Woonmonitor light 2020 verslagjaar 2019

Werkgroep monitor 25 juni 2020 Versie t.b.v. Thematafel Wonen en Vastgoed Voorwoord

Voor u ligt de Achterhoekse woonmonitor over het jaar 2019 met een doorkijkje naar begin 2020. Geen dik pak papier, maar bondige informatie op hoofdlijnen. De belangrijkste conclusies leest u in de samenvatting. Meer gedetailleerde informatie is opgenomen in de achterliggende hoofdstukken.

Deze woonmonitor heeft een ander format dan we sinds 2011 gewend waren. Dit jaar hebben we gekozen voor een lightversie. In 2019 is door de thematafel Wonen en Vastgoed besloten om de monitor door te ontwikkelen, met als doel om sneller in te kunnen spelen op de woningmarkt. Met deze monitor maken we alvast een stapje vooruit. Vanaf 2021 maken we de stap van analoog naar digitaal monitoren. We koersen op een interactief dashboard. Het jaar 2020 is dan ook in alle opzichten een overgangsjaar.

Toen we tien jaar geleden begonnen met het monitoren van de woningmarkt, zat deze in een diepe recessie. Het aanbod en de verkooptijd liepen op, woningprijzen daalden en de nieuwbouw stagneerde. We zaten midden in een flinke bevolkingsdaling en de huishoudensdaling zat er aan te komen. Hoe anders is het nu. Prijzen zijn voor Achterhoekse begrippen torenhoog, het beschikbare aanbod is klein. Waar in de vorige crisis de starter de woningmarkt enigszins aan de gang hield, komen zij nu nauwelijks aan bod.

Beleid maken is mooi, maar actueel inzicht en inspelen op de steeds snellere veranderingen is meer dan ooit noodzakelijk. Zo zullen de gevolgen van corona ongetwijfeld impact hebben op de woningmarkt. Dat vraagt om benutten van nieuwe kansen en tijdig bijsturen als dat nodig is.

Veel leesplezier!

Werkgroep Woonmonitor Achterhoek Juni 2020

2 Samenvatting

1. Demografische ontwikkelingen 5. Ontwikkelingen leegstand Ondanks dat we al jaren een daling van het aantal inwoners in de Achterhoek We constateren wederom een daling leegstand, voor het eerst in 10 jaar is het aantal verwachten, blijft het aantal inwoners stabiel. Jaarlijks overlijden meer mensen dan dat leegstaande woningen onder de 3% gezakt. Leegstaande woningen zijn echter lang niet er aan kinderen worden geboren, maar dit wordt gecompenseerd door een positieve altijd beschikbaar voor de woningmarkt omdat ze wel in gebruik zijn voor een andere migratie. Dit geldt niet voor alle gemeenten. De groei zien we vooral in Doetinchem en in mindere mate in de gemeente Aalten. Ook het aantal huishoudens groeit gestaag. functie of bewust leegstaan vanwege verbouw of renovatie. Procentueel heeft Doetinchem de afgelopen 10 jaar de meeste huishoudens erbij gekregen en Bronckhorst de minste. 6. Ontwikkelingen duurzaamheid We zien een kleine daling in het gemiddeld gasverbruik (-1,8%), de daling van 2. Nieuwbouw en planvoorraad elektraverbruik (-2,3%) is opmerkelijker. Vermoedelijk komt dit doordat er relatief veel Er zijn in 2019 673 nieuwe woningen gebouwd; 4 van de 5 nieuwbouwwoningen zijn geïnvesteerd is in zonnepanelen. middeldure en dure koopwoningen. Dit sluit niet aan bij de opgave om meer betaalbare Er is voor 8,6 miljoen geleend voor duurzaamheidsmaatregelen vanuit de gemeentelijke woningen te realiseren. De 7 gemeenten samen hebben nog een planvoorraad van ca. beschikbare leningen. Dit is 3 keer zoveel als het landelijk gemiddelde. 3.500 woningen. Het merendeel van deze plannen staat gepland voor 2025 (91%). 45% van de plannen heeft betrekking op een huurwoning, of betaalbare koop. .Voor 20% van de plannen is het prijssegment nog onbekend. 7. Evaluatie kwaliteitscriteria Het is nog te vroeg om effect te zien van de in 2019 vastgestelde criteria. De meeste 3. Ontwikkelingen koopwoningmarkt gemeenten werken pas enkele maanden met de (lokale uitwerking van) de criteria. Van Sinds medio 2018 is in alle gemeenten sprake van een gespannen woningmarkt. Het de 3.500 woningen in de planvoorraad zijn 72 plannen met ca. 500 woningen getoetst aanbod is lager dan de vraag. Door het tekort aan woningen stagneert de doorstroming aan de nieuwe criteria. We zien nog te weinig nieuwe plannen in de betaalbare koop en en stijgen de prijzen. Starters hebben het steeds moeilijker om in te stappen, ook door de huur. hypotheekregels en de gevolgen van het sociaal leenstelsel. Het tekort aan koop- woningen voor starters zorgt ook voor een toename van de vraag naar huurwoningen. 8. Coronacrisis De effecten op de woon- en vastgoedmarkt zijn nog niet te zien ondanks het gekelderde 4. Ontwikkelingen huurwoningmarkt consumentenvertrouwen. In de Achterhoek is nauwelijks sprake (geweest) van Onder andere door de druk op de koopwoningmarkt neemt de druk op de sociale huur oversterfte. De effecten van de coronamaatregelen lijken wel te zorgen voor een verder toe. De gemiddelde zoektijd in 2019 voor woningzoekenden is dan ook gestegen toenemende positieve binnenlandse migratie in de Achterhoek. Langere tijd monitoren ten opzichte van 2018. Ook zien we veel reacties op vrijkomend aanbod. Een doorkijk moet uitwijzen of het hier gaat om een momentopname of een trend. naar de eerste helft van 2020 laat zien dat de zoekduur en het aantal reacties verder toeneemt. 3 Inhoudsopgave

1. Demografische ontwikkelingen De cijfers 5 Conclusies 9

2. Nieuwbouw en planvoorraad De cijfers 10 Conclusies 15

3. Ontwikkelingen koopwoningmarkt De cijfers 16 Conclusies 19

4. Ontwikkelingen huurwoningmarkt De cijfers 20 Conclusies 23

5. Ontwikkelingen leegstand De cijfers 24 Conclusies 25

6. Ontwikkelingen duurzaamheid De cijfers 26 Conclusies 28

7. Evaluatie kwaliteitscriteria Conclusies 30 De cijfers 31 Samenvatting lokale uitwerking per gemeente 32

8. Coronacrisis: effecten op de woningmarkt 33 4 1. Demografische ontwikkelingen Bevolkingsontwikkeling Bevolkingsontwikkeling Achterhoek Relatieve groei naar gemeente per periode 268.000 3,0%

267.000 2,0%

266.000 1,0% 265.000 0,0% 264.000 -1,0% 263.000 -2,0% 262.000

261.000 -3,0%

260.000 -4,0% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2005-2015 2015-2020

Geboorte- en migratiesaldo Achterhoek Geboorte en migratiesaldo per gemeente 2019 4.000 400

3.000 300 2.000 200 1.000 100 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 0 -1.000 Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem Oost Gelre Oude Winterswijk Ijsselstreek -2.000 -100

-3.000 -200

geboortesaldo binnenlands migratiesaldo buitenlands migratiesaldo natuurlijke aanwas binnenlands saldo buitenlands saldo

Bron: Opgave gemeenten en CBS Statline 5 1. Demografische ontwikkelingen Verhuizingen tussen gemeenten per leeftijdscategorie

Saldo vestiging en vertrek Achterhoek 2015 t/m 2019 Saldo vestiging en vertrek Achterhoek 2019

100 jaar of ouder 100 jaar of ouder 95 tot 100 jaar 95 tot 100 jaar 90 tot 95 jaar 90 tot 95 jaar 85 tot 90 jaar 85 tot 90 jaar 80 tot 85 jaar 80 tot 85 jaar 75 tot 80 jaar 75 tot 80 jaar 70 tot 75 jaar 70 tot 75 jaar 65 tot 70 jaar 65 tot 70 jaar 60 tot 65 jaar 60 tot 65 jaar 55 tot 60 jaar 55 tot 60 jaar 50 tot 55 jaar 50 tot 55 jaar 45 tot 50 jaar 45 tot 50 jaar 40 tot 45 jaar 40 tot 45 jaar 35 tot 40 jaar 35 tot 40 jaar 30 tot 35 jaar 30 tot 35 jaar 25 tot 30 jaar 25 tot 30 jaar 20 tot 25 jaar 20 tot 25 jaar 15 tot 20 jaar 15 tot 20 jaar 10 tot 15 jaar 10 tot 15 jaar 5 tot 10 jaar 5 tot 10 jaar 0 tot 5 jaar 0 tot 5 jaar

-2500 -2000 -1500 -1000 -500 0 500 1000 -350 -300 -250 -200 -150 -100 -50 0 50 100 150

Bron: CBS Statline 6 * Voor Doetinchem is een aanname gedaan voor de 1. Demografische ontwikkelingen ontwikkeling van het aantal huishoudens in 2019 Huishoudensontwikkeling en leeftijdsopbouw o.b.v. de ontwikkeling van het aantal inwoners/gemiddelde huishoudensgrootte Ontwikkeling huishoudens Achterhoek Relatieve groei huishoudens per gemeente naar periode 2020 voorlopig cijfer Voorlopig cijfer 115.000 -2,0% -1,0% 0,0% 1,0% 2,0% 3,0% 4,0% 5,0% 6,0% 7,0% 8,0% 114.000 Aalten 113.000 Berkelland 112.000 Bronckhorst 111.000 110.000 Doetinchem* 109.000 Oost Gelre 108.000 Oude Ijsselstreek 107.000 Winterswijk 106.000 Achterhoek 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

relatieve groei 2010-2015 relatieve groei 2015-2020

Relatieve ontwikkeling inwoners 0-15 jaar Relatieve ontwikkeling inwoners 65 jaar en ouder

-40,0% -35,0% -30,0% -25,0% -20,0% -15,0% -10,0% -5,0% 0,0% 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0%

Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem Oost Gelre Oude IJsselstreek Winterswijk Totaal 2010-2015 2015-2020 2010-2015 2015-2020 7 Bron: Opgave gemeenten en CBS Statline * Voor Doetinchem is een aanname gedaan voor de 1. Demografische ontwikkelingen ontwikkeling van het aantal huishoudens in 2019 Huishoudensontwikkeling o.b.v. de ontwikkeling van het aantal inwoners/gemiddelde huishoudensgrootte

Bevolkingspiramide Achterhoek 2019-2020 Cumulatieve toename huishoudens versus netto toevoegingen nieuwbouw Totaal 100 - 104 1-1-2010 tot 31 -12-2019 Totaal 95 - 99 Totaal 90 - 94 Achterhoek 2020 Achterhoek 2019 Totaal 85 - 89 2.500 Totaal 80 - 84 Totaal 75 - 79 Totaal 70 - 74 2.000 Totaal 65 - 69 Totaal 60 - 64 Totaal 55 - 59 1.500 Totaal 50 - 54 Totaal 45 - 49 Totaal 40 - 44 Totaal 35 - 39 1.000 Totaal 30 - 34 Totaal 25 - 29 Totaal 20 - 24 500 Totaal 15 - 19 Totaal 10 - 14 Totaal 5 - 9 0 Totaal 0 - 4 Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem* Oost Gelre Oude Winterswijk Ijsselstreek 0 5000 10000 15000 20000 25000

8 Bron: Opgave gemeenten en CBS Statline Conclusies 1. Demografische ontwikkelingen

Inwoners • Na een periode van een daling in het aantal inwoners in de periode 2005-2015, zien we dat sinds 2015 het aantal inwoners in de regio Achterhoek gelijk blijft. In eerst instantie ontstond deze stabilisatie door de verhoogde asielinstroom in 2016/2017. In 2018 en 2019 zien we de rem in de bevolkingsdaling als gevolg van een positieve binnenlandse migratie. Het geboortesaldo blijft structureel negatief. • Het positieve migratiesaldo zien we met name in de middengroep: gezinnen met jonge kinderen en medioren (50 tot 70 jaar). Opmerkelijk is de omslag in 2019, waarin ook de groep 25-30-jarigen een positief saldo laat zien. Ook de uitstroom van de groep 15-25-jarigen is in het laatste jaar relatief kleiner dan de jaren ervoor. • De ontwikkeling loopt niet in iedere gemeente gelijk op. Met name Doetinchem en in mindere mate Aalten en Oost Gelre dragen bij aan de minieme groei van het aantal inwoners in de Achterhoek. Het positieve saldo van de binnenlandse migratie zien we eveneens in Doetinchem en Aalten, maar ook in Oude IJsselstreek.

Huishoudens • Zoals verwacht blijft het aantal huishoudens toenemen. In 2019 is het aantal huishoudens in de Achterhoek met 914 toegenomen. Het betreft een voorlopig cijfer. Procentueel heeft Doetinchem de afgelopen 10 jaar de meeste huishoudens erbij gekregen en Bronckhorst de minste. • Voor de gemeente Doetinchem en in mindere mate ook Aalten geldt dat het aantal huishoudens meer is toegenomen dan de omvang van de woningvoorraad. Opmerkelijk is daarbij dat juist ook deze twee gemeenten in 2019 een plus in het aantal inwoners laat zien.

Ontgroening en vergrijzing • De ontgroening en vergrijzing zet onverminderd door. Het aantal kinderen (0-15 jaar) is de afgelopen 10 jaar met ruim 20% afgenomen, het meest in Bronckhorst, het minst in Doetinchem. Gelijktijdig zien we dat het aantal ouderen (65- plussers) met bijna 30% is toegenomen. Het meest in Berkelland, het minst in Winterswijk. 9 2. Nieuwbouw en planvoorraad Woningverloop over 2019

Woning- Samen- Netto toename In aanbouw Nieuwbouw Sloop splitsing voeging in 2019 1-1-2020

Aalten 81 2 -7 0 76 50 Berkelland 73 3 -52 0 24 74 Bronckhorst 15 1 -10 -6 0 55 Doetinchem 338 7 -15 -3 327 143 Oost Gelre 65 9 -19 -3 52 44 Oude IJsselstreek 47 1 -62 0 -14 132 Winterswijk 54 4 -6 -1 51 146 Achterhoek 673 27 -171 -13 516 644

Bron: Opgave gemeenten Totale woningvoorraad Achterhoek per 1-1-2020: 117.278 woningen Bron: CBS Statline

10 2. Nieuwbouw en planvoorraad Toevoegingen 2010-2019 Netto toevoegingen per gemeente Toevoegingen naar woningtype 1.000 700 grondgebonden appartementen

800 600

500 600

400 400 300 200 200 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 100 -200 0 Aalten Berkelland Bronckhorst 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Doetinchem Oost Gelre Oude Ijsselstreek -400 Winterswijk 900 800 Toevoegingen naar eigendom en prijs 700 600 500 400 300 200 100 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

huur goedkoop huur betaalbaar huur duur koop goedkoop koop middelduur laag koop middelduur hoog koop duur 11 Bron: Opgave gemeenten 2. Nieuwbouw en planvoorraad Fasering plancapaciteit en oude en nieuwe plannen (sinds invoering van de kwaliteitscriteria)

Netto plancapaciteit per 1-1-2020 1.200 900 1.000 800 700 800 600 500 600 400 300 400 200 200 100 0 0

netto toevoeging 2020 tot 2025 Netto toevoeging 2025 tot 2030 Harde plancapaciteit Zachte plancapaciteit Netto toevoeging 2030 e.v. planstatus onbekend/divers ***

* Berkelland: cijfers in concept. Netto maximaal 811 woningen in beeld. Gemeente wil voorlopig meewerken aan 557 woningen (netto). ** Oost Gelre: van 217 woningen is de planologische status ‘halfhard’. In de figuur zijn deze woningen opgenomen onder de zachte plancapaciteit. *** Aalten en Berkelland: diverse locaties gebundeld in de planningslijst en diverse woningsplitsingen.

Bron: Opgave gemeenten 12 2. Nieuwbouw en planvoorraad Kwalitatieve kenmerken plancapaciteit

Inbreiding vs uitbreiding Eengezins (grondgebonden) of appartement

100% 100%

90% 90%

80% 80%

70% 70%

60% 60%

50% 50%

40% 40%

30% 30%

20% 20%

10% 10%

0% 0% Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem Oost Gelre Oude Winterswijk Regiototaal Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem Oost Gelre Oude Winterswijk Regiototaal Ijsselstreek Ijsselstreek

Inbreiding Uitbreiding Eengezins Appartementen Woningtype onbekend

13 Bron: Opgave gemeenten 2. Nieuwbouw en planvoorraad Kwalitatieve kenmerken plancapaciteit (huur en koop naar segment) 800 700 600 500 400 300 200 100 0

100% sociale huur 90% 80% dure huur 70% huur onbekend 60% koop tot €250.000 50% koop tot NHG-grens 40% 30% koop > NHG-grens 20% koop onbekend 10% eigendom /prijs onbekend 0% Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem Oost Gelre Oude Ijsselstreek Winterswijk Achterhoek

14 Bron: Opgave gemeenten Conclusies 2. Nieuwbouw en planvoorraad

Nieuwbouw • In 2019 zijn 673 nieuwbouwwoningen toegevoegd; dat is 6% minder dan in 2018 terwijl de druk op de woningmarkt is toegenomen. Oorzaken zijn lange levertijden van grondstoffen en materieel voor de bouw alsmede te weinig aanbod van gekwalificeerd personeel in de bouw- en installatiebranche en het aflopen van de termijn waarin voor rode plannen bouwtitel kan worden aangevraagd (druk met alsnog indienen). • Wisselend beeld tussen de gemeenten. In Doetinchem (van 226 naar 338 woningen in 2019) en Aalten (van 49 naar 81 woningen in 2019) is de nieuwbouwproductie aanzienlijk toegenomen. In Bronckhorst zijn weinig nieuwbouwwoningen toegevoegd. De lagere nieuwbouwproductie t.o.v. 2018 was al deels af te leiden uit het aantal woningen in aanbouw in op 1 januari 2019 (382 woningen). Op 1 januari 2020 waren er al 644 woningen in aanbouw. Dit duidt vooralsnog op een hogere bouwproductie in 2020. • 4 van de 5 nieuwbouwwoningen zijn middeldure en dure koopwoningen. Dit sluit niet aan bij de opgave om meer betaalbare woningen te realiseren.

Planvoorraad per 1-1-2020 • De totale netto plancapaciteit bedraagt bijna 3.500 woningen, waarvan 57% harde plancapaciteit (bestemmingsplan onherroepelijk). • Tot 2025 staan er in de regio bijna 3.200 woningen in de planning (=91%). Dat is gemiddeld bijna 650 per jaar. Dit is het dubbele van de ‘oude’ afspraak van 320 woningen per jaar tot 2025. Er zijn weinig plannen na 2025 voorzien. • Per januari 2020 zijn ruim 500 woningen in nieuwe plannen getoetst aan de regionale kwaliteitscriteria. • T.o.v. 2018 is het aantal woningen in oranje en rode plannen gehalveerd. In Berkelland en Oost Gelre zijn er nog relatief veel woningen ‘oranje’ gelabeld. In Oude IJsselstreek is fors deel van de netto planvoorraad ‘rood’ (40%). Er staan 700 sociale huurwoningen (tot liberalisatiegrens) op de planning en ca. 450 koopwoningen tot € 250.000. In Oude IJsselstreek is ruim een kwart van de geplande woningen een huurwoning met een huurprijs tot aftoppingsgrens. Oost Gelre onderscheidt zich met een ruim aanbod plannen met koopwoningen tussen de 200.000 en 250.000. In Doetinchem en Oude IJsselstreek is het prijssegment van een groot deel van het planaanbod nog niet ingevuld. • Bronckhorst en Winterwijk hebben relatief veel planaanbod op uitbreidingslocaties (33% en 42%). Ongeveer de helft van de planvoorraad in Doetinchem en Oude IJsselstreek betreft appartementen; in Berkelland zijn hoofdzakelijk eengezinswoningen gepland. Voor zover nu bekend omvat de huidige planvoorraad ca 1.200 levensloopbestendige woningen. 15 3. Ontwikkelingen koopwoningmarkt Transacties

Aantal transacties Achterhoek 2005-2019 Transacties 2019 naar koopsomklasse 4.000 100% 2% 3% 3% 3% 2% 3% 4% 8% 6% 4% 6% 4% 3.445 90% 7% 6% 6% 3.500 13% 13% 11% 3.107 3.096 80% 17% 18% 14% 15% 16% 3.000 2.805 2.761 70% 28% 20% 27% 2.501 2.579 60% 36% 2.500 2.273 38% 42% 36% 2.159 50% 38% 1.802 40% 2.000 1.649 1.649 42% 1.610 50% 1.404 1.388 30% 52% 1.500 38% 20% 34% 33% 32% 36% 1.000 10% 18% 0% 1% 0% 0% 2% 2% 3% 6% 2% 500 Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem Oost Gelre Oude Winterswijk Achterhoek Ijsselsstreek 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 < 100 100-200 200-300 300-400 400-500 > 500

Aantal transacties per gemeente 2005 -2019 Transacties 2019 naar woningtype per gemeente 900 800 100% 0 8 5 3 11 22 37 31 44 26 20 11 700 90% 99 46 80% 79 600 90 156 65 70% 154 139 130 500 Onbekend 60% 62 58 400 127 67 50% 99 101 Appartementen 300 40% 66 103 114 47 80 200 30% 56 76 Vrijstaand 20% 100 99 29 231 111 115 2/1 Kapwoningen 10% 117 109 0 53 0% Hoekwoningen 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Tussenwoningen Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem Oost Gelre Oude Ijsselstreek Winterswijk

Bron: woningmarktcijfers.nl 16 3. Ontwikkelingen koopwoningmarkt Koopsom, aanbod en theoretische verkooptijd

Gemiddelde koopsom 2005-2019 Gemiddeld aanbod per kwartaal 2015-2019 350.000 800 700 300.000 Aalten 600 Aalten 250.000 Berkelland Berkelland 500 Bronckhorst 200.000 Bronckhorst Doetinchem 400 150.000 Doetinchem Oost Gelre 300 100.000 Oost Gelre Oude Ijsselstreek 200 Oude Ijsselstreek 50.000 Winterswijk 100 Winterswijk 0 Achterhoek 0 ' 15' 15' 15' 15' 16' 16' 16' 16' 17' 17 17 ' 17' 18' 18' 18' 18' 19' 19' 19' 19 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4

Gemiddelde koopsom Achterhoek per type 2015-2019 Theoretische verkooptijd per kwartaal 2015-2019 400.000 40,0 350.000 35,0 Aalten 300.000 30,0 250.000 Berkelland 2015 200.000 25,0 Bronckhorst 150.000 2016 20,0 Doetinchem 100.000 2017 15,0 Oost Gelre 50.000 2018 - 10,0 Oude Ijsselstreek 2019 5,0 Winterswijk 0,0 Achterhoek ' 15' 15' 15' 15' 16' 16' 16' 16' 17' 17 17 ' 17' 18' 18' 18' 18' 19' 19' 19' 19 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 Bron: woningmarktcijfers.nl 17 3. Ontwikkelingen koopwoningmarkt Kenmerken kopers

Gemiddelde theoretische verkooptijd (in maanden) per Kopers Achterhoek 2019 naar leeftijd en woningtype prijsklasse Achterhoek, 2015-2019, 4e kwartaal 800

70 700 20 73 60 600 9 Onb. 275 39 238 50 ' 15 4 500 96 41 App. 200 108 40 ' 16 4 400 3 Vrijst. 133 21 ' 17 4 123 30 300 126 129 2/1 Kap. 4 2413 107 128 ' 18 4 104 Hoek. 20 200 62 87 84 76 ' 19 4 62 64 55 Tussen. 10 100 204 175 115 102 134 105 0 0 < 100 100-200 200-300 300-400 400-500 > 500 Totaal 0-24 25-29 30-34 35-44 45-59 60+

Starters/doorstromers per type 2019 Gemiddelde koopprijs naar leeftijd Achterhoek 2016-2019 900 300.000 800 250.000 700 600 200.000 500 150.000 400 300 100.000 200 50.000 100 0 - Tussen. Hoek. 2/1 Kap. Vrijst. App. Onb. 0-24 25-29 30-34 35-44 45-59 60+

Starter Doorstromer 2016 2017 2018 2019 Bron: woningmarktcijfers.nl 18 Conclusies 3. Ontwikkelingen koopwoningmarkt

Transacties 2019 • Transacties: Het aantal transacties (3.096) is ongeveer gelijk aan 2018. De vraag is echter groot. Dit zorgt voor hogere prijzen (gemiddeld € 254.856) en een snelle verkooptijd. Dit zien we in alle gemeenten en bij alle types. • Koopsom: Van de verkochte woningen heeft 38% een prijs onder de € 200.000. In Bronckhorst is dit slechts 18%. Het aandeel betaalbare woningen is het grootst in Aalten (52%) en Winterswijk (56%). • Leeftijd: De grootste kopersgroep is de leeftijd 45-59 jaar. In de leeftijdsgroepen tot 30 jaar koopt 57% een rijwoning. Ook 2/1 kapwoningen en vrijstaande woningen zijn populair. De gemiddelde koopsom in de leeftijd 25-29 jaar is € 230.654.

Schaarste op de koopwoningmarkt Sinds medio 2018 is in alle gemeenten sprake van een gespannen woningmarkt. Het aanbod is lager dan de vraag. Door het tekort aan woningen stagneert de doorstroming en stijgen de prijzen. Het tekort aan koopwoningen voor starters zorgt ook voor een toename van de vraag naar huurwoningen.

Opgave in de koopsector Er is naast behoefte aan betaalbare woningen tot € 250.000 ook behoefte aan woningen voor doorstromers. Niet alleen voor ouderen, maar ook voor andere leeftijdsgroepen met een kwaliteitsvraag.

Starters hebben het moeilijk om in te stappen, ook door de hypotheekregels en de gevolgen van het sociaal leenstelsel. Gemeenten kunnen hierop inspelen door de startersleningen te verruimen.

19 4. Ontwikkelingen huurwoningmarkt Verhuringen nieuwe verhuringen door de ACo-woningcorporaties, exclusief aan zorginstellingen, tussen 2016-2019 900 787 800 700 620 629 646 600 500 390 400 339 328 328 277 289 294 297 300 213 213 203 169 186 169 192 180 180 200 158 148 152 157 133 145 141 100 0 Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem Oost Gelre Oude IJsselstreek Winterwijk

2016 2017 2018 2019

actief-woningzoekenden en nieuwe verhuringen naar Nieuwe verhuringen 2019 naar leeftijdsklasse inkomensdoelgroep in 2019 400 350 Excl. Bezit van 350 322 de woonplaats % uniek reagerende wz 10% 60% 13% 12% 5% 300

250 200 200 173 149 150 132 137 % verhuringen 12% 61% 12% 13% 1% 100

50 15 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0 tot 23 jaar t/m huurtoeslaggrens 1 en 2 pers., t/m huurtoeslaggrens 1 3 en meer pers., t/m huurtoeslaggrens vanaf de huurtoeslaggrens t/m € 38.035 tot 23 23 tot 30 30 tot 45 45 tot 55 55 tot 65 65 tot 75 75 of ouder onbekend € 38.035 of hoger 20 Bron: Opgave ACO 4. Ontwikkelingen huurwoningmarkt Zoektijd, inschrijftijd en bijzondere toewijzingen

Gemiddelde actieve zoektijd in maanden voor de modellen loting, zoek gericht en direct wonen Noot: bij Oude IJsselstreek 10 8,8 9,1 8,8 8,0 7,8 ontbreken in deze grafiek 8 6,4 5,8 6,0 5,6 2017 en 2018. Sinds 2019 6 5,4 4,5 4,2 biedt Wonion op grotere 4 2,9 3,3 2,4 2,3 2,7 schaal woningen aan via 1,5 2 1,4 loting en zoek gericht. 0 Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem Oost Gelre Oude IJsselstreek Winterswijk

2017 2018 2019

Gemiddelde actieve inschrijftijd bij Aanbod model (in Bijzondere toewijzingen naar verschillende achtergronden maanden) (Wonion/ProWonen) in de regio Achterhoek, 2017, 2018 en 2019 35 180 31 30 160 24 25 140 25 23 22 21 21 120 20 18 18 100 16 16 15 14 80 60 10 40

5 20

0 0 Berkelland Bronckhorst Oost Gelre Oude IJsselstreek Taakstelling Zorg Calamiteit/urgentie Overig Maatwerk Actieve inschrijftijd 2017 Actieve inschrijftijd 2018 Actieve inschrijftijd 2019 2017 2018 2019 21 Bron: Opgave ACO 4. Ontwikkelingen huurwoningmarkt corporaties Woningverloop huurvoorraad over 2019

De ProWonen Sité Wonion Totaal Woonplaats aantal opgeleverde nieuwbouw 24 0 15** 0 39 aantal gesloopt 0 -26 -38 0 -64 aantal samengevoegd -2 0 0 -2 Bijdrage netto groei door woningcorporaties 22 -26 -23 0 -27 aantal regulier verkocht -23 -24* -10 -6 -63 aantal verkocht via Koopgarant 0 0 0 0 0 aantal aangekochte koopwoningen 0 1 12 0 13 aantal teruggekochte Koopgarantwoningen 0 21 8 9 38 Ontwikkeling huurwoningen -1 -28 -13 3 -39

* waarvan 23 intramurale zorgeenheden in Ruurlo ** (zorg)woningen in een bestaand pand opgeleverd

• T.o.v. 2018 is er aanzienlijk minder nieuwbouw opgeleverd (39 woningen tegenover 124 woningen in 2018). • Er zijn geen woningen meer verkocht via de Koopgarantregeling. • Per saldo is de voorraad huurwoningen 4 Aco’s afgenomen met 39 woningen (in 2018: + 35 woningen)

Bron: Opgave ACO 22 Conclusies 4. Ontwikkelingen huurwoningmarkt

Verhuringen • De Achterhoekse woningcorporaties verhuurden in 2019 in totaal 1.884 woningen. • Huishoudens tot 45 jaar zijn het actiefst op de huurwoningmarkt. Het aantal verhuringen aan woningzoekenden van 65 jaar en ouder is relatief gezien laag. Deze trend is al jaren zichtbaar. • Woningzoekenden tot 23 jaar met een huurtoeslag gerechtigd inkomen maken relatief gezien meer kans op een woning dan andere groepen woningzoekenden, omdat zij ofwel voorrang krijgen bij toewijzing van goedkope woningen/ danwel de enige groep is die in aanmerking komt voor de betreffende woning.

Zoektijd, inschrijftijd • De gemiddelde zoektijd in 2019 voor woningzoekenden is gestegen ten opzichte van 2018. Dat geldt voor alle systemen van woningtoewijzing. Voor het aanbodmodel wordt gekeken naar de actieve inschrijftijd. Voor de overige woonverdeelsystemen wordt gekeken naar de actieve zoektijd. • De verhouding tussen vraag en aanbod blijft in evenwicht. Relatief gezien worden minder huishoudens met een inkomen vanaf € 38.055 gehuisvest. Zij komen veelal in aanmerking voor woningen met een geliberaliseerde huurprijs. • De bijzondere toewijzingen laat vooral een stijging zien in de categorie ‘zorg’. Ook de toewijzingen als gevolg van urgentie of een calamiteit is toegenomen. De woningtoewijzingen aan vergunninghouders daalt. Het ‘overig maatwerk’ blijft ongeveer gelijk.

Bezit woningcorporaties • Het bezit van de woningcorporaties is gekrompen. Dat komt met name omdat er in 2019 woningen zijn gesloopt, maar nog niet in 2019 zijn teruggebouwd.

NB: in deze monitor is geen onderzoek gedaan naar de vrije sector huur. Het aandeel vrije sector huur is in de regio relatief klein. De vraag naar vrije sector huur lijkt de komende jaren wel wat toe te nemen. De komende jaren willen we meer aandacht in de monitor besteden aan de vrije sector huur. 23 5. Ontwikkelingen leegstand

Verloop leegstand per gemeente 6,0%

5,0%

4,0%

3,0%

2,0%

Oost Oude Totaal Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem Winterswijk Totaal Gelre Ijsselstreek < dan 1 jaar leeg (in 2019) 47% 38% 31% 67% 55% 44% 36% 44% 1,0% Tweede woning 5% 5% 9% 5% 1% 3% 13% 6% leeg ivm sloop/renovatie 1% 12% 4% 3% 6% 13% 6% 7% Zorgwoning/appartement 3% 10% 15% 0% 12% 4% 0% 7% Te koop/mutatiefase 9% 10% 4% 3% 6% 11% 8% 7% 0,0% Te huur/mutatiefase 2% 2% 1% 1% 1% 2% 0% 1% jan-12 jan-13 jan-14 jan-15 jan-16 jan-17 jan-18 jan-19 jan-20 Onbekend waarom leeg 28% 4% 25% 17% 14% 8% 6% 14% Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem Ander gebruik 6% 20% 12% 5% 6% 15% 30% 14% totalen 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Oost Gelre Oude Ijsselstreek Winterswijk Totaal

24 Bron: Opgave Gemeenten Conclusies 5. Ontwikkelingen leegstand

Daling leegstand • Bijna alle gemeenten laten een dalende lijn zien van het aantal leegstaande woningen. Alleen Winterswijk kent in 2019 een toename. Dit komt vooral door ‘ander gebruik’ en ‘tweede woningen’ in Winterswijk beduidend hoger ligt dan in de andere gemeenten. Deze woningen zijn niet beschikbaar voor de woningmarkt.

• De totale gemiddelde leegstand is 2,9%. Dit betreft zowel huur als koop. En komt daarmee voor het eerst, sinds we monitoren onder de 3%. In Berkelland, Bronckhorst en Winterswijk is het leegstandspercentage hoger dan 3%. Dit wordt deels veroorzaakt doordat deze gemeenten en relatief hoog aandeel ander gebruik van de woningen kennen.

Slechts deel van de leegstaande woningen beschikbaar voor woningmarkt • Een deel van de leegstand heeft een specifieke reden en is niet per se ongewenst. Ook is de leegstandsreden niet altijd bekend. Dit vraagt blijvend aandacht van gemeenten om de reden te achterhalen.

• Van de leegstaande woningen is slechts een beperkt deel ook daadwerkelijk beschikbaar voor woningzoekenden op de woningmarkt. Dit onderschrijft de huidige krapte op de woningmarkt.

25 6. Ontwikkelingen Duurzaamheid

Energielabels woningvoorraad Achterhoek totaal en per gemeente (2019)

Achterhoek totaal Gemeente Winterswijk Gemeente Oude IJsselstreek Gemeente Oost Gelre Gemeente Doetinchem Gemeente Bronckhorst Gemeente Berkelland Gemeente Aalten

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Woningen met geldig energielabel A++ [aantal] Woningen met geldig energielabel A+ [aantal] Woningen met geldig energielabel A [aantal] Woningen met geldig energielabel B [aantal] Woningen met geldig energielabel C [aantal] Woningen met geldig energielabel D [aantal] Woningen met geldig energielabel E [aantal] Woningen met geldig energielabel F [aantal] Woningen met geldig energielabel G [aantal]

Gasverbruik woningen m³ Elektriciteitsverbruik woningen (KWH) 2000 4000

1800 3500 1600 3000 1400 1200 2500 1000 2000 800 1500 600 1000 400 200 500 0 0 Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem Oost Gelre Oude Winterswijk Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem Oost Gelre Oude Winterswijk IJsselstreek IJsselstreek 2016 2017 2018 2016 2017 2018 26 Bron: CBS Statline 6. Duurzaamheidslening 2019

Duurzaamheids- en Toekomst Bestendig Wonen Lening 2019 € 1.800.000 250

€ 1.600.000

€ 1.400.000 200

€ 1.200.000 150 € 1.000.000

€ 800.000 100 € 600.000

€ 400.000 50 € 200.000

€ - - Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem Montferland Oost Gelre Oude IJsselstreek Winterswijk

Bedrag DL Bedrag TBW Aantal Leningen

• In de loop van 2019 zijn 6 gemeenten overgestapt op de Toekomstbestendig Wonen Lening. • Het gemiddelde leenbedrag per lening is bij de Toekomstbestendig Wonen Lening met € 14.000 fors hoger dan bij de Duurzaamheidslening (gemiddeld € 7.000). Dit is te verklaren door de brede toepasbaarheid van de lening voor duurzaamheidsmaatregelen, levensloopbestendigheid, asbest en algemene woningverbetering. • In 2019 zien we in vergelijking met 2018 een lichte stijging (ca. 10%) in aantal aangevraagde leningen en aangevraagd budget.

27 Conclusies 6. Ontwikkelingen Duurzaamheid

Gas- en elektriciteitsverbruik • In de Achterhoek ligt het gemiddelde elektraverbruik (2.935 kWh per jaar) hoger dan het landelijke gemiddelde (2.790 kWh). Het gasverbruik is met 1.532 m3 ook hoger dan het Nederlands gemiddelde (1.270 m3 per jaar). Dit is te verklaren doordat er relatief meer grondgebonden woningen staan in de Achterhoek. Het gemiddelde energieverbruik van een koopwoning is met 1.780 m3 en 3.270 kWh aanzienlijk hoger dan dat van een huurwoning met 1.230 m3 en 2.240 kWh. • Het temperatuur gecorrigeerde gasverbruik is de afgelopen jaren (2016, 2017, 2018 ) licht gedaald met 1,8%. Het elektriciteitsgebruik laat een vrij constante daling zien van 2,5% per jaar. In Doetinchem is het gemiddelde gas- en energieverbruik het kleinst, gevolgd door Winterswijk en Aalten. In Bronckhorst is gas- en energieverbruik het hoogst. Een logische verklaring hiervoor zijn de verhoudingsgewijs grotere woningen in het buitengebied. • Opvallend is het percentage woningen met geregistreerde zonnepanelen. Met 13,7 procent is dat aanzienlijk hoger dan het landelijke gemiddelde van 9,1%.

Leningen Volgens de klimaatmonitor is in de Achterhoek is tot 2019 totaal ruim € 9 miljoen geleend voor de verduurzaming van woningen. Dat is gemiddeld € 108 per koopwoning en 3 keer zo veel als het landelijke gemiddelde. Het overgrote deel daarvan (8,6 mln) komt uit de gemeentelijke duurzaamheidsleningen. Landelijk wordt juist de nationale bespaarlening het meest toegepast. Dit verschil is waarschijnlijk te verklaren door de aantrekkelijke voorwaarden van de gemeentelijke duurzaamheidsleningen.

Energielabels De woningen in de Achterhoek met een geldig energielabel zijn grotendeels woningen met B, C of D-label. De toename van het aantal geldige labels is er bij alle labelklassen. Ook de onderlinge verhoudingen veranderen weinig, doordat zowel energetische goede woningen als mindere woningen afgemeld worden. Dit zegt dus nog weinig over de energetische verbetering van de woningvoorraad. Door periodieke monitoring zal dit beeld steeds vollediger zijn. 28 7. Evaluatie kwaliteitscriteria

Disclaimer: Er zijn in 2019 nog geen omgevingsvergunningen verleend aan nieuwe projecten die zijn getoetst aan de kwaliteitscriteria. Wel zijn ruim 500 woningen door de kwalitatieve toets gekomen, maar nog niet door de procedure voor het verlenen van de bouwtitel. Dit betekent dat de basis voor een evaluatie van de cijfers nog te smal is.

In het najaar van 2019 is een begin gemaakt met het toetsen van nieuwe woningbouwplannen aan de ‘Regionale kwalitatieve toetsingscriteria woningbouw Achterhoek’. Deze criteria zijn in september 2019 door de 7 gemeenteraden vastgesteld. Daarna hebben de gemeenten daar lokale kwaliteitscriteria aan toegevoegd. In de media is ruime aandacht gegeven deze wijziging van het woningbouwbeleid en dit heeft een nieuw elan teweeg gebracht.

Dit hoofdstuk geeft een schets van de eerste ervaringen met het toepassen van de nieuwe criteria tot eind 2019 en de eerste maanden van 2020.

Bron: Intervisiegroep kwaliteitscriteria 29 7. Evaluatie kwaliteitscriteria

Conclusies evaluatie kwaliteitscriteria voorjaar 2020

Voor we dieper ingaan op de cijfers volgen hieronder enkele de conclusies en aanbevelingen die deze evaluatie heeft opgeleverd op basis van de ervaringen met het toetsingsproces.

• Overweeg kleine projecten (maximaal 2 woningen) vrij te stellen van een deel van de toetsing aan de regionale criteria. De gemeente Winterswijk past dit al toe en zal de ervaring hiermee in een korte notitie toelichten. In alle gemeenten wordt een groot deel van de aanvragen door particulieren gedaan die geen of weinig ervaring hebben met het indienen van woningbouwplannen. Het betreft vaak 1 of 2 woningen op een eigen kavel bestemd voor een bekende, de behoefte is daarmee aangetoond. • Voer leges in ten behoeve van het traject dat leidt tot een principebesluit voor medewerking (begeleiding, c.q. vooroverleg) dan wel afwijzing. Enkele gemeenten doen dit al. De toeloop van aanvragen voor medewerking aan nieuwe woningbouwplannen leidt tot capaciteitsproblemen, met name bij de afdelingen RO. De behandeling van aanvragen voor kleine projecten van onervaren indieners vergt relatief veel tijd. Dit noopt ook tot betere stroomlijning van het toetsingsproces. • Het realiseren van starterswoningen, d.w.z. woningen met een voor starters betaalbare prijs, is niet eenvoudig. De cijfers laten namelijk geen substantieel aanbod goedkope koopwoningen zien. Enkele gemeenten hebben i.v.m. de stijgende bouwkosten de maximale koopsom waarvoor een starterslening kan worden aangevraagd verhoogd. • Er zijn rode plannen zodanig gewijzigd dat ze voldoen aan de nieuwe criteria. Hiervan zijn 79 woningen verwerkt in de planningslijsten van de provincie door ze te verwijderen van de lijst oude (rode) plannen en ze op te nemen in de lijst nieuwe plannen. We verwachten dat dit aantal oploopt in 2020, deels omdat ze nog niet zijn verschoven van de oude naar de nieuwe lijst.

30 7. Evaluatie kwaliteitscriteria – cijfers

Het aantal woningen dat is getoetst is te laag voor het krijgen van een robuust beeld. We laten daarom alleen de totalen van de regio zien.

Aantal plannen rood -

• Op de planningslijsten woningbouw voor de provincie Gelderland zien we 515 incl woningen (123 in harde + 392 in zachte plannen, zie tabel 1) die in 2019 aan de

Tabel 1

aangepast aangepast Zacht Gebieds opgave Totaal Nieuwbouw Transformatie o.a. Overig, splitsing regionale kwalitatieve criteria zijn getoetst. Deze woningen staan verspreid over 78 Hard, plannen; 123 woningen zijn al ver in de RO-procedure (predicaat ‘hard’). Deze plannen bevinden zich met name in Winterswijk, omdat zij al enige tijd werken conform het Woningen 123 392 368 883 594 240 49 principe van de regionale kwaliteitscriteria. Locaties 26 52 16 94 44 27 23 • 16 locaties zijn aangewezen voor het realiseren van in totaal 368 woningen die binnen de criteria moeten passen; het betreft gebiedsopgaven waarvoor de plannen nog niet zijn uitgewerkt. In totaal gaat het dus om 883 woningen (zie tabel 1). • Tabel 1 laat ook zien dat bijna 600 woningen nieuw worden gebouwd; 240 woningen worden gerealiseerd op transformatie locaties (verbouw of na sloop van leegstaand Tabel 2 Woningen Tabel 3 Woningen vastgoed). Eengezins 536 Huur > aftoppingsgrens 96

Woningtype (tabel 2) Appartement 197 Koop tot € 250.000 134 • Het grootste deel van de plannen betreft eengezinswoningen. Er zijn 420 Onbekend 150 Koop boven € 250.000 203 levensloopbestendige woningen gepland (bijna 50%!). Totaal 883 Koopprijs onbekend 93 Huur en koop (tabel 3) • Er zitten geen huurwoningen onder de aftoppingrens in de pipeline. Deze plannen Levensloopbestendig 420 Huur/koop onbekend 357 waren al eerder ingediend of komen er nog aan. Totaal 883 • Het aantal koopwoningen in de prijsklassen onder de 2-, resp. 2,5 ton is 134. Ruim 200 woningen hebben een koopprijs boven de 2,5 ton. Bedenk hierbij dat van 93 Bron: Opgave gemeenten woningen de koopprijs nog niet bekend is. • Van veel woningen is de (definitieve) huur- of koopprijs nog niet bekend omdat het plan nog niet is gemaakt (bijv. als gebiedsopgave aangewezen). 31 7. Samenvatting lokale kwaliteitscriteria

Gemeente Toetsingscriteria Toetsingsproces Buitengebied

Regionale criteria (behoefte aangetoond, voorrang Beschrijving kwalitatieve en Gelimiteerde mogelijkheid Aalten voor transformatie, van binnen naar buiten), langer kwantitatieve afweging voor splitsing. Verder alleen thuis, innovatief indien passend in afwegingskader Regionale criteria (behoefte aangetoond, voorrang Beschrijving wijze van beoordelen en Splitsing, VAB Berkelland voor transformatie, van binnen naar buiten), wijze besluitvorming van aantonen behoefte Regionale criteria (behoefte aangetoond, voorrang Intakeformulier, beschrijving Splitsing Bronckhorst voor transformatie, van binnen naar buiten) processtappen

Regionale criteria (behoefte aangetoond, voorrang Vragenlijst toetsing aan Beleid in voorbereiding over Doetinchem voor transformatie, van binnen naar buiten), woningbouwstrategie wonen in het buitengebied Kerngericht ontwikkelkader voor aantonen behoefte Regionale criteria (behoefte aangetoond, voorrang Menukaart 2 grote kernen, Splitsing, VAB Oost Gelre voor transformatie, van binnen naar buiten), uitnodigingskaart kleine kernen

Regionale criteria (behoefte aangetoond, voorrang Intakeformulier, beschrijving Splitsing, VAB, landgoederen Oude IJsselstreek voor transformatie, van binnen naar buiten), eisen processtappen aan inbreidingslocaties 6 criteria afwegingskader (behoefte aangetoond, Score op 6 criteria, beschrijving Splitsing, VAB Winterswijk levensloopbestendig, verduurzaming, trans- stappenplan (organogram) formatie, inbreiden, sloop incourante woningen) 32 8. Coronacrisis: effecten op de woningmarkt Consumentenvertrouwen (gemiddelde saldo van de deelvragen) 30 20 10 0 -10

-20

2012 juni 2012 juni 2013 juni 2014 juni 2015 juni 2016 juni 2017 juni 2018 juni 2019 juni 2020

2014 maart 2014 maart 2015 maart 2016 maart 2017 maart 2018 maart 2019 maart 2020

-30 maart 2013

2017 december 2017 2012 december 2012 december 2013 december 2014 december 2015 december 2016 december 2018 december 2019

2014 september 2014 2013 september 2013 september 2015 september 2016 september 2017 september 2018 september 2019 -40 september 2012 -50 Marktontwikkelingen januari – mei 2020 • In de maanden januari tot mei 2020 zien we nog geen effecten op de woningmarkt van de coronacrisis. De vraag naar woningen blijft groot.

Consumentenvertrouwen • Het consumentenvertrouwen heeft sterk invloed op het doen van grote aankopen. Door de coronacrisis is dit flink gedaald. Het woningtekort is echter hoog. We kunnen geen uitspraken doen over het effect op de woningmarkt.

Demografie • De oversterfte door corona is in de Achterhoek beperkt. In de kaartjes zien we wel grote verschillen in de demografie door corona tussen de weken 3-11 en 13-16 van 2020. De bevolkingsgroei in COROP-gebied Achterhoek (= 8RHK + Brummen + Lochem + Montferland + Zutphen) veranderde nauwelijks (van 1,4 naar 0,4 per 100.000 inwoners). De binnenlandse migratie nam gering toe van 7,3 naar 10 per 100.000 inwoners. Bron: CBS 2020 33