LANNOO’S AUTOBOEK SCHOTLAND 2 Lilly Nielitz-Hart en Simon Hart LANNOO’S AUTOBOEK SCHOTLAND

ON THE ROAD

3 TOP 10

¼ EDINBURGH CALTON HILL Blz. 99, 106 Deze heuvel biedt het beste uitzicht over de stad, vanaf Ä Edinburgh Castle tot aan de rivierdelta van de Firth of Forth. Å Â ½ MELROSE Á Blz. 125, 127 Ã In Melrose staat de mooiste van de vier abdijen van de À Scottish Borders. Te midden van een lieflijk landschap dat ¿ uitnodigt tot wandelen, biedt dit leuke stadje een perfecte ¾¼ mix van natuur en geschiedenis. ½ ¾ GEORGE SQUARE IN GLASGOW Blz. 138, 143 Omgeven door de neoclassicistische Merchant City vormt dit uitgestrekte plein het hart van de moderne stad Glas- gow. Hier vinden heel wat feesten en evenementen plaats. ¿ KILMARTIN GLEN Blz. 179-180 In het oude landschap van Argyllshire treft u de indruk- wekkendste prehistorische monumenten van het Schotse vasteland aan, van de Glebe Cairn en de Nether Largie Standing Stones tot het Dunadd Fort, de kroningsplaats van Dalriada. À Blz. 199, 201 Ã GLEN COE Het mooiste meer van het National Park, de Blz. 256 e.v. thuishaven van de stoomboot ‘Sir Walter Scott’, nodigt Als een grandioze poort vormen twee bergtoppen de zuide- menig bezoeker uit voor een onvergetelijke boottocht. De lijke toegang tot een spectaculaire vallei. Het onwezenlijke schrijver vereeuwigde het meer in zijn epos Lady of the lake. landschap, omringd door met mos bedekte heuvels en doorsneden van waterlopen, is verbazingwekkend toegan- Á ROYAL DEESIDE kelijk. Blz. 223, 237, 239 Twee koninginnen raakten stapelverliefd op het landschap Ä ISLE OF SKYE van de vallei aan de River Dee in het Cairngorms National Blz. 294 e.v. Park, dat omringd wordt door met zilverdennen begroeide In het veelzijdige landschap van het Isle of Skye, met de heuvels: Victoria liet hier het kasteel Balmoral bouwen dat Cuillinbergen, het Trotternish-schiereiland en Caraïbisch tot op vandaag het favoriete zomerverblijf is van de huidige aandoende stranden, kunt u de Highlands in miniatuur Queen Elizabeth II. beleven. Alleen al de tocht ernaartoe over de gewelfde brug bij Kyle of Lochalsh of per boot is een belevenis. Â MORAY FIRTH Blz. 255, 262, 264, 277 Å EILEAN DONAN CASTLE De grootste firth van Schotland wordt omgeven door een Blz. 297, 298 historisch belangrijk landschap en door de attractieve Dit aan Loch Duich gelegen kasteel uit de Highlanderfilms Noordzeekust. De wateren zijn ook populair bij dolfijnen, vormt absoluut een van de meest fotogenieke panorama’s dwergvinvissen en zeehonden, die u hier van zeer nabij van Schotland en staat als icoon veelvuldig afgebeeld op kunt observeren. allerlei producten, van ansichtkaarten tot koekjesdozen.

4 INHOUD

INLEIDING ...... 7

Welkom in Schotland ...... 7

PRAKTISCHE INFORMATIE ...... 21

OVERNACHTEN ...... 39

DE MOOISTE ROUTES DOOR SCHOTLAND ...... 53

Route 1 Van Glasgow naar Edinburgh en naar het Isle of Skye ...... 58 Route 2 De noordwestkust en de eilanden ...... 71 DE MOOISTE REGIO’S VAN SCHOTLAND

REGIO 1 Edinburgh en de Lothians ...... 89 De hoofdstad tussen bergen en zee REGIO 2 Scottish borders ...... 119 Historische stadjes, verlaten kusten en een lieflijke natuur REGIO 3 Glasgow en het zuidwesten ...... 131 Maritieme geschiedenis en literair erfgoed REGIO 4 Argyll & Bute en de zuidelijke Hebriden ...... 165 Stille fjorden, mythische plaatsen en herenhuizen REGIO 5 Stirlingshire en het Trossachs National Park ...... 187 Highlandhelden, slagvelden en een merenplateau REGIO 6 en Fife ...... 203 Middeleeuwse geschiedenis en golfsport aan groene kusten REGIO 7 Aberdeen, Angus en het Cairngorms National Park ...... 223 Noordzeemetropool, whisky en koninklijke landschappen REGIO 8 Inverness en de Great Glen ...... 255 Grandioze valleien, de hoogste munro en een zeemonster REGIO 9 De westelijke Highlands en de Buiten-Hebriden ...... 273 Panoramawegen, een fantastische eilandenwereld en droomstranden REGIO 10 Orkney en Shetland ...... 305 Prehistorische monumenten en Scandinavische flair

GESCHIEDENIS ...... 333 Markante data en gebeurtenissen

Plaatsnamen- en trefwoordenregister ...... 344 Namenregister ...... 349 Fotoverantwoording ...... 351 Verklaring van de symbolen ...... BINNENKANT ACHTERFLAP

5 6 WELKOM IN SCHOTLAND — Schotland: natuur, geschiedenis en cultuur —

Gekloofde, wilde, romantische landschappen met grandioze fjorden en kris- talheldere lochs, verlaten zandstranden en een magische eilandenwereld in het noorden van de Atlantische Oceaan vormden het decor voor de lotgeval- len van tragische figuren, zoals Macbeth of Mary Stuart. Rondreizen in deze ongerepte natuur is voor elke Schotlandreiziger een droom. Wie op reis gaat naar Schotland, zal niet teleurgesteld worden. Alleen al de grote verscheidenheid aan landschappen laat niets te wensen over: van diepgroene weilanden, donkere sparrenbossen en schorren in de Lowlands tot schrale, met heide bedekte venen, besneeuwde vulkanische heu- veltoppen, diepblauwe meren en halvemaanvormige baaien in de Highlands. Het is niet toevallig dat heel wat schilderachtige Schotse kasteelruïnes opdui- ken in Hollywoodklassiekers zoals Highlander en Braveheart. Wie er altijd al van gedroomd heeft om op een onbewoond eiland te gaan leven, kan zijn of haar droom hier misschien in vervulling laten gaan: van de bijna achthonderd Schotse eilanden zijn er slechts 95 bewoond, en heel wat eilanden staan te koop. Schotland heeft echter niet alleen natuurschoon te bieden. Steencirkels uit de vroege bronstijd, slagvelden, kastelen van landheren en pittoreske abdij- en burchtruïnes getuigen van een levendige, duizenden jaren oude geschiedenis. Bovendien is er geen gebrek aan interessante musea en bezienswaardigheden. In de metropolen Edinburgh of Glasgow wacht u een stevige dosis cultuur. Wie op zoek is naar Highlanders met doedelzak en Schotse rok, vindt die tegenwoordig vooral als entertainment voor toeristen op de Royal Mile van Edinburgh en in andere winkelstraten. Schotse ruiten, whisky en andere toe- ristische artikelen worden te koop aangeboden in de Highlandshops van de toeristische centra. De Schotse rok in al zijn excentrieke kleuren en patronen heeft zich onder jonge mannen en vrouwen inmiddels al lang ontwikkeld tot een cool mode- accessoire dat verkocht wordt in gespecialiseerde boetieks. U zult echter veel

7 vaker een Schotse vlag tegenkomen, die graag wordt opgehangen als uitdruk- king van de Schotse identiteit. Oer-Schots gaat het er ook aan toe tijdens een ‘cèilidh’, een folkloristisch feest met muziek en dans. De Schotten feesten graag en lusten wel een glaasje. Bij een glas lekkere whisky kunt u hun Kel- tische ziel proberen te doorgronden. Bezoekers worden overal hartelijk en vriendelijk ontvangen. Fàilte gu Alba! – Welkom in Schotland!

Geografie en natuur Schotland maakt deel uit van het Verenigd Koninkrijk. De totale oppervlakte van het land bedraagt 78.722 km², waarmee het iets meer dan een derde van de oppervlakte van het Britse hoofdeiland inneemt. De grens met Engeland loopt van de Solway Firth langs de River Tweed tot de Marshall Meadows Bay aan de Noordzee. In het westen liggen voor het vasteland de eilandengroepen van de Binnen- en Buiten-Hebriden. Helemaal in het noorden bevinden zich de Orkney- en de Shetlandeilanden. Door de gletsjerbewegingen in de laatste ijstijd ontstonden in totaal meer dan drieduizend diep ingesneden zeearmen, zogenaamde ‘sea lochs’, en diepe binnenmeren. Sommige lochs zijn echte zoutwaterfjorden, zoals Loch Linn- he, Loch Etive of Loch Fyne – met een lengte van 65 kilometer de langste fjord van Schotland. Geografisch is Schotland onderverdeeld in de hoofdregio’s Highlands en De vesting Eilean Lowlands. Het land wordt door verschillende geologische breuklijnen gemar- Donan Castle, spectaculair gelegen keerd, die dwars door het eiland lopen. Tussen Lochranza op het Isle of Arran op een landtong in en Stonehaven aan de oostkust loopt de tektonische breuklijn Loch Duich Boundary Fault, die de Highlands scheidt van de Lowlands. 410 miljoen jaar

8 Castle, geïnspireerd door de architectuur van de Franse Loirekastelen

In landelijke gebieden moet u altijd en overal rekening houden met schapen op de weg.

9 DE SCHOTSE VLAG De Schotse vlag, ‘Saltire’ genaamd, bestaat uit een wit andreaskruis op een blauw vlak. Het motief verwijst naar St Andrew (Sint-Andreas), al sinds de 13de eeuw de beschermheilige van Schotland. Tegenwoordig vieren de Schot- ten hun beschermheilige elk jaar op 30 november met een bank holiday, een feestdag.

geleden botsten hier twee aardplaten tegen elkaar en drukten de bergen van de Southern Uplands omhoog. De Lowlands bestaan uit de aan Engeland grenzende Southern Uplands en de Central Lowlands, die het centrum van Schotland vormen: hier liggen de steden Edinburgh, Glasgow, Aberdeen, Dundee, Perth, en Ayr. Een tweede zichtbare breuk wordt gevormd door de Great Glen. Deze diago- nale tektonische verschuiving scheidt het noordwestelijke deel van de High- lands, vanaf de Moray Firth tot , van de zuidelijk gelegen Gram- pian Mountains. Het Caledonian Canal overbrugt de korte waterscheiding tussen Loch Linnhe en de Moray Firth. De noordwestkust met de eilanden De Jacobite Steam Lewis en Harris behoort tot de geologisch oudste regio’s van Schotland – het Train rijdt over het Lewisgneis is ongeveer drie miljard jaar oud. Het gebied is erkend als UNES- Viaduct; CO-geopark; in Kylesku (zie blz. 82) bevindt zich een bezoekerscentrum. een van ’s werelds In de eenzaamheid van de Highlands konden zeldzame diersoorten zoals mooiste treinroutes, de West Highland Line, steen-, vis- en zeearenden, wilde katten, sneeuwhazen en sneeuwuilen overle- loopt door de Schotse ven. St Kilda, de meest afgelegen eilandengroep, is vanwege de broedplaatsen Highlands. van zeevogels zoals papegaaiduikers opgenomen in de lijst van UNESCO-we-

10 Typische Schotse blackhouses in Lewis op de Buiten-Hebriden

reldnatuurerfgoed. In de Cairngorm Mountains treft men behalve het fotoge- nieke angusrund vandaag ook rendieren en zelfs lama’s aan. De kustgebieden bezitten een bijzonder grote biodiversiteit. Zo kunt u aan de Moray Firth tuimelaars en rondom de eilanden een twintigtal walvis- en dolfijnsoorten en robben spotten. Ooit was bijna 70% van de oppervlakte van Schotland bedekt met gemengde bossen. Na duizenden jaren roofbouw wordt het Caledonian Forest tegenwoordig op verschillende plaatsen herbebost. De bergkruinen zijn begroeid met heideplanten, varens, mossen en grassen. In de winter zorgt het heidekruid voor een bruin tapijt, in de nazomer verspreiden paarsroze bloesems zich als verfspatten over het landschap.

Klimaat Schotland ligt tussen de 54ste en 60ste breedtegraad. Geen enkele plek ligt meer dan 64 kilometer van de zee verwijderd. Het weer wordt weliswaar

Gewend aan weer en wind: een Schots hooglandrund in de buurt van Glencoe

11 In de Schotse Highlands is het rustig rijden door de prachtige landschappen.

RONDREIS DOOR SCHOTLAND

Schotland is een relatief klein land. De hemelsbrede afstand tussen de hoofd- Door heel Schotland stad Edinburgh en Thurso in het noorden bedraagt slechts 424 kilometer. Als lopen panoramawegen, u langs de kust met zijn talloze baaien en fjorden rijdt, zult u echter al gauw zoals hier op het Isle of Skye. heel wat meer kilometers afleggen. Wie een uitstapje maakt naar een van de Hebrideneilanden, moet een overtocht met de veerboot inplannen. De auto- snelweg M 90 vanuit Edinburgh eindigt reeds in Perth en naarmate men ver- der naar het noordwesten rijdt, zijn er ook steeds minder tweebaanswegen of ‘A-roads’. Op de vaak zeer smalle en bochtige ‘B-roads’ schiet u – vooral in het hoogseizoen in juli en augustus – slechts langzaam op. Plots kan ook een kud- de schapen de weg versperren. Wie buiten de zomermaanden reist, vermijdt niet alleen de muggen, maar ook files. Van Pasen tot juli zijn de dagen vanwege de nabijheid van de noordelijke poolcirkel langer (tot 18 uur). Op de eenbaans- wegen zijn er inhaalplaatsen (passing places), waar u al eens achteruit moet rijden om niet alle andere auto’s op te houden. Dit maakt deel uit van de Britse gedragscode in het verkeer, net als het dankende handgebaar.

De Standing Stones bij Callanish op het eiland Lewis zijn ongeveer vijfduizend jaar oud.

55 Houd er ook rekening mee dat de benzinestations niet overal de klok rond geopend zijn. Het is ook raadzaam voldoende proviand en water mee te nemen voor onderweg, aangezien restaurants en winkels in de bergregio’s vaak vroeg sluiten. Overnachtingsmogelijkheden moet u van tevoren opzoe- ken, want die zijn beperkt. Zelfs kampeerplaatsen zijn vaak volzet en vanaf oktober gesloten. Wildkamperen is in Schotland toegestaan, voor zover men zich aan bepaalde regels houdt (www.outdooraccess-.scot). Goede landkaarten kunnen erg nuttig zijn, want in afgelegen gebieden is er niet over- al wifi-ontvangst. De eerste route omvat Glasgow en Edinburgh, de twee grootste steden van het land. Tijdens de rondreis stuit u in Argyll, het ‘land van de Gaelen’, op enke- le indrukwekkende kasteelruïnes en op mythische prehistorische plaatsen die teruggaan naar de oorsprong van de Schotse natie. Een van de landschap- pelijk mooiste wegen voert naar het Isle of Skye. Onderweg kunt u even halt houden bij het , het bekende decor uit de Harry Potter- films. In Fort William staat u aan de voet van de , de hoogste berg van Schotland. Daarna wacht u een bezoek aan de vallei Glencoe, alvorens u verder rijdt naar het schitterende groene merenlandschap van de Trossachs met onder meer . Via het historisch belangrijke Stirling eindigt de rondreis in de hoofdstad Edinburgh. De tweede route volgt gedeeltelijk de door het toeristenbureau voorge- stelde North Coast 500 en voert door enkele van de meest afgelegen en land- schappelijk spectaculairste gebieden van het noordwesten van Schotland. Onderweg kunt u haast voortdurend genieten van een prachtig uitzicht op zee met aan de horizon een uniek eilandlandschap. U reist door bergland- schappen en gebieden met geologische bijzonderheden en langs verlaten baaien met Caraïbische stranden. Tijdens lange wandeltochten krijgt u spec- taculaire panorama’s te zien en kunt u zeldzame wilde dieren spotten. De wegen zijn berijdbaar met een kampeerauto (op één alternatieve route na, die wordt aangeduid), voor zover de remmen correct functioneren. Ook voor fiet- sers is deze route geschikt. Wie meer tijd heeft, kan bijvoorbeeld een bezoek brengen aan de Orkneyeilanden of aan Lewis en Harris.

Voor een bezoek aan de metropool Glasgow trekt u het best voldoende tijd uit. Op de foto ziet u de South Portland Street Bridge voor voetgangers.

56 Pierowall The Westray North Orkney Islands Sound Roosay Eday WasbisterBackaland The Barony A966 Stronsay Tingwall 0 10 20 km Main- land Finstown Stromness Kirkwall

Linksness Scapa FlowSt. Mary’s St. Margaret's Hope Hoy MelsetterA961 Pentland FirthSouth RonaldsayBurwick Dunnet Head Faraid John s Cape Wrath Head Sango Scrabster O’Groats e Torrisdale Buldoo d Durness Bay Bay i A836 Thurso Castletown Sinclair's Butt of Lewis Smoo Bettyhill Bay r Cave Roadside Port of Ness Thurso b A838 Naver Keiss Noss Head e Tongue Shader Rhiconich Loch Eriboll Dalhaivaig Wick H Loch A9 Lewis Eriboll Loyal Barvas Tolsta Head Forsinard r A858 Scourie 2 Achavanich Thrumster Carloway Re Loch e Eddrachillis Bay ay F Naver A99 t Loch Broad Bay orest Altnaharra Roag Breasclete Portnaguran Newton Loch Kinbrace Latheron u Garynahine Stornoway Callanisch The Minch A837 nan Clàr Standing Stones Eye Peninsula Skiag Bridge s O Achmore Lochinver Crask Inn Berriedale Ballalan Loch d Kintarvie Rubha Réidh Assynt Scarp 2 Loch Dalchork n Helmsdale Elphin Shin 2 Ledmore a Pittentrail Brora A859 Loch Drumrunie l Seaforth Gruinard Inveran A9 Dunrobin Castle Taransay Kyle h Tarbert Bay Ullapool Carron Bonar Bridge Dornoch Borve Sound of Shiant Firth g Tarbat Ness Blarnalearoch Dornoch A832 i Fearn A835 Corrieshalloch Lodge Gorge s Moray Berneray Rubha Tournaig os Branderburgh Rodel Gairloch Loch H r R Lossiemouth Sound of Harris Hunish Loch aste Firth Kilmaluag Vaich E Alness Burghead Kilmuir Kerrysdale Maree Cromarty Portknockie North Uist Elgin Loch Staffin Beinn Eighe t Gorstan Uig Achanalt Whiteness Lochmaddy Snizort Elishade Nature Park Kinlochewe Dingwall Black Isle A96 Broadley Fearnmore s Head Nairn Mosstodloch Little Earlish Kilt Rock Achnasheen A835 Fortrose Forres A96 Dunvegan A890 Minch e Clephanton Bogie Castle Old Man Torridon Marybank Muir Cawdor Castle Spey Ronay Borreraig Ferness Rothes Keith of Storr Shieldaig Kilmorack of Ord Colbost Edinbane A896 Lair WLoch Craigellachie Inner Sound Culloden Moor Marypark Dunvegan Borve Brochel Lochcarron Monar Inverness Sound of Raasay h Farrar Daviot Dufftown Portree Struy Loch Raasay Toscaig Strathcarron Grantown A95 Druidibeg Bracadale t Cannich Loch A9 -on-Spey A941Rhynie I Duirinish Stromeferry Loch Tomatin s Ness l A87 Scalpay Dornie Drumnadrochit Cabrach e r Mullardoch Urquhart Castle o Eilean Donan Castle A82 Mossat f Cuillin Hills Luib Kyle of Carrbridge Tomintoul S o Invermoriston A97 k Harrapool Lochalsh y Morvich Dalchreichart Findhorn Aviemore e N Sea of the Loch A87 Fort Augustus ins Colnabaichin nta Soay Slapin Loch 1 ou Kincraig Hebrides Canna 1 Loch Loyne M Dinnet

Hourn h Kingussie Feshie Invergarry liat A93 Sound of Barra Armadale adh Crathie Loch Mon Braemar Castle Loch Quoich Loch Drumgask c h Ballater Kinloch Castle Sound of Sleat o Braemar Nevis Lochy Spey e n Balmoral Glenancross d Linn of Dee Rhum Loch Dalwhinnie a Inverey Castle s Arkaig B s South SoundEigg of Rum Glenfinnan Moy SCOTLANDn e Sound of Lochailort A830 Lodge A9 i A93 Arisaig Loch a Blair Castle d Point of Fort William Blair G Shiel t len Ben Nevis Atholl C Ardnamurechan Ardmolich n Killiecrankie lo i Corran 134 m v A82 5 u Queen’s e r Arnabost o View Pitlochry Kirriemuir North Glencoe Blackwater Forfar Reservoir M Ballinluig Glamis Castle Coll Caliach Point Loch Aberfeldy b n Blairgowrie Linnhe a Lyon Kenmore Glamis A90 Calgary A828 Dunkeld A94 Mull i Milton e Bay Achnacroish Loch p Loch Tay Meikleour Coupar Angus Scarinish Loch Morenish Salen Etive m 1 Lyon n e Milton DUNDEE Craignure a b a Tay h Connel a l H ac r d Scone Palace Balbeggie Tiree Staffa an G A85 a Methven me A849 Orchy r e St. Fillans Dairsie or Loch na Keal rd Oban Taynuilt B A Dalmally A85 Osnaburgh Baile Mór Kilninver Crieff Perth Firth of Tay A91 Iona n New- r Inveraray Auchterarder r o Loch A84 Auchtermuchty burgh Cupar Sound of Iona Loch Easdale L Loch Castle A82 Braco Buie Katrine Largoward Killmelford Awe A83 Lendrick A9 Yetts Falkland e Toberonochy A816 Auchindrain Inveraray Arrochar o’Muckhart Glenrothes Leven Firth of Lorn Loch Scarba A91 n Kilmartin Argyll Newton Lomond Thornhill Cowdenbeath Buckhaven Colonsay Alloa Jura Crinan Lochgilp- Garelochhead Kirkcaldy head Cowal A811 Stirling Dunfermline n Scalasaig Culross Burntisland Ardlussa Loch 1 Benmore Helensburgh Larbert Grangemouth Aberlady Bay I Loch Sween Dunoon Kirkin- Falkirk Linlithgow EDIN- Mussel- Rubha a'mhail Inverneil Ho Loch Fyne Clyde A814 Dumbarton M9 burgh Tarbert a Colintraive tilloch e BURGH r l Greenock 1 u a Rhubodach M8 Cumbernauld Islay J Loch d p MillhousePort Glasgow Coatbridge M8 Port Askaig f Caolisport a GLASGOW LivingstonDalkeith o n Tarbert Clydebank K A83 Rothesay Paisley Airdrie Whitburn d Johnstone Penicuik n

57 1

TOUR VAN GLASGOW NAAR EDINBURGH — Met een bezoek aan het Isle of Skye —

930 km ROUTE Glasgow – Inveraray – Fort William – Portree – Fort Augustus – Callander – Edinburgh (zonder bijkomende uitstapjes) Reisduur: zes dagen plus eventueel enkele extra dagen voor een uitgebreid bezoek aan Glasgow en Edinburgh

A VAN GLASGOW VIA HET ISLE OF BUTE NAAR ARGYLL

137 km ROUTE Glasgow – Greenock – Rothesay/Isle of Bute – Cowal Peninsula – Inveraray KM ROUTE ZIE KAART BLZ. 60-61 0 Vanaf Glasgow volgt u de M 8/A 8 naar 42 Greenock, daarna neemt u de A 78 naar 54 Wemyss Bay. 35 minuten durende overtocht met de veerboot naar Rothesay, Isle of Bute. Volg de A 886 tot 67 Rhubodach. 5 minuten durende overtocht met de veerboot naar Colintraive. (Eventueel een ommetje naar Mount Stuart via de A 844, heen en terug 12 kilometer extra.) U rijdt verder op de A 886 tot 103 Strachur. Daar neemt u de A 815 tot Cairndow en rijdt u via de A 83 tot in 137 Inveraray.

De rondreis begint in Glasgow (zie blz. 131), de grootste stad van Schotland, Algemene informatie die in de 18de eeuw dankzij de overzeese handel tot bloei kwam en tijdens de over Glasgow vindt industrialisering uit haar voegen barstte. De stad heeft veel energie gestopt u vanaf blz. 131, een in het verwijderen van de weinig fraaie industriële littekens uit het verleden. stadswandeling vanaf Tegenwoordig is Glasgow een moderne, dynamische studentenstad met een blz. 135, informatie & tips staan op blz. 142 e.v. en levendige cultuurscene en een in heel Schotland bekend nachtleven. Trek ten een stadsplattegrond vindt minste een dag uit voor Glasgow, want er is veel te zien. De stad bezit onder u op blz. 134. meer heel wat musea van wereldformaat en buitengewone architectuur zoals

58 de Glasgow School of Art van de art-nouveauarchitect Charles Rennie Mac- Greenock vormde in kintosh. 2011 een halte op het Voorbij Glasgows wirwar van straten leidt de M 8 u de stad uit in de richting traject van de Tall Ships Race, die elk jaar een van Greenock (zie blz. 141). Langs de River Clyde krijgt u een idee van hoe ver andere route volgt. de havenwerken van de handelsstad zich lang geleden uitbreidden. In Green- ock ontstond rond 1711 de eerste scheepswerf. Vanaf Wemyss Bay vaart de veerboot over de brede delta van de Clyde naar het eiland Bute (zie blz. 167). In het Rothesay Castle, het vervallen kasteel in de binnenstad, resideerden in de 13de eeuw de High Stewarts of Scotland, waar- uit de latere dynastie van de Stuartmonarchen ontsproot. Tijdens een ommetje op de A 844 kunt u Mount Stuart met de uitgestrekte tuinen bezichtigen. In het kasteel woont vandaag nog een erfgenaam van de Stuarts. Vanaf Rhubodach brengt een veerboot u naar Colintraive op het Cowal Peninsula (zie blz. 171), dat door Loch Long en Loch Fyne, de langste fjord van Schotland, wordt omgeven. De route gaat landinwaarts verder tot Strachur, daarna rijdt u om het meer heen tot u aan de andere kant in Inveraray aan- komt. De Campbellclan, die over de county Argyll regeerde, liet tijdens de 18de eeuw een sprookjeskasteel bouwen in Inveraray (zie blz. 172). Hiervoor moesten de dorpsbewoners verhuizen naar de noordelijke oever van het loch. Proef hier zeker eens de bekende Loch Fyne oysters. De voormalige stadsge- vangenis is tegenwoordig een griezelmuseum.

59 Het beste uitzicht over Loch Lomond krijgt u vanaf Conic Hill aan de .

REGIO 5

STIRLINGSHIRE EN HET TROSSACHS NATIONAL PARK — Highlandhelden, slagvelden en een merenplateau —

Bij Stirling steken twee vulkanische heuvels uit boven de vlakte van de , die in het noordoosten begrensd wordt door de Ochil Hills. Op de ene heuvel troont het Stirling Castle, dat langs drie kanten door stei- le rotsen omgeven is. Slechts enkele kilometers verder rijst het National Wallace Monument op, een victoriaans monument ter ere van de held William Wallace (‘Braveheart’), die hier in 1297 tijdens de Battle of Stirling Bridge zijn strategische aanval tegen de Engelsen inzette. Ten zuiden van deze plek behaalden de Schotten in 1314 in de Slag bij onder Robert the Bruce hun belangrijkste overwinning in de Schotse onafhanke- lijkheidsoorlogen.

Stirling, op de grens tussen de Lowlands en de Highlands, was lange tijd een bastion op weg naar het noorden van Schotland. De Stirling Bridge was de eerste plaats waar men de brede River Forth in noordelijke richting kon over- steken. Door de eeuwen heen verdedigden Romeinen, Angelsaksen en Schot- ten deze strategisch belangrijke plaats. Tijdens de onafhankelijkheidsoorlo- gen werden de oversteekplaats aan de rivier en Stirling Castle tientallen keren door vijandige fracties belegerd, ingenomen en heroverd.

187 Ten westen van Stirling begint n e Ben Challum b a a l

het Trossachs National Park, Beinn Udlaidh 1022 a d A

e u 841 r c B h 85 l dat in 2002 het eerste nationa- y

A n e l

l

Clifton t W R

le park van Schotland werd. De i o e st Tyndrum b Bu Auchlyn a rn groene streek aan de zuidelijke i n Cononish 0 2 4 6 8 10 km ochar t er len D rand van de Highlands met het iv G R 85 Ledcharri grootste loch van Schotland, Loch Loch Dochart Lubhair Loch Lomond, is buitenge- Inverherive Benmore woon veelzijdig en werd reeds Crianlarich Inverardran Ben More All t F 82 h aan het eind van de 19de eeuw io c R 1174 nn o iv l e G l id a r lquh toeristisch ontsloten. Tot op h F F Cruarch Ardrain Ba l f i n a o n as e l re n l lo 1029 B Du e G c Rob Roy´s vandaag is het park vanwege b h h Eas Craigruie Grave Monachyle de nabijheid van de metropo- Falls of Loch Vo rnan Falloch len Glasgow en Edinburgh een Allt A Loch Doine Inverlochlarig Ballim B las B van de meestbezochte gebie- en G urn den van Schotland. In de zomer L o c h L o m o n d slibben de wegen, die maar over een rijbaan beschikken, hier Stirling vaak dicht. Daarom laat u het G Loch Sloy Roy Robs S t h a r best uw auto achter en verkent t r a t n Cave e y Katrine u de streek beter te voet of van- Inveruglas Stronachlachar Loch Port s Trossachs h c af een van de plezierbootjes die Loch Arklet a n d T h e a s s o in de zomer op de meren varen. 82 Tr e Ben Venue h Langs de westelijke oever Loch T Succoth Tarbet Chon 727 van Loch Lomond loopt het Achray Arrochar 154 kilometer lange wandelpad Ben Lomond T r o s s a c h s West Highland Way, dat ten Stuckgowan 974 Milton L o c noorden van Glasgow begint h Kirkton en in Fort William eindigt. Loch Ard Forest ter Wa

L y Talrijke plaatsen in het o ra m h c on u Dounehill D Trossachs National Park wor- d N a t i o n a l Gartmor 734 den geassocieerd met Rob Roy Forest Inver- t MacGregor en onder meer een Kelt a Edentaggart y W gedicht van William Words- Inchlonaig Gartach Luss Moor Park Milarrochy Muir Park worth uit 1803, een roman van P a r k Reservoir Sir Walter Scott uit 1817 en Aldochlay Inchfad Milton of Garadhb Buchanan Fores een Hollywoodfilm uit 1995 Clyde 82 Inchcailloch 811 Auchenvennel Loch Buchanan Drymen zijn gebaseerd op het bewo- Shantron Lomond Smithy

gen leven van de romantische 817 Blairglas Ross Highlandheld. Inchmurrin Priory Gartocharn 81 Inverlauren Dumfin West 811 Caldarvan B la Arden Craighat n Daligan 809 Blairquhomrie Helensburgh Balloch Craigendoran 813 Auchencarroch Colgrain Alexandria Dunbarton- Burncrocks n Reservoir e

v H i l l s

e Bonhill k

Ardmore L r i c

r a t Kilmannan

e l p

v i Reservoir Geilston i K R Ballsmyre Loch Cochno Cardross Renton Humphrey Loch 814 Dumbarton shire

188 Beschnitt

Meall nan Caorach M Moirlanich Finlarig il ond to Longhouse r Alm 632 n Killin Rive Bu Auchmore rn rt Newton ha Falls of Ben Chonzie Glen oc Loch Lednoch A r D Dochart n l e Lochan Reservoir r 929 mon 822 Riv u Breaclaich B d e AuchlynAuchlyne G i Loch Turret S r l Spout ld ha n e e g G Reservoir g n Rolla rg ie l e B t t n v e r L u n Buchanty n u I Perth and r B Sròn Mhòr Loch e n charriLedcharrie 85 h d Invergeldie c Boltachan Falls of O i on e 671 R. Ledno Loch g B c Keltie k l Meallbrodden c e InverheriveInverherive k Glenturret Monzie Fowlis Delveich St Fillans Distillery Gilmerton Wester arn Dunira Devil´s Ochtertyre h E 85 Hosh 85 Loc Caldron Lawers Keillour Ardtrostan Dalchonzie Comrie Forest er ve Quoig hid uhidd Ardvorlich Ri r Earn Madderty Balq Edinample Tullybanocher Crieff BalquhidderAuchtubh Ross rn Rob Roy´sRob Roy´s Dalginross Lochlane S Bu Forest of St David’s sk Grave Grave Kingshouse Ben Vorlich Glenartney t ga y The r ow Vo ne ll 822 a C A t i Loch Voil n 985 r ch Balloch r Forest l A t Kinkell Kirkton l u

t R u en f Culloch h B S Gl o e Bridge r r r a e a i at r t n a h W BallimBallimore l M Ochtermuthill Muthill

a a a Tigh-na-Blair c Earn

C ’ h er G a iv Strathyre n R hl Dalchruin y in Water Milton n e Kinross of Machany dn d 84 Creag Beinn nan Eun Langside Ardchullarie 823 More 632 Auchterarder Uamh Bheag Glenlichorn 9 Loch R StirlingStirling ive Garrick Lubnaig 665 r K Muirton r naik Roman te a Braco 822 Camp’s

W n Bur Castle Anie e e

Ben Ledi i lli

t u l B n

n lla r e e

r ha at Ochil Hills K Braco t ort 878 u ra n W B St Alla ossachss s s Falls of t M Blackford h h e Loch uck Burn

c c n le a a Lerry s s Callander n Mahaick A

s Brig Bochastle A o r Greenloaning r o’Turk d 823 T 821 Coilantogle o e 81 c Glendevon Th r k Lo ha B Reservoirs ch Venac u Drumvaich r n s Ashfield 9 Balhaldie ill Burn of rayAchray Forest H Ri Lanrick ith ve Cambus te Loch r T en ei M Rusky th Dunblane MiltonMilton Doune Cathedral Aberfoyle Malling Blairhoyle 820 Dunblane Blair denon Hill Ben Cleuch 81 Port of 873 King’s Seat Hill Mentheit Thornhill 632 721 648 Castle G Blair KirktonKirkton Braeval Inchmahome Priory oodie Wa Campbell ter Drummond Lake of Flanders Sunnylaw Clackmannan Cobleland Moss 91 s Bridge of Alva Tillicoultry Dykehead o s orth Nyadd M9 BlairlogieMenstrie Dollar M Ri r F Allan r Devon GartmorGartmore s ve 84 91 Rive e r Devonside n d Wallace aryDalmary l a Causewayhead Tullibody 81 F 811 Monument 908 Coalsnaughton e er Cambuskenneth Fishcross Black Devo Kaet at n W lty W Arnprior Abbey 907 Sauchie Forest Mill Stirling Keilarsbrae 977 GartachGartachoil Buchlyvie Cauldhame Castle Stirling Alloa Muir ParkMuir Park Gargunnock shire Hills St Ninians Fallin South Clackmannan ReservoirReservoir 91 Alloa hbGaradhban 907 Earlsburn Bannockburn 905 Kennet es Forest Chartershall 977 Reservoirs River 811 811 Dunmore Shielbrae North Third 9 Cowie Moor Drymen En Culcreach Reservoir Loch dri ck 875 Castle Loch Dunmore Airth W Pineapple 985 a Walton Kincardine essGartness terCraigton Loch Coulter 872 M9 876 Kincardine 81 81 Reservoir 9 M876 on Forth e M80 Tappoch Carron Riv r C Bridge Forth rron ar 88 B Ca Bridge ro Torwood la la Earl’s Seat Riv n ghatn n er

e e C Carron Valley Dunipace M876 Stenhousemuir Skinflats W a 809 Dumgoyne m p Stoneywood

578 s i e Reservoir Kelpies a 883 S F e Carron Valley Forest Denny Larbert Carron t t l Grangemouth e ra l s r th Head of Muir 81 B

Camelon Bo’ness la North High Falkirk Falkirk❚ Wheel n East Birkenburn s Dennyloanhead ❚ ❚ ❚ ❚ e ll Banton ❚ M9 i ❚ Clachan of Reservoir H Bonnybridge 803 ❚ ❚ BurncrocksBurncrocks th ❚ ❚ Campsie y Banton Rough Castle❚ ReservoirReservoir Netherton s Lanark- ❚ ❚ ❚ Falkirk l ❚ Longcroft ❚ i ❚ ❚ ❚ High K Banknock❚ Glen ❚ ❚ ❚ ❚ ❚ ❚ ❚ ❚ Polmont

Kilsyth ❚ ❚ ❚ ❚ ❚ Bonnybridge ❚

Strathblane Dunbarton- ❚ Village Kilmannan ❚ Castlecary Brightons❚

Queenzieburn ❚ Allendale Greenhill ❚

❚ Reddingmuirhead 801

891 ❚ Dullatur❚ ❚ 803 ❚ CochnoCochno Lennoxtown Milton of in ❚ Cumbernauld Village Maddiston 809 Kelv ❚ ❚ Shieldfield Mugdock Campsie r ❚ Loch Loch e ❚ Croy California 81 ❚ shire shire Reservoir shire Birdston 803 iv Twechar Jawcraig Loan Blairskaith R ❚ Cumbernauld Blackbraes ❚ ❚ ❚ ❚

189 De Falls of Falloch dicht bij Loch Lomond in het Trossachs National Park

A CALLANDER Het typische Highlandstadje Callander is omringd door een prachtige natuur. In de zomer is het hier erg druk en zitten de terrasjes vol. Het kleine stadje ligt aan de hoofdweg A 84 naar het Trossachs National Park en is bijgevolg een ideale uitvalsbasis voor tochten naar het nationale park. Het park heeft niet alleen een wondermooi landschap te bieden, maar ademt ook Schotse geschiedenis. Van hieruit kunt u ook in het spoor lopen van Rob Roy, de ‘Schotse Robin Hood’. Rob Roy MacGregor werd in 1671 gebo- ren als zoon van Donald MacGregor of Glengyle. De MacGregors verdienden zoals veel andere clans de kost als veedrijvers. Ze hadden echter de reputa- tie van veedieven, omdat ze stalen van rijke landeigenaars. Daarom werd MacGregor later verheerlijkt als een soort Robin Hood. Met behulp van een lening van de Duke of Montrose probeerde Rob Roy het als eerlijke veehouder. Toen hij zijn schulden niet kon terugbetalen, omdat hij zelf werd opgelicht, liet de duke hem strafrechtelijk vervolgen. Van 1713 tot 1720 leefde hij hoofdzakelijk als outlaw.

190 De Church met vooraan rechts het graf van de vermeende veedief Rob Roy

Na 1715 werden de leden van de Gregorclan bovendien als regeringsvijanden beschouwd, omdat ze aan de jakobitische opstand van 1715 en aan de Slag bij Glen Shiel hadden deelgenomen. In 1727 kreeg Rob Roy genade en trok hij zich tot aan zijn dood in 1734 terug in het hoofdkwartier van de clan in Balquhid- der. Op de Rob Roy Way, een langeafstandswandelpad dat door enkele van de mooiste stukken van het Trossachs National Park loopt, komt een deel van deze Schotse geschiedenis weer tot leven.

Uitstapje: De rit van naar het nietige plaatsje Balquhidder ten noordoosten van Loch Voil loopt over een smalle bergweg door een wondermooi landschap en is absoluut een ommetje waard. Hier woonde Rob Roy tot aan zijn dood. Op het kerkhof van de Balquhidder Church kunt u het familiegraf van de MacGregors bezichtigen.

PRAKTISCHE INFORMATIE EN TIPS

5 VISITSCOTLAND 2 THE OLD FUDGE SHOP In dit antiquariaat aan de High Street 2 52–54 Main St. h 1 Ancaster Sq. van Callander is ook een kleine ten- Callander, FK17 8BD Callander, FK17 8DX toonstelling te zien over Rob Roy, de T 01786 475 019 T 01877 331 392 held van de Highlands. www.visitscotland.com Hier kunt u allerlei zoetigheden Dag. april–okt. 10–17 u, nov.–maart kopen, van fudge tot ijs. 9.30–16 u 9 BALQUHIDDER CHURCH P Balquhidder, FK19 8PA 2 LADY KENTMORES ANTIQUES Op de begraafplaats van de kerk ligt O ROB ROY WAY 8 35 Main St. onder meer het graf van Rob Roy www.walkhighlands.co.uk/rob-roy- Callander, FK17 8DX MacGregor en dat van zijn familie. way.shtml T 01877 339 835 www.robroyway.com www.ladykentmores.com 128 kilometer lange wandelroute door Ma.–za. 9–17 u de Highlands. Toegang: £ 2/1

191 Oorspronkelijke titel: Schottland Oorspronkelijke uitgever: VISTA POINT Verlag GmbH, Rolandsecker Weg 30, 53619 Rheinbreitbach Uit het Duits vertaald door Stijn Deblauwe Vormgeving: Studio Lannoo Zetwerk: Peter De Bock Cartografie: Kartographie Huber, München © VISTA POINT Verlag, Rheinbreitbach © 2019 Nederlandse tekst Uitgeverij Lannoo nv, Tielt D/2019/45/120 - ISBN 978-94-014-5794-1 NUR 512

Het redactieteam heeft de grootste zorg besteed aan de samenstelling en de controle van deze gids. Maar omdat de gegevens voortdurend gewijzigd worden, moet de praktische informatie (prijzen, adressen, bezoekuren, telefoonnummers, bezienswaardigheden, internetadressen) worden beschouwd als een aanwijzing. Het is dan ook best mogelijk dat bepaalde info bij het verschijnen van deze gids niet helemaal correct of volledig is. Wij kunnen daar niet verantwoordelijk voor worden gesteld. Deze gids bestaat voor en door u; u bewijst ons dan ook een grote dienst door eventuele tekortkomingen of vergissingen te melden. Aarzel niet om ons uw opmerkingen en suggesties over de inhoud van deze gids mee te delen. Bij een eerstvolgende bijgewerkte editie zullen wij daar rekening mee houden. e-mail: [email protected]

Registreer u op onze website en we sturen u regelmatig een nieuwsbrief met informatie over nieuwe boeken en met interessante, exclusieve aanbiedingen. www.lannoo.com

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

352