Stroomop track voor track

Amanda Strydom neemt haar nieuwe album Stroomop graag met u door, track voor track:

Ndiyakholelwa (Ek Glo) Ndiyakholelwa is Zulu voor ik geloof . Dit is een loflied, vol vreugde en alles waar ik van hou. Ik gebruik veel typisch Zuid-Afrikaanse beelden, eten en drinken. Dit lied is een ode aan alles wat we soms voor gewoon aannemen. Ik ben eenvoudigweg gaan zitten en heb alles opgeschreven waar ik van hou en waar ik dankbaar voor ben. De Afrika Mama’s namen de achtergrondzang voor hun rekening en we hebben het regelmatig samen live gebracht. We hebben zo veel plezier gehad met de opnamen, dat onze harten ook na het verlaten van de studio nog bleven zingen.

Trippe Trappe Trone In 2001 presenteerde ik een documentairereeks voor de Zuid-Afrikaanse televisie over Zuid- Afrikanen die in Europa werken en wonen. De verhalen werden met mijn muziek aan elkaar verbonden. Ik maakte de serie met filmmaker Johan Allers en cameraman Darin Campbell, beiden Zuid- maar zij wonen in Amsterdam. Zij lieten me Europa voor het eerst zien. Het was erg hard werken, en we hebben per auto Nederland, Frankrijk, Italië, Duitsland en Oostenrijk bereisd. Eén groot avontuur. Thuisgekomen schreef ik Trippe Trappe Trone , wat de titel van de serie zou worden. Het lied zelf was helaas te laat af om de herkenningsmelodie van de serie te kunnen zijn. De tekst reflecteert mijn gevoelens over mijn eigen land en het dilemma van een tekstschrijver wat erover te schrijven. Trippe Trappe Trone was de opener van de Kerse Teen Die Donker theatertour, die in 2009 in Nederlandse theaters te zien was.

Trapsgewyse Dit lied is geschreven door mijn mentor, professor Hennie Aucamp. Aucamp geldt als de vader van het literaire cabaret in Zuid-Afrika. Aan dit lied is ook de titel van mijn nieuwe theatertour ontleend: Vuur In Glas (“Jou hartstog is robyne, ’n vuur gevang in glas”). Dit lied beschrijft de verschillende stadia van een liefdesrelatie: startend met passie en tederheid en eindigend met wreedheid en kilheid als het fout gaat. Ik heb een enorm respect voor Hennie Aucamp. Hij is één van de weinige Afrikaanstalige schrijvers die in puur Afrikaans schrijft en ons de schoonheid van onze taal toont, zonder invloeden van het Engels of tijdelijke hippe invloeden. Dankzij Hennie Aucamp ben ik opnieuw verliefd geworden op de pure schoonheid van mijn moedertaal. Nog steeds heeft Hennie grote invloed op mijn werk; ik stuur hem elke tekst die ik schrijf en hij reageert steeds met positief en ter zake doend commentaar.

Stadig Oor Die Klippers In 2002 koos mijn beste vriend Johannes Kerkorrel ervoor een einde aan zijn leven te maken. Voor zijn trieste dood was hij betrokken in een fel debat met andere artiesten. Enkelen van hen beschuldigden Kerkorrel dat hij aan de haal ging met de eer en glorie van de Voëlvry 1 beweging, dat hij niet verantwoordelijk zou zijn voor enkele van de hits van deze groep muzikanten en dat de titel “Vader van de Afrikaanse rock” hem niet toehoort. Deze aanvallen werden publiekelijk geuit via de Afrikaanse literaire website Litnet. Ik realiseerde me hoe krachtig haat en venijn zich verspreidt via roddel en achterklap. En ik zag hoe het iemands ziel kan beschadigen als iemand verbaal wordt aangepakt – het gebeurt dagelijks. De titel komt van een oud Afrikaans volksliedje ( Stadig Oor Die Klippertjies ). Dit lied maakte ik tot een waarschuwing: verraad en geroddel kunnen iemand diep kwetsen, een leven kapot maken en verstrekkende consequenties hebben.

Kom Tog By Die Punt Jarenlang was er op de Zuid-Afrikaanse televisie het programma Fokus Met Freek te zien, van Freek Robinson. Robinson is een begaafd, kritisch en briljant journalist. Ik zag een uitzending waarin hij een hoge leider van de Nederduitse Gereformeerde kerk ondervroeg over de steun en goedkeuring die de NG kerk gaf aan de Apartheid. Ik was verbijsterd over de antwoorden die de kerkleider gaf. De conclusie was dat zij (de NG kerk) de Bijbel verkeerd begrepen hebben. Punt. Dat is de reden waarom miljoenen Zuid-Afrikanen járen geleden hebben onder de horror van het systeem. Ik schreef dit lied in een circusachtige stijl. Ik wil hier de absurdheid onderstrepen van de woorden die de geestelijke sprak. Ik wilde dat hij een helder antwoord gaf op de vraag en niet om de hete brei heen zou draaien. Maar dat gebeurde niet. Vandaar de titel: Kom Tog By Die Punt .

Skielik Is Jy Vry Wijlen Koos du Plessis 2 is tot op de dag van vandaag één van de grootste namen in de Afrikaanstalige muziek. Hij tilde de Afrikaanse muziek naar een geheel nieuw niveau vanaf het moment dat zijn liedjes gebruikt werden in de tv-serie Phoenix En Kie . Laurika Rauch zong de liedjes van Koos voor deze serie, actrice Jana Cilliers playbackte in haar rol als nachtclubzangeres Laurika’s uitvoeringen. Hierdoor leerden we de verlegen en schuchtere Koos du Plessis en zijn briljante teksten kennen. Zijn lied Kinders Van Die Wind veranderde Afrikaanstalige muziek definitief. Niet langer werden we opgescheept met slecht vertaalde Duitse schlagers of Amerikaanse hits. Vanaf dat moment hadden we een eigen stem, eenvoudig en prachtig in puur Afrikaans, dankzij Koos du Plessis. De betekenis van dit lied is vreemd en ik probeer het nog steeds te begrijpen, al zing ik het inmiddels 17 jaar met veel plezier. Koos zegt in dit lied dat het het beste is om alleen te zijn, zonder liefde, zonder iemand om je heen. Dan kan men vrij zijn. Ik laat de interpretatie aan de luisteraar over.

Martjie Dit is een treurzang over verloren liefde en leven. Ik heb het beeld gebruikt van een roos die verwelkt. Ooit glorieus prachtig, verwelkt heeft het een heel andere schoonheid. Het lied gaat over de dood en over hen die achterblijven, over de vluchtigheid van het leven en dat we elkaar aandacht, liefde en bloemen moeten geven nu we in leven zijn. Vandaar het refrein: Bring vir my blomme terwyl ek leef, hou niks terug nie, die lewe is kort .

StryStryStrydom/AmandlaStry dom/Amandla Na het schrijven van dit lied voelde ik een enorme opluchting. Ik schreef het in 1989, na alle ellende die ik me in ’86 op de hals haalde door in het openbaar stelling te nemen tegen Apartheid. Na het incident had ik te kampen met een zenuwinzinking; het systeem had mijn moraal gebroken en ik werd opgenomen in een inrichting. Na drie maanden werd ik vrijgelaten en zocht

1 Voëlvry was een anti-apartheidsbeweging, bestaande uit blanke muzikanten die in de jaren ’80 een (verboden) tour maakte langs universiteitssteden om de jongeren bewust te maken van de wreedheid van het politieke systeem. 2 Eerder verscheen in de serie Tussen Kontinente een hardcoveruitgave met een geïllustreerde biografie en een compilatie-cd over Koos du Plessis: Die Land Van Blou Saffiere (MWCD 3039). Zie voor meer informatie koosduplessis.eu naar de enige manier die ik heb om pijn te verzachten – door te schrijven. De tekst schoot me te binnen toen ik in Kaapstad aan het repeteren was voor een toneelstuk. Toen ik ging zitten om het op te schrijven, heb ik ontzettend veel gelachen. Na de laatste regel was ik ontzettend dankbaar; het bevrijdde me van ontzettend veel pijn en innerlijk conflict. Het is een groot goed in staat te zijn met humor naar je diepe pijnen te kijken en het met een publiek te delen. Door het lied uit te voeren helpt het ook om anderen te sterken die last hebben van deze vreselijke ziekte, waar ik nog steeds mee kamp. Maar met behulp van de juiste medicatie ben ik prima in staat een normaal leven te leiden.

Somer Mijn vriend Ralp Rabie, beter bekend als Johannes Kerkorrel, schreef vele boze liedjes tegen het establishment in Zuid-Afrika. Dit is één van de weinige vrolijke liedjes uit zijn repertoire. Het viert de Zuid-Afrikaanse zomer. Ik ben zo weg van dit lied, dat ik het wel moest opnemen. Ik wil mensen graag de andere kant van Kerkorrel laten ontdekken. De zachte kant die zoveel van de natuur hield; de kant die ik zo goed van hem kende. Op de zomer in Zuid-Afrika!

’n Sonneblom Uit Bethlehem Lize Beekman is een begenadigd songwriter uit Zuid-Afrika, en ook mijn protégé. Ze schreef dit lied om Kerstmis in Zuid-Afrika te bezingen. Het is ook een prachtig liefdeslied en ze gebruikt veel beelden die het Zuid-Afrikaanse landschap kenschetsen. Het stadje Bethlehem in de provincie Vrystaat is omgeven door enorme zonnebloemvelden. In dit lied brengt de schrijver cadeaus mee voor zijn of haar geliefde. Een zonnebloem die water krijgt uit (de hoofdstad van Vrystaat), zaait kappertjes met zaadjes uit Hanover (een stadje dat exact in het midden ligt tussen en Kaapstad). Verder komen muskaatdruiven voorbij, de druiven waarmee zoete wijn wordt gemaakt in het wereldberoemde wijngebied in de Paarl-vallei. Dit lied is me erg dierbaar, niet alleen omdat het zo mooi geschreven is, maar ook omdat het een eerbetoon is aan Kerstmis in Zuid-Afrika – die heel anders is dan hoe de rest van de wereld het ervaart. We kennen geen sneeuw, wij hebben de zon en het is hoogzomer. Laurika Rauch heeft dit lied ook opgenomen, waardoor Lize definitief doorbrak in ons land. Dit lied heb ik opgenomen omdat ik het zo graag wilde brengen tijdens mijn theatertour, die mijn zomer onderbreekt voor de Nederlandse winter. Mijn percussionist David Klassen is als tweede stem te horen op dit lied.

Silwer Somer Eén van mijn favoriete liedjes. Mijn man Tony en ik wonen in Johannesburg, ver van de kust. We komen echter allebei van oorsprong van kuststreken (respectievelijk Port Elisabeth en Durban). Dit lied is een ode aan alle vakanties die we aan zee hebben doorgebracht. Ik bedacht een magische vakantie in dit lied, met alle ingrediënten waar we zo van houden: dolfijnen, zand, duinen, boten, zee, schelpen en zonneschijn. Het is een liefdeslied voor mijn man.

Rit Deur Die Lang Karoo Ook dit is een tekst van Hennie Aucamp. De Karoo is een enorm uitgestrekt droog stuk land in het midden van Zuid-Afrika. Je komt hierdoor op weg van het noorden naar het zuiden van ons land. Eeuwen geleden was er een oceaan, tegenwoordig is het als een maanlandschap met enorme stenen, een paar kleine bergen en kilometerslange pure leegte. Hennie schreef dit lied over een bloem dat slechts één dag per jaar bloeit te midden van deze leegte… In Rit Deur Die Lang Karoo staat het bloemetje (‘Eendagmooi’ geheten) aan de kant van de snelweg die het zuiden met het noorden verbindt. Het bloempje vraagt zich af waar alle auto’s naartoe gaan en welke oorden bezocht gaan worden door de voorbijtrekkende mensen. Het vraagt aan de voorbijkomende auto’s te vertellen over plaatsen die door de bloem nooit zullen worden gezien.

Engel Met ’n Angel Een donker lied, over de ellende van verslaving en bekendheid. Het beeld van de limousine gebruik ik om de glamour te schetsen en het te hard rijden staat voor het gevaar. De rockachtige muziek doet me denken aan The Doors. De cirkel is voor mij daarmee rond, aangezien Jim Morrison is overleden aan een overdosis.

Die Plukker Dit lied is een cadeau van mijn vriend Deon Opperman. Deon is een gelauwerd dramaturg, dichter, schrijver en regisseur en is meerdere malen onderscheiden met de hoogste onderscheiding die een Afrikaanstalig schrijver kan winnen, de Hertzog prys. Deon gaf me de tekst van Die Plukker in 1995, hij wilde dat ik er muziek bij zou maken en het zou gaan zingen. En zo geschiedde. Het lied beschrijft wat een kunstenaar met zijn of haar gave doet. Opperman gebruikt het beeld van een fruitplukker, die tot bovenaan de ladder klimt om uit de hoogste boom het fruit naar de grond te brengen. Deon heeft een jaar fruit geplukt in een Kibboets in Israel, deze periode heeft hem het beeld opgeleverd. In mijn ogen is dit een van de krachtigste liedteksten in het Afrikaans, ik vergelijk het graag met het in eigen land overbekende Die Beiteltjie , een gedicht van de grote schrijver N.P. van Wyk Louw.

Woorde Een commentaar op de clichématige lege woorden die mensen gebruiken. Koos du Plessis beschrijft in dit lied een trieste ironische realiteit. Dis alles woorde, leë woorde, op vals akoorde en almal sing dit saam . Meer hoef ik er toch niet over te zeggen?

Hotel Royale Mijn eigen Hotel California , al verblijven in dit hotel alle bekende zangers en zangeressen voor de eeuwigheid. Noem het hemel, noem het hel; niemand kan vertrekken. Het is een mini- horrorverhaal, dat eer betoont aan alle grote zangers/tekstschrijvers die me hebben beïnvloed en in mijn ogen te vroeg zijn overleden. In dit lied komen ze allemaal tezamen in Hotel Royale. Bizar en vreemd, inderdaad. Maar zo werkt mijn brein zo nu en dan nou eenmaal…

Laat en Leë Ure Blues Nog een pennevrucht van Hennie Aucamp. Dit lied beschrijft de wanhoop, triestigheid, eenzaamheid en passie van een verlaten geliefde. Ik componeerde het als een blues, omdat dat genre het beste past bij een gebroken hart, passie en pijn.

______NotNotNotenNot enenen voor de redactie: ⇒ De titel Stroomop is te vertalen als stroomopwaarts, tegen de stroom in, eigenwijs, koppig . ⇒ Theaterfotograaf Jaap Reedijk heeft een drietal fotoseries gemaakt van Amanda. Deze zijn voor publicatie beschikbaar. Kijk hiervoor op de site van de fotograaf: www.jaapreedijk.nwww.jaapreedijk.nllll ⇒ Nadere informatie is te verkrijgen bij:

Music & Words Bos Theaterproducties Cultuurbased Liesbeth Puts Lotte Sinselmeijer Michiel le Blanc +31 33 7676135 (telefoon) +31 20 4211221 (telefoon) +31 344 630800 (telefoon) +31 33 7676139 (fax) +31 20 4211222 (fax) +31 344 630049 (fax) [email protected] [email protected] [email protected]