4 ,"$"/#+,$) $+5!#+$ $1,)$+5 5 6"1 2020

S!"#$% G&'(& nd.nl/cultuur !""#$ ‘% &"#'() *+,$)-'#.%'/",0")%12, R$01 M!&2$1&* nd.nl/nederland !""#$ J3/14 A#5/+ ‘Je hoeft je niet schuldig te voelen omdat je leeft’

… Emmy Drop-Menko moest in de werden de mensen bang, waardoor Tweede Wereldoorlog onderduiken ik naar Deventer moest. Dat ging ook en ontsnapte zo aan de dood, Wah- niet, omdat er veel NSB’ers in de hab Hassoo moest hiervoor als jezidi buurt woonden. Toen kwam tante vluchten uit Irak. Annie me ophalen. Fijn, ik ga weer naar huis, dacht ik. Maar ze bracht … Samen zouden ze deze maand me naar Arnhem. Ik voelde me ver- aan kinderen vertellen wat het be- raden en heb twee weken lang alleen tekent om ongewenst te zijn. maar gehuild. Toen gaf mijn pleegva- der mij een pak slaag. Dat moet ver- ▶ A-./&*+%- schrikkelijk moeilijk voor hem zijn De één is in Nederland geboren, de geweest, want het waren zulke lieve ander in het noorden van Irak. De mensen. De dokter had hem gezegd één is al jarenlang oma, de ander een dat het de enige oplossing was. Mijn man van nog geen dertig jaar. Toch ouders zaten toen ook in Arnhem on- trekken ze samen op, want voor hen dergedoken. Mijn moeder is ’s nachts zijn de overeenkomsten ongewild wel eens aan mijn bedje geweest. Dat zoveel groter dan de verschillen. Dit mocht ik niet weten, ze mocht me Aanval op Pearl Harbor. is wat ze delen: ze horen bij een volk dus niet aanraken. Dat moet ver- dat er niet zijn mocht. Zij is Joods, hij schrikkelijk moeilijk voor haar zijn is jezidi. Samen zouden ze deze geweest. maand langs schoolklassen gaan, om Mijn ouders zijn verraden en op 20 te vertellen wat het betekent om on- juli 1943 naar Sobibor gedeporteerd. 75 jaar bevrijding in zand gewenst te zijn, te worden vervolgd, te moeten onderduiken, te vluchten en tussen deze zo trieste bedrijven Ze horen bij een door het ene na het andere doodsbe- … Bij ’t Veluws Zandsculpturenfestijn Net als elk jaar werd er in januari in worden. Vorig seizoen kwamen er richt te krijgen. volk dat er niet in Garderen zijn de voorbereiding Garderen begonnen met de opbouw 200.000 bezoekers. ‘2000 bezoekers Emmy Drop-Menko (82) doet het al voor de anderhalvemetermaat- van de zandsculpturen. In februari per dag is mooi, maar ik heb er nu negentien jaar: aan kinderen vertel- zijn mocht. schappij in volle gang. kwamen vijftien kunstenaars uit Ita- liever 250 zonder zorgen om ver- len wat de oorlog met haar deed. Dit lië, Duitsland, Amerika, Rusland, Bul- spreiding van het virus.’ Over geld jaar zou Wahhab Hassoo (24) haar … ‘We verbreden alle paden, zodat garije, Oekraïne en Engeland naar de maakt hij zich nog geen zorgen. ‘We voor het eerst vergezellen. Hun gast- Dat moet een verschrikkelijke reis mensen elkaar zonder problemen Veluwe. Toen de intelligente lock- zijn hier al jaren bezig en ik heb een lessen gaan vanwege corona niet geweest zijn. Ze zaten dicht opeen kunnen passeren’, vertelt eigenaar down van kracht werd, besloot een buffer opgebouwd.’ door. Het maakt hun motivatie om gepakt, hadden bijna niets te drinken Adri van Ee. aantal kunstenaars terug naar huis te Via Facebook en YouTube is al een hun verhaal te delen alleen maar en het was bloedheet. Ze moeten dan gaan. ‘Sommigen wilden blijven en aantal zandsculpturen te zien. Van Ee groter. De Tweede Wereldoorlog mag ook blij zijn geweest dat ze na drie ▶ G%*+&*&, een aantal kon niet weg’, vertelt Van bepaalde zelf wat de kunstenaars dan 75 jaar geleden beëindigd zijn, dagen aankwamen en konden dou- ’t Veluws Zandsculpturenfestijn in Ee. ‘t Veluws Zandsculpturenfestijn maakten. ‘Daar moest natuurlijk de het onrecht houdt nooit op. Samen chen. Nu weten we dat het geen dou- Garderen zou eigenlijk 10 april open- heeft een binnen- en een buitenge- slag om Arnhem bij, want we zitten wilden ze aan kinderen vertellen wat che was. Ik was vijf en wist van niets. gaan met zandsculpturen over de be- deelte met zo’n 150 zandsculpturen. hier op de Veluwe.’ Verder mochten er gebeurt wanneer je de ander niet Pas toen ik twaalf was kwam ik er- vrijding. Het coronavirus gooide roet Van Ee besloot de aandacht te rich- ook de bevrijdingsscènes niet ontbre- langer als mens ziet en waar dit nog achter dat ze niet meer leefden en in het eten. Alleen de winkel is nog ten op het binnenterrein. ‘Binnen ken. Net zo min als de invasie in Nor- steeds het geval is. Elk kind dat ze hoe hun laatste dagen waren, toen ik open, de zandsculpturen zijn niet te blijven de zandsculpturen langer mandië, waar de bevrijding begon. weten te bereiken met de boodschap op school beelden uit Bergen-Belsen bezichtigen en ook de beeldentuin en mooi. Daar is het nu zo goed als af. Wat betreft grootte springt Pearl dat mensen tegen elkaar opzetten zag. het horecagedeelte zijn dicht. Dat En als we open mogen, gaan we ook Harbor er met vijf meter hoogte en nooit de oplossing vormt, is winst. Ik kon zelf niet tot het einde van de laatste gaat eigenaar Adri van Ee het snel buiten aan de slag. Dat kan dan zestien meter breedte uit. oorlog in Arnhem blijven, omdat tan- meest aan het hart. Bij De Preuverij in veertien dagen klaar zijn.’ Van Ee hoopt dat zijn dagattractie op uit logeren te Annie werd gearresteerd en het werken mensen met een verstande- 1 juni weer open mag. ‘En het hore- Emmy is nog maar een peuter wan- verzet bang was dat ze door de mar- lijke beperking. ‘Een enkeling die in coronaproof cagedeelte hopelijk half mei. Ik kan neer de nazi’s Nederland veroveren. telingen zou doorslaan. Daarom een zorginstelling woont, zit nu echt Van Ee is nu druk bezig om zijn daga- het zo inrichten dat ik honderd man Al snel wordt het duidelijk dat het de moest ik zes weken naar Vlaardin- opgesloten. Gelukkig wonen de ttractie coronaproof te krijgen. ‘We kwijt kan en omdat ik een groot ei- bezetters menens is: Joden mogen gen. Na de oorlog vond mijn tante meesten bij hun ouders.’ Van Ee verbreden alle paden, zodat mensen gen terrein heb, kan ik het terras nog vrijwel niets meer. Het zwembad, de dat ik bij hen moest komen, maar ik merkt dat ze niet allemaal begrijpen elkaar op anderhalve meter kunnen verder verruimen.’ Verder denkt de tram, het park, het is verboden ter- wilde dolgraag terug naar mijn waarom ze niet kunnen komen wer- passeren of in kunnen halen.’ Een ondernemer na over een win- rein. ‘De jonge mensen moesten gaan pleegouders. Ik heb het bij mijn oom ken. ‘Als er iets op gang komt, hoop aantal knelpunten wordt opgelost. teropenstelling en zullen de zands- werken in Duitsland. In 1942 werd en tante erg moeilijk gehad. Toen ik ik dat ik hen zo snel mogelijk weer En hij gaat met tickets werken die op culpturen over de bevrijding ook vol- tegen de anderen hetzelfde gezegd. bijna achttien was, ben ik naar mijn aan het werk heb.’ tijd en datum gereserveerd kunnen gend seizoen nog te zien zijn. < Dat was verdacht, we besloten onder pleegouders gevlucht. Gelukkig te duiken. Toen ik vier jaar was, mocht ik van de rechter blijven. Het moest ik uit logeren gaan met een was 17 december 1955 toen ik terug- vreemde meneer. Hij bracht me naar kwam, ik weet het nog goed. Op tafel een onderduikadres in Twello. Daar stond een grote taart. Welkom thuis,

%," nd.nl/nederland Weer repatriëringsvlucht uit Marokko naar Schiphol

▶ D&, H%%3 Op Schiphol komt donderdag een mensen in Marokko die vanwege de tweede repatriëringsvlucht met Ne- coronacrisis niet weg kunnen. Eind derlanders aan vanuit Marokko. april kwam de eerste groep terug. Ook toen ging het om zo’n driehon- Dat heeft het Samenwerkingsverband derd passagiers. Marokkaanse Nederlanders (SMN) Afgelopen weekend stuurde het SMN maandag laten weten. Het gaat om een brief naar minister Stef Blok (Bui- circa driehonderd mensen, een groep tenlandse Zaken), omdat de situatie die is samengesteld op basis van ur- voor degenen die nog vastzitten in gentie. Zoals het er nu naar uitziet Marokko steeds nijpender wordt. Ve- landt het toestel, dat woensdagavond len beschikken niet over de juiste me- vertrekt vanuit Casablanca, donder- dicatie of hebben mantelzorg nodig. dag rond 01.30 uur in Nederland. SMN hoopt dat de Nederlandse over- Volgens een woordvoerder van het heid ‘alles in het werk stelt’ om die Een drankje doen met de bevrijders. SMN verblijven dan nog zo’n 2400 mensen veilig thuis te krijgen. < 5 +"$"&#*+$0 $*)!#*$ $'+0$*) 5 3"' 2020

R!"# M$%&!#%' nd.nl/nederland !""#$ J%&'( A#)&* ‘Je hoeft je niet schuldig te voelen omdat je leeft’

genlang zonder eten en drinken za- ten. Mijn familieleden werden direct vermoord of gegijzeld. Toen we het losgeld, zo’n één miljoen dollar, niet konden betalen werden ook de gegij- zelden gedood. Die moorden werden gefilmd, de hele wereld keek mee. Ik voelde me diep schuldig. Ik zat veilig in Nederland, in Sinjar werd iedereen vermoord.’ Dat gevoel van schuld herkent Emmy wel. ‘Maar Wahhab, je hoeft je niet schuldig te voelen, echt niet! Ik weet hoeveel je voor je volk doet.’ Het kan het gevoel van Wahhab niet wegne- men. ‘Ik kan het gewoon niet losla- ten.’ In 2014 keerde hij voor een re- portage van Dit is de Dag even terug in Irak. ‘Ik heb een stichting opge- richt, NL Helpt Jezidi’s, ben geïnter- viewd door verschillende kranten en heb in de talkshow De Nieuwe Maan gezeten. Ik wil mijn volk een stem geven.’ Wahhab zou bij Op1 moeten zitten, vindt Emmy. ‘Ik kende de ge- schiedenis van de jezidi’s helemaal niet. Dat kan toch niet? Iedereen moet dit weten. Ze moeten bij de te- levisie niet zo bang zijn en Wahhab gewoon zijn verhaal laten doen.’

waarschuwing Ondanks het leeftijdsverschil herken- nen Emmy en Wahhab veel in el- kaars verhaal. Emmy: ‘We zijn allebei vervolgd vanwege ons geloof en dat gebeurt al eeuwenlang. Het is be- langrijk om dat aan kinderen te ver- tellen. Ik merk dat ze ademloos naar me luisteren. Ik begin altijd met een waarschuwing om nooit naar politici te luisteren die mensen tegen elkaar opzetten.’ Met de Nationale Dodenherdenking op de Dam heeft Emmy niet zoveel. Ze vindt het verwaterd, en kijkt lie- ver naar de herdenking op de Waals- dorpervlakte. ‘Maar als er één groep is, waar we bij de Dodenherdenking ook aandacht aan zouden moeten ge- ven, zijn het de jezidi’s wel.’ Wahhab is tijdens de herdenking altijd bij zijn Wahhab (24) en Emmy (82) zouden samen hun verhalen van vervolging aan kinderen gaan doorvertellen. familie, maar is dit jaar op zijn stu- dentenkamer in Amsterdam, waar hij stond erop. Zo voelde het ook echt, ik hevigde dit nog eens toen ISIS het ge- we onderduiken. Mijn vader werkte taal nog niet en alle leken op politicologie studeert. ‘We denken was enorm aan ze gehecht.’ bied veroverde. Twee jaar daarvoor voor de Amerikanen, maar toen zij elkaar. We zaten in een soort azc, en elk jaar aan de 300.000 jezidi’s die de kwam Wahhab in Nederland, omdat halsoverkop vertrokken was hij zijn zagen bijna niemand. Toen we moch- afgelopen jaren zijn vermoord. Bij schuldgevoel ISIS en andere moslimextremisten leven niet langer zeker. Hij is daarom ten blijven, voelde ik me vrij en ge- deze herdenking, maar vooral op 3 Wahhab Hassoo is jezidi. Jezidi’s vor- ook op dat moment het gebied al ter- naar Nederland gevlucht. In 2012 is lukkig. Dat duurde tot de eerste va- augustus, wanneer we de jezidi’s men een religieuze minderheid in roriseerden. ‘Ik ben geboren in Sinjar, ons gezin herenigd. kantiedag van 2014, toen ISIS Sinjar herdenken. Mijn ouders zeggen al- het noorden van Irak, en worden al en had door de positie van de jezidi’s De eerste negen maanden in Neder- veroverde en de mensen moesten tijd: we denken eerst aan alle ande- eeuwenlang onderdrukt. In 2014 ver- een moeilijke jeugd. Soms moesten land waren erg moeilijk. Ik sprak de vluchten naar de berg, waar ze da- ren, dan pas aan onszelf.’ <

%1"&$2*&0 A(#% )*+ E!,-.%+ nd.nl/politiek !""#$ *+, / P-'# N'.-/'0 *+3 Hof geeft politiemol S/(('&$$- 50P&(- +* )%'/'%# K'$& 0%1*)%+. )%'.%' ook vijf jaar celstraf Partijleider en boegbeeld heeft na eigen mailbox. Vertrekken was de enige keuze, wekenlang gedoe ouderenpartij 50Plus verla- stelde hij in WNL Op Zondag: ‘Ik ben bang dat het ▶ D%+ B$-"1 ten. Krol neemt zijn zetel mee naar de nieu- niet zal overwaaien.’ Politiemol Mark M. (33) uit Weert we Partij voor de Toekomst, waarbij ook Ka- Het gehavende 50Plus gaat met drie Kamerleden heeft maandag ook in hoger beroep merlid Femke Merel van Kooten zich aansluit. verder: fractievoorzitter Van Brenk, Gerrit-Jan vijf jaar cel gekregen. Het gerechts- van Otterloo en Léonie Sazias. Bij de komende hof in Den Bosch veroordeelde hem ▶ D%+ H**0 verkiezingen wordt senator voor witwassen en het verkopen van 50Plus een ruziepartij? Onzin, beweerde kers- waarschijnlijk lijsttrekker. geheime politie-informatie aan cri- verse fractievoorzitter Corrie van Brenk afgelopen minelen. Twee jaar geleden kreeg hij weekend bij een persconferentie in het Kamerge- 50Plus Tweede Kamerleden Corrie van Brenk, Partij voor de Toekomst bij de rechtbank ook al vijf jaar cel. bouw. ‘Dat frame zouden jullie eens moeten los- Leonie Sazias en Gerrit-Jan van Otterloo. Met zijn vertrek uit 50Plus is Den Haag echter Het Openbaar Ministerie had dat nu laten’, beet ze het aanwezige journaille toe. niet van Krol af. De zeventigjarige politicus legde ook weer geëist. Ook mag M. tien Geruzie binnen 50Plus – hoe kómen journalisten zitter Geert Dales ongeveer iedereen tegen zich in de afgelopen weken stilletjes het fundament voor jaar lang niet meer als ambtenaar erbij. Het heeft mogelijk te maken met de reden het harnas had gejaagd – behalve Henk Krol, die zijn nieuwste project: de Partij voor de Toekomst. werken. Behalve M. werden nog dat Van Brenk zondag met een verklaring in de hem trouw bleef steunen. Hóe ongezellig het pre- De fractie krijgt gelijk twee zetels – ook Femke twee mannen veroordeeld. Tussen- Tweede Kamer stond: het vertrek van fractie- cies was, werd door massaal gelekte documenten Merel van Kooten stapt over naar de partij. Het persoon Mark S. kreeg drie jaar cel voorzitter en boegbeeld Henk Krol. Na wekenlang en verslagen voor iedereen duidelijk. Krol vond voormalige Kamerlid van de Dierenpartij sloot en een afnemer kreeg een halfjaar geruzie zag hij geen toekomst meer voor de par- het onacceptabel dat notulen van vergaderingen zich vorig jaar aan bij 50Plus, maar gaat nu dus cel. Een andere vermeende afnemer tij. De sfeer was volledig verpest sinds partijvoor- soms eerder in de krant verschenen dan in zijn Krol achterna. werd vrijgesproken. <