DOCSLIB.ORG

Sterven Voor Bosnië? Ten Cate, Arthur

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Sterven Voor Bosnië? Ten Cate, Arthur University of Groningen Sterven voor Bosnië? ten Cate, Arthur IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below. Document Version Publisher's PDF, also known as Version of record Publication date: 2007 Link to publication in University of Groningen/UMCG research database Citation for published version (APA): ten Cate, A. (2007). Sterven voor Bosnië? Een historische analyse van het interventiedebat in Nederland, 1992-1995. [S.l.]: [S.n.]. Copyright Other than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Take-down policy If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim. Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons the number of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum. Download date: 12-11-2019 opzet_final:Layout 1 13-2-2007 15:53 Page 1 Arthur ten Cate Sterven voor Bosnië ? Sterven voor Bosnië ? Sterven voor tenCate Arthur Een historische analyse van het interventiedebat in Nederland, 1992-1995 Lort na de val van het IJzeren Gordijn in 1989 was de wereld ooggetuige van een verschrikkelijke oorlog tussen bevolkingsgroepen in het voormalige Joegoslavië. Vooral de strijd en mensenrechtenschendingen in de Joegoslavische deelrepubliek Bosnië-Herzegovina, waar Serviërs, Kroaten en Bosniërs elkaar fel bevochten, brach- ten een groot mondiaal debat op gang over de vraag of er al dan niet militair moest worden ingegrepen om de praktijken van ‘etnische zuivering’, moord en terreur te stoppen. Deze discussie reikte verder dan het Joegoslavische slagveld. De wereld- gemeenschap zag in de kwestie-Bosnië aanleiding om over zichzelf te praten en om de grote veranderingen die plaatshadden na het einde van de Koude Oorlog te eva- lueren. In het internationaal georiënteerde Nederland werd deze discussie breed en serieus opgepakt. Sterven voor Bosnië? beschrijft hoe het interventiedebat over Bosnië-Herzegovina plaatshad in de Nederlandse publieke ruimte van het begin van 1992 tot in het najaar van 1995. Hoe boden de geschreven media een overzicht van de deelnemers aan het interventiedebat en hun argumenten, al dan niet over de landsgrenzen heen? Wie waren de voor- en tegenstanders van militaire actie? Wat waren hun beweegredenen? Hoe zagen zij de internationale verhoudingen? Welke scenario’s voor militaire actie hadden zij in gedachten? En wat valt er te zeggen over de aard van dit debat en specifiek over de historische analogieën die er zo veelvuldig in werden gebruikt? RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN STERVEN VOOR BOSNIË? EEN HISTORISCHE ANALYSE VAN HET INTERVENTIEDEBAT IN NEDERLAND, 1992–1995. Proefschrift ter verkrijging van het doctoraat in de Letteren aan de Rijksuniversiteit Groningen op gezag van de Rector Magnificus, dr. F. Zwarts, in het openbaar te verdedigen op 24 mei 2007 om 16.15 uur door Arthur ten Cate geboren op 24 oktober 1973 te Beetgumermolen - 1 - Promotor: Prof. dr. D.F.J. Bosscher Beoordelingscommissie: Prof. dr. J.C.H. Blom Prof. dr. A.E. Kersten Prof. dr. P.M.E. Volten - 2 - Voor mijn ouders en grootouders - 3 - INHOUDSOPGAVE INLEIDING 7 HOOFDSTUK 1: BETWIST KRUISPUNT VAN CULTUREN 29 Geschiedenis 29 Geografie 33 In de literatuur 37 ‘Een oorlog om landkaarten’ 43 HOOFDSTUK 2: DE BOSNISCHE BOEDELSCHEIDING 46 De weg naar onafhankelijkheid 46 Oorlog om Bosnië 50 Het voorjaarsoffensief 52 Kroaten versus Bosniërs 54 Broederstrijd 55 Het ‘Sarajevo-model’ 57 De fight-back werpt vruchten af 58 HOOFDSTUK 3: TE WEINIG, TE LAAT? 62 De Bosnische oorlog, 1992-1995 63 Diplomatieke interventie: Carrington/Cutileiro 64 Vance/Owen/Stoltenberg 66 De Contactgroep 68 Humanitaire interventie 69 Volkenrechtelijke interventie: de embargo’s 72 Het Joegoslavië-Tribunaal 74 Samengevat 76 HOOFDSTUK 4: EEN DILEMMA VOOR POLITICI 77 Beeldvorming van de Bosnische oorlog 78 Het interventiedebat 80 De internationale achtergronden 91 HOOFDSTUK 5: OVER DE RUBICON 95 Het vliegverbod en andere luchtsteun 95 De ‘veilige gebieden’ 101 Van lift-and-strike tot Deliberate Force 105 Niet verder dan de tekentafel 110 - 4 - HOOFDSTUK 6: ‘EEN KLEIN LAND MET EEN GROTE MOND’ 113 Nederlandse opinies 114 Een emotionele augustusmaand 117 Een roerig voorjaar 124 Tussen hoop en vrees? 131 In de slotfase 136 Tussenbalans 140 HOOFDSTUK 7: DEBAT TUSSEN HOOP EN VREES 143 De zomer van 1992 146 De eerste adempauze 154 Een nieuwe fase 155 Het doodbloeden van het debat 160 Het debat in de eindfase 164 Conclusies 168 HOOFDSTUK 8: VOORS EN TEGENS 170 De deelnemers 172 De voorstanders 175 De tegenstanders 185 Het debat in perspectief 189 HOOFDSTUK 9: OPNIEUW ‘PEACE IN OUR TIME’? 195 De analogie in het debat 196 Terug in de tijd: München 1938 199 Historiografie 203 De lessen van ‘München’ 211 HOOFDSTUK 10: VREES VOOR DE PARTIZANENKINDEREN 215 De analogie in het debat 216 Joegoslavië in de Tweede Wereldoorlog 218 Historiografie 223 De mythe en de les 234 HOOFDSTUK 11: EEN ‘EUROPEES VIETNAM’? 237 Terugblik: oorlog in Vietnam 241 De lessen van ‘Vietnam’: historiografie 245 Militair revisionisme: de oorlog gewonnen? 251 De macht van de media 259 Conclusie 261 SLOTBESCHOUWING 265 SUMMARY 282 - 5 - Dit proefschrift is in eigen beheer uitgegeven. Een handelseditie met dezelfde titel is verschenen in de wetenschappelijke reeks van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) bij uitgeverij Boom te Amsterdam. Copyright © 2007 Arthur ten Cate Omslagontwerp: Charlot Cobben, Designburo.nl Drukkerij: De Hoog Grafische Diensten, Oosterhout - 6 - INLEIDING Op 30 augustus 1995 zette de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) haar luchtmacht in tegen Servische militaire eenheden en installaties in de voormalig Joegoslavische deelrepubliek Bosnië-Herzegovina. NAVO-gevechtsvliegtuigen, afkomstig van luchtmachtbases in Italië en van vliegdekschepen in de Adriatische Zee, vernietigden met precisiewapens commandoposten, communicatiecentra en munitiecomplexen van het Bosnisch-Servische leger rondom de belegerde Bosnische hoofdstad Sarajevo. Operatie Deliberate Force, zoals de aanval heette, was een vergelding, een reactie op Servische beschietingen van de tot ‘veilig gebied’ verklaarde stad. Directe aanleiding was een mortieraanval, waarbij twee dagen eerder zevenendertig mensen om het leven waren gekomen. De NAVO-luchtaanvallen duurden enkele weken, met gerichte bombardementen in geheel Bosnië om de aanhoudende Servische aanvallen tegen door de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties uitgeroepen ‘veilige gebieden’ af te straffen. Gelijktijdig beschoot de artillerie van een internationale snelle-reactiemacht Servische posities en geschutsstukken rondom Sarajevo vanaf de grond. Ook werden kruisraketten ingezet. De interventie van de NAVO, die plaatshad ten tijde van een opmars van Kroatische en Bosnische strijdkrachten elders, dwong de Serviërs (tot dan toe de sterkste partij in de al drie jaar durende oorlog om Bosnië) naar de onderhandelingstafel.1 In december 1995 resulteerden de onderhandelingen in het vredesverdrag van Dayton, waarmee een punt werd gezet achter de Bosnische oorlog. Het collectieve ingrijpen – in voorgaande jaren onderwerp van een verhit internationaal interventiedebat – bleef mede op aandringen van de media niet zonder commentaar. Haris Silajdžiü, de toenmalige premier van Bosnië-Herzegovina, zei op 30 augustus bijvoorbeeld in een eerste reactie dat de luchtaanvallen “de internationale geloofwaardigheid herstelden.”2 Hij bedoelde daarmee dat de internationale gemeenschap nu eindelijk deed waar de Bosnische regering drie jaar lang op had aangedrongen. Zijn staatshoofd, de Bosnische president Alija Izetbegoviü, versterkte dit door diezelfde dag op te merken dat de wereld eindelijk had gedaan “wat zij al heel lang geleden had moeten doen.”3 Illustratief was daarnaast ook het oordeel van de Nederlandse Europese Commissaris Hans van den Broek (buitenlandse betrekkingen), die het tegen een journalist van een persbureau “treurig” noemde dat Sarajevo eerst deze 1 Na de oorlog is een uitgebreid debat op gang gekomen over de effectiviteit van de NAVO- bombardementen van 1995. Daaruit is in ieder geval duidelijk geworden dat het verschuiven van de militaire machtsverhoudingen in het voordeel van de Kroaten en de Bosniërs die zomer, voor de Serviërs de grootste doorslag gaf om eind 1995 snel een vredesregeling te willen. Operatie Deliberate Force wordt over het algemeen gezien als katalysator van dit proces: de bombardementen ondersteunden en versnelden het Kroatisch-Bosnische offensief dat leidde tot een nieuw equilibrium op het slagveld, en daarmee tot een noodzaak bij de partij die tot dan toe de sterkste was geweest, de Serviërs, om serieus te gaan onderhandelen. Op zichzelf (en “officieel”) diende deze militaire operatie van de NAVO echter een beperkter doel dan de volledige beëindiging van de Bosnische oorlog. Operatie Deliberate Force moest in de eerste plaats de beschietingen van de (overgebleven) ‘veilige gebieden’ en het beleg van Sarajevo stoppen. Zie voor een uitgebreid verslag hoofdstuk 4. 2 NRC Handelsblad, 30 augustus 1995. 3 De Volkskrant, 31 augustus 1995. - 7 - artillerieaanvallen had moeten incasseren alvorens er een antwoord was gekomen van de
Load more

Recommended publications
  • The Low Countries. Jaargang 11
    The Low Countries. Jaargang 11 bron The Low Countries. Jaargang 11. Stichting Ons Erfdeel, Rekkem 2003 Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/_low001200301_01/colofon.php © 2011 dbnl i.s.m. 10 Always the Same H2O Queen Wilhelmina of the Netherlands hovers above the water, with a little help from her subjects, during the floods in Gelderland, 1926. Photo courtesy of Spaarnestad Fotoarchief. Luigem (West Flanders), 28 September 1918. Photo by Antony / © SOFAM Belgium 2003. The Low Countries. Jaargang 11 11 Foreword ριστον μν δωρ - Water is best. (Pindar) Water. There's too much of it, or too little. It's too salty, or too sweet. It wells up from the ground, carves itself a way through the land, and then it's called a river or a stream. It descends from the heavens in a variety of forms - as dew or hail, to mention just the extremes. And then, of course, there is the all-encompassing water which we call the sea, and which reminds us of the beginning of all things. The English once labelled the Netherlands across the North Sea ‘this indigested vomit of the sea’. But the Dutch went to work on that vomit, systematically and stubbornly: ‘... their tireless hands manufactured this land, / drained it and trained it and planed it and planned’ (James Brockway). As God's subcontractors they gradually became experts in living apart together. Look carefully at the first photo. The water has struck again. We're talking 1926. Gelderland. The small, stocky woman visiting the stricken province is Queen Wilhelmina. Without turning a hair she allows herself to be carried over the waters.
    [Show full text]
  • Of Srebrenica Into a Global Problem 41 4
    VU Research Portal Lost in Srebrenica Rijsdijk, E.A.C. 2012 document version Publisher's PDF, also known as Version of record Link to publication in VU Research Portal citation for published version (APA) Rijsdijk, E. A. C. (2012). Lost in Srebrenica: Responsibility and Subjectivity in the Reconstructions of a Failed Peacekeeping Mission. General rights Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain • You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal ? Take down policy If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim. E-mail address: [email protected] Download date: 29. Sep. 2021 Lost in Srebrenica Responsibility and Subjectivity in the Reconstructions of a Failed Peacekeeping Mission ISBN: 9789086595938 © Erna Rijsdijk, 2012 All rights reserved. Save exceptions stated by the law, no part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system of any nature, or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, included a complete or partial transcription, without the prior written permission of the proprietor.
    [Show full text]
  • Sis Tsiis Petysje Ûnderwiis Yn It Frysk
    Oan it Kolleezje fan Deputearre Steaten fan de provinsje Fryslân Yn ôfskrift oan de Provinsjale Steaten Ljouwert, 12 maaie 2017 Ûnderwerp: it Frysk yn it (hiele) ûnderwiis Rju achte leden fan Deputearre Steaten en Provinsjale Steaten, Freed 3 febrewaris 2017 kaam Dingtiid, it Orgaan foar de Fryske taal, mei in advys oer it Frysk yn it ûnderwiis mei as titel “Meartaligens as kwaliteit en doel”. In pear jier lyn hat de Ried fan de Fryske Beweging omtinken frege foar syn projekt “Fan ûnderen op”. Willem Verf c.s. kamen mei it plan Fierder mei Frysk foar in “Brede Maatskiplike Diskusje” en wy kamen yn desimber 2016 as Sis Tsiis mei in aksje en in needgjalp om mear te dwaan oan it Frysk yn it ûnderwiis. In aksje mei in soad sukses dy’t sa mar op de tongersdeitejûn foar krysttiid mear as 300 minsken loek. Dêr aanst mear oer. En as wy dan sjogge nei it grutte tal artikels dat de ôfrûne tiid yn kranten ferskynde, dan is der mar ien konklúzje mooglik: der binne grutte soargen oer de takomst fan it Frysk. “Frysk op skoalle: in bernerjocht”, mei dat rjochtfeardige doel waard op tongersdeitejûn 22 desimber 2016 yn de binnenstêd fan Ljouwert de alderearste manifestaasje fan de boargerinisjatyfgroep “Sis Tsiis” holden foar mear en better Frysk ûnderwiis. Frysk op de basisskoalle is al sûnt 1980 ferplichte (it fuortset ûnderwiis kaam wat letter). Op papier liket it yn guon gefallen hiel wat, mar yn werklikheid komt der fierstente min fan op ’e hispel. De leardoelen ferplichtsje suver ta neat. De ûnderwiisynspeksje seit dat se net witte wat se ynspektearje moatte en is dus al jierren lyn mei ynspektearjen opholden.
    [Show full text]
  • Philologia Frisica Fryske Akademy Nr
    Philologia Frisica Fryske Akademy nr. 1060 Tussen Hemsterhuis en Grimm © 2012 Fryske Akademy (Postbus 54, 8900 AB Ljouwert) Foarmjouwing: Roelof Koster Opmaak: Jan Tiemersma Afûk, Postbus 53, 8900 AB Ljouwert NUR 616 ISBN 978-90-6273-895-3 Neat út dizze útjefte mei op hokker wize dan ek fermannichfâldige wurde sûnder dat dêr skriftlike tastimming fan de útjouwer oan foarôf giet. www.afuk.nl www.fryske-akademy.nl Philologia Frisica Anno 2008 Ljouwert 2012 ... Ynhâld Foarôf 11 Aldfrysk Anne Popkema Eine Perspektive der altfriesischen Lexikographie? Zu einem Online-Belegwörterbuch des Altfriesischen Gisela Hofmann Ansprache in der Fryske Akademy in Leeuwarden beim Philologenkongreß am 10. Dezember 2008 Andreas Deutsch Von der Kunst, einen Schatz zu heben – der altfriesische Rechtswortschatz und die deutsche Rechtsgeschichte Oebele Vries It Aldfrysk yn rjochtshistoarysk perspektyf Arend Quack Het oudste Oudfries Ben Hermans The strength of posttonic syllables in Riustring Old Frisian Leksikografy Piter Boersma Kartoteken, databanken, leksikografy en oars wat op ’e Fryske Akademy Willy Martin Nieuwe wegen voor de Friese lexicografie? Nils Arhammar Das Helgoländische (Deät Halunder): Stand und Perspektiven seiner Erfassung, Erschließung und Erforschung Letterkunde/Kultuerskiednis Jelle Krol Santich jier de romte oan en foar ûndersyk nei Fryske literatuer by de Fryske Akademy Ernst Bruinsma 50 jaar Fries letterkundig museum. Een geschiedenis van de oprichting 5 Goffe Jensma Passagieren op een veer. Literatuurgeschiedenis van Friesland anno 2009 Eep Francken De kunst of de boodschap? Schrijvers in de Zuid-Afrikaanse taalstrijd Roald van Elswijk Noarwegen en de wrâld. Over de ontwikkeling van het Nynorsk Jonathan Roper Some Varieties of English Frisophilia Taalsosjology/Sosjolinguistyk Durk Gorter De rispinge fan it sosjolingwistysk surveyûndersyk Alastair Walker Caught on the Tightrope.
    [Show full text]
  • Timeline of the 20Th Century Part I Through 1950 (References and Links Start on P. 743) 1900 January 1 * First Date in John
    Timeline of the 20th Century Part I through 1950 (References and links start on p. 743) 1900 January 1 * First date in John dos Passos' USA trilogy (The 42nd Parallel). [1] * British protectorates of Northern and Southern Nigeria established. [1] * Compulsory education in Netherlands goes into effect. [1] January 2 * E Verlinger begins manufacturing 7-inch single-sided records (Montréal). [1] * Gustave Charpentiers opera "Louise" premieres in Paris. [1] January 3 * Edwin George Monk composer, dies at age 80. [1] * Gerhart Hauptmanns "Schluck und Jau" premieres in Berlin. [1] * Perihelion Passage. [1] January 6 * Boers attack at Ladysmith, about 1,000 killed or injured. [1] * Maurice Ravel's "Albaradode Gracioso" premieres in Paris. [1] January 10 * Lord Roberts and Lord Kitchener reach Capetown. [1] January 12 * Freeland Colony founded in US. [1] January 14 * Giacomo Puccini's opera "Tosca" premieres in Rome. [1] January 18 * Jan Blockx's "Tÿl Uilenspiegel" premieres in Brussels. [1] January 20 1 * John Ruskin English writer/critic (Dearest Mama Talbot), dies of influenza at age 81. [1] * R D Blackmore English novelist (Lorna Doone), dies at age 74. [1] * Richard D Blackmore English novelist (Lorna Doone), dies at age 74. [1] January 24 * Battle at Tugela-Spionkop, South Africa (Boers versus British army). [1] January 26 * Henrik Ibsen's "Naar vi Dode Vaaguer" premieres in Stuttgart. [1] January 27 * Social Democrat Party of America (Debs' party) holds first convention. [1] January 29 * Boers under Joubert beat English at Spionkop Natal, 2,000 killed. [1] January 30 * Vittorio Bersezio [Carlo Nugelli], Italian playwright, dies at age 71.
    [Show full text]
  • Srebrenica: Prologue, Chapter 1, Section 1
    Srebrenica: a ‘safe’ area Appendix VIII Background and influence of media reporting of the conflict in the former Yugoslavia during the period 1991-1995: A study of views and methods of Dutch journalists 2 Contents Introduction..................................................................................................................................................................... 3 Chapter 1 Media: process and effects ........................................................................................................................ 6 Politics, media and public opinion ......................................................................................................................... 6 Representation ............................................................................................................................................................ 7 News as a matter of time, place and person ........................................................................................................ 8 News values and frames .........................................................................................................................................11 The news process in international conflicts.......................................................................................................12 Influence of media reports and opinion in international conflicts ...............................................................14 Television and other media ...................................................................................................................................15
    [Show full text]
  • The SREBRENICA MASSACRE Evidence, Context, Politics
    The SREBRENICA MASSACRE Evidence, Context, Politics Edited by Edward S. Herman Foreword by Phillip Corwin This book as a whole, as well as the Foreword, Preface, and each of the individual 10 chapters that comprise it, are licensed under a Creative Commons Attribution, Non-Commercial, No-Derivative Works 3.0 License (CC-BY-NC-ND). (See <http://creativecommons.org/li- censes/by-nc-nd/3.0/> ; and see <http://creativecommons.org/licenses/ by-nc-nd/3.0/legalcode> .) Each author retains his copyright, but also hereby grants to other parties the right to reproduce and distribute individual chapters pro- vided that credit is given to the respective author(s), that this work is used non-commercially, and that the chapters are reproduced-in-full, unless otherwise granted permission by the author to use his work in a manner different than that specified here. Licensed 2011 Layout/design: Helen Cuprisin Alphabet Soup Evergreen Park, IL 60805 2 CONTENTS Maps • 4-6 Foreword • 7 Phillip Corwin Preface • 13 Edward S. Herman Chapter 1. Introduction • 19 Edward S. Herman Chapter 2. Prelude to the Capture of Srebrenica • 37 George Bogdanich Chapter 3. The Military Context of the Fall of Srebrenica • 66 Tim Fenton Chapter 4. The Numbers Game • 101 Jonathan Rooper Chapter 5. Securing Verdicts: The Misuse of Witness Evidence at the Hague • 153 George Szamuely Chapter 6. The ICTY and Srebrenica • 211 Michael Mandel Chapter 7. UN Report on Srebrenica— A Distorted Picture of Events • 224 George Bogdanich Chapter 8. U.S. Media Coverage of Srebrenica • 248 Edward S. Herman Chapter 9.
    [Show full text]