provincie GELDERLAND

Bezoekadres Postadres Gebouw Marktstate Postbus 9090 Eusebiusplein 1a 6800 GX Arnhem 6811 HE Arnhem WINTERSWIJK telefoonnummer (026) 359 91 1 GEMtENït De Raad van de gemeente Winterswijk telefaxnummer (026) 359 94 80 zaaknr. e-mailadres [email protected] T.a.v. de raad i internetsite www.geldeiiand.nl Postbus 101 Dat. ontv, 6 FEB 2017 7100 AC WINTERSWIJK

doc.nr

datum zaaknummer 2 februari 2017 2017-001212 Onderwerp Sterk Bestuur in Gelderland: terugblik gespreksronde regio Achterhoek

Geachte heer/mevrouw,

Het afgelopen najaar heeft gedeputeerde Jan Markink in het kader van het programma Sterk Bestuur namens ons college alle gemeenten in de Achterhoek bezocht. Graag willen wij u bedanken voor de openhartige gesprekken die de gedeputeerde met u heeft mogen voeren. Tijdens de gesprekken heeft u met hem van gedachten kunnen wisselen over het thema Sterk Bestuur. Onderwerpen als uw eigen lokale bestuurskracht, de regionale samenwerking én de rol van de provincie kwamen daarbij vanzelfsprekend aan bod. In deze brief geven we zoals beloofd een terugblik op deze bestuurlijke gespreksronde in de regio Achterhoek.

De regio Achterhoek is een prachtige streek met veel kansen, maar ook een gebied met uitdagende opgaven. Wij merkten dat iedereen overtuigd is van de kracht van deze regio, maar dat ook alle colleges en raden zich bewust zijn van de grote regionale vraagstukken. Om de kansen te kunnen verzilveren en een passend antwoord te kunnen bieden op de regionale opgaven, is een goede regionale samenwerking op strategisch gebied essentieel. Onze indruk is dat in deze regionale samenwerking nog winst te behalen valt. U heeft allen dezelfde ambitie, maar de eigen grenzen spelen nog te vaak parten bij de samenwerking in de regio.

Doorontwikkeling Regio Achterhoek De adviescommissie Sterk Bestuur onder leiding van Fred de Graaf constateerde in 2015 dat de regio Achterhoek een gebied is met een sterke identiteit en culturele verbondenheid. Het 'noaberschap' en de 'D'ranl'-mentaliteit zijn kenmerkend. In de Achterhoek zijn de gemeenten goed in staat de lokale opgaven aan te pakken. Wel constateerde de adviescommissie dat de samenwerkingsbereidheid versterkt moest worden, om de toekomstbestendigheid van de regio te waarborgen. Om de regionale samenwerking te versterken is de Regio Achterhoek na het uittreden van de gemeente Montferland gestart met een doorontwikkeling van dit samenwerkingsverband. Wij vinden het zeer positief dat u gezamenlijk de regionale (bestuurlijke) samenwerking een flinke stap verder wil brengen. inlichtingen bij mw. CD. Hubner telefoonnummer (026) 359 91 27 e-mailadres [email protected] BNG Bank Den Haag, rekeningnummer 28.50.10.824 IBAN-nummer: NL74BNGH0285010824 BIC-code van de BNG: BNGHNL2G

btw-nummer: NL001825100.B03 KvK-nummer: 51468751 provincie GELDERLAND

Wel is het zaak om stappen te zetten en bestuurlijk doorzettingsvermogen te laten zien. Tijdens de ronde merkten we dat gemeenten verschillende beelden hebben bij deze doorontwikkeling. Het risico bestaat dat het proces daardoor wordt vertraagd. Een dergelijk proces vraagt de nodige energie van alle betrokkenen. Wij spreken daarom de hoop uit dat de doorontwikkeling van de Regio Achterhoek (in welke vorm dan ook) snel gerealiseerd wordt en dat er een gezonde basis komt voor verdergaande samenwerking.

Daarnaast spraken raadsleden hun zorg uit over de beperkte grip op de Regio Achterhoek en het proces van de doorontwikkeling. Het is van groot belang dat raden zich betrokken voelen bij regionale samenwerkingsverbanden. Daarom moeten zij goed aangehaakt zijn bij het doorontwikkelingsproces. Het vergroten van de betrokkenheid vraagt van alle actoren (gemeenteraad, griffier, college, bestuur samenwerkingsverband, provincie, rijk) een actieve rolneming. De Raad voor het openbaar bestuur heeft in december 2015 een adviesrapport opgeleverd over een betere wisselwerking tussen gemeenteraden en bovengemeentelijke samenwerkingsverbanden. Graag verwijzen wij u naar dit rapport: http://www.rob-rfv.nl/documenten/advies wisselwerkinq.pdf.

Samen werken aan inhoudelijke opgaven Naar buiten toe is de Achterhoek een zeer sterk merk. In elke gemeente werd erkend dat het potentieel van de regio bijzonder hoog is. Dit potentieel zet zich echter niet automatisch om in resultaten. Om de kansen die in de Achterhoek liggen ook daadwerkelijk te benutten, is een goede regionale samenwerking noodzakelijk. Naast de vele kansen in de regio heeft de Achterhoek ook te maken met verschillende uitdagende vraagstukken. Samen met de provincie en andere partners werkt u via een gebiedsgerichte opgave aan slimme oplossingen om om te gaan met de demografische ontwikkelingen in uw regio. De meeste van u gaven daarbij aan dat het daarvoor essentieel is om de Achterhoekse kernen leefbaar te houden. Samen met u willen we hier als provincie aan werken, door de bereikbaarheid, verschillende voorzieningen en de regionale economie op peil te houden. We vinden het daarom positief om te constateren dat de samenwerking in het kader van de Agenda Achterhoek 2020 die door meerdere partners wordt gedragen voortvarend verloopt en nu is beland in de uitvoeringsfase. Een krachtige aanpak van de regionale opgaven vraagt echter wel om sterke keuzes. We snappen dat deze keuzes lastig zijn, maar ze zijn wel noodzakelijk om de regio toekomstbestendig te houden. Hoewel de opgaven genoegzaam bekend zijn, constateerden we tijdens de bestuurlijke ronde bij alle gemeenten een zekere mate van interne gerichtheid. De gemeenten in de Achterhoek bezien de regionale samenwerking vooral vanuit een 'winst-verliesrekening'. Het viel ons op dat er maar beperkte bereidheid is om regionale vraagstukken structureel gezamenlijk aan te pakken. Dit is risicovol, temeer omdat grote regionale (gebieds)opgaven zich nu eenmaal weinig aantrekken van gemeentegrenzen of een verdeling tussen Oost- en West-Achterhoek. Wij doen een beroep op colleges en raden om meer over eigen grenzen heen te kijken en een bepaalde schakelkracht te ontwikkelen om zowel lokale als regionale belangen te behartigen.14

Sterke gemeenten Waar volgens ons ten aanzien van de samenwerkingskracht in de Achterhoek nog winst valt te behalen, constateren we wel dat alle gemeenten op dit moment voldoende bestuurskracht hebben om

14 Zie voor de term 'schakelkracht' het eerder aangehaalde rapport van de Raad voor het openbaar bestuur over de wisselwerking tussen gemeenteraden en bovengemeentelijke samenwerkingsverbanden. provincie GELDERLAND

op een adequate manier de lokale opgaven en taken op te pakken. De gemeenten in de Achterhoek zoeken actief naar nieuwe verhoudingen tussen overheid en samenleving. De gemeenten Bronckhorst en Berkeiland werken innovatief en met ambitie aan een sterke plattelandsgemeente. Continue doorontwikkeling en zelfreflectie zullen nodig blijven om dit niveau vast te houden. Bij Doetinchem namen we een ondernemende gemeente waar, die actief meewerkt aan de doorontwikkeling van de regio Achterhoek. De gemeente gaf wel aan te worstelen met haar positie binnen de regio. Vooral het hoge voorzieningenniveau op peil houden, blijkt een behoorlijke opgave. Wij gaan samen met de gemeente Doetinchem onderzoeken of er mogelijkheden zijn tot facilitering. Het is wel van belang dat Doetinchem ook met de omliggende gemeenten hierover in gesprek gaat. De gemeente Oude IJsselstreek staat er na een roerige periode weer sterk en zelfbewust voor. Het is zeer positief om te zien hoe de gemeente de afgelopen tijd voortvarend aan de slag is gegaan met de ontstane situatie en veranderingen heeft bewerkstelligd. Ook bij Oost Gelre, Winterswijk en Aalten zagen we stabiele, zelfbewuste gemeenten. Wel is in de Oost-Achterhoek in het verleden gezocht naar samenwerking op bedrijfsvoeringstaken. Dit heeft echter niet tot verdere intensivering van de samenwerking geleid. Het is toch goed om te onderzoeken of de operationele samenwerking hier op een structurele manier kan worden versterkt, gezien de opgaven die nog op gemeenten afkomen.

Kracht van Oost NL In de Achterhoek liggen veel kansen. Het onderzoek naar de concurrentiekracht van Oost Nederland bevestigt dit beeld. In dit unieke, multidisciplinaire onderzoek zijn alle regio's van Gelderland en Overijssel doorgelicht. Uit de cijfers blijkt dat de technologische (maak-)industrie, agrofoodindustrie en logistiek goed ingebed zijn in de regio. De Achterhoek heeft een aantrekkelijk internationaal vestigingsklimaat, mede dankzij de ligging ten opzichte van Duitsland. De Achterhoek heeft wel te maken met een uitstroom van (middel)hoogopgeleiden. Daarnaast kent de regio weinig onderzoek (R&D) en is het voor de sterke maakindustrie van belang dat de verbinding gezocht wordt met de ICT-sector. Nauwe samenwerking met andere regio's is onvermijdelijk om deze sector ook in de toekomst een sterke werkgelegenheidsfactor te laten zijn. Het is duidelijk dat de kansen er liggen, maar we moeten ze wel zelf realiseren. Dit vraagt om een sterke verbinding tussen overheid, ondernemers en onderwijs/onderzoek (triple helix). Uw regio loopt samen met de FoodValley en de Stedendriehoek in Gelderland voorop in een aanpak waarbij overheid, ondernemers en onderwijs elkaar versterken. De interne banden met de triple helix zijn sterk en kort. Wij vertrouwen erop dat u de triple helix-samenwerking zult blijven aanwenden voor het opstellen van een strategische agenda voor de toekomst. De resultaten van 'De Kracht van Oost' kunnen u helpen bij het maken van heldere keuzes voor de toekomst. U kunt de gegevens gebruiken voor het verscherpen en beter onderbouwen van uw programma's om de economische opgaven aan te pakken. Daarnaast helpen de analyses u bij het gericht organiseren van de benodigde slagkracht (governance). Meer informatie over dit onderzoek vindt u op www.qelderland.nl/krachtvanoost.

Als verdiepingsslag op het onderzoek van 'de Kracht van Oost' heeft de provincie professor Pieter Tordoir gevraagd een netwerkanalyse uit te voeren naar de samenhang van Gelderse bevolkingskernen. Om snel en passend in te kunnen springen op de maatschappelijke ontwikkelingen is het namelijk van belang te weten hoe inwoners met elkaar verbonden zijn. Samenhang tussen bevolkingskernen openbaart zich door verplaatsingen van burgers te volgen: ftroyincie GELDERLAND

dagelijkse verplaatsingen voorwerk, voorzieningen, recreatie en sociale contacten, en verhuizingen van woonadres. Op basis van statistische gegevens heeft Tordoir deze verplaatsingen van, naar en binnen Gelderland in kaart gebracht. Het onderzoek van Tordoir geeft een verrassende rijkdom aan informatie waar we als provincie en lokale overheden ontzettend veel mee kunnen. Ten aanzien van de Achterhoek zien we opvallend veel interne verplaatsingen zijn tussen de gemeenten. Inwoners trekken zich weinig dus aan van gemeentegrenzen. De regio Achterhoek levert daarnaast netto veel mensen aan andere regio's. De belangrijkste relaties zijn de met de regio Arnhem en de regio rondom Zutphen. Het eindrapport van Tordoir is te vinden de website van de provincie Gelderland (zie: https://www.qelderland.nl/sterkbestuurqelderland)

Duitsland Uit zowel het rapport van 'de Kracht van Oost' als de netwerkanalyse van Tordoir blijkt dat de Achterhoek sterke verbindingen heeft met Duitsland. U werkt daarom ook intensief samen met partners over de grens. De samenwerking met Duitsland neemt vele vormen aan. We vinden het zeer positief dat gemeenten in de Achterhoek investeren in grensoverschrijdende samenwerking. Wel hebben we geconstateerd dat deze grensoverschrijdende samenwerking zich meer richt op samenwerking tussen Duitsland met de gemeenten afzonderlijk dan samenwerking in regionaal verband. De provincie Gelderland heeft de samenwerking met Duitsland onlangs geïntensiveerd. Graag faciliteren we grensoverschrijdende projecten die bijdragen aan de regionale opgaven.

Lokale democratie Een belangrijk thema in de gesprekken met de raden was de ontwikkeling rondom de lokale democratie. Het lokale bestuur staat onder druk. De gemeenten hebben te maken met grote opgaven. Daarbij ontwikkelen de samenleving en bestuurlijke context zich razend snel. Raadsleden gaven aan te maken te hebben met een spagaat. Enerzijds dwingen grote decentralisaties om steeds intensiever samen te werken met andere gemeenten en andere partners. Beleid komt hierdoor steeds meer op afstand te staan van de raad en raadsleden ervaren dan ook minder grip op politiek belangrijke dossiers. Anderzijds hebben raadsleden ook te maken met een afschaling van taken. Steeds vaker worden burgers betrokken bij het maken van beleid. Hoewel iedereen erkent dat dit een positieve ontwikkeling is, staat ook hier de raad op afstand van beleidsvorming. Door de ontwikkelingen op het gebied van de lokale democratie verandert de rol van de raadsleden sterk. De Raad voor het openbaar bestuur heeft over deze veranderende rol onlangs een adviesrapport geschreven: http://www.rob-rfv.nl/documenten/advies 15 9 uur.pdf. Om raadsleden te ondersteunen bij het innemen van hun positie is de provincie samen met de VNG afdeling Gelderland de Gelderland Academie Sterk Bestuur gestart. De Gelderland Academie heeft als doel kennis en informatie te delen met bestuurders, raadsleden en ambtenaren van de Gelderse gemeenten en provincie en hiervoor specifieke cursussen aan te bieden en/of themabijeenkomsten te organiseren. Het aanbod zal inspelen op de wensen van de verschillende doelgroepen (raadsleden, collegeleden, ambtenaren, statenleden) en aansluiten bij de diverse ontwikkelingen, zoals bijvoorbeeld de komende gemeenteraadsverkiezingen in 2018.

Geen blauwdruk De provincie treedt graag op als partner. Wij willen nogmaals benadrukken dat wij geen blauwdruk hebben. Wij willen u bewust maken op uw positie nu en in de toekomst. Gelderland kan alleen de provincie GELDERLAND

mooiste provincie van Nederland blijven met mooie en sterke gemeenten binnen een krachtige regio. Wij denken graag met de Gelderse gemeenten mee om de bestuurskracht nu en voor de toekomst te versterken en te bestendigen. Zoals hiervoor vermeld vinden wij het zeer positief dat u gezamenlijk de regionale samenwerking wil doorontwikkelen. We hopen dat deze doorontwikkeling snel wordt geëffectueerd, zodat er een gezonde basis ontstaat voor verdergaande samenwerking in uw regio. Vanuit het programma Sterk Bestuur willen we dergelijke ontwikkelingen graag faciliteren. Graag gaan we met u verder in gesprek over onze in deze brief beschreven bevindingen.

Hoogachtend, Gedeputeerde Staten van Gelderland

Commissaris secretaris van de Koning