MINIMAGIDS 2019 03 Inhoudsopgave

Een woord vooraf...... 03 Normbedragen 2019...... Inlegvel

Gemeentelijke regelingen AV-Frieso...... 04 Zorgtoeslag...... 05 Meerkostenregeling 2019...... 06 01 Het Kindpakket...... 07 Lauwersregeling...... 08 Individuele inkomenstoeslag...... 09 Individuele studietoeslag...... 10 Vergoeding identiteitsbewijs...... 11 Bijzondere bijstand...... 12 Kwijtschelding gemeentebelastingen...... 13

Landelijke regelingen Huurtoeslag...... 14 Zorgtoeslag...... 15 Kindgebonden budget...... 16 02 Kinderopvangtoeslag...... 17 Heffingskortingen...... 19 Regeling aftrek zorgkosten...... 20 Extra kinderbijslag...... 21 Vergoedingen mantelzorger...... 22 Bijstand...... 24 Fondsen...... 28

Nuttige informatie Voorlichting...... 30 Gebiedsteams...... 32 Administratie op orde...... 33 03 Computer, lezen en schrijven...... 36 Werk, geld en uitkering...... 38 Hulp bij schulden...... 40 Ondersteuning...... 42 Hulpverlenende instanties...... 44 Voedselbank | Kringloop...... 46 Ontmoeten en dagbesteding...... 48 Belangrijke adressen...... 52 02

Gemeentelijke regelingen

De regelingen met een blauwe balk aan de onderkant zijn gemeentelijke regelingen.

landelijke regelingen

De regelingen met een donkergrijze balk aan de onderkant zijn landelijke regelingen, aan te vragen bij verschillende instanties. De contactgegevens van deze instanties staan achterin deze gids.

nuttige informatie

Oe pagina’s met een groene balk aan de onderkant staat nuttige informatie over de gemeente maar ook over andere instanties. 03

Een woord vooraf

Met een laag inkomen kan het moeilijk zijn om alle kosten te kunnen betalen. Misschien moet u zelfs dingen laten omdat u er geen geld voor heeft. Dan is het goed om te weten dat de gemeenten Noardeast-Fryslân en Dantumadiel regelingen hebben die u kunnen helpen.

In deze Minimagids vindt u alle regelingen die wij hebben en informatie over de Bijzondere Bijstand, heffingskortingen, hulp bij het invullen van moeilijke formulieren en nog veel meer. We hebben speciale aandacht voor kinderen die in armoede leven. Ieder kind moet de kans krijgen om mee te kunnen doen of dingen te leren. Speciale regelingen voor kinderen vindt u bij de Stichting Leergeld, het Jeugd Sportfonds en het Jeugd Cultuurfonds. Ook helpen we u graag om uw weg te vinden naar andere organisaties en mogelijkheden die u kunnen ondersteunen.

Heeft u nog vragen of wilt u graag weten wat er voor u mogelijk is? Dan kunt u altijd bellen of mailen naar de afdeling Meidwaan & Soarch, (0519) 29 88 88 of info@noardeast-fryslân.nl. We hopen dat u veel aan deze gids hebt.

Namens de gemeentebesturen van Dantumadiel en Noardeast-Fryslân,

Rommy Kempenaar Jouke Douwe de Vries wethouder gemeente Dantumadiel wethouder gemeente Noardeast-Fryslân 04

Heeft u een laag inkomen? Dan komt u mogelijk in aanmerking voor AV-Frieso de AV Frieso zorgverzekering. Door onze samenwerking met De Fries- land Zorgverzekeraar kunnen we u een ruime zorgvergoeding bieden voor een lage premie. Dit heet de collectieve ziektekostenverzekering. In de tabellen hieronder ziet u een aantal veel voorkomende bedragen, ook wel ‘normbedragen’ genoemd. Normbedragen wordenGoed ieder verzekerd half jaar aangepast.in 2019 De bedragen hieronder gelden tot 1 juli 2020. U heeft de keuze uit twee verzekeringspakketten. Wat wordt er zoal vergoed?

AV Frieso Compleet – als u meer zorgkosten verwacht Bent u al verzekerd bij De • fysiotherapie - maximaal 30 behandelingen Friesland Zorgverzekeraar? • brillen en/of lenzen – maximaal € 300,- per 3 jaar Dan kunt u op elk moment • tandartskosten - maximaal € 500,- van het jaar meedoen • kinderen tot 18 jaar zijn gratis meeverzekerd met de AV Frieso. Bent • uw eigen risico in termijnen betalen u nog niet verzekerd bij • vergoeding voor eigen WMO bijdrage, maximaal € 230,- De Friesland? Dan kunt u • geen medische selectie bij afsluiten van de verzekering alleen meedoen als u eerst Dankzij de premiekorting en een bijdrage van de gemeente betaalt u in uw huidige zorgverzekering 2019 geen € 159,70 per maand maar € 137,17: een voordeel van € 22,53 hebt opgezegd. Dat kan per maand! meestal pas in de maanden november en december van AV Frieso Compact – als u minder zorgkosten verwacht ieder jaar. • fysiotherapie – maximaal 12 behandelingen • brillen en/of lenzen – maximaal € 100,- per 3 jaar COLLECTIVITEIT • tandartskosten - maximaal € 250,- Uw partner mag ook • kinderen tot 18 jaar zijn gratis meeverzekerd meedoen. Uw voordeel kan • uw eigen risico in termijnen betalen in dat geval verdubbelen. • geen medische selectie bij afsluiten van de verzekering Op www.gezondverzekerd. Dankzij de premiekorting en een bijdrage van de gemeente betaalt u nl kunt u bekijken of u aan in 2019 geen € 148,95 per maand maar € 126,42: een voordeel van € de collectieve verzekering 22,53 per maand! kunt meedoen. De collectieve Als u samenwoont, dan mag uw partner ook deelnemen. Uw voordeel zorgverzekering voor kan in dat geval verdubbelen. mensen met een laag inkomen heeft als voordeel: LET OP! Uw gemeente verleent geen bijzondere bijstand voor kosten meer dekking voor minder die door een passende zorgverzekering vergoed (hadden kunnen) wor- geld. Dat is nog eens den. Het is daarom belangrijk dat u het pakket kiest dat past bij de gezond verzekerd! verwachte zorgbehoefte.

Wilt u meer informatie? Kijk dan op de site van De Friesland Zorgver- zekering onder Frieso zorgverzekering. U vindt daar onder andere het vergoedingenoverzicht voor 2019. 05

Bij een laag inkomen heeft u recht op een bijdrage in de kosten van de premie en het eigen risico. Dit is de zorgtoeslag. In 2019 is de Zorgtoeslag zorgtoeslag: • als u alleenstaande bent € 99,- per maand • als u getrouwd bent, samen € 192,- per maand

Krijgt u nog geen zorgtoeslag? Aanvragen kan op www.toeslagen.nl.

Voorwaarden AV Frieso U kunt gebruik maken van dit aanbod als uw netto-inkomen per maand lager is dan: • als u alleenstaand bent en 21 jaar of ouder, maar jonger dan de AOW-leeftijd*: € 1.169,13 • als u alleenstaande ouder bent en 21 jaar of ouder, maar jonger dan de AOW-leeftijd: € 1.503,16 • als u samenwonend of getrouwd bent en beiden 21 jaar of ouder, maar jonger dan de AOW-leeftijd: € 1.670,18 • als u alleenstaand bent en ouder dan de AOW-leeftijd: € 1.308,49 • als u samenwonend of getrouwd bent en beiden ouder dan de AOW-leeftijd: € 1.782,34

Ook mag u vermogen niet hoger zijn dan: • als u alleenstaande of alleenstaande ouder bent: € 6.120,- • als u samenwonend of getrouwd bent: € 12.240,-

De bedragen die hier worden genoemd zijn normbedragen voor 2019. In 2020 kunnen iets andere normbedragen gelden.

Overstappen. Wat moet ik doen? Op de site www.noordoosthelpt.nl kunt u precies lezen wat u moet doen als u wilt overstappen naar de AV Frieso. Op www.gezondverzekerd.nl kunt u nagaan of u in aanmerking komt voor deelname aan de collectieve verzekering.

*De AOW-leeftijd is in 2019 66 jaar en 4 maand. 06

Woonde u in 2018 in de gemeente Dantumadiel, Dongeradeel, Fer- Meerkosten werderadiel of Kollumerland c.a.? En heeft u een WMO-indicatie, meestal met eigen bijdrage CAK en/of maakte u gebruik van de alge- regeling mene voorziening voor een schoon huis? Dan kunt u, als één van de onderstaande situaties helemaal voor u geldt, een vergoeding krijgen voor de extra kosten die u maakt. Het gaat om uw situatie in 2018.

Past situatie 1 helemaal bij u (en/of uw partner)? Dan krijgt u een vergoeding van € 230,- per huishouden.

Past situatie 2 of 3 helemaal bij u? Dan krijgt u een vergoeding van € 100,- per huishouden.

Situatie 1 • ik en/of mijn partner betaalde een inkomensafhankelijke bijdrage voor een WMO-voorziening aan het CAK en; • ik en/of mijn partner betaalde een eigen bijdrage voor de Algemene voorziening voor een schoon huis en; WAT GEBEURT ER MET • ik ben/wij zijn niet AV-Frieso Compleet verzekerd. UW AANVRAAG? Situatie 2 Als wij uw • ik en/of mijn partner betaalde een inkomensafhankelijke bijdrage aanvraagformulier op voor een WMO-voorziening aan het CAK en; tijd en volledig hebben • ik en/of mijn partner betaalde een eigen bijdrage voor de Algemene ontvangen, sturen wij u voorziening voor een schoon huis en; een ontvangstbevestiging • ik ben/wij zijn wel AV-Frieso Compleet verzekerd. en laten wij daarna binnen Situatie 3 8 weken weten of u de • ik en mijn partner betaalden geen eigen bijdrage voor het gebruik vergoeding krijgt. Als u van een WMO-voorziening aan het CAK, omdat wij behoren tot de die krijgt, maken wij het doelgroep van samenwonenden jonger dan de pensioengerechtigde bedrag zo snel mogelijk leeftijd met een inkomen tot € 35.175,-. over op uw bankrekening. • ik en mijn partner betaalden een eigen bijdrage voor de Algemene voorziening voor een schoon huis en; Let op: vul het • wij zijn niet AV-Frieso Compleet verzekerd. aanvraagformulier volledig in en vergeet uw Hoe vraagt u de vergoeding aan? handtekening niet. Het Op Noordoosthelpt kunt u het aanvraagformulier downloaden. Print formulier moet vóór 31 het formulier uit, vul het volledig in en zet uw handtekening eronder. Stuur het naar ons terug. U vindt het adres op het formulier. Een post- augustus 2019 binnen zijn zegel is niet nodig. bij de gemeente. U kunt het formulier ook ophalen aan de balie in de gemeentehuizen te Damwâld, Dokkum, Ferwert of Kollum. Openingstijden van de gemeentehuizen vindt u in de krant of op de website van de gemeente www.noardeast-fryslan.nl of www.dantumadiel.frl. 07

Veel kinderen in Nederland kunnen door het lage inkomen van hun ouders niet meedoen aan activiteiten die voor andere kinderen heel Het gewoon zijn. Voor die kinderen is het Kindpakket bedoeld. Het Kind- pakket is een gezamenlijke actie van verschillende gemeenten en de Kindpakket deelnemende fondsen. U kunt hier een vergoeding aanvragen voor activiteiten op school (bijvoorbeeld schoolreisje) of buiten de school (bijvoorbeeld zwemles of een sportclub). De vereniging of leverancier wordt dan rechtstreeks uit het Kindpakket betaald. Zo kunnen alle kinderen meedoen. Aanvragen kan makkelijk via www.kindpakket.nl.

Voor wie is het? Het Kindpakket is er voor kinderen in de leeftijd van 4 tot 18 jaar, die onvoldoende kunnen meedoen op school of aan sport en culturele activiteiten omdat hun ouders hier geen geld voor hebben. Op de website www.kindpakket.nl vindt u een overzicht van de zaken waarvoor u een bijdrage kunt aanvragen. LET OP! Wanneer kunt u meedoen? Heeft u thuiswonende kinderen tot 18 jaar en een inkomen tot maxi- U krijgt zelf geen geld! De maal 120 procent van de bijstandsnorm? Dan kunt u voor uw kind(e- vereniging of leverancier ren) een aanvraag indienen. Heeft u een hoger inkomen, maar is uw wordt rechtstreeks vanuit besteedbaar inkomen lager omdat u bijvoorbeeld hoge lasten heeft het Kindpakket betaald. of schulden moet aflossen? Dan kunt u in bijzondere situaties toch meedoen. Kijk op www.kindpakket.nl voor de voorwaarden. 08

Heeft u een laag inkomen? Dan kunt u steun krijgen voor kosten die Lauwers- u maakt als u meedoet aan sociale, culturele of sportieve activiteiten. Een paar voorbeelden zijn: regeling • Lidmaatschap van een sport- of toneelvereniging: denk aan de contributie, maar bijvoorbeeld ook aan sportkleding om de sport te kunnen beoefenen; • Bijkomende schoolkosten, bijvoorbeeld voor het Sinterklaasfeest of de verjaardag van meester of juf; • De bijdrage aan de peuterspeelzaal; • Het abonnement van de bibliotheek, speelotheek en sport- en speluitleen; • Muzieklessen en het huren van een muziekinstrument; • Zwembadbezoek (inclusief zwemlessen); • Museumbezoek; • Volgen van hobbycursussen; • enzovoorts....

Wanneer kom ik in aanmerking? U kunt de Lauwersregeling aanvragen als uw inkomen per maand lager is dan 110% van de bijstandsnorm die voor u geldt. U vindt deze bedragen op het aanvraagformulier. In bijzondere situaties kan een andere norm van toepassing zijn, bijvoorbeeld als er iemand bij u in- woont.

Hoe hoog is de tegemoetkoming? De bedragen op grond van de Lauwersregeling worden jaarlijks op 1 januari geïndexeerd met het cijfer van de consumentenprijsindex over het voorgaande kalenderjaar, afgerond naar boven op hele euro’s.

Voor 2019 gelden de volgende bedragen: LET OP! • Kind tot 4 jaar € 115,- • Persoon 18 jaar tot pensioengerechtigde leeftijd € 115,- U krijgt zelf geen geld! De • Persoon pensioengerechtigde leeftijd en ouder € 221,- vereniging of leverancier wordt rechtstreeks vanuit De pensioengerechtigde leeftijd is per 1 januari 2019: het Kindpakket betaald. 66 jaar + 4 maanden. Wat moet ik doen? Om de Lauwersregeling aan te vragen vult u het minimaformulier in. Dit formulier vindt u op www.noordoosthelpt.nl 09

De individuele inkomenstoeslag is bedoeld om mensen te helpen die al lang een laag inkomen hebben. U mag zelf bepalen waar u het geld Individuele voor wilt gebruiken. Het geld is een ‘extraatje’. Het wordt dus niet van uw uitkering afgetrokken. U betaalt hier geen belasting over. inkomens-

Wie kan het aanvragen? toeslag U kunt de inkomenstoeslag aanvragen als u aan al deze voorwaarden voldoet: • U bent 21 jaar of ouder, maar u heeft nog niet de pensioengerechtigde leeftijd. • U had de afgelopen jaren een minimuminkomen, bijvoorbeeld bijstand, WIA of Wajong. • U heeft niet méér eigen vermogen dan u voor de bijstand mag hebben. • De afgelopen 12 maanden heeft u niet eerder een individuele inkomenstoeslag ontvangen. • U bent niet in staat om met werk een hoger inkomen te krijgen.

Geen hoger inkomen U kunt alleen een inkomenstoeslag krijgen als u de afgelopen periode echt geprobeerd heeft om een hoger inkomen te krijgen. U moet wel laten zien dat u heeft geprobeerd uw inkomen te verbeteren door bijvoorbeeld te solliciteren. De gemeente beoordeelt dit. Als u dit voldoende heeft geprobeerd, maar het is niet gelukt, dan ontvangt u een individuele inkomenstoeslag. Kunt u door een beperking niet actief naar werk zoeken? Dan kan de gemeente een arbeidsmedisch advies aanvragen. Daar staat in wat u wel en niet kunt. Heeft u al een arbeidsmedisch advies van het UWV? Laat dit dan zien.

Zelf aanvragen U moet de inkomenstoeslag zelf aanvragen bij de gemeente. U kunt elk jaar opnieuw een toeslag aanvragen, als u aan de voorwaarden voldoet. U kunt voor het aanvragen van de inkomenstoeslag een formulier downloaden op www.noordoosthelpt.nl.

Hoogte van de inkomenstoeslag De bedragen voor de individuele inkomenstoeslag en de individuele WILT U MEER studietoeslag zijn per 1 januari 2019 aangepast. INFORMATIE? • Alleenstaande € 411,- • Alleenstaande ouder € 528,- www.noordoosthelpt.nl • Getrouwden € 587,- 10

Studiefinanciering is voor een student meestal niet voldoende om alle Individuele kosten te kunnen betalen. Veel studenten werken daarom naast hun studie. Als je jong bent en je hebt een beperking, dan is het lastig om studie- een opleiding te combineren met een bijbaantje. Dan is er de individu- toeslag ele studietoeslag. Dit is bijzondere bijstand. Wanneer heb je er recht op? Je kunt een studietoeslag krijgen als je aan de volgende voorwaarden voldoet: • je bent 18 jaar of ouder; • je volgt een opleiding of studie en ontvangt studiefinanciering (Wsf 2000) of een tegemoetkoming in de studiekosten (Wtos), of je hebt hier recht op maar ontvangt deze niet; • je heeft geen of weinig eigen vermogen en • je bent niet in staat om met werk voldoende bij te verdienen, maar je kunt wel werken.

De gemeente bepaalt of je recht hebt op de studietoeslag, hoe hoog de toeslag is en of je deze per maand of per jaar krijgt uitgekeerd. De hoogte van de individuele studietoeslag wordt jaarlijks aangepast. WILT U MEER Met ingang van 1 januari 2019 bedraagt de toeslag € 254,- per zes INFORMATIE? maanden. Zelf aanvragen www.noordoosthelpt.nl Je moet de studietoeslag zelf aanvragen bij de gemeente. Je kunt dit elk jaar opnieuw doen, zolang je aan de voorwaarden voldoet. Je kunt het aanvraagformulier downloaden op www.noordoosthelpt.nl. 11

Heeft u een inkomen dat lager is dan 110% van de voor u geldende netto bijstandsnorm? Dan komt u mogelijk in aanmerking voor een Vergoeding vergoeding in de aanschaf van een ID-bewijs. De vergoeding is maximaal € 30,- en is nooit meer dan de werkelijke prijs van het ID-bewijs. identiteits-

Wat moet ik doen? bewijs Om een ID-regeling aan te vragen moet u een minimaformulier invullen. Op www.noordoosthelpt.nl > Regelingen van de gemeente, vindt u dit formulier.

Hebt u vragen? Neem dan gerust contact op met de gemeente.

WILT U MEER INFORMATIE?

www.noordoosthelpt.nl 12

Bijzondere bijstand is geld van de gemeente voor bijzondere kosten. Bijzondere Dat zijn kosten die de meeste mensen niet maken. U krijgt alleen bijzondere bijstand als de kosten echt noodzakelijk zijn: u móét ze Bijstand maken, het kan niet anders. Dit kunnen bijvoorbeeld kosten zijn in verband met ziekte, een verhuizing of echtscheiding.

Voorwaarden • De kosten zijn echt noodzakelijk: u moet ze maken. • Uw inkomen is zo laag dat u de kosten zelf niet kunt betalen. • U heeft geen (of maar heel weinig) spaargeld of ander vermogen. WILT U MEER • U kunt nergens anders een vergoeding voor de kosten krijgen. INFORMATIE? • U had geen verzekering kunnen afsluiten voor de kosten. www.noordoosthelpt.nl Individuele bijzondere bijstand Krijgt u te maken met onverwacht hoge kosten? En kunt u deze niet betalen van uw uitkering of loon? Dan kunt u een beroep doen op individuele bijzondere bijstand. Uw gemeente kan dan de kosten ver- goeden voor bijvoorbeeld een babyuitzet, de extra kosten voor een maaltijdvoorziening of voor bewindvoering. Of u voor bijzondere bijstand in aanmerking komt, hangt af van uw inkomen en uw vermogen.

Kosten aantonen Wilt u in aanmerking komen voor individuele bijzondere bijstand, dan moet u de kosten echt hebben gemaakt of nog gaan maken. U mag dezelfde kosten niet terug kunnen krijgen via een andere regeling, voorziening of verzekering zoals uw (aanvullende) ziektekostenverzekering of de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning). U moet de kosten kunnen aantonen met een bewijs van aankoop of betaling.

Aanvragen bijzondere bijstand Neem contact op met uw consulent Ynkommen bij de gemeente om de individuele bijzondere bijstand aan te vragen. Neem (telefonisch) contact op met de afdeling Meidwaan en Soarch voor informatie of het maken van een afspraak: (0519) 29 88 88. 13

Kunt u de gemeentelijke belastingaanslag of de belasting van Wet- terskip Fryslân niet betalen, omdat u een inkomen heeft op of rond Kwijtschelding bijstandsniveau en heeft u weinig vermogen? Dan kunt u in aanmer- gemeentelijke king komen voor kwijtschelding. belastingen en Wat is kwijtschelding? ‘Kwijtschelding’ wil zeggen dat u geen of minder belastingen hoeft waterschaps- te betalen. Dat heet dan volledige of gedeeltelijke kwijtschelding. Of u kwijtschelding krijgt hangt af van uw persoonlijke situatie. Er zijn lasten ook belastingen waar u geen kwijtschelding voor kunt krijgen, bijvoorbeeld: parkeerbelasting.

Voorwaarden en regels U kunt zelf kwijtschelding aanvragen. Lees eerst de voorwaarden en regels op www.noordelijkbelastingkantoor.nl om te kijken of u kwijtschelding kunt krijgen. Het Noordelijk Belastingkantoor Verzoek om kwijtschelding bestaat sinds 1 januari Denkt u dat u in aanmerking komt voor kwijtschelding? Volg dan de 2018 en voert de volgende stappen: belastingtaken uit voor • Log in bij MijnNoordelijkbelastingkantoor.nl *) de drie waterschappen in • Vraag kwijtschelding aan Noord-Nederland en de • Beantwoord 10 vragen gemeenten Groningen, • Wij nemen een besluit op uw aanvraag en sturen u daarover bericht Delfzijl, Loppersum en Appingedam. Woont *) kwijtschelding aanvragen op MijnNoordelijkbelastingkantoor is u in het gebied van de alleen mogelijk als u een aanslag van ons heeft ontvangen. waterschappen Hunze en Aa’s, Noorderzijlvest Automatische kwijtschelding of Wetterskip Fryslân? Kreeg u vorig jaar al een kwijtschelding? Dan kan het zijn dat u die Dan krijgt u de aanslag dit jaar weer krijgt. Als dat zo is, dan krijgt u dit jaar een aanslag waar de kwijtschelding al op verwerkt is. U hoeft dan geen kwijtschelding waterschapsbelastingen meer aan te vragen. van het Noordelijk Belastingkantoor. Is uw situatie dit jaar veranderd? Dan heeft u niet meer automatisch Veel kunt u zelf online recht op kwijtschelding. U krijgt dan van ons een brief, met een nieuw aanvragen of regelen op ‘Verzoek om kwijtschelding’. Daarmee kunt u zelf opnieuw kwijt- noordelijkbelastingkantoor.nl schelding aanvragen.

Wanneer kwijtschelding aanvragen? Voor een kwijtscheldingsaanvraag geldt geen termijn zolang u nog geen belasting heeft betaald. U kunt op elk moment een verzoek indienen. Heeft u de belasting al betaald, maar wilt u toch nog kwijtschelding aanvragen? Dan kan dat tot drie maanden nadat u het hele bedrag heeft betaald. 14

Huurtoeslag is een bijdrage van de overheid in de huurkosten. Het Huurtoeslag bedrag hangt onder andere af van uw inkomen. Woont u in een huur- huis? Check dan hieronder of u in aanmerking komt voor huurtoeslag.

Eigen voordeur Huurders van een zelfstandige woning kunnen in aanmerking komen voor huurtoeslag. U heeft een zelfstandige woning als u een eigen voordeur heeft. Ook woonwagens vallen hieronder. Kamerbewoners komen meestal niet in aanmerking.

WOONKOSTENTOESLAG Hoeveel huurtoeslag krijgt u? De hoogte van de huurtoeslag is afhankelijk van uw huur, uw inko- Woonkostentoeslag men, uw vermogen en dat van eventuele medebewoners. Iemand met is bijzondere bijstand, een laag inkomen ontvangt een hogere huurtoeslag dan iemand met speciaal voor de een hoger inkomen. huur. Woont u in een U heeft in 2019 recht op huurtoeslag als uw verzamelinkomen lager is huurwoning en heeft u dan onderstaande bedragen: een laag inkomen? Maar krijgt u geen huurtoeslag? Jonger dan Vanaf AOW-leeftijd Misschien kunt u dan AOW-leeftijd woonkostentoeslag krijgen. Alleenstaande € 22.700 € 22.675 Meerpersoons- € 30.825 € 30.800 Bijvoorbeeld: huishouden • als u tijdelijk dubbel huur moet betalen, omdat Huurgrenzen u kortgeleden móést Als u huurtoeslag aanvraagt moet u de rekenhuur opgeven. Reken- verhuizen; huur is de huurprijs inclusief servicekosten per maand. Om in aanmer- • of als uw inkomen erg king te komen voor huurtoeslag mag deze huurprijs niet lager zijn dan is gezakt, en de huur van € 228,62 en niet hoger dan € 720,42. uw woning te hoog is voor huurtoeslag. Dan moet Als u recht heeft op huurtoeslag ontvangt u dit alleen over het deel u van de gemeente vaak van de huur dat boven de € 228,62 ligt. Voor AOW-gerechtigden gelden andere bedragen. Voor personen jonger dan 23 jaar mag de reken- wel zo snel mogelijk naar huur niet hoger zijn dan € 424,44. een goedkopere woning verhuizen. Aanvragen Huurtoeslag vraagt u aan bij de Belastingdienst via Mijn toeslagen. Om woonkostentoeslag Hiervoor heeft u een DigiD nodig. Huurtoeslag krijgt u aan het einde te krijgen moet u voldoen van de maand uitgekeerd. Vraag het daarom op tijd aan. aan de voorwaarden voor bijzondere bijstand. 15

Zorgtoeslag is een bijdrage van de overheid voor de kosten van uw zorgverzekering. U heeft tot een bepaald inkomen recht op deze zorg- Zorgtoeslag toeslag.

Wanneer kan ik aanspraak maken op zorgtoeslag? U kunt aanspraak maken op zorgtoeslag vanaf 18 jaar. Dit geldt voor zowel alleenstaanden als mensen met een partner. Uw inkomen moet wél onder de inkomensgrens vallen. U heeft recht op zorgtoeslag als: • u alleenstaand bent en een inkomen heeft van € 29.562,- of minder. • u samenwoont en een inkomen heeft van € 37.885,-. U heeft dan een toeslagpartner. Dit kan uw partner zijn, maar u bent ook toeslagpartner als u bijvoorbeeld samenwoont met een kind of ouder en u allebei 27 jaar of ouder bent. Wilt u weten of u een toeslagpartner hebt? Nakijken kan op op www.belastingdienst.nl.

Als u een bijstandsuitkering (100%) ontvangt of een inkomen heeft tot 110% (van de hoogte van een bijstandsuitkering, dan heeft u recht op het maximale bedrag.

Eigen vermogen Uw eigen vermogen, zoals spaargeld of beleggingen mag niet te HULP EN ADVIES BIJ hoog zijn. Op 1 januari 2019 mag u niet meer vermogen hebben dan AANVRAGEN VAN € 114.776,-. Hebt u een toeslagpartner? Samen mag uw vermogen ZORGTOESLAG niet groter zijn dan € 145.136,-.

Hoeveel zorgtoeslag krijg ik? Heeft u moeite of De zorgtoeslag voor een alleenstaande is maximaal € 100,- per problemen met het maand. Voor een stel is de zorgtoeslag maximaal € 193,-. Hoe la- invullen van het ger uw inkomen, hoe méér toeslag u ontvangt. U heeft recht op de aanvraagformulier? maximale toeslag als het gezamenlijke toetsingsinkomen lager is dan Dan kunt u hierbij hulp € 20.941,-. Heeft u recht op minder dan € 24,- zorgtoeslag per jaar? krijgen! Kijk hiervoor bij Dan wordt dit bedrag niet uitbetaald. Blijkt aan het einde van het jaar ‘Administratie op orde’ dat u toch op meer recht heeft, dan wordt dat alsnog uitbetaald. vanaf pagina 32 in deze minimagids. Zorgtoeslag aanvragen Ook kunt u terecht bij De zorgtoeslag krijgt u niet automatisch. U kunt deze aanvragen op de belastingkantoren of www.belastingdienst.nl/toeslagen of via het gratis telefoonnummer 0800 – 0543. De zorgtoeslag voor het lopende jaar kunt u op elk mo- toeslagservicepunten ment aanvragen. De toeslag achteraf aanvragen over het voorgaande van de Belastingdienst. jaar kan tot 1 september van het jaar erna. De zorgtoeslag voor 2019 Kijk hiervoor op: kunt u dus tot 1 september 2020 aanvragen. www.belastingdienst.nl

De zorgtoeslag wordt uitbetaald in de voorafgaande maand. Het bedrag voor januari staat dus eind december op uw bankrekening. 16

Kindgebonden budget is een bijdrage in de kosten voor uw kinderen Kindgebonden tot 18 jaar. Die krijgt u naast de kinderbijslag. Hebt u al een toeslag? Dan krijgt u vanzelf kindgebonden budget, als u er recht op hebt. Om budget kindgebonden budget te krijgen, moeten u en uw eventuele toeslagpartner aan de voorwaarden voldoen.

Is uw kind 16 of 17 jaar en ontvangt u geen kinderbijslag meer voor uw kind en heeft uw kind ook geen recht op studiefinanciering? Als u uw kind nog in belangrijke mate onderhoudt kunt u toch kindgebonden budget blijven ontvangen. Uw kind in belangrijke mate onderhouden, HANDIG OM TE WETEN betekent dat u meebetaalt aan het levensonderhoud van uw kind, zoals voor eten en kleding. De Sociale Verzekeringsbank (SVB) con- Op www.toeslagen.nl troleert of u uw kind in belangrijke mate onderhoudt en geeft dit aan kunt u een proefbereke- ons door. ning maken om te zien hoeveel kindgebonden U onderhoudt uw kind in belangrijke mate als u in 2019 per kwartaal budget, zorgtoeslag, minimaal € 425 bijdraagt aan het levensonderhoud. Gaat het om het huurtoeslag of kinder- kindgebonden budget in de periode vóór 2019? In 2018 moest u mi- opvangtoeslag u kunt nimaal € 422 per kwartaal bijdragen. In 2017, 2016 en 2015 moest u krijgen. minimaal € 416 per kwartaal bijdragen. Uw kind mag ook niet te veel Bent u alleenstaande bijverdienen. Kijk voor meer informatie op de website van de SVB: ouder? Dan krijgt u www.svb.nl. meer kindgebonden budget dan gezinnen Aanvragen met 2 ouders. Dit extra Kindgebonden budget hoeft u meestal niet zelf aan te vragen. U krijgt bedrag is een tegemoet- vanzelf bericht als u er volgens de Belastingdienst recht op hebt. koming in het levenson- Krijgt u geen bericht en denkt u er wel recht op te hebben? Dan kunt u derhoud. het zelf aanvragen via de website www.toeslagen.nl. Op deze website vindt u ook informatie over de voorwaarden waar u en uw eventuele Wordt uw kind 12 of 16 toeslagpartner aan moeten voldoen. Maak een proefberekening om te jaar? Dan krijgt u meer zien hoeveel u krijgt. kindgebonden budget. Dit extra bedrag is een tegemoetkoming in de schoolkosten. De verhoging gaat in na de maand waarin uw kind 12 of 16 jaar is gewor- den en is afhankelijk van de hoogte van uw inkomen. 17

Kinderopvangtoeslag is een tegemoetkoming in de kosten van kinderopvang. Deze toeslag ontvangt u op basis van uw inkomen. Hoe lager Kinderopvang- uw inkomen hoe hoger de toeslag. De kinderopvangtoeslag vraagt u aan bij de Belastingdienst. toeslag

Voor wie? Kinderopvangtoeslag ontvangt u voor: • dagopvang voor kinderen van 0 tot 4 jaar • kinderen die naar de peuterspeelzaal gaan • buitenschoolse opvang voor basisschoolkinderen • opvang door ouderparticipatiecrèches of gastouders via een gastouderbureau.

Voor kinderopvang die u zelf regelt door familie of kennissen krijgt u geen toeslag. U komt in aanmerking voor deze toeslag als beide ouders werken. Ook voor alleenstaanden geldt dat zij moeten werken. Als u een toeslagpartner hebt dan geldt dat hij of zij ook moet werken. U bent onder andere elkaars toeslagpartner als u samenwoont met uw kind of ouder en u allebei 27 jaar of ouder bent.

Wilt u weten of u een toeslagpartner hebt? Controleer dit op: Wie is mijn toeslagpartner? (belastingdienst.nl).

Landelijk Register Kinderopvang De instelling voor kinderopvang moet door de gemeente zijn aange- meld bij het Landelijk Register Kinderopvang. U sluit als ouder zelf een overeenkomst met een kindercentrum of gastouderbureau. U betaalt direct aan de instelling en ontvangt zelf de kinderopvangtoeslag van de Belastingdienst. 18

Kinderopvang- Ook als u niet werkt kunt u recht hebben op kinderopvangtoeslag toeslag Dit geldt als u: • een (re-)integratietraject volgt; • als nieuwkomer een inburgeringscursus volgt; • student bent bij een door de overheid erkende onderwijsinstelling.

Uw gemeente betaalt mogelijk mee in de kosten van kinderopvang wanneer u een bijstandsuitkering ontvangt en een re-integratietraject (bij bijvoorbeeld NEF) volgt. Of u in aanmerking komt voor een gemeentelijk bijdrage in de kosten, kunt u navragen bij uw gemeente.

Aanvragen Bij de aanvraag van kinderopvangtoeslag wordt naar uw verzamelinkomen gevraagd. U moet zelf een schatting maken van dit bedrag. Uw verzamelinkomen staat ook vermeld op uw jaaropgaaf of loonstrook. U kunt dit ook opvragen bij uw werkgever of uitkeringsinstantie. De kinderopvangtoeslag kunt u aanvragen via toeslagen.nl. Vraag de toeslag binnen drie maanden na de maand waarin het kind voor het eerst naar de opvang gaat, aan. Anders loopt u kinderopvangtoeslag mis. • Voor vragen kunt u contact opnemen met de Belastingtelefoon op 0800-0543, of kijk voor meer informatie over de kinderopvangtoeslag op de site van de Belastingdienst.

Grens uurtarief De vergoeding wordt berekend over een maximaal uurtarief van € 8,02 voor kinderen tot vier jaar (dagopvang) en van € 6,89 voor kinderen in de basisschoolleeftijd (buitenschoolse opvang). Betaalt u per uur meer dan dit bedrag, dan ontvangt u over dit extra deel geen toeslag. Voor opvang via een gastouder geldt een maximum uurtarief van € 6,15.

Grens totaal aantal uren Voor kinderen tot vier jaar kunt u maximaal kinderopvangtoeslag aanvragen over 140% van de gewerkte uren van de minstwerkende partner (exclusief reistijd). Voor kinderen in de basisschoolleeftijd is dit maximaal 70% van de gewerkte uren van de minstwerkende partner (exclusief reistijd). Voor wisselende werkuren kies het gemiddelde. Daarnaast geldt er een maximum van 230 uur per maand per kind. Gaat uw kind meer uren per maand naar de opvang? Dan ontvangt u over de uren (boven de 230 uur) geen kinderopvangtoeslag meer. 19

Heffingskortingen zijn kortingen op de belasting. Hiermee wil de overheid bepaalde groepen ondersteunen. Denk aan ouders, ouderen en Heffings- gehandicapten. Met de heffingskorting betalen zij minder belasting. Bekijk of u in aanmerking komt voor een van deze kortingen. kortingen

Heffingskorting aanvragen Algemene heffingskorting, arbeidskorting en ouderenkorting De algemene heffingskorting, arbeidskorting, jonggehandicaptenkorting en ouderenkortingen hoeft u niet aan te vragen. Uw werkgever of uitkeringsinstantie verrekent deze heffingskortingen automatisch met uw inkomen.

Andere heffingskortingen Denkt u dat u in aanmerking komt voor één van de andere heffingskortingen? Dan kunt u een verzoek doen voor een voorlopige aanslag bij de Belastingdienst. Bij de aanvraag vult u een aantal gegevens in over uw huishouden en inkomen. De kortingen worden automatisch halverwege de maand aan u uitgekeerd.

Bijstandsuitkering Ontvangt u een bijstandsuitkering, oftewel een uitkering vanuit de Participatiewet? Dan zijn heffingskortingen een zogenaamdevoorlig - gende voorziening en bent u verplicht om deze aan te vragen. Het is namelijk zo dat heffingskortingen worden gezien als inkomsten en daarom maandelijks in mindering worden gebracht op uw uitkering. Ze worden niet automatisch verrekend, maar moeten worden doorgegeven aan uw uitkeringsadministratie.

Welke heffingskortingen zijn er? Er zijn verschillende heffingskortingen. De arbeidskorting ondersteunt bijvoorbeeld werkende mensen. De combinatiekorting is bedoeld om werk en zorg te combineren. Deze heffingskortingen zijn er:

• Algemene heffingskorting: Iedereen boven de 18 die inkomstenbelasting betaalt, ook als je niet werkt. • Arbeidskorting: Iedereen die betaald werk doet, ook als u daarnaast nog gedeeltelijk een uitkering heeft. • Inkomensafhankelijke combinatiekorting: Werkende ouders met kinderen jonger dan 12 jaar, alleenstaande ouder of minst verdienende fiscale partner. • Jonggehandicaptenkorting: Iedereen die recht heeft op een Wajonguitkering of op ondersteuning bij het vinden van werk volgens de Wet Wajong. • Levensloopverlofkorting: Als u gespaard heeft in een levensloopregeling en geld opneemt van die spaarrekening voor onbetaald verlof. • Korting voor groene beleggingen: Groene beleggingen zijn beleggingen in fondsen die door de belastingdienst erkend zijn en die investeren in projecten voor milieubescherming. • Ouderenkorting en alleenstaande ouderenkorting: Heffingskortingen voor AOW-gerechtigden. 20

Maakt u kosten door ziekte of voor zorg, dan kunt u deze kosten mis- Regeling schien aftrekken van de belasting. U hoeft dan minder belasting te betalen of kunt zelfs geld terug krijgen. De zorgkosten die u kunt af- aftrek trekken worden specifieke zorgkosten genoemd. Bij uw belastingaangifte kunt u deze kosten opgeven als persoonsgebonden aftrek. Niet zorgkosten alle kosten zijn aftrekbaar. U krijgt alleen een vergoeding als de kosten boven een bepaalde inkomensdrempel uitkomen en in dat jaar zijn betaald.

Welke zorgkosten komen in aanmerking? Andere U kunt de volgende ziektekosten opnemen in uw belastingaangifte: tegemoetkomingen • Medische hulp Soms kunt u ook een • Medicijnen (op voorschrift arts)* andere tegemoetkoming • Hulpmiddelen (bijvoorbeeld steunzolen, kunstgebit)* krijgen in uw zorgkosten. • Uitgaven extra gezinshulp in verband met ziekte* Dit kan via de individuele • Extra uitgaven dieet (medisch voorschrift)* bijzondere bijstand of de • Extra uitgaven voor kleding en beddengoed: 300 euro (of 750 euro als u meer dan 600 euro per jaar aan kosten hebt)* Wet maatschappelijke • Reiskosten naar partner of inwonende kinderen in verband met ziek- ondersteuning (Wmo). Het te (alleen als de afstand voor een enkele reis meer dan 10 km is): gaat dan bijvoorbeeld om 0,19 euro per autokilometer of werkelijke openbaar vervoerskosten* dieetkosten. Ook kosten voor woningaanpassing *Deze posten mag u in de aangifte over 2018 vermenigvuldigen met in verband met ziekte 1,40 als uw inkomen lager is dan 34.404 euro. Heeft u de AOW-leeftijd bereikt, dan mag u de posten vermenigvuldigen met 2,13. of handicap kunnen in Let op: als u elektronisch aangifte doet, wordt deze vermenigvuldiging aanmerking komen. Uw automatisch gedaan. gemeente voert deze regelingen uit. Drempel voor belastingteruggaaf Voor 2018 kunt u belasting terugkrijgen als uw ziektekosten boven een bepaalde drempel uitkomen. De drempel bedraagt 1,65 procent van uw verzamelinkomen, met een minimum van 131 euro per vol- wassene. Voor het gedeelte van uw verzamelinkomen dat hoger is dan 40.619 euro bedraagt de drempel 5,75 procent. Doet u elektronisch aangifte, dan wordt dit automatisch berekend. Voorbeeldberekening Voorbeeldhuishouden: Een alleenstaande die jonger is dan de AOW-leeftijd met een bruto jaarinkomen van € 20.000. Voorbeeldberekening van het aftrekbaar bedrag voor specifieke zorgkosten in 2018 :

Drempel (1,65 % van € 20.000) € 330 Kosten Dieetkosten € 400 Vervoerskosten € 98 Totale kosten: € 498 Aftrek Kosten boven de drempel (€ 498 – € 330) € 168 Netto bedrag (40,85 % van € 168) € 68

Extra kinderbijslag voor kind met intensieve zorg Heeft u een kind tussen 3 en 18 jaar dat intensieve zorg nodig heeft, Extra dan heeft u mogelijk recht op het dubbele bedrag aan kinderbijslag. U vraagt de dubbele kinderbijslag aan via de website van de Sociale kinderbijslag Verzekerings Bank (www.svb.nl). Wat zijn de voorwaarden:

• uw kind is 3 jaar of ouder, maar jonger dan 18 jaar; • uw kind woont bij u thuis; • uw kind heeft intensieve zorg nodig. Het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) geeft hierover een advies, het CIZ-advies;

Voldoet u hieraan dan krijgt u bovenop de dubbele kinderbijslag een extra tegemoetkoming van € 2163,22 per jaar (2019). Dit bedrag krijgt u achteraf uitbetaald, afhankelijk van het moment van aanvraag. Let op: Begin 2020 is het pas mogelijk om dit extra bedrag aan kinderbijslag over 2019 aan te vragen. U kunt tot 1 december 2019 het extra bedrag aan kinderbijslag over 2018 aanvragen (€ 2.040,19).

Hoe vraagt u ‘dubbele kinderbijslag’ aan? Direct aanvragen met DigiD Wilt u dubbele kinderbijslag aanvragen voor uw thuiswonende kind dat intensieve zorg nodig heeft? Dan kunt u dit via Mijn SVB aanvragen. Vul de aanvraag in op het beeldscherm. Stap voor stap wordt u door het formulier geleid. Met uw DigiD ondertekent en verzendt u uw aanvraag.

Let op: gebruik deze aanvraag alleen als u dubbele kinderbijslag wilt aanvragen. En houdt u er rekening mee dat alleen de aanvrager van de kinderbijslag dubbele kinderbijslag kan aanvragen.

Problemen met aanvragen via DigiD? Kunt u niet aanvragen via Mijn SVB? Neem dan contact op met het SVB-kantoor in Roermond (zie website www.svb.nl). U krijgt dan een papieren formulier toegestuurd. 22

Zorgt u intensief voor iemand in uw naaste omgeving? Dan bent u Vergoedingen mantelzorger. Er bestaat geen algemene vergoeding voor mantelzorg. Als mantelzorger kun je wel aanspraak maken op een aantal vergoe- mantelzorger dingen. Zo zijn er in bepaalde gevallen vergoedingen voor reizen en parkeren, bestaat er individuele bijzondere bijstand en is er extra kinderbijslag voor gehandicapte kinderen. Hieronder hebben we het voor u op een rij gezet.

Extra kinderbijslag Als ouders van een thuiswonend kind dat ernstig ziek of gehandicapt is, komt u in aanmerking voor dubbele kinderbijslag. Het bedrag is bedoeld als bijdrage in de kosten van de opvoeding en verzorging. Aanvragen kan bij de SVB (Sociale Verzekeringsbank), www.svb.nl.

Reiskostenvergoeding Er is geen algemene regeling voor vergoeding van reiskosten die u als mantelzorger maakt. Wel kunt u in bepaalde gevallen de kosten aftrekken bij uw belastingaangifte. Ook kunt u uw naaste vragen om een tegemoetkoming in de reiskosten.

Vergoedingen van zorgverzekeraars Een paar zorgverzekeraars geven in hun aanvullende verzekering een vergoeding voor vervangende zorg voor mantelzorgers. Ook worden soms de diensten van een mantelzorgmakelaar vergoed. Vraag dit even na bij uw zorgverzering.

Tegemoetkomingen voor extra zorgkosten Degene die u verzorgt maakt mogelijk veel zorgkosten vanwege zijn ziekte of beperking. U kunt om een tegemoetkoming meerkosten vragen bij uw gemeente. Deze bekijkt per situatie wat er mogelijk is. Elke gemeente bepaalt zelf welke regelingen zij daarvoor inzet en welke criteria zij hanteert. Bekijk daarnaast de mogelijkheden voor belastin- gaftrek van hoge zorgkosten.

Persoonsgebonden budget (pgb) Wat als degene die de zorg nodig heeft een pgb (Persoonsgebonden Budget) heeft? Dan kan hij of zij naast professionele zorgverleners ook u als mantelzorger inschakelen. In dat geval wordt u – als zorgverlener - uit het pgb betaald. U moet dan wel de zorg verlenen waarvoor het pgb bedoeld is en waarvoor een indicatie is gesteld. De pgb-houder sluit hiervoor een contract met u af. Op svb.nl vindt u hiervoor een voorbeeld- overeenkomst. 23

Mantelzorgwaardering Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de waardering van mantelzor- Vergoedingen gers. Onze gemeenten hebben de afgelopen jaren hun waardering laten blijken door een mantelzorgcompliment in de vorm van een VVV- mantelzorger bon. Daarnaast geeft de gemeente ondersteuning aan mantelzorgers en organiseert uitjes en het mantelzorgcafé.

Individuele bijzondere bijstand De individuele bijzondere bijstand is een tegemoetkoming voor nood- zakelijke kosten die u zelf niet kunt betalen en die u niet met een andere regeling vergoed krijgt. De bijstand wordt afgestemd op uw persoonlijke situatie. De aanvraag voor de bijzondere bijstand kunt u schriftelijk doen bij uw gemeente. 24

U heeft weinig inkomen. Bijvoorbeeld omdat u geen werk heeft en uw Bijstand WW-uitkering afloopt. Of omdat u net gescheiden bent en geen baan heeft. Voor de periode dat u op zoek bent naar werk, kunt u bijstand aanvragen. U krijgt alleen bijstand als u niet genoeg geld heeft om van te leven.

Wanneer heeft u recht op bijstand? U kunt recht hebben op een bijstandsuitkering als de volgende dingen allemaal voor u gelden: • U bent Nederlander of met een Nederlander gelijk gesteld. Dit geldt voor u als u uit het buitenland komt en een geldige verblijfsvergunning heeft. • U heeft niet genoeg inkomsten om van te leven. Als u een partner heeft met voldoende inkomsten, heeft u (samen) geen recht op bijstand. • U heeft geen of weinig vermogen. Vermogen is bijvoorbeeld spaargeld, een eigen huis, auto of dure sieraden. • U heeft geen recht op een andere uitkering. • U bent 18 jaar of ouder, maar u heeft nog niet de pensioengerechtigde leeftijd bereikt.

Hoogte van de bijstand Bent u gehuwd of samenwonend, dan ontvangt u 100% van het net- to minimumloon (€ 1.465,07inclusief vakantietoeslag, per 1 januari 2019). Als alleenstaande of alleenstaande-ouder heeft u recht op 70% van het netto minimumloon (€1.025,55 inclusief vakantietoeslag, per 1 januari 2019). Bent u jonger dan 21 of uw partner jonger dan 21 jaar, dan gelden er andere normen.

Kostendelersnorm Bij een bijstandsuitkering geldt: hoe meer mensen samen in één huis wonen, hoe lager de bijstandsuitkering per persoon. Dit heet de kostendelersnorm. Maar niet iedereen telt mee voor de kostendelersnorm. Wie niet? • jongeren tot 21 jaar; • de meeste studenten die een studie volgen aan de universiteit, het HBO of het MBO; • leerlingen die de beroepsbegeleidende leerweg (BBL) volgen; • kamerhuurders met een commercieel huurcontract; • vluchtelingen met een verblijfsvergunning die tijdelijk bij u loge- ren (logeerregeling).

Vakantietoeslag De vakantietoeslag wordt maandelijks opgespaard en krijgt u eenmaal per jaar, in juni, uitgekeerd. 25

Jonger dan 18 Ben je jonger dan 18 jaar? Dan moeten je ouders de kosten van eten, kleding, opleiding enzovoort voor jou betalen.

18, 19 of 20 jaar Ben je 18, 19 of 20 jaar? Dan kun je recht hebben op een lage bijstandsuitkering. Deze uitkering is lager omdat je ouders moeten mee- betalen aan jouw kosten voor eten, kleding, opleiding enzovoort. In een aantal bijzondere gevallen kan de gemeente aanvullend bijzondere bijstand toekennen. Bijvoorbeeld wanneer je ouders niet kunnen bijdragen in extra kosten.

66 jaar of ouder Heeft u de pensioengerechtigde leeftijd bereikt? Dan krijgt u een AOW-pensioen. Is uw AOW-pensioen erg laag omdat u niet altijd in Nederland heeft gewoond? Dan kunt u misschien een AIO-aanvulling voor ouderen krijgen. U kunt deze aanvragen bij de SVB.

Bijstand aanvragen U kunt digitaal bijstand aanvragen via de website www.werk.nl. Lukt het u niet om digitaal aan te vragen, dan kunt u telefonisch contact opnemen via nummer (0519) 29 88 88. U kunt ook mailen naar info@ noardeast-fryslan.nl, vermeld daarbij altijd uw contactgegevens.

De dag dat u zich voor het eerst meldt voor een bijstand is ook de ingangsdatum van uw uitkering. Het is daarom belangrijk dat u zich zo snel mogelijk meldt.

Bijstand aanvragen voor personen tot 27 jaar Voor personen van 18 tot 27 jaar is de procedure rond het aanvragen van een bijstandsuitkering anders dan voor personen van 27 jaar of ouder. Dit is bijvoorbeeld de zoekperiode. Voordat er een aanvraag voor bijstand kan worden ingediend, moet de jongere gedurende een periode van vier eerst zelf opzoek naar werk of een opleiding.

U schrijft zich bij het UWV in als werkzoekende via werk.nl. Vervol- gens begint u de aanvraag voor bijstand tot u de melding krijgt dat u zich bij de gemeente moet melden omdat u jonger dan 27 jaar bent. U stuurt een mail aan [email protected] en vermeldt hierin uw naam, Burgerservicenummer en telefoonnummer of u neemt telefonisch contact op via nummer (0519) 29 88 88. Na een eerste beoordeling door de gemeente of u in aanmerking komt voor bijstand (b.v. voldoende inkomen, verblijfsrecht, recht op WW, vermogen) ontvangt u per e-mail een uitnodiging voor een jongerenbijeenkomst. Tijdens deze jongerenbijeenkomst wordt u uitgelegd wat 26

u in de zoekperiode van vier weken moet doen. Na vier weken kunt u Bijstand zich melden bij de gemeente en vervolgens uw aanvraag indienen. Bij uw aanvraag wordt beoordeeld of u zich aan de verplichtingen heeft gehouden. Wanneer dit niet het geval is kan dit gevolgen hebben voor het recht op bijstand.

Zijn er omstandigheden waardoor werken of het volgen van een opleiding blijvend of tijdelijk niet lukt, dan dien je dit zo snel mogelijk aan de gemeente door te geven.

Verplichtingen bij een bijstandsuitkering Bij een bijstandsuitkering horen verschillende verplichtingen: arbeidsverplichtingen, de inlichtingenplicht en de medewerkingsplicht.

Arbeidsverplichtingen Wanneer u een bijstandsuitkering ontvangt geldt er een arbeidsver- plichting. Het is de bedoeling dat de bijstandsuitkering tijdelijk is en dat u zo snel mogelijk een eigen inkomen gaat verdienen. U moet hiervoor bijvoorbeeld solliciteren, ingeschreven staan bij uitzendbu- reaus en deelnemen aan trajecten die de gemeente aanbiedt. Alle algemeen geaccepteerde arbeid moet u aannemen. Dit is bijvoorbeeld productiewerk. Het kan dus zijn dat u werk moet aannemen dat onder uw kennis en ervaringsniveau ligt.

Inlichtingenplicht en medewerkingsplicht Behalve arbeidsverplichtingen heeft u met een bijstandsuitkering ook een inlichtingenplicht en een medewerkingsplicht.

U moet alles doorgeven wat invloed kan hebben op het recht op bijstand. Het gaat bijvoorbeeld om informatie over samenwonen, werk of een schenking. Heeft u twijfels of u iets moet doorgeven, neem dan altijd contact op met uw contactpersoon. Wijzigingen geeft u door doormiddel van het opsturen van een mutatieformulier. U bent daarnaast verplicht om mee te werken aan onderzoeken wanneer de gemeente daarom vraagt. Bijvoorbeeld om op een gesprek te komen of wanneer de gemeente op huisbezoek komt.

Tegenprestatie Als u een uitkering van de gemeente ontvangt, mag die u vragen daarvoor een tegenprestatie te doen. Dat is onbetaald werk dat nuttig is voor de samenleving. U doet dit werk korte tijd. 27

Een tegenprestatie kan van alles zijn. Bijvoorbeeld: • Voorlezen op school • Mensen helpen bij hun belastingaangifte • Een festival organiseren • Taalmaatje zijn: iemand helpen met Nederlands leren • Velddienst doen bij de lokale voetbalclub • Als respijtzorger iemand opvangen • Klussen en opruimen in de speeltuin

Een tegenprestatie is onbetaald en vaak werk dat anders niet wordt gedaan. Het mag dus geen werk zijn dat normaal gesproken betaald wordt.

Vrijwilligerswerk en mantelzorg Als u al vrijwilligerswerk doet, kunt u dit melden bij de gemeente. Dit kan dan namelijk al als tegenprestatie gelden. Ook mantelzorg kan een tegenprestatie zijn. Doet u vrijwilligerswerk of bent u mantelzorger en heeft u een bijstandsuitkering? Vraag dan bij de gemeente of dit als tegenprestatie geldt.

Taal leren Vraagt u bijstand aan, dan moet u kunnen aantonen dat u Nederlands kunt spreken, lezen en schrijven. Dit heet de taaleis.

Naar het buitenland Heeft u plannen voor een vakantie of reis naar het buitenland? Meld deze dan vooraf bij de gemeente. Ook dit hoort bij de inlichtingenplicht. U kunt niet langer dan in totaal 4 weken naar het buitenland gaan met behoud van uw bijstandsuitkering. Het maakt niet uit of dit voor een vakantie is of voor iets anders, bijvoorbeeld familiebezoek. Gaat u langer weg? Dan wordt uw uitkering stopgezet.

Houdt u zich niet aan de verplichtingen? Dan kan er aan u een maatregel opgelegd worden. U krijgt dan 1, 2 of 3 maanden een lagere uitkering of helemaal geen uitkering.

Heeft u inkomsten of wijzigingen niet of niet tijdig doorgegeven en daardoor te veel bijstandsuitkering gekregen? Dan moet u het bedrag aan bijstand dat u te veel heeft gekregen terugbetalen (de gemeente kan u een bestuurlijke boete opleggen. 28

Stichting Heppie voor kinderen Fondsen Heppie maakt kinderen blij. En dat is nodig, want ook in Nederland zijn er duizenden kinderen voor wie het niet mee zit. Bijvoorbeeld omdat ze niet meer thuis kunnen wonen of in armoede leven. Of omdat er sprake is van een stoornis zoals ADHD of autisme waardoor ze soms sociaal worden uitgesloten. Andere kinderen hebben jong al grote ver- antwoordelijkheden omdat hun ouders ernstig ziek of verslaafd zijn. Voor deze kinderen organiseert Heppie het hele jaar door vakanties en weekenden waarin alles draait om samen spelen, plezier maken en positieve aandacht. Jaarlijks ontvangt Heppie dankzij de inzet van ongeveer 500 vrijwilligers ruim 1700 kinderen in de leeftijd van 6-18 jaar. Kijk op www.hetvergetenkind.nl/heppie-vakanties-en-weekenden voor het actuele aanbod en weekenden en om direct aan te melden.

SUN Friesland (www.sunfriesland.nl) Stichting Urgente Noden Friesland, kortweg SUN Friesland is in 2010 opgericht als noodhulpbureau voor inwoners van Friesland. SUN verleent financiële hulp aan mensen die in dringende financiële nood verkeren en is ontstaan door samenwerking tussen gemeenten, parti- culiere fondsen, hulp- en dienstverlenende organisaties, maatschappelijke organisaties, kerken en de provincie Fryslân. SUN helpt alleen als er geen of onvoldoende gebruik gemaakt kan worden van wettelij- ke regelingen of andere voorzieningen. U kunt niet zelf een aanvraag doen, dit kan alleen via een hulpverlener.

Fryslân 58 (www.fryslan58.nl) Samen met andere partijen bieden zij hulp en zorg waar nodig door het verstrekken van essentiële huisraad, kleding en voedsel bij mensen die hiervoor door (tijdelijke) omstandigheden geen financiële midde- len meer hebben. Aanvraag gaat via een hulpverlener. De kleding die men krijgt wordt gesorteerd en verkocht in de kringloopwinkel Second Chance in Damwoude. Kleding die niet bruikbaar is wordt verkocht aan de textielverwerkingsindustrie. Daar wordt het weer gebruikt om te dienen als grondstof. De verkoop van kleding maakt het mogelijk dat stichting Fryslân58 haar werk kan blijven doen en mensen kan helpen die een steuntje in de rug verdienen. Als u op dit moment moeilijk kunt rondkomen dan kunt u contact opnemen met de zoge- naamde verwijzers. Dit zijn o.a. : kerken, maatschappelijke organisaties en hulpverleners die nauw samenwerken met Fryslân 58. Wilt u hen helpen om anderen te helpen, schenk dan uw bruikbare kleding en/of goede gebruikte of nieuwe huisraad aan stichting Fryslân 58. 29

Stichting Present Noordoostfriesland Veel mensen zijn best bereid om zich in te zetten voor de ander en Fondsen de samenleving. De kloof tussen die bereidheid en het daadwerkelijk in actie komen is voor veel mensen (te) groot. Er is een brug, een verbindende schakel nodig. Stichting Present wil die schakel zijn. Zij bieden de mogelijkheid voor vrijwilligers om zich in eigen omgeving in te zetten voor mensen die te maken hebben met armoede, een slech- te gezondheid of een sociaal isolement. Voor 1 dagdeel of voor langere tijd. De vrijwilligers zetten zich in voor projecten zoals:

• Opknappen van verwilderde tuinen. • Helpen bij verhuizingen. • Dagje uit met bewoners van een zorginstelling. • Schoonmaken en opruimen. • Schilderen van een verwaarloosde woning. • Koken en spelletjes doen in een vrouwenopvang.

Hulpvragen kunnen alleen worden ingediend door professionals en er zijn voorwaarden aan verbonden. Zie www.stichtingpresent.nl/noordoostfriesland 30

Noordoosthelpt.nl Voorlichting Op www.noordoosthelpt.nl vindt u alles over werk, uitkering, minimaregelingen, zorg, jeugd en meer. Een website voor alle inwoners van de gemeenten Noardeast-Fryslân en Dantumadiel. U vindt er informatie, een sociale kaart met een overzicht van organisaties die hulp, zorg en advies bieden in de gemeente. Of die actief zijn in uw buurt met activiteiten, sport en ontmoeting. Er is een activiteitenkalender en u vindt er het laatste nieuws. Ook kunt u informatie vinden over regelingen die de gemeente biedt en hoe u deze kunt aanvragen.

Regelhulp Op www.regelhulp.nl kunt u meer informatie vinden over bijstand en minimaregelingen. Regelhulp is een digitale wegwijzer van de overheid voor iedereen die op zoek is naar zorg of ondersteuning. De website is van het ministerie van volksgezondheid en bevat actuele informatie op het gebied van zorg, welzijn, opvoeden en opgroeien, en sociale zekerheid. Regelhulp geeft geen medische informatie.

Antwoord op Bijstand Op www.antwoord.nl/bijstand/ kunt u informatie vinden over alles wat met bijstand te maken heeft.

Gemeentehuis Op het gemeentehuis zijn folders, brochures en formulieren beschikbaar over allerlei lokale en landelijke minimaregelingen. U kunt voor een gesprek met één van de consulenten van werk en inkomen het best vooraf een afspraak maken via tel: (0519) 29 88 88.

Huis aan huisbladen De Nieuwe Dockumer Courant en Kollumer Courant zijn gratis huis-aan-huisbladen waar de gemeenten Noardeast-Fryslân en Dan- tumadiel regelmatig inwoners wijzen op nieuwe en bestaande regelingen en voorzieningen.

Minimagids Deze Minimagids is een uitgave van de gemeenten Noardeast-Frys- lân en Dantumadiel en wordt jaarlijks bijgewerkt met actuele informatie. Heeft u een vraag, suggestie of opmerking over deze gids, dan kunt u deze mailen naar [email protected] 31

Handige websites Werk zoeken www.werk.nl Geldplannen www.startpuntgeldzaken.nl NIBUD: onafhankelijke www.nibud.nl stichting die informeert en adviseert over financiën van huishoudens Op welke tegemoetkomingen www.berekenuwrecht.nl heeft u recht? Beginnende schulden? Met www.zelfjeschuldenregelen.nl een goed plan kunt u eruit komen. Hier kun je een rea- listisch aflosplan maken. Sam& is er voor ouders van www.samenvoorallekinderen.nl alle kinderen van 0 - 21 jaar die opgroeien in armere gezinnen Voorlichtingssite van de www.ikwoonleefzorg.nl RABObank en Interpolis Overzichtspagina met bezui- consuminderen.startpagina.nl nigingswebsites Koken voor minder geld www.budgetkoken.be 32

De meeste mensen redden zich prima zelf. Wie hulp nodig heeft, re- Gebieds- gelt dat vaak in de eigen omgeving. Maar voor sommige mensen is dat moeilijk. Geldt dat voor u? Dan kunt u terecht bij de gebiedsteams teams van de gemeente.

De gebiedsteams geven informatie, advies en ondersteuning bij: • opvoeden en opgroeien; • leven met een beperking; • gezins- en relatieproblemen; • ouder worden/zelfstandig wonen; Eigen bijdrage • zorgen voor een ander (mantelzorg); Als u ondersteuning • dagbesteding; krijgt moet u soms • op orde krijgen van uw financiën; een eigen bijdrage • vervoer en mobiliteit; betalen. Het Centraal • wonen en woonvoorzieningen. Administratiekantoor (CAK) stelt uw eigen De teams De professionals uit de gebiedsteams werken nauw samen met huis- bijdrage Wmo vast en artsen, leerkrachten, jongerenwerkers en de consulenten werk en int deze ook namens de inkomen bij de gemeente. En ze weten de weg naar verenigingen, gemeenten. U krijgt van kerken, vrijwilligersorganisaties en andere maatschappelijke instellin- het CAK een rekening voor gen. Daardoor kunnen zij u snel helpen om een juiste oplossing voor u het betalen van de eigen te vinden, dichtbij huis. De teams zijn ingedeeld per gemeente/regio: bijdrage. Met ingang van 1 januari 2019 is de eigen • Dantumadiel bijdrage € 17,50 per vier • Dokkum stad weken. De eigen bijdrage • regio boven Dokkum heet vanaf deze datum • regio Ferwert het abonnementstarief. • regio Kollum Voor kinderen onder de 18 Vraag of probleem? jaar is geen eigen bijdrage Bel (0519) 29 88 88 of mail [email protected] Wmo verschuldigd (muv woningaanpassingen) Meldingsformulier Hoeveel eigen bijdrage u U kunt ook een meldingsformulier invullen waarin u uw vraag of pro- betaalt voor zorg vanuit bleem meldt. Met dit meldingsformulier dient u nog geen aanvraag in. de Wlz, hangt af van o.a Een medewerker van het gebiedsteam neemt na ontvangst van deze uw inkomen, vermogen, melding contact met u op. leeftijd, huishouden en de zorg die u ontvangt. U vindt een meldformulier op de website www.noordoosthelpt.nl, u Voor meer informatie zie kunt het ook afhalen of laten opsturen vanuit het gemeentehuis. www.hetcak.nl 33

Hulp nodig bij de administratie of budgetteren? U kunt natuurlijk iemand uit uw omgeving vragen om eens mee te Administratie kijken naar de administratie of om u te helpen met het invullen van een lastig formulier. Heeft u niet zo iemand in uw buurt, dan zijn er op orde vrijwilligers die u kunnen helpen om uw administratie weer op orde te krijgen. U kunt ook een cursus volgen die u helpt bij het omgaan met geld.

De gemeente, Humanitas of de formulierenbrigade kunnen u ook helpen om uw budget bij te houden en u te ondersteunen bij het budgetteren. Misschien heeft u ook iets aan een computercursus, zie blz 36 in deze gids.

Humanitas thuisadministratie De vrijwilliger van Humanitas kan u onder andere helpen met: Humanitas

• Het in kaart brengen van inkomsten en uitgaven. De vrijwilliger neemt uw • Het schrijven van brieven naar instanties. • Tips voor zuiniger omgaan met geld. administratie niet over, • Advies bij ‘lastige’ rekeningen of brieven. u blijft zelf • Het ordenen van uw administratie. verantwoordelijk en maakt de keuzes. Het Website : www.humanitas.nl/afdeling/noordoost-friesland/ uitgangspunt is dat u na E-mail : [email protected] verloop van tijd zelf weer Tel : 06 227 25 442. uw administratie kunt oppakken. Als dat niet De Formulierenbrigade van Stichting Welzijn het Bolwerk lukt wordt er gekeken Vrijwilligers van de formulierenbrigade ondersteunen vooral mensen naar andere vormen van met een inkomen rond het minimum en/of met hoge onkosten. ondersteuning. Wat kunnen zij voor u betekenen? Samen met u zoeken zij naar oplossingen. Voorbeelden zijn onder andere het invullen van formulieren voor kwijtschelding, voorzieningen en toeslagen. Ook kan de vrijwilliger helpen met het sorteren en ordenen van de administratie. Voor vragen rondom deze onderwerpen kunt u contact opnemen met de Mienskipswurker van de formulierenbrigade via: Stichting Welzijn het Bolwerk in Dokkum Tel : (0519) 29 22 23 E-mail : [email protected] Zie ook www.het-bolwerk.eu 34

Belangenbehartiging Sunof (Steunpunt uitkeringsge- Administratie rechtigden en gehandicapten Noord Oost Friesland) Elke woensdagmorgen van 9.00 tot 12.00 uur wordt er in De Herberg, op orde Harddraversdijk 1 in Dokkum spreekuur gehouden door vrijwilligers van het SUNOF. Het is een inloopspreekuur, wat betekent dat mensen zonder afspraak welkom zijn om langs te komen. De spreekuurhouders weten - door eigen ondervinding - hoe de hulpvragers zich voelen en wat hen te wachten staat. Ook zijn zij op de hoogte van allerlei regelingen en rechten.

Ze geven advies over bijvoorbeeld: • Wat moet je doen als je werkloos bent of dreigt te worden? • Hoe vraag je een uitkering of voorziening aan? • Hoe verloopt een beoordeling van arbeidsongeschiktheid? • Wat zijn de gevolgen als je in de WW, participatie-uitkering of de IOAW/ IOAZ terecht komt? • Hoe kun je een klacht indienen of bezwaar maken tegen een besluit?

De spreekuurhouders helpen ook bij het invullen van formulieren en bij de belastingaangifte. Iedere burger kan een beroep doen op de kos- teloze hulp van SUNOF.

Tel : 06 46578700 E-mail : [email protected] Facebook : SUNOF Dokkum

Uw gemeente U kunt bellen met onze consulenten, tel. (0519)-29 88 88, of langskomen voor een gesprek. Of het nu gaat om schulden of gewoon hulp bij uw administratie, onze consulenten zijn er voor u. Eventueel bestaat er de mogelijkheid dat ze bij u langskomen, als u niet de mogelijkheid hebt om zelf naar het gemeentehuis te komen. Alle gesprekken zijn kosteloos en worden in alle rust en privacy met u gevoerd.

Tel. : (0519) 29 88 88 E-mail : [email protected] Tips om de administratie bij te houden • Probeer uw administratie op een vaste dag in de week te doen. • Houd uw e-mail bij. • Reageren, betalen en bewaren: probeer elke week een rondje te doen wat er nodig is. • Bewaar alle papieren in een map. • Digitale administratie werkt ongeveer hetzelfde: maak op uw computer een map aan voor uw administratie. • Huishoudboekje: hou een kasboekje bij, op papier of digitaal.

Uitkomen met uw geld: budgetteren U kunt voor uzelf bepalen hoeveel budget u heeft voor verschillende uitgaven. De eerste stap is: uw totale inkomen bepalen. Dit betekent dat u al het geld dat u binnenkrijgt optelt. De tweede stap is uw vaste lasten bepalen, dus alle vaste kosten die u heeft zoals huur, gas water elektra verzekeringen abonnementen, enz.

Uw beschikbare inkomen is uw totale inkomen min de vaste lasten. Van uw beschikbare inkomen betaalt u kosten waar u zelf invloed op heeft, zoals kleding, boodschappen en hobby’s.

Alle uitgaven bijhouden U kunt uw uitgaven het beste dagelijks bijhouden door ze te noteren in een schrift, of uw computer. Het handigst is dit in thema’s te doen zoals eten en drinken, kleding, uitgaan, hobby enz. Aan het eind van de week of de maand telt u per thema op wat u heeft uitgegeven. Zo kunt u gemakkelijker bepalen waar u op kunt en wilt besparen. ls u dit een maand of 2 of 3 doet kunt u uw budget vaststellen per thema. Zorg dat er ook nog wat geld overblijft om te sparen. Zo bouwt u een buffer op.

Websites Er zijn handige websites die u kunnen helpen een geldplan te maken. Kijk bijvoorbeeld eens op:

• www.geldzaken.nl • www.nibud.nl 36

Digi-Taalhuizen Computer, Heeft u moeite met het omgaan met de computer of schrijven en lezen? Digi-Taalhuizen in Noord-Fryslân kunnen u helpen! In lezen en Noord-Fryslân zijn acht Digi-Taalhuizen te vinden. Het Digi-Taalhuis helpt mensen die moeite hebben met lezen en schrijven of werken schrijven met de computer. Het Digi-Taalhuis is een laagdrempelige sociale ontmoetings- en werkplek met computerprogramma’s, cursussen voor zelfstudie en boeken in eenvoudig Nederlands. Mensen met een achterstand op het gebied van lezen en schrijven, taal-, rekenen digitale vaardigheden kunnen hun vaardigheden hier beter onder de knie krijgen.

In Noordoost Fryslan zijn Digi-Taalhuizen te vinden in de bibliotheken van Buitenpost, De Westereen, Dokkum, Kollum en St.-Annapa- rochie. De Digi-Taalhuizen zijn een samenwerking van de gemeente, ROC Friesland College, Stichting Lezen en Schrijven, Bibliotheken Noord Fryslân en Stichting Welzijn het Bolwerk.

De bibliotheek De bibliotheek is er voor iedereen - van jong tot oud - die graag iets wil (bij)leren in de digitale wereld. Meer doen met uw iPad, een fotoboek maken, omgaan met Windows 10 of communiceren via WhatsApp. U leert het in hun cursussen en workshops! De cursussen worden gegeven in de bibliotheken van Dokkum en Kollum. Naast het vaste programma van cursussen zijn er ook lessen op maat. Dit zijn privé- lessen waarbij u het onderwerp en de cursusinhoud zelf kunt bepalen. Mocht het volgen van een computercursus niet lukken in verband met uw financiële situatie, dan bespreken zij graag met u de mogelijkheden. Neem gerust contact op!

Tel. : 088 - 16 56 12 E-mail : [email protected] Website : www.ontdekdebieb.nl

Cursus Digisterker De Bibliotheek geeft ook korte cursussen om via de computer zaken af te handelen met de overheid. Bijvoorbeeld belastingaangifte doen en toeslagen regelen, een DigiD aanvragen en gebruiken, en de omgeving ‘MijnOverheid’ verkennen. Deze cursussen zijn gratis, ook als u geen lid bent van de Bibliotheek! 37

Zelf belastingaangifte doen In de bibliotheek kan men voor de aangifte voor de inkomstenbelasting of om toeslagen aan te vragen gratis een veilige computer gebruiken. Ook kan hier de belastingaangifte geprint worden. Ook deze service is ook gratis als men geen lid is van de Bibliotheek.

Belastingspreekuur in de Bibliotheek Tot slot zijn er in de bibliotheek regelmatig Belastingspreekuren. Mensen met verstand van belastingzaken beantwoorden dan vragen over inkomstenbelasting en het aanvragen van toeslagen. Voor welke aftrekposten kom ik in aanmerking, hoe werkt het met de online aangifte, heb ik een toeslagpartner? Zulke vragen stelt u tijdens het Belastingspreekuur in de Bibliotheek.

Handige websites voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven zijn: • www.oefenen.nl: het online startpunt voor iedereen die zijn basisvaardigheden verder wil verbeteren. Men oefent met taal, rekenen, internetten en omgaan met geld • www.steffie.nl: eenvoudige info voor mensen met laaggeletterd- heid over gezondheid, ondersteuning, vrije tijd, ondersteuning, eten en drinken, geld, reizen en computeren. 38

Betaald werk is een belangrijk middel om een beter inkomen te krijgen Werk, geld en en om mee te doen in de samenleving. Maar ook deelnemen aan de samenleving door vrijwilligerswerk en mantelzorg is belangrijk. Lukt uitkering het u nog niet om (betaald) werk te vinden? Wij kunnen u ondersteunen. Want iedereen heeft recht op mee kunnen doen in de samenleving. Jong of oud, met weinig of veel ervaring. Of met een arbeids- beperking. Iedereen met een bijstandsuitkering ontvangt persoonlijke begeleiding om werk te vinden.

Hulp van de gemeente Mensen met een uitkering van de gemeente die veel moeite hebben om een betaalde baan te vinden, kunnen hulp krijgen van de gemeente. Ook wanneer u geen recht heeft op een uitkering kunt u hulp krijgen. Dit heet hulp bij re-integratie, of hulp bij participatie (= deelnemen aan de maatschappij).

Verschillende activiteiten Hoe de hulp van de gemeente eruit ziet, kan voor iedereen verschil- lend zijn. De gemeente bepaalt welke re-integratie- voorzieningen zij aanbiedt, en bekijkt welke daarvan het meest geschikt zijn voor u. U kunt coaching-gesprekken krijgen, een opleiding of cursus, een par- ticipatieplaats, een gesubsidieerde baan, begeleiding bij het starten van een eigen bedrijf, enzovoort. Voor jongeren is er meestal een apart traject. Een werkcoach kijkt wat uw kansen zijn op het vinden van een baan. Heeft u hulp nodig? Dan kijkt de gemeente welke hulp het beste bij u past.

Jonger dan 27? Bent u jonger dan 27 jaar en is er aan u een bijstandsuitkering toege- kend? Dan krijgt u een plan van aanpak. Hierin staat wat de gemeente van u verwacht en hoe de gemeente u begeleid om werk, of een passende opleiding te vinden.

Werken met een beperking Heeft u een bijstandsuitkering en een beperking waardoor u minder goed kunt werken? Dan kan de gemeente loonkostensubsidie geven aan uw werkgever. Uw werkgever komt dan ook in aanmerking voor een no-riskpolis voor u. 39

NEF Mensenwerk Bij NEF Mensenwerk krijgen mensen in de regio Noardeast-Fryslân met een afstand tot werk de ondersteuning die ze nodig hebben om mee te kunnen doen op de arbeidsmarkt. Alles bij NEF is gericht op “ontwikkeling door werk en werk door ontwikkeling”. Waarbij iedereen gelijk is; gewoon bijzonder én bijzonder gewoon. NEF kijkt naar de mogelijkheden en blijft inspelen op de veranderende marktomstan- digheden. Bij het Werk- en leerbedrijf werken diverse coaches en accountmanagers om werkgevers goed te bedienen en u zo snel mogelijk weer aan het reguliere arbeidsproces deel te laten nemen.

Adres : Kollum - Rijdstraat 2, 9291 MB te Kollum : Dokkum - Holwerderweg 21, 9101 PA Dokkum 40

Het kan zó gebeurd zijn. Een plotselinge terugval in inkomen. Een Hulp bij hoge rekening die u niet had zien aankomen. Veel mensen schamen zich voor hun geldproblemen. Niet nodig! Verlos uzelf liever van uw schulden zorgen en kom in actie! Soms is het uitkomen met uw inkomen een probleem. Heeft er bijvoorbeeld een wijziging in uw inkomstensituatie plaatsgevonden waardoor u het overzicht tussen inkomsten en uitgaven kwijt bent geraakt? Heeft u schulden waarvoor u zelf geen oplossing meer weet of wilt u advies over het zelf verzorgen van betalingen? Misschien zijn er nog regelingen voor mensen met een laag inkomen waarvan u gebruik wilt maken, maar u weet niet hoe u dit moet aan- pakken? Wellicht heeft u nog recht op een teruggave van de belastingdienst op grond van Toeslagen of Heffingskortingen? Of zijn er misschien andere financiële problemen waar u geen oplossing meer voor weet? Dan kunt u zich melden bij de consulenten schulddienstverlening van de gemeente. U kunt een afspraak maken om uw problemen in privacy te bespreken en advies te krijgen over:

• financiën; • inkomensregelingen; • budgetadvies; • schulden.

Hulp bij schulden De mensen van de schulddienstverlening zetten al uw geldzaken op een rijtje en treffen een regeling met uw schuldeisers. Een hulpver- leningstraject duurt meestal een paar jaar. Soms is het nodig dat de schuldhulpverleners tijdelijk uw inkomen beheren. Zij zorgen dan voor de aflossing van uw schulden. Dit heet budgetbeheer. Het uiteindelij- ke doel is dat u uw financiën weer zelf onder controle heeft en zonder schulden verder kunt. Wij willen en kunnen u daarbij graag ondersteunen. Loop niet te lang rond met schulden. De ervaring is Hoe regel ik hulp? dat als mensen te lang Voor schulddienstverlening van de gemeente komt u altijd in aan- zelf allerlei dingen gaan merking ongeacht de hoogte van uw inkomen. Wij hanteren als enige proberen, terwijl met een voorwaarde dat u wel moet ingeschreven staan en woonachtig moet goed advies veel (meer) zijn in onze gemeente. Heeft u of heeft u bekenden die hulp nodig financiële problemen hebben, aarzel dan niet en neem gelijk contact met ons op. Wij be- handelen uw vragen discreet en u kunt in alle rust met ons overleggen. kunnen worden voorkomen. Wacht dus niet te lang en Hoe eerder u contact opneemt hoe beter we u kunnen helpen om kom zo snel mogelijk langs. erger te voorkomen. U kunt bellen met onze consulenten via telefoonnummer (0519) 29 88 88 voor een gesprek, of het nu gaat om 41 schulden of gewoon hulp bij uw administratie. Alle gesprekken zijn kosteloos en worden in alle rust en privacy met u gevoerd. Dit kan te- Hulp bij lefonisch: 0519-298888, of via e-mail: [email protected] schulden Noodsituatie Is er sprake van een noodsituatie, bijvoorbeeld dat uw woning ont- ruimd dreigt te worden of u wordt afgesloten van gas, water en licht, zoek dan hulp! Bij uithuiszetting moet iemand zijn huis verlaten na een besluit van de rechter, of soms van de burgemeester. Dit kan gebeuren als iemand de huur niet betaalt of overlast veroorzaakt. Door snel hulp te zoeken en goed contact te houden met de verhuurder, is een uithuiszetting misschien te voorkomen.

Zoek hulp Als iemand u uit huis wil zetten, is daar vaak al veel aan voorafge- gaan. Misschien zit u met meerdere problemen, die met elkaar te maken hebben. Blijf er niet te lang mee rondlopen. Hoe eerder u in actie komt, hoe meer kans dat u kunt voorkomen dat u uit huis wordt gezet. Praat erover met iemand die u kent en vertrouwt. U kunt ook terecht bij het gebiedsteam of schulddienstverlening. Daar kunnen ze met u meedenken over oplossingen.

Crisisopvang Komt u toch plotseling op straat te staan, dan kunt u terecht bij de crisisopvang of de opvang voor daklozen.

Nuttige websites www.zelfjeschuldenregelen.nl www.juridischloket.nl 42

Participatieraad Sociaal Domein Onder- In uw gemeente is een Participatieraad actief. U kunt bij de raad terecht als u problemen heeft op het gebied van het sociaal domein. steuning Bij het sociaal domein gaat het om gemeentelijk beleid, zoals zorg, welzijn, gezondheidszorg, werk en inkomen, jeugdzorg, mantelzorg en participatie. De leden van de raad bespreken deze problemen met uw gemeente. Contact via e-mail: [email protected] (onder vermelding van ‘participatieraad’) of bezoek de Facebookpagina: Participatie Raad Sociaal Domein Noardeast-Fryslân en Dantumadiel.

Juridisch loket Het juridisch loket geeft gratis juridisch advies. Op de website staan handige informatie, tips en voorbeeldbrieven. Als u persoonlijk juridisch advies nodig heeft kunt u bellen of langsgaan op het spreekuur. De rechtshulp is gratis, alleen het bellen via 0900-8020 kost € 0,25 per minuut tot een maximum van € 12,50. U kunt zonder afspraak binnenlopen tijdens het inloopspreekuur. De jurist probeert tijdens het eerste contact uw vraag te beantwoorden. Is er meer tijd nodig, dan nodigt de jurist u uit voor een afspraak. Voor een afspraak met het juridisch loket moet u voldoen aan voorwaarden die zijn bepaald in de Wet op Rechtsbijstand. Uw inkomen mag niet hoger zijn dan het maximale verzamelinkomen en vrijgestelde vermogen ( zie website www.juridischloket.nl) . Is uw inkomen hoger dan wordt u door- verwezen naar uw rechtsbijstandsverzekering, vakbond, advocaat of mediator. Het dichtstbijzijnde loket in de regio is in Leeuwarden:

Adres : Zuidersingel 2, 8911 AV Leeuwarden. Inloopspreekuur : dinsdag en vrijdag van 9.00 tot 11.00 uur Telefoon : 0900-8020 Website : www.juridischloket.nl

Friese Rechtshulp (gratis) De Friese rechtshulp organiseert op verschillende plaatsen spreekuren waar u terecht kunt voor gratis juridisch advies. Zij organiseren spreekuren in Leeuwarden, Heerenveen, Dokkum en Sneek. Op de vrijdagochtenden is er een inloopspreekuur in Dokkum. Het gaat hier om een inloopspreekuur en u hoeft dus geen afspraak te maken. Het spreekuur wordt gehouden in de bibliotheek te Dokkum, Brokmui 62 van 09.30 tot 11.30 uur. Los van de mogelijkheid een spreekuur te bezoeken kunt u bij hen terecht tijdens kantooruren (09.00 uur tot 17.00 uur). 43

De Friese Rechtshulp Adres : Nieuweweg 11, 8911 LK Leeuwarden Onder- Tel : (058) 87 000 55 E-mail : [email protected] steuning Website : www.frieserechtshulp.nl

Bureau Sociaal Raadslieden Het Sociaal Raadsliedenwerk (SRW) is een laagdrempelige voorziening waar mensen terecht kunnen voor professionele praktische hulp op met name sociaal juridisch terrein. Deze dienstverlening is kosteloos en is gericht op mensen die moeite hebben hun weg te vinden in onze complexe samenleving. SRW helpt bijvoorbeeld bij beroep en bezwaarschriften tegen gemeentelijke beslissingen. SRW spreekuren zijn alleen op afspraak. Voor het maken van een afspraak kunt u langskomen op Birdaarderstraatweg 80a, 9101 PK Dokkum of bellen, tel: 0519-297000.

Onafhankelijke cliëntondersteuning De gemeente zorgt ervoor dat cliëntondersteuning beschikbaar is voor iedereen die zorg of hulp wil aanvragen. Bijvoorbeeld bij het aanvragen van • Wlz-zorg • jeugdhulp • ondersteuning uit de Wmo • een uitkering, bijvoorbeeld bijstand of Wajong

Ook bij een aanvraag die u niet bij de gemeente doet, maar bij een andere instantie, kunt u dus cliëntondersteuning krijgen. De cliënt- ondersteuner kan u ook helpen bij het keukentafelgesprek. U kunt voor cliëntondersteuning terecht bij: http://www.meefriesland.nl/. 44

Kerken Hulp- De kerken zetten zich vaak in voor mensen die in nood zijn. De diaco- nieën bij de protestantse kerk en de vrijwilligers bij de Rooms-katho- verlenende lieke kerk, doen veel om mensen (in psychosociale of financiële nood) te ondersteunen. Ook worden er uitjes, bezoek en ontmoetingen instanties georganiseerd voor mensen die eenzaam zijn.

Vluchtelingenwerk in Noardeast-Fryslân Vluchtelingenwerk Noord Nederland is een organisatie die zich in de provincies Groningen, Friesland en Drenthe inzet voor vluchtelingen, asielzoekers, nieuwkomers en oudkomers. Als u als vluchteling nieuw bent in de gemeente kan Vluchtelingenwerk u helpen bij de zaken die u moet regelen als u hier komt wonen. Ook hulp bij het invullen van formulieren is mogelijk. Dit kan op afspraak met een contactpersoon, maar ook tijdens het spreekuur. In onze gemeenten zijn er 2 locaties van vluchtelingenwerk:

Locatie Dokkum Betterwird 34 9101 PB Dokkum T (0519) 29 73 73 Locatie Kollum Limburg Stirumweg 18, 9291KD Kollum T (0511) 45 88 04 Website : www.vluchtelingenwerk.nl/noordnederland/ vluchtelingenwerk-noardeast-fryslan

Maatschappelijk werk De maatschappelijk werkers en schoolmaatschappelijk werkers van Maatschappelijk Werk Fryslân maken deel uit van de gebiedsteams. U kunt met vele soorten hulpvragen bij het maatschappelijk werk terecht: relatieproblemen, geldzorgen, het verwerken van verlies, problemen op het werk, etc. Heeft u hulp nodig op het gebied van werk, zorg of jeugd, neem dan contact op via het telefoonnummer of het mailadres wat voor uw gemeente van toepassing is.

MEE De zorg en ondersteuning voor kwetsbare mensen en mensen met een beperking wordt dichter bij huis geregeld. Daarom is uw gemeente verantwoordelijk voor meer zorgtaken, de jeugdwet, WMO en de participatiewet. MEE Friesland blijft zich inzetten voor kwetsbare burgers. Zij hebben afspraken gemaakt met Friese gemeenten over de cliëntondersteuning. De consulenten van MEE werken samen met andere professionals in het gebiedsteam bij u in de buurt. 45

Welzijnsorganisaties Stichting Welzijn Het Bolwerk Hulp- In Dantumadiel en een deel van Noardeast-Fryslân is Stichting Wel- zijn het Bolwerk actief. Stichting Welzijn het Bolwerk heeft tot doel verlenende mensen, groepen, wijken en organisaties met elkaar te verbinden, te ondersteunen en zo gezamenlijk invulling te geven aan Zorg en Wel- instanties zijn. Zij doen dit via verschillende projecten als de BurenHulpDienst in vele dorpen, het maatjesproject, de formulierenbrigade, het jon- gerenwerk, het Alzheimercafé en het mantelzorgsteunpunt. Tevens verzorgen zij het Vrijwilligerssteunpunt met een vacaturebank voor vrijwilligers.

Tel. : (0519) 29 22 23 (ma. t/m vrij.: 9.00 tot 12.30 uur) Website : www.het-bolwerk.eu E-mail : [email protected].

Welzijnsorganisatie Timpaan Voor de rest van Noardeast-Fryslân is de welzijnsorganisatie Timpaan Welzijn actief op het gebied van individuele hulp & coaching, jonge- renwerk, opbouwwerk, ouderenwerk, vrijwilligerswerk en mantelzor- gondersteuning. Timpaan Welzijn heeft als missie dat alle mensen kunnen participeren in de samenleving. Daarnaast ondersteunt de organisatie vrijwilligersgroepen en stimuleert ze de samenredzaamheid in de dorpen. Timpaan Welzijn voert verschillende projecten uit zoals de doarpsomtinkers, het mantelzorgsteunpunt en een vrijwilligerssteunpunt met vacaturebank.

Tel. : (0515) 42 13 13 (ma. t/m vrij.: 9.00 tot 11.00 uur). Website : www.timpaanwelzijn.nl 46

U komt in aanmerking voor een voedselpakket als uw huishoudgeld Voedselbank minder is dan een bepaald bedrag per maand. Het huishoudgeld is het bedrag wat u overhoudt na betaling van gas, licht, water, huur en verzekeringen. Vertegenwoordigers van de Voedselbank komen met u berekenen hoeveel uw huishouding per maand te besteden heeft.

Voedselbank Kollumerland c.a. Adres : Singelweg 5, 9291 ML Kollum Tel. : 06-58 99 06 52. E-mail : [email protected] Website : www.voedselbankkollumerland.nl

Voedselbank Dongeradeel/Ferwerderadiel Adres : Learmûne 1, 9102 ED Dokkum Tel. : 06 31091722 E-mail : [email protected] Website : www.voedselbankdongeradeel.nl

Voedsel, kleding- en speelgoedbank Dantumadiel Adres : Lytse loane 1c Tel. : 06 57654340/ 06 10238027 E-mail : [email protected] Website : www.voedselbankdantumadiel.nl

Kringloopwinkel Raderwerk te Kollum Kringloop Voorstraat 122 9291 CN Kollum Tel. : (0511) 70 02 04 Website : www.raderwerk.nl

Afleveradres: demontagebedrijf van Raderwerk, gelegen aan Timmerwerf 4, 9291 EH te Kollum. Tel. (0511) 45 28 30

Kringloop Lichtpuntloods Harm Smidswei 4 9104 ER Kollumerzwaag Tel. : (0511) 44 15 42 E-mail : [email protected] Website : www.lichtpuntloods.frl 47

Kringloop ‘De Wissel’ Betterwird 10 9101 PB Dokkum Tel. (0519) 22 28 88 E-mail : [email protected] Website : www.dewisseldokkum.nl

Kringloopwinkel ‘De Fûgelpits’ Rondweg-West 39 9101 BE Dokkum Tel. (0519) 72 46 47 E-mail : [email protected] Website : www.fugelpits.nl

Kringloop de Sneuper Wâlddyk 15 9101 BK Dokkum Tel. : 06-25472449/(0519) 32 11 92 E-mail : [email protected]

De Twadde Kâns Op de Keppels 1 9101 DG Dokkum Tel. : 06-46381816 Website : zie facebookpagina

Second Chance De Moarrewei 13 9104 RA Damwâld Tel. : (0511) 40 12 03 Website : www.fryslan58.nl

Repair café Het repair café is gevestigd in de kringloopwinkel Raderwerk in Kol- lum. U kunt samen kapotte spullen repareren, mensen ontmoeten en deskundig advies krijgen over een reparatie. Wanneer? Iedere 3e woensdag van de maand Hoe laat? van 14.00 tot 16.30 uur. Waar? Raderwerk Kollum, Voorstraat 122, Kollum 48

Inloophuis Mind Up Ontmoeten Activiteitencentrum en inloophuis voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. Hier kunt u terecht voor een kopje koffie, een spelle- en tje of gewoon een gezellig praatje. Het is een plek waar veel kan en weinig hoeft. Daarnaast kunt u terecht voor allerlei activiteiten zoals dagbesteding naaien, koken of kaarten maken. Eigen inbreng wordt op prijs gesteld. Om hier terecht te kunnen is geen indicatie nodig.

Hogedijken 18-3 9101 GV Dokkum Tel: (0519) 22 03 94 Website: www.mind-up.nl

De Buurtkamers Een samenwerkingsproject van Aanzet samen met Stichting Welzijn het Bolwerk is ‘De Buurtkamer’. De Buurtkamer staat voor ontmoeting in een ontspannen sfeer en is toegankelijk voor iedereen. Alle mensen, met of zonder kwetsbaarheid, jong of oud, statushouder of Nederlander, kunnen in de Buurtkamer contacten opdoen, gezellig- heid vinden of vrijwilligerswerk doen.

Iedere dinsdagmorgen bent u van harte welkom in de Buurtkamer in de Westereen (Zwaagwesteinde). En op donderdagmorgen in de Buurtkamer in Dokkum (Bolwerk Noord). Voor beide locaties geldt dat u vrij in en uit kunt lopen tussen 9.30 en 12.00 uur. Daarna kunt u om 12.00 als u dit wilt voor €2,50 aanschuiven voor een gezellige lunch. Een kopje koffie of thee kost € 0,50. Tenslotte bent u op woensdagmorgen van 10.00 tot 12.00 uur van harte welkom in de nieuwe Buurtkamer in Kollum (Kringloop Raderwerk).

Buurtkamer de Westereen Badhûs Noord VIP avonden in ‘De Sportleane 2B Ontmoeting 9271 VN De Westereen Een gezellige avond, vanaf 18:00 tot 20:00 uur, met Buurtkamer Dokkum een heerlijke complete en Bolwerk Noord betaalbare maaltijd, waar Oranjewal 28 iedereen welkom is, om 9101 J Dokkum met elkaar gezellig te eten. Buurtkamer Kollum Tegelijk is er deze avond Voorstraat 122 vaak een kortingsactie in 9291 CN Kollum de winkel. Website: www.debuurtkamer.com 49

‘De Ontmoeting’ van Raderwerk Kollum In de kringloopwinkel van Raderwerk in Kollum is een ontmoetings- Ontmoeten plek gemaakt waar verschillende activiteiten worden georganiseerd. Denk hierbij aan workshops, samen eten, VIP avonden. Iedere woens- en dagmiddag is er een warme maaltijd voor maar €2,50. Ook kan er goedkoop (gebruikte) kleding worden gekocht en zit er, iedere derde dagbesteding woensdagmiddag van de maand, een repaircafe. Voor meer informatie over o.a. de activiteiten kun een kijkje nemen op de Facebookpagina van Raderwerk Kollum, langs komen in de winkel of bel/mail (0511) 70 02 04 / [email protected].

Voorstraat 22 9291 CN Kollum Tel: (0511) 70 02 04

Stichting AanZet Stichting AanZet is een vrijwilligersorganisatie in Friesland waar mensen met een psychische en/of sociale kwetsbaarheid werken. Denk hierbij aan mensen die eenzaam zijn of ervaring hebben met een burn- out of depressie. Door middel van vrijwilligerswerk werken zij aan herstel en persoonlijke ontwikkeling. Ook biedt Aanzet mogelijkheden voor lotgenotencontacten via zelfhulpgroepen. Stichting Aanzet is mede betrokken bij de buurtkamers in de gemeenten Noardeast-Frys- lân en Dantumadiel.

Tesselschadestraat 8a 8913 HB Leeuwarden Tel. (058) 28 490 20 E-mail : [email protected] Website : www.st-aanzet.nl

Lyts Botniahiem in Damwâld Lyts Botniahiem biedt een zinvolle dagbesteding voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt of een lichte beperking. De deelne- mers kunnen op de boerderij meewerken bij het voeren en verzorgen van de dieren, het onderhouden en verzorgen van het bos, de diverse tuinen, fruitbomen en zelf groenten kweken in de kas en de moes- tuin. Er is ook huishoudelijk werk en er worden creatieve producten gemaakt die, evenals eieren en zelfgemaakte jam, worden verkocht. Nieuw is ook een brocante winkeltje.

Doniawei 95 9104 GK Damwâld Tel. (0511) 42 20 38 E-mail : [email protected] Website : www.botniahiem.nl 50

Kringloopwinkel ‘de Wissel’ Dokkum Ontmoeten Kringloopbedrijf De Wissel is opgezet om geld te verdienen voor ondersteuning van humanitaire hulp in Roemeens Moldavie. In het team en van medewerkers is plaats voor iedereen die niet langer aan de zijlijn dagbesteding van het arbeidsproces wil staan. Adres : Betterwird 10, 9101 PB Dokkum Tel. : (0519) 22 28 88 E-mail : [email protected] Website : www.dewisseldokkum.nl

Kringloopwinkel ‘Second Chance’, Damwâld Stichting Fryslân58 werkt met vrijwilligers en mensen met een achterstand op de arbeidsmarkt in de kringloopwinkel ‘Second Chance’. Ook organiseren zij ‘Lekker ite by Geart en Klaske’: Stichting Fryslân58 organiseert iedere tweede woensdag van de maand een compleet verzorgde maaltijd. Bedoeld voor mensen die alleenstaand of eenzaam zijn of te maken hebben met financiële problemen. Door eenzaamheid dreigen mensen door problemen de aansluiting bij de maatschappij te verliezen. Stichting Fryslân58 probeert daarin mensen tegemoet te komen door het maandelijks organiseren van deze maaltijden.

Adres : Moarrewei 13, 9104 LA Damwâld Tel. : (0511) 40 12 03 E-mail : [email protected] Website : www.fryslan58.nl

Het Lichtpunt, Kollumerzwaag In het Lichtpunt kunnen mensen terecht voor ontmoeting, vrijwilligerswerk (in de Lichtpuntloods met 2e hands spullen) en dagbesteding. Het Lichtpunt werkt vanuit christelijke waarden. ‘Lekker ite by Geart en Klaske’ Adres : Foarwei 111, 9298 JE Kollumerzwaag Stichting Fryslân58 Tel. : (0511) 44 15 42 organiseert iedere tweede E-mail : [email protected] woensdag van de maand Website : www.lichtpuntinfo.nl een compleet verzorgde maaltijd. De doelgroep is mensen die alleenstaand zijn, of te maken hebben met financiële problemen. 51

Er zijn allerlei manieren om als vrijwilliger aan de slag te gaan. Bijvoor- Vrijwilligers- beeld bij een maatjesproject, zorginstelling of buurtvereniging. Een vrijwilligerscentrale of welzijnsorganisatie kan u op weg helpen. Soms werk heeft u een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) nodig.

De welzijnsorganisaties het Bolwerk en Timpaan hebben vrijwilligers- steunpunten waar u zich kunt aanmelden. Er zijn vacaturebanken waar u kunt kijken of er een voor u aantrekkelijke functie tussenzit.

Kijk bijvoorbeeld eens bij: • www.het-bolwerk.eu (bij vrijwilligerswerk) • www.vrijwilligersvacaturebank.nl (vul dan je woonplaats in en het type werk dat je zoekt). • www.frijwilligerswurk.nl

Of bel met één van de beide welzijnsorganisaties: Het Bolwerk (0519) 29 22 23 Timpaan (0513) 43 39 33 52

Belangrijke adressen

Belastingdienst Website : www.belastingdienst.nl en www.toeslagen.nl Belastingtelefoon : 088 - 0543 (gratis) Bereikbaar van maandag t/m donderdag van 8.00 tot 20.00 uur en op vrijdag van 8.00 tot 17.00 uur.

Noordelijk belastingkantoor Bezoekadres : Rozenburglaan 15, 9727 DL Groningen Postadres : Postbus 88, 9700 AB Groningen Geopend op werkdagen van 8.00 tot 17.00 uur. Telefoon : (0900) 49 38 837 (lokaal tarief) Website : www.noordelijkbelastingkantoor.nl

SVB (Sociale Verzekeringsbank) regelt o.a. AOW, kinderbijslag en Persoons Gebonden Budget Vestiging Groningen Bezoekadres : Cascadeplein 5, Groningen Postadres : Postbus 576, 9700 AN Groningen Telefoonnummer : 050-3169000 Bereikbaar ma t/m vrij van 08.00-17.00 uur Website : www.svb.nl

Het CAK ( Centraal administratiekantoor) regelt de eigen bijdragen in de zorg Antwoordnummer 1608, 2509 VB Den Haag Telefoon : 0800 - 1925 (gratis). Bereikbaar ma t/m vrij van 8.00 - 18.00 uur. Website : www.hetcak.nl

DUO (Dienst Uitvoering Onderwijs) regelt studiefinanciering Bezoekadres : Kempkensberg 12, Groningen Postadres : Postbus 50103, 9702 GC Groningen Klantenservice : 050-5997755. Bereikbaar op werkdagen van 09.00-17.00 uur Website : www.duo.nl 53

Belangrijke adressen

Gemeente Noardeast-Fryslân Postbus 13 (postadres) 9290 AA Kollum E-mail : [email protected] Internet : www.noardeast-fryslan.nl Tel. : (0519) 29 88 88 Ma t/m Do: 08.30 – 16.30 uur Vr: 08.30 – 12.00 uur

Locatie Dokkum, bezoekadres Koningstraat 13 9101 LP Dokkum

Locatie Ferwert, bezoekadres Hegebeintumerdyk 2 9172 PJ Ferwert

Locatie Kollum, bezoekadres Van Limburg Stirumweg 18 9291 KB Kollum

Gemeente Dantumadiel Postbus 22 (postadres) 9104 ZG Damwâld E-mail : [email protected] Website : www.dantumadiel.frl Tel. : (0519) 29 88 88 Ma t/m do: 08.30 – 16.30 uur Vr: 08.30 – 12.00 uur

Bezoekadres: Hynsteblom 4 9104 BR Damwâld Wegwijzer voor mensen met een laag inkomen.