Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego kwartalnik naukowy Studies of the Industrial Geography Commission of the Polish Geographical Society a scientific quarterly MIĘDZYNARODOWE I KRAJOWE UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZEDSIĘBIORSTW pod redakcją Zbigniewa Zioło i Tomasza Rachwała INTERNATIONAL AND NATIONAL CONDITIONS OF ENTERPRISES DEVELOPMENT edited by Zbigniew Zioło and Tomasz Rachwał 30(1) · 2016 Polskie Towarzystwo Geograficzne – Komisja Geografii Przemysłu Polish Geographical Society – Industrial Geography Commission Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie – Instytut Geografii Pedagogical University of Cracow – Institute of Geography PRACE KOMISJI GEOGRAFII PRZEMYSŁU POLSKIEGO TOWARZYSTWA GEOGRAFICZNEGO STUDIES OF THE INDUSTRIAL GEOGRAPHY COMMISSION OF THE POLISH GEOGRAPHICAL SOCIETY 30(1) Redaktor naczelny / Editor-in-chief: Zbigniew Zioło Zastępca redaktora naczelnego – redaktor prowadzący / Associate – managing editor: Tomasz Rachwał Rada Redakcyjna / Editorial Board Paweł Czapliński, Wiesława Gierańczyk, Anatol Jakobson, Ana María Liberali, Wioletta Kilar, Tadeusz Marszał, Tomasz Rachwał (Wiceprzewodniczący/Vice-chair), Eugeniusz Rydz, Tadeusz Stryjakiewicz, Anatoly V. Stepanov, Natalia M. Syssoeva, Zdeněk Szczyrba, Anna Tobolska, Krzysztof Wiedermann, Nuri Yavan, Zbigniew Zioło (Przewodniczący/Chair) Recenzenci współpracujący / List of reviewers Paweł Czapliński, Liudmila Fakeyeva, Roman Fedan, Bronisław Górz, Andrea Gubik, Jerzy Kitowski, Tomasz Komornic- ki, Sławomir Kurek, Eugeniusz Rydz, Zdeněk Szczyrba, Zygmunt Szymla, Przemysław Śleszyński, Maria Tkocz, Krzysztof Wach, Marek Więckowski, Robert Włodarczyk, Michał Gabriel Woźniak Redaktor językowy / Language editor: Dorota Śrutowska Deklaracja wersji pierwotnej / Definition of primary version Wersja drukowana jest wersją pierwotną publikacji / The primary version of the journal is the printed version. Strona internetowa czasopisma z informacjami dla autorów i dostępem do artykułów archiwalnych w wersji elektronicznej / Journal website with information for authors and access to the full-text electronic versions of archive papers: www.prace-kgp.up.krakow.pl, ISSN (ON-LINE): 2449-903X Kontakt z redakcją / Journal contact Sekretarze Redakcji (Secretaries): Wioletta Kilar, Tomasz Padło Zakład Przedsiębiorczości i Gospodarki Przestrzennej, Instytut Geografii Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków, p. 437 tel. (+48) 12 662 62 55, faks (+48) 12 662 62 43, e-mail: [email protected] ISSN 2080-1653 © Copyright by Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków 2016 Wydawca/Publisher Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie – Instytut Geografii Pedagogical University of Cracow – Institute of Geography Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie e-mail: [email protected], http://www.wydawnictwoup.pl Współwydawca/Co-publisher Polskie Towarzystwo Geograficzne – Komisja Geografii Przemysłu Polish Geographical Society – Industrial Geography Commission Druk/Printed by Zespół Poligraficzny UP Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego Studies of the Industrial Geography Commission of the Polish Geographical Society 30 (1) · 2016 Wprowadzenie Duży wpływ na przemiany społeczno-gospodarcze układów przestrzennych wywierają procesy internacjonalizacji działalności gospodarczej różnego typu przedsiębiorstw. W wy- niku relacji przestrzennych kształtują one różne formy powiązań organizacyjnych i rynko- wych, które mają na celu podnoszenie efektywności gospodarowania wiodących korporacji. W poszczególnych krajach formy te oddziaływują na powstawanie oraz pobudzanie działal- ności produkcyjnej i usługowej przedsiębiorstw o różnym potencjale – mikrofirm oraz firm małych, średnich i dużych. Do tego nurtu nawiązują zaprezentowane w tomie prace, które częściowo identyfikują przestrzenne zachowania różnego typów podmiotów gospodarczych, ich powiązania sieciowe oraz instrumenty prawne i finansowe wpływające na ich funkcjo- nowanie i rozwój. Ogromną rolę w kształtowaniu przedsiębiorstwa odgrywa otoczenie międzynarodowe, które przyczynia się do nasilania internacjonalizacji działalności produkcyjnej (K. Wach). Na tym tle omówione zostały warunki kształtowania wybranych krajowych przedsiębiorstw, wśród których wyróżniono mikrofirmy oraz firmy małe, średnie i duże. Zwrócono uwagę na główne czynniki, m.in. na uwarunkowania polityczne, prawne, społeczne, ekonomiczne, kulturowe, ekologiczne i technologiczne. Kontynuuje tę problematykę analiza terytorialne- go zasięgu internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw poprzez określenie charakteru rynku (rynki krajów UE, rynki należące do krajów UE i pozaunijnych oraz rynki krajów wyłącznie pozaeuropejskich) (N. Daszkiewicz). Przedstawione na wstępie hipotezy zostały zweryfi- kowane przy pomocy modelu ekonometrycznego. Identyfikacji podjętej problematyki do- konano na przykładzie powiązań handlowych przedsiębiorstw województwa małopolskiego w latach 2012–2013 (M. Belniak). Stwierdzono różny stopień powiązań handlowych z po- szczególnymi krajami. Na tej podstawie określono terytorialny stopień zmienności rynków międzynarodowych województwa małopolskiego. Na tle rozwoju teorii sieci terytorialnych określone zostały relacje zachodzące między cyklem życia przedsiębiorstwa a decyzją lo- kalizacyjną (H. Godlewska-Majkowska). Określono zachowanie przedsiębiorstwa w różnej fazie rozwoju (zalążkowej, fazie rozwoju i schyłkowej). W kolejnych studiach dokonano przeglądu literatury dotyczącej roli przedsiębiorstw w rozwoju lokalnym i regionalnym, zwracając uwagę na koncepcję rozwoju endogenicznego, egzogenicznego, regionu spola- ryzowanego oraz neoklasyczne teorie kształtowania klastrów (M. Typa). Znaczący wpływ na procesy kształtowania działalności produkcyjnej mają instrumenty prawne, a wśród nich ważną rolę odgrywa system podatkowy, który w różnym stopniu pobudza bądź hamuje roz- wój przedsiębiorstw (J. Pach). Podstawowym instrumentem wpływającym na ocenę działal- ności przedsiębiorstwa jest analiza rzeczowo-finansowa podejmowanej produkcji (R. Śliwa, R. Żaba-Nieroda). W tym świetle zaprezentowano przedsiębiorstwo związane z funkcjami obronnymi. Zwrócono szczególną uwagę na opracowywanie planów rzeczowo-finansowych 4 Wprowadzenie w grupie kapitałowej oraz jej strukturę własnościową. Jedną z form oddziaływania otoczenia międzynarodowego na kształtowanie rynku krajowego są międzynarodowe sieci handlowe, poszukujące swoich miejsc działalności w wybranych krajach (B. Gosik). Identyfikację tej problematyki przedstawiono na przykładzie jednostek handlowych największych sieci euro- pejskich. Zwrócono uwagę na preferencje lokalizacyjne placówek handlowych z uwzględ- nieniem rozmiarów potencjalnego rynku, wśród których wyróżniono miasta małe, średnie i duże. W procesach rozwoju ważnym zagadnieniem jest przepływ wiedzy między różnego typu instytucjami. Tematykę tę zilustrowano na przykładzie współpracy i przepływów infor- macji w organizacjach klastrowych w nawiązaniu do polityki Unii Europejskiej (W. Dyba). Można przyjąć, że organizacje te w znacznym stopniu wpływają na pobudzanie procesów internacjonalizacji produkcji i wdrażanie nowych technologii. Dużą rolę w procesie rozwo- ju gospodarczego poszczególnych krajów odgrywają bezpośrednie inwestycje zagraniczne. Stąd ważnym problemem jest określenie, w jakim stopniu wpływają one na kształtowanie wartości dodanej brutto w gospodarce. Odpowiednią próbę w tym zakresie przedstawiono w pracy, w której dokonano analizy znaczenia napływu bezpośrednich inwestycji zagranicz- nych dla wzrostu gospodarczego, przy wykorzystaniu funkcji ekonometrycznych (L. Woj- ciechowski). Ważnym elementem usieciowienia przedsiębiorstw jest określenie ich efektów organizacyjnych, które przedstawione zostały w oparciu o usieciowienie jednostek gospodar- czych i możliwości ich wykorzystania w planowaniu przestrzennym (A. Mrozińska). W pro- cesie rozwoju gospodarczego świata zachodzą duże zmiany w zakresie udziału potencjału ekonomicznego wiodących biegunów wzrostu. W ostatnim czasie, obok Europy, Stanów Zjednoczonych i Japonii, funkcje światowego centrum przejmuje gospodarka chińska. Prze- jawem tego jest szybki wzrost udziału Chin w światowym potencjale ekonomicznym oraz silna ekspansja obejmująca także kraje Europy Środkowo-Wschodniej (R. Koszek). Kraje te, będące w stadium transformacji i przyspieszonego rozwoju gospodarczego, stanowią dobry rynek dla podbijających go produktów przemysłu chińskiego oraz do inwestowania na nim kapitału. Przedstawiona w niniejszym tomie problematyka wskazuje na różnorodne podejścia metodologiczne, które w wielu wypadkach zweryfikowane zostały badaniami empiryczny- mi. Potwierdzają one dużą rolę otoczenia międzynarodowego w internacjonalizacji przedsię- biorstw i intensyfikowaniu wzrostu gospodarczego krajów i regionów. Zbigniew Zioło, Tomasz Rachwał Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego Studies of the Industrial Geography Commission of the Polish Geographical Society 30 (1) · 2016 Introduction The large impact on the socio-economic shifts of spatial systems is being made by the processes of internationalisation of the economic activity of different kinds of enterprises. As a result of these spatial relations, they shape different forms of organisational and market connections, which aim at increasing the economic effectiveness of leading corporations. In individual countries they influence the creation and revitalization of production and