacyjna – 0 pkt. 64 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

5. Wykorzystanie lokalnych zasobów (max 12 pkt.)

Preferowane s ą projekty w których wnioskodawca przewidział, że podczas realizacji projektu wykorzystane zostan ą lokalne zasoby – pochodz ące z obszaru LGD. Punktowa ć nale ży zatem projekty bazuj ące i promuj ące lokalne zasoby: histori ę, tradycj ę, kultur ę, walory lokalnego środowiska, infrastruktur ę turystyczn ą, lokalne produkty i usługi.

Je żeli operacja: - opiera si ę na lokalnych zasobach (zasoby ludzkie, zasoby naturalne-przyrodnicze i lokalna tradycja) – od 8 do12 pkt. - uwzgl ędnia zaanga żowanie tylko jednego z lokalnych zasobów (ludzie - kapitał lub tradycja lub przyroda) – od 1 do 7 pkt. - nie uwzgl ędnia lokalnych zasobów – 0 pkt.

6. Utworzone miejsca pracy (max 10 pkt.)

Preferowane s ą projekty zakładaj ące tworzenie nowych miejsc pracy. Realizacja operacji spowoduje utworzenie, w przeliczeniu na pełne etaty średnioroczne: - powy żej 2 miejsc pracy - 10 pkt. - od 1 do 2 miejsc pracy - 5 pkt. - poni żej 1 miejsca pracy- 0 pkt.

7. Wnioskowana kwota pomocy (max 5 pkt.)

Je żeli wnioskowana kwota pomocy wynosi: - mniej ni ż 50 tys. zł -5 pkt. - od 50 tys. zł do 70 zł - 3 pkt. - powy żej 70 tys. zł - 0 pkt.

Kryteria wspólne dla działa ń:

- Odnowa i rozwój wsi,

- Realizacja LSR – Małe projekty.

1. Komplementarno ść operacji z innymi przedsi ęwzi ęciami (max 10 pkt.)

W tym kryterium ocenia si ę operacj ę pod k ątem jej zwi ązków i relacji z innymi przedsi ęwzi ęciami realizowanymi na obszarze obj ętym LSR w ramach podej ścia Leader oraz w ramach innych programów.

Operacja: - jest komplementarna w stosunku do innych operacji/projektów realizowanych w ramach podej ścia Leader na obszarze wdra żania LSR – od 6 do10 pkt. - jest komplementarna w stosunku do innych operacji /projektów realizowanych na obszarze wdra żania LSR – od 1 do 5 pkt.

65 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

- nie jest komplementarna w stosunku do innych operacji/projektów realizowanych w ramach przedsi ęwzi ęć na obszarze wdra żania LSR – 0 pkt.

2. Członkostwo w PLGD (max 10 pkt.)

W tym kryterium ocenia si ę, czy Wnioskodawca jest członkiem PLGD i czy wywi ązuje si ę z zobowi ąza ń wynikaj ących z członkostwa. Narz ędziem sprawdzaj ącym b ędzie lista członków LGD przygotowana przez biuro z kolumnami: imi ę i nazwisko, data przyst ąpienia do LGD, miejsce zamieszkania, opłacanie składek.

Wnioskodawca: - jest członkiem PLGD od co najmniej 1 roku licz ąc od dnia ogłoszenia naboru wniosków i ma uregulowane składki członkowskie na dzie ń składania wniosku – 10 pkt. - jest członkiem PLGD krócej ni ż 1 rok licz ąc od dnia ogłoszenia naboru wniosków i ma uregulowane składki członkowskie na dzie ń składania wniosku – 5 pkt. - jest członkiem PLGD ale nie ma uregulowanych składek członkowskich – 1 pkt. - nie jest członkiem PLGD – 0 pkt.

3. Do świadczenie i kwalifikacje wnioskodawcy w realizacji projektów (max 5 pkt.)

Kryterium preferuje wnioskodawców, których kwalifikacje i do świadczenie daj ą gwarancje realizacji operacji zgodnie z planem i osi ągni ęcie zakładanych rezultatów.

Wnioskodawcy maj ący do świadczenie w realizacji: - min. 3 projektów – 5 pkt. - min. 1 projektu – 3 pkt. - brak zrealizowanych projektów – 0 pkt.

4. Innowacyjno ść operacji (max 8 pkt.)

Je żeli operacja: - jest innowacyjna w skali całego obszaru LSR – 8 pkt. - jest innowacyjna w skali gminy – 3 pkt. - nie jest innowacyjna – 0 pkt.

5. Wykorzystanie lokalnych zasobów (max 12 pkt.)

Preferowane s ą projekty w których wnioskodawca przewidział, że podczas realizacji projektu wykorzystane zostan ą lokalne zasoby – pochodz ące z obszaru LGD. Punktowa ć nale ży zatem projekty bazuj ące i promuj ące lokalne zasoby: histori ę, tradycj ę, kultur ę, walory lokalnego środowiska, infrastruktur ę turystyczn ą, lokalne produkty i usługi.

66 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Je żeli operacja: - opiera si ę na lokalnych zasobach (zasoby ludzkie, zasoby naturalne-przyrodnicze i lokalna tradycja) – od 8 do12 pkt. - uwzgl ędnia zaanga żowanie tylko jednego z lokalnych zasobów (ludzie - kapitał lub tradycja lub przyroda) – od 1 do 7 pkt. - nie uwzgl ędnia lokalnych zasobów – 0 pkt.

6. Zasi ęg oddziaływania operacji (max 10 pkt.)

Kryterium preferuje operacje, które maj ą wpływ na wi ększy obszar LSR

Realizacja operacji przyczyni si ę do aktywizacji społeczno ści lokalnej (zaanga żowania mieszka ńców): - min. 2 gmin – 10 pkt. - jednej gminy – 7 pkt. - kilku miejscowo ści – 5 pkt. - jednej miejscowo ści – 3 pkt. - jednej rodziny – 1 pkt.

7. Udział partnerów (max 5 pkt.)

W tym kryterium preferuje si ę operacje, które b ędą realizowane w partnerstwie z innymi podmiotami (osoby prawne, jednostki nieposiadaj ące osobowo ści prawnej, organizacje społeczne) oraz interakcj ę pomi ędzy sektorami.

Ocena na podstawie doł ączonych listów intencyjnych do wniosku. Listy i o świadczenia traktowane są jako dowody udziału innych podmiotów w realizacji operacji.

Operacja b ędzie realizowana przez wnioskodawc ę z udziałem:

-przynajmniej 3 partnerów, których udział jest uzasadniony z punktu widzenia celów, rezultatów i planowanych działa ń w ramach projektu - 5 pkt. - od 1 do 2 partnerów , których udział jest uzasadniony z punktu widzenia celów, rezultatów i planowanych działa ń w ramach projektu - 3 pkt. - bez udziału innych partnerów - 0 pkt.

Minimalny próg punktowy (dla wszystkich działa ń), aby projekt mógł by ć wybrany do dofinansowania wynosi 30% maksymalnej liczby punktów.

W przypadku identycznej liczby punktów, o pozycji operacji na li ście decyduje wy ższa liczba punktów w kryterium „Członkostwo w PLGD”. W przypadku braku rozstrzygni ęcia w oparciu o to kryterium decyduje data i godzina zło żenia wniosku.

67 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Lp. Dla działa ń: punktacja max do punktacja uzyskania min.

Ró żnicowanie działalno ści w kierunku 1. działalno ści nierolniczej. 60 pkt. 18 pkt. Tworzenie i rozwój mikroprzedsi ębiorstw

Odnowa i rozwój Wsi. 2. 60 pkt. 18 pkt. Realizacja strategii – Małe projekty.

Kryteria: „Wykorzystanie lokalnych zasobów”, oraz „Komplementarno ść operacji z innymi przedsi ęwzi ęciami” są kryteriami na podstawie których ocenia si ę uzasadnienie realizacji operacji w ramach LSR dla wszystkich działa ń.

Zał ącznik nr 8 „Karty oceny operacji według lokalnych kryteriów wyboru” przedstawia szablon karty do głosowania

Procedura zmiany kryteriów zgodno ści operacji z LSR i kryteriów wyboru operacji

Kryteria zgodno ści operacji z LSR i kryteria wyboru operacji zatwierdzane są przez Walne Zebrania Członków Stowarzyszenia Powi ślańska Lokalna Grupa Działania.

Zmiana kryteriów w żadnym wypadku nie jest mo żliwa od czasu ogłoszenia o naborze wniosków do czasu zako ńczenia procedury oceny operacji.

O zmian ę kryteriów mog ą wnioskowa ć:

- Rada Programowa PLGD,

- Komisja Rewizyjna (po dokonaniu corocznej ewaluacji funkcjonowania LGD),

- Zarz ąd PLGD,

- członkowie PLGD (w liczbie minimum 5 członków podpisanych pod wnioskiem),

- potencjalni beneficjenci (w liczbie minimum 10).

Wniosek o zmian ę kryteriów musi zawiera ć uzasadnienie np.: zmian ą sytuacji społeczno- gospodarczej obszaru i/lub stopniem realizacji lokalnej strategii rozwoju w ramach poszczególnych obszarów tematycznych (celów ogólnych, celów szczegółowych).

68 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

X. Okre ślenie bud żetu LSR dla ka żdego roku jej realizacji

Przygotowuj ąc bud żet kierowano si ę maksymalnymi progami finansowymi przewidywanymi dla LGD oraz mo żliwo ściami alokacji środków na poszczególne działania, zachowuj ąc zasad ę, że na ka żde działanie w ramach środków na wdra żanie LSR musi by ć przeznaczone co najmniej 10% tej kwoty. Pomocnym elementem przy sporz ądzaniu bud żetu był harmonogram realizacji poszczególnych przedsi ęwzi ęć .

69 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

4.31 Funkcjonowanie lokalnej grupy 4.1/413 - Wdra żanie lokalnych strategii rozwoju działania, w tym: operacje spełniaj ące warunki przyznania Lata pomocy dla działa ń: 4.21 Wdra żanie realizacji projektów funkcjonowanie nabywanie Razem O ś 4 Ró żnicowanie LSR Tworzenie i małe projekty Razem 4.1/413 współpracy LGD (koszty umiej ętno ści Razem 4.31 w kierunku Odnowa i rozwój mikro- bie żą ce) i aktywizacja działalno ści rozwój wsi przedsi ębiorstw nierolniczej

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 2008-2009 0,00 0,00 240 577,00 138 033,25 378 610,25 - 96 438,92 26 118,36 122 557,28 501 167,53 2010 53 506,00 0,00 329 000,00 124 052,59 506 558,59 - 150 174,00 50 539,00 200 713,00 707 271,59 2011 66 791,50 53 705,00 322 024,00 204 035,00 646 555,50 - 147 616,00 50 000,00 197 616,00 844 171,50 2012 32 362,00 300 000,00 955 672,00 318 784,34 1 606 818,34 - 147 616,00 53 367,04 200 983,04 1 807 801,38 2013 200 000,00 - 669 347,00 1 005 350,32 1 874 697,32 19 400,00 147 616,00 46 378,00 193 994,00 2 088 091,32 2014 - - - 20 000,00 20 000,00 110 770,00 147 616,00 41 378,00 188 994,00 319 764,00 2015 ------119 238,68 34 214,00 153 452,68 153 452,68 2008-2015 352 659,50 zł 353 705,00 zł 2 516 620,00 zł 1 810 255,50zł 5 033 240,00 zł 130 170,00 zł 956 315, 60 zł 301 994,40 zł 1 258 310,00 zł 6 421 720,00 zł

70 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Harmonogram realizacji przedsi ęwzi ęć

OKRESY REALIZACJI LSR W PRZEDZIAŁACH PÓŁROCZNYCH PRZEDSI ĘWZI ĘCIA I TYPY 2009 2009 2010 2010 2011 2011 2012 2012 2013 2013 2014 2014 2015 2015 OPERACJI ZGODNIE Z LSR I II I II I II I II I II I II I II Rozwój umiej ętno ści i kompetencji mieszka ńców Rozwój oferty sp ędzania wolnego czasu Spójna i atrakcyjna oferta turystyczna

Znana marka turystyczna obszaru PLGD Przedsi ębiorcze obszary wiejskie

Społeczno ść przyjazna środowisku

Energia w zgodzie z natur ą

Wdra żanie projektów współpracy

Funkcjonowanie LGD, nabywanie umiej ętno ści, aktywizacja

71 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Na poszczególne cele i przedsi ęwzi ęcia przeznaczono nast ępuj ące środki w ramach działania „Wdra żanie LSR”:

Cel ogólny: I. AKTYWIZACJA MIESZKA ŃCÓW 2 115 870,84zł Cel szczegółowy I.1: PODNIESIENIE WIEDZY, UMIEJ ĘTNO ŚCI i 176 953,64 zł SAMOORGANIZACJI MIESZKA ŃCÓW OBSZARU LSR

Przedsi ęwzi ęcie: I.1.1. Rozwój umiej ętno ści i kompetencji mieszka ńców 176 953,64 zł Cel szczegółowy: I.2. WZROST DZIAŁA Ń INTEGRUJ ĄCYCH 1 938 917,20 zł MIESZKA ŃCÓW Przedsi ęwzi ęcie: I.2.1. Rozwój oferty sp ędzania wolnego czasu 1 938 917,20 zł Cel ogólny: II. ROZWÓJ TURYSTYKI W OPARCIU O WALORY 941 440,97 zł PRZYRODNICZE l KULTUROWE Cel szczegółowy II.1: POPRAWA STANU TECHNICZNEGO OBIEKTÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO ORAZ ROZBUDOWA 573 448,44 zł INFRASTRUKTURY TURYSTYCZNEJ Przedsi ęwzi ęcie: II.1.1. Spójna i atrakcyjna oferta turystyczna 573 448,44 zł

Cel szczegółowy II.2. AKTYWNA PROMOCJA WALORÓW 367 992,53 zł PRZYRODNICZO - KULTUROWYCH ORAZ OFERTY TURYSTYCZNEJ

Przedsi ęwzi ęcie: II.2.1. Znana marka turystyczna obszaru PLGD 367 992,53 zł

Cel ogólny: III. RÓ ŻNICOWANIE DZIAŁALNO ŚCI GOSPODARCZEJ 706 364,50 zł W OPARCIU O PRODUKTY LOKALNE l TRADYCYJNE RZEMIOSŁO Cel szczegółowy III.1. ROZWÓJ PRZEDSI ĘBIORCZO ŚCI 706 364,50 zł POZAROLNICZEJ Przedsi ęwzi ęcie: III.1.1. Przedsi ębiorcze obszary wiejskie 706 364,50 zł Cel ogólny: IV. ZACHOWANIE DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO 1 269 563,69zł Cel szczegółowy IV.1: PODNOSZENIE ŚWIADOMO ŚCI 129 661,22 zł EKOLOGICZNEJ MIESZKA ŃCÓW Przedsi ęwzi ęcie: IV.1.1. Społeczno ść przyjazna środowisku 129 661,22 zł Cel szczegółowy IV.2: ZWI ĘKSZENIE UDZIAŁU ODNAWIALNYCH 1 139 902,47 zł ŹRÓDEŁ ENERGII Przedsi ęwzi ęcie: IV.2.1. Energia w zgodzie z natur ą 1 139 902,47 zł

XI. Opis procesu przygotowania i konsultowania LSR

Przygotowanie: - Spotkania w ramach realizacji projektu w ramach SPO "Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywno ściowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006" Działanie 2.7. Pilota żowy Program Leader +, Schemat I • I spotkanie informacyjne w Kwidzy ńskim Centrum Kultury w dniu 29.11.2005, w którym uczestniczyli przedstawiciele władz lokalnych, przedsi ębiorcy, rolnicy i sołtysi ze wszystkich gmin powiatu kwidzy ńskiego, 72 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

• Szkolenie wyjazdowe w o środku TVP Sarnówek w dniach 10-11.03.2006 • Szkolenie dla kandydatów do LGD w dniu 12-13.04.2006, • Szkolenie dla kandydatów do LGD w dniu 18-19.04.2006, • I Walne Zgromadzenie Członków PLGD w dniu 26.04.2006r. • Szkolenie dla kandydatów do LGD w dniu 27-28.04.2006, • Szkolenie dla kandydatów do LGD w dniu 11-12.05.2006, • II Walne Zgromadzenie Członków PLGD w dniu 18.07.2006r. - Spotkania informacyjne dla sektora gospodarczego: • Spotkanie w Sadlinkach w dniu 31.01.2007r. • Spotkanie w Gardei w dniu 25.02.2007r. • Spotkanie w Prabutach w dniu 03.03.2008r. - Walne Zgromadzenie Członków PLGD w dniu 03.01.2008r.

Prezentacja zało żeń LSR - Walne Zgromadzenie Członków PLGD w dniu 04.09.2008r.

Przygotowanie i konsultacje LSR podczas szkole ń i warsztatów w ramach projektu „Modernizacja obszarów wiejskich poprzez aktywizowanie społeczno ści wiejskich i promocje podej ścia Leader”.

Lp. Gmina/ Miejsce Szkolenie Warsztat

Miasto i Gmina Prabuty 1 11.09.2008 12.09.2008 Sala Urz ędu Gmina Ryjewo 2 18.09.2008 19.09.2008 Sala Urz ędu Gmina Sadlinki 3 22.09.2008 23.09.2008 Sala Urz ędu Gmina Gardeja 4 02.10.2008 03.10.2008 Gminny O środek Kultury Gmina Kwidzyn 5 06.10.2008 07.10.2008 Sala Urz ędu

Uchwalenie LSR - Walne Zgromadzenie Członków PLGD w dniu 16.12.2008

XII. Opis procesu wdra żania i aktualizacji LSR

Wdra żanie Instytucj ą odpowiedzialn ą za zarz ądzanie procesem wdra żania LSR, realizacj ę strategii i koordynowanie wszystkich działa ń LSR b ędzie Stowarzyszenie Powi śla ńska Lokalna Grupa Działania, a wszystkie podejmowane przez nie działania b ędą miały charakter jawny.

73 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Wdra żanie LSR odbywa ć si ę b ędzie z jak najszerszym udziałem członków Stowarzyszenia PLGD, partnerów lokalnych i wszystkich miesza ńców obszaru Lokalnej Strategii Rozwoju. W tym celu prowadzone b ędą ci ągłe akcje informacyjno-promocyjne zapewniaj ące upowszechnianie informacji na temat LGD i realizowanych przez ni ą działa ń.

Działania promocyjno – informacyjne prowadzone b ędą przy wykorzystaniu: - przekazu słownego w biurze PLGD, spotkaniach, seminariach, szkoleniach, warsztatach organizowanych przez LGD, - tablic informacyjnych w siedzibach jednostek samorz ądu terytorialnego, - tablic informacyjnych sołectw, przy parafiach i w innych powszechnie uznawanych miejscach np. na witrynach sklepowych, przystankach PKS itd., - lokalnej prasy, - strony internetowej Stowarzyszenia Powi śla ńska Lokalna Grupa Działania www.powislanskalgd.pl - stron internetowych członków i partnerów, - tablicy informacyjnej w biurze Stowarzyszenia Powi śla ńska Lokalna Grupa Działania, - drukowanych materiałów informacyjnych,

Strona www.powislanskalgd.pl będzie głównym miejscem zamieszczania informacji o naborze wniosków w ramach działania „Wdrażanie LSR”. Zamieszczona informacja zawiera ć m.in. b ędzie: ° Termin i miejsce składania wniosków o przyznanie pomocy, ° Informacj ę o kryteriach oceny wniosków ° Informacj ę o wysoko ści środków na realizacj ę operacji w ramach naboru, ° Informacj ę gdzie mo żna uzyskać szczegółowe informacje ° Informacj ę, gdzie mo żna pobra ć dokumentacj ę konkursow ą i zapozna ć si ę z wytycznymi

Projekty w ramach LSR b ędą zgłaszane i realizowane przez wszystkie uprawnione osoby, podmioty i instytucje obj ęte obszarem LSR. Wdra żanie b ędzie miało zatem charakter otwarty, natomiast za jego prawidłowy przebieg i zachowanie ustalonych procedur odpowiedzialny b ędzie Zarz ąd Powi śla ńskiej Lokalnej Grupy Działania. Monitoring i aktualizacja Prawidłowe zarz ądzanie LSR wymaga systematycznej kontroli realizacji operacji przez wykonawców oraz przedsi ęwzi ęć w ramach LSR a tak że funkcjonowania LGD w celu wykazania nieprawidłowo ści. Zgłaszanie uwag i opinii pozwoli na zebranie istotnych informacji na temat: realizacji LSR i śledzenie post ępu prowadzonych działa ń, w szczególno ści w odniesieniu do osi ągni ętych celów i rezultatów oraz wydatkowania środków finansowych. Działania prowadzone w ramach monitoringu obejmowa ć b ędą: - analiz ę korelacji pomi ędzy przyj ętymi celami operacji, przedsi ęwzi ęć i osi ągni ętych rezultatów (wska źników),

74 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

- analiz ę zakresu odpowiedzialno ści wykonawców i post ępu realizacji operacji, - analiz ę osi ąganych wska źników w nawi ązaniu do operacji i przedsi ęwzi ęć , - analiz ę liczby zrealizowanych operacji i wykorzystanych środków bud żetu LSR, - analiz ę funkcjonowania biura LGD. Narz ędziem w procesie monitoringu, weryfikuj ącym tempo, kierunek oraz rezultaty wdra żania strategii b ędą: - roczne sprawozdanie wykonawców operacji zawieraj ące udokumentowany opis i termin wykonywanych zada ń ze wskazaniem osi ągni ętych wska źników w formie raportów. W razie konieczno ści (istniej ących nieprawidłowo ści) przewiduje si ę skrócenie okresu raportowania, - roczne sprawozdanie z realizacji przedsi ęwzi ęć zawartych w LSR przygotowane przez biuro LGD, - kontrole na miejscu weryfikuj ące post ęp prac i rezultatów, analiz ę dokumentów, - badania ankietowe, - bezpo średnie spotkania i konsultacje . Uzyskane w procesie monitoringu informacje poddane zostan ą corocznej (w razie potrzeby w krótszym okresie) ocenie przez Zarz ąd LGD a nast ępnie przez Walne Zgromadzenie. Uzyskane w procesie monitoringu informacje stanowi ć b ędą podstaw ę działa ń aktualizacyjnych, niezb ędnych z uwagi na prawidłowo ść wdra żania LSR

XIII. Zasady i sposób dokonywania oceny (ewaluacji) własnej

Ewaluacja strategii posłu ży sprawdzeniu czy w wyniku podejmowanych w ramach wdra żania strategii działa ń powstały spodziewane rezultaty, oraz czy rezultaty przeło żyły si ę na realizacj ę celów strategii. Zakres ewaluacji i przyj ęte metody zale żne b ędą od nast ępuj ących czynników: - od ilo ści operacji zrealizowanych (zako ńczonych) w danym roku, - od ilo ść operacji, które s ą w trakcie realizacji - od czynników zewn ętrznych, Ewaluacji mog ą zosta ć podane: - wszystkie lub wybrane projekty prowadzone przez LGD - wszystkie lub wybrane programy prowadzone przez LGD - funkcjonowanie LGD

Forma oceny ex ante polega ć b ędzie na tym, że w stosunku do ka żdej planowanej w ramach LSR operacji b ędzie istniał obowi ązek sporz ądzenia analizy zawieraj ącej opis spodziewanych efektów danego przedsi ęwzi ęcia oraz ocen ę tego przedsi ęwzi ęcia pod k ątem jego wpływu na osi ąganie celów zakładanych w LSR. Analiza ta b ędzie jednym z elementów dokumentacji danego

75 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU przedsi ęwzi ęcia rozpatrywanej przez organ podejmuj ący decyzj ę o jego realizacji i b ędzie miała istotny wpływ na decyzj ę podj ętą w tej sprawie. Ewaluacja ex post będzie dokonywana w okresach rocznych, po zako ńczeniu ka żdego roku kalendarzowego b ędzie ona polega ć na przeanalizowaniu wszystkich zrealizowanych w minionym roku kalendarzowym działa ń i operacji pod k ątem okre ślenia efektów tych przedsi ęwzi ęć , a tak że wpływu, jaki miała ich realizacja na osi ągni ęcie celów zakładanych w LSR.

Ewaluacja b ędzie obejmowa ć nast ępuj ące aspekty projektu : - adekwatno ść projektu (jakie problemy miały zosta ć rozwi ązane dzi ęki realizacji celów projektu?) - przygotowanie projektu i jego planu (czy projekt jest logicznie zaplanowany i spójny wewn ętrznie?) - efektywno ść projektu (jakie s ą koszty projektu oraz czas realizacji tj.: nakłady w stosunku do osi ąganych rezultatów?) - skuteczno ść projektu (czy dzi ęki realizacji projektu osi ągni ęto zakładan ą zmian ę? jaki jest stosunek rezultatów do zakładanych celów? ) - oddziaływanie projektu (skutek jaki wywiera projekt w szerszym środowisku oraz jego wkład w realizacj ę szerszych celów.) - trwało ść projektu (prawdopodobie ństwo, że osi ągni ęte zmiany/ korzy ści b ędą nadal kontynuowane). Ewaluacji podlega ć b ędzie tak że jako ść partnerstwa oraz sprawno ść funkcjonowania LGD. Na tym polu oceniane b ędzie funkcjonowanie biura, jego pracowników oraz samych organów LGD, jako ść efektywno ści stosowanych procedur, przepływu informacji oraz sprawno ści podejmowania decyzji.

Organem odpowiedzialnym za przeprowadzenie tej ewaluacji b ędzie Komisja Rewizyjna. Cz ęść zada ń zwi ązanych z t ą form ą ewaluacji Komisja będzie mogła zleci ć do wykonania ekspertom zewn ętrznym. Wyniki ewaluacji Komisja Rewizyjna b ędzie zobowi ązana przedstawi ć w formie raportu zawieraj ącego nast ępuj ące elementy: - wykaz przedsi ęwzi ęć zrealizowanych w minionym roku kalendarzowym, z krótkim opisem merytorycznym i informacj ą finansow ą o ka żdym z nich, - opis bezpo średnich efektów przedsi ęwzi ęć i porównanie ich z efektami, które były zakładane w fazie projektowania, - analiz ę dotycz ącą wpływu zrealizowanych przedsi ęwzi ęć na osi ągni ęcie celów okre ślonych w LSR, - wnioski w formie uwag i rekomendacji dotycz ących zmian w sposobie funkcjonowania LGD, które zapewni ą wy ższ ą efektywno ść działania LGD i lepsze osi ągni ęcie celów zakładanych w LSR.

76 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Raport powinien by ć przygotowany i przedstawiony do wiadomo ści Zarz ądu i członków LGD najpó źniej 14 dni przed terminem dorocznego Walnego Zebrania Członków LGD, na którym b ędzie udzielane Zarz ądowi absolutorium za miniony rok. Tre ść raportu, zgodnie z zasad ą jawno ści działania LGD, b ędzie tak że podana do wiadomo ści publicznej. Przedstawiony przez Komisj ę Rewizyjn ą raport b ędzie przedmiotem dyskusji podczas Walnego Zebrania Członków, ze szczególnym uwzgl ędnieniem zaproponowanych w raporcie zmian w sposobie funkcjonowania LGD. Ewentualne decyzje w tej sprawie b ędą podejmowane w formie stosownej uchwały Walnego Zebrania Członków.

Cele ewaluacji strategii to : - polepszenie efektywno ści i wydajno ści w obszarze obj ętym LSR - okre ślenie efektów wdra żania strategii, - lepsze zaspokojenie oczekiwa ń odbiorców projektów zaplanowanych w ramach - strategii, - dostarczenie informacji koniecznych dla podejmowania decyzji, - uzyskanie odpowiedzi na pytania zwi ązane z realizacj ą strategii, - odniesienie si ę do krytyki ze strony beneficjentów działa ń zaplanowanych w strategii, - pogł ębienie odpowiedzialno ści za wdra żanie strategii w śród wszystkich zainteresowanych jej funkcjonowaniem i jej efektami, - usprawnienie działalno ści LGD

Metodologia Ewaluacja b ędzie realizowana w dwóch typach: jako ściowym i ilo ściowym. Typ ilo ściowy - dane ilo ściowe b ędą pochodziły ze standaryzowanych technik badawczych oraz ze źródeł danych zastanych takich jak: sprawozdania, wyniki monitoringu, audyt. Typ jako ściowy - dane jako ściowe natomiast pochodzi ć b ędą z analiz opinii, wyników obserwacji, czyli z zastosowania jako ściowych technik badawczych .

XIV. Okre ślenie powi ąza ń LSR z innymi dokumentami planistycznymi zwi ązanymi z obszarem obj ętym LSR

Na poziomie województwa LSR spójne jest ze Strategi ą Rozwoju Województwa Pomorskiego : Priorytet I - Konkurencyjno ść Cel strategiczny 1.Lepsze warunki dla rozwoju przedsi ębiorczo ści i innowacji Cel strategiczny 2 Wysoki poziom edukacji i nauki Cel strategiczny 3. Rozwój Gospodarki wykorzystuj ącej specyficzne zasoby regionalne: Cel strategiczny 4 Efektywna sfera publiczna

77 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

Priorytet II - Spójno ść Cel strategiczny 1: Wzrost zatrudnienia i mobilno ści zawodowej Cel strategiczny 2: Silne, zdrowe i zintegrowane społecze ństwo Cel strategiczny 3: Rozwój społecze ństwa obywatelskiego Cel strategiczny 4: Kształtowanie procesów społecznych i przestrzennych dla poprawy jako ści życia

Priorytet III –Dost ępno ść Cel strategiczny 2 - Poprawa funkcjonowania systemów infrastruktury technicznej i teleinformatycznej Cel strategiczny 3 - Lepszy dost ęp do infrastruktury społecznej, zwłaszcza na obszarach strukturalnie słabych Cel strategiczny 4- Zachowanie i poprawa stanu środowiska przyrodniczego

Na poziomie powiatowym dokumentami spójnymi z LSR s ą: • Strategia rozwoju społeczno –gospodarczego powiatu kwidzy ńskiego GOSPODARKA Priorytet 1 Wszechstronny rozwój gospodarczy CEL STRATEGICZNY 1.1 Stworzenie warunków sprzyjaj ących pozyskiwaniu inwestorów, rozwoju przedsi ębiorczo ści, innowacji i nowych technologii oraz wzrostu konkurencyjno ści firm funkcjonuj ących na terenie powiatu CEL STRATEGICZNY 1.2 Lepsze warunki do rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich oraz wspieranie aktywno ści na obszarach wiejskich CEL STRATEGICZNY 1.3 Rozwój przedsi ębiorczo ści oraz integracja małych i średnich przedsi ębiorstw Kierunki działania: CEL STRATEGICZNY 1.4 Podj ęcie działa ń w celu rozwoju turystyki w powiecie PRZESTRZE Ń Priorytet 1 Prowadzenie spójnej polityki przestrzennej w porozumieniu z gminami, zwłaszcza w zakresie zrównowa żonego rozwoju infrastruktury technicznej CEL STRATEGICZNY 2.1 Poprawa jako ści życia poprzez kształtowanie procesów przestrzennych CEL STRATEGICZNY 2.2 Rozwój zrównowa żony przestrzeni historycznej – umacnianiem to żsamo ści lokalnej

EKOLOGIA Priorytet 1 Poprawa stanu środowiska w celu polepszenia warunków życia mieszka ńców, stworzenia mo żliwo ści rozwoju turystyki i rekreacji oraz rozwoju rolnictwa ekologicznego CEL STRATEGICZNY 3.1 Poprawa stanu środowiska

78 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

CEL STRATEGICZNY 3.2 Kompleksowe rozwi ązanie problemów środowiska zlewni rzeki Liwy CEL STRATEGICZNY 3.3 Wysoka świadomo ść społecze ństwa o walorach środowiska naturalnego CEL STRATEGICZNY 3.4 Stworzenie warunków do wła ściwego korzystania ze środowiska naturalnego

SPOŁECZNO ŚĆ Priorytet 1 Zapobieganie zagro żeniom społecznym CEL STRATEGICZNY 4.3 Społecze ństwo obywatelskie z warunkami do dialogu mi ędzy partnerami zaangażowanymi w rozwój społeczno – gospodarczy powiatu CEL STRATEGICZNY 4.4 Wysoki poziom zatrudnienia CEL STRATEGICZNY 4.5 Ograniczenie zjawiska wykluczenia społecznego Priorytet 2 Stworzenie warunków do wszechstronnego rozwoju i kształcenia ka żdego obywatela jako podstawa poprawy poziomu życia CEL STRATEGICZNY 4.8 Wysoka jako ść i efektywno ść kształcenia oraz wychowania CEL STRATEGICZNY 4.9 Powszechne kształcenie ustawiczne

INFRASTRUKTURA Priorytet 1 Podniesienie poziomu infrastruktury technicznej do standardów europejskich CEL STRATEGICZNY 5.2 Stworzenie warunków do budowania systemu infrastruktury usług CEL STRATEGICZNY 5.3 Poprawa komunikacji w powiecie Priorytet 2 Budowa infrastruktury teleinformacyjnej elektronicznego obiegu dokumentów CEL STRATEGICZNY 5.4 Lepszy dost ęp do lokalnych sieci infrastruktury teleinformacyjnej elektronicznego obiegu dokumentów i informacji w powiecie CEL STRATEGICZNY 5.5 Rozwój publicznych elektronicznych usług dla ludno ści z wykorzystaniem podpisu elektronicznego • programy operacyjne do Strategii rozwoju społeczno –gospodarczego powiatu • Strategia rozwoju turystyki w powiecie kwidzy ńskim

Na poziomie krajowym LSR spójna jest z : • Program Operacyjny Kapitał Ludzki, - Priorytet VI: Rynek pracy otwarty dla wszystkich - Priorytet VII: Promocja integracji społecznej w zakresie rozwoju inicjatyw na rzecz aktywizacji i integracji społeczno ści lokalnych. - Priorytet VIII: Regionalne kadry gospodarki w zakresie wsparcia zatrudnienia, kadr dla gospodarki, przedsi ębiorczo ści, integracji społecznej - Priorytet IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach w zakresie

79 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU nast ępuj ących obszarów: rozwoju systemów kształcenia przez całe życie, rozwoju wykształcenia i kompetencji, rozwoju potencjału adaptacyjnego • Program Operacyjny Innowacyjna gospodarka. PO IG 2007-2013, O ś priorytetowa 3 Kapitał dla innowacji PO IG 2007-2013, O ś priorytetowa 8 Społecze ństwo informacyjne- zwi ększanie innowacyjno ści gospodarki

XV. Wskazanie planowanych działa ń, przedsi ęwzi ęć lub operacji realizowanych przez LGD w ramach innych programów wdra żanych na obszarze obj ętym LSR

Stowarzyszenie Powi śla ńska Lokalna Grupa Działania przewiduje mo żliwo ść wykorzystania innych źródeł finansowania ni ż o ś 4 PROW 2007-2013 na działania słu żą ce realizacji LSR, w tym w szczególno ści: - PO „Kapitał Ludzki”, - Fundusz Inicjatyw Obywatelskich, - Fundusz dla Organizacji Pozarz ądowych, - Wojewódzki i Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska, - inne dost ępne środki finansowe (w tym ze źródeł organizacji pozarz ądowych wspieraj ących inicjatywy wiejskie, jak np. Fundacja Wspomagania Wsi, Polsko-Ameryka ńska Fundacja Wolno ści, itp.) Przed nakładaniem si ę pomocy w ramach PROW i innych programów współfinansowanych ze środków pochodz ących z bud żetu Unii Europejskiej , LGD stosowa ć b ędzie nast ępuj ące mechanizmy zabezpieczaj ące: - ka żdy dokument przedstawiany do refundacji ze środków publicznych opisany b ędzie w sposób umo żliwiaj ący identyfikacj ę dokładnych warto ści finansowanych z danego źródła finansowania , a wi ęc b ędą w sposób trwały umieszczone informacje z jakiego programu te koszty zostały poniesione . W przypadku kosztu współfinansowanego z dwóch lub wi ęcej programów b ędzie podana informacja o tym jak ą cz ęść kosztów finansuj ą poszczególne programy .Podział kosztów będzie merytorycznie uzasadniony. Dokument zostanie opatrzony piecz ęci ą z opisem typu „Zrefundowano ze środków …….”. - ksi ęgowo ść organizacji b ędzie prowadzona w sposób umo żliwiaj ący wyodr ębnienie wszystkich wydatków refundowanych z ró żnych źródeł, - przewiduje si ę prowadzenie osobnych subkont dla ka żdej pozyskanej dotacji, - z ka żdą osob ą zatrudnion ą przez LGD zawarta zostanie umowa precyzuj ąca zakres obowi ązków i zada ń, w której b ędzie wyra źnie wskazany program, na rzecz którego te zadania i obowi ązki b ędą wykonywane oraz podana wysoko ść wynagrodzenia finansowanego ze środków tego programu, - w przypadku osób zaanga żowanych jednocze śnie w realizacj ę dwóch lub wi ęcej programów w umowie o prac ę z t ą osob ą zostanie wskazany wymiar czasu pracy jaki ta osoba jest zobowi ązana

80 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU przeznaczy ć na wykonywanie zada ń i obowi ązków zwi ązanych z realizacja poszczególnych programów. Ł ączny wymiar czasu pracy b ędzie zgodny z Kodeksem Pracy, - w przypadku finansowania pracy zatrudnianych pracowników z ró żnych źródeł w ramach danego etatu przewiduje si ę prowadzenie kart pracy, odpowiednio dla ka żdego programu, z którego refundowane b ędzie wynagrodzenie. - zapewniony zostanie dobry przepływ informacji pomi ędzy osobami odpowiedzialnymi za realizacj ę ró żnych programów ( spotkania robocze), - ka żdy wniosek o przyznanie przygotowywany przez LGD będzie zawierał analiz ę ryzyka w zakresie nakładania si ę pomocy ze środków tego programu z pomoc ą , któr ą LGD uzyskało wcze śniej z PROW lub innych programów oraz opracuje mechanizmy, które nale ży zastosowa ć w celu uniemo żliwienia nakładania si ę pomocy.

XVI. Przewidywany wpływ realizacji LSR na rozwój regionu i obszarów wiejskich

Działania wskazane w Lokalnej Strategii Rozwoju przyczyni ą si ę do zrównowa żonego rozwoju poszczególnych gmin wiejskich powiatu kwidzy ńskiego oraz całego regionu – województwa pomorskiego. Wi ększo ść gmin analizowanego obszaru posiada własne strategie rozwoju, plany rozwoju lokalnego a tak że inne dokumenty planistyczne: wieloletnie plany inwestycyjne czy programy ochrony środowiska. Powiat poza strategi ą rozwoju społeczno-gospodarczego posiada równie ż programy i strategie szczegółowe (np. turystyka, biomasa). Jednym z głównych zamierze ń planistycznych było uwzgl ędnienie wcze śniej zidentyfikowanych i zaprogramowanych celów strategicznych. Cele wskazane w niniejszym dokumencie s ą zbie żne z celami zawartymi w dokumentach poszczególnych gmin oraz dokumentach powiatowych. Wśród najwa żniejszych celów wymienianych dokumentach strategicznych (czy planistycznych) analizowanego obszaru mo żna wskaza ć: 1. Lepsze warunki do rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich oraz wspieranie aktywno ści na obszarach wiejskich, 2. Wspieranie i promocja działa ń dotycz ących przedsi ęwzi ęć turystycznych prowadzonych na terenie powiatu, 3. Promowanie walorów turystycznych, przyrodniczych i krajobrazowych powiatu, 4. Rozwijanie i promowanie agroturyzmu, 5. Konserwacja i rewaloryzacja obiektów dziedzictwa kulturowego w miejscach o istotnym znaczeniu dla to żsamo ści powiatu, 6. Integracja społeczno ści lokalnej w oparciu o warto ści dziedzictwa kulturowego-popularyzacja i promocja warto ści kulturowych powiatu, 7. Wspieranie i promocja wykorzystania energii odnawialnej,

81 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU

8. Wprowadzanie dalszych form ochrony przyrody, 9. Popularyzowanie wiedzy o przepisach prawa ochrony środowiska w śród mieszka ńców, 10. Podejmowanie działa ń na rzecz ochrony krajobrazu i przyrody, 11. Podejmowanie działa ń promocyjnych, w tym stworzenie kalendarza imprez cyklicznych.

Wszystkie wymienione powy żej cele, stanowi ące najcz ęś ciej osie gminnych i powiatowych strategii rozwoju, s ą zbie żne z celami zaproponowanymi w LSR dla Powi śla ńskiej Lokalnej Grupy Działania. Działania wskazane w LSR s ą tak że powi ązane z celami wymienionymi w Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego, a zatem w bezpo średni sposób przyczyniaj ą si ę do rozwoju regionu. Poni żej zaprezentowano cele wy żej wymienionej strategii regionalnej do których w bezpo średni sposób nawi ązuje LSR i wpływa na ich realizacj ę: Rozwój gospodarki wykorzystuj ącej specyficzne zasoby regionalne Zachowanie i poprawa stanu środowiska przyrodniczego Kształtowanie procesów społecznych i przestrzennych dla poprawy jako ści życia.

XVII. Informacja o doł ączanych do LSR zał ącznikach

• Zał ącznik nr 1 – „Statut Stowarzyszenia Powi śla ńska Lokalna Grupa Działania”;

• Zał ącznik nr 2 – „Regulamin Rady Programowej”;

• Zał ącznik nr 3 – „Deklaracja o poufno ści i bezstronno ści w rozpatrywaniu danego wniosku”;

• Zał ącznik nr 4 – „Procedura naborów pracowników, opis stanowisk PLGD i procedura post ępowania w sytuacji wyst ąpienia trudno ści w zatrudnieniu pracowników spełniaj ących wymagania konieczne

• Zał ącznik nr 5 – „Zasady powoływania, odwoływania i wyłączania członków organu decyzyjnego,

• Zał ącznik nr 6 – „Kwalifikacje i do świadczenie osób wchodz ących w skład organu decyzyjnego,

• Zał ącznik nr 7 - „Karta oceny zgodno ści operacji z LSR”;

• Zał ącznik nr 8 – „Karta oceny operacji według lokalnych kryteriów wyboru”;

82