D. G. Tendulkar. — ; faith is battle. Pub- lished for Peace Foundation by Popular Prakashan, Bom- bay. XV ± 550 Sa.

Bu kitab~ n yazar~~ D. G. Tendulkar, 'nin 8 ciltlik büyük biyografi'sini kaleme alm~~~ olmakla, Hindistan'~ n s~ n~ rlar~ n ~~ a~an bir ün kazanm~~t~ r. Bu un'~ln ba~l~ca nedeni, yazar~ n, on y~ ll ~ k türlü çabalar~~ sonunda, Mahatma'n ~ n hayat~ n~~ ve etkenliklerini, hiç bir önemli olay~~ atlamadan, ya da ihmal etmeden, üstelik canl~~ ve renkli bir ushipta, anlatm~~~ olmas~d~ r. Ayn ~~ olumlu nitelikler, Abdul Ghaffar Khan'~ n bu biyografisi için de söz konusudur. Hatta Gandhi'nin sava~~ arkada~~~ olan Abdul Ghaffar Khan'~ n hayat ve çabalar~ n ~~ anlatan bu kitap için Gandhi biyografisi'nin 9. cildi de denmektedir. Eserde söz konusu Pathan'lar kimlerdir? Iran kökünden Pa~tu ya da Pakhtu denen lehçeyi konu~an ve güney — do~u Afganistan'da, Pakistan s~ n ~ r~~ içinde Belu- çi~tan'~ n kuzeyinde ve Indus — ötesinde, Pe~aver dolaylar~ nda ya~ayan kabilelere denmektedir. Pathan'lar Islam ve Sünni mezhebindendirler. Sert karakterli ve ~id- detli cenkçi olan Pathan'lar~ n bar~~ ta ba~l~ca i~leri tar~ md~ r. Bunlar~~ niteliyen bir halleri de, silahs~ z, yenilmi~~ dü~manlar~ n ~~ afv etmeleri ve du~manlar~ na dahi olsa, konuksever davranmalar~d~ r. I~te bu kabilelerin manevi ba~~~ ve eserin kahraman ~~ Ghaffar Khan, Ingiliz egemenli~ine kar~~~ kendi kabilelerinin özgürlü~ü ve dolay~siyle bütün Hindistan'~ n özgürlü~ü u~runa Mahatma ile yanyana bar~~ç~~ araçlarla sava~- m~~~ ve son y~llarda, Asyan ~ n özgürlük için verdi~i sava~larda beliren önderler ara- s~ nda mumtaz bir yer kazanm~~ t~ r. Ghaffar Khan'~ n yararl~~~~ ve nüfuzu o ölçüde büyük olmu~tur ki, Gandhi ona "Tanr~'n~n adam~" derdi. Kitab~ n Giri~i bize Pathan'lar üzerine hem toplu, hem ayr~ nt~ l~~ bilgi vermek- tedir. Sonra Ghaffar Khan'~ n do~umu, ilk y~ llar~~ (1895-1909), onun kendi kabileleri içinde ilk reform'culu~u (1910-1915), ilk hareketler ve Ghaffar Khan'~ n ilk tutuk- lanmas~, Ingilizlere ba~-kald ~ ran Pathan'lar~ n Hicret hareketi ele al~ nmaktad~ r. Bu arada Abdul Ghaffar'~ n Afganistan'~n o zamanki mutsuz reformcu k ~ ral~~ Amanullah Khan ile Amanullah'~ n karakterini canland~ ran ilginç bir konu~mas~ na tan~kl~k ediyoruz. Amanullah Afganistan'~ n as~ l dili oldu~u öne sürülen Pakhtu'ca bilmi- yordu. Abdul Ghaffar, as~ l ana-dilini ve yurdunun as~l ulusal dilini bilmemesinden ötürü k~ ral~~ k ~ nay~ nca, k~ ral bundan çok etkileniyor ve Pakhtu'cay~~ hemen ö~reniyor. O s~ ralarda Abdul Ghaffar, Hilafet Hareketine kat~ lmas~ ndan ötürü (1921-24) gene hapse at~ lm~~~ ve 1924'te kurtulduktan sonra Hindu-Müslim Birli~i için çal~~- m~~ t~ r. Kitap bu arada Abdul Ghaffar'~ n (ça~~n ~ n terimiyle) Filistin'e, Lübnan'a, Suri- ye'ye ve Irak'a yapt~~~~ tetkik seyahatini anlatmakta ve demektedir ki : Islam ülke- lerinde yapm~~~ oldu~u "tour", çevrede meydana gelen büyük olaylara onun göz- lerini açm~~ t~ r. ~imdi görüyor ki "Panislamizm" fikrinin yerini sa~lam bir milli- yetçilik almaktad~ r. Hilafet rejimi Türkiye'de ortadan kald~ r~lm~~~ ve Kemal Ata- 184 B~BLIYOGRAFYA türk'ün ilerici önderli~inde dinamik bir cumhuriyet geli~mekte; M~s~ r'~n, ~ran'~n, Hicaz'~n ba~lar~nda milliyetçi liderler bulunmaktad~r. Ufkunun böylece geni~lemesi, Abdul Ghaffar Khan'~n ki~ili~inde iki önemli sonuç sa~lam~~ t~r. t) O zamana kadar en iyilerinden, en prestij lilerinden biri olma- s~na ra~men, gene de lokal bir ~ef olan Ghaffar, ulusal liderli~e yükseliyor. 2) Bu za- mana kadar s~ k~~ s~k~ya do~ma'ya ba~l~~ bir müslim olan Ghaffar, ~imdi dini ~u üç sözcükte topluyor : dmdl, yaktn, muhabbat (do~ru davran~~, inanç, sevgi). Yani dar anlamda Islâml~ktan ç~k~ p, insanl~~a sevgi ile dolu, geni~~ ufuklu bir türlü "theis- me"e yöneliyor. Bundan sonra art~ k Abdul Ghaffar Khan'~n bütün Hindistan'~n kurtulu~~ sava- ~~nda ya~ad~~~~ destan, türlü ki~iliklerle çok somut ve canl~~ konu~malar~, dikkati çeken "anecdote" lar~~ kaps~yan, çok renkli bir dilde anlat~lmaktad~r. Bu ya~anm~~~ öykünün türlü a~amalar~ndan baz~lar~~ ~unlard~ r : özgürlük ça~~r~s~~ (1928-31); Peygamberlerin eseri (193 ) ; Uyar~c~~ i~aretler (193 ) ; Devlet tutuklusu (1932-4) ; Mahkemede (1934) vb. Tâ ki Hindistan, onun da büyük faaliyeti sayesinde (1941-45) Commonwealth içinde ba~uns~zl~~a kavu~sun, ayr~ca Pakistan Devleti kurulsun. Fakat bununla Abdul Ghaffar Khan için yani etkinlikler, yeni sava~lar, yeni çileler ba~lam~~t~r; çünkü Pathan'lar Pakistan'da en önemli etnik elemanlardan birini meydana getirmektedirler. O, Pathan'lar için Pakistan'~ n içinde kendi özel i~lerinde kanunen otonoml~~k istiyordu; bu yoldaki çabalar~ndan ötürü 1948'den 54'e kadar hapiste tutuldu. Böylece Pathan'larm ~imdiyedek ç~karm~~~ olduklar~~ tek büyük ~efin, Hindis- tan'~ n bu müslim kurtar~c~sm~n, ~slâml~~~~ insanl ~ k olarak anlayan bu geni~~ ufuklu bar~~ç~~ kahraman~n hayat öyküsü hemen bütün ayr~ nt~lariyle anlat~lm~~~ oluyor. Kitab~n ba~~nda ve sonunda Pe~aver bölgesinin birer haritas~, ayr~ca biri ba~ta Abdul Ghaffar Khan'~n renkli portresi olmak üzere, 25 foto bulunmaktad~r.

N. H.