Akcent Nr 4(138)2014
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Sztuka to najwyższy wyraz samouświadomienia ludzkości /.../ 4 Dzieło sztuki – mikrokosmos odbijający epokę. (138) 2014 Józef Czechowicz literatura i sztuka kwartalnik AKCENT nr 4 (138) 2014 AKCENT Anioł z Pietrasanta. O rzeźbach Igora Mitoraja Edyta Antoniak-Kiedos o liryce Marka Danielkiewicza Piotr Nesterowicz: Szukając ziemi obiecanej K. Kowalska, T. Chabrowski, Z. Chojnowski, R. Kornacki, J. Červenka – wiersze M. Jankowska, P. Marciniak, A. Zabrzewska – opowiadania Cena 10 zł (VAT 5%) NR INDEKSU 352071 J. Sawic: Muzyczny alfabet Macondo Polscy uchodźcy w Bretanii PL ISSN 0208-6220 Współczesna poezja serbska Dwugłos o lubelskich poetach Zespół redakcyjny MONIKA ADAMCZYK-GARBOWSKA JANINA HUNEK ŁUKASZ JANICKI ELŻBIETA KUDYBA LECHOSŁAW LAMEŃSKI WALDEMAR MICHALSKI TADEUSZ SZKOŁUT JAROSŁAW WACH (sekretarz redakcji) BOGUSŁAW WRÓBLEWSKI (redaktor naczelny) Łamanie MAC Arkadiusz Makowski Stale współpracują: Edward Balcerzan, Bogusław Biela (Francja), Jarosław Cymerman, Marek Danielkiewicz, Ewa Dunaj, Józef Fert, Anna Frajlich (USA), Ludwik Gawroński, Anna Goławska, Andrzej Goworski, Magdalena Jankowska, Alina Kochańczyk, István Kovács (Węgry), Marek Kusiba (Kanada), Jerzy Kutnik, Eliza Leszczyńska-Pieniak, Jacek Łukasiewicz, Łukasz Marcińczak, Anna Mazurek, Wojciech Młynarski, Dominik Opolski, Wacław Oszajca, Mykoła Riabczuk (Ukraina), Jarosław Sawic, Sergiusz Sterna-Wachowiak, Małgorzata Szlachetka, Jerzy Święch, Jan W. Woś (Włochy), Aleksander Wójtowicz, Aneta Wysocka, Bohdan Zadura Czasopismo patronackie Instytutu Książki wydawane na zlecenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Numer zrealizowano przy pomocy finansowej Miasta Lublin Projekt „Akcentu” zatytułowany Twórcy za granicą. Polskie rodowody, polskie znaki zapytania jest współfinansowany ze środków Ministerstwa Spraw Zagranicznych przeznaczonych na realizację zadania „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą”. Partnerem medialnym „Akcentu” jest Radio Lublin S.A. PL ISSN 0208-6220 NR INDEKSU 352071 © Copyright 2014 by „Akcent” rok XXXV nr 4 (138) 2014 literatura i sztuka kwartalnik Na pierwszej stronie okładki: Igor Mitoraj, fragment Zwiastowania – anioł z drzwi do Bazyliki Santa Maria degli Angeli e dei Martiri w Rzymie. Fot. M. Wróblewska Na czwartej stronie okładki: Igor Mitoraj, fragment Zmartwychwstania – Chrystus z drzwi do Bazyliki Santa Maria degli Angeli e dei Martiri w Rzymie. Fot. M. Wróblewska Adres redakcji: 20-112 Lublin, ul. Grodzka 3, III piętro tel. 81 532 74 69 e-mail: [email protected] www.akcentpismo.pl Stronę www prowadzi Anna Goławska Wersja pierwotna (referencyjna) czasopisma to wersja drukowana. Materiałów niezamówionych redakcja nie zwraca. Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów. Informacji o prenumeracie na kraj i zagranicę udzielają urzędy pocztowe, Ruch S.A., Kolporter S.A., Garmond Press S.A. i Ars Polona. Zamówienia na prenumeratę realizowaną przez RUCH S.A. można składać bezpośrednio na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl Ewentualne pytania prosimy kierować na adres e-mail: [email protected] lub kontaktując się z Telefonicznym Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 801 800 803 lub 22 717 59 59 – czynne w godzinach 700–1800. Koszt połączenia wg taryfy operatora. Cena prenumeraty krajowej na okres jednego roku wynosi 38 zł. Pieniądze można wpłacać także bezpośrednio na konto wydawcy: Wschodnia Fundacja Kultury „Akcent” Bank PEKAO SA, V O w Lublinie nr rachunku: 50 1240 1503 1111 0000 1752 8667 lub przekazem pocztowym pod adresem redakcji, podając wyraźnie adres prenumeratora i zaznaczając na odwrocie przekazu „prenumerata Akcentu”. W USA „Akcent” rozprowadzany jest przez następujące księgarnie: Polish American Bookstore, „Nowy Dziennik” – Polish American Daily News; 21 West 38th Street; New York, NY 10018 We Francji sprzedaż prowadzi: Librairie Polonaise (Księgarnia Polska), 123 Bd St. Germain, 75006 Paryż Wydawcy: Wschodnia Fundacja Kultury „Akcent”, 20-112 Lublin, ul. Grodzka 3 Instytut Książki, Dział Wydawnictw 02-086 Warszawa, al. Niepodległości 213 tel. 22 608 23 74, tel./fax 22 608 24 88 e–mail: [email protected] Nakład 1000 egz. Druk ukończono 10 listopada 2014 r. Druk: IF Drukarnia Cena zł 10,- (w tym 5% VAT) Spis treści Kalina Kowalska: wiersze / 7 Edyta Antoniak-Kiedos: „Myślałeś, że stąd uciekniesz”. Przypisy do twórczości Marka Danielkiewicza / 10 Tadeusz Chabrowski: wiersze / 22 Magdalena Jankowska: opowiadania i miniatury / 25 Zbigniew Chojnowski: wiersze / 32 Piotr Nesterowicz: Szukając ziemi obiecanej / 35 Ryszard Kornacki: wiersze / 47 Piotr Marciniak: opowiadania / 50 Jan Władysław Woś: Polacy we Florencji / 58 Jiři Červenka: wiersze / 67 Adrianna Zabrzewska: opowiadania / 69 Karolina Kwak: Byt bez twarzy. Akt dekapitacji jako manifestacja (kobiecego) istnienia w kilku fotografiach Franceski Woodman / 74 Współczesna poezja serbska w przekładach Miłosza Waligórskiego (Dragan Jovanović Danilov, Obren Ristić, Marija Knežević, Maja Solar, Vojislav Karanović, Ana Ristović) / 82 PRZEKROJE Nie tylko analitycznie... Janusz Wrona: Trudne sprawy [Dariusz Rosiak „Wielka odmowa. Agent, filozof, antykomunista”]; Bogdan Rogatko: Hłasko w listach [Marek Hłasko „Listy”]; Wiesława Turżańska: „Gdy tu mój trup w pośrodku was zasiada” [Stanisław Rosiek „Mickiewicz (po śmierci). Studia i szkice nekrograficzne”]; Grzegorz Józefczuk: Dybuk z pasją i heretyk. Bruno Schulz według Piotra Łu- cjana [Piotr Łucjan „Moja druga wiosna, czyli spóźnione studia filologiczne u profesora Brunona Schulza zilustrowane i uszeregowane alfabetycznie”]; Eliza Leszczyńska-Pieniak: Zapis stanów przestrzeni [Mikołaj Smoczyński „Czas przeszły. Komentarze do prac zrealizowanych w latach 1980-1999 (autoreferat)” i „Zbiór”] / 91 DWUGŁOSY Joanna Kisiel i Karol Maliszewski o antologii Lublin – miasto poetów / 118 PLASTYKA Lechosław Lameński: Anioł z Pietrasanta. O twórczości Igora Mitoraja / 125 Eliza Leszczyńska-Pieniak: Tuwim w kwiatach / 136 5 MUZYKA Jarosław Sawic: Muzyczny alfabet Macondo / 142 TEATR Andrzej Molik: Machia – work in progress / 149 ARCHIWUM Kazimierz Brakoniecki: Polscy uchodźcy w departamencie Côtes du Nord w Bretanii / 153 BEZ TYTUŁU Leszek Mądzik: Ciało / 169 À REBOURS Łukasz Marcińczak: Uwag kilka o nowym żarcie Pilcha / 170 KONTEKSTY Anna Mazurek: Blisko, jeszcze bliżej / 173 NOTY Konrad Sutarski: Poeta Lajos Áprily i Polacy na Węgrzech / 182 Karolina Wieliczko: Portrety i zegary / 188 Noty o autorach / 192 Contents and Summaries / 198 KALINA KOWALSKA Słoje drzewne Myślałam, że czas to oddech świata. Wielki duch lasów, zwierząt, kamieni. Żywot wieczny. Niewidzialne amen. Usiadłam na nisko ściętym pniu jak na tarczy zegara. Boże mój, jestem tak stara, jak jeszcze nigdy nie byłam. I teraz dopiero, w środku eterycznej duszy, odnalazłam swoje ciało. Jest. Pięknie jest, dotknąć i uwierzyć. Odgarniam z czoła blady kosmyk. Wierzę. Przykładam dłonie do kolan. Wierzę. Wierzę w fizyczne ciepło moich rąk, jak jeszcze nigdy. Jest. Dobrze jest, tak się zestarzeć przed śmiercią. Raz, dwa, trzy biała pani... Zbudził mnie szorstki język kota na policzku, mała plama chłodu. Nie śpij. Opisz. Spróbuj opowiedzieć te mgły i czas, który się zatrzymał w kadrze z zapartym tchem. Jej czas na szron. W mikroskopijnym zbliżeniu tysiące igiełek żywego światła. To nie do opisania – mówię, a język kota: Pisz tak, jak ona patrzy. Zachłannie, przez noc, po świt, aż padnie na ciebie blady zachwyt i strach, że się już nigdy nie powtórzy ten sam świat w tej samej chwili. 7 Crusoe – Tak rzadko nucisz. Tak nucę – rzadko. Tak, taki los. Taki jałowy. Tak, opatrunek. Tak, wyraz na zgodę. Tak, zgoda na wyraz. Tak, nad wyraz samo. Uchodzi ze mnie samo słowo. – Tak rzadko żyjesz. Tak, żyję rzadko. Tak, takie życie. Takie nieczęste. Tak, taka wyspa. Łódź na horyzoncie. Dobija do mnie człowiek-słowo. Uchodzi żywy duch po słowie. Z dziennika podróży Chodzę. Chodzę za tobą, bo mi za tobą dobrze. W światłach wieczoru rzucasz długi cień. Na ziemi tylko to jest, co rzuca cień. Wodzę za nim. Wodzę wiersz za twoim cieniem. Noszę za tobą karmazynową tarczę słońca. Noszę płomień. Z największych ludzkich namiętności pozostała mi już tylko śmierć. W wierszu możliwa jest zalana blaskiem. Niosę za nią połyskujący tren. Niosę ciebie za jej długim trenem. Grawer Tak się uparłam, żeby pisać, jakby chodziło o życie, nie o pamięć. O samo życie, o ciebie. Jakby mi kazało zostawić cechę na złocie. To moje kiedyś milczenie w tym twoim kiedyś patrzeniu. Otulisz mnie ciepłą kołdrą, ułożysz ręce i głowę przekręcisz do okna, by chociaż jedną wiązkę światła rozżarzyć w mlecznych szkiełkach oczu. I kiedy będę przy tobie już tylko kimś, kto oddycha, prześpię bezradnie cichy gniew. Przeczekam cierpliwie. Ten kiedyś w tobie smutek w tej kiedyś mojej pustce. Byś z tego, co zapisałam, mógł wyprowadzić dowód. Na moje nadal istnienie. W tobie. Jeszcze przez chwilę. 8 To wszystko Przychodzisz do mnie z innego języka i muszę siebie uprościć, żebyś zrozumiał choćby tylko tę pierwszą mnie – w dwóch słowach. Pytasz, jaka jestem. Przez kilkanaście dni opieraliśmy się na obrazach, może tylko dzieci bawiły się na dworze, może jeszcze ktoś wyszedł, bo musimy pracować i wtedy nie zawsze mamy dostęp, poza tym ekran i relacje na gorąco, płoną, w każdym kanale dym i głosy, głosy, a my w tych kanałach, a my tak bardzo blisko, a przecież mówiliśmy, tylko nikt nas nie słuchał, a teraz patrzcie, patrzymy, czerwony pasek u dołu, płoną nowe relacje na żywo, młody chłopak opuścił ten świat, mówił, że nie chce umierać, będzie bohaterem, nie ma wyjścia, z każdej sytuacji jest jakieś wyjście, szukamy