Heydər Əliyev Fondunun Dəstəyi Ilə with the Support Ofthe Heydar Aliyev Foundation Vidadi Muradov Vidadi Muradov
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə with the support ofthe Heydar Aliyev Foundation Vidadi Muradov Vidadi Muradov İS. a 3 AZƏRBAYCAN XALÇALARI AZERBAIJANI CARPETS QARABAĞ QRUPU GARABAGH GROUP ______ Azərbaycan Respublikas. Prezidentinin j ş l ə r İdarəsi PRPZİDENT KİTABXANASI BAKI - “ELM” - 2010 BAKU~:ELM" - 2010 Elmi redaktor: Kübra Əliyeva sənətşünaslıq doktoru, professor Rəyçilər: Havva Məmmədova MÜNDƏRİCAT/ CONTENTS millət vəkili, tarix elmləri namizədi Asya Şirəliyeva L. Kərimov adına Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyinin direktor müavini Böyük layihə: Azərbaycan xalçaları bütün məktəbləri ilə......................................................................... 7 Tərcüm əçi: Yalçın Səlimov The Large-scale Project: “Azerbaijani Carpet Schools”............................................................................... 3 5 Dizayn: Səbuhi Hüseynov Azərbaycanın Qarabağ bölgəsi: tarixi oçerk........................................................................................................13 Vidadi Muradov. Azərbaycan xalçaları. Qarabağ qrupu. Bakı: Elm, 2010, 272 s. The Garabagh Region ofAzerbaijan: A Historical Sketch.................................................................................. 39 “Azərbaycan xalçaları bütün məktəbləri ilə" adlı böyük layihədən olan bu kitab Azərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsi olan Qarabağ xalçaçılıq məktəbinə həsr edilmişdir. Kitabda Qarabağın keçdiyi tarixi inkişaf yolu, burada xalçaçılığın təşəkkülü, onun inkişafı mərhələləri, səciyyəvi xüsusiyyətləri əksini tapmışdır. Qarabağ xalçaçılıq məktəbi haqqında tam təsəwür əldə etmək üçün nadir xalçalar- dan ibarət illüstrativ materiallar verilmişdir. Onun əsas hissəsini “Azər-ilmə" MMC-nin "Sehrli ilmələr" qalereyasının tarixi Qarabağ Qarabağ xalçaları: tarixdən bu günə..................................................................................................................23 xalçaları kolleksiyası və tarixi ənənə əsasında, bilavasitə “Azər-llmə'də toxunan xalçalar təşkil edir. Təqdim olunan hər bir tarixi xalçanın təsviri və texniki göstəriciləri verilmişdir. Kitabda verilmiş bütün materiallar Qarabağın Azərbaycanın tərkib hissəsi olduğunu, Qarabağın Azərbaycan tarixi və mədəniyyətinin Garabagh Carpets: TheirPast and Present........................................................................................................ 49 üzvü hissəsi olduğunu bir daha təsdiq edir. Kitabdan Azərbaycan xalçalarına maraq göstərən və bütün təbəqədən olan oxucular istifadə edə bilər. Qarabağda toxunmuş xalçalar və ipək tikmələrdünya muzeylərində və şəxsi kolleksiyalarda.............................59 Editor: Kubra Aliyeva Doctor of Arts, Professor Garabagh Carpets and Silk Embroideries in the World Museums and Private Collections...................................59 Reviewer: Havva Mammadova Member ofthe Azerbaijan Parliament, candidate ofhistory science “Azər-ilmə” MMC-nin “Sehrli ilmələr” qalereyasının Qarabağ xalçaları kolleksiyasından......................................87 Asya Shiraliyeva Deputy director, Garabagh Carpets in the Azer-llme Ltd “Magic Knots” Gallery’s Collection..........................................................87 Azerbaijani Carpet and Folk Applied Arts State Museum Translator: Yalchin Salimov Design: Sabuhi Huseynov “Azər-ilmə” də toxunan Qarabağ xalçaları.........................................................................................................237 Garabagh Carpets produced byAzer-llme Ltd................................................................................................... 237 Vidadi Muradov. Azerbaijani Carpets. Garabagh Group. Baku: Elm, 2010, 272 p. Biblioqrafiya.......................................................................................................................................................269 This book. as a part of the large project “Azerbəijani Carpet Schools’, is devoted to Garəbagh carpets of Azerbaijan. The publication concerns the history of Garabagh and carpet-weaving devetopment in this region. Bibliography...................................................................................................................................................... 269 The book is supplied with a greət deal of illustrations of Garabagh carpets. The bəsic resource for the illustrətions is a lərge collection of historical Garabagh carpets from the “Magic Knots’ Gallery, as well as carpets produced by Azer-Hme and pieces from foreign collections. All the historical carpets from the Gallery are provided with their minute technical chəracteristics. The book also shows that Gərabagh is an essential historical and culturəl part ofAzerbaijən. The book is intended for cərpet collectors and amateurs, as well as the general public. ISBN978-9952-453-35-5 4 9 0 3 0 0 0 0 0 0 655(07)-2010 © Vidadi Muradov BÖYÜK LAYİHƏ Azərbaycan xalçaları bütün məktəbləri ilə Qədim və zəngin tarixə malik olan Azərbaycan mədəniyyəti Ulu öndər Hey- dər Əliyevin qayğısı ilə yeni zirvələrə yüksəldi. Heydər Əliyev Azərbaycan mədəniyyətinin, istisnasız olaraq onun bütün sahələrinin, tarixi ənənələr nəzərə alınmaqla, müasir inkişaf konsepsiyasını müəyyənləşdirmişdir. -ın/Ui Azərbaycan Respublikasının prezidenti İlham Əliyev Ulu öndərin dövlətçilik siyasətini, o cümlədən mədəniyyət sahəsində siyasətini uğurla davam etdirir. Ulu öndərin həmişəyaşar ideyalarının həyata keçirilməsində onun adını daşıyan Heydər Əliyev fondu misilsiz rola malikdir. Heydər Əliyev fondu YUNESKO və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri, millət vəkili Mehriban xanım Əliyevanın rəhbərliyi ilə Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafı sahəsində də uğurlu layihələrə imza atmışdır. Azərbaycan muğamının dünya səviyyəsində tanınmasına nail olunmuş, YUNESKO xətti ilə “Qarabağ xanəndələri" albo- mu buraxılmışdır. Bakıda Beynəlxalq Muğam Mərkəzi açılmış, burada ilk beynəlxalq Muğam festivalı keçirilmişdir. Azərbaycanın Şirvanşahlar sarayı, Atəşgah və Qobustan kimi nadir tarixi abidələri YUNESKO-nun “Dünya mədəni irs“ siyahısına daxil edilmişdir. Azərbaycan dövlətinin mədəniyyət sahəsində siyasətində xalçaçılığa mü- nasibət də xüsusi yer tutur. Prezident İlham Əliyev 2004-cü il dekabrın 7-də “Azərbaycan xalça sənətinin qorunması və inkişaf etdirilməsi haqqında" Azər- I R A fl baycan Respublikasının qanununu təsdiq etmişdir. Qanunda göstərilir ki, “Azərbaycan xalçası Azərbaycan xalqının maddi və mənəvi sərvətidir, intellek- tual fəaliyyətin nəticəsi olub, xalqın estetik dünyagörüşünü və mədəni iden- tikliyini əks etdirir”. Prezident İlham Əliyev bu qanunun təsdiqindən az müddət sonra, 2005-ci il fevralın 7-də “Azərbaycan xalça sənətinin qorunması və inkişaf etdirilməsi 9 Azərbaycan xalçaları - QARABAĞ QRUPU haqqında” Azərbaycan respublikasının qanununun tətbiq edilməsi barədəfər- Azərbaycan xalqının mənəvi dünyasını, gözəllik duyumunu, fitri istedadını, man imzalamışdır. Bu sənədlər Azərbaycanda xalçaçılığın inkişaf tarixində dünyaya fəlsəfi baxışlarını sirli naxışlarda yaşadan Azərbaycan xalça sənə- yeni səhifə açmaqla, onun daha da inkişafına misilsiz töhfə vermişdir. tinin qədim tarixi vardır. Azərbaycan Respublikasında xalça sənətinin nailiyyətlərinin təbliği də Elmi mənbələrə əsasən tarixi e.ə. II minilliyə aid edilən xalça sənətinin diqqət mərkəzindədir. Prezident İlham Əliyev 2006-cı il martın 18-də Respub- Azərbaycan ərazisində geniş yayılmasına və inkişaf etməsinə səbəb bu lika Muzey Mərkəzində olarkən əvvəlcə Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi ərazidə olan əlverişli coğrafi-iqlim şəraiti, əhalinin isə əsasən maldarlıq təsər- Sənəti Dövlət Muzeyinin fondunda saxlanan xalçalara və buradakı şəraitə rüfatı ilə məşğul olmasıdır. baxmış, sonra çox mühüm bir ideya irəli sürmüşdür. O, demişdir ki, bu mu- Yarandığı ilkin dövrlərdə tələbatı ödəyən, yəni köçmə həyat tərzi keçirən zeyin ayrıca binası olmalıdır. Çünki xalça muzeyi doğrudan da dünyada ye- insanların çadırlarında örtük, döşənək, pərdə və s. kimi istifadə edilən xalça ganə muzeylərdəndir. Prezident İlham Əliyev bu ideyanın həyata getdikcə yüksək bədii əhəmiyyət kəsb etmiş, insanların estetik ehtiyacına keçirilməsinə qayğı ilə yanaşmış, onun iştirakı ilə 2008-ci il may ayının 15-də cavab vermiş, onların həyatının ayrılmaz hissəsi, istehsal fəaliyyətlərinin Dənizkənarı Milli Parkın ərazisində Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sə- aparıcı növü olmuşdur. nəti Dövlət Muzeyi binasının təməlqoyma mərasimi olmuşdur. Prezidentin Tarixən Azərbaycan ərazisində qoyunçuluğun inkişaf etməsi xalça sənətinə Azərbaycanda xalçaçılığın inkişafına və təbliğinə diqqətinin nəticəsidir ki, o, lazım olan tükənməz xammal bazasının yaranmasına səbəb olmuşdur. bütün işləri daim nəzarətdə saxlayır və həyata keçirilməsini təmin edir. Bunun Bu sənətin geniş yayıldığı Azərbaycan ərazisi boyu hərxalça istehsalı mən- nəticəsidir ki, o, xanımı Mehriban Əliyeva ilə birgə 2009-cu il dekabrın 1-də təqəsi yunun keyfiyyətinə görə və bu ərazidə olan bitki örtüyündən, mineral, muzey üçün inşa edilən binada tikinti işlərinin gedişi ilə tanış olmuşdur. heyvan mənşəli tərkiblərdən alınan boyaqlara görə bir-birindən fərqlənirdilər. Prezident ilham Əliyevin Azərbaycanda xalçaçılığın inkişafına diqqət və Bir qayda olaraq Qafqazda mövcud olan 13 qoyun cinsindən 9-u Azərbay- qayğısı Azərbaycan xalçasının YUNESKO-nun Qeyri-maddi Mədəni İrs üzrə canda yetişdirilirdi. Gəncə-Qazax bölgəsində əsasən parlaq və yumşaq yunu Reprezentativ Siyahısına daxil edilməsi sahəsində görülən işlərə də böyük olan “bozağ“, Bakı bölgəsində zərif yunlu “şirvan", Muğan və Mil düzlərində dəstək olub, Azərbaycan xalçaçıları qarşısında