WYDZIAŁ ARCHITEKTURY POLITECHNIKI WROCŁAWSKIEJ ZAKŁAD KONSERWACJI I REWALORYZACJI ARCHITEKTURY I ZIELENI

Wniosek o wszczęcie przewodu habilitacyjnego

TOM I (wniosek i załączniki)

dr inż. arch. Andrzej Marcin Legendziewicz

Wrocław 2018

dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

TOM I Wniosek o przeprowadzenie postępowania habilitacyjnego 2 Poświadczona kopia dyplomu doktorskiego 3 Spis treści 4

I.I Autoreferat (w języku polskim) I.I.1. Dane osobowe 7 I.I.2. Wykształcenie i stopnie naukowe 7 I.I.3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu 7 I.I.3.1. Zatrudnienie w jednostkach naukowych 7 I.I.3.2. Zatrudnienie, praktyki i współpraca związane z wykonywaniem zawodu architekta 7 I.I.4. Osiągniecie naukowe stanowiące podstawę postępowania habilitacyjnego 9 I.I.4.1. Tytuł osiągnięcia naukowego 9 I.I.4.2. Publikacje wchodzące w skład osiągnięcia naukowego [H1-15] 9 I.I.4.3. Przedstawienie celu i osiągniętych wyników badań architektonicznych ujętych w serii publikacji stanowiących osiągniecie naukowe (H1-H15), oraz perspektywę ich ewentualnego wykorzystania 10 I.I.5. Podsumowanie osiągnięć naukowych stanowiących podstawę postępowania habilitacyjnego 33 I.I.6. Plany zawodowe i badawcze 36

I.2 Summary of candidate’s professional accomplishments (English version) I.2.1. Personal data 37 I.2.2. Education, scientific degrees 37 I.2.3. Employment history 37 I.2.3.1. Employment in scientific institution 37 I.2.3.2. Employment , practise and collaboration in the frame of architect job 37 I.2.4. Designation of scientific achievement according to law concerning scientific degrees 39 I.2.4.1. Title of a scientific achievement 39 I.2.4.2. Publications constituting a scientific achievement [H1-15] 39 I.2.4.3. Presentation of the goal and results of architectural research included in a series of publications constituting scientific achievement (H1-H15), and the prospect of their possible use. 40 I.2.5. Summary of the designation of scientific achievement according to law concerning scientific degrees 63 I.2.6. Professional and research plans 65

I.3 Wykaz innych publikacji nie wchodzących w skład osiągnięcia naukowego wymienionego w pkt. I.1.4, oraz wskaźniki dokonań naukowych w latach 2002-2018 I.3.1. Wykaz publikacji naukowych w czasopismach znajdujących sie w bazie Journal Citation Report (JCR) 67 I.3.2. Wykaz publikacji naukowych nie wchodzących w skład osiągnięcia naukowego wymienionego w punkcie I.1.4 opublikowanych po uzyskaniu stopnia doktora w 2002 roku nie znajdujących się w bazie JCR [Ad1-35] 67 I.3.3. Udzielone patenty międzynarodowe i krajowe 69 I.3.4. Wynalazki oraz wzory użytkowe i przemysłowe 69 I.3.5. Spis opracowań badawczych w formie raportów w archiwum Centrum Wiedzy i Informacji Naukowo-technicznej Politechniki Wrocławskiej opracowanych po uzyskaniu stopnia doktora w 2002 roku [Rd1-16] 69

4 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

I.3.6. Sumaryczny Impact factor wg listy Journal Citation Reports (JCR) 70 I.3.7. Liczba cytowań publikacji wg bazy Web of Science (WoS) 70 I.3.8. Cytowania prac naukowych w monografiach i artykułach naukowych 70 I.3.9 Indeks Hirscha wg bazy Web of Science (Wos) 73 I.3.10. Lista wystąpień konferencyjnych po uzyskaniu stopnia doktora w 2002 roku [Kd1-22] 73 I.3.11. Spis opracowań badawczych i studialnych w Archiwach Urzędów Konserwatorskich opracowanych po uzyskaniu stopnia doktora w 2002 roku [Opd1-134] 74

I.4. Wykaz prac naukowych i dokumentacja prac badawczych przed uzyskaniem stopnia doktora w 2002 roku I.4.1. Lista publikacji naukowych przed uzyskaniem stopnia doktora w 2002 roku [Am1-4] 82 I.4.2. Spis opracowań badawczych w formie raportów w archiwum Centrum Wiedz i Informacji Naukowo-Technicznej Politechniki Wrocławskiej opracowanych przed uzyskaniem stopnia doktora w 2018 roku [Rm1-2] 82 I.4.3. Lista wystąpień konferencyjnych przed uzyskaniem stopnia doktora w 2002 roku [Km1] 82 I.4.4. Spis opracowań badawczych i studialnych w archiwach Urzędów Konserwatorskich przed uzyskaniem stopnia doktora [Opm1-5] 82

I.5 Liczbowe zestawienie dorobku I.5.1. Liczbowe zestawienie dorobku po uzyskaniu stopnia doktora w 2002 roku 83 I.5.2. Liczbowe zestawienie dorobku przed uzyskaniem stopnia doktora w 2002 roku 83 I.5.3. Liczbowe zestawienie wystąpień na konferencjach 83 I.5.4. Liczbowe zestawienie opracowań badawczych i studialnych w Archiwach Urzędów Konserwatorskich 83

I.6 Wykaz najważniejszych twórczych prac zawodowych I.6.1. Wykaz najważniejszych projektów budowlanych i wykonawczych 84 I.6.2. Wykaz najważniejszych projektów koncepcyjnych 94

I.7 Udział w projektach badawczych Udział w projektach badawczych 96

I.8 Współpraca z instytucjami naukowymi w kraju Współpraca z instytucjami naukowymi w kraju 96

I.9 Aktywność dydaktyczno organizacyjna I.9.1. Aktywność dydaktyczno-organizacyjna na Wydziale Architektury Politechniki 97 Wrocławskiej przed uzyskaniem stopnia doktora w 2002 roku I.9.2. Aktywność dydaktyczno-organizacyjna na Wydziale Architektury Politechniki 97 Wrocławskiej po uzyskaniu stopnia doktora w 2002 roku I.9.3. Członkowstwo w gremiach naukowych 97 I.9.4. Pełnione funkcje związane z działalnością zawodową 97 I.9.5. Udział w komitetach redakcyjnych 97 I.9.6. Wykłady i artykuły upowszechniające naukę 97 I.9.7. Prowadzone zajęcia dydaktyczne 98 I.9.8. Promotor i opiekun prac magisterskich 98 I.9.9. Odznaczenia i odznaki 99 I.9.10. Nagrody i wyróżnienia za działalność naukową 99 I.9.11. Nagrody i wyróżnienia za działalność projektową 99

5 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

I.10 Kwestionariusz osobowy Kwestionariusz osobowy 100

I.11 Płyta CD z zawartością wniosku i załączników (Tom I, II, III, IV) Kwestionariusz osobowy 101

TOM II II. Kopie publikacji stanowiących osiągnięcie naukowe p.t. Badania architektury średniowiecznej na Śląsku - wybrane kościoły, zamki i bloki śródrynkowe II.1. Publikacje wchodzące w skład osiągnięcia naukowego [H1-15] II.2. Oświadczenie współautorów publikacji stanowiących osiągnięcie naukowe II.3. Oświadczenie o przyjęciu do druku

TOM III III. Wybrane publikacje nie stanowiących osiągnięcia naukowego III.1. Wybrane publikacje niewchodzące w skład osiągnięcia naukowego [Ad1-35]

TOM IV IV. Wybrane dyplomy, projekty nagrody oraz wyróżnienia IV.1. Wybrane dyplomy potwierdzające członkowstwo w gremiach naukowych oraz 3 związanych z działalnością zawodową IV.2. Wybrane projekty budowlane i koncepcyjne związane z konserwacją i rewaloryzacją 19 zabytków IV.3. Wybrane nagrody, wyróżnienia i odznaki za działalność naukową oraz projektową 73

6 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

I.I AUTOREFERAT (polska wersja językowa) I.I.1 Dane osobowe

Imię i nazwisko: Andrzej Marcin Legendziewicz

Data i miejsce urodzenia: ur. 27 września 1972 roku, Wrocław, Polska

Miejsce pracy: Politechnika Wrocławska Wydział Architektury, Zakład Konserwacji i Rewaloryzacji Architektury i Zieleni ul. B. Prusa 53/55; 50-317 Wrocław e-mail: [email protected]

Stanowisko: Adiunkt

I.I.2. Wykształcenie i stopnie naukowe doktor nauk technicznych w zakresie architektury (2002 r.) - Politechnika Wrocławska, Wydział Architektury, Rozprawa doktorska p.t.: "Bramy i drzwi w architekturze średniowiecznej na Śląsku" Promotor rozprawy: Prof. dr hab. inż. arch. Edmund Małachowicz; magister inżynier architekt (1997 r.), specjalność architektura i urbanistyka - Politechnika Wrocławska, Wydział Architektury, Zakład Konserwacji i Rewaloryzacji Architektury, Praca magisterska p.t. "Rewitalizacja placu Nowy Targ we Wrocławiu", Promotor pracy: dr inż. arch. Maciej Małachowicz,

I.I.3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu I.I.3.1 Zatrudnienie w jednostkach naukowych 1997-2002 - Zakład Konserwacji i Rewaloryzacji Architektury, Wydział Architektury doktorant Politechniki Wrocławskiej; 2002-2005 - Zakład Konserwacji i Rewaloryzacji Architektury, Wydział Architektury asystent Politechniki Wrocławskiej; 2005-2012 - Zakład Konserwacji i Rewaloryzacji Architektury, Wydział Architektury adiunkt Politechniki Wrocławskiej; 2012- Zakład Konserwacji i Rewaloryzacji Architektury i Zieleni, Wydział obecnie - Architektury Politechniki Wrocławskiej; adiunkt

I.I.3.2. Zatrudnienie, praktyki i współpraca związane z wykonywaniem zawodu architekta 1998-2002 Autorska Pracownia arch. Macieja Małachowicza - asystent projektanta, staż przy opracowywaniu projektów budowlanych, koncepcyjnych i konkursowych, studiów konserwatorskich oraz opracowań badawczych; od 2002- Własna działalność: projektowanie i nadzory podczas realizacji, obecnie opracowanie studiów, opinii ekspertyz, wniosków i wytycznych

7 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

konserwatorskich, nadzory konserwatorskie, prowadzenie badań architektonicznych; 2006-2018 Urząd Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Opolu - nadzory nad realizacjami projektów: 2006-2008 Odbudowa ratusza i kamienic bloku ratuszowego w Głubczycach; 2006 Remont i konserwacja wieży Bramy Dolnej w Prudniku; 2008 Rewaloryzacja wieży Bramy Górnej w Głuchołazach; 2013-2014 Odbudowa zamku w Polskiej Cerekwi (I etap - odbudowa dachu i hełmów wież, wnętrza, piwnic oraz parteru); 2018 Remont i rewaloryzacja elewacji Bramy Zamkowej w Głogówku; 2006-2010 Urząd Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Zielonej Górze - nadzory nad realizacjami projektów: 2006 Ratusz w Zielonej Górze (odtworzenie detalu i konserwacja elewacji północnej); 2009 Ratusz w Lubsku (konserwacja i rekonstrukcja wystroju elewacji); 2010 Ratusz w Zielonej Górze) (remont wnętrz parteru, konserwacja ścian ceglanych dawnej elewacji południowej i wschodniej); 2013 Urząd Miasta Kędzierzyn-Koźle - doradca Prezydenta Miasta w procesie odbudowy i rewaloryzacji zamku książęcego w Koźlu; 2015-2016 Urząd Miasta Szprotawa - członek zespołu opracowującego Gminny Program Rewitalizacji;

8 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

I.I.4. Osiągniecie naukowe stanowiące podstawę postępowania habilitacyjnego Jako osiągnięcie naukowe wynikającego z art. 16 ust.2 ustawy z dnia 14 marca 2003r. o stopniach naukowych i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr. 65, poz.595 ze zm.): przedstawiam cykl 15 publikacji powiązanych tematycznie p.t.:

I.I.4.1. Tytuł osiągnięcia naukowego:

Badania średniowiecznej architektury na Śląsku - wybrane kościoły, zamki i bloki śródrynkowe

I.I.4.2. Publikacje wchodzące w skład osiągnięcia naukowego: [H1] Czesław Lasota Andrzej Legendziewicz, Badania gotyckiej architektury Namysłowa. Blok ratuszowy, [w:] Architectus nr.1-2(21-22)/2007, Wrocław s.41-56; (udział 50 %) [H2] Stanisław Kowalski, Czesław Lasota, Andrzej Legendziewicz, The late-gothic Town Hall In Zielona Góra and its remodelings in the 16 th and 17 th centuries, [w:] Architectus nr.1(29)/2011, Wrocław s.25-34; (udział 33%) [H3] Andrzej Legendziewicz, Badania architektury Grodkowa. Ratusz i blok śródrynkowy, [w:] Z dziejów Grodkowa i ziemi grodkowskiej, cz.2 pod red. A. Dawid, Dom współpracy Polsko- Niemieckiej, Grodków 2015, s.89-111; [H4] Andrzej Legendziewicz, Od średniowiecznej warowni do barokowej rezydencji - historia powstania i przekształceń zamku w Chrzelicach, [w:] Opolski Informator Konserwatorski, red. A. Molenda, Opole 2013, s. 87-100; [H5] Andrzej Legendziewicz, Zamek w Sulechowie-w okresie od średniowiecza do początków XX wieku, [w:] Lubuskie Materiały Konserwatorskie, T.5, pod red. B. Bielinis-Kopeć, Zielona Góra 2008, s.63-69; [H6] Andrzej Legendziewicz, Od średniowiecznej warowni do barokowego klasztoru. Historia powstania i przekształceń zamku w Kożuchowie, [w:] Lubuskie Materiały Konserwatorskie, T. 12, pod red. B. Bielinis-Kopeć, Zielona Góra, s. 23-37 [H7] Andrzej Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych zamku w Krośnie Odrzańskim/ Ergebnisse der architektonischen Forschungen des Schlosses in Crossem an der Oder, Krosno Odrzańskie 2017 [H8] Andrzej Legendziewicz, Zamek Górny w Opolu - o zachowanych fragmentach rezydencji księcia Władysława II Opolczyka, [w:] Kwartalnik Opolski, Rok LXIII, nr 1/2017, Opole, s. 97-118 [H9] Czesław Lasota, Andrzej Legendziewicz, Badania gotyckiej architektury Namysłowa. Kościół parafialny miasta lokacyjnego, [w:] Architectus nr. 1-2(17-18)/2005, Wrocław, s. 21-33 (udział 50%) [H10] Andrzej Legendziewicz, Wczesnogotycki kościół parafialny w Grodkowie i jego przekształcenia w okresie późnego średniowiecza, [w:] Czasopismo Techniczne. A, Architektura - Technical Transactions. A, Architecture, 2011. R. 108, z. 7-A, s. 405- 422. [H11] Andrzej Legendziewicz, Architektura kościoła parafialnego p.w. św. Wawrzyńca w Głuchołazach w świetle badań interdyscyplinarnych, [w:] Opolski Informator Konserwatorski, red. A. Molenda, Opole 2017, s. 24-38. [H12] Andrzej Legendziewicz, Gotycka architektura kościoła parafialnego w Dzierżoniowie i jej przekształcenia do połowy XVI wieku [w:] Dziedzictwo architektoniczne: rekonstrukcje i badania obiektów zabytkowych [Dokument elektroniczny] pod red.

9 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

E. Łużynieckiej, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2017. s. 110-124. [H13] Andrzej Legendziewicz, O romańskim kościele klasztornym w Czarnowąsach, [w:] Kwartalnik Opolski, Rok LXIII, nr 2-3/2017, Opole s. 231-245. [H14] Andrzej Legendziewicz, Powstanie i przekształcenia architektury kościoła podominikańskiego w Lewinie Brzeskim od końca XIII do II połowy XX wieku [w:] Dziedzictwo architektoniczne: rekonstrukcje i badania obiektów zabytkowych [Dokument elektroniczny] pod red. E. Łużynieckiej: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2018. (w druku) [H15] Andrzej Legendziewicz, Karol Błaszczyk, Badania architektury kościoła parafialnego pw. Wniebowzięcia NMP w Szprotawie, [w:] Architectus nr.1(53)/2018, Wrocław s. 39-60 (udział 75 %)

Indywidualny, dokładnie określony wkład habilitanta w autorstwo powyższych prac oraz oświadczenia współautorów określające indywidualny wkład każdego z nich w powstanie publikacji z cyklu prac pt.: Badania średniowiecznej architektury monumentalnej na Śląsku- wybrane kościoły, zamki i bloki śródrynkowe. znajdują się w załączniku: TOM II.

I.I.4.3.Przedstawienie celu i osiągniętych wyników badań architektonicznych ujętych w serii publikacji stanowiących osiągniecie naukowe (H1-H15), oraz perspektywę ich ewentualnego wykorzystania.

Początki moich zainteresowań badawczych zapewne należy upatrywać w fascynacji samą historią oraz odkryciami archeologicznymi zniszczonych i niezachowanych budowli. Chęć poznania i poszukiwania została rozbudzona w trakcie studiów na Wydziale Architektury podczas zajęć z Historii Architektury Polskiej, a bezpośrednim impulsem był referat profesora Edmunda Małachowicza przybliżający odkrycia romańskich reliktów w katedrze wrocławskiej. To pierwsze spotkanie zaowocowała projektem dyplomowym w kierowanym przez niego Zakładzie Konserwacji i Rewaloryzacji Architektury dotyczącym rewaloryzacji placu Nowy Targ we Wrocławiu, przygotowanym pod kierunkiem doktora Macieja Małachowicza, a w kolejnych latach pracą doktorską poświęconą bramom i drzwiom w średniowiecznej architekturze Śląska napisaną pod kierunkiem Profesora. W trakcie jej przygotowania, szczególnie uciążliwym problemem, był brak rzetelnych i szczegółowych badań podstawowych dotyczących nie tylko mniejszych obiektów, ale przede wszystkim monumentalnych budowli sakralnych i świeckich. Zdając sobie sprawę ze szczupłości tego rodzaju źródeł, oraz przypuszczając, że stanowić mogą one interesujący obszar aktywności naukowej, już podczas zbierania materiałów do dysertacji nawiązałem współpracę z archeologiem doktorem Czesławem Lasotą, który wprowadził mnie w arkana i nauczył warsztatu badacza architektury. Podczas wieloletniej współpracy mieliśmy okazję przebadać i rozpoznać wiele średniowiecznych budowli śląskich: m.in. kościoły w Brzegu, Namysłowie, Środzie Śląskiej, Opolu, ratusze w Namysłowie czy Zielonej Górze i in.. Uzyskany w trakcie tych prac materiał stanowił źródło dla kilku monograficznych artykułów. Nawiązana podczas przygotowywania doktoratu płaszczyzna rozmowy z Profesorem zaowocowała, po jego obronie w 2002 roku, kilkoma wspólnymi pracami rewaloryzacyjnymi min. we Wrocławiu - renowacją elewacji południowej ratusza, projektem drzwi do katedry; w Namysłowie: rewaloryzacją elewacji i szczytu ratusza oraz zespołu bramy Krakowskiej. Współpraca ta pokazała mi, że w warsztacie architekta podejmującego się rewaloryzacji obiektów

10 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I zabytkowych jednymi z najważniejszych narzędzi są: prowadzenie rzetelnych badań architektonicznych, oraz umiejętność wielowątkowych studiów i analiz porównawczych. Przedstawiony poniżej jednorodny i spójny tematycznie ciąg artykułów stanowi obraz prowadzonych przez mnie prac badawczych, którego celem było jak najszersze poznanie monumentalnej architektury Śląska, a także wzbogacenie i rozbudowanie własnego warsztatu naukowego i zawodowego.

W latach 2001 - 2017 prowadziłem badania architektoniczne o charakterze podstawowym obejmując w swoim spektrum budynki sakralne, świeckie: mieszczańskie, rezydencjonalne oraz militarne. Spośród wszystkich ponad 120 przebadanych obiektów jako autorski wkład do rozprawy habilitacyjnej wybrałem reprezentatywne budowle z trzech grup: ratusze i bloki śródrynkowe (3 obiekty [H1-H3); zamki (5 obiektów [H4-H8]) oraz kościoły (7 obiektów [H9-H15]). Stanowią one przykłady średniowiecznych budowli monumentalnych wzniesionych na obszarze Dolnego Śląska od XIII do początków XVI wieku powstałych w spójnym stylistycznie nurcie architektury. Wyniki tych prac opisałem jako cykl 15 powiązanych tematycznie publikacji zatytułowanych: Badania architektury średniowiecznej na Śląsku - wybrane kościoły, zamki i bloki śródrynkowe. Cykl stanowi zamkniętą całość, poczynając od serii publikacji przedstawiających owoce badań nad nieznanymi dotychczas w literaturze średniowiecznymi ratuszami i blokami śródrynkowymi [H1-H3], poprzez artykuły prezentujące wyniki autorskich prac nad zamkami [H4-H8], a skończywszy na tekstach omawiających powstanie i przekształcenia kościołów miejskich, oraz klasztornych [H9-H15]. We wszystkich publikacjach poszukiwałem odpowiedzi na pytania dotyczące pierwotnej, średniowiecznej formy poszczególnych budowli, jej przekształceń, ewolucji układu przestrzennego, przemian bryły i architektury a skończywszy na zmianach detalu architektonicznego. Główne cele naukowe prowadzonych przeze mnie badań obejmowały: 1. zbadanie i rozpoznanie średniowiecznej architektury monumentalnej poprzez rozpoznanie chronologii ich przekształceń, udokumentowanie dostępnych danych źródłowych, archiwalnych i ikonograficznych określających ich formę, detal, program i strukturę architektoniczną, oraz technologie budowy (spoiwa, ceramika budowlana); 2. analizy historyczne i techniczne wyjaśniające okoliczności towarzyszące przekształceniom tych budowli, oraz ewolucji ich funkcjonowania; monitorowanie stanu zachowania oraz, w zależności od potrzeb, określenie koniecznych interwencji i działań konserwatorskich. 3. wypracowanie - opartej o praktykę - strategii badawczej i projektowej, lub opracowanie szczegółowych wniosków do remontów, rewaloryzacji poszczególnych budowli, czy też ekspozycji wybranych elementów średniowiecznego wystroju budowli monumentalnych, pomocnej w procesach adaptacyjnych obiektów zabytkowych do współczesnych funkcji.

Podstawą i fundamentem wszystkich moich prac naukowych i działań zawodowych była wiedza zdobyta podczas prac badawczych prowadzonych od 1999 roku na różnych obiektach z obszaru Dolnego Śląska. Chęć poznania rozbudziły zajęcia z teorii oraz historii architektury prowadzone na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej. Rozpoczynając te zakrojone na lata prace badawcze miałem nadzieję, że ich wyniki i efekty w znaczący sposób przyczynią się do zmiany a także poprawy negatywnego nurtu jakim, przez ponad 60

11 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I lat po II wojnie światowej, była powolna degradacja średniowiecznych budynków monumentalnych w wielu miastach Śląska. W połowie lat 90-tych XX wieku część z nich była bardzo słabo rozpoznana lub wręcz nieznana. O ile romańskie i gotyckie budowle Wrocławia poddane były w okresie powojennej odbudowy sukcesywnym pracom badawczym, tak średniowieczne zamki, ratusze i kościoły z mniejszych miast nie doczekały się większego zainteresowania badaczy. Publikowane opisy, lub informacje katalogowe opierały się na ustaleniach poczynionych głównie na przełomie XIX i XX wieku przez autorów niemieckich - głównie Hansa Lutscha - konserwatora prowincji dolnośląskiej, lub pobieżnych analiz wykonywanych w latach 60-tych XX wieku podczas studialnych objazdów. Jako punkt wyjścia do badań przyjąłem dane zgromadzone podczas kwerend w: archiwach Urzędów Konserwatorskich i Narodowego Instytutu Dziedzictwa, w Centrum Wiedzy i Informacji Technicznej Politechniki Wrocławskiej, oraz skromnej dotychczasowej literatury. Nowe cele, które postawiłem przed sobą, dotyczyły: zdobycia wiedzy o średniowiecznych budowlach monumentalnych Dolnego Śląska, przeprowadzenia analiz mających na celu rozpoznanie ich pierwotnej formy, oraz przekształceń, a także wdrożenie efektów (planowanych) badań przez przybliżenie wyników jako publikacji, lub odczytów. W oparciu o uzyskane wyniki zaplanowałem wskazanie sposobów rewaloryzacji wraz z zakresem niezbędnych prac konserwatorskich i odtworzeniowych. Powyższe plany sformułowano mając na uwadze narastającą falę remontów i przebudów, podczas której zaczęło dochodzić do destrukcji zabytkowej substancji wielu budynków średniowiecznych. Podjęcie zaplanowanych prac badawczych oraz realizacja zadań była i nadal jest sprawą palącą. Podstawowe znaczenie miało uświadomienie inwestorom rangi poszczególnych obiektów zwłaszcza zagrożonych: np. zamków w Chrzelicach, czy w Krośnie Odrzańskim, ale także tych dotychczas nierozpoznanych - ratuszy w Namysłowie, Zielonej Górze, czy kościołów w Dzierżoniowie, Szprotawie czy Lewinie Brzeskim. Prowadzone analizy struktury architektonicznej miały charakter badań podstawowych, które na etapie publikacji rozszerzyłem o interdyscyplinarne studia łączące aspekty historyczne, archeologiczne, konserwatorskie, ikonograficzne, techniczne i urbanistyczne a nawet społeczne czy polityczne. Tak kompleksowo zakreślone podejście okazało się niezwykle skuteczne przy wyjaśnianiu zjawisk dotyczących kreowania średniowiecznej architektury monumentalnej na Śląsku. Wyniki prac były też pomocne przy weryfikacji i ocenie procesów, oraz zdarzeń zachodzących od około 1995 roku na Śląsku. Od tego czasu możemy zaobserwować wzmożony ruch inwestycyjny obejmujący przebudowy, remonty, a także renowacje średniowiecznych budowli sakralnych i świeckich. Wyniki tych prac udokumentowane zostały w raportach Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej [R1-18], oraz sprawozdaniach badawczych archiwizowanych w Urzędach Konserwatorskich [Op1-134]. Wielokrotnie wyniki autorskich badań dotyczących powstania i przemian średniowiecznych budowli monumentalnych, zaprezentowałem w serii wystąpień konferencyjnych, oraz w publikacjach, z których sześć włączonych zostało do prezentowanego cyklu.

Rozpoczynając w 2000 roku badania nad monumentalną architekturą średniowieczną Śląska miałem w zamiarze wypracować taką metodę i schemat pracy aby uzyskany materiał posiadał duże walory odkrywcze i dokumentacyjne. Obejmować miały one rozpoznanie i inwentaryzację struktury, oraz przekształceń budowli, analizę źródeł pisanych i ikonografii archiwalnej, a podsumowaniem powinien być artykuł monograficzny omawiający dzieje poszczególnych obiektów. Zakładałem też, że prowadzone wyprzedzające badania będą stanowiły wartościowy, źródłowy materiał bazowy do projektów rewaloryzacji i remontów

12 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I budowli średniowiecznych. Ponadto w założeniach miałem także prace badawcze w trakcie procesów budowlanych, umożliwiające rozszerzenie i uzupełnienie uzyskanych już wyników, a także korektę zakresu prac konserwatorskich. Zakładany na wstępie scenariusz, możliwy był do realizacji dzięki ścisłej współpracy z inwestorami, oraz członkami interdyscyplinarnych zespołów badawczych.

Pierwsze prace terenowe, jak już wspomniałem, podjąłem w 2000 roku we współpracy z dr Cz. Lasotą, rozpoczynając badania wieży ratuszowej w Namysłowie. Ich kontynuacja w kolejnych latach obejmująca elewacje, oraz wnętrza całego bloku śródrynkowego zaowocowała opublikowaniem w 2007 roku podsumowania omawiającego powstanie i ewolucję w okresie gotyku [H1]. Według przeprowadzonych badań ratusz stanowiący wschodnią część bloku, wieża oraz przylegająca do niej od południa postrzygalnia sukna powstały w jednej zaplanowanej inwestycji w latach 1374-78. Zwieńczenie wieży wykonał mistrz Eynetz między 1381 a 1389 rokiem. Ratusz założono na planie prostokąta jako dwutraktowy, dwupasmowy, podpiwniczony, jednopiętrowy. Do piwnic, złożonych z czterech sklepionych pomieszczeń, prowadziły z Rynku trzy otwory: dwa w ścianie południowej komory pasma zachodniego stanowiły pochylnie do transportu beczek, oraz jedno wejście w ścianie wschodniej pomieszczenia traktu północnego. Pochylnie wskazują, że w piwnicach prowadzony był wyszynk. Parter ratusza był rozplanowany nieco inaczej. Obecny układ pasma zachodniego parteru ze sklepionymi pomieszczeniami pochodzi z okresu renesansu. W świetle wzmianek źródłowych prawdopodobnie miały one strop oparty na ceglanym filarze i mogły być przeznaczone do handlu, zgromadzeń mieszczan, czy innych uroczystości. Oświetlało je dwoje okien od północy. W paśmie wschodnim pomieszczenie północne stanowiło sień dostępną z Rynku przez ostrołuczne wejście. Drugą reprezentacyjną salę zlokalizowano na zachodnim skraju elewacji północnej. Piętro z Izbą Rady, oraz innymi organami władzy miasta było dostępne zewnętrzną klatką schodową przylegającą do północnego skraju ściany wschodniej przez wejście nakryte łękiem odcinkowymi. Pomieszczenie północne pasma wschodniego - sień, nakrywał strop belkowy zastąpiony w renesansie sklepieniem. Po stronie południowej mieściła się Izba Rady dostępna przez ostrołuczny otwór i nakryta kolebą z lunetami z żebrami o układzie trójpodporowym. Kolorystykę jej ścian tworzył dwubarwny wątek ceglany. Wnętrze oświetlały trzy niewielkie okna zlokalizowane we wnękach, dwa od wschodu i jedno od południa. Z piętra prowadziło wejście do wieży mieszczącej loch więzienny. Odrębność funkcjonalna budynku ratusza została podkreślona na elewacjach bogatą artykulacją górnej kondygnacji, oddzielonej gzymsem okapowym i płyciną. Na gładkich ścianach parteru rozmieszczono otwory o prostych krawędziach, natomiast piętro otrzymało gęsto rozmieszczone blendy o profilowanych krawędziach, oparte na gzymsie, prostokątne dzielone krzyżem łacińskim na cztery pola oraz ostrołukowymi. Na elewacji wschodniej ukształtowano 3 blendy prostokątne i ostrołuczną; na północnej i południowej po 11 blend, w tym po dwie ostrołuczne. Każdą z elewacji zwieńczono dwoma gzymsami z płyciną pomiędzy. Okonturowanie trójkondygnacyjnego szczytu o bogatej, symetrycznej artykulacji zniszczono w okresie renesansu. Artykulację pierwszej stanowiły 2 pilastry z uskokiem zwieńczone sterczynami i pięć blend: trzy ostrołuczne w tym dwie szersze z blendami prostokątnymi, sześciopolowymi, oraz dwie zapewne prostokątne na skrajach. Drugą kondygnację, zamkniętą od góry dwoma gzymsami z płyciną, tworzą 2 blendy prostokątne, sześciopolowe a trzecią - blenda o formie podwójnej arkady. Prawdopodobnie szczyt miał okonturowanie w formie trójkątnej z uskokami. Pierwotną fakturę i kolorystykę

13 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I elewacji tworzył jednowozówkowy, dwubarwny wątek cegieł, oraz bielone tynkowane blendy i płyciny. Kolejną warstwę stanowiła polichromia złożona z czarnego tła oraz białych ornamentów z motywem trójliścia w płycinie i maswerku w blendach. Polichromię zakryto dwoma monochromatycznymi powłokami, białą i czarną. Ceglany watek pomalowano na ciemnoczerwono, a następnie na czarno. Dolna kondygnacja wieży mieściła loch nakryty sklepieniem z otworem. Na wyższe kondygnacje prowadziły schody w grubości murów a powyżej drabiny. Ośmioboczna partia opiera sie na trompach w narożach a do jej wnętrza światło wpadało przez okna szczelinowe. Elewacje czworobocznej części wieńczył gzyms a w narożach znajdowały się sterczyny. Wszystkie ściany ośmioboku udekorowano dwoma poziomami blend ostrołucznych. Układ kolorystyki wieży był zapewne analogiczny jak ratusza. Budynek postrzygalni, przylegający do południowej ściany wieży, wzniesiono jako podpiwniczony, jednopiętrowy, jednoprzestrzenny, pierwotnie nakryty stromym dachem jednospadowym. Jego piwnicę nakrywała koleba a parter oświetlało okno o wykroju odcinkowym. Gładkie elewacje w okresie gotyku utrzymane były w takiej samej kolorystyce jak ratusz. Trzy budynki tworzące zachodnią część gotyckiego bloku śródrynkowego zostały wzniesione w różnym czasie. Jeden dobudowano do wieży i postrzygalni od zachodu, drugi do wieży i zachodniego skraju ratusza od północy, a najmłodszy wypełnił północno- zachodnie naroże bloku. Pierwszy z nich rozebrano w latach 60-tych XX wieku, a jego zasięg ustalono w oparciu o analizę ikonografii. Drugi z budynków był jednopiętrowy, nakryty stromym dachem dwuspadowym, z kalenicą na linii północ-południe, z trzema oknami z oprawami kamiennymi od północy. U podstawy trójkątnego szczytu zwieńczonego tzw. kocim biegiem znajdowała się płycina z białym napisem gotycką minuskułą na jasnoszarym tle. Pierwszą fakturę i kolorystykę elewacji tworzyły jednobarwny wątek ceglany, który pomalowano w kolorze czerwonym, a potem czarnym. Ostatni budynek gotycki, tworzący północno –zachodnie naroże, był jednopiętrowy, nakryty dachem dwuspadowym, z kalenicą na osi północ-południe i ze szczytem uskokowym. W ścianie zachodniej miał on dwoje okien i przedsionek z daszkiem opartym w ścianie. Lico elewacji pomalowano w kolorze czerwonym. Podczas wieloetapowych badań odkryto i udokumentowano nieznany dotychczas średniowieczny blok śródrynkowy z bogatą gotycką artykulacją elewacji siedziby władz municypalnych z lat 1374-89. Wyniki badań pierwszego etapu prac badawczych uzupełnione o studia porównawcze gotyckich szczytów śląskich posłużyły jako materiał wyjściowych do realizacji projektu rekonstrukcji gotyckiego szczytu wschodniego oraz wystroju ścian bocznych ratusza a ponadto rewaloryzacji elewacji całego bloku. Konkluzje płynące z prac we wnętrzach rozszerzyły nie tylko wiedzą o samym gotyckim założeniu a także były materiałem źródłowym dla dokumentacji remontu i adaptacji parteru oraz piwnic ratuszowych. Bazując na wynikach badań, oraz studiów porównawczych zaproponowałem przywrócenie gotyckiego okonturowania szczytu wschodniego. Odtworzono układ złożony z uskoków z prostokątnymi blendami czteropolowymi w dolnej partii, oraz sterczyn w zwieńczeniach lizen. W zasięgu drugiej kondygnacji uczytelniono kompozycję z wnęk sześciopolowych, a w najwyższej - przywrócono ostrołuczną podwójną arkadę. Restytuowano także gotycką geometrię trójkątnego szczytu z trzema pinaklami w zamknięciach płycin fryzowych i w zwieńczeniu. Zakres prac na elewacjach bocznych objął rekonstrukcję bogatej artykulacji piętra. Odtworzono kompozycję złożoną z płycin fryzowych a także gzymsów parapetowego i wieńczącego, pomiędzy którymi powróciły zrekonstruowane blendy prostokątne, czteropolowe, oraz ostrołuczne. Zmieniono także gabaryt i lokalizację okien dostosowując je do pól wnęk w miejscach ich gotyckich lokalizacji.

14 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

Ostatni etap prac rewaloryzacyjnych objął przywrócenie gotyckiej kolorystyki elewacjom ratusza oraz nowożytnej na pozostałych budynkach bloku.

W 2006 roku, w związku z odkryciem nieznanych dotąd piwnic, przeprowadziłem w interdyscyplinarnym zespole, badania bloku ratuszowego w Zielonej Górze. Wyniki badań dały podstawę do opracowania szczegółowych wniosków konserwatorskich, które przygotowałem w związku z pracami prowadzonymi przy elewacji północnej w 2006 roku oraz we wnętrzach jego parteru w 2010 roku. Obserwacje prowadzone w trakcie prac konserwatorskich, rozszerzające i uzupełniające wyniki badań, stanowiły podstawę artykułu poświęconego powstaniu, oraz przekształceniom bloku ratuszowego, który został opublikowany w 2011 roku na łamach kwartalnika "Architectus" [H2]. Wyniki prac wykazały, że średniowieczne założenie powstałe zapewne około połowy XV wieku składało się z budynku ratusza o wymiarach 13,5 na 34 metry, oraz przylegających od wschodu do niego i wieży, ciągu czterech kramów. Parter siedziby władz miejskich tworzyły cztery pomieszczenia, z których środkowe miało 19 m długości i 10,9 m szerokości. Wzdłuż południowej ściany założono dwa, nakryte stropem i sklepieniem, a przy północnej - jedno, wąskie. Prawdopodobnie tak samo rozplanowano piętro mieszczące siedzibę władzy municypalnej, organów administracyjnego i sądowniczego. Środkowe pomieszczenie parteru stanowiło zapewne miejsce zgromadzeń mieszczan i doraźnie prowadzonego handlu. Zróżnicowanie funkcjonalne parteru i piętra zostało zamanifestowane bogatym wystrojem elewacji kondygnacji górnej, którą dekorował, na poziomie piętra fasady zachodniej, pas dziewięciu prostokątnych cztero- lub sześciopolowych wnęk dzielonych krzyżami i wypełnionych malowanymi ornamentami imitującymi okna. Szczyt północny był uskokowy z jedenastoma poziomami blend o łękach kotarowych i odcinkowych. Fakturę oraz kolorystyką elewacji i szczytu tworzyły ceglany wątek ścian, malowany na czerwono z białymi spoinami i otynkowane, czterobarwne blendy. Wraz z ratuszem wzniesiono, przylegające od wschodu wieżę oraz budynek o funkcji handlowej, podzielony na cztery komory. Wnętrze dolnej, czworobocznej wieży o wysokości 16 m, pierwotnie dzieliło się na cztery kondygnacje, z których dolną stanowił loch więzienny. Poziomy nad nim oświetlały od wschodu i północy niskie okna. Wnętrza górnej partii, oktogonalnej wysokości 9,2 metra, tworzyły dwie kondygnacje, z oknami we wnękach prostokątnych. Światło do niższej wpadało trzema oknami, a do górnej - czterema. Dekorację elewacji czworoboku wieży tworzyły małe blendy nakryte łękami odcinkowymi a wielobocznej - dwie kondygnacje wysmukłych, ostrołucznych blend. Budowlę poddano przekształceniom w 1546 roku, o czym świadczyła cegła z odciskiem daty odkryta na jednym z filarów. Pod południową częścią wprowadzono piwnice a we wnętrzu środkowej - komunikację pionową. W największej z trzech komór, dostępnych z placu rynkowego i parteru, nakrytej sklepieniem opartym na centralnym filarze, prowadzony był wyszynk. Klatkę schodową zlokalizowano w południowej partii środkowego pomieszczenia, składała się ona z tunelowego zejścia do piwnic i schodów na piętro. W trakcie przebudowy zmieniono wystrój wnętrz i otynkowano, oraz pomalowano elewacje, w tym blendy monochromatycznie, a także wprowadzono dwa otwory okienne o profilowanych ceglanych obramieniach w przyziemiu elewacji południowej. Przekształcenia w układzie wnętrz wprowadzone podczas odbudowy po pożarze w 1651 roku objęły powiększenie piwnic i wydzielenie nowego pomieszczenia w części środkowej parteru. Jedna z nowych komór, największa ze wszystkich, nakryta sklepieniem czteropolowym, opartym na centralnym filarze, została przeznaczona na prowadzenie wyszynku.

15 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

Przeprowadzone badania dowiodły i potwierdziły średniowieczną proweniencję ratusza zielonogórskiego - przecząc dotychczasowym ustaleniom mówiącym o jego budowie po pożarze w 1582 roku, a także umożliwiły określenie jego rozplanowania i wystroju elewacji. Materiał badawczy posłużył w opracowaniu przeze mnie wniosków konserwatorskich do rewaloryzacji elewacji północnej oraz szczytu. Ponadto w oparciu o przedstawione konkluzje opracowałem szczegółowe wytyczne do projektu renowacji pomieszczeń parteru w tym sali ze stropem gotyckim, oraz przyziemia dawnej elewacji południowej. Zakres opracowanych przez mnie wniosków konserwatorskich został podzielony na dwa etapy. W pierwszym zrealizowanym w 2006 roku przeprowadzono konserwację i rewaloryzację północnej elewacji szczytowej ratusza - obecnie wtopionej w zabudowania śródrynkowe. W pracach ujęto odtworzenie zarysu dolnej partii uskokowego szczytu z wnękami odcinkowymi, oraz ekspozycję zachowanego wystroju gotyckiego na który składały się trzy pasy blend o wykroju kotarowym w których przywrócono wyprawy tynkarskie. Natomiast w zasięgu pierwszego piętra średniowiecznego ratusza wyeksponowano, ograniczony od góry pasem płyciny fryzowej, układ bogatej dekoracji na którą składały się wnęka sześciopolowa, trzy prostokątne czteropolowe, oraz dwie szerokie blendy odcinkowe w których pierwotnie znajdowały się okna. Z uwagi na komunikację pomiędzy poszczególnymi częściami budynku, pozostawiono przebicia wtórnych otworów przejściowych na parterze, pierwszym, oraz drugim piętrze. Ponadto na parterze pozostawiono i wyeksponowano zarys lunet renesansowego sklepienia dawnego przejścia założonego wzdłuż północnej ściany ratusza. Drugi etap wniosków dotyczył prac rewaloryzacyjnych w zasięgu przyziemia ratusza w części południowej. Zaproponowałem ekspozycję obu sal południowego pasma - większej ze stropem gotyckim i mniejszej z sklepieniem kolebkowym. Na ścianach przywrócono miękkie, zagładzane tynki w typie średniowiecznym a na podłodze posadzkę z kwadratowych płyt ceglanych. Odtworzono w oparciu o zadokumentowane ślady ceglane renesansowe obramienia okienne dwóch otworów w dawnej elewacji południowej ratusza, w których osadzono stolarkę okienną o formach renesansowych (tzw. okno flamandzkie). W zakresie inwestycji była także dawna elewacja wschodnia ratusza, którą poddano zachowawczej konserwacji.

Trzeci z prezentowanych średniowiecznych bloków śródrynkowych położony w Grodkowie, stanowił temat moich badań terenowych prowadzonych w zespołach interdyscyplinarnych w latach 2005, oraz 2010-11. Obecny klasycystyczny budynek wzniesiony wg projektu Philippiego w 1836 roku skrywa w swojej strukturze relikty założenia średniowiecznego, na które składają się wieża, piwnice pod skrzydłem wschodnim oraz fragmenty murów kondygnacji podziemnej położone na zachód od wieży a relikty bloku śródrynkowego znajdują się pod posadzką w południowej części placu. Ustalenia badawcze rozszerzone o analizę dostępnego materiału ikonograficznego, w tym planu Grodkowa opracowanego przez H. Oswalda w 1833 roku, umożliwiły prześledzenie przekształceń zabudowy bloku ratuszowego od średniowiecza do początków XIX wieku. Podsumowanie tych prac zostało zawarte w publikacji wydanej w 2015 roku [H3]. Średniowieczny blok śródrynkowy, położony po środku placu, prawdopodobnie składał się u schyłku gotyku z dwóch zasadniczych części rozdzielonych wewnętrznym przejściem (tretem) założonym na osi wschód-zachód. Na północ od niego po zachodniej stronie wieży zlokalizowany był budynek ratusza z ozdobnym uskokowym szczytem od zachodu, oraz od wschodu wieżą zwieńczoną galerią -wspartą na ceglanych wspornikach.

16 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

Przylegał do niej zapewne ciąg sześciu(?) budynków o nieznanej funkcji handlowej. Południową cześć zabudowy śródrynkowej tworzyły prawdopodobnie trzy budynki rozplanowane w prostokącie o wymiarach w obrysie zewnętrznym około 42 na 24 metry. Ich elewacje szczytowe zwrócone były w kierunku południowym. Jako pierwsze wzniesiono dwa budynki skrajne. Znajdujący się w narożniku wschodnim o szerokości frontu sięgającej 10,5 metra otrzymał piwnicę nakrytą stropem. Na odsłonięty podczas badań terenowych wystrój jego elewacji składał się regularny jednowozówkowy wątek ze starannie ukształtowaną spoiną poziomą płaską, podciętą a pionową płaską z rysą. Drugi z budynków na rzucie prostokąta o wymiarach zewnętrznych około 11,5 na 24 metry rozplanowano z podziałami wewnętrznymi. Jako kolejny powstał budynek znajdujący się pomiędzy omówionymi powyżej. W oparciu o relikty jego ścian możemy przypuścić, że posiadał on przejście w osi północ-południe, które w rejonie wieży łączyło się z tretem. W okresie baroku zabudowę południowej części bloku otoczyły parterowe, drewniane budy. Zespół zabudowy śródrynkowej był wielokrotnie odbudowywany po pożarach nawiedzających Grodków. Największy z nich, który wybuchł w 1834 roku spowodował, że zniszczoną zabudowę rozebrano, a w trzy lata później ukończono nowy gmach wg projektu architekta Philippiego, w który wtopiono wieżę i zwieńczono ją nowym wysokim hełmem. Zachowany w swojej obecnej formie ratusz w Grodkowie jest ciekawym przykładem monumentalnej architektury klasycystycznej z I połowy XIX wieku. Ustalenia i odkrycia poczynione przez mnie podczas pierwszego etapu badań w 2005 roku umożliwiły zlokalizowanie średniowiecznych reliktów bloku ratuszowego obejmujących wieżę oraz piwnice a ponadto posłużyły jako materiał źródłowy do przygotowania projektu remontu ratusza. Drugi etap prac, prowadzonych podczas wymiany posadzki i remontu elewacji obecnego klasycystycznego budynku, przeniósł możliwość ustalenia zasięgu i układu nie tylko ratusza ale także rekonstrukcji bryły dotąd nieznanego gotyckiego bloku śródrynkowego. Ze względu na bardzo szeroki zakres klasycystycznej przebudowy ratusza, oraz bloku śródrynkowego zakres działań rewaloryzacyjnych przygotowany w dokumentacji projektowej był stosunkowo niewielki. Objął on głównie przywrócenie barokowego wystroju i kolorystyki w górnych partiach wieży, u podstawy hełmu. Natomiast w przyziemiu zaproponowałem od północy ekspozycję ceglanego portalu wejścia do wieży, a we wnętrzu klatki schodowej - jej ceglanej południowej elewacji dolnej partii trzonu.

Schemat, przyjęty dla badań nad blokami ratuszowymi, postanowiłem wprowadzić dla rozpoznania średniowiecznych budowli rezydencjonalno-obronnych. Dlatego też, niemal równolegle z pracami nad zabudowami rynków rozpocząłem badania zamków. Pierwszym, którego rozpoznanie prowadziłem od 2005 roku, a podsumowanie opublikowałem w 2013 roku na łamach "Opolskiego Informatora Konserwatorskiego", było założenie zamkowe w Chrzelicach pod Prudnikiem [H4]. Przeprowadzone badania architektoniczne umożliwiły rozpoznanie faz budowy i przekształceń średniowiecznej budowli obronnej - znanej w niewielkim stopniu, a ukrytej - pod barokowym kostiumem stylowym. Pomocne w rozpoznaniu gotyckiej budowli były studia ikonograficzne, zwłaszcza analiza ryciny i planu autorstwa Walentego von Säbischa z około 1600 roku. Początki zamku należy zapewne osadzić w pierwszej połowie XIV wieku, kiedy to powstał cylindryczny donjon o średnicy wnętrza sięgającej 3 metrów. Rozbudowę założenia o murowany obwód na planie trapezu z wjazdem od południa, zrealizowano zapewne jeszcze w II połowie tego stulecia. Wraz z nim, w południowo-zachodnim narożniku, powstał

17 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I trzykondygnacyjny budynek mieszkalny. Jego wnętrza składały się z dwóch sklepionych pomieszczeń od południa i korytarza wzdłuż ściany północnej. Wejście na parter znajdowało się w północno-wschodnim narożniku i prowadziło do przedsionka łączącego się z dwoma salami – krótszej wschodniej i dłuższej zachodniej. W jego północnej ścianie umieszczono co najmniej jedno okno. Wnętrza parteru i pierwszego piętra nakryto stropami belkowymi oraz otynkowano cienką pobiałą wapienną. Komunikację pionową zapewniały prawdopodobnie drewniane schody przylegające do wschodniej ściany. Piwnice były zapewne dostępne wprost z poziomu dziedzińca. Bryłę nakrywały dwa równoległe dachy dwuspadowe z kalenicami założonymi w osi wschód-zachód, oraz z wysokimi trójkątnymi szczytami widocznymi od strony głównego dziedzińca. Drugi budynek wzniesiony, zapewne około 1580 roku, zlokalizowano w południowo-wschodnim narożniku obwodu. Otrzymał on plan zbliżony do rombu z klatką schodową przy kurtynie południowej. Trzykondygnacyjna budowla miała jednoprzestrzenny układ wnętrza z wejściem na parter na osi elewacji zachodniej, a do piwnicy - w północno-zachodnim narożniku. Wnętrza piwnicy, parteru i pierwszego piętra nakrywały sklepienia z lunetami. Bryłę wieńczyły dwa niskie dachy ozdobione attyką. W II połowie XVII wieku średniowieczną warownię przekształcono nadając jej znaną obecnie formę wczesnobarokowego pałacu. Trapezowy dziedziniec otoczono czteroskrzydłowym założeniem z arkadowymi krużgankami. Skrzydło południowe nakryto dachem dwuspadowym a pozostałe mansardowymi. Wjazd od południa zaakcentowano wprowadzając wieżę z baniastym hełmem, a od północy przebito drugą - prowadzącą do ogrodów. Elewacje zakomponowano jako symetryczne wprowadzając znany do dziś barokowy wystrój w postaci opasek, luster i naczółków. Zmiany funkcji i przejęcie obiektu przez państwo pruskie spowodowały jego przekształcenia w II połowie XIX wieku. Rozebrano w całości skrzydło południowe, oraz zamurowano otwory w krużgankach dziedzińca. Zmieniono formę dachu zastępując ustrój mansardowy - dwuspadowym i uproszczono wystrój elewacji. Ze względu na wieloletnie zaniedbania w sierpniu 1987 roku uległ katastrofie fragment skrzydła zachodniego a założenie popadło w ruinę. Badania terenowe przyniosły mi odkrycie fragmentów dotąd właściwie nieznanego średniowiecznego założenia obronno-rezydencjonalnego złożonego z obwodu kurtyny, budynku mieszkalnego oraz cylindrycznej wieży, ukrytych w bryle barokowego pałacu. Analizy ikonografii archiwalnej w połączeniu z ustaleniami badawczymi uszczegółowiły obraz średniowiecznej rezydencji powstałej w XIV wieku, rozbudowanej w XVI, a niemal całkowicie przekształconej w II połowie XVII wieku. Wyniki prac stanowiły dla mnie materiał wyjściowy dla opracowania wytycznych do projektu zabezpieczeń. Z uwagi na zły stan zachowania pałacu zwłaszcza liczne spękania murów obwodowych a także zniszczenie sklepień podjęto decyzję o zabezpieczeniu obiektu. Zakres wniosków konserwatorskich objął odtworzenie południowego fragmentu zrujnowanego skrzydła zachodniego, wprowadzenie niezbędnych wzmocnień, uporządkowanie dziedzińca, oraz dostępnych wnętrz. Wskazano możliwy przebieg ściągów kotwiących, lokalizację podciągów, a także gabaryt wieńca, który powiązano z gzymsem wieńczącym. Zaproponowano przywrócenie dachu wielospadowego przywracającego barokowy gabaryt bryły z odtworzeniem jego historycznego krycia z dachówki karpiówki układanej w tzw. łuskę. Niestety z uwagi na brak środków projekt wzmocnień nie został wykonany.

Badania dotychczas nierozpoznanego zamku w Sulechowie miałem okazję przeprowadzić wiosną i latem 2008 roku. Ustalenia badawcze, precyzujące czas jego

18 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I powstania, oraz omawiające zakres jego przekształceń od I połowy XIV do początków XX wieku ukazały się w Lubuskich Materiałach Konserwatorskich w tym samym roku [H5]. Wyniki prac wykazały, że najstarszym elementem zachowanym w strukturze założenia jest wieża – donjon o planie zbliżonym do kwadratu o wymiarach około 10/10 metrów, pochodzący z I połowy XIV wieku, a wzmiankowany w 1319 roku. Średniowieczną bryłę wieży tworzyły ceglany trzon z dachem namiotowym z drewnianą hurdycją. Najniższą kondygnację wypełniał loch głodowy dostępny przez otwór w stropie umieszczonym około 5 metrów nad poziomem dziedzińca. Kolejne trzy poziomy wydzielały stropy drewniane a komunikację pionową pomiędzy nimi zapewniały drabiny. Wejście umieszczono od strony północnej zapewne na wysokości około 10 metrów. Światło do wnętrz wpadało przez okna szczelinowe. Wystrój ścian sali trzeciej kondygnacji składał się czterech okien oraz dwóch wejść: po stronie zachodniej do wykusza latrynowego a w południowo-wschodnim narożniku na schody w grubości muru prowadzące na poziom obronny, około 18,90 metra nad obecnym poziomem terenu. Eksponowane lico ścian z wątkiem jednowozówkowym opracowano dość starannie z formowaną spoinę; poziomą - płaską podciętą oraz pionową z rysą. Poducza wnęk otynkowano cienkowarstwowym tynkiem o zagładzanej bielonej powierzchni. Artykulację elewacji ukształtowano skromnie, płaszczyzny ceglanych ścian rozbijały umieszczone w osiach otwory szczelinowe doświetlające wnętrze II kondygnacji oraz prostokątne okna III poziomu. Ponadto na elewacji zachodniej umieszczono pod gankiem hurdycji wykusz latrynowy. Drugim etapem rozwoju gotyckiego założenia było wzniesienie: obwodu muru oraz budynku mieszkalnego o planie prostokąta. Zapewne jako pierwszą zrealizowano kurtynę o wysokości prawie 8,5 metra z pomostem bojowym na wysokości około 6,5 metrów i grubości w przyziemiu około 180 cm. Obiegała ona prostokątny dziedziniec o wymiarach około 30/40 metrów. Od strony południowej prowadziła na niego brama z mostem zwodzonym. Budynek mieszkalny wzniesiono prawdopodobnie wzdłuż północnego odcinka obwodu, na co wskazuje analiza archiwalnych planów miasta z I połowy XVIII wieku. Po pożarze Sulechowa w 1557 roku, który strawił także zamek, przeprowadzono pod koniec wieku remont wraz z rozbudową. Inicjatorką tych prac była zapewne Elżbieta Brandenburska. Średniowieczną budowlę obronną przekształcono w rezydencję renesansową z wieżą nakrytą wysokim hełmem z dwoma prześwitami znanym z ikonografii. Uległ on zapewne zniszczeniu około 1750 roku, a w jego miejsce ustawiono niski dach namiotowy. Założenie powiększono zapewne pod koniec XVII lub na początku następnego stulecia o skrzydło południowe, które co najmniej dwukrotnie przebudowano, około 1850 roku z nadaniem form późno-klasycystycznych a następnie na przełomie XIX i XX wieku, gdy zaadaptowano je na mieszkania. Przeprowadzone badania były dla mnie sposobnością rozpoznania dotychczas jedynie wspominanego średniowiecznego założenia obronnego powstałego zapewne w I połowie XIV wieku, składającego się m.in. z gotyckiego donjonu, fragmentu kurtyny oraz budynku mieszkalnego. Wyniki prac stanowiły ponadto źródłowy materiał na podstawie którego opracowałem wnioski konserwatorskie. Wysunąłem w nich postulat rewaloryzacji założenia z przywróceniem jego zatartych historycznych form obejmujących bryłę, elewacje, a także wnętrza. Najważniejsze zalecenia dotyczyły rewaloryzacji wieży. Zaproponowałam dla niej, w oparciu o studia porównawcze, przywrócenie średniowiecznej formy zwieńczenia, obejmującego hełm z drewnianą galerią hurdycji - którego niestety nie zrealizowano. Ponadto wskazałem na konieczne oczyszczenie elewacji z wtórnych tynków cementowych i poddanie zachowanego gotyckiego lica ceglanego pracom konserwatorskim. Nadto wnioskowałem za odtworzeniem wykusza

19 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I latrynowego na elewacji zachodniej oraz wprowadzeniem stolarki okiennej i drzwiowej o formach stylizowanych. Natomiast dla skrzydła południowego postulowałem częściowe odtworzenie zniszczonego późnoklasycystycznego detalu architektonicznego m.in. opasek okiennych, luster jak również kolorystyki. Zakres prac we wnętrzach wieży objął zachowawczą konserwację renesansowego wystroju sali w przyziemiu, eklektycznego - we wnętrzu pierwszego piętra oraz gotyckiego -w pomieszczeniu najwyższej kondygnacji. W przypadku skrzydła południowego wnosiłem o zachowanie układu parteru i pierwszego pięta z klatką schodową, oraz usunięcie wtórnych podziałów w piwnicach. Z uwagi na wycięcie belek stropowych w bezstylowych salach piętra postulowałem aranżację ich wraz z przestrzenią strychu. Zaproponowany we wnioskach zakres prac został zrealizowany niemal w całości, zrezygnowano jedynie z restytucji gotyckiego hełmu z gankiem hurdycji.

Kolejną rezydencję na obszarze Księstwa Głogowskiego, którą miałem możliwość szczegółowo rozpoznać podczas trzech sezonów prac był zamek w Kożuchowie. W pierwszym etapie, w 2009 roku, objęły one wnętrza na poziomie piwnic, strychu i na wieży, oraz mury zewnętrznego obwodu złożenia. Podczas dwóch kolejnych w latach 2014 i 2015 prowadzonych podczas prac remontowych, rozpoznano elewacje zewnętrzne i dziedzińcowe, oraz przeprowadzono badania archeologiczne. Podsumowanie wielosezonowych prac badawczych zostało zawarte w artykule opublikowanym na łamach Lubuskich Materiałów Konserwatorskich [H6]. W świetle ustaleń badawczych pierwszym elementem średniowiecznego założenia powstałym być może w końcu XIII wieku była kwadratowa w rzucie kamienna wieża o wysokości około 9 metrów z przyporami w narożach. Zrealizowany zapewne w I połowie XIV wieku średniowieczny zamek miał mniejszy zasięg niż obecny klasztor. Uchwycone narożniki założenia wskazują, że dziedziniec mógł mieć wymiary około 25 na 37 metrów, a w jego południowo-zachodnim narożniku znajdowała się kamienna wieża – donjon. Dostęp do jej zrealizowanych w I połowie XIV wieku kondygnacji zapewniał otwór drzwiowy od strony wschodniej, umieszczony 9 metrów nad dziedzińcem. Zwieńczenie jej cylindrycznej partii stanowiło blankowanie o ośmiu prześwitach, które nakrywał hełm. Gotycki budynek mieszkalny wzniesiony równolegle z obwodem wypełniał całą wschodnią część dziedzińca. Jego układ był zapewne trójdzielny z wejściem prowadzącym na piętro. W okresie późnego gotyku przebudowano go wprowadzając ganek obrońców w partii poddasza. Równocześnie podwyższono wieżę o kondygnację obronną z drewnianą hurdycją. Powstały zapewne w II połowie XIV, lub na początku XV wieku budynek bramny miał formę niskiej wieży. Jego elewację południową dekorował otwór przejazdu o rozglifionych ościeżach, powyżej którego umieszczono płycinę fryzową. Zapewne w III ćwierci XV wieku zamek otoczono fortyfikacjami bastejowymi z czterema dziełami w narożach i ze strzelnicami szczelinowymi. Renesansowa przebudowa wniosła zmiany w ukształtowaniu bryły gotyckiego budynku mieszkalnego, który podwyższono. Na jego elewacji północnej wprowadzono wykusz. Prawdopodobnie część mieszkalną rozbudowywano o skrzydło północne, które otrzymało kolejny wykusz, oraz klatkę schodową od strony zachodniej. Równocześnie podwyższono i otynkowano wieżę. Przeobrażenia barokowe związane z przejęciem zamku przez zakon karmelitów przeprowadzono w latach 1686 - 1706. W pierwszym etapie wzniesiono klasztor obejmujący swoim zasięgiem średniowieczne założenie, oraz fragment fosy po stronie południowo- wschodniej. Dojazd do furty umieszczonej po zachodniej stronie dawnego gotyckiego budynku bramnego poprowadzono obecnie istniejącą groblą. Podwyższono także wieżę wieńcząc ją cebulastym hełmem z jednym prześwitem. Kościół zrealizowano w latach 1705-

20 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

06 jako ostatni element obecnej bryły, dostawiając go do istniejącej wcześniej zabudowy. Późniejsze przebudowy ograniczyły się jedynie do niewielkich zmian w artykulacji elewacji kościoła i klasztoru, oraz rozbiórki barokowego hełmu wieży. Pierwszy etap badań umożliwił odkrycia dające podstawę do prześledzenia dziejów i przekształceń założenia obronnego od schyłku XIII do początków XVIII wieku. Konkluzje badawcze posłużyły do opracowania szczegółowego projektu konserwacji elewacji zamku. Natomiast wyniki prac prowadzonych podczas remontu pogłębiły wiedzę o samym średniowiecznym założeniu a ponadto umożliwiły wzbogacenie elewacji o ekspozycję dwóch elementów: odcinka kamiennej kurtyny obwodu, oraz dwóch fragmentów płyciny fryzowej budynku bramnego. Bazując na wynikach pierwszego etapu badań architektonicznych sformułowałem szczegółowe wnioski do remontu elewacji. Objęły one odtworzenie częściowo zniszczonego barokowego detalu architektonicznego, przywrócenie historycznej kolorystyki z przełomu XVII i XVIII wieku oraz wykonanie nowej stolarki okiennej o formach i szkleniu z okresu budowy. Powyższe konkluzje stanowiły materiał wyjściowy do projektu remontu konserwatorskiego elewacji, który opracowałem w 2010 roku. Zakładał on realizację założeń przedstawionych we wnioskach, rozszerzoną o rysunki szczegółowe odtwarzanego detalu architektonicznego (m.in.: stolarki okiennej i drzwiowej, krat okiennych, kolorystyki portalu). Podczas prac remontowych, przeprowadziłem drugi etap badań, a konkluzje z niego płynące zostały ujęte w szczegółowych zaleceniach. Dotyczyły one ekspozycji odkrytych średniowiecznych elementów wystroju elewacji: zachodniego odcinka kurtyny obwodu zamkowego, oraz dwóch fragmentów płyciny dekorującej ścianę czołową budynku bramnego. Całość prac ukończono we wrześniu 2015 roku a realizację wyróżniono: m.in. Lubuskimi Konserwacjami w tym samym roku.

Badania architektoniczne obejmujące zachowane fragmenty zamku Górnego w Opolu przeprowadziłem przy współpracy z dr Cz. Lasotą podczas prac konserwatorskich na elewacjach, oraz w związku z odkryciem zasypanych i nieznanych dotychczas piwnic. Okazją do wygłoszenia referatu przybliżającego architekturę założenia z II połowy XIV wieku i jego późniejsze przekształcenia, a jedynie wspominanego w dotychczasowej literaturze, była konferencja zorganizowana dla uczczenia obchodów 800-lecia nadania praw miejskich Opolu. Artykuł podsumowujący autorskie badana architektoniczne, uzupełniony o kwerendę ikonograficzną, oraz źródłową ukazał się w "Kwartalniku Opolskim" [H7]. Przeprowadzone badania reliktów Zamku Górnego w Opolu złożonego z wieży bramnej, odcinka kurtyny, oraz bartyzany, wykazały że w zachowanych obecnie fragmentach jego zabudowy kryją się partie sięgające II połowy XIV wieku. Eksploracja najniższych kondygnacji wieży bramnej, dała możliwość rozpoznania jej gotyckich wnętrz: pomieszczeń związanym z obsługą mostu zwodzonego, zaplecza i lochu, oraz pieca grzewczego. To ostanie odkrycie rzuciło nowe światło na funkcję kondygnacji nad przejazdem bramnym, gdzie należy raczej widzieć sale reprezentacyjne, lub mieszkalne (np. burgrabiego zamku). Ponadto rozpoznanie wnętrz umożliwiło określenie chronologii wznoszenia elementów zamku – murów, bartyzany oraz wieży. Stwierdzono, że wieżę bramną dostawiono na tzw. „styk” do wzniesionej nieco wcześniej kurtyny, bez wiązania ze sobą obu budowli. Świadczyć to może o budowie bramy jako dodatkowego elementu wzmacniającego wschodni obwód muru miejskiego umożliwiający wydzielony wjazd na teren zamku. Drobne różnice technologiczne, oraz jednakowy materiał budowlany mogą wskazywać, że wieża powstała niewiele po zbudowaniu kurtyny, zapewne w latach 1382-87. Analiza zachowanych fragmentów

21 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I artykulacji elewacji bramy rozszerzyła wiedzę dotyczącą kształtowania ceramicznego wystroju reprezentacyjnych średniowiecznych budowli świeckich. Na szczególną uwagę zasługują zwłaszcza odkryte relikty ganku hurdycji, stanowiącej charakterystyczny element zwieńczenia gotyckich wież zamkowych, oraz bramnych. Podobne zwieńczenie otrzymała także bartyzana chroniąca załom muru. Zarejestrowane w trakcie badań formy i detale na elewacji bramy złożone z ostrołucznych okien, blend, oraz płycin fryzowych wskazują na możnego fundatora, dbającego o swój prestiż także poprzez reprezentacyjną, dobrze ufortyfikowaną siedzibę - zapewne księcia Władysława Opolczyka. Teren zamku w XVI wieku przejęła Rada Miejska, a w 1615 roku zabudowa za wyjątkiem wieży została zniszczona przez pożar. W 1622 r. przekazano działkę kościołowi protestanckiemu, a 15 lat później teren częściowo rozparcelowano i przeznaczono pod budowę nowych domów. W 1669 r. ruiny zamku przekazano jezuitom, którzy wznieśli kościół o konstrukcji szachulcowej oraz zaadaptowali wieżę. Wtedy to sień przejazdowa została zapewne zablokowana od strony wschodniej i przekształcono ją prawdopodobnie w pomieszczenie gospodarcze podobnie jak piwnice. Największe zmiany dotknęły wnętrza wieży w XIX, oraz XX wieku, kiedy to zaadaptowano je na potrzeby gimnazjum i przebito dodatkowe otwory drzwiowe zamurowując gotyckie. Ponadto zasypano gruzem kondygnację przyziemia z lochem a także przekształcono elewację nadając jej górnym kondygnacjom formy neogotyckie. W wynikach prac badawczych przedstawiłem odkryte fragmenty dotychczas jedynie pobieżnie omawianego drugiego gotyckiego książęcego założenia obronno- rezydencjonalnego w Opolu. Bazując na kwerendzie źródłowej jego budowę osadziłem w latach 1382 - 1387 wskazując jako fundatora księcia Władysława Opolczyka. Materiał badawczy umożliwił sformułowanie zaleceń do prac konserwatorskich zrealizowanych na elewacjach, oraz we wnętrzach wieży bramnej. Bazując na ustaleniach badawczych zaproponowałam uporządkowanie ekspozycji gotyckich reliktów na elewacjach wieży bramnej. Przyjąłem za konieczne przeprowadzenie zachowawczej konserwacji lica ceglanego w partiach średniowiecznych, oraz nowożytnych. Ponadto zaproponowałem przywrócenie wypraw tynkarskich w polach ostrołucznych blend i odcinków płyciny fryzowej, a także zablokowanych otworów drzwiowych i okiennych. Wskazałem także sposoby ekspozycji dolnych kondygnacji z pomieszczeniem przeciwwagi mostu zwodzonego i lochu głodowego. Realizacja prac rewaloryzacyjnych objęła jedynie elewacje.

Ostatni średniowieczny zamek, wchodzący w skład prezentowanego cyklu prac, znajdujący się w Krośnie Odrzańskim, stanowił temat badań architektonicznych prowadzonych przez mnie latem 2017 roku. Ich wyniki, wzbogacone o analizę źródeł historycznych, oraz ikonografii archiwalnej, wydane zostały w tym samym roku w ramach międzynarodowego, polsko-niemieckiego projektu transgranicznego [H8]. Zasięg najstarszego założenia, które udało się ustalić w trakcie badań, obejmują rezydencję wzniesioną zapewne w pierwszej tercji XIII wieku. Powstała wtedy warowania o wymiarach około 40 na 50 metrów zlokalizowana na wyspie w widłach Odry i Bobru. Zbudowano ją zapewne za panowania księcia Henryka I Brodatego. Prawdopodobnie schyłek tego stulecia, lub na początek kolejnego przeniósł rozbudowę rezydencji. Wzdłuż północnej krawędzi dziedzińca powstało trójkondygnacyjne, podpiwniczone skrzydło reprezentacyjne o wymiarach 12 na 40 metrów - zapewne ufundowane przez Henryka Probusa, lub jego następcę Henryka III Głogowskiego. W jego przyziemiu zlokalizowano dwunawową dziewięcioprzęsłową salą z ceglanymi filarami z ryzalitem wychodzącym poza obrys budynku,

22 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I mieszczącym zapewne tron książęcy (?). Jego wnętrze oświetlały od południa dość regularnie rozmieszczone otwory okienne. W narożniku południowo-wschodnim, na styku z obwodem miejskim powstał stołp. Jeszcze w gotyku, zapewne u schyłku XV lub na początku XVI wieku, zrealizowano skrzydło południowe, oraz wzmocnienie bramy wjazdowej o formie wydłużonej szyi. Nowożytne przekształcenia, zapoczątkowane zostały około 1580 roku, gdy przebudowano skrzydło południowe i wprowadzono arkadową logię. Przekształcono także zespół bramny, lokując nad przejazdem pomieszczenia straży. Prawdopodobnie w tym także okresie gotycki stołp zwieńczono wysokim hełmem znanym z widoku zamku z około połowy XVII wieku. W drugim etapie prac, realizowanym w końcu XVI wieku, należy widzieć zapewne przekształcenia skrzydła północnego (gotyckiego), oraz wzniesienie wschodniego, gdzie ulokowano prawdopodobnie wnętrza reprezentacyjne. Naprawę zniszczeń okresu wojny trzydziestoletniej rozpoczęto od budowy skrzydła zachodniego z kaplicą w latach 1644 - 1650 roku. W kolejnych latach odbudowano i powiększono o ryzalit północny dawne skrzydło gotyckie. Przeprowadzono także naprawy w zasięgu skrzydła wschodniego. Około połowy XVIII wieku rozebrano stołp i powiększono w kierunku wschodnim skrzydło południowe, a przy loggii wprowadzono klatkę schodową. Przekształcenia zamku w przeciągu XIX wieku związane były z przystosowaniem go dla potrzeb ulokowanych w nim koszar. Jeszcze przed II wojną światową, już po opuszczeniu go przez wojsko, części jego wnętrz zaadaptowano na Kasę Oszczędności oraz Muzeum Regionalne. Zabudowania rezydencji uległy poważnym uszkodzeniom podczas walk wiosną 1945 roku. Ruiny zabezpieczono dopiero pod koniec lat 50-tych, dziedziniec uporządkowano w połowie 60-tych, a w latach 70-tych budynek bramny zaadaptowano na cele wystawiennicze. Rewaloryzację zespołu podjęto w 1996 roku - objęła ona remont wnętrz budynku bramnego i zabezpieczenie skrzydła południowego. Adaptację na potrzeby wystawiennicze tego fragmentu założenia wraz z odbudową kaplicy w skrzydle zachodnim, przeprowadzono w latach 2005-7. Pozostałe zabudowania zamkowe pozostają w stanie ruiny, w tym najcenniejsze skrzydło północne z reliktami gotyckiej rezydencji książęcej. Przeprowadzone badania architektoniczne rozszerzyły i podsumowały dotychczas prowadzone od początku lat 70-tych XX wieku prace na zamku. Początki murowanego założenia można było powiązać z działalnością księcia Henryka Brodatego. Odkrycie budynku pałacowego zamykającego dziedziniec od północy, oraz reliktów stołpu w narożniku południowo-wschodnim rzuciło nowe światło na formę i funkcję budowli u schyłku XIII a także na początku XIV wieku.

Prowadząc badania nad świecką architekturą monumentalną, zdawałem sobie sprawę, że dla pełniejszego rozpoznania jej w okresie średniowiecza konieczne jest także objęcie nimi budowli o funkcji sakralnej. Dlatego też, trzecią grupą prezentowanych obiektów monumentalnych wchodzących w skład niniejszego cyklu publikacji, są wybrane kościoły parafialne i klasztorne: w Namysłowie, Grodkowie, Głuchołazach, Dzierżoniowie, Lewinie Brzeskim, Czarnowąsach i Szprotawie. Badania nad pierwszym z nich, przeprowadziłem przy współpracy dr Cz. Lasoty w okresie od 2002 do 2004 roku, podczas w robót przy wymianie pokrycia i remoncie więźby dachowej. Wyniki prac terenowych, kwerenda źródłowa i ikonograficzna posłużyły jako materiał wyjściowy do artykułu opublikowanego w kwartalniku "Architectus".[H9] Według moich ustaleń w murach obecnej świątyni występują relikty wcześniejszego kościoła, złożonego z jednoprzestrzennego prezbiterium z zakrystią po stronie północnej i bazylikowego korpusu trójnawowego, zapewne czteroprzęsłowego, bez skarp. Jego

23 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I pozostałościami są dolne partie ścian obwodowych w zasięgu trzech zachodnich przęseł hali. Na zachodnim skraju elewacji północnej stwierdzono, dolną, zamurowaną część rozglifionego okna. Bazylika nakryta pułapem, oświetlona wąskimi oknami mogła być wzniesiona najpóźniej na początku XIV w. Proces realizacji istniejącego kościoła został zapoczątkowany budową wieży. W pierwszym etapie powstała jej dolna część o czterech kondygnacjach z przyziemiem otwartym trzema ostrołucznymi arkadami i nakrytym sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Czwartą kondygnację wyodrębniono opaską tynkową i gzymsem, a także zaakcentowano ostrołukowymi, tynkowanymi blendami. Prawdopodobnie planowano wzniesienie wieży z górną partią o planie ośmioboku, dostosowaną do bazylikowego korpusu. Powstałe w drugim etapie dwie kolejne kondygnacje uzyskały bogatą artykulację elewacji, złożoną z blend o zróżnicowanej formie i wysokości, na osi ścian oraz w skarpach. Drugą inwestycję stanowił trójnawowy, trójprzęsłowy korpus halowy, wzmocniony skarpami z oknami o trzech prześwitach. Lico elewacji tworzył dwubarwny wątek ceglany i pobielone tynki podłuczy otworów, oraz fryzu pod gzymsem. Nawę główną nakryto zapewne sklepieniami gwiaździstymi, a boczne - trójpodporowymi, które spływały na lizeny oraz ostrołukowe arkady o profilowanych krawędziach. Filary międzynawowe otrzymały przekrój o formie wydłużonego ośmioboku. Jeszcze przed oszkleniem okien korpusu dobudowywano do niego od północy i południa kaplice, jedna po drugiej, licząc od linii arkady tęczowej. Trzy od północy, a także dwie wschodnie od południa otrzymały dachy pogrążone. Dwie zbudowane razem kaplice zachodnie szeregu południowego, w tym dwupoziomowa skrajna, o wysokości równej nawie miały dachy dwuspadowe o szczytach trójkątnych z blendami. Dwupoziomowa była dostępna od zewnątrz, na dolną kondygnację prowadził ostrołuczny portal od południa, a na górną schody zewnętrzne i wewnętrzne zlokalizowane w narożu. Trójboczne zamknięcie kaplicy wschodniej szeregu północnego powstało w nawiązaniu do skarpy przekątnej korpusu. W jej ścianie wschodniej umieszczono prześwit o wykroju "oślego grzbietu". Pozostałe otwory okienne były ostrołuczne. Wnętrza kaplic ciągu południowego nakrywają sklepienia żebrowe: trójpodporowe, przeskokowe oraz gwiaździste a północnego krzyżowe i sieciowe. W ścianie między drugą i trzecią kaplicą, licząc od wschodu, w obu szeregach widoczny jest okulus, co świadczy, że planowano wznieść po parze kaplic przylegających do korpusu. Kolejny etap przekształceń objął realizację trójnawowego, halowego prezbiterium z wielobocznymi zamknięciami każdej z naw. Elewacje chóru opięto przyporami z cokołem i gzymsem okapowym na linii parapetów okien. W zwieńczeniu ukształtowano fryz z cegieł ułożonych rembem, a nad nim - tynkowaną płycinę. Wypełnienie prześwitów ostrołucznych rozglifionych okien stanowiły podziały wykonane z cegieł. We wnętrzu założono arkady międzynawowe o profilowanych krawędziach stanowiących oparcie dla sklepień gwiaździstych w nawie głównej, oraz trójpodporowych, w bocznych z rzeźbiarsko opracowanymi wspornikami. Pierwotna zakrystia związana z kościołem halowym była o zasięgu obecnie istniejącej. W 1483 roku kościół uległ zniszczeniu podczas wielkiego pożaru miasta, sklepienia nawy głównej od wieży do Pasji wykonano w 1495 roku. Równolegle odbudowano także wieżę wprowadzając najwyższą kondygnację oświetloną ostrołucznymi oknami i zwieńczono tarasem z blankami. Fundacja sceny Ukrzyżowania w trzech wnękach w zamurowaniu zachodniej arkady kruchty pod wieżą miała miejsce w 1496 roku, a budowę obecnej zakrystii sfinalizowano w 1526 roku. Przeprowadzone prace badawcze umożliwiły zweryfikowanie dotychczas publikowanych pobieżnych opisów dotyczących powstanie i przekształceń kościoła w Namysłowie. Ustalenia te umożliwiły także zweryfikowanie dotychczasowych koncepcji osadzających realizację świątyni w I połowie XIII wieku, oraz przesunięcie jej na jego schyłek.

24 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

Ponadto odtworzono zakres przekształceń bazylikowego korpusu a czas budowy halowego prezbiterium określono na I połowę XV wieku. Dzięki bardzo szczegółowym wynikom prac badawczych mogłem przygotować szczegółowy projekt remontu kościoła. Objął on konserwację zachowawczą lica, oraz uporządkowanie wystroju elewacji korpusu i prezbiterium wraz z przywróceniem właściwej ekspozycji płyciny fryzowej pod gzymsem wieńczącym, oraz wysklepek ostrołucznych łęków. Niezbędna była także korekta ukształtowania elewacji kaplic zwłaszcza pary zachodnich po stronie południowej, gdzie należało wyeksponować zablokowane wejście a także relikty partii fryzu pod gzymsem. Największy zakres zmian niezbędny był do przeprowadzenia na wszystkich elewacjach wieży i zachodniej korpusu. O ile w przypadku szczytu oraz ściany nawy niezbędne było wprowadzenie wypraw tynkarskich w blendach i zablokowanym oknie, tak na wieży zaproponowano usuniecie pasów fryzów z zaprawy cementowej, oraz wprowadzenie tynków w tła ostrołucznych wnęk. Niestety na przeszkodzie w realizacji projektu stanął brak funduszy.

Rozpoznanie przekształceń kościoła parafialnego p.w. św. Michała Archanioła w Grodkowie stanowiło temat wielosezonowych autorskich badań podjętych w 2005 roku w związku z renowacją wnętrza. Wyniki prac terenowych podsumowane zostało referatem wygłoszonym na konferencji „ARCHITECTURAE POLONIAE MEDIEVALIS” w 2009 roku. Tezy rozszerzone o analizę źródeł i ikonografii archiwalnej zawarto w artykule opublikowanym na łamach "Czasopisma Technicznego".[H10] Gotycki kościół należy do grupy miejskich kościołów parafialnych o wczesnej proweniencji sięgającej przełomu III i IV ćwierci XIII wieku. Pierwotny układ przestrzenny świątyni składał się z trójprzęsłowego, sklepionego prezbiterium zbudowanego na planie prostokąta zamkniętego od wschodu ścianą prostą, zakrystii od południa zlokalizowanej przy wschodniej partii chóru oraz wieżyczki klatki schodowej w narożniku południowym przy arkadzie tęczowej. Do chóru światło wpadało przez siedem wysokich ostrołucznych okien z kamiennymi maswerkami, z których największe było wschodnie. Wnętrze nakrywało sklepienie krzyżowe wzmocnione gurtami z żebrach opartych na służkach podwieszonych z głowicami i przewiązkami o dekoracji morficznej, zoomorficznej, oraz masek. W ścianie południowej znajdowały się dwa ostrołuczne kamienne obramienia do zakrystii i klatki schodowej, oraz trójdzielne kamienne sedilium, zwieńczenie ostrołucznymi arkadami opartymi na wspornikach. Na kolorystykę wnętrza składały się pobielone ściany w wątku dwuwozówkowym ze starannie ukształtowaną trójkątną spoiną i malowane w kolorze czerwieni ceglastej elementy wystroju architektonicznego sklepień. Poprzez ostrołuczną arkadę tęczową, z gurtem podwieszonym na służkach i z kamiennym kwiatonem, łączył się on z wzniesionym zapewne u schyłku XIII wieku halowym, pięcioprzęsłowym korpusem. Mury obwodowe opięte przyporami wskazują, że prawdopodobnie posiadał on sklepienia. Zapewne w II połowie XIV wieku na osi nawy głównej wzniesiono wieżę z wysokim ostrosłupowych hełmem. Opięto ją lizenami i podzielono kamiennym prostymi gzymsami na cztery kondygnacje z których trzecią ozdobiono okulusami o ceglanych obramieniach, a najwyższą - kamiennymi maswerkami z trzema prześwitami. Zwieńczenie trzonu ukształtowano w formie ganka z krenelażem z blendami w blankach, który oparto na kamiennych wspornikach. Od strony południowej do wieży przylegała kwadratowa klatka schodowa z wejściem ujętym w kamienny, dwuramienny portal. Ceglane lico o starannie opracowanej spoinie trójkątnej z rysą pomalowano w kolorze czerwieni żelazowej. Prawdopodobnie wraz z wieżą powstała kruchta przed wejściem od południa w formie

25 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I ostrołucznej arkady i umieszczoną powyżej tynkowaną płyciną z malowanym motywem czworolistnej rozety. Wkrótce po jej budowie przy południowej ścianie korpusu pojawiały się jeszcze dwie kaplice, jako pierwszą wzniesiono wschodnią. Kolejną umieszczono pomiędzy nią a kruchtą i nakryto sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Późnogotycką przebudowę kościoła rozpoczęto zapewne zaraz po pożarze w 1449 roku. Jako pierwszy przekształcono zmieniono korpus nawowy wprowadzając nowe ściany oparte na arkadach w układzie bazylikowym, czteroprzęsłowym. Wzdłuż północnej ściany założono trzy kaplice i kruchtę. Wnętrze oparte na prostokątnych filarach o ściętych narożach i ostrołucznych profilowanych arkadach nakryto stropami a przygotowane pod sklepienia opory zamurowano. W drugim etapie późnogotyckich przekształceń podwyższono prezbiterium oraz budowano nową północną zakrystię. Zachowano rytm przęseł wprowadzając nowe otwory okienne powyżej istniejących, a w ścianach wewnętrznych przygotowano opory pod sklepienia. Wejście do nowej zakrystii ujęto w przeniesiony z innej lokalizacji portal uskokowy o formach z końca XIII wieku. Nowożytne zmiany w ukształtowaniu wnętrza kościoła zostały ograniczone do dwóch akcji, pierwszą zrealizowaną w 1671 roku było wprowadzenie sklepień w korpusie, a w trakcie drugiej - w latach 1892-93 - wprowadzono dekorację żebrową w układzie sieciowym w nawie głównej. Zauważyć należy, że kościół jest szczególnie interesujący z uwagi na niezrealizowaną do końca późnogotycką przebudowę, której nieukończone elementy wystroju rozszerzają wiedzę o zagadnienia technologii wznoszenia i wykonywania sklepień jako struktur przestrzennych. Brak wystarczających środków finansowych, który był zapewne powodem przerwania przez patrycjat miejski ambitnej przebudowy, paradoksalnie zachował bogaty wystrój architektoniczny wczesnogotyckiego prezbiterium kościoła miejskiego. Wyniki prac badawczych dały mi możliwość odpowiedzi na pytania dotyczące nie tylko początków kościoła w Grodkowie, ale także jego architektury, oraz rozwoju jeszcze u schyłku XIII wieku. Dzięki nim możliwe okazało się przesunięcie datowanie budowy wieży oraz doprecyzowanie czasu i zakresu nie zrealizowanej w całości - późnogotyckiej przebudowy po pożarze w 1449 roku. Uzyskany materiał badawczy nie tylko posłużył jako źródło przy pisaniu artykułu monograficznego, ale przede wszystkim był bezcenny przy przygotowywaniu dokumentacji remontu świątyni. Przygotowany w 2012 roku projekt remontu konserwatorskiego zakładał zachowanie obecnej bryły oraz korektę istniejącego detalu architektonicznego. Zaproponowałam w nim zachowawczą konserwację lica ceglanego elewacji. Korekty wymagało przede wszystkim ukształtowanie wysklepek łęków otworów okiennych, oraz odtworzenie formy blend i fryzów, oraz poprawne ukształtowanie poszurów skarp. Konieczne było także odtworzenie prześwitów otworów okiennych wieży wraz z kamiennymi maswerkami i żaluzjami. Dla reliktów gotyckiego fryzu geometrycznego, kapliczki w jednej z przypór, oraz neogotyckiej stolarki drzwiowej przyjąłem konieczność zachowawczej konserwacji. We wnętrzu niezbędne było wykonanie tynków renowacyjnych w przyziemiu, oraz odtworzenie kolorystyki. Ze względu na szczupłość środków finansowych inwestora do tej pory wykonano tynki renowacyjne w kaplicach bocznych, oraz poddano konserwacji stolarkę drzwiową. Przyczynkiem do studiów nad architekturą kościoła p.w. św. Wawrzyńca w Głuchołazach były prace konserwatorskie prowadzone przy portalu wejścia zachodniego i w przedsionku oraz roboty budowlane związane z wymianą posadzki placu Kościelnego. W dotychczasowej literaturze świątynia jest omawiana dość powierzchownie, głównie w kontekście wczesnogotyckiego portalu i masywu wieżowego. Wyniki badań rozszerzone o kwerendę źródłową, oraz analizy odkrytego materiału archiwalnego dały możliwość

26 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I uszczegółowienia zakresu przekształceń bryły świątyni od XIII do początków XX wieku. Ustalenia te stanowiły kanwę artykułu opublikowanego w "Opolskim Informatorze Konserwatorskim" [H11]. Wyniki badań i analiz wskazują, że pierwotna świątynia została prawdopodobnie wzniesiona na przełomie II i III ćwierci XIII wieku. Składała się z trójprzęsłowego korpusu nawowego, bliżej nieznanego prezbiterium z zakrystią, oraz dwuwieżowego westwerku. Jednonawowy korpus kryty stropem doświetlały półkoliste okna. Zachodnią partię tworzyły dwie wieże na planie kwadratów z ostrołucznymi oknami z kamiennymi maswerkami w najwyższej kondygnacji. W przyziemiu, na osi fasady zachodniej, umieszczono wejście główne ujęte w uskokowy portal z archiwoltą o wykroju lekko zaostrzonego łuku, oraz trójkątnym szczytem. Jego ościeża otrzymały ozdobione kolumienki z kapitelami w formie masek. W przyziemiu westwerku umieszczono kuchtę z dwoma aneksami nakrytymi sklepieniami krzyżowo-żebrowymi. Kościół, zniszczony w wyniku najazdu husytów w 1428 roku, odbudowano dopiero w 1472 roku. Bryłę powiększono o dwuprzęsłowy gotycki chór, wyższy od korpusu, którego ściany opięto skarpami. Od wschodu zamknięto go zapewne ścianą prostą z uwagi na bliskość murów miejskich. Renesansowe przekształcenia zrealizowane zapewne w II połowie XVI wieku objęły nowy wystrój elewacji. Obecne prezbiterium i korpus powstały w latach 1729-31. według projektu Krzysztofa Tauscha lub Jana I. Töppera z inicjatywy księcia biskupa Franciszka. L. von Pfalz-Neuburg. Barokową świątynię zrealizowano w dwóch etapach, w pierwszym dwuprzęsłowy chór z zakrystią i w drugim - trójnawowy korpus. Elewacje otrzymały proste podziały ramowe o zaokrąglonych narożach. W każdym przęśle umieszczono ujęte w profilowane opaski z uszkami po dwa okna: dolne prostokątne i górne - zamknięte półkoliście. Układ dekoracji architektonicznej wnętrza utworzono ze zdwojonych pilastrów w porządku kompozytowym. Wspierają one bogato profilowane belkowanie z gzymsem, na który spływa sklepienie z lunetami z dekoracją w postaci listew. Arkadę tęczową ozdobiono profilowaną ramę oraz lustrami w podłuczu i kartuszem herbowym księcia biskupa Franciszka. L. von Pfalz-Neuburg i inskrypcję z chronostychem: „ANNO, QVO FRANCISCO, LVDOVICO NEOBVRGO, ELECTORATVS SANCTAE SEDIS CESSIT”. Wieże westwerku w 1841 roku otrzymały hełmy o formie ściętych ostrosłupów, które w 1905 roku zmieniono na obecnie istniejące wg projektu Hansa Poelziga. On jest także autorem klatek schodowych przy wieżach, oraz przedsionka południowego. Wyniki prac badawczych dały możliwość skorygowania dotychczas publikowanych w literaturze tez oraz szczegółowego omówienia zwłaszcza architektury wczesnogotyckiego kościoła. W oparciu o ich wyniki, mogłem odtworzyć architekturę korpusu, oraz westwerku powstałych około połowy XIII wieku, jak również wzniesionego w II połowie XV wieku gotyckiego prezbiterium. Prowadzone przeze mnie w trakcie prac obserwacje posłużyły do sformułowania zaleceń dla ukształtowania zwieńczenia tympanonu portalu, przywrócenia średniowiecznej kamiennej posadzki w przedsionku, oraz ekspozycji na ścianach ciemni reliktów detalu wczesnogotyckiego przedsionka.

Rozwój architektury kościoła p.w. św. Jerzego w Dzierżoniowie stał się tematem autorskich badań ze względu na prowadzone w latach 2010 - 2016 prace konserwatorskie. Dotychczasowe ustalenia dotyczące świątyni ograniczały się do krótkich opisów głównie w kontekście architektury XIII wieku na Śląsku. Prace badawcze zostały podsumowane w artykule opublikowanym w 2017 roku [H12].

27 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

Układ przestrzenny pierwotnej świątyni powstałej prawdopodobnie w II połowie XIII wieku złożony był zapewne z dwuprzęsłowego prezbiterium o planie zbliżonym do prostokąta być może zamkniętego od wschodu ścianą prostą, oraz halowego, trójnawowego, trójprzęsłowego korpusu. Brak śladów sklepień t tynki na strychu, powyżej obecnych, nasuwają przypuszczenie, iż wnętrze korpusu nakrywał strop lub odkryta więźba dachowa. Po południowej stronie chóru zlokalizowano zapewne niewielką, prostokątną w rzucie, zakrystię Fasadę zachodnią zwieńczono prostym, trójkątnym szczytem. W przyziemiu zlokalizowano kamienny piaskowcowy portal wejściowy o wykroju ostrołucznym, oraz ościeżach trójuskokowych a powyżej niewielkie wąskie ostrołuczne okno. W 1338 roku książę świdnicki Bolko II przekazał patronat nad kościołem Joannitom. Prawdopodobnie w II połowie XIV wieku bryła świątyni wzbogaciła się o wieżę w narożniku północno-zachodnim. W jej dolnej kondygnacji zlokalizowano kaplicę nakrytą sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Zapewne wkrótce po budowie wieży wzdłuż elewacji bocznych korpusu halowego wzniesiono pięć niemal jednolitych stylistycznie kaplic: trzy od południa i dwie od północy. Założono je na planie zbliżonym do prostokąta z szeroką ostrołuczną arkadą otwierającą się do przestrzeni nawy i nakryto sklepieniami trójpodporowymi a wnętrza oświetlono parami ostrołucznych okien. Od strony północnej w przyziemiu wprowadzono kamienny ostrołuczny portal. Zapewne w początku XV wieku zrealizowano przebudowę i podwyższenie prezbiterium wraz z korpusem nawowym. Nowy trójprzęsłowy chór wchłonął południową ścianę pierwotnego, a wschodnie zamknięcie otrzymało plan połowy dwunastoboku. Światło do wnętrza sączyło się przez siedem wysokich okien, z których trzy umieszczono od północy ozdobionych kamiennymi maswerkami. Wkrótce po ukończeniu części prezbiterialnej rozpoczęto podwyższenie korpusu, który z uwagi na większą szerokość chóru poszerzono na północ. W linii ścian bocznych części kapłańskiej wzniesiono cztery filary, które wyznaczyły nawę główną w trójprzęsłowym korpusie bazylikowym oświetlonym przez pięć ostrołucznych okien. Elewację zachodnią nadbudowano i zwieńczono trójkątnym szczytem z dwoma kondygnacjami wnęk, oraz koronką złożoną z 11 ceglanych sterczyn. Fakturę i kolorystykę elewacji zewnętrznych tworzył regularny wątek ceglany malowany w kolorze czerwonym. We wnętrzu zablokowano opory sklepień i ściany pokryto zagładzanym pobielonym cienkowarstwowym tynkiem. Chór i nawy nakryto stopem. W II połowie XV wieku, podwyższono zakrystię na piętrze wprowadzając sklepione trójprzęsłowe wnętrze, zapewne loży dla komtura, otwierające się do prezbiterium dwoma szerokimi arkadami o wykroju ostrołucznym. Ostatnim etapem kształtowania architektury świątyni było założenie murowanych sklepień z dekoracją sieciową w chórze i korpusie w latach 1555–1556. W 1558 roku wzniesiono kruchtę północną z kamiennym renesansowym portalem. Wieżę podwyższono o część ośmioboczną i nakryto hełmem w 1567 roku, na dachu w 1606 roku osadzono sygnaturkę, a pięć lat później przebito wejście od południa - w zasięgu zachodniej kaplicy. Przy prezbiterium w 1810 roku wzniesiono kolejną kaplicę o formach klasycystycznych. Wyniki wielosezonowych badań przyniosły kilka interesujących odkryć, które umożliwiły mi weryfikację publikowanych w literaturze koncepcji powstania i przekształceń bryły kościoła. Rozpoznanie elewacji północnej pomogło w odtworzeniu zasięgu pierwotnego chóru i korpusu. Badania elewacji kaplic południowych przyniosły dane dające podstawę wysunięcia przypuszczenia o ich budowie w II połowie XIV wieku. Odkryte na elewacjach relikty czerwonych malatur rzuciły światło nie tylko na pierwotną kolorystykę ścian nawy głównej, ale także umożliwiły wysunięcie przeze mnie propozycji jej przywrócenia na ceglanym licu.

28 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

Bardzo interesującym przykładem świątyni niewielkiego miasteczka, dotychczas niemal nieznanym, jest kościół p.w. śś Piotra i Pawła w Lewinie Brzeskim. W zawiązku z planowanym przez Gminę remontem nieużytkowanego obiektu, przeprowadziłem badania architektoniczne, oraz sformułowałem szczegółowe wytyczne konserwatorskie do projektu jego renowacji. Wyniki prac badawczych, oraz analiz archiwalnej ikonografii posłużyły jako materiał źródłowy artykułu złożonego do druku na początku bieżącego roku [H13]. Kościół p.w. św. Piotra i Pawła należy do grupy miejskich świątyń parafialnych o proweniencji sięgającej IV ćwierci XIII wieku. Został on zapewne w tym okresie przekazany konwentowi dominikanów. W oparciu o wyniki przeprowadzonych autorskich badań architektonicznych, oraz studiów ikonograficznych, podjąłem próbę nakreślenia jego średniowiecznej formy wznoszonej etapami od schyłku XIII do końca XV wieku. Jako pierwszy w IV ćwierci XIII wieku powstał dwuprzęsłowy chór, który w II połowie XIV wieku rozbudowano o salowy niemal kwadratowy w rzucie korpus nawowy, z kamiennymi ostrołucznymi portalami od północy i zachodu. Wieża w narożniku północno-wschodnim chóru powstała zapewne etapami w ciągu XV wieku. Nowożytne przekształcenia związane były głównie z wprowadzeniem konfesji ewangelickiej w księstwie legnicko-brzeskim w 1534 roku. W okresie renesansu powstały dwie kaplice po stronie południowej i kruchta północna. Doba baroku przyniosła podwyższenie wieży i dwa hełmy (pierwszy w 1660 roku i drugi w 1763 roku), przybudówki wzdłuż elewacji zachodniej a także empory we wnętrzu. Kościół poddano pracom remontowym, oraz konserwatorskim w II połowie XIX, a także na początku XX wieku. Podczas nich zmieniono konstrukcję dachu nad prezbiterium, korpusem i wieżą. Rozebrano część przybudówek przylegających do ścian prezbiterium, oraz wzniesiono klatkę schodową przy ścianie południowej. Działania wojenne spowodowały zawalenie się hełmu barokowego, oraz górnych partii wieży. Odbudowano ją i zwieńczono prostym ostrosłupowym hełmem w 1958 roku. Przeprowadzenie badań w pomijanym w literaturze kościele w Lewinie Brzeskim przyniosły ustalenia dotyczące formy jego dwuprzęsłowego prezbiterium wzniesionego w IV ćwierci XIII wieku a także gotyckiego salowego korpusu - z II połowy XIV wieku. Możliwe było także osadzenie budowy wieży w XV wieku a ponadto zakresu nowożytnych przekształceń od XVI do początków XX wieku. Wyniki badań dały mi możliwość opracowania szczegółowych wniosków konserwatorskich do projektu remontu i adaptacji świątyni. Z uwagi na lokalne potrzeby a także zachowany wystrój wnętrz a zwłaszcza empory, uznałem za wskazaną adaptację świątyni na salę koncertową. Zaproponowałem odtworzenie zniszczonych elementów bryły kościoła - barokowego hełmu wieży wraz z ośmioboczną partią trzonu, okonturowania szczytu zachodniego oraz renesansowej attyki na południowej kaplicy bocznej. Za konieczne uznałem także odtworzenie wystroju architektonicznego elewacji. Wskazałem na konieczne wykonanie nowego pokrycia dachów z dachówki typu mnich mniszka i wysunąłem postulat zachowania oraz konserwacji płyt epitafijnych, ołtarza głównego, ławek, stolarki okiennej i drzwiowej oraz odtworzenia piszczałek prospektu organowego. Za niezwykle cenne dla wystroju elewacji wskazałem zwłaszcza stolarkę okienną pochodzącą z okresu ostatnich prac renowacyjnych z 1909 roku.

W związku z obchodami 800-lecia nadania praw miejskich Opolu zostałem włączony do interdyscyplinarnego zespołu poszukującego miejsca pochówku księcia Kazimierza I Opolskiego w kościele klasztoru norbertanek p.w. Bożego Ciała i św. Norberta w

29 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

Czarnowąsach. Wyniki badań omawiające odkrycia i ustalenia poczynione podczas badań terenowych opublikowane zostały w 2017 roku na łamach Kwartalnika Opolskiego [H14]. Przeprowadzone przeze mnie badania ujawniły, że w zastałej strukturze zachowane są relikty romańskiej świątyni, której budowę można wiązać z informacją o przenosinach konwentu norbertanek. Powstał wtedy, zrealizowany zapewne w jednej akcji budowlanej, kościół klasztorny z chórem o planie kwadratu o boku długości 9,5 metra wraz z prostokątnym korpusem o wymiarach około 14,5 na 27 metrów. Na wystrój architektoniczny jego elewacji składały się fryz arkadowy z przenikających się półkolistych arkad stanowiący partię zwieńczenia ścian, oraz półkoliste rozglifione okna doświetlające wnętrze prezbiterium umieszczone w połowie ścian bocznych. Nieznana pozostaje forma zamknięcia chóru. Natomiast korpus był zapewne dwunawowy z otwartą więźbą dachową, lub stropem drewnianym. Bryłę nakryto wysokim dachem, którego zachodnie zamknięcie stanowił szczyt widoczny na strychu. Realizacja kościoła i klasztoru była związana ze sprowadzeniem Norbertanek z Rybnika w 1228 roku przez opolską parę książęcą: Kazimierza, oraz jego żonę Violę. Nie można wykluczyć, że świątynia mogła być kończona już po osadzeniu zakonnic, oraz po śmierci fundatora - księcia Kazimierza w 1229 (1230?) roku. Kontynuatorką jego dzieła była zapewne księżna Viola a także książę Henryk Brodaty - sprawujący opiekę nad księstwem opolsko-raciborskim w okresie małoletniości książąt Mieszka i Władysława. W I połowie XIV wieku bryłę kościoła, w narożniku po północnej stronie prezbiterium, wzbogacono o niską wieżę z prawdopodobnie kaplicą w przyziemiu (?). Częściowe zniszczenie średniowiecznego założenia przyniosła wojna trzydziestoletnia, oraz zajęcie klasztoru przez wojska szwedzkie w 1643 roku. Zespół klasztorny z kościołem odbudowany został z nadaniem barokowego kostiumu stylowego w 1682 roku przez Johanna F. Fröhlicha. Zawarte w literaturze informacje wskazują, że obecny kościół powstał w wyniku odbudowy starszego założenia po zniszczeniach wojny trzydziestoletniej, a jego średniowieczna proweniencja ograniczona jest do wzmianki z 1228 roku o osadzeniu konwentu norbertanek. W trakcie badań odkryłem w strukturze istniejącej budowli nieznane dotychczas fragmenty romańskiej świątyni z 1228 roku. Ich zakres umożliwił mi rekonstrukcję bryły, oraz architektury kościoła z czasów fundacji przez księcia opolskiego a także nakreślenie dotychczas nigdy nie omawianych zmian zrealizowanych w okresie gotyku.

Latem 2016 roku przeprowadziłem badania w kościele parafialnym p.w. Wniebowzięcia NMP w Szprotawie. Świątynia nie stanowiła dotychczas tematu odrębnych studiów a jej obraz publikowany w literaturze jest ogólny i bardzo zdawkowy. Poczynione w trakcie prac ustalenia stanowiły podstawę artykułu napisanego przy współpracy z konserwatorem K. Błaszczykiem, który opublikowany został w 2018 roku na łamach kwartalnika "Architectus" [H15]. Przeprowadzone przez mnie badania architektoniczne umożliwiły przede wszystkim wydzielenie głównych faz przekształceń świątyni, oraz uporządkowanie ich chronologii. Początki kościoła można osadzić w II połowie XIII wieku, kiedy to powstał prostokątny chór, oraz trójprzęsłowa nawa, z którego zachowana jest fasada zachodnia z portalem i okulusem, a także północna z oknem z maswerkiem, oraz drugim portalem. Przy północnej ścianie w I połowie XIV wieku wzniesiono wieżę z kaplicą w przyziemiu, a około połowy stulecia świątynię powiększono o pas trzech kaplic od południa i kruchtę przed wejściem północnym. Wtedy także podwyższono wieżę. Druga połowa XIV wieku przyniosła budowę ganka łączącego kościół z klasztorem magdalenek. Kolejne kondygnacje wieży z blankowaniem pojawiły się natomiast około połowy XV wieku. Realizacja obecnego trójnawowego

30 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I siedmioprzęsłowego korpusu halowego bez wydzielonego chóru z wielobocznym obejściem i dwupoziomową zakrystią nastąpiła zapewne w latach 1474–1488. Prawdopodobnie wtedy założono sklepienie sieciowe we wnętrzu. Po 1488 roku przy elewacjach powstały trzy kaplice: od północy przy wieży p.w. Świętego Krzyża, a od południa Matki Boskiej Bolesnej i Męki Pańskiej. W 1516 roku zbudowano Ogrójec z Ciemnicą i Karcerem, oraz lożę dla sióstr magdalenek. Przekształcenia doby baroku objęły kaplicę Świętokrzyską, gdzie wprowadzono nowy wystrój: półkoliste okna i sklepienie kolebkowe z lunetami. W korpusie przebito obecne wejście i założono chór organowy w zachodnim przęśle. Podwyższono wieżę, nakrywając ją hełmem cebulką. Kruchta o formach neogotyckich przy fasadzie zachodniej pojawiła się około połowy XIX wieku, równolegle wykonano obramienia wejść do krucht północnej i południowej, a także otworów przy Ogrójcu. Jeszcze przed 1860 rokiem przeprowadzono remont szczytu zachodniego zmieniający jego okonturowanie. Podczas zawieszania nowych dzwonów na wieży rozkuto jeden z otworów okiennych, oraz przelicowano część elewacji zachodniej i odsadzkę wraz z gzymsem. Pomimo wieloetapowych przekształceń kościół zachował swoją średniowieczną, późnogotycką formę. Bardzo interesujący i unikatowy układ tworzą przybudówki przylegające do korpusu po stronie południowej, a związane z Misterium Męki Pańskiej (kaplica Matki Boskiej Bolesnej, Ogrójec, Ciemnica, Kaplica Męki Pańskiej). Cenny jest zwłaszcza Ogrójec, którego wnętrze otwierające się poprzez dwie ostrołuczne arkady daje możliwość wglądu wprost z placu przykościelnego. Funkcjonujący w dotychczasowej literaturze bardzo ogólny i uproszczony pogląd na temat powstania oraz przekształceń kościoła parafialnego w Szprotawie udało mi się w oparciu o ustalenia badawcze zweryfikować a także znacząco rozszerzyć. Szczegółowo omówiłem bryłę oraz architekturę pierwotnej świątyni i jej przekształcenia doby gotyku od XIV do początków XVI wieku. Niniejsze ustalenia badawcze stanowią bardzo wartościowy materiał źródłowy do projektu remontu kościoła.

Niezwykle ważnym polem na którym możliwe było wykorzystanie konkluzji płynących z prowadzonych badań jest autorska działalność projektowa oraz konserwatorska. Daje ona możliwość, w wielu przypadkach, przygotowania dokumentacji w której założeniach jest szeroko zakrojona renowacja obiektów badanych. Obejmuje ona aspekty między innymi rewaloryzacji brył, ekspozycji i konserwacji odsłoniętego detalu architektonicznego, w wielu przypadkach jego rekonstrukcji w oparciu o zarejestrowane relikty. W pracach projektowych a potem realizacjach zwracam uwagę nie tylko na sprawy ogólne, ale i szczegółowe jak zachowanie, lub odtworzenia historycznych faktur, a także przywrócenie kolorystyk. Wypracowany w podczas omówionych powyżej realizacji schemat działań opiera się na wykonaniu jako pierwszych interdyscyplinarnych badań (architektonicznych, archeologicznych, konserwatorskich), następnie opracowaniu wniosków i projektu uwzględniającego konkluzje, oraz obserwacje i analizy prowadzone w trakcie prac. Schemat ten - jak widać na przedstawionych przykładach - daje możliwość prowadzenia procesu rewaloryzacji zgodnie z wymogami konserwatorskimi, bardzo szczegółowo, z dużym pietyzmem, zwłaszcza w aspekcie detalu. Takie przygotowanie inwestycji daje optymalne efekty naukowe, oraz konserwatorskie. Powyższy tok postępowania, został przeze mnie przyjęty i zrealizowany także w innych obiektach zabytkowych. Należy zauważyć, że spektrum badań, w zależności od problematyki rozszerzałem o indywidualne studia dla każdego z obiektów.

31 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

Niemal wzorcowym przykładem takich działań jest renowacja kościoła św. Macieja we Wrocławiu [10/PB]. Przeprowadzony tutaj pełny wachlarz badań dał możliwość przygotowania i realizacji bardzo szczegółowego projektu. Na elewacjach objął on zachowawczą konserwację kamiennych maswerków i lica ceglanego z częściowym odtworzeniem profilowanej spoiny, przywrócenie kamiennej dekoracji przypór, oraz wystroju i kolorystyki przybudówek barokowych. Natomiast we wnętrzu odtworzono gotycką kolorystykę w prezbiterium i renesansową w korpusie, przeprowadzono anastylozę manierystycznej ambony, oraz gotyckiej kolorystyki portalu wejścia. Jakość prac, zwłaszcza przy ambonie, została doceniona przez środowisko konserwatorskie ihonorowaniem w 2012 roku "Dolnośląskim Laurem Konserwatorskim". Analogiczny schemat prac przyjąłem także przy renowacji dwóch obiektów we Wrocławiu: południowej elewacji gotyckiego ratusza [18/PB] oraz barokowych elewacji dawnego klasztoru klarysek [16/PB i 46/PB]. W pierwszym przypadku bazując na badaniach architektonicznych i stratygraficznych przywrócono średniowieczną fakturę i kolorystykę z około 1480 roku. Natomiast w drugim częściowo odtworzono detal i odtworzono pierwotną kolorystykę, oraz faktury z lat 1697-1703. Przykładem takich działań jest również realizacja remontu konserwatorskiego elewacji ratusza w Paczkowie [23/PB]. Przeprowadzone badania dały możliwość renowacji i częściowego odtworzenia detalu, oraz pierwotnej renesansowej kolorystyki wieży z 1556 roku. Na budynku głównym poddano renowacji stolarkę okienną i przywrócono neoklasycystyczną kolorystykę. Dowodem, jak ważny podczas takich inwestycji jest nadzór - było odkrycie na elewacji południowej wieży kamiennej tarczy zegarowej z zachowanymi reliktami opracowania barwnego, którą poddano konserwacji i wyeksponowano. Natomiast w przypadku gotyckiej elewacji ratusza w Kożuchowie, konkluzje płynące z badań skłoniły do nieco innego podejścia [43/PB]. Zaproponowałem częściowe odtworzenie detalu architektonicznego, oraz wprowadzenie stolarki drzwiowej i okiennej o formach stylizowanych, dopełniających wystrój. W praktyce zawodowej szeroki obszar moich zainteresowań stanowią budowle obronne: mury miejskie, baszty, wieże zamkowe i mieszkalne. Wypracowany schemat prac badawczych, oraz projektowych wymaga w szczególnych wypadkach studiów porównawczych a także analiz sylwet, które stanowiły podstawę w projektach adaptacji: wieży Woka w Prudniku [22/PB], wieży Bramy Krakowskiej w Namysłowie [14/PB], czy wieży Bramy Nyskiej z odcinkiem muru w Paczkowie [27/PB]. Nowowprowadzanymi elementami uzupełniającymi bryłę były hełmy, w pierwszym przypadku w formie wysokiego ostrosłupa krytego gontem z galerą hurdycji u podstawy lub dachu brogowego z krótką kalenicą a w ostatnim - galerii hurdycji. Ze względu na wprowadzaną funkcję - studiami objęto także zewnętrzne klatki schodowe, którym nadano proste formy. Warto zauważyć że wszystkie elementy dodane zaprojektowano jako drewniane. Bardzo zbieżne studia wykonałem także przy dwóch projektach remontu odcinków murów miejskich w Namysłowie [42/PB i 47/PB]. W pierwszym obejmującym adaptację pomieszczeń dawnej piekarni na funkcję gastronomiczno-ekspozycyjną wprowadzony dach wieńczył bryłę baszty w której zlokalizowano galerię. W drugim trzy hełmy przywracały średniowieczną sylwetę wschodniego odcinka murów miejskich. Nieco inny zakres prac założony został przy opracowywaniu dokumentacji renowacji wież bramnych w Grodkowie [20/PB] i Paczkowie [28/PB, 29/PB i 30/PB]. Przyjęto w nich za konieczne odtworzenie zniszczonych elementów wystroju (wykuszy latrynowych, brony, stolarki okiennej, smolne nosy itp.), oraz renesansowej kolorystyki (Brama Lewińska w Grodkowie; oraz Ząbkowicka i Kłodzka w Paczkowie). W przypadku wieży Bramy Wrocławskiej - ze względu na brak zachowanych

32 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I wiarygodnych reliktów zaproponowałam przeprowadzenie zachowawczej konserwacji lica. Bardzo zbieżne działania podjąłem przy opracowywaniu projektu adaptacji dzwonnicy w zespole kościoła parafialnego w Żarach [31/PB]. Najważniejszym elementem projektu było przywrócenie zniszczonego w trakcie II wojny światowej renesansowego hełmu, którego odtwarzaną formę oparto na szczegółowych analizach. Ponadto na elewacjach powrócono do znanego z ikonografii archiwalnej wystroju a we wnętrzu wprowadzono punkt widokowy. Istotna w działaniach konserwatorskich jest problematyka rekonstrukcji z którą zmierzyłam się przy pracach nad kilkoma obiektami m.in.: kościołami pofranciszkańskimi w Namysłowie [25/PB] i Brzegu [32/PB, 40/PB]. W pierwszej ze świątyń, w oparciu o szeroko zakrojone studia porównawcze zaprojektowano odtworzenie gotyckiego szczytu zachodniego. Częściową rekonstrukcję zaproponowałem dla zniszczonego detalu architektonicznego, a we wnętrzu - przywrócenie kolorystyki gotyckie w prezbiterium, oraz barokowej - w korpusie. Zdecydowanie, o większym stopniu skomplikowania, było przygotowanie dokumentacji rewaloryzacji kościoła minorytów w Brzegu. Wyniki wieloetapowych badań dały podstawę do przygotowania studium sylwety świątyni - dzięki której zaproponowano przywrócenie nad korpusem dachu dwukalenicowego. Zakres prac na elewacjach zakładał odtworzenie na podstawie zachowanych śladów artykulacji z około polowy XIV wieku a we wnętrach wystroju i kolorystyki ze schyłku XV wieku. Niezwykłej uwagi i wrażliwości wymagało rzetelne przygotowanie projektów remontów budynku o konstrukcji szachulcowej: dawnej szkoły ewangelickiej w Namysłowie [21/PB] czy Domu Kata w Paczkowie [24/PB]. Schemat postępowania, który został wypracowany w trakcie prac przy budynkach murowanych, rozszerzyłem o dodatkowe analizy nad detalem, fakturami i pokryciami dachów architektury szachulcowej. Nadzór wymagał szczególnej uwagi zwłaszcza w początkowym etapie robót budowlanych, przy odsłanianiu nieznanych elementów wystroju elewacji i wnętrz (faktur tynków, posadzek kamiennych i ceglanych, wyczystek kominowych itp.). Walory i autentyzm wnętrz podniosły: w dawnej szkole - posadzka sieni i konstrukcja ścian wewnętrznych, a w Domu Kata - faktury tynkowych pól i gont pokrycia dachu. Wieloletnie zdobywanie doświadczeń w działaniach rewaloryzacyjnych, wypracowane w ich trakcie schematy właściwego postępowania - począwszy od badań, poprzez analizy oraz studia porównawcze, dały możliwość zmierzenia sie z obiektami o złożonej problematyce: zamkiem biskupim w Otmuchowie [49/PB], oraz kościołem i klasztorem poaugustiańskim w Żaganiu [50/PB]. Zakres prac wstępnych wymagał interdyscyplinarnych analiz, których wyniki, w pierwszym z obiektów, umożliwiły odtworzenie części zniszczonego detalu iluzyjnego na elewacjach, przywrócenie historycznych kolorystyk, które stworzyły spójną bryłę. Natomiast w zespole poklasztornym stały się podstawą odtworzenia: historycznych faktur barokowych elewacji, zniszczonego detalu architektonicznego, stolarki okiennej i drzwiowej, jak również gotyckiej artykulacji ceglanych elewacji wieży. Szczegółowe rozpoznanie umożliwiło opracowanie projektu barokowej kolorystyki wnętrz kościoła oraz adaptacji piwnic pod północnym skrzydłem klasztoru.

I.I.5. Podsumowanie osiągnięć naukowych stanowiących podstawę postępowania habilitacyjnego Za najważniejsze swoje osiągnięcia związane z prezentowanym powyżej cyklem artykułów uważam: 1. przeprowadzenie we wszystkich obiektach po raz pierwszy wnikliwych,

33 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

szczegółowych badań architektonicznych obejmujące gotyckie świeckie i sakralne budowle monumentalne na obszarze Śląska w tym: trzy bloki śródrynkowe [H1-H3] pięć zamków [H4-H8] oraz siedem kościołów [H9-H15]; 2. w zakresie badań nad blokami śródrykowymi: w Namysłowie - odkrycie bogatej artykulacji i kolorystyki architektury elewacji oraz rozpoznanie zasięgu i struktury wewnętrznej średniowiecznej siedziby władz municypalnych powstałej w latach 1374-89, oraz jej powiększenia do schyłku XV wieku a także rekonstrukcję szczytu wschodniego oraz ekspozycję odkrytych elementów gotyckiego wystroju [H1]; w Zielonej Górze - potwierdzenie przypuszczeń że piętrowy, niepodpiwniczony ratusz powstały w XV wieku posiadał cztery sale w parterze, bogaty wystój elewacji i kolorystyki średniowiecznej oraz wieżę i cztery kramy od wschodu [H2]; w Grodkowie - w połączeniu z badaniami archeologicznymi po raz pierwszy wskazanie lokalizacji pierwotnego ratusza i nakreślenia planu, oraz ewolucji średniowiecznego bloku [H3] 3 w kontekście badań nad średniowiecznymi zamkami: w Chrzelicach - pierwsze całościowe omówienie zasięgu i funkcji budowli gotyckiego założenia książęcego, jego ewolucji od XIV wieku - warowni z donjonem, oraz budynkiem mieszkalnym poprzez barokowy pałac ukończony w 1674 roku do jego stopniowej rujnacji u schyłku XX wieku [H4]; w Sulechowie - szczegółowe omówienie architektury i przekształceń siedziby obronnej książąt głogowskich powstałej zapewne w początku XIV wieku, z najstarszym elementem w postaci kwadratowej wieży (donjon) do rozbudowywanej wielokrotnie rezydencji, której obecny wystrój elewacji nosi formy neoklasycystyczne ze schyłku XIX wieku [H5]; w Kożuchowie - zaprezentowanie dotychczas niemal nieznanej budowli, jej architektury i rozwoju od gotyckiego założenia ze schyłku XIII wieku, gdy powstała kwadratowa wieża obronna, przez XIV wiek i budowę zamku ze skrzydłem mieszkalnym, a następnie XV wiek - obejmujący jego rozbudowę; do przełomu XVII i XVIII wieku, kiedy przekształcono go na klasztor przez zakon karmelitów[H5]; w Opolu - odkrycie i omówienie wystroju elewacji oraz rozplanowania wnętrza reprezentacyjnej miejskiej, gotyckiej siedziby księcia Władysława II Opolskiego z lat 1382-87 [H6]; w Krośnie Odrzańskim - uchwycenie w istniejącej strukturze, reliktów zamku z I połowy XIII wieku ufundowanego przez Henryka I Brodatego, wskazanie jego rozbudowy z końca XIII i początku XIV wieku wprowadzającej pałacowe skrzydło północne, oraz stołpu w narożniku południowo-wschodnim, a także późnogotyckich modernizacji skrzydła południowego i zespołu bramnego z II połowy, oraz początków XVI wieku [H7]: 4. w spektrum studiów nad architekturą sakralną: w kościele parafialnym w Namysłowie - rozpoznanie chronologii przekształceń bryły świątyni, a głównie łącząc wyniki badań architektonicznych ze wzmiankami źródłowymi zweryfikowanie dotychczasowych ustaleń i wskazanie etapów rozwoju budowli: od świątyni z prostokątnym korpusem ze schyłku XIII wieku, przez bazylikowy korpus z końca XIV, halowy chór i korpus, oraz wieżę z XV wieku, a także zakrystię z 1526 roku [H9]; w kościele w Grodkowie - ujawnienie zasięgu pierwotnego kościoła halowego

34 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

zrealizowanego w II połowie XIII wieku, przesunięcie czasu budowy wieży z murowanym hełmem na II połowę XIV wieku, oraz wskazanie zakresu późnogotyckiej przebudowy chóru nawy głównej po pożarze 1449 roku, którą w II połowie XV wieku zarzucono, a ponadto odtworzenie kolorystyki wnętrza z około połowy XV i końca XIX wieku [H10]; w kościele parafialnym w Głuchołazach - ustalenie układu przestrzennego, oraz artykulacji elewacji korpusu i westwerku które zrealizowano około połowy XIII wieku, a nadto formy gotyckiego prezbiterium ukończonego w 1472 roku, oraz barokowych przekształceń z lat 1729-31 [H11] w kościele parafialnym w Dzierżoniowie - po raz pierwszy nakreślenie przybliżonego rozplanowania chóru, oraz halowego korpusu z II połowy XIII wieku, oraz omówienie jego powiększenia o wieżę i dwa rzędy kaplic wzdłuż ścian korpusu w XIV wieku i bardzo szeroko zakrojonej przebudowy w ciągu XV wieku zakończonej dopiero w latach 1555-56 założeniem sklepień sieciowych, a ponadto przywrócenie historycznej późnogotyckiej kolorystyki elewacjom bocznym [H12]; w kościele w Lewinie Brzeskim - po raz pierwszy podjęciem próby rozpoznania zasięgu najstarszych partii świątyni obejmujących chór i zakrystię z końca XIII wieku, a także omówienie chronologii jego ewolucji obejmującej korpus powstały w II połowie XIV wieku, wieżę - w ciągu XV wieku oraz nowożytne kaplice i przedsionki; [H13]; w kościele klasztornym w Czarnowąsach - odkrycie dotychczas nieznanych fragmentów prezbiterium i korpusu romańskiej świątyni z około 1228 roku, jak również jej gotyckiej przebudowy w XIV wieku obejmującej wieżę [H14]; w kościele parafialnym w Szprotawie - po raz pierwszy zaprezentowanie szczegółowego rozwarstwienia chronologicznego niemal nieznanej świątyni, rozpoczynając od budowli z II połowy XIII wieku, jej powiększenia o wieżę i kaplice w XIV wieku, przebudowę z nadaniem halowego, trójnawowego korpusu z obejściem w II połowie XV wieku, oraz kaplic i przybudówek wzdłuż ściany południowej zrealizowanych na przełomie XV i XVI wieku [H15]; 5. skorygowanie większości dotychczasowych ustaleń i tez dotyczących badanych obiektów, w oparciu o odkryte w czasie prac badawczych relikty najstarszych elementów romańskich (np. zamek w Krośnie Odrzańskim, kościoły w Głuchołazach i Czarnowąsach,) i gotyckich (ratusze w Namysłowie, Zielonej Górze i Grodkowie, zamki w Chrzelicach, Sulechowie, Kożuchowie, Opolu; kościoły w Namysłowie, Grodkowie, Dzierżoniowie, Lewinie Brzeskim, czy Szprotawie); 6. zredagowanie w większości przypadków szczegółowych wniosków konserwatorskich do remontów (np. ratusze w Zielonej Górze i Grodkowie; zamki w Chrzelicach, Sulechowie czy Opolu; kościół w Lewinie Brzeskim), lub zastosowanie wyników badań jako materiału źródłowego do opracowania projektów rewaloryzacji (ratusz w Namysłowie, kościoły w Namysłowie, Grodkowie i Głuchołazach, zamek w Kożuchowie); 7. monitorowanie stanu zachowania budowli użytkowanych, zrujnowanych; określenie warunków i metod ich ratowania lub renowacji, oraz wypracowanie schematu postępowania obejmującego interdyscyplinarne rozpoznanie i badania, formułowanie na ich podstawie szczegółowych wniosków, opracowanie projektu rewaloryzacji ujmującego ustalenia oraz konkluzje z nich płynące a następnie nadzór autorski nad prowadzonym procesem.

35 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

I.2. SUMMARY OF CANDIDATE’S PROFESSIONAL ACCOMPLISHMENTS (English version) I.2.1 Personal data:

Name and surname: Andrzej Marcin Legendziewicz

Date and place of birth: 27 September, 1972 Wrocław

Contact data; employment: Faculty of Architecture, Wrocław University of Science and Technology, Department of Conservation and Revalorization of the Architecture and Green B.Prusa 53/55 Str. 50-317 Wrocław, Poland e-mail: [email protected]

Position: Adjunct

I.2.2 Education, scientific degrees: PhD of technical science in architecture (2002) - Wrocław University of Science and Technology. Faculty of Architecture, PhD thesis entitled “The gates and doors of medieval architecture of Silesia “, supervisor; Professor PhD hab. eng. arch. Edmund Małachowicz

MSc. eng. architect (1997), specialization ; architecture and urbanization. Wrocław University of Science and Technology, Department of Conservation and Revalorization of the Architecture; thesis “Revitalization of New Market Square in Wrocław “,supervisor; PhD. eng. arch. Maciej Małachowicz

I.2.3 Employment history: I.2.3.1 Employment in scientific institutions 1997-2002 - Department of Conservation and Revalorization of Architecture, Faculty of PhD student Architecture, Wrocław University of Science and Technology; 2002-2005 - Department of Conservation and Revalorization of Architecture, Faculty of assistant Architecture, Wrocław University of Science and Technology; 2005-2012 - Department of Conservation and Revalorization of Architecture, Faculty of Lecturer Architecture, Wrocław University of Science and Technology; 2012- Department of Conservation and Revalorization of Architecture ad Green, present - Faculty of Architecture, Wrocław University of Science and Technology; adjunct

I.2.3.2.Employment, practise and collaboration in the frame of architect job 1998 - 2002 employed in: "Author’s architecture study of Maciej Małachowicz"; assistant of the designer, training period in the elaboration of the building projects and research study od 2002- my own activity in design and supervising during realization of the projects; obecnie elaborate of the studies, opinions, and expertises, conclusions and directives of the conservations, conservation oversee, leading of the

37 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

architecture studies. 2006-2018 The Voivodeship Office of Conservation of Monuments in Opole as a supervisor of realization of projects: 2006-2008 Rebuilding of the Town Hall and tenement houses in Głubczyce; 2006 Restoration and conservation of the Lower Gate Tower in Prudnik; 2008 Restoration and conservation of the Upper Gate Tower in Głuchołazy; 2013-2014 Restoration of the Castle in Polish Cerekwia (first stage the restoration of the roof and helmet of Towers as well as interiors of the cellar and ground floor); 2018 Restoration and conservation of the Castle's Gate Tower in Głogówek 2006-2010 The Voivodeship Office of Conservation of Monuments in Zielona Góra; supervisor the realization of the projects: 2006 Town Hall in Zielona Góra (reconstruction of the details and conservation of north’s elevation); 2009 Town Hall in Lubsko (conservation and reconstruction of the decorations of the elevation); 2010 Town Hall in Zielona Góra (restoration the interiors of ground floor, conservation of brick walls of older south and east elevations; 2013 employed in City Office of Kędzierzyn-Koźle as the adviser of the President of City in process of reconstruction and revalorization of the Princes’s Castle. 2015-2016 employed in City Office of Szprotawa as a member of team elaborating the Municipal Programme of Revitalization.

38 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

I.2.4. Designation of scientific achievement according to law concerning scientific degrees

Designation of scientific achievement according to law concerning scientific degrees I present:

I.2.4.1 Title of a scientific achievement: Research of medieval architecture of Silesia - selected churches, castles and innermarket blocs

I have submitted 15 papers in the matter close to the subject- I.2.4.2 Publications constituting a scientific achievement: [H1] Cz. Lasota, A. Legendziewicz, Badania gotyckiej architektury Namysłowa. Blok ratuszowy, [w:] Architectus nr.1-2(21-22)/2007, Wrocław s.41-56 (udział 50 %) [H2] St. Kowalski, Cz. Lasota, A. Legendziewicz, The late-gothic Town Hall In Zielona Góra and its remodelings in the 16 th and 17 th centuries, [w:] Architectus nr.1(29)/2011, Wrocław s.25-34. (udział 33%) [H3] A. Legendziewicz, Badania architektury Grodkowa. Ratusz i blok śródrynkowy, [w:] Z dziejów Grodkowa i ziemi grodkowskiej, cz.2 pod red. A. Dawid, Dom współpracy Polsko- Niemieckiej, Grodków 2015, s.89-111 [H4] A. Legendziewicz, Zamek w Sulechowie-w okresie od średniowiecza do początków XX wieku, [w:] Lubuskie Materiały Konserwatorskie, red. B. Bielinis-Kopeć, T.5, Zielona Góra 2008, s.63-69. [H5] A. Legendziewicz, Od średniowiecznej warowni do barokowej rezydencji - historia powstania i przekształceń zamku w Chrzelicach, [w:] Opolski Informator Konserwatorski, red. A. Molenda, Opole 2013, s. 87-100 [H6] A. Legendziewicz, Od średniowiecznej warowni do barokowego klasztoru. Historia powstania i przekształceń zamku w Kożuchowie, [w:] Lubuskie Materiały Konserwatorskie, red. B. Bielinis-Kopeć, T. 12, Zielona Góra 2015, s. 23-37 [H7] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych zamku w Krośnie Odrzańskim/ Ergebnisse der architektonischen Forschungen des Schlosses in Crossem an der Oder, Krosno Odrzańskie 2017 [H8] A. Legendziewicz, Zamek Górny w Opolu - o zachowanych fragmentach rezydencji księcia Władysława II Opolczyka, [w:] Kwartalnik Opolski, Rok LXIII, nr 1/2017, Opole, s. 97-118 [H9] Cz. Lasota, A. Legendziewicz, Badania gotyckiej architektury Namysłowa. Kościół parafialny miasta lokacyjnego, [w:] Architectus nr. 1-2(17-18)/2005, Wrocław, s. 21- 33 (udział 50%) [H10] A. Legendziewicz, Wczesnogotycki kościół parafialny w Grodkowie i jego przekształcenia w okresie późnego średniowiecza, [w:] Czasopismo Techniczne. A, Architektura - Technical Transactions. A, Architecture, 2011. R. 108, z. 7-A, s. 405- 422. [H11] A. Legendziewicz, Architektura kościoła parafialnego p.w. św. Wawrzyńca w Głuchołazach w świetle badań interdyscyplinarnych, [w:] Opolski Informator Konserwatorski, red. A. Molenda, Opole 2017, s. 24-38. [H12] A. Legendziewicz, Gotycka architektura kościoła parafialnego w Dzierżoniowie i jej przekształcenia do połowy XVI wieku [w:] Dziedzictwo architektoniczne: rekonstrukcje i badania obiektów zabytkowych [Dokument elektroniczny] pod red.

39 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

E. Łużynieckiej, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2017. s. 110-124. [H13] A. Legendziewicz, O romańskim kościele klasztornym w Czarnowąsach, [w:] Kwartalnik Opolski, Rok LXIII, nr 2-3/2017, Opole s. 231-245. [H14] A. Legendziewicz, Powstanie i przekształcenia architektury kościoła podominikańskiego w Lewinie Brzeskim od końca XIII do II połowy XX wieku [w:] Dziedzictwo architektoniczne: rekonstrukcje i badania obiektów zabytkowych [Dokument elektroniczny] pod red. E. Łużynieckiej: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2018. (w druku). [H15] A. Legendziewicz, K. Błaszczyk, Badania architektury kościoła parafialnego p.w. Wniebowzięcia NMP w Szprotawie, [w:] Architectus nr.1()/2018, Wrocław, s. 39-60 (udział 75 %)

An individual, well-defined contribution of the postdoctoral author in the authorship of the above works and statements of co-authors defining the individual contribution of each of them to the publication of the series titled: Research of medieval architecture of Silesia - selected churches, castles and innermarket blocs are included in Tom II.

I.2.4.3 Presentation of the goal and results of architectural research included in a series of publications constituting scientific achievement (H1-H15), and the prospect of their possible use.

The beginnings of my research interests should probably be sought in the fascination with the history and archaeological discoveries of destroyed and unpreserved buildings and structures themselves. The readiness to get to know and to quest aroused when I was a student in the Faculty of Architecture, during lectures about the History of Polish Architecture, whereas the direct impetus came from the paper by Professor Edmund Małachowicz on the discoveries of Romanesque relicts in Wrocław Cathedral. This first meeting resulted in my graduation work on the restoration of Nowy Targ square in Wrocław under the direction of PhD Maciej Małachowicz of the Architecture Conservation and Restoration Unit run by the Professor, and in the following years in my doctoral dissertation on gates and doors in Silesia’s Medieval architecture written under the Professor’s direction. The particularly onerous problem I faced while I was preparing the dissertation was the lack of reliable and detailed basic research into not only smaller objects, but first of all into monumental, sacred and secular buildings. Having been aware of the scarcity of sources of this type and having supposed that they may constitute an interesting field of a scientific activity, already while I was gathering material for the dissertation I started partnering with an archaeologist, PhD Czesław Lasotą, who initiated me into the mysteries of architecture and taught me techniques used by researchers in field. Over many years of joint work, we have had an opportunity of researching and recognising a number of Silesian’s Medieval buildings, inter alia, the churches in Brzeg, Namysłów, Środa Śląska, Opole, the town halls in Namysłów and Zielona Góra. The material obtained constitutes the source for several monographic papers. The platform for discussion established with the Professor while the dissertation was being prepared resulted in a few joint restoration projects, after the successful doctoral defence in 2002, e.g. in Wrocław – the restoration of the southern façade of the Town Hall and the design for the cathedral door, in Namysłów: the restoration of the town hall façade and top and of the Krakowska Gate. The partnering showed me that

40 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I the most important tools for the techniques used by an architect to restore historical buildings are: doing reliable architectural research work and the ability to conduct multi- layered studies and comparative analyses. The below-given, consistent list of articles reflects the research work I have done in order to know Silesia’s monumental architecture as profoundly as possible, and also to enrich and extend my own research and professional techniques.

In the years from 2001 to 2017 I carried out architectural research of basic nature on a spectrum of sacred buildings and secular buildings, such as bourgeois, residential and military ones. Out of over 120 objects studied in total, I selected representative buildings falling into three groups as my original contribution to the postdoctoral thesis: town halls and midmarket blocks (3 objects [H1-H3); castles (5 objects [H4-H8]) and churches (7 objects [H9-H15]). They are examples of Medieval monumental buildings erected in Lower Silesia from the 13th century to the beginning of the 14th century, which represent a consistent style of architecture. The results of the studies are described as a series of 15 thematically related publications entitled Badania architektury średniowiecznej na Śląsku - wybrane kościoły, zamki i bloki śródrynkowe [Research into Medieval Architecture in Silesia – Selected Churches, Castles and Midmarket Blocks]. The series constitutes a closed whole, from a series of publications presenting the results of research into the Medieval town halls and midmarket blocks unprecedented in literature so far [H1-H3], through the articles presenting the results of my original work on castles [H4-H8] and up to the texts discussing the erection and transformations of city and convent churches [H9-H15]. In all these publications I was seeking an answer to the questions concerning the primeval, Medieval form of each of the buildings, transformations of the form, evolution of the spatial configuration and change of the mass and architecture, up to changes of an architectonic detail. The main scientific objectives of the research I have carried out were as follow: 1. To examine and recognise the Medieval monumental architecture by recognising the chronology of building transformations, documenting the available source, archive and iconographic data that define the forms, schemes and architectural structures of the buildings. 2. To conduct historical and technical analyses in order to explain the circumstances of building transformations and evolution of building functions; to monitor the state of conservation and to determine the necessary conservation interventions and actions, where appropriate. 3. To develop research and design strategies based on practice, or to draw conclusions for renovation, restoration of each of the buildings or for highlighting selected elements the Medieval décor of the monumental buildings, which might be helpful in converting buildings of historical value to contemporary functions.

The knowledge gained while the research work had been conducted since 1999 on various buildings in Lower Silesia formed the grounds and foundation for all my scientific work and professional activities. The readiness for research was aroused by lectures on the theory and history of architecture given in the Wrocław University of Science and Technology Faculty of Architecture. When I started this long-term research work I hoped that the results and effects of the work will significantly contribute to a change, and also to reversing of the negative trend which consisted in slow degradation of Medieval

41 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I monumental buildings in Silesia’s many cities over more than 60 years since the end of World War II. In the middle of 1990s, part of them was very poorly recognised or even unknown. While Wrocław’s Medieval buildings were consecutively subjected to research work in the post-war times, the Medieval castles, town halls and churches in smaller cities had not been a major subject of researchers’ interests. The descriptions or catalogue information were based on the findings made mainly at the turn of the 19th and 20th centuries by German authors, mostly by Hans Lutsch, the conservation officer of the Lower Silesian province, or on superficial reviews made in 1960s during study tours. As the starting point for my research I took the data gathered during preliminary surveys in the archives of Conservation Offices and National Heritage Institute, in the Knowledge and Technical Information Centre of Wrocław University of Science and Technology and in the then modest literature. The new objectives that I set for myself concerned the acquisition of knowledge of Lower Silesia’s monumental Medieval buildings, carrying out of analyses aiming at recognising the initial forms and later transformations and also the implementation of the effects of the (planned) research by presenting the results as publications or lectures. The conclusions drawn formed the basis for indicating ways of restoration, together with the scope of necessary conservation and restoration work. I made these plans bearing in mind a growing wave of renovations and alterations, where the substance of historical value in many Medieval buildings was destructed. The taking up of the planned research work and the accomplishment of tasks was and still is a matter of urgency. Making the investors aware of the significance of each of the buildings, especially of the endangered ones, e.g. the castles in Chrzelice and Krosno Odrzańskie, and also those unrecognised till then, e.g. the town halls in Namysłów and Zielona Góra, and the churches in Dzierżoniów, Szprotawa and Lewin Brzeski, was of primary importance. The reviews of architectural structures were of the basic research nature, and at the stage of publication I extended them by interdisciplinary studies to link together historical, archaeological, conservation, iconographic, technical, urban and even social or political aspects. Such a comprehensive approach appeared to be extremely effective in explaining the issues of creation of the monumental Medieval architecture in Silesia. The results of the work were also helpful in verifying and assessing the processes and events that had occurred in Silesia since about 1995. Since then we could have observed an increased investment movement, covering alterations, repairs and renovations of sacred and secular Medieval buildings. The results of the work have been documented in Wrocław University of Science and Technology Faculty of Architecture reports [R1-18] and in research reports [Op1-134] archived in Conservation Offices. I frequently presented the results of my original research into the construction and transformation of monumental Medieval buildings in a series of conference addresses and in publications, six of which have been included the series in question.

While starting my research into the monumental Medieval architecture in 2000, I intended to work out such a method and work scheme that the obtained material had high innovative and documentation values. The work was to cover the recognition and survey the structure and transformations of a building, an analysis of written sources and archive iconographic material, and it was to be summed up by a monographic paper where the history of each of the buildings would be described. I also assumed that the research carried out in advance would constitute the valuable, basic, source material for restoration and renovation designs for Medieval buildings. Moreover, I also planned to carry out research work while construction processes were in progress, in order to expand and supplement the

42 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I results I already had, and also to adjust the scope of conservation work. The scenario originally assumed could be realised owing to close cooperation with the investors and members of the interdisciplinary research teams.

The first field work, I took up in 2000, as I mentioned earlier above, in cooperation with PhD Cz. Lasota. We started with the tower of the Town Hall in Namysłów. The work, which continued over the following years and covered the facades and interiors of the entire midmarket block, resulted in a summary published in 2007, where the erection and evolution during the Gothic times [H1] were discussed. The research demonstrated that the town hall, which forms the eastern part of the block, the tower and the cropping house, which adheres to the tower from the south, were built as part of a single, planned construction project in the years 1374-78. The tower cap was made by Master Eynetz between the year 1381 and the year 1389. The town hall was founded on a rectangle plan as a two-section, dual-band, single storey building with cellars. The cellars, consisting of four vaulted rooms, ware accessible from the Market square through three openings: two of them, in the southern wall of the western-band chamber, consisted in ramps for rolling barrels, and one entrance in the eastern wall of the northern- section room. The ramps indicated that alcohol was sold in the cellars. The ground floor of the town hall was laid out slightly differently. The present layout of the western band of the ground floor, with its vaulted rooms, comes from the Renaissance. In the light of source notes, the room ceiling was probably supported by a brick pillar; the rooms could have been used for trading, bourgeoisie meetings or celebrations. They were lit through two windows in the north. In the eastern band, the northern room was a hallway, and was accessible from the Market through a lancet entrance. The second fine room was located at the western edge of the northern façade. The first floor with its Council Chamber and the seats of other city bodies, was accessible by an external staircase, which adhered to the northern edge of the eastern wall, through an entrance topped with a segmental arch. The northern room of the eastern band, the hallway, was covered with a beam-framed floor, which was replaced with a vault in the Renaissance. On the south side, there was the Council Chamber accessible by a lancet entrance and covered with a barrel vault with lunettes, with three-support system of ribbing. The colour of the chamber walls came from two-colour brickwork. The interior was lit through three small recessed windows, two in the east and one in the south. On the first floor, there was an entrance to the tower, where there was a dungeon. The functional identity of the town hall building was emphasised on its facades with rich articulation in the upper section of the floor, which is separated with a dripstone and a panel. On the smooth walls of the ground floor, there are straight-edge openings, whereas on the first floor there are densely spaced blind windows with moulded edges, resting on a cornice; they are rectangular, split into four parts with a Latin cross; there are also lancet openings. On the eastern façade there are 3 rectangular blind windows and a lancet blind window; on the northern and southern facades, there are 11 blind windows on either of the sides, with two lancet ones among them. Each of the facades is topped with two cornices with a panel between. The outlining of the three-storey peak, with rich, symmetrical articulation was damaged during the Renaissance. The articulation of the first storey consisted of 2 pilasters with an offset, crowned with pinnacles, and five blind windows: three lancet blind windows, including two wider rectangular, six-section ones, and two probably rectangular blind windows at the edges. The second storey, closed from top with two cornices and a panel, consists of 2 rectangular, six-section blind windows and the third one

43 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I consists of a blind window in the form of a double arcade. It is likely that the peak was outlined with a triangle pattern and recesses. The original texture and colour scheme of the façade were created by two-colour, single-stretcher brickwork and whitewashed, plastered blind windows and panels. Another layer consisted in polychrome decorations on a black background and white triplefoil on a panel and tracery in blind windows. The polychromy was covered with two monochromatic (black and while) coatings. The brickwork was painted dark red and then black. On the lower storey of the tower there was a dungeon covered with a holed vault. The higher storeys were accessible by stairs within the wall thickness and higher storeys - by ladders. The octagonal part was supported by squinches in the corners, and light came in to the interior through slot windows. The facades of the tetragonal part were crowned with a cornice, and there were pinnacles in the corners. Each of the octahedron walls was decorated with two layers of lancet blind windows. The colour scheme of the tower was probably similar to that of the town hall. The cropping house, adjacent to the southern wall of the tower, was built as single-storey, single-room building with a cellar; originally is was covered with a steeply pitched pent roof. The cellar was covered with a barrel vault, and the ground floor was lit through a segmentally shaped window. In the Gothic times, the flat facades followed the same colour scheme as the town hall. The three buildings that form the western part of the midmarket Gothic block were built at various times. One was added to the tower and the cropping house from the west, the second was added to the tower and the western edge of the town hall from the north, and the youngest one filled the north-western corner of the block. The first one was pulled down in the 1960s; I found the building footprint by reviewing the iconography. The second one was a single- storey building covered with a steeply pitched gable roof, with the ridge running along a north-south line, with three, stone-framed windows from the north. At the base of the triangular peak crowned with a so called “cat path”, there was a panel with a white inscription in Gothic small letters on a light grey background. The original façade texture and colour scheme were created by monochromatic brickwork, later painted red and then black. The last Gothic building, which formed the north-western corner, was a single-storey solid, covered with a gable roof whose ridge ran along the north-south axis and had a recessed top. Its western wall had two windows and a vestibule whose roof was supported by the wall. The façade face was painted red. While doing the multi-stage research work, we discovered and documented a midmarket Medieval block, which had not been known till then. The block had rich Gothic articulation on the façade and was the seat of municipal authorities in the years 1374-89. The results of research stage one, supplemented with comparative studies on Silesia’s Gothic tops, were used as the starting material for the implementation of the project consisting in the reconstruction of the eastern top and decoration of the town hall side walls, and also in the restoration of the entire block façade. The conclusions drawn from the work inside not only extended the knowledge of the Gothic layout itself, but were the source material for drawing up the documents for town hall ground floor and cellar renovation and conversion. Relaying on the results of the research work and comparative studies, I suggested Gothic outlining for the eastern peak. The system consisting of recesses and rectangular, four-sectional blind windows in the lower part and of pinnacles in the lesene capping was restored. Within the second storey, the six-segment concaves arrangement was highlighted, and within the top storey, the lancet, double arcade was restored. The Gothic geometry of the triangular peak with three pinnacles in the frieze panel closures and in the capping were

44 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I restored. The work on the facades also included the reconstruction of the rich articulation of the first floor. The composition of frieze panels and also of window-sill and top cornices was restored, with reconstructed rectangular four-segment and lancet blind window having been added among them. The overall dimensions and locations of the windows were altered and adjusted to the cavities in their Gothic locations. The last stage of the work consisted in the restoration of the Gothic colour scheme to the town hall facades and of the contemporary one to the other block buildings.

In 2006, owing to the discovery of the cellars that had not been known until then, an interdisciplinary team and I researched the town hall block in Zielona Góra. The results formed the grounds for drawing detailed conservator conclusions as part of the work we conducted on the northern façade in 2006 and in ground-floor interiors in 2010. The observations I made while the conservation work was being performed, extended and supplemented the research results and formed the basis for the paper on the founding and transformations of the town hall block [H2], which was published in "Architectus", a quarterly, in 2011. The results showed that the Medieval outlay, which dated back probably to the middle of 15th century, consisted of the 13.5m x 34m town hall building and the tower and a row of four stands, which adhered to the building from the east. The ground floor, the seat of the city authorities, consisted of four rooms, of which the middle one was 19m long and 10.9m wide. Two rooms, which were covered with ceilings and vaults, were built along the southern wall, and one narrow room was built along the northern wall. The first floor, with the seats of municipal authorities, administrative and judicial bodies, was probably laid out in a similar way. The middle room on the ground floor was probably the meeting place for the bourgeoisie and the place of short-term trade. The functional differences between the ground and first floors were manifested with rich décor of the upper floor façade, consisting of a belt of nine rectangular, four-segment or six-segment cavities divided with crosses and filled with painted window-like ornaments at the first floor level of the western facade. The northern peak of recessed construction had eleven levels of curtain and segment arch blind windows. The façade and peak texture and colour scheme were created by wall brickwork, painted red with white joints and by plastered, four-colour blind windows. A tower and a four-chamber commercial building were erected together with the town hall on its eastern side. The interior of the lower tetragonal, 16m-high tower was originally divided into four storeys, of which the lowest was a dungeon. The next storey was lit through low windows in the east and north. The upper, octagonal part, 9.2m in height consisted of two storeys, with windows in rectangular cavities. There were three windows on the lower storey and four windows on the upper one. The tetragonal tower façade was decorated with small blind windows topped with segmental arches, whereas the polygonal tower façade was decorated with two layers of slender lancet blind windows. The building was subjected to transformations in 1546, which was evidenced by a brick with the date impressed on it, discovered on one of the pillars. There were cellars beneath the southern part and vertical communication inside the middle part. The largest of the three chambers accessible from the Market square and the ground floor was covered with a vault supported by the central pillar and was used for selling alcohol. The staircase was situated in the southern part of the middle room. It consisted of the stairs and tunnel to the cellars and the stairs onto the first floor. During the alteration, the interior decor changed and the facades were plastered and painted, including the blind windows which were pained monochromatically, two window

45 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I opening with profiled, bricked framing were at the basement level on the southern façade. The internal layout changed during the reconstruction after the 1651 fire. The cellars were increased and a new room was separated in the middle of the ground floor. One of the new chambers, the largest of all, covered with a four-segment vault supported by the central pillar, was designed for selling alcohol. The research I conducted proved and confirmed the Medieval provenance of the Zielona Góra Town Hall, thereby contradicting the so far opinions that it had been built after the 1582 fire and thereby making it possible to define its layout and façade décor. The research material enabled me to draw conclusions and to decide on how to restore the norther façade and peak. Moreover, I used the conclusions to develop detailed guidelines for the design for the renovation of the ground floor rooms, including the room with the Gothic ceiling and the basement near the former southern façade. The conclusions I developed were implemented in two stages. The first one was implemented in 2006 and consisted in the conservation and restoration of the norther gable façade of the town hall, which is blended into the midmarket buildings now. The work included the reconstruction of the outline of the lower part of the recessed gable, together with segmental cavities, and the exposure of the preserved Gothic décor, which consisted in three belts of curtain-type blind windows where plastering was restored. A rich décor, limited from the top with a frieze panel strip, was exposed within the first floor of the Medieval town hall. It consisted of a six-segment cavity, three rectangular four-segment blind windows and two wide, segmental blind windows, which were originally filled with windows. Owing to the need to ensure communication among part of the building, the secondary openings on the ground, first and second floors were left. Moreover, the outline of lunettes of the Renaissance vault over a former passage along the northern wall of the town hall were left and exposed on the ground floor. The second stage consisted in the restoration of the town hall basement in the southern part. I suggested that both of the southern belt rooms be exposed, namely the bigger one with a Gothic ceiling and the smaller one with a barrel vault. Soft, smoothed plasters, as in the Medieval times, were restored on the walls and square brick tiles on the floor. The documented brick traces were used to reconstruct the two Renaissance window opening frames in the former southern façade of the town hall; Renaissance window joinery was set in the openings (so called Flemish windows). The project also included the former eastern façade of the town hall, which was subjected to conservative maintenance.

The third of the Medieval midmarket blocks in question is situated in Grodków. It was the subject of my field research carried out by interdisciplinary teams in the years 2005 and 2010-11. The present classical building erected according to Philippe’s design in 1836 hides relicts of an Medieval layout in its structure. The layout comprises a tower, cellars under the east wing and fragments of underground storey walls situated west of the tower. The midmarket block relicts are under the floor in the southern part of the square. The research findings, extended by adding an analysis of the iconographic material available, including the plan of Grodków, developed by H. Oswald in 1833, enabled me to follow through transformations of the town hall block buildings from the Medieval to the beginning of the 21st century. The summary of the work was included in the publication issued in 2015 [H3]. The Medieval midmarket block is situated in the centre of the square, and at the end of the Gothic time it probably consisted of two major parts separated one from another with an internal passage founded along the east-west axis. North of the passage, on the western

46 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I side of the tower, there was the town hall building with a decorative recessed gable from the west, and from the east - with a tower capped with a gallery supported by brick pillars. A row of six (?) buildings of unknown commercial functions probable adhered to it. The southern part of the midmarket buildings probably consisted of three buildings planned out within an about 42m x 24m (outer outline) rectangle. The front facades faced towards the south. The two outermost buildings were erects first. The building situated in the eastern corner, with the front width reaching 10.5m, had its cellars covered with ceilings. The façade décor uncovered during field surveys consisted of a regular, single brickwork where the horizontal joint was carefully shaped, flat and undercut and the vertical joint was flat, scratched. The second of the buildings on a rectangular plan with the outer dimensions of about 11.5m x 24m was planned out as internally divided. Then the building situated between the two discussed above was erected. The relicts of its walls allow us to assume that it contained a north-south passage, which linked into the tret in the tower area. In the Baroque times, the buildings of the southern part of the block were surrounded by one- storey, wooden houses. The midmarket building complex had been reconstructed many times after fires that had struck Grodków. After the greatest fire, which occurred in 1834, the damaged buildings were pulled down, and three years later a new edifice was erected according to the design by Philippe. The tower was blended into the edifice and crowned with a new high dome. In its present form, the Town Hall in Grodków is an interesting example of monumental classical architecture of the 1st part of the 19th century. My 2005 first-stage findings and discoveries enabled me to localise the Medieval town hall relicts of the tower and cellars and were also used as the source material for drawing up the design for the renovation of the town hall. The second stage of the work done while the floor of the presently classical building was being replaced and the building façade was being renovated resulted in the possibility of not only determining the extent and layout of the town hall but also of restoring the solid of the Medieval midmarket block that had not been known till then. Owing to a very broad scope of the alteration to the town hall and midmarket building in classical style, the scope of renovation planned in the design documents was relatively small. It mostly consisted in the restoration of the Baroque décor and colour scheme in upper parts of the tower, at the dome shaft. For the basement I suggested exposing the bricked portal over the entrance to the tower from the north, and inside the stair case – exposing its bricked southern façade at the bottom of the body.

I decided that the scheme designed for the research on the town hall blocks should be applied to the recognition of Medieval residential and fortified buildings. Therefore, I started researching castles almost parallel to the work on market buildings. The first castle I had recognised since 2005 and whose summary was published in "Opolski Informator Konserwatorski" in 2013 was the castle layout in Chrzelice near Prudnik [H4]. The architectural research enabled me to recognise construction and transformation phases of that Medieval fortified building – known to a small degree and hidden under the Baroque décor. Iconographic studies, especially the analysis of a print and plan made by Walenty von Säbisch in about 1600 helped recognise the Gothic building. The castle probably dated back to the first part of the 14th century, when a cylindrical donjon with an inner diameter of up to 3 metres was built. The layout was likely to have been extended in the second part of that same century when a masonry perimeter on a trapezoidal plan, with access from the south, was added. At the same time, a three-storey

47 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I dwelling house was built in the south-western corner. Inside the building, there were two vaulted rooms in the south and a corridor along the northern wall. The entrance onto the ground floor was in the north-eastern corner and it led to a vestibule, and further to two rooms – a shorter in the east and longer in the west. In its northern wall, there was at least one window. The ground and first floors were covered with a beam-framed ceiling and plastered with a thin layer of lime engobe. The higher storeys were probably accessible by wooden stairs adhering to the eastern wall, and the cellars might have been accessed directly from courtyard level. The solid was covered with two parallel gable roofs, whose ridges were built along the east–west axis, and whose high triangular peaks were seen from the main courtyard. The second building, erected probably in about 1580, was situated in the south-eastern corner of the perimeter. Its plan was close to a rhombus, and its staircase was near the southern curtain. This three-storey building had a single-room interior, with the entrance onto the ground floor having been along the western façade axis, and the entrance to the cellar – in the north-western corner. The cellars, ground and first floors were covered with vaults with lunettes. The building was covered with two low roofs decorated with attics. In the 2nd part of the 17th century, the Medieval stronghold was transformed into its present form of an early Baroque palace. The trapezoidal courtyard was surrounded with a four-wing layout with arcaded galleries. The southern wing was covered with a gable roof whereas the other wings – with mansard roofs. The southern entrance gate was emphasised with a tower topped with a bulbous dome; another gate was built in the north towards the gardens. The façade was designed as symmetrical, and the Baroque décor in the form of trims, mirrors and jerking heads, which have been known till today, was introduced. A change in function and the taking over of the building by the Prussian state resulted in transformations in the 2nd part of the 19th century. The southern wing was pulled down completely and the opening in the courtyard galleries were bricked up. The roof was changed by replacing the mansard system with a gable one, and the façade décor was simplified. Owing to years of neglect, in August 1987 a part of the west wing collapsed and the layout fell into ruin. The field research resulted in the discovery of fragments of an Medieval dwelling and defensive layout consisting of a curtain perimeter, dwelling house and cylindrical tower, which had been hidden in the solid of the Baroque palace, and which had rather been unknown till then. Analyses of archive iconographic documents , combined with research findings gave an image of a Medieval residence of the 14th century, extended in the 16th century and almost completely transformed in the 2nd part of the 17th century. The research results constituted the input material for drawing up guidelines for securing and strengthening the discovery. Owing to the poor condition of the palace, especially numerous cracks in the perimeter walls and also damaged vaults, the decision was made to secure the building. The conservator conclusions concerned the restoration of the southern fragment of the western wing ruined, the introduction of necessary strengthening, and the straightening up of the courtyard and the interior available. A potential route of anchoring stays, the location of binding joists and the dimensions of the rim that is linked with the crown cornice were proposed. So was the restoration of the hipped roof, and thereby the baroque dimensions of the solid, together with the previous roofing of plain tiles laid to form the so called shell. Unfortunately, owing to lack of funds, the strengthening project has not been implemented.

I had the opportunity of carrying out research on the unrecognised castle in Sulechów in the spring and summer of 2008. The findings that detailed the date of

48 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I construction and described the scope of transformations that had been made from the 1st part of the 14th century to the beginning of the 20th century were published in Lubuskie Materiały Konserwatorskie in the same year [H5]. The research results showed that the tower, or the donjon, on an about 10m x 10m, square-like plan, dating back to the 1st part of the 14th century and mentioned in 1319, was the oldest element retained in the layout structure. The Medieval tower consisted of a bricked shaft with a pavilion roof with a wooden hoard. On the lowest floor, there was a dungeon where prisoners died of hunger; it was accessible by a hole in the floor about 5 metres above courtyard level. The three successive storeys were separated with wooden ceilings; they were accessible by ladders. The entrance was in the north, probably at a height of about 10 metres. The light entered the interior through slot windows. The third floor wall décor consisted in four windows and two entrances, to the latrine bay in the west and in the southeast corner to the wall-recessed stairs leading to the defensive level, about 18.90 metres above the present ground level. The exposed single-brickwork wall face was neatly decorated with profiled joints: the horizontal one was flat, undercut and the vertical one was provided with a scratch. The bottom surfaces of the recess arches were plastered with a thin layer of mortal, smoothed and whitened. The façade was modestly decorated, with the brick wall flats having been provided with axial slots to let the light into the second floor interior and with rectangular windows on the third floor. Moreover, a latrine bay was built under the hoard porch on the western façade. The second stage in the development of the Gothic layout consisted in the construction of a perimeter wall and a dwelling house on a rectangular plan. It is likely that the almost 8.5m high curtain with a combat platform at a height of 6.5m and basement thickness of about 180cm were constructed first. It surrounded the 30m x 40m rectangular courtyard. The courtyard was accessible by a drawbridge gate in the south. The dwelling house was probably built along the northern segment of the perimeter, which is pointed to by the archive plans of the city dating back to the 1st part of the 18th century. After the Sulechów fire in 1557, which consumed the castle as well, renovation work, together with some extension, was done at the end of the century. The work might have been initiated by Elisabeth of Brandenburg. The Medieval fortified building was transformed into a Renaissance residence with a tower covered with a two- gapped high dome known from iconographic sources. The dome was probably damaged in about 1750, a then replaced with a low pavilion roof. The layout was probably enlarged at the end of the 17th century or at the beginning of the following century and a southern wing was added; the wing was reconstructed at least twice, in about 1850, when it received a late classical form, and then at the turn of the 19th and 20th centuries, when it was adapted to flats. The research I conduced was for me an opportunity of recognising the Medieval fortified layout, which had only been mentioned till then, and which was probably built in the 1st part of the 14th century and consisted of, inter alia, a Gothic donjon, a fragment of a curtain and a dwelling house. The results of the work also constituted the source material for drawing conservator conclusions. They also were the grounds for demanding that the layout be restored and its blurred historical forms, the solid, the façade and the interiors, be reinstated. The most significant recommendations concerned the restoration of the tower. I suggested, based on comparative studies, that the Medieval form of capping consisting of a dome and a wooden hoard gallery be restored, which unfortunately has not been done. Moreover, I pointed to the need for removing the secondary cement plastering from the façade and subjecting the

49 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I retained bricked Gothic face to conservation work, restoring the latrine bay in the western façade and adding stylised door and window joinery. Whereas for the southern wing I suggested that the damaged late classical architectural details, inter alia, window trims, mirrors and also the colour scheme be partly restored. The work in the tower interiors included preventive maintenance of the Renaissance basement, eclectic first floor and the upper Gothic floor. I also suggested that the lay-out of the ground and first floors, including the staircase, be retained, and secondary divisions in the basement be removed. Owing to the removal of the floor beams from the styleless first floor rooms, I suggested that they be re-arranged, together with the loft. The suggested scope of work has been performed almost completely; the restitution of the Gothic dome and its hoard gallery was only abandoned.

Another residence in the [former] Duchy of Głogów I had the opportunity of recognising in detail during three working seasons was the castle in Kożuchów. During the first stage in 2009, the work covered the interiors at cellar, loft and tower levels and the walls along the outer perimeter of the layout. During the other two stages in 2014 and 2015, while renovation work was being done, I recognised the outer and courtyard facades and archaeological excavations were conducted. The summary of the many-seasons’ field work was included in the paper published in Lubuskie Materiały Konserwatorskie [H6]. In the light of the findings, the first element of the Medieval layout dating back to probably the end of the 13th century was a square in plan, about 9m high, stone tower with buttresses in the corners. The castle probably built in the 1st part of the 14th century had a smaller outline than the present monastery. The layout corners found indicate that the courtyard dimensions could have been about 25 by 37 metres, and there was a stone tower, a donjon in its southwestern corner. The tower storeys built in the 1st part of the 14th century were accessible by the door-way in the east, 9 metres above courtyard level. The cylindrical part of the tower was crenelated, with eight gaps, and covered with a dome. A Gothic dwelling house erected parallel to the perimeter, filled the entire eastern part of the courtyard. It could have consisted of three parts and an entrance to the first floor. In the late Gothic, it was rebuilt and a porch was added in the attic part for military purposes. At the same time, the tower was raised and one defensive storey with wooden hoards was added. The gatehouse erected probably in the 2nd part of the 14th century or at the beginning of the 15th century was in the form of a low tower. In its southern part, there was a gateway with embrasure reveals, with frieze panel installed above. The castle was probably surrounded by roundel fortifications, with four guns in the corners and shooting slots, in the 3rd quarter of the 15th century. The reconstruction in the Renaissance times brought changes in the shape of the Gothic dwelling house, which was raised. A bay window was built on its northern façade. The dwelling part was probably extended by a northern wing, which received a bay window, and a staircase in the west. At the same time, the tower was raised and plastered. Baroque transformations were made in the years 1686 – 1706, when the castle was taken over by the Carmelites. At first, a monastery was built on the Medieval layout and a piece of the moat in the southeast. The monastery gate was situated in the west of the former Gothic gatehouse and was accessible by the causeway that exists now. The tower was raised and covered with an onion dome with a single gap. The church was erected in the years 1705-06 as the last element of the present solid, by adding it to previously existing buildings. Further reconstruction was limited only to small changes in church and monastery façade articulation and to pulling down the Baroque tower dome.

50 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

The first stage work resulted in the discoveries that formed the grounds for tracking the history and transformations of the fortified layout from the end of the 13th century to the beginning of 18th century. The conclusion drawn enabled me to develop the detailed design for conservation of the castle façade. Whereas the results of the work done during renovation deepened the knowledge of the Medieval layout itself and made it possible to enrich the façade by exposing two elements, a stretch of the stone perimeter curtain and two fragments of the gatehouse frieze panel. Based on the results of the first stage of architectural research, I drew the detailed conclusions for renovation of the façade. The conclusions included the restoration of a partly damaged architectural Baroque detail, the restoration of the colour scheme used at the turn of the 17th and 18th centuries, and a new window joinery with the original shapes and glazing. The above conclusions were the input material for the design for conservation renovation of the façade, which I developed in 2010. The design was based on the implementation of the assumptions presented as the conclusions, and extended by detailed drawings of the architectural detail to be restored (inter alia, the window and door joinery, window bars, the portal colour scheme). While the renovation was being done, I carried out research stage two, from which the conclusions were provided as detailed recommendations. They concerned the exposure of elements of the Medieval façade décor discovered, i.e. the western perimeter curtain element and two fragments of the panel that had decorated the gatehouse front wall. All the work was completed in September 2015, and project was awarded inter alia Lubuskie Konserwacje in 2015.

I researched the architecture of the remained fragments of the Upper (Górny) castle in Opole in cooperation with PhD Cz. Lasotą during conservation work on facades and in connection with the discovery of cellars, which had been backfilled and not known till then. The opportunity to present the paper on the architecture of the layout dating back to the 2nd part of the 14th century and of its later transformations, which had only be mentioned in the literature till then, was the conference organised for the celebration of the 800th anniversary of the granting of the city charter to Opole. The paper summarising my original research on the architecture of the site, supplemented by a survey of the iconographic and source material, was then published in "Kwartalnik Opolski", a quarterly [H7]. The research on the relicts of the Upper castle in Opole, which consisted of a gate tower, a stretch of a curtain and bartizans, showed that the remaining fragments of the castle buildings hid parts that dated back to the 2nd part of the 14ht century. The exploration of the lowest floor of the gate tower offered the opportunity to recognise its Gothic interiors, i.e. the drawbridge operation rooms, back rooms, a dungeon and a heating stove. The last discovery threw new light on the function of the floor over the gateway, where fine or dwelling rooms (e.g. used by the castle burgrave) should have rather been expected. Moreover, the interior recognition enabled me to determine the chronology of the construction of the castle walls, bartizans and tower. It was found that the gate tower had been butted to the curtain, which had been built slightly earlier, and no tying up between the structures had been applied. This may be the evidence that the gate was built as additional strengthening of the eastern city perimeter wall to enable a separate entry to the castle site. Minor technological differences and a consistent building material may indicate that the tower was erected soon after the curtain, probably in 1382-87. The analysis of remaining fragments of the gate façade décor broadened our knowledge of the forming of ceramic décor of fine, secular Medieval buildings. The discovered relicts of a hoard gallery, a

51 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I characteristic feature at the top of Gothic castle and gate towers, deserve particular attention. A bartizan, which protected a wall recess, was capped in a similar way. The shapes and details – lancet windows, blind windows and frieze panels registered while the research was being carried out on the gate façade, indicated a mighty founder, caring of his prestige also through a fine and well-fortified seat - probably duke Władysław Opolczyk. In the 16th century, the castle site was taken over by the City Council and in 1615 everything except the tower was destroyed by a fire. In 1622 it was transferred to the Protestant Church and 15 years later, the site was partly divided into plots and allotted to the construction of new houses. In 1669 the castle ruins were handed over to the Jesuits, who erected a church of wattle and daub construction, and converted the tower. The entrance hall was probably bricked in the east and transformed into a utility building, and so were the cellars. The greatest changes affected the tower interiors in the 19th and 20th century, when they were converted into a three-year secondary school, additional door opening was made and the Gothic ones were bricked. The basement and dungeon were backfilled with rubble and the façade was changed by giving its upper levels neo-Gothic forms. The results of my research work presented the discovered fragments of the defensive and dwelling layout in Opole which had been discussed superficially till then. Based on the source survey, I dated it back to years 1382 - 1387 and indicated duke Władysław Opolczyk as a founder. The researched material enabled me to formulate recommendation for conservation work on the gate tower facades and in its interiors. The findings formed the grounds for straightening up the exposed Gothic relicts on the gate tower facades. I considered it necessary to do preventive maintenance of the brick face of Medieval and modern parts of the building. Moreover, I suggested that the plastering in segments of the lancet blind windows and stretches of the frieze panel and the bricked windows and door openings be restored. I also indicated how to expose lower floors, including the drawbridge counterbalance and the dungeon, where prisoners used to die of hunger. The restoration work included the facades only.

The last Medieval castle that was the subject of the series of publications in question is in Krosno Odrzańskie, and its architecture was researched in the summer of 2017. The results, enriched with the analysis of historical sources and the archive iconographic material were published in the same year as part of an international, Polish-German cross-border project [H8]. The oldest layout I managed to recognise while doing the research covered a residence probably erected in the first thirty years of 13th century. A 40m x 50m stronghold situated on an island, at the bifurcation of the Odra and Bóbr rivers. It was probably built in the reign of prince Henryk I Brodaty. The end of the century or the beginning of the following one probably brought an extension to the residence. A 12m x 40m long fine, three- storey wing with cellars was erected along the northern edge of the courtyard. In its basement there was a two-bay, ten-span room with brick pillars and with an avant-corps protruding beyond the building outline, where the prince’s throne (?) probably was. Its interior was lit from the south via regularly spaced window openings. A keep was established in the southeast corner, at the joint with the city perimeter. The southern wing was built and the entrance gate in the form of an elongated neck was strengthened still in the Gothic, probably at the end of the 15th century or at the beginning of the 16th century. Modern transformations started in about 1580, when the southern wing was reconstructed and a new arcade loggia was introduced. The gate unit was transformed, and guard rooms were

52 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I situated above the gateway. It was likely that the Gothic keep was capped with a high dome, which might be seen in castle views from about the mid-16th century. The second stage of work done at the end of the 16th century might have included transformations in the northern (Gothic) wing and the erection of the eastern wing, where fine room might have been arranged. The removal of damage caused by Thirty Years’ War started in 1644 - 1650 from the construction of the western wing, together with a chapel. In the following years, the former Gothic wing was reconstructed and enlarged by adding an avant-corps. The eastern wing was renovated. In the mid-18th century, the keep was pulled down, the southern wing was extended in the eastern direction, and a staircase was built near the loggia. The 19th-century transformations to the castle related to adoption to barracks for soldiers. Still before the World War II, after the army left, part of its interiors was adopted to a Savings Bank and Regional Museum. The residence buildings were seriously damaged during fights in the spring of 1945. The ruins were not secured until the end of the 1950s, the courtyard was not tidied up until the mid-1960s, and in the 1970s, the gatehouse was converted to an exhibition hall. The renovation of the complex started in 1996 – it consisted in the renovation of the gatehouse interiors and safeguarding of the southern wing. The adaptation of that fragment of the layout to exhibition purposes, together with the rebuilding of the chapel in the western wing were carried out in 2005-7. The other castle building still remained in a ruined state, including the most valuable northern wing with relicts of the Gothic duchy residence. The research work I conducted extended and summarised the work done on the castle till then since the beginning of the 1970s. The origins of the bricked layout could be related to prince Henryk Brodaty’s activities. The discovery of the palace building that was closing the courtyard from the north and of the keep relicts in the southeast corner threw new light onto the form and function of the building at the end of the 13th century and the beginning of the 14th century.

While researching into secular monumental architecture, I became aware of the fact that it was necessary to include sacred buildings in the research to recognise its medieval fates more fully. Therefore the third group of the presented monumental buildings within the series in question consist in selected parish and monastery churches in Namysłów, Grodków, Głuchołazy, Dzierżoniów, Lewin Brzeski, Czarnowąsy and Szprotawa. The first of them was explored in cooperation with PhD Cz. Lasota from 2002 to 2004, while its roofing was being replaced and the rafter framing renovated. The field research results, source and iconographic surveys formed the input material for the paper published in "Architectus", a quarterly. I found that in the walls of the present temple there were relicts of an earlier church consisting of a single-space presbytery and sacristy in the north and a three-aisle, basilican, probably four-bay body without buttresses. Its remnants can be found in lower segments of the perimeter walls within three western spans. Near the western edge of the norther façade I found the lower part of the bricked embrasure window. The basilica, covered with a ceiling, lit through narrow windows, could have been erected at the beginning of the 14th century at the latest. The construction of the existing church started with the construction of a tower. At first, its lower part was built as a four-storey building with an open basement with three lancet arcades and a cross and ribbed vault. The fourth storey was distinguished with a plaster band and cornice, and emphasised with lancet, plastered blind windows. The upper part of the tower was probably planned to be erected on an octagonal plan, to make

53 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I it match the basilican body. The other two storeys were built at the second stage and received rich façade décor, consisting of blind windows of a variety of forms and heights, along the wall axes in the buttresses. The second building consisted in a three-aisle, three- bay hall body, strengthened with buttresses with three-slot windows. The façade face was created by a two-colour brickwork and whitened plasters of the bottom parts of the window arches and the frieze beneath the cornice. The nave was probably covered with stellar vaults, and the aisles – with three-support vaults which flowed down onto lesenes and lancet, profiled-edge arcades. Pillars between the aisles are elongated octagons in cross- section. Before the windows were glazed, the chapels were added to the church body in the north and south, one by one, counting from the rainbow arcade line. The three northern and two eastern chapels were covered with recessed roofs. Two chapels built together in the western part of the southern row, including the two-storey westernmost chapel, as high and the aisle, were covered with gable roofs with triangular peak and blind windows. The two- storey chapel was accessible from the outside, and its lower storey was accessed by a lancet portal in the south and the upper storey was accessed by external and internal stairs situated in one corner. The three-side closure of the easternmost chapel in the northern row was created as the reflection along the body diagonal. In its eastern wall, there is an “ogee arc" opening. The other windows were of lancet type. The southern row chapels are covered with ribbed, three-support, alternate and stellar vaults, whereas the northern row chapels – with cross and lamella vaults. There is an oculus in the wall between the second and third chapels from the east in both rows, which proves that a pair of chapels adjacent to the body were planned to be built. Another stage of transformations included the three-aisle, hall presbytery with polygonal closures at each of the aisles. The choir façade is embraced with buttresses with a plinth and dripstone on the window sill line. In the capping there is a brick frieze, and above – a plastered panel. The openings of lancet, embrasure windows were filled with brick traceries. Inside, there are profile edge arcades between the aisles; the arcades form the rests for stellar vaults in the nave and three-support vaults in the aisles, where the supports are decorated with sculptures. The original sacristy for the hall church was similar to the present one in terms of the size. In 1483 the church was damaged during the great fire of the city; the nave vaults from the tower to the Passion were made in 1495. A tower was constructed parallel to that; the highest storey of the tower was lit through lancet windows and capped with a terrace with blank windows. The scene of Crucifixion in three recesses in the western arcade wall of the vestibule under the tower was founded in 1496 and the construction of the present sacristy finished in 1526. The research work carried out enabled me to verify the superficial descriptions of the erection and transformations of the church in Namysłów, which had been published till then. The findings also helped verify the concepts that dated back the construction to the 1st part of the 13th century and shift it to the end of the century. Moreover, I managed to restore the scope of transformations of the basilican body and precise when the hall presbytery was built. Owing to the very detailed work results I could develop the detailed design for the church renovation. The design included preventive maintenance of the façade face and straightening up of the body and presbytery façade décor, together with the restoration of proper exposure of the frieze panel beneath the crown cornice and lancet arch squinches. It was also necessary to correct the facades of chapels, especially of a pair of the western ones in the southern row, where the bricked entrances and the relicts of a part of the frieze beneath the cornice should have been exposed. The most extensive changes needed

54 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I applying to all of the tower facades and the western body façade. While plastering was needed in the blind windows and the bricked window in the aisle peak and wall, the cement mortal frieze belts needed removing and plastering in lancet recess backgrounds needed adding. Unfortunately, the project was not implemented due to lack of funds.

The recognition of transformations in the Michael Archangel Parish Church in Grodków was the subject of original explorations initiated in 2005, when the renovation of the interior started, and carried out over many seasons. The results of the field work were summarised in the paper delivered at the conference “ARCHITECTURAE POLONIAE MEDIEVALIS” in 2009. The theses extended with a survey of sources and archive iconographic material were included in the paper published in "Czasopismo Techniczne". That Gothic church falls into the group of city parish churches whose early provenience dates back to the turn of the 3rd and 4th quarters of the 13th century. The original spatial arrangement of the temple consisted of a three-bay, vaulted presbytery on a rectangular plan. The presbytery was closed from the east with a straight wall of the sacristy, which was situated in the south within the reach of the eastern façade and staircase tower in the southern corner, near the rainbow arcade. The choir was lit through seven high-lancet, stone tracery windows, with the eastern one having been the largest. The interior was covered with a cross vault strengthened with buttresses whose ribs rested on suspended ancillary columns; the columns were topped with heads and lacings with morphic, zoomorphic ornaments or masked. In the southern wall there were two lancet, stone framed openings to the sacristy and staircase and a triple sedilium, capped with lancet arcades supported by brackets. The colour scheme of the interior was created by whitened, dual brickwork walls with neatly shaped triangular joints, and brick-red painted décor elements on the vault. A lancet rainbow arcade with its buttress supported by ancillary columns and a stone finial linked the structure with a five-bay hall body erected probably at the end of the 13th century. Its perimeter walls embraced with buttresses indicate that the body might have been vaulted. It is likely that a tower capped with a high pyramid dome was erected in the 2nd part of 14th century on the nave axis. It was wrapped with lesenes and divided with straight stone cornices into four storeys, with the third one having been decorated with brick framed oculi, and the highest one – with three-slot stone tracery. The stem top was shaped in the form of a porch, with crenellation and blind windows in blanks, which were supported with stone brackets. In the south, a square staircase whose entrance consisted in a stone, two-armed portal, adhered to the tower. The brick face with a neatly made triangular joint with a scratch was painted iron-red. It is likely that a vestibule was built in front of the entrance at the same time when the tower was erected; it was in the form of a lancet arcade; above it there was a plastered panel with a four-leaf rosette painted on it. Soon after two chapels were built by the southern walls of the body. The first one was built in the east. The other was built between the eastern chapel and the vestibule and was covered with a cross and ribbed vault. The reconstruction in the late Gothic style probably followed the 1449 fire. At first, the nave body was changed by adding new walls supported by arcades arranged in a basilican, four-bay style. Three chapels and a vestibule were added along the northern wall. Inside there are rectangular chamfered pillars with profiled lancet arcades and a ceiling, whereas the vault rests were bricked. The second stage reconstruction in the late Gothic style consisted in the raising of the presbytery and the construction of a new northern sacristy. The bay arrangement retained but new window openings were added above the existing ones, and rests for vaults were prepared in inner walls. The entrance to

55 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I the new sacristy was finished with an recessed portal whose form resembled those of the end of the 13th century and which was transferred from another site. Modern changes in the church interiors were limited to two projects, the first one implemented in 1671 consisted in the construction of vaults in the church body and the second one implemented in 1892-93 when ribbed decorations in a lamella arrangement in the nave were added. It is worth noticing that the church is particularly interesting due to its reconstruction in late Gothic style, which had not been completed but whose unfinished decorations extended our knowledge of the technology of erecting and constructing vaults as spatial structures. Lack of sufficient funds, which might have been the reason why the city patriciate suspended the ambitious reconstruction, paradoxically contributed to the retention of the rich décor of the early Gothic presbytery in the city church. The results of the research work enabled me to answer questions concerning not only the origins of Grodków church, but also its architecture and development still at the end of the 13th century. Owing to them I was able to shift the date of construction of the tower and precise the time and scope of unfinished reconstruction of the late Gothic part after the 1449 fire. The material obtained was not only used as the source for a monographic paper but first of all it was priceless while the chapel renovation documentation was prepared. The design for renovation under conservation officer supervision prepared in 2012 assumed that the existing solid should be retained and the existing architectural details should be corrected. I suggested that the brick façade face be conserved and maintained. First of all, the shape of lancet arch squinches for window openings needed correcting, the form of blind windows and friezes needed renovating and the downstream apron of batters needed proper shaping. Tower window openings required to be restored, so did stone tracery and louvers. I decided that the relicts of the geometric Gothic frieze, a small chapel in one of the buttresses and neo-Gothic door joinery needed maintenance. Inside, it was necessary to renovate plastering in the basement and restore the colour scheme. Owing to the scarcity of the Investor’s funds, the plastering inside the chapels and the door joinery have been maintained. The conservation work done on the western entrance portal and vestibule and the construction work on the replacement of paving in Kościelny square contributed to the studies into the architecture of Saint Lawrence Church in Głuchołazy. The temple had been discussed in literature rather superficially, mostly in the early-Gothic portal and tower aspects. The research results, extended by a survey of source material and an analysis of the archive material discovered enabled me to precise the extent of transformations made in the temple solid from the 13th century to the beginning of the 20th century. The findings formed the basis for the paper that was published in "Opolski Informator Konserwatorski" [H10]. The results of the research work and analyses indicate that the original temple was probably erected at the turn of the 2nd and 3rd quarters of the 13th century. It consists of a three-bay aisle body, a rather unknown presbytery and sacristy and two-tower westwork. A single-aisle body covered with a ceiling was lit by semi-circle windows. The western part consisted of two, square in plan towers with lancet windows with stone tracery on the highest storey. The main entrance in a recessed portal, whose archivolt had the shape of a slightly pointed arch and a triangular peak was arranged in the basement, on the western façade axis. Its reveals were decorated with small column and mask capitals. The westwork basement housed a vestibule with two annexes covered with cross and ribbed vaults. The church was damaged during the 1428 Hussite raid and had not been reconstructed until

56 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

1472. The solid was enlarged by a two-span Gothic choir, which was higher than the solid itself; the solid was supported with batters. From the east, it was probably closed with a straight wall owing to the close vicinity of the city walls. Renaissance transformations probably carried out in the 2nd part of the 16th century included new façade décor. The present presbytery and body were built in 1729-31 according to the design by Kristofer Tausch or Jan I. Töpper on the initiative of Bishop Francis L. von Pfalz-Neuburg. The Baroque temple was erected in two stages; the first stage included a two-aisle choir and sacristy, the second stage included a three-aisle body. The facades received decorations of simple frames with rounded corners. In each of the aisles, there were two windows embraced with profiled strips and rings; the lower windows were rectangular, the upper ones were semi-circle in shape. The architectural decorations in the inside consisted of double pilasters in composite order. The pilasters supported richly decorated, profiled beams with a cornice, which linked with a vault with lunettes and strip-type decorations. The rainbow arcade was decorated with a profiled frame and mirrors under the arch and with a cartouche of the coat of arms of duke Bishop Francis L. von Pfalz-Neuburg and an inscription and chronogram: “ANNO, QVO FRANCISCO, LVDOVICO NEOBVRGO, ELECTORATVS SANCTAE SEDIS CESSIT”. In 1841, the westwork tower received domes in the form of cut off pyramids; in 1905 they were replaced with the present ones designed by Hans Poelzig, who also designed the staircases near the tower and the southern vestibule. The results of the research work enabled me to verify the general theses, presently published in literature and to discuss in detail especially the architecture of the early-Gothic church. Based on the results, I could restore the architecture of the body and westwork , both of them constructed in about the mid-13th century, and also of the Gothic presbytery built in the 2nd part of the 15th century. The observations I made while the work was being carried out were used for formulating recommendations for shaping the capping of the portal tympanum, restoring the Medieval stone flooring in the vestibule and exposing shades of the relicts of the detail of the early-Gothic vestibule on the walls.

The development of the architecture of Saint George Church in Dzierżoniów became the subject of my original research due to the conservation work carried out in the years 2010 - 2016. The previous findings about the temple were restricted to brief descriptions mainly in the context of Silesia’s 13th century architecture. The research work was summarised in the paper published in 2017 [H12]. The special arrangement of the original temple, which was probably erected in the 2nd part of 13th century, might have consisted of a two-span presbytery, rectangle-like in plan, which might have been closed in the east with a straight wall, and a three-aisle, three- span hall body. The lack of vault remnants and the plastering in the loft, above the present plaster, allowed us to conjecture that the interior had been covered with a ceiling or open rafter framing. In the south of the choir, there might have been a small sacristy, rectangular in projection. The western façade was capped with a straight, triangular peak. In the basement, there was a sandstone lancet portal with triple-recessed reveals, and above - a small narrow lancet window. In 1338, Bolko II, the duke of Świdnica entrusted Knights of the Order of St. John of Jerusalem with the patronage over the church. It was likely that a tower was erected in the north-western corner of the temple in the 2nd part of the 14th century. On the lower storey of the tower, there was a chapel covered with a cross and ribbed vault. Five chapels, almost identical in style, were probably erected soon after along the side façades of the hall body: three in the south and two in the north. They were founded on a rectangle-

57 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I like plan, had a wide lancet arcade open towards the aisle and were covered with three- bracket vaults. Their interiors were lit through pairs of lancet windows. In the north, there was stone, lancet portal in the basement. The presbytery, together with the nave body were probably reconstructed and raised at the beginning of the 15th century. The new three-span choir absorbed the southern wall of the original choir, and the eastern closure was built on a half of a dodecagon. Light came to the inside through seven tall windows, of which three were built in the north and decorated with stone traceries. Soon after the presbytery had been constructed, the raising of the church body started; owing to a wider choir, the body was extended in the northernly direction. Four pillars were erected in the priest area, along the side walls line; they marked out the nave in the three-span basilican body lit through five lancet windows. The western façade was raised and capped with a triangular peak, where there were two storeys of recesses, and with a lace of 11 brick pinnacles. The external façades texture and colour scheme were created by regular brickwork, which was painted red. The vault rests were blocked inside and the walls were covered with smoothed, whitened, thin-layered plaster work. The choir and aisles were covered with ceilings. The sacristy was raised in the 2nd part of the 14th century, a three-span vaulted room was added on the first floor – it might have been the commander box; it opened towards the presbytery via two wide, lancer arcades. The last stage in the development of the temple architecture was the construction of bricked vaults with lamella decorations over the choir and body in the years 1555–1556. A norther vestibule with a Renaissance stone portal was erected in 1558. The tower was raised by adding an octagonal part and covered with a dome in 1567. A little bell was installed on the roof in 1606, and five years later an entrance was built in the south, within the extent of the western chapel. In 1810, another, classical chapel was erected near the presbytery. The research work I carried out over several seasons resulted in a number of interesting discoveries, which enabled me to verify the concepts of church construction and transformations, which had been published in literature till then. The recognition of the northern façade helped restore the extent of the original choir and body. The research into the facades of the southern chapels brought the data that formed the grounds for putting forward the conjecture that they had been built in the 2nd part of the 14th century. The relicts of red paintings on the façade threw light not only on the original colour scheme of the nave walls, but also inspired me to suggest that they should be restored on the brick face.

A very interesting example of a small-town temple, which has almost been unknown previously, is Saint Peter and Saint Paul Church in Lewin Brzeski. Owing to the planned renovation of that unused building by the Local government, I carried out research into the church architecture and formulated detailed guidelines for the design for renovation. The results of the research work and the survey of archive iconography were used as the source material submitted to print at the beginning of this year [H13]. Saint Peter and Saint Paul Church belongs to the group of city parish churches whose provenience dates back to the 4th quarter of the 13th century. It was probably handed over to a Dominican convent. Based on the results of my original research and iconographic studies, I took an attempt to describe its Medieval form, which was erected in stages from the end of the 13th century to the end of the 15th century. At first, a two-span choir was erected in the 4th quarter of the 13th century; in the 2nd part of the 14th century it was extended because a hall, almost square in projection, aisle-based body was built; it was

58 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I equipped with stone lancet portals in the north and west. The tower in the north-eastern corner of the choir was probably erected in stages within the 15th century. Modern transformations were mainly linked to the introduction of evangelical confession in the duchy of Legnica and Brzeg in 1534. Two chapels in the south and a norther vestibule were built in the Renaissance times. The Baroque time brought the raising of the tower and the construction of two domes (the first in 1660 and the second in 1763), an annexe along the western façade and an matroneum inside. The church was subjected to renovation and conservation work in the 2nd part of the 19th century and at the beginning of the 20th century. The construction of the roofs over the presbytery, body and tower were changed while the work was done. Part of the annexes adhering to the presbytery walls were pulled down and a staircase was built by the southern wall. The war caused the Baroque dome and upper parts of the tower to collapse. The tower was reconstructed and capped with a pyramid dome in 1958. The research work in the church in Lewin Brzeski, which had been neglected in literature resulted in the findings concerning the form of the two-span presbytery, which was erected in the 4th quarter of the 13th century, and also the Gothic hall body of the church dating back to the 2nd part of the 14th century. It was also possible to date the construction of the tower back to the 15th century and to shift the modern transformation from the 16th century to the beginning of the 20th century. The work results gave me the opportunity of drawing up detailed conclusions for the design for the renovation and conversion of the temple. Owing to the local needs and also and the retention of the interior décor, especially the matroneum, I considered it advisable to convert the temple into a concert hall. I suggested that the damaged components of the church body, namely the Baroque dome and octagonal stem of the tower be restored, and the western peak and Renaissance attic on the side, southern chapel be outlined. I also found it necessary to restore the architectural décor of the façade. I pointed to the need for making new roofing by applying “coppo” roof tiles and put forward the motion that the epitaph slab, main altar, pews, window and door joinery be retained and conserved and the organ prospect pipes be restored. I indicated especially the window joinery, coming from the time of the latest conservation work in 1909 as extremely precious.

Owing to the celebrations of the 800th anniversary of the granting of the city charter to Opole, I was invited as a member of an interdisciplinary team, a taskforce for searching the burial place of prince Kazimierz I Opolski in Corpus Cristi and Saint Norbert Church in the Norbertines (White Canons) Convent in Czarnowąsy. The results of field work, together with the discoveries and findings, were published in 2017 in Kwartalnik Opolski [H14]. The research I carried out revealed that the existing structure contained the relicts of a Romanesque temple whose construction can be linked with the information on the relocation of the Norbertines Convent. It was the time when the convent church with the choir on a 9.5m square plan, together with the 14.5m x 27m rectangular body was constructed as part of a single project. The architectural décor of its façade consisted of an arcade frieze made of interweaving semi-circle arcades, which forms the wall capping, and semi-circle embrasure windows through which light fell to the presbytery; the windows were built in the middle of the side wall height. The form of the choir remains unknown. Whereas the body was probably built of two aisles with an open rafter framing and a wooden ceiling. The body was covered with a high roof, whose western closure consisted in the peak, which was visible in the loft. The construction of the church and convent linked with the bringing

59 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I over of the Norbertines from Rybnik in 1228 by the duke of Opole, Kazimierz, and his wife duchess Viola. It cannot be excluded that the temple could have been brought to completion after the nuns had settled on the site and the founder, duke Kazimierz had died in 1229 (1230?). The duke’s work might have been continued by duchess Viola and prince Henryk Brodaty, who had custody of the duchy of Opole and Racibórz while young dukes Mieszko and Władysław were under age. In the 1st part of the 14th century, the church body was extended by adding a low tower, and probably a chapel in the basement (?), in the corner in the north of the presbytery. The Medieval layout was partly destroyed during the Thirty Years’ War and when the convent was occupied by the Swedish army in 1643. The convent buildings, together with the church, were reconstructed in Baroque style in 1682 by Johann F. Fröhlich. The information contained in literature indicates that the present church was erected through the reconstruction of an older layout after Thirty Years’ War damage, and its Medieval provenience is limited to a mention about the siting of the Norbertanes Convent in 1228. While carrying out the research, I discovered fragments of a Romanesque temple of 1228, which had not been known till then, in the structure of the existing building. They enabled me to reconstruct the body and architecture of the church as of the time it was founded by the duke of Opole and to describe transformations of the Gothic times, which had never been mentioned before.

In summer 2016 I performed research in the parish church dedicated to Sacred Mary the Virgin in Szprotawa. As far, the temple had not been a subject of separated studies and its picture published in literature had been general and very casual. The establishments made during the works were the basis for article written in collaboration with the conservator K. Błaszczyk, published in 2018 in quarterly “Architectus” [H18]. The architectonic investigations made by me made possible in particular determination of main phases of the transformation of the temple and putting in order their chronology. The beginnings of the church were in the 2nd half of XIII century, when rectangular choir and three-span nave were built, from which have been preserved the west facade with the oculus and portal, as well as the north one with the window and tracery and the second portal. In the 1st half of XIV century the tower with a chapel in its ground floor was built by the north wall, and in the half of this century the temple was enlarged by a group of three chapel from the south and the vestibule before the north entrance. In the same time the tower was made higher. The 2nd half of XIV century brought creation of the porch connecting the church with Magdalene Sisters convent. Next floors of the tower together with crenellation appeared in a half of XV century approximately. Construction of the already existing three-nave, seven-span hall body without a separated choir with many- sided bypass and two-level vestry was made probably in 1474-1488. Perhaps in this time the network vault was made inside. After 1488 three chapels were built by the elevations: in the north close to the tower that dedicated to Saint Cross, in the south those dedicated to the Dolorous Mother of God and to the Lord’s Passion. In 1516 the Gethsemane with Dungeon and Cell, as well as the lodge for Magdalene Sisters were built. The transformations of the Baroque period concerned the Saint Cross chapel, where new décor was introduced: semicircular windows and barrel vault with lunettes. The already existing entrance was punched in the wall, the organ choir was established in the west span. The tower was made higher and covered by onion helmet. The porch by the west entrance exhibiting neo-gothic forms appeared in a half of XIX century, parallel the framing of the entrances to north and

60 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I south porches and of the gaps of Gethsemane were made. Before 1860 the west gable wall was performed changing its framing. One window of the tower was enlarged when the bell was hanged, also a part of west elevation was changed, together with the fuller and cornice. Regardless multi-stage transformations, the church has conserved its medieval, late-gothic form. Very interesting and unique system is formed by the outbuildings adjoining the body from the south and linked with the Mystery of Lord’s Passion (the chapel of Dolorous Mother of God, Gethsemane, Dungeon, Cell, the chapel of Lord’s Passion). The Gethsemane seems to be especially valuable, which inside opening through two lancet-shaped arcades can be seen directly from the church place. The general and very simplified opinion on the origin and transformations of the parish church in Szprotawa which exists up to now in the literature was verified and meaningfully developed thanks to my research ascertainments. I described in details the body and architecture of the original temple and its transformations in the period of gothic, since XIV to the beginnings of XVI century. Present research conclusions are very valuable source material for the project of the church restoration.

Remarkably important area in which it was possible to utilize the conclusions resulting from the performed investigations was the author project and conservatory activity. In many cases it gives opportunity of preparing documentation which assumption is wide scale renovation of the objects under investigation. It obeys, among others, the aspects of body revalorization, exposition and conservation of the unfold architectonic details, also in many cases its reconstruction basing on registered relics. In the project works, and further in their realizations, I pay attention not only to the general aspects but also the details, like conservation or restoration of the historical textures and coloration. The scheme of activity elaborated during the above described realizations is based on making firstly the interdisciplinary research (architectonic, archeological, conservatory), next preparing conclusions and the project which takes these conclusions, but also observations and analyses made during the work into account. As it was seen in the presented examples, this scheme gives opportunity to conduct the revalorization process according to the conservatory conditions, very minutely, with great reverence, particularly with respect to details. Such preparation of investment yields optimal scientific and conservatory results. The above course of activity has been accepted by me and was applied also in other historic objects. It should be stressed that in my spectrum of research was extended by individual studies for every object, depending on issue. Almost model example of such activity is renovation of the church of St. Maciej in Wrocław [10/PB]. The complex spectrum of research gave opportunity for preparation and realization of very detailed project. For elevations, it concerned the preservative conservation of traceries and the brick grain including partial restoration of the shaped joint, restoration of stone decoration of abutments, as well as the decoration and coloration of the baroque outbuildings. In the interior, it was restored the gothic coloration in the chancel and renaissance one in body, it was made anastlosis of manneristic ambo and the gothic coloration of the entrance portal. The quality of works, especially those in the ambo, was appreciated by the conservatory society which awarded them in 2012 by "Dolnośląski Laur Konserwatorski" (“Lower Silesia Conservatory Laurel”. Analogous scheme of works was applied by me also for renovation of two objects in Wrocław: the south elevation of the city hall (18/PB] and baroque elevations of the former monastery of the Sisters of St. Clara [16/PB and 46/PB]. In the first case, basing on the

61 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I architectonic and stratigraphic research the medieval texture and coloration from ca. 1480 year were restored. In the second case, the details and previous coloration and textures from years 1697-1703 were partially reconstructed. An example of such activity is also realization of the conservatory repair of elevation of the city hall in Paczków [23/PB]. The performed research made possible renovation and partial reconstruction of details and previous coloration of the tower from year 1556. In the main building the window woodwork and the neo-classicism coloration were restored. The proof of the importance of the author supervision of such investments is discovery of stone clock face with remainders of the former colorization on the south wall of the tower, the finds were conserved and exposed. On the other hand, in the case of gothic elevation of the city hall in Kożuchów, the conclusions of the research induced a little different approach [43/PB]. I suggested partial restoration of the architectonic details and introduction of the window and door woodwork in stylized forms, completing the outfit. In the professional practice, a wide area of my interest are defensive buildings: city walls, towers – castle, defensive and residential. The elaborated scheme of research and project works in particular cases requires comparative studies, as well as analyses of silhouettes, which were the basis of adaptative projects of Woka tower in Prudnik [22/PB], Krakowska tower in Namysłów [14/PB] or Nyska tower with a part of the wall in Paczków [27/PB]. New included elements completing the silhouette were helmets, in the first case in a form of high pyramid, covered by shingles with a gallery of hoarding at the foot, or hip roof with short ridge, and in the latter case – with a gallery of hoarding. Because of the function introduced – the studies covered also the external staircases, for which simple forms were applied. It should be noted that all the added elements planned were wooden. Very convergent studies were made by me also for two projects of repair of parts of the defensive city wall in Namysłów [42/PB and 47/PB]. In the first concerning adaptation of the accommodation of former bakery as gastronomical-exposition, the introduced roof crowns the form of the tower, in which the gallery has been localized. In the second project, three helmets re-establish the medieval silhouette of the east part of the city walls. A little different range of works was applied for documentation of renovation of gate towers in Grodków [20/PB] and in Paczków [28/PB, 29/PB and 30/PB]. It was assumed as necessary to restore the destroyed elements of decoration (latrine bays, portcullis, window woodworks, the holes used to pour out hot tar, etc.), and renaissance coloration (Lewińska gate in Grodków, Ząbkowicka and Kłodzka gates in Paczków). In the case of the tower of Wrocławska gate – because of lack of conserved credible relics, I suggested performing preservative conservation of the grain. Very similar action was undertaken when preparing the project of adaptation of the bell tower in the complex of parish church in Żary [31/PB]. The most important element of this project was restoring the renaissance helmet destroyed during the last war, which reconstructed form was based on detailed analyses. Moreover, in elevations the decoration was restored as that known from archival iconography, and inside the vantage point was introduced. Important in conservatory activities is problem of reconstruction which I crossed swords with during the works concerning few objects, among others: post-Franciscan churches in Namysłów [25/PB] and Brzeg [32/PB and 40/PB]. In the former of these temples, basing on conceived on the wide scale comparative studies it was planned to reconstruct the gothic west gable wall. I suggested a partial reconstruction of destroyed architectonic detail, and inside restoration of the gothic coloration in the presbytery, while the baroque one in the body. Definitely much more complex was preparation of the documentation for

62 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I revalorization of the church of the Order of Friars Minor in Brzeg. The results of multi-stage research gave the basis for preparation of the study of the temple’s silhouette, thanks this it was proposed to restore the two-ridge roof over the body. The range of works in elevations assumed restoring articulation based on the remaining traces from a half of XIV century, and in the interiors – the decoration and coloration from the end of XV century. Extraordinary care and sensibility were needed in dependable preparation of the projects of repairs of buildings with the wattle and daub construction: former Evangelical school in Namysłów [21/PB] and the House of Hangman in Paczków [24/PB]. The scheme of procedure which was elaborated during the works on brick houses was further broadened by additional analyses of details, textures and materials for roofings in the wattle and daub architecture. The supervision needed particular care especially in the initial stage of the construction works, when revealing unknown elements of decoration of elevation and interior (the textures of plaster, stone and brick floors, mud holes etc. The value and realness has been improved: in the former school – the floor in vestibule, and in the House of Hangman – the textures of plaster surfaces and the shingle in roofing. Long-term acquisition of experience in revalorization activity, elaboration of proper procedure beginning with the research, through analyses and comparative studies, gave opportunity of crossing swords with objects with complex range of problems: the bishop’s castle in Otmuchów [49/PB] and the church and post-Augustinian monastery in Żagań [50/PB]. The range of introductory works needed interdisciplinary analyses the results of which made possible, in the first of these objects, reconstruction of a part of destroyed illusion detail on elevation, restoring historical colorations which were forming consistent body. On the other hand, in the post-monastery complex they were the basis for reconstruction of the historical textures of baroque elevations, the destroyed architectionic detail, the window and door woodwork, as well as the gothic articulation of the brick elevation of the tower. Detailed recognition made possible elaboration of the project of baroque coloration of the church interiors and adaptation of the cellars under the north wing of the monastery.

I.2.5. Summary of the designation of scientific achievement according to law concerning scientific degrees The most important achievements related with the above presented series of articles are, in my opinion: 1. Carrying out profound, detailed architectonic research of all the object concerning gothic secular and sacred monumental buildings in the area of Silesia, including three inner blocks of buildings [H1-H3], five castles [H4-H8] and seven churches [H9-H15]; 2. In the area of inner blocks research: In Namysłów – discovery of rich articulation and coloring of elevation and reconnaissance of the range and internal structure of medieval residence of municipal power created in 1374-89 and enlarged up to the end of XV century, as well as reconstruction of the east gable wall and exposition of discovered elements of the gothic decorations [H1]; In Zielona Góra – confirmation of the assumptions that the two-storied, no-basement city hall built in XV century had four rooms in the first floor, rich décor of elevation and medieval coloring, the tower and four booths at the east side [H2];

63 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

In Grodków – together with archeological investigations the first localization of the primary city hall and the outline of the plan and evolution of the medieval block of buildings [H3]; 3. In the context of research of medieval castles: In Chrzelice – the first comprehensive description of the range and function of the buildings of gothic prince’s complex, its evolution since XIV century and the fortress with donjon and habitable house, through the baroque palace finished in 1674, to its ruination at the end of XX century [H4]; In Sulechów – detailed description of architecture and transformation of the fortified residence of Głogów princes, build probably at the beginning of XIV century. The oldest element of it is square tower (donjon). This complex was frequently re-built and now its elevation belongs to neo-classicism from the end of XIX century [H5]; In Kożuchów – presentation of almost unknown building, its architecture and development from gothic beginnings at the end of XIII century when square fortified tower was built, through XIV century and construction of the castle with habitable part, next XV century and the further enlargement, to the turn of XVII and XVIII centuries, when the object was converted into monastery of Carmelite order [H5]; In Opole – development and description of the elevation decoration and planning of the interior of representative urban gothic residence of the Prince Władysław II Opolski, built in 1382-87 [H6]; In Krosno Odrzańskie – detection of, in the existing structure, the relics of the castle from the first half of XIII century, founded by Henryk I Brodaty, of its development at the end of XIII and beginning of XIV century introducing the palatial north wing and a keep at the east-south corner, as well as late gothic modernization of the south wing and the gate complex (second half of XV and the beginning of XVI century) [H7]; 4. In the area of studies on sacred architecture: In the parish church in Namysłów – recognition of the chronology of transformations of the church solid, especially linking the results of architectonic research with source mentions, verification of the previous findings and indication of the stages of development of the building: from the church with rectangular body from the end of XIII century, through basilica body from the end of XIV, hall choir and body and tower from XV century, and the vestry from 1526 [H9]; In the church in Grodków – reveal of the size of primary hall church built in the second half of XIII century and indication of the range of late gothic reconstruction of the choir of main nave after the fire in 1449, which was abandoned in the second half of XV century; moreover, reconstruction of the color scheme of the interior from the middle XV and the end of XIXh centuries [H10}; In the parish church in Głuchołazy – determining the spatial arrangement and articulation of the elevation of the body and westwerk from middle XIII century, and the form of gothic presbytery finished in 1472 and the baroque transformations from 1729-31 [H11]; In the parish church in Dzierżoniów – the first approximate plan of choir spacing and hall body from the second half of XIII century and description of its enlargement by the tower and two lines of chapels along the body walls in XIV century, as well as extensive reconstruction during XV century, finished as late as in 1555-56 by constructing the net vault; also restoration of historical, late gothic coloring of side elevations [H12];

64 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

In the parish church in Lewin Brzeski – the first attempt of determination of the range of the oldest parts of the temple including choir and vestry from the end of XIII century, also description of the chronology of its evolution concerning the body created in the first half of XIV century, the tower – during XV century and modern chapels and vestibules [H13]; In the parish church in Szprotawa – the first presentation of detailed chronological stratification of almost unknown temple, from a building in the first half of XIII century, its enlargement in XIV century by tower and chapel, reconstruction in the second half of XV century which yielded the hall, three-nave body with bypass, and the chapels and penthouses along the south wall realized at the turn of XV and XVI centuries [H15]; 5. Correction of the most of previous establishments and theses concerning the investigated objects basing on the relics of the oldest elements discovered during the research works: roman (for instance the castle in Krosno Odrzańskie, churches in Głuchołazy and Czarnowąsy) and gothic (city halls in Namysłów, Zielona Góra and Grodków, castles in Chrzelice, Sulechów, Kożuchów, Opole, churches in Namysłów, Grodków, Dzierżoniów, Lewin Brzeski or Szprotawa); 6. In most cases: redaction of detailed restauratory conclusions for repairing (for instance the city halls in Zielona Góra and Grodków, castles in Chrzelice, Sulechów or Opole, church in Lewin Brzeski), or applying the results of investigations as the source material for preparation of revalorization projects (city hall in Namysłów, churches in Namysłów, Grodków and Głuchołazy, castle in Kożuchów); 7. Monitoring the state of maintenance of the exploited and ruined buildings; defining the conditions and methods of their renovation or rescuing and description of the scheme of actions obeying interdisciplinary reconnaissance and research. Formulation of detailed conclusions on the basis of the above, preparing the revalorization project including the findings and conclusions which result from them, finally the author supervision of the process in course.

I.2.6. Professional and research plans The research works carried out by me are oriented towards the detailed recognition of successive poorly described or unknown medieval monumental buildings of Silesia, in particular those which are now or will be in nearest future under preservation and revalorization works. Considering the range and complexity of the research problems I am planning to continue works, especially in the most representative and known objects, churches and castles. Moreover, recognition of selected city hall blocks are planned, in the limits of opportunities. The most important subject of my basic, cognitive and implementation research will be linked with the professional-creative practice. Repairs and revalorizations of gothic temples, as well as adaptive works of secular buildings under my author or scientific supervision – carried on and continued – are a source of new experiences and challenges. New historical information appearing, research methods developed, technical materials introduced, as well as new discoveries motivate for continuous monitoring of the projects in course, development of the knowledge, making the research documentation, conclusions and projects more precise. This process leads to increase of my individual skills and improvement of the scientific and professional proficiency. I plan to develop this system of

65 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

I.3 WYKAZ INNYCH PUBLIKACJI NIE WCHODZĄCYCH W SKŁAD OSIĄGNIĘCIA NAUKOWEGO WYMIENIONEGO W PKT. I.I.4 ORAZ WSKAŹNIKI DOKONAŃ NAUKOWYCH W LATACH 2002- 2018

I.3.1 Wykaz publikacji naukowych w czasopismach znajdujących się w bazie Journal Citation Report (JCR) - brak

I.3.2 Wykaz publikacji naukowych nie wchodzących w skład osiągnięcia wymienionego w p. I.I.4 opublikowanych po uzyskaniu stopnia doktora w 2002 roku nie znajdujące się w bazie JCR [Ad1] A. Legendziewicz Średniowieczne okucia i ornamenty drzwi na Śląsku – systematyka, [w:] Svornik 2/2004,red. M. Hauserova, M. Ebel, F. Gabriel, P. Macek, V. Razim, J. Varhanik, Praha, s. 53-66. [Ad2] A. Legendziewicz Wrota i drzwi w średniowiecznej architekturze mieszczańskiej na Śląsku, [w:] Architectus nr 1(15)/2004, Wrocław, s. 11-25. [Ad3] A. Legendziewicz, Wieża Bramy Dolnej w Prudniku w świetle najnowszych badań, [w:] Ziemia Prudnicka 2007, red. G. Weigt, A. Dereń, Prudnik 2007, s. 182-187. [Ad4] A. Legendziewicz, Późnoromański kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia NMP w Kępnicy, [w:] Czasopismo Techniczne Politechniki Krakowskiej 2007, Kraków, s. 181-189; [Ad5] A. Legendziewicz, Założenie dworskie w Trzebinie, [w:] Ziemia Prudnicka 2008, red. G. Weigt, A. Dereń, Prudnik 2008, s. 168-175. [Ad6] Cz. Lasota, A. Legendziewicz Późnoromański kościół p.w. św. Andrzeja w Środzie Śląskiej, [w:] Architektura Romańska w Polsce. Nowe odkrycia i interpretacje, red. T. Janiak, Gniezno 2009, s. 511-523; (udział 50%) [Ad7] A. Legendziewicz, Problematyka badawczo-konserwatorska elewacji ratusza w Lubsku, [w:] Lubuskie Materiały Konserwatorskie, red. B. Bielinis-Kopeć, T 6, Zielona Góra 2009, s. 8-14 [Ad8] A. Legendziewicz, Problematyka badawczo -konserwatorska wybranych zespołów bramnych na Śląsku, [w:] Obwarowania miast – problematyka ochrony, konserwacji, adaptacji i ekspozycji, pod red. A. Górskiego, Materiały Międzynarodowej Konferencji Naukowej, Kożuchów, s.105-117. [Ad9] Cz. Lasota, A. Legendziewicz, Zamek w Kożuchowie – problematyka badawcza, [w:] Obwarowania miast – problematyka ochrony, konserwacji, adaptacji i ekspozycji, pod red. A. Górskiego, Materiały Międzynarodowej Konferencji Naukowej, Kożuchów 2010, s. 247- 255. (udział 50%) [Ad10] A. Legendziewicz, Wieża Bramy Górnej w Głuchołazach – historia budowy i przekształceń, [w:] Rocznik Głuchołaski 2010, red. P. Szymkowicz, Głuchołazy 2010, s. 157-165; [Ad11] A. Legendziewicz, Problematyka badawczo-konserwatorska w procesie rewaloryzacji wieży zamkowej (Woka) w Prudniku, [w:] Ziemia Prudnicka 2009-2010, red. G. Weigt, A. Dereń Prudnik 2010 s. 41-46; [Ad12] A. Legendziewicz, Problematyka ekspozycji gotyckich reliktów elewacji oraz renowacji wnętrz ratusza w Zielonej Górze, [w:] Lubuskie Materiały Konserwatorskie, red. B. Bielinis- Kopeć, T 7, Zielona Góra 2010, s. 21-26. [Ad13] T. Andrzejewski, A. Legendziewicz, Z dziejów dawnego ratusza w Nowej Soli, Nowa Sól 2011; (udział 50%) [Ad14] A. Legendziewicz: Kościół pw. Bożego Ciała: d. komturii Zakonu Rycerzy Szpitala Jerozolimskiego św. Jana Chrzciciela (joannitów) ul. Bożego Ciała 1 [hasło], [w:] Leksykon architektury Wrocławia / red. nauk. R. Eysymontt [i in.] ; współpr. E. Różycka- Rozpędowska; wybór haseł W. Brzezowski [i in.]. Wrocław, Wydawnictwo Via Nova, 2011, s. 200-201. [Ad15] A. Legendziewicz, Gotycki zamek z Sulechowie i jego przekształcenia w czasach nowożytnych, [w:] Renowacja i adaptacja zabytkowego zamku w Sulechowie na cele kulturalne jako dobry przykład realizacji Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego

67 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

na lata 2007 – 2010, Materiały Konferencji Naukowej, red. M. Maćkowiak, B. Fedorowicz, UM Sulechów, Sulechów 2011, s. 11-33; [Ad16] A. Legendziewicz, Budynek Wójtostwa w Głuchołazach w świetle badań ikonograficznych i architektonicznych, [w:] Rocznik Głuchołaski 2011, red. P. Szymkowicz, Głuchołazy 2011, s. 101-112; [Ad17] A. Legendziewicz, Rewaloryzacja wybranych obiektów zabytkowych - element podnoszący atrakcyjność turystyczną gminy Głuchołazy, [w:] Transgraniczny potencjał turystyczny Gór Opawskich, Materiały Konferencji Naukowej, red. P. CHrobak, P. Szymkowicz, Głuchołazy 2011, s. 76-96; [Ad18] A. Legendziewicz, Badania architektury kościoła p.w. Narodzenia NMP w Laskach Lubuskich, [w:] Lubuskie Materiały Konserwatorskie, red. B. Bielinis-Kopeć , T. 8, Zielona Góra 2011, s. 19-24; [Ad19] A. Legendziewicz, Od gimnazjum do zboru ewangelickiego – rozwój architektury Schönaichianum w Bytomiu Odrzańskim, [w:] Lubuskie Materiały Konserwatorskie, red. B. Bielinis-Kopeć ,T. 8, Zielona Góra 2011, s. 51-58. [Ad20] A. Legendziewicz, Problematyka badawczo-konserwatorska polichromowanego stropu renesansowego w Piotrowicach Nyskich, [w:] Opolski Informator Konserwatorski, red. A. Molenda, Opole 2011, s. 91 -101; [Ad21] A. Legendziewicz, Rozwój architektury kościoła p.w. Zwiastowania Najświętszej Marii Panny w Biskupowie, [w:] Rocznik Głuchołaski 2012, red. P. Szymkowicz, Głuchołazy 2012, s. 129- 140 [Ad22] A. Legendziewicz, Średniowieczne fortyfikacje Kożuchowa, [w:] Lubuskie Materiały Konserwatorskie, red. B. Bielinis-Kopeć, T. 9, Zielona Góra 2012, s. 63-73; [Ad23] A. Legendziewicz, J. Lewczuk, Najstarsze fazy kościoła parafialnego p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP w Bieniowie w świetle badań architektoniczno-archeologicznych, [w:] Lubuskie Materiały Konserwatorskie, red. B. Bielinis-Kopeć, T. 9, Zielona Góra 2012, s. 53- 61; (udział 50%) [Ad24] A. Legendziewicz, Badania architektury Opola. Dawne Kolegium Jezuickie (obecnie Muzeum Śląska Opolskiego), [w:] Opolski Informator Konserwatorski, red. A. Molenda, Opole 2012, s. 121-138; [Ad25] A. Legendziewicz, Średniowieczna komturia Rycerskiego Zakonu Szpitalników św. Jana z Jerozolimy (Joannitów) w Tyńcu nad Ślęzą, [w:] Czasopismo Techniczne Politechniki Krakowskiej, Seria: Monografia nr 425, Kraków 2013, s. 187-208; [Ad26] A. Legendziewicz, Rozwój i przekształcenia architektury pałacu w Bytnicy, [w:] Lubuskie Materiały Konserwatorskie, red. B. Bielinis-Kopeć, T. 10, Zielona Góra 2013, s. 31-36; [Ad27] Z. Aleksy, G. Borowski, M. Grześkowiak, P. Jarysz, A. Legendziewicz, Posesja nr 11 przy ul. Kolejowej w Środzie Śląskiej w świetle badań interdyscyplinarnych, [w:] Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, Tom LV, Wrocław 2013, s. 421-437; (udział 40%) [Ad28] Atlas Historyczny Miast Polskich, Tom IV - Śląsk, Zeszyt 11 - Namysłów, pod redakcją M. Młynarskiej-Kaletynowej R. Eysymontta, M. Golińskiego, opracowali M. Chorowska, K. Demidziuk, R. Eysymontt, M. Goliński, E. Kościk Cz. Lasota, A. Legendziewicz, Instytut Archeologii i Etnologii PAN we Wrocławiu, Wrocław 2015.(udział 14%) [Ad29] A. Legendziewicz, Brama Grobnicka (zwana Klasztorną) w Głubczycach w świetle badań architektonicznych i ikonograficznych, [w:] Opolski Informator Konserwatorski, red. A. Molenda, Opole 2015, s. 103-112. [Ad30] A. Legendziewicz, Mury miejskie Kluczborka – od średniowiecza do współczesności, [w:] Opolski Informator Konserwatorski, red. A. Molenda, Opole 2015, s. 113-121. [Ad31] A. Legendziewicz, Badania architektury Grodkowa. Średniowieczne fortyfikacje miejskie, [w:] Z dziejów Grodkowa i ziemi grodkowskiej, cz 2, pod red. A. Dawid, Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, Grodków 2015, s. 67-88. [Ad32] A. Legendziewicz, Badania architektury Grodkowa. Wczesnogotycki kościół parafialny i jego przekształcenia w okresie od średniowiecza do czasów nowożytnych, [w:] Z dziejów

68 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

Grodkowa i ziemi grodkowskiej, cz 2, pod red. A. Dawid, Dom Współpracy Polsko- Niemieckiej, Grodków 2015, s. 112-136. [Ad33] A. Legendziewicz, Zamek w Kożuchowie do około połowy XIV wieku, [w:] Początki zamków murowanych w Polsce do połowy XIV wieku, red. A. Bocheńska i P. Mrozowski, Warszawa 2017, s. 179-194; [Ad34] A. Legendziewicz, Powstanie i przemiany architektury dworu w Miłakowie, [w:] Lubuskie Materiały Konserwatorskie, red. B. Bielinis-Kopeć, T. 14, Zielona Góra 2017, s. 45-57; [Ad35] A. Legendziewicz, Wieża Bramy Ziębickiej w Nysie - w świetle badań architektonicznych i ikonograficznych, [w:] Opolski Informator Konserwatorski, red. A. Molenda, Opole 2017, s. 11-23,

I.3.3 Udzielone patenty międzynarodowe i krajowe - brak

I.3.4 Wynalazki oraz wzory użytkowe i przemysłowe - brak

I.3.5 Spis opracowań badawczych w formie raportów w archiwum Centrum Wiedzy i Informacji Naukowo-Technicznej Politechniki Wrocławskiej opracowanych po uzyskaniu stopnia doktora w 2002 roku [Rd1-16] [Rd1] Cz. Lasota, A. Legendziewicz, Badania gotyckiej architektury Namysłowa. Kościół parafialny i blok ratuszowy. (tom I – kościół miasta lokacyjnego, tom II – blok ratuszowy), raport ZKiRA PWr, ser. SPR, nr6 58/05, mps w CWiINT, Wrocław 2005. (Mój wkład polegał na przeprowadzeniu kwerend oraz badań terenowych i współpracy przy opracowaniu tekstu oraz opracowaniu rysunków. Procentowy udział określam na 50 %) [Rd2] A. Legendziewicz, Cz. Lasota, Badania średniowiecznej architektury kościoła minorytów w Brzegu, raport ZKiRA PWr, ser. SPR, nr 657/05, mps w CWiINT, Wrocław 2005. (Mój wkład polegał na przeprowadzeniu kwerend oraz badań terenowych i współpracy przy opracowaniu tekstu oraz opracowaniu rysunków. Procentowy udział określam na 50 %) [Rd3] Cz. Lasota, A. Legendziewicz, Badania gotyckiej architektury Namysłowa. Fortyfikacje miejskie, raport ZKiRA PWr, ser. SPR, nr 706/06, mps w CWiINT, Wrocław 2006. ((Mój wkład polegał na przeprowadzeniu kwerend oraz badań terenowych i współpracy przy opracowaniu tekstu oraz opracowaniu rysunków.Procentowy udział określam na 50 %)) [Rd4] A. Legendziewicz, Bramy i drzwi w architekturze średniowiecznej na Śląsku, raport ZKiRA PWr, ser. SPR, nr 725/06, mps w CWiINT, Wrocław 2006. [Rd5] A. Legendziewicz, Kościół parafialny p.w. św. Michała Archanioła w Grodkowie, raport ZKiRA PWr, ser. SPR, nr 747/07, mps w CWiINT, Wrocław 2007. [Rd6] A. Legendziewicz, Badania architektury średniowiecznej kościoła p.w. św. Wawrzyńca w Głuchołazach, raport ZKiRA PWr, ser. SPR, nr 809/08, mps w CWiINT, Wrocław 2008. (1 cytowanie) [Rd7] A. Legendziewicz, Badania Zamku Górnego w Opolu, raport ZKiRA PWry, ser. SPR, nr 27/09, mps w CWiINT, Wrocław 2009. [Rd8] A. Legendziewicz, Średniowieczna architektura zakonu Joannitów na Śląsku. Badania komendy w Grobnikach, raport ZKiRA PWr, ser. SPR nr 46/09, mps w CWiINT, Wrocław 2009. [Rd9] A. Legendziewicz, Średniowieczna architektura zakonu Joannitów na Śląsku. Badania komendy w Grobnikach - kontynuacja. Kościół parafialny w Głubczycach, raport ZKiRA PWr, ser. SPR ; nr 33, mps w CWiINT, Wrocław 2010. [Rd10] A. Legendziewicz, Średniowieczna architektura zakonu Joannitów na Śląsku. Komandoria w Tyńcu nad Ślęzą, raport ZKiRA PWr, , ser. SPR, nr 37/12, mps w CWiINT, Wrocław 2012. [Rd11] A. Legendziewicz, Średniowieczna architektura zakonu Joannitów na Śląsku. Badania kościoła w Dzierżoniowie, raport ZKiRA PWr, ser. SPR ; nr 21/13, mps w CWiINT, Wrocław 2013.

69 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

[Rd12] A. Legendziewicz, Wybrane zespoły bramne miast księstwa Grodkowsko-Nyskiego (Głuchołazy, Grodków, Nysa, Paczków), raport ZKIRAiZ PWr, ser. SPR ; nr 18/15, mps w CWiINT, Wrocław 2015. [Rd13] A. Legendziewicz, M. Małachowicz, Wybrane zagadnienia dotyczące historycznej architektury, detalu i zieleni na obszarze Polski, T. 2 Wybrane średniowieczne zespoły bramne miast Śląska Opolskiego (Byczyna, Głogówek, Głubczyce, Krapkowice, Namysłów, Prudnik), raport WA PWr, ser. SPR ; nr 50/17, mps w CWiINT, Wrocław 2017 ((Mój wkład polegał na przeprowadzeniu kwerend oraz badań terenowych i współpracy przy opracowaniu tekstu oraz opracowaniu rysunków. Procentowy udział określam na 50 %)) [Rd14] A. Legendziewicz, Wieża bramna Zamku Górnego - ostatni zachowany element rezydencji księcia Władysława Opolczyka, raport WA PWr, ser. PRE nr 16, mps w CWiINT, Wrocław 2017 [Rd15] A. Legendziewicz, Powstanie i przekształcenia średniowiecznych bram miejskich Namysłowa, raport WA PWr. ser. PRE nr 17, mps w CWiINT, Wrocław 2017 [Rd16] A. Legendziewicz, Wybrane zespoły bram miejskich na Śląsku - problematyka badawcza, raport WA PWr. ser. PRE nr 18, mps w CWiINT, Wrocław 2017. ZKiRA PWr - Zakład Konserwacji i Rewaloryzacji Architektury Politechniki Wrocławskiej, ZKiRAiZ PWr - Zakład Konserwacji i Rewaloryzacji Architektury i Zieleni Politechniki Wrocławskiej; WA PWr - Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej; mps - maszynopis; CWiINT - Centrum Wiedzy i Informacji Naukowo-Technicznej.

I.3.6 Sumaryczny impact factor wg listy Journal Citation Reports (JCR) - brak

I.3.7 Liczba cytowań publikacji wg bazy Web of Science (WoS) - brak

I.3.8 Cytowania prac naukowych w monografiach i artykułach naukowych (układ chronologiczny) praca cytowana zacytowana przez A. Legendziewicz Zabytkowe zamknięcia G. Basiński, Stolarka drzwiowa w pruskich forteczne na Śląsku - stan zachowania, [w:] twierdzach pasa umocnień Sudetów. Problemy Fortyfikacja - Europejskim Dziedzictwem Kultury, konserwatorskie i wnioski, [w:] Fortyfikacje Tom XII - Nowożytne Fortyfikacje Śląska. nowożytne w Polsce – badania, realizacje, Twierdze Kłodzko i Srebrna Góra, red. M. projekty. Zagospodarowanie do współczesnych Lewicka-Cempa, TPF, Warszawa 2000, s. 103-109 funkcji, pod red. L. Narębskiego, Urząd (praca opublikowana przed obroną doktoratu w Marszałkowski Województwa Kujawsko- 2002 roku); Pomorskiego, Toruń 2013, s. 163 A. Legendziewicz, M. Małachowicz Drzwi M. Myśliński, XVI-wieczne drzwi plakietowe z plakietowe na Śląsku, [w:] Monumenta orłami heraldycznymi w zbiorach Muzeum Conservanda sunt - Księga ofiarowana Narodowego w Krakowie, [w:] Artifex Doctus. profesorowi Edmundowi Małachowiczowi w 75- Studia ofiarowane profesorowi Jerzemu tą rocznicę urodzin”, red. J. Jasieńko i M. Gadomskiemu w siedemdziesiątą rocznicę Małachowicz, Dolnośląskie Wydawnictwo urodzin, tom II, Kraków 2007, s. 240, 243 Edukacyjne, Wrocław 2001, s. 97-106. (praca opublikowana przed obroną doktoratu w 2002 roku); A. Legendziewicz, M. Małachowicz K. Łukomiak, Zamykanie pomieszczeń w Średniowieczne mechanizmy zamknięcia i późnośredniowiecznych siedzibach mieszkalno- blokady skrzydła, [w:] Civitas & Villa – miasto i obronnych na podstawie źródeł wieś w średniowiecznej Europie Środkowej, red. archeologicznych, [w:] Varia Mediaevalia. Studia C. Buśko i M. Młynarska-Kletynowa, Instytut nad średniowieczem w 1050. Rocznicę Chrztu Archeologii i Etnologii PAN, Archeologicky Ústav Polski, pod. red. K. Marinow, K. Szadkowski, K. Akademie Věd České Republiky, Wrocław-Praha Węgrzyńska, Wydawnictwo Uniwersytetu 2002, s. 317-323 (praca opublikowana przed Łódzkiego, Łódź 2016; s. 141 obroną doktoratu w 2002 roku);

70 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

A. Legendziewicz Średniowieczne okucia i J. Slavik "Návrh názvosloví starších kovových ornamenty drzwi na Śląsku – systematyka, [w:] dveří, [w:] Svornik 2/2004,red. M. Hauserova, M. Ebel, F. www.npu.cz/pp/pridruz/opd/metodika/diskuse/ Gabriel, P. Macek, V. Razim, J. Varhanik, Praha, s. [dokument elektroniczny], Praha 2005, s. 1-7; 53-66.; Cz. Lasota, A. Legendziewicz, Badania gotyckiej E. Wodejko, Badania archeologiczno- architektury Namysłowa. Blok ratuszowy, [w:] architektoniczne na Starym Mieście w Architectus nr.1-2(21-22)/2007, Wrocław s.41- Namysłowie, [w:] Opolski Informator 56; Konserwatorski, red. A. Molenda, Opole 2012, s. 161-162; M. Chorowska, Cz. Lasota Die steinerne Bebauung der Ring- und Strassenzellen im mittelalterlichen Breslau. [w:] Breslau und Krakau im hohen und späten Mittelalter : Stadtgestalt - Wohnraum - Lebensstil hrsg. von E. Mühle. Böhlau Verlag, Köln 2014. s. 96. Atlas Historyczny Miast Polskich, Tom IV - Śląsk, Zeszyt 11 - Namysłów, pod redakcją M. Młynarskiej-Kaletynowej R. Eysymontta, M. Golińskiego, opracowali M. Chorowska, K. Demidziuk, R. Eysymontt, M. Goliński, E. Kościk Cz. Lasota, A. Legendziewicz, Instytut Archeologii i Etnologii PAN we Wrocławiu, Wrocław 2015, s. 11. Cz. Lasota, A. Legendziewicz, Badania gotyckiej H. Kozaczewska-Golasz, Halowe kościoły z XIV architektury Namysłowa. Kościół parafialny wieku na Śląsku, Oficyna Wydawnicza miasta lokacyjnego, [w:] Architectus nr. 1-2(17- Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2013, s. 17, 18)/2005, Wrocław, s. 21-33; 164 in. H. Kozaczewska-Golasz, Średniowieczne kościoły halowe na Śląsku. Część 2. Kościoły z XIV w. [w:] Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, T.58, z 2/2013, s. 15. H. Kozaczewska-Golasz, Średniowieczne kościoły halowe na Śląsku. Część 3. Kościoły z XV-połowy XVI w. [w:] Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, T.58, z 3/2013, s. 12. Atlas Historyczny Miast Polskich, Tom IV - Śląsk, Zeszyt 11 - Namysłów, pod redakcją M. Młynarskiej-Kaletynowej R. Eysymontta, M. Golińskiego, opracowali M. Chorowska, K. Demidziuk, R. Eysymontt, M. Goliński, E. Kościk Cz. Lasota, A. Legendziewicz, Instytut Archeologii i Etnologii PAN we Wrocławiu, Wrocław 2015, s.11; J. Adamski: Gotycka architektura sakralna na Śląsku w latach 1200–1420. Główne kierunki rozwoju, Societas Vistulana, Kraków 2017, s. 588-594 A. Legendziewicz, Późnoromański kościół Z. Świechowski, Katalog architektury romańskiej parafialny p.w. Wniebowzięcia NMP w Kępnicy, w Polsce, DiG, Warszawa 2009, s. 160. [w:] Czasopismo Techniczne Politechniki

71 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

Krakowskiej 2007, Kraków, s. 181-189; A. Legendziewicz, Zamek w Sulechowie-w okresie J. Pilch, St. Kowalski, Katalog zabytków Pomorza od średniowiecza do początków XX wieku, [w:] Zachodniego i Ziemi Lubuskiej, Arkady, Lubuskie Materiały Konserwatorskie, red. B. Warszawa 2011, s. 338; Bielinis-Kopeć, T.5, Zielona Góra 2008, s.63-69. B. Bielinis-Kopeć, Zamki i ogrody Nowej Marchii. Sulechów/ Schlösser und Gärten der Neumark. Züllichau, Freundeskreis Schlösser und Gärten der Mark, Berlin 2013, s. 3, 6, 7. Cz. Lasota, A. Legendziewicz Późnoromański Z. Świechowski, Katalog architektury romańskiej kościół p.w. św. Andrzeja w Środzie Śląskiej, [w:] w Polsce, DiG, Warszawa 2009, s. 516-517; Architektura Romańska w Polsce. Nowe odkrycia A. Różański, Jednoprzestrzenne kościoły i interpretacje, red. T. Janiak, Gniezno 2009, s. romańskie z terenu Wielkopolski, Wydawnictwo 511-523; Poznańskie, Poznań 2010, s. 148 Z. Aleksy, G. Borowski, M. Grześkowiak, P. Jarysz, A. Legendziewicz, Posesja nr 11 przy ul. Kolejowej w Środzie Śląskiej w świetle badań interdyscyplinarnych, [w:] Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, Tom LV, Wrocław 2013, s. 427; J. Adamski: Gotycka architektura sakralna na Śląsku w latach 1200–1420. Główne kierunki rozwoju, Societas Vistulana, Kraków 2017, s. 146. A. Legendziewicz, Problematyka badawczo - Atlas Historyczny Miast Polskich, Tom IV - Śląsk, konserwatorska wybranych zespołów bramnych Zeszyt 11 - Namysłów, pod redakcją na Śląsku, [w:] Obwarowania miast – M. Młynarskiej-Kaletynowej R. Eysymontta, problematyka ochrony, konserwacji, adaptacji i M. Golińskiego, opracowali M. Chorowska, ekspozycji, pod red. A. Górskiego, Materiały K. Demidziuk, R. Eysymontt, M. Goliński, Międzynarodowej Konferencji Naukowej, E. Kościk Cz. Lasota, A. Legendziewicz, Instytut Kożuchów, s.105-117. Archeologii i Etnologii PAN we Wrocławiu, Wrocław 2015, s.11; A. Legendziewicz, Problematyka badawczo- M. Legut-Pinal, P. Nocuń, K. Smoleń, konserwatorska polichromowanego stropu A. Wilczyńska, Sprawozdanie z badań renesansowego w Piotrowicach Nyskich, [w:] archeologicznych dworu w Piotrowicach Nyskich, Opolski Informator Konserwatorski, red. A. gm. Otmuchów, [w:] Opolski Informator Molenda, Opole 2011, s. 91 -101; Konserwatorski, red. A. Molenda, Opole 2013, s. 171; A. Legendziewicz, Budynek Wójtostwa w M. Legut-Pintal Zamki księstwa nyskiego na tle Głuchołazach w świetle badań ikonograficznych i przemian krajobrazu kulturowego w architektonicznych, [w:] Rocznik Głuchołaski średniowieczu, Oficyna Wydawnicza Politechniki 2011, red. P. Szymkowicz, Głuchołazy 2011, s. Wrocławskiej, Wrocław 2017, s. 106; 101-112; A. Legendziewicz, Wczesnogotycki kościół J. Adamski: Gotycka architektura sakralna na parafialny w Grodkowie i jego przekształcenia w Śląsku w latach 1200–1420. Główne kierunki okresie późnego średniowiecza, [w:] Czasopismo rozwoju, Societas Vistulana, Kraków 2017, s.188; Techniczne. A, Architektura - Technical Transactions. A, Architecture, 2011. R. 108, z. 7- A, s. 405-422. A. Legendziewicz: Kościół pw. Bożego Ciała: d. J. Adamski: Gotycka architektura sakralna na komturii Zakonu Rycerzy Szpitala Jerozolimskiego Śląsku w latach 1200–1420. Główne kierunki św. Jana Chrzciciela (joannitów) ul. Bożego Ciała rozwoju, Societas Vistulana, Kraków 2017, s. 1 [hasło], [w:] Leksykon architektury Wrocławia 476-479; / red. nauk. R. Eysymontt [i in.] ; współpr. E.

72 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

Różycka-Rozpędowska; wybór haseł W. Brzezowski [i in.]. Wrocław, Wydawnictwo Via Nova, 2011, s. 200-201. A. Legendziewicz, Wyniki badań J. Lewczuk, Badania wykopaliskowe na architektonicznych zamku w Krośnie dziedzińcu zamku w Krośnie Odrzańskim w Odrzańskim/ Ergebnisse der architektonischen kwietniu 2017 roku, [w:] Lubuskie Materiały Forschungen des Schlosses in Crossem an der Konserwatorskie, red. B. Bielinis-Kopeć, T. 14, Oder, Krosno Odrzańskie 2017 Zielona Góra 2017, s. 111;

I.3.9 Indeks Hirscha wg bazy Web of Science (Wos) - brak

I.3.10 Lista wystąpień konferencyjnych po uzyskaniu stopnia doktora w 2002 roku [Kd1-22] [Kd1] „Średniowieczne okucia i ornamenty drzwi na Śląsku - systematyka - II konferencja SHP (Stavebně Historického Průzkumu) „OKNA, DVEŘE”, Nové Hrady (Czechy), 3-6.06.2003; [Kd2] „Późnoromański kościół p.w. Wniebowzięcia NMP w Kępnicy (pow. Nysa)” - I Forum „ARCHITECTURAE POLONIAE MEDIEVALIS”, Kraków 11.05.2007; [Kd3] „Uwarunkowania prowadzenia badań i rewaloryzacji architektury mieszczańskiej w Namysłowie” - „Brzeska średniowieczna kamienica mieszczańska na tle świeckiego budownictwa Śląska, Małopolski i Kujaw”, Brzeg 26.10.2007; [Kd4] „Romański kościół p.w. św. Andrzeja w Środzie Śląskiej” - „Architektura Romańska w Polsce. Nowe Odkrycia i interpretacje”, Muzeum Początków Państwa Polskiego, Gniezno, 9- 11.04.2008; [Kd5] „Średniowieczny Rynek w Namysłowie w świetle kroniki Jana Frobena oraz wyników badań architektonicznych zabudowy” - „Ulica, plac i cmentarz w przestrzeni publicznej średniowiecznego i wczesno-nowożytnego miasta Europy Środkowej”, Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 4-6.12.2008; [Kd6] „Wczesnogotycki kościół parafialny w Grodkowie i jego przekształcenia w okresie późnego średniowiecza” - II Forum „ARCHITECTURAE POLONIAE MEDIEVALIS”, Kraków 15- 16.05.2009; [Kd7] „Problematyka badawczo -konserwatorska wybranych zespołów bramnych na Śląsku” - „Obwarowania miast – problematyka ochrony, konserwacji, adaptacji i ekspozycji” Międzynarodowa Konferencja Naukowa, Kożuchów, 28-30.04.2010; [Kd8] „Zamek w Kożuchowie – problematyka badawcza” - „Obwarowania miast – problematyka ochrony, konserwacji, adaptacji i ekspozycji” Międzynarodowa Konferencja Naukowa, Kożuchów, 28-30.04.2010; [Kd9] „Gotycki zamek z Sulechowie i jego przekształcenia w czasach nowożytnych” - „Rewaloryzacja i adaptacja zabytkowego zamku w Sulechowie na cele kulturalne jako dobry przykład realizacji Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007 – 2010, Sulechów 19.11.2010; [Kd10] "Rewaloryzacja wybranych obiektów zabytkowych - element podnoszący atrakcyjność turystyczną gminy Głuchołazy" - "Transgraniczny potencjał turystyczny Gór Opawskich", Międzynarodowa Konferencja Naukowa, Głuchołazy 19-20.10.2011 [Kd11] „Średniowieczna architektura monumentalna Grodkowa” - „Małe miasta średniowieczne w świetle badań archeologicznych”, Byczyna, 19–20.05.2012; [Kd12] „Problematyka badawczo-konserwatorska kościoła pofranciszkańskiego w Brzegu” - „Społeczeństwo obywatelskie a ochrona zabytków na pograniczu polsko-niemieckim”, Międzynarodowa Konferencja Naukowa, Eurostadt Gubin-Guben, 31.05-2.06.2012; [Kd13] „Średniowieczna komturia Rycerskiego Zakonu Szpitalników św. Jana z Jerozolimy (Joannitów) w Tyńcu nad Ślęzą” - II Forum „ARCHITECTURAE POLONIAE MEDIEVALIS”, Kraków 22-24.03.2013;

73 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

[Kd14] „Wybrane zespoły bram miejskich na Śląsku – problematyka badawcza” - III Forum „ARCHITECTURAE POLONIAE MEDIEVALIS”, Kraków 22-24.03.2013; [Kd15] „Problematyka badawczo-konserwatorska bram miejskich w Namysłowie na tle innych bram miejskich na Śląsku” - „Namysłów i Ziemia Namysłowska w dziejach Śląska i Polski - w 700 rocznicę utworzenia księstwa namysłowskiego”, Namysłów 10-12.10.2013; [Kd16] „Pukając do Nieba Bam- o średniowiecznych drzwiach śląskich” - „Średniowieczna Architektura Sakralna w Polsce w świetle najnowszych badań”, Gniezno 13-15.11.2013; [Kd17] "Zamek w Kożuchowie do około połowy XIV wieku" - "Colloquia Castrensia I. Początki murowanych zamków w Polsce do połowy XIV wieku", Warszawa 15–16.10.2015; [Kd18] "Czy książę Kazimierz był dobrym ojcem? - rzecz o najstarszym kościele klasztornym w Czarnowąsach" - "Praca, nauka i cnota” - 800-lat miasta Opola", Opole 15-17.03.2017; [Kd19] "Wieża bramna Zamku Górnego - ostatni zachowany element rezydencji księcia Władysława Opolczyka" - "Praca, nauka i cnota” - 800-lat miasta Opola", Opole 15-17.03.2017; [Kd20] "Gotycka architektura kościoła p.w. św. Mikołaja w Brzegu" - "600 lat konsekracji kościoła pw. św. Mikołaja w Brzegu”, Brzeg 15-16.09.2017; [Kd21] "Dwie Wieże - zamek w Koźlu od schyłku XIII do początków XV wieku" - "Colloquia Castrensia II. Wielkie murowanie. Zamki w Polsce za Kazimierza Wielkiego”, Warszawa 12–13.10.2017; [Kd22] "LESS IS MORE - o rewaloryzacji wieży kościoła p.w. Oczyszczenia NMP w Kożuchowie" - "Forum Konserwatorskie 2017", Wrocław-Warszawa 17-18.11.2017;

I.3.11. Spis opracowań badawczych i studialnych w Archiwach Urzędów Konserwatorskich opracowanych po uzyskaniu stopnia doktora w 2002 roku [Opd 1-129] (na prawach maszynopisu) [Opd1] Cz. Lasota, A. Legendziewicz, J. Burnita, Wyniki badań architektonicznych elewacji ratusza w Namysłowie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2002 (udział 40%) [Opd2] Cz. Lasota, A. Legendziewicz, J. Burnita, Ratusz w Namysłowie: badania elewacji wschodniej i zagadnienia kolorystki ratusza w okresie gotyckim, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2002 (udział 40 %) [Opd3] M. Małachowicz, A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych gotyckich elewacji Pałacu Górków przy ulicy Wodnej i Klasztornej w Poznaniu, mps w archiwum MKZ w Poznaniu, Wrocław 2002. (udział 50%) [Opd4] Cz. Lasota, A. Legendziewicz, J. Burnita, Badania ściany zachodniej prezbiterium, wieży oraz elewacji korpusu kościoła pofranciszkańskiego w Brzegu. Wyniki badań i wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2002.(udział 40%) [Opd5] E. Małachowicz, A. Legendziewicz Studium projektowe sylwety kościoła pofranciszkańskiego p.w. św. św. Piotra i Pawła przy pl. Młynów w Brzegu, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2003.(udział 50%) [Opd6] Cz. Lasota, A. Legendziewicz, J. Burnita, Wyniki badań architektonicznych ścian wewnętrznych prezbiterium i korpusu, murów na strychu kościoła franciszkanów p.w. św. św. Piotra i Pawła w Brzegu (II etap), mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2003. (udział 40%) [Opd7] Cz. Lasota, A. Legendziewicz, J. Burnita, Wyniki badań architektonicznych elewacji frontowych kamienic Rynek 1 i Rynek 6 w Namysłowie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2003. (udział 40%) [Opd8] Cz. Lasota, A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych wieży w Dalkowie (pow. Polkowice), mps w archiwum WKZ we Wrocławiu Delegatura w Legnicy, Wrocław 2004. (udział 50%) [Opd9] Cz. Lasota, A. Legendziewicz, Pałac w Zwanowicach (pow. Brzeg). Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2004. (udział 50%) [Opd10] Cz. Lasota, A. Legendziewicz, Ratusz w Namysłowie. Wyniki badań architektonicznych piwnic oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2004. (udział 50%)

74 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

[Opd11 A. Legendziewicz, Kościół cmentarny p.w. św. Krzyża (tzw. Jerozolimski) w Nysie. Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2004. [Opd12] A. Legendziewicz, Kościół parafialny św. Piotra i Pawła w Pakosławicach (pow. Nysa). Wyniki badań oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2004. [Opd13] Cz. Lasota, A. Legendziewicz, Wyniki wykopaliskowych badań architektonicznych kościoła pofranciszkańskiego w Brzegu przeprowadzonych w 2004 roku, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2004. (udział 50%) [Opd14] A. Legendziewicz, K. Polak, Ratusz we Wrocławiu – elewacja południowa. Wyniki badań architektonicznych i stratygraficznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum MKZ we Wrocławiu, Wrocław 2005. (udział 50%) [Opd15] E. Drużyłowski, A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych oraz archeologicznych kościoła filialnego p.w. Narodzenia NMP w Stronii (pow. Oleśnica), mps w archiwum WKZ we Wrocławiu, Wrocław 2005. (udział 50%) [Opd16] Cz. Lasota, A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych elewacji kamienicy Rynek 10 w Namysłowie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2005. (udział 50%) [Opd17] A. Legendziewicz, Wieża ratusza w Paczkowie (pow. Nysa). Wyniki badań architektonicznych i wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2005. [Opd18] A. Legendziewicz, Cz. Lasota, Wyniki badań architektonicznych i wnioski konserwatorskie do remontu ratusza w Grodkowie pl. Rynek 1 i jego otoczenia (mury i wieże obronne), mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2005. (udział 50%) [Opd19] A. Legendziewicz, Zamek w Chrzelicach (pow. Prudnik). Wyniki badań architektonicznych oraz wytyczne konserwatorskie do projektu zabezpieczeń, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2005. [Opd20] Cz. Lasota, A. Legendziewicz, Wyniki uzupełniających badań architektonicznych kościoła pofranciszkańskiego w Brzegu przeprowadzonych w 2005 roku, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2005. (udział 50%) [Opd21] Cz. Lasota, A. Legendziewicz, Zamek Górny w Opolu. Wyniki badań architektonicznych i wytyczne konserwatorskie, mps w archiwum MKZ w Opolu, Wrocław 2006. (udział 50%) [Opd22] Cz. Lasota, A. Legendziewicz, Ratusz w Namysłowie. Wyniki badań architektonicznych parteru i wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2006. (udział 50%) [Opd23] A. Legendziewicz, Zespół dworu w Trzebinie (pow. Prudnik). Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2006 [Opd24] Cz. Lasota, A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych wnętrz wieży Zamku Górnego oraz wytyczne konserwatorskie (etap II), mps w archiwum MKZ w Opolu, Wrocław 2006. (udział 50%) [Opd25] A. Legendziewicz, Wieża Bramy Dolnej w Prudniku. Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2006. [Opd26] D. Adamska, J. Burnita, P. Janczewski, St. Kowalski, Cz. Lasota, A. Legendziewicz, Badania archeologiczno- architektoniczne ratusza w Zielonej Górze, mps w Archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2006. (udział 30%) [Opd27] A. Legendziewicz, Kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia NMP w Kępnicy (pow. Nysa). Wyniki badań architektonicznych i stratygraficznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2007 [Opd28] A. Legendziewicz, Nowoodkryta piwnica przy Rynku w Głubczycach (dawnej Winiarnia Josefa Adlera). Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2007. [Opd29] A. Legendziewicz, Pałac w Naroku (pow. Opole). Wyniki badań architektonicznych oraz

75 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2007 [Opd30] A. Legendziewicz, Słodownia „Pańska” przy ulicy Menniczej 24 we Wrocławiu. Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum MKZ we Wrocławiu, Wrocław 2007 [Opd31] J. Burnita, Cz. Lasota, A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych przeprowadzonych na działce 6/12 Starego Miasta w Głogowie. Część III – Początek i rozwój zabudowy murowanej w kwartale ograniczonym ulicami Długą (Lange Strasse), Kuźniczą (Grosse Oder Strasse), Garncarską (Kleine Oder Strasse) i nie mającej nowej nazwy (Pfeffer Strasse), mps w archiwum WKZ we Wrocławiu Delegatura w Legnicy, Wrocław 2008. (udział 33%) [Opd32] A. Legendziewicz, Budynek Muzeum Śląska Opolskiego (dawne Kolegium Jezuickie) w Opolu. Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2008. [Opd33] A. Legendziewicz, Kościół filialny p.w. Zwiastowania NMP w Biskupowie (pow. Nysa). Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2008. [Opd34] A. Legendziewicz, Ratusz w Zielonej Górze. Wyniki badań architektonicznych parteru dawnej elewacji południowej oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2008. [Opd34] A. Legendziewicz, Kamienica Rynek 4 w Namysłowie. Wyniki badań architektonicznych elewacji oraz wnioski konserwatorskie do projektu remontu, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2008. [Opd35] A. Legendziewicz, Zamek w Sulechowie. Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2008. [Opd36] A. Legendziewicz, Wieża Bramy Górnej w Głuchołazach (pow. Nysa). Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2008. [Opd37] A. Legendziewicz, Komenda Joannicka w Grobnikach (pow. Głubczyce). Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2008. [Opd38] J. Burnita, Cz. Lasota, A. Legendziewicz, Kamienica ul. Szewska 35 we Wrocławiu. Wyniki badań architektonicznych elewacji oraz wnioski konserwatorskie do remontu, mps w archiwum MKZ we Wrocławiu, Wrocław 2008. (udział 40%) [Opd39] A. Legendziewicz, Ratusz w Lubsku (pow. Żary). Wyniki badań architektonicznych elewacji oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2009 [Opd40] A. Legendziewicz, J. Niegoda, Wyniki badań archeologiczno-architektonicznych przeprowadzonych w południowo-zachodniej części kwartału zamkniętego ulicami: Powstańców Śląskich, Małą, Gwiaździstą i Lubuską we Wrocławiu, mps w archiwum WKZ we Wrocławiu, Wrocław 2009. (udział 50%) [Opd41] P. Janczewski, A. Legendziewicz, J. Niegoda, Wyniki badań architektonicznych przeprowadzonych w zachodniej części kwartału zamkniętego ulicami Romualda Traugutta, Podwale, Juliusza Słowackiego i Zygmunta Krasińskiego we Wrocławiu, mps w archiwum WKZ we Wrocławiu, 2009. (udział 33%) [Opd42] Cz. Lasota, A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych elewacji północnej oraz murów na strychu kościoła podominikańskiego p.w. Matki Boskiej Bolesnej w Opolu, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2009. (udział 50%) [Opd43] A. Legendziewicz, Studium stolarki okiennej i drzwiowej Zamku Biskupiego w Otmuchowie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2009. [Opd44] Cz. Lasota, A. Legendziewicz, Zamek w Kożuchowie, Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2009. (udział 50%) [Opd45] A. Legendziewicz, Zbór ewangelicki w Bytomiu Odrzańskim. Wyniki badań

76 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2009. [Opd46] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie do remontu części południowego skrzydła dawnego Wójtostwa w Głuchołazach, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2010. [Opd47] A. Legendziewicz, Attyka kościoła parafialnego p.w. św. Jana Ewangelisty w Paczkowie. Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2010. [Opd48] A. Legendziewicz, Elewacja południowa dzwonnicy kościoła p.w. św. Jakuba i Agnieszki w Nysie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2010. [Opd49] A. Legendziewicz, Badania architektoniczne reliktów bloku ratuszowego na Rynku w Grodkowie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2010. [Opd50] A. Legendziewicz, Studium stolarki okiennej oraz wnioski konserwatorskie do remontu wnętrz skrzydła wschodniego (Kurlandzkiego) pałacu książęcego w Żaganiu, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2010. [Opd51] A. Legendziewicz, Brama Wodna w Bystrzycy Kłodzkiej. Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ we Wrocławiu Delegatura w Wałbrzychu, Wrocław 2010. [Opd52] A. Legendziewicz, Wieża Rycerska w Bystrzycy Kłodzkiej. Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ we Wrocławiu Delegatura w Wałbrzychu, Wrocław 2010. [Opd53] A. Legendziewicz, Zamek w Prószkowie (pow. Opole). Wyniki badań architektonicznych oraz studium historyczno architektoniczne, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2010. [Opd54] A. Legendziewicz, Pałac w Siestrzechowicach (pow. Nysa). Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2010. [Opd55] A. Legendziewicz, M. Listwan, Fontanna na Rynku w Kożuchowie. Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2011. (udział 50%) [Opd56] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych piwnic i przyziemia zabudowy północnej części bloku śródrynkowego w Kożuchowie, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2011. [Opd57] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych piwnic kamienic północnej pierzei ulicy I. Daszyńskiego (d. Glogauerstrasse) w Kożuchowie (kwartał pomiędzy ulicami I. Daszyńskiego, A. Mickiewicza i Legnicką, działka nr 401/4), mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2011. [Opd58] A. Legendziewicz, Badania architektoniczne ratusza w Nowej Soli (dawniej Urzędu Solnego), mps w archiwum inwestora, Wrocław 2011. [Opd59] Z. Aleksy, G. Borowski, M. Grześkowiak, P. Jarysz, A. Legendziewicz, Sprawozdanie z ratowniczych badań archeologiczno -architektonicznych przeprowadzonych w związku z budową budynku mieszkalno-usługowego w Środzie Śląskiej przy ul. Kolejowej 11, mps w archiwum WKZ we Wrocławiu, Środa Śląska, 2011. [Opd60] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych reliktów zabudowy oraz malej architektury na Rynku w Namysłowie (budynki handlowe i pręgierz), mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2011. [Opd61] A. Legendziewicz, Ratusz w Kożuchowie. Wyniki badań architektonicznych elewacji północnej oraz wnioski konserwatorskie, mps archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2011. [Opd62] A. Legendziewicz, Kościół parafialny p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Laskach Lubuskich (pow. Słubice). Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Delegatura w Gorzowie Wielkopolskim,

77 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

Wrocław 2011. [Opd63] A. Legendziewicz, Mury Miejskie w Kożuchowie. Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2011. [Opd64] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych budynku gospodarczego przy ulicy Piastowskiej 8 przylegającego do północno-zachodniego odcinka Murów Miejskich w Namysłowie, mps w archiwum Inwestora, Wrocław 2011. [Opd65] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych ratusza w Kluczborku, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2011. [Opd66] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych kościoła parafialnego p.w. NMP Różańcowej w Brzezinie (pow. Brzeg), mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2011. [Opd67] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych reliktów bramy Wrocławskiej w Namysłowie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2012. [Opd68] A. Legendziewicz, J. Niegoda, Wyniki badań archeologiczno-architektonicznych przeprowadzonych na działce przy ulicy Rybackiej 9 we Wrocławiu, mps w archiwum WKZ we Wrocławiu, Wrocław 2012. (udział 50%) [Opd69] A. Legendziewicz Wieża Bramy Ziębickiej w Nysie. Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2012. [Opd70] Cz. Lasota, A. Legendziewicz Wyniki badań architektonicznych ruin pałacu w Trzęsowie (pow. Polkowice), mps w archiwum WKZ we Wrocławiu Delegatura w Legnicy, Wrocław 2012. (udział 50%) [Opd71] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych reliktów zabudowy w ciągu ulicy St. Dubois w Namysłowie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2012. [Opd72] A. Legendziewicz, Studium stolarki okiennej pałacu w Broniszowie (pow. Nowa Sól), mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2012. [Opd73] A. Legendziewicz, Studium kolorystyki elewacji ratusza w Kluczborku, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2012. [Opd74] A. Legendziewicz, Relikty piwnic wschodniej pierzei Rynku w Głubczycach. Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2012. [Opd75] A. Legendziewicz, Pałac rodu von Wentzky w Rychnowie. Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2012. [Opd76 A. Legendziewicz, Wieża kościoła kolegiackiego p.w. Matki Bożej Różańcowej w Strzelcach Krajeńskich. Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Delegatura w Gorzowie Wielkopolskim, Wrocław 2012. [Opd77] A. Legendziewicz, Brama Grobnicka w Głubczycach. Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorski, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2012 [Opd78] A. Legendziewicz, J. Lewczuk, Kościół parafialny p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP w Bieniowie (pow. Żary). Wyniki badań architektoniczno-archeologicznych oraz wnioski konserwatorskie do projektu wnętrza, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2012. (udział 50%) [Opd79] A. Legendziewicz, Kościół filialny p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP w Namysłowie. Wyniki badań architektonicznych i wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2012. [Opd80] A. Legendziewicz, Kamienica Rynek 15 w Kluczborku. Wyniki badań architektonicznych i wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2012. [Opd81] A. Legendziewicz, Pałac w Bytnicy (pow. Krosno Odrzańskie). Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2012. [Opd82] A. Legendziewicz, J. Niegoda, Wyniki badań archeologiczno-architektonicznych przeprowadzonych w kwartale zamkniętym ulicami Kardynała Stefana Wyszyńskiego

78 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

(niem. Adalbert Strasse), Szczytnicką (niem. Scheitniger Strasse), Mikołaja Sępa Sarzyńskiego (niem. Hirsch Strasse) oraz nieistniejącą ulicą w ciągu ulicy Michała Wrocławczyka (niem. Paul Strasse) we Wrocławiu, mps w archiwum WKZ we Wrocławiu, Wrocław 2013. (udział 50%) [Opd83] A. Legendziewicz, Brama Zamkowa w Głogówku. Wyniki badań architektonicznych i wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2013. [Opd84] A. Legendziewicz, Ratusz w Oleśnie. Wyniki badań architektonicznych i wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2013. [Opd85] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych murów miejskich w Kluczborku, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2013. [Opd86] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych fragmentu wschodniego odcinka murów miejskich w Głuchołazach, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2013. [Opd87] A. Legendziewicz, Basteja przy ulicy Obywatelskiej w Kożuchowie. Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2013. [Opd88] A. Legendziewicz, Zespół dworu Sarny w Ścinawce Górnej (pow. Kłodzko). Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie (Tom I – Budynek dworu z kaplicą, Tom II – Spichlerz, Tom III - Budynek bramny), mps w archiwum WKZ we Wrocławiu Delegatura w Wałbrzychu, Wrocław 2014. [Opd89] A. Legendziewicz, Dziedziniec budynku dawnego wójtostwa w Głuchołazach (pow. Nysa). Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2014 [Opd90] A. Legendziewicz, Kamienica przy ulicy księdza Piotra Ściegiennego 15 w Kluczborku. Wyniki badań architektonicznych i wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2014. [Opd91] A. Legendziewicz, Północno-wschodni odcinek Murów Miejskich w Ząbkowicach Śląskich. Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum inwestora, Wrocław 2014. [Opd92] A. Legendziewicz, Wyniki uzupełniających badan architektonicznych kamienicy Rynek 15 w Kluczborku, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2014. [Opd93] A. Legendziewicz, Wieża Bramy Kłodzkiej oraz odcinek murów miejskich wzdłuż ulicy Wojska Polskiego w Bystrzycy Kłodzkiej. Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ we Wrocławiu Delegatura w Wałbrzychu, Wrocław 2014. [Opd94] A. Legendziewicz, Kościół poewangelicki p.w. śś. Piotra i Pawła w Lewinie Brzeskim. Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2014. [Opd95] P. Janczewski, A. Legendziewicz, J. Niegoda, Wyniki badań archeologiczno- architektonicznych na zamku w Koźlu, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2014. [Opd96] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych murów piwnic kamienic części północnej pierzei ulicy Staromiejskiej (d. Neugasse) w Złotoryi (działka nr 1053), mps w archiwum WKZ we Wrocławiu Delegatura w Legnicy, Wrocław 2014. (udział 33%) [Opd97] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych elewacji zamku w Kożuchowie, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2015. [Opd98] A. Legendziewicz, Dwór w Gorzowie Śląskim. Wyniki badań architektonicznych i wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2015. [Opd99] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych murów miejskich w Szprotawie (odcinki przy ul. B. Kozaka i Katedralnej), mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2015. [Op104] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie części zachodniej południowego skrzydła dawnego Wójtostwa w Głuchołazach (pow. Nysa), mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2015

79 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

[Opd100] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych budynku Bramy Żagańskiej i odcinka muru miejskiego przy ul. Gen. K. Świerczewskiego w Szprotawie, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2015. [Opd101] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych elewacji wieży kościoła p.w. Oczyszczenia NMP w Kożuchowie, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2015. [Opd102] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych elewacji pałacu w Nowym Świętowie (pow. Nysa), mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2015. [Opd103] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych zamku w Świebodzinie, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2015. [Opd104] A. Legendziewicz, Bożnica (Synagoga) w Kępnie. Wyniki badań architektonicznych i wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Poznaniu Delegatura w Kaliszu, Wrocław 2016. [Opd105] A. Legendziewicz, J. Niegoda, D. Osiński, Wyniki badań archeologiczno- architektonicznych przeprowadzonych w północnej części kwartału zamkniętego ulicami Rzeźniczą, Św. Mikołaja, Białoskórniczą i Łaziebna we Wrocławiu, mps w archiwum WKZ we Wrocławiu, Wrocław 2016. (udział 33%) [Opd106] Z. Aleksy, G. Borowski, M. Grześkowiak, P. Jarysz, A. Legendziewicz, Sprawozdanie z ratowniczych badań archeologiczno -architektonicznych przeprowadzonych w związku z budową instalacji odwodnienia i osuszenia ścian kościoła parafialnego p.w. św. Jadwigi Śląskiej w Świdnicy Polskiej (pow. Środa Śl.), mps w archiwum WKZ we Wrocławiu, Środa Śląska, 2016. (30%) [Opd107] A. Legendziewicz, Elewacja zachodnia kościoła poaugustiańsiego p.w. Wniebowzięcia NMP w Żaganiu. Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2016. [Opd108] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych kościoła parafialnego p.w. Wniebowzięcia NMP w Szprotawie, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2016. [Opd109] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych dawnego Zajazdu Jitschina w Starym Lesie (pow. Nysa), mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław, 2016. [Opd110] A. Legendziewicz, Baszta Lodowa w zespole Zamku Książ. Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ we Wrocławiu Delegatura w Wałbrzychu, Wrocław 2016 [Opd111] K. Grabowski, A. Legendziewicz, R. Kubik, Mury miejskie w Środzie Śląskiej - dokumentacja konserwatorska. Ekspertyza o stanie technicznym, wyniki badań architektonicznych, wnioski konserwatorskie i program prac konserwatorskich, mps w archiwum WKZ we Wrocławiu, Wrocław 2016. (udział 33%) [Opd112] A. Legendziewicz, Kościół parafialny p.w. Narodzenia NMP w Chotkowie. Wyniki badań architektonicznych prezbiterium oraz zakrystii oraz wnioski konserwatorskie do remontu wnętrza, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2016. [Opd113] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych wnętrza korpusu kościoła parafialnego p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Żarach, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2016. [Opd114] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych wnętrza piwnic budynku Muzeum Pogranicza Śląsko-Łużyckiego (d. Nadintendetury) w Żarach, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2016. [Opd115] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych w zasięgu strychu oraz piwnic kościoła parafialnego p.w. Bożego Ciała i św. Norberta w Opolu-Czarnowąsach (dawniej kościoła klasztoru Norbertanek), mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2017 [Opd116] A. Legendziewicz, Dwór w Miłakowie (pow. Nowa Sól). Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2017. [Opd117] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych murów zamku w Chodzieży, mps w

80 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

archiwum WKZ w Poznaniu Delegatura w Pile, Wrocław 2017. [Opd118] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych elewacji ratusza w Paczkowie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2017. [Opd119] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych reliktów wschodniego skrzydła klasztoru ss. Magdalenek w Szprotawie, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2017. [Opd120] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych budynku przy ulicy Długiej 21 w Żaganiu (dawniej oficyny kamienicy Rynek 17) (działka nr 853), mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2017. [Opd121] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych wnętrza prezbiterium i kaplic kościoła parafialnego p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Żarach, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2017. [Opd122] A. Legendziewicz, Zamek rycerski w Witkowie (pow. Żagań). Wyniki badań architektonicznych wieży i budynku bramnego, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2017. [Opd123] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych zamku w Krośnie Odrzańskim, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2017. [Opd124] A. Legendziewicz, Kościół p.w. św. Trójcy w Kluczborku. Wyniki badań architektonicznych murów fundamentowych, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2017. [Opd125] G. Borowski, K. Kamiński, A. Legendziewicz, Sprawozdanie z badań archeologiczno- architektonicznych związanych z wymianą nawierzchni Rynku Dolnego w Środzie Śląskiej, mps w archiwum WKZ we Wrocławiu, Wrocław 2017. (udział 33%) [Opd126] A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych dawnego budynku klasztoru ss. Magdalenek w Szprotawie, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, Wrocław 2017. [Opd127] A. Legendziewicz, Kościół parafialny p.w. św. Mikołaja w Brzegu. Wyniki badań architektonicznych, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2017. [Opd128] A. Legendziewicz, Kościół filialny p.w. śś. Piotra i Pawła w Żarach. Wyniki badań architektonicznych, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, 2018. [Opd129] A. Legendziewicz, Parcela przy ulicy Artura Grottgera 1 w Zielonej Górze. Wyniki badań architektonicznych, mps w archiwum WKZ w Zielonej Górze, 2018.

81 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

I.4 WYKAZ PRAC NAUKOWYCH I DOKUEMTACJA PRAC BADAWCZYCH PRZED UZYSKANIEM STOPNIA DOKTORA W 2002 ROKU

I.4.1 Lista publikacji naukowych opracowanych przed uzyskaniem stopnia doktora [Am1-4] [Am1] A. Legendziewicz Zabytkowe zamknięcia forteczne na Śląsku - stan zachowania, [w:] Fortyfikacja - Europejskim Dziedzictwem Kultury, Tom XII - Nowożytne Fortyfikacje Śląska. Twierdze Kłodzko i Srebrna Góra, red. M. Lewicka-Cempa, TPF, Warszawa 2000, s. 103-109. [Am2] A. Legendziewicz, M. Małachowicz Drzwi plakietowe na Śląsku, [w:] Monumenta Conservanda sunt - Księga ofiarowana profesorowi Edmundowi Małachowiczowi w 75-tą rocznicę urodzin”, red. J. Jasieńko i M. Małachowicz, Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne, Wrocław 2001, s. 97-106. (udział 60%) [Am3] A. Legendziewicz Drzwi z ornamentem snycerskim w architekturze średniowiecznej na Śląsku, [w:] Architectus nr 1 (11)/2002, Wrocław, s. 51-60. [Am4] A. Legendziewicz, M. Małachowicz Średniowieczne mechanizmy zamknięcia i blokady skrzydła, [w:] Civitas & Villa – miasto i wieś w średniowiecznej Europie Środkowej, red. C. Buśko i M. Młynarska-Kletynowa, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Archeologicky Ústav Akademie Věd České Republiky, Wrocław-Praha 2002, s. 317-323. (udział 60 %)

I.4.2 Spis opracowań badawczych w formie raportów w archiwum Centrum Wiedzy i Informacji Naukowo-Technicznej Politechniki Wrocławskiej opracowanych przed uzyskaniem stopnia doktora [Rm1] Cz. Lasota, A. Legendziewicz, M. Małachowicz, Wyniki badań architektonicznych działek przy ulicach: J. E. Purkyniego 29, 30, 31, 32 i Garncarskiej 4, 5, 6 na Nowym Mieście we Wrocławiu, raport ZKiRA PWr, ser. SPR, nr 502/99, mps w CWiINT, Wrocław 1999/2000. (udział 33%) [Rm2] Cz. Lasota, A. Legendziewicz, Wyniki badań architektonicznych oraz inwentaryzacja budowlana wieży ratusza w Namysłowie, raport ZKiRA PWr, ser. SPR, nr 522/01, mps w CWiINT, Wrocław2001. (udział 50%) ZKiRA PWr - Zakład Konserwacji i Rewaloryzacji Architektury Politechniki Wrocławskiej; mps - maszynopis; CWiINT - Centrum Wiedzy i Informacji Naukowo-Technicznej.

I.4.3 Lista wystapień konferencyjnych przed uzyskaniu stopnia doktora [Km1] [Km1] „Zabytkowe zamknięcia forteczne na Śląsku - stan zachowania” - „Nowożytne Fortyfikacje Śląska” - Międzynarodowa Konferencja Naukowa, Kłodzko, 6-8.10.2000,

I.4.4 Spis opracowań badawczych i studialnych w Archiwach Urzędów Konserwatorskich opracowanych przed uzyskaniem stopnia doktora [Opm1-5](na prawach maszynopisu) [Opm1] M. Małachowicz, A. Legendziewicz, M. Małachowicz, Wyniki badań architektonicznych elewacji kamienic Rynek 6, 9, 22, 27, 28 w Świdnicy, mps w archiwum MKZ w Świdnicy, Wrocław 1999. (udział 33 %) [Opm2] M. Małachowicz, Cz. Lasota, A. Legendziewicz,. E. Łużyniecka, P. Szkoda Studium konserwatorskie miasta Nysy, (współautor w Zespole pod kierunkiem) mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2000 (udział 20% ) [Opm3] R. Pustelnik, B. Wowrzeczka, A. Legendziewicz, E. Łużyniecka, K. Śliwa, Studium historyczno-urbanistyczno-konserwatorskie wraz z wytycznymi konserwatorskimi dla obszaru położonego w rejonie Dworca Świebodzkiego i Archimedesa we Wrocławiu dla potrzeb Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego, mps w archiwum WKZ we Wrocławiu, Wrocław 2002. (udział 20%) [Opm4] Cz. Lasota, A. Legendziewicz, J. Burnita, Wyniki badań architektonicznych elewacji ratusza w Namysłowie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2002 (udział 33%) [Opm5] Cz. Lasota, A. Legendziewicz, J. Burnita, Ratusz w Namysłowie: badania elewacji wschodniej i zagadnienia kolorystki ratusza w okresie gotyckim, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2002 (udział 33 %)

82 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

I.5. LICZBOWE ZESTAWIENIE DOROBKU

I.5.1 Liczbowe zestawienie dorobku po uzyskaniu stopnia doktora w2002 roku Ilość publikacji wchodzących w skład osiągnięcia naukowego [H1-H15] 15 Ilość publikacji nie wschodzących w skład osiągnięcia naukowego [Ad1-Ad35] 35 Ilość raportów badawczych [Rd1-Rd16] 16 Suma łączna publikacji i raportów badawczych po uzyskaniu stopnia doktora 66

I.5.2 Liczbowe zestawienie dorobku przed uzyskaniem stopnia doktora Ilość publikacji przed uzyskaniem stopnia doktora [Am1-Am4] 4 Ilość raportów badawczych [Rm1-Rm2] 2 Suma łączna publikacji i raportów badawczych po uzyskaniu stopnia doktora 6

I.5.3 Liczbowe zestawienie wystąpień na konferencjach Ilość wystąpień na konferencjach przed uzyskaniem stopnia doktora[Km1] 1 Ilość wystąpień na konferencjach po uzyskaniu stopnia doktora w 2002 roku [Kd1-Kd22] 22 Suma łączna wystąpień na konferencjach 23

I.5.4 Liczbowe zestawienie opracowań badawczych i studialnych w Archiwach Urzędów Konserwatorskich Ilość opracowań przygotowanych przed uzyskaniem stopnia doktora[Opm1-Opm5] 5 Ilość opracowań przygotowanych po uzyskaniu stopnia doktora w 2002 roku [Opd1-129] 129 Suma łączna wystąpień na konferencjach 134

83 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

I.6 WYKAZ NAJWAŻNIEJSZYCH TWÓRCZYCH PRAC ZAWODOWYCH

I.6.1 Wykaz najważniejszych prac projektowych -(projekty budowlane i koncepcyjne) 01/PB Tytuł: Projekt budowlany rewaloryzacji Murów Miejskich w Ziębicach, Inwestor: Urząd Miasta i Gminy Ziębice Główny projektant: dr inż. arch. M. Małachowicz, asystent projektanta (30%) Projekt: niezrealizowany Opis: Przedmiotem projektu było opracowanie zakresu i sposobu ekspozycji, kurtyn oraz baszt średniowiecznych kamiennych murów obwodu miejskiego w Ziębicach. W zakresie ujęto zmianę ukształtowania furty przy pl. Szpitalnym oraz sposoby uzupełnień i naprawy uszkodzonych fragmentów lica, napraw nakryw murów oraz poszurów przypór. 02/PB Tytuł: Projekty budowlane rewaloryzacji elewacji kamienic Rynek 6, 9, 22, 27, 28 w Świdnicy, Inwestor: Nieruchomości Świdnickie Główny projektant: dr inż. arch. M. Małachowicz, - asystent projektanta (30%) Projekt: zrealizowany Opis: Zakres projektów obejmował rewaloryzację elewacji pięciu zabytkowych kamienic. W projektach ujęto uzupełnienie i częściowe odtworzenie detalu (Rynek 6, 9), rekompozycję parterów (Rynek 6, 9, 27, 28), ekspozycję odsłoniętych kamiennych elementów wystroju (renesansowa kamienna witryna Rynek 6, fragmenty witryn średniowiecznych Rynek 9 ), transfer z lapidarium i umieszczenie na elewacji kamiennego portalu renesansowego (Rynek 27). 03/PB Tytuł: Projekt rewaloryzacji elewacji kościoła p.w. św. Jadwigi przy ul. B. Chrobrego 7 w Ząbkowicach Śl., Inwestor: Parafia p.w. św. Jadwigi w Ząbkowicach Śl. Główny projektant: dr inż. arch. M. Małachowicz - asystent projektanta (30%) Projekt: zrealizowany (nagroda w konkursie "Zabytek zadbany 2003" ) Opis: Temat projektu obejmował remont elewacji barokowego kościoła wraz z częściowym odtworzeniem detalu architektonicznego i wykonaniem tynków renowacyjnych oraz odtworzeniem kolorystyki z XVIII wieku. 04/PB Tytuł: Projekty budowlany oraz wykonawczy rekonstrukcji hełmów i mostka międzywieżowego w Katedrze Kościoła polsko-katolickiego p.w. św. Marii Magdaleny przy ul. Szewskiej we Wrocławiu Inwestor: Katedralna parafia polsko-katolicka p.w.św8./ Marii Magdaleny we Wrocławiu Główny projektant: dr inż. arch. M. Małachowicz - asystent projektanta (30%) Projekt: hełmy niezrealizowane, mostek międzywieżowy - zrealizowany Opis: Tematem projektów była rekonstrukcja renesansowych hełmów wieńczących wieże gotyckiego kościoła św. Marii Magdaleny. Zakres objął opracowanie formy hełmów oraz mostka międzywieżowego w oparciu o przekazy historyczne i ikonograficzne a także projekt detali architektonicznych: gzymsów, prześwitów latarni, chorągiewek z gałkami i krzyżami, kartusza, balustrady i arkady mostka. 05/PB Tytuł: Projekt wykonawczy drzwi w północnym i południowym przedsionku Katedry św. Jana Chrzciciela we Wrocławiu Inwestor: Parafia katedralna p.w. św. Jana Chrzciciela we Wrocławiu Główny projektant: mgr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (65%), konsultacje: prof. dr hab. inż. arch. Edmund Małachowicz Projekt: zrealizowany Opis: W zakresie projektu było opracowanie formy dekoracji oraz konstrukcji drzwi znajdujących się w gotyckich portalach w bocznych przedsionkach katedry św. Jana Chrzciciela. Projekt obejmowała rysunki detalu: dekoracji wytłaczanej (plakiet), herbu kardynalskiego i arcybiskupiego, szyldów zamków, klamek, antab, pasów, gwoździ,

84 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

zawiasów, itp. 06/PB Tytuł: Projekt budowlany rewaloryzacji elewacji Ratusza i bloku śródrynkowego w Namysłowie Inwestor: Zarząd Administracji Nieruchomości w Namysłowie Główny projektant: mgr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (65%), sprawdzający: dr inż. arch. M. Małachowicz Projekt: zrealizowany (wyróżnienie w konkursie "Modernizacja Roku 2002") Opis: Tematem projektu była rekonstrukcja zniszczonego gotyckiego wystroju elewacji ratusza oraz częściowe odtworzenie detalu architektonicznego elewacji wraz z rysunkami szczegółowymi detalu: gotyckich blend i płycin fryzowych, sterczyn, obramień okiennych, stolarki okiennej, itp). 07/PB Tytuł: Projekt budowlany rewaloryzacji elewacji kościoła parafialnego śś. Piotra i Pawła w Namysłowie, Inwestor: Parafia p.w. śś. Piotra i Pawła w Namysłowie Główny projektant: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (65%), sprawdzający: dr inż. arch. M. Małachowicz Projekt: niezrealizowany Opis: Zakres projektu obejmował remont i częściową rekonstrukcję zniszczonego lub zatartego gotyckiego wystroju elewacji halowego kościoła wraz z rysunkami detalu (blendami, sterczynami, oprawami okien, płycinami fryzowymi itp.). 08/PB Tytuł: Projekt budowlany rewaloryzacji kościoła ewangelicko-augsburskiego w Pokoju Inwestor: Parafia ewangelicko-augsburska w Pokoju Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany Opis: Temat projektu obejmował rewaloryzację elewacji barokowego kościoła p.w. Zofii wraz z wymianą pokrycia dachu oraz uzupełnienie i częściową rekonstrukcję zniszczonego lub zatartego detalu architektonicznego (gzymsy, lustra, obramienia, parapety), remont lub wymianę stolarki okiennej, a także przywrócenie kolorystyki z około 1765 roku. 09/PB Tytuł: Projekt budowlany rewaloryzacji bryły i elewacji wieży w Żelaznie (pow. Kłodzko) Inwestor: Prywatny Główny projektant: dr inż. arch. M. Małachowicz - asystent projektanta (30%) Projekt: zrealizowany Opis: Zakres projektu obejmował rewaloryzację bryły i elewacji gotyckiej wieży rycerskiej w zakresie odtworzenie dachu z drewnianą hurdycją oraz odtworzenia tynkowego wystroju elewacji detali (stolarki drzwiowej i okiennej, opaski okiennej). 10/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego kościoła p.w. św. Macieja przy ulicy Szewskiej we Wrocławiu Inwestor: Parafia rektoralna p.w. św. Macieja we Wrocławiu Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany Opis: Tematem projektu był remont konserwatorski elewacji oraz wnętrza gotyckiego kościoła wraz z wymianą pokrycia dachu. Zakres prac projektowych objął rysunki szczegółowe odtworzenia detalu: koronki sterczyn południowego ramienia transeptu, maswerku okna wschodniego, ambony Angelusa Silesiusa z 1609 roku, uzupełnienia barokowej posadzki kamiennej, wystroju kruchty barokowej, oraz remontu wnętrz w wieży z przygotowaniem konstrukcji pod rekonstrukcje hełmu. 11/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego wieży mieszkalnej w Dalkowie (pow. Polkowice) Inwestor: Prywatny Główny projektant: mgr inż. arch. Krzysztof Nawarecki, projektant prowadzący: dr inż. arch.

85 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: nierealizowany Opis: Przedmiotem projektu był remont konserwatorski renesansowej wieży mieszkalnej. Zakres prac objął odtworzenie dachu wraz z pokryciem, wzmocnienie ścian oraz sklepień, dekoracji elewacji, stolarki okiennej, drzwiowej i adaptację wnętrz na mieszkanie. 12/PB Tytuł: Projekt budowlany adaptacji krypty w kościele św. Macieja we Wrocławiu na ośrodek dom spotkań studentów Inwestor: Parafia rektoralna p.w. św. Macieja we Wrocławiu Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: nierealizowany Opis: Zadaniem projektowym było opracowanie dokumentacji remontu i adaptacji barokowej krypty pod kościołem na potrzeby domu spotkań studentów. Opracowano projekt rozwiązania wnętrz z uwzględnieniem specyficznej funkcji oraz detali stolarki drzwiowej i okiennej, balustrady zejścia okien a także sposobu wykonania pogłębienia. 13/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego wnętrza kościoła p.w. św. Michała Archanioła w Grodkowie Inwestor: Parafia p.w.św. Michała Archanioła w Grodkowie Główny projektant: mgr inż. arch. Krzysztof Nawarecki, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany Opis: Zakres projektu objął remont wnętrza gotyckiego kościoła. Tematem było przywrócenie gotyckiej kolorystyki wnętrza prezbiterium oraz neogotyckiej w korpusie nawowym. 14/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego wieży Bramy Krakowskiej w Namysłowie i adaptacji na punkt widokowy Inwestor: Urząd Miejski w Namysłowie Główny projektant: mgr inż. arch. Krzysztof Nawarecki, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany Opis: Tematem dokumentacji projektowej była rewaloryzacja wieży bramy Krakowskiej. W związku z adaptację we wnętrzu wprowadzono klatkę schodową a na najwyższej kondygnacji przewidziano punkt widokowy. Wieżę nakryto stylizowanym dachem brogowym. Na przyległej kurtynie zaaranżowano galerię strzelecką a w załomie muru przy wieży wprowadzono zewnętrzne schody. 15/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego nagrobka generała Karola Adolfa von Eben u. Brunnen – piramidy w Rożnowie (pow. Kluczbork) Inwestor: Urząd Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Opolu Główny projektant: mgr inż. arch. Krzysztof Nawarecki, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: nierealizowany Opis: Zakres projektu objął remont późnobarokowego grobowca generała Karola Adolfa von Eben u. Brunnen. W oparciu o studia ikonograficzne zaprojektowano odtworzenie zniszczonego detalu architektonicznego: gzymsów, okulusów, krat oraz stolarki drzwiowej oraz przywrócenie historycznych wypraw tynkarskich. 16/PB Tytuł: Projekt remontu konserwatorskiego elewacji kościoła, klasztoru i liceum Sióstr Urszulanek (d. Klarysek) przy pl. Biskupa Nankiera 16 we Wrocławiu Inwestor: Klasztor i Liceum Sióstr Urszulanek Unii Rzymskiej we Wrocławiu Główny projektant: dr inż. arch. Maciej Małachowicz, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany Opis: Tematem projektu był remont konserwatorski elewacji barokowego kościoła oraz

86 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

klasztoru ss. Urszulanek (d. Klarysek). Opracowanie objęło przywrócenie barokowej kolorystyki z lat 1697-1703 w oparciu o wyniki badań stratygraficznych i studia porównawcze. Ponadto ujęto uzupełnienie zniszczony i zatarty detal: gzymsy, opaski okienne, detal sztukatorski itp. a także zaproponowano remont konserwatorski ceglanej wschodniej elewacji kościoła. 17/PB Tytuł: Projekt budowlany kolorystyki elewacji kościoła parafialnego p.w. św. Wawrzyńca w Głuchołazach Inwestor: Parafia p.w. św. Wawrzyńca w Głuchołazach Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany Opis: Temat projektu obejmował rewaloryzację elewacji barokowego kościoła p.w. św. Wawrzyńca. W zakres prac wchodziła częściowa rekonstrukcja zniszczonego lub zatartego detalu architektonicznego (gzymsy, lustra, obramienia, parapety), oraz przywrócenie kolorystyki z około 1730 roku. 18/PB Tytuł: Projekt budowlany kolorystyki elewacji południowej ratusza we Wrocławiu Inwestor: Muzeum Miejskie Wrocławia Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany Opis: Przedmiotem projektu była rewaloryzację południowej elewacji ratusza we Wrocławiu, posiadająca najbogatszy gotycki wystrój. W dokumentacji ujęto uzupełnienie detalu architektonicznego, przywrócenie "płynących" tynków w charakterze gotyckich, oraz wprowadzeni kolorystyki w oparciu o szczegółowe badania w formie tzw. "laserunku" w odcieniu przetartej czerwieni. 19/PB Tytuł: Projekt budowlany na remont zabezpieczający ratusza w Grodkowie Inwestor: Urząd Miejski w Grodkowie Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany Opis: Zakres projektu obejmował rewaloryzację elewacji wraz z wymianą pokrycia i wzmocnieniem konstrukcji dachu klasycystycznego ratusza. W dokumentacji ujęto odtworzenie bonowania w pasie parteru oraz detalu elewacji oraz kolorystyki z około 1836 roku oraz wymianę stolarki okiennej i konserwację stolarki drzwiowej. Ponadto w połaciach dachu zaprojektowano lukarny. Na elewacjach wieży zaproponowano rekonstrukcję wystroju z przywróceniem barokowej kolorystyki z końca XVII wieku. 20/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu wieży Bramy Lewińskiej wraz z murem obronnym od strony południowo-wschodniej oraz budynku przy ulicy J. Elsnera 10 w Grodkowie Inwestor: Urząd Miejski w Grodkowie Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany Opis: Tematem dokumentacji projektowej był remont renesansowej bramy miejskiej wraz z kurtyną do niej przyległą oraz fragmentem średniowiecznej kurtyny obwodu obronnego. W zakresie projektu wieży było odtworzenie częściowo zniszczonego renesansowego wystroju, uzupełnienie attyki, obramień okiennych, schodów wewnętrznych, atrapy drewnianej brony chorągiewek oraz kolorystyki w oparciu o badania. Natomiast dla budynku opracowano detale obramień okiennych i drzwiowych, wraz z kolorystyką. 21/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu zabezpieczającego oraz adaptacji na Izbę Regionalną budynku dawnej szkoły ewangelickiej przy ulicy Szkolnej 2 w Namysłowie Inwestor: Urząd Miejski w Namysłowie Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej

87 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany Opis: Tematem dokumentacji projektowej był remont renesansowej bramy miejskiej wraz z kurtyną do niej przyległą oraz fragmentem średniowiecznej kurtyny obwodu obronnego. W zakresie projektu wieży było odtworzenie częściowo zniszczonego renesansowego wystroju, uzupełnienie attyki, obramień okiennych, schodów wewnętrznych, atrapy drewnianej brony chorągiewek oraz kolorystyki w oparciu o badania. Dla budynku opracowano detale obramień okiennych i drzwiowych, wraz z kolorystyką. 22/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego i adaptacji na punkt widokowy Wieży Zamkowej (Wieży Woka) w Prudniku Inwestor: Urząd Miejski w Prudniku Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany Opis: Przedmiotem projektu była rewaloryzacja cylindrycznej wieży (stołpu) średniowiecznego zamku Woka w Prudniku. Bryłę nakryto wysokim ostrosłupowym hełmem krytym gontem z galerią u podstawy w której umieszczono punkt widokowy. We wnętrzu wykorzystano istniejące schody w grubości muru oraz wprowadzono dodatkowe prowadzące na poziom galerii widokowej. Najniższą kondygnację - loch głodowy wyeksponowano. Przy północnej elewacji wieży zaprojektowano lokalizację klatki schodowej w konstrukcji drewnianej umożliwiającej dostęp do wejścia. 23/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego elewacji wieży i budynku głównego ratusza w Paczkowie Inwestor: Urząd Miejski w Paczkowie Główny projektant: mgr inż. arch. Krzysztof Nawarecki, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany Opis: Zakres projektu obejmował rewaloryzację elewacji wraz z wymianą pokrycia i wzmocnieniem konstrukcji dachu klasycystycznego ratusza. W dokumentacji ujęto odtworzenie zniszczonych detali architektonicznych elewacji oraz kolorystyki z początku XX wieku oraz konserwację stolarki okiennej i drzwiowej. Na elewacjach wieży zaproponowano uzupełnienie wystroju rekonstrukcję z przywróceniem renesansowej kolorystyki z połowy XVI wieku. 24/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego i adaptacji na Punkt Informacji Turystycznej Domu Kata w Paczkowie Inwestor: Urząd Miejski w Paczkowie Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany Opis: Przedmiotem projektu była rewaloryzacja szachulcowego domu z końca XVII wieku tzw. Domu Kata w Paczkowie. W elewacji zaproponowano remont i uzupełnienie elementów porażonych oraz odtworzenie zniszczonych detali architektonicznych: opasek, krat okiennych, koszy, stolarki okiennej i drzwiowej. Zaproponowano wymianę pokrycia oraz wzmocnienie konstrukcji dachu. We wnętrzach przewidziano adaptację na Punkt Informacji Turystycznej oraz wprowadzenie sal ekspozycyjnych. 25/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego elewacji i wnętrza kościoła parafialnego (pofranciszkańskiego) p.w. św. Franciszka z Asyżu i św. Piotra z Alkantary w Namysłowie Inwestor: Parafia p.w. św. Franciszka z Asyżu i św. Piotra z Alkantary w Namysłowie Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: niezrealizowany

88 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

Opis: Przedmiotem projektu była rewaloryzacja i konserwacja gotyckiego kościoła pofranciszkańskiego w Namysłowie. W zakresie remontu elewacji zaproponowano odtworzenie wtórnie zablokowanych otworów okiennych wraz z udrożnieniem okien zachodniego, rekonstrukcję szczytu zachodniego wraz z rysunkami detalu sterczyn i krzyża, oraz wymianę pokrycia dachu. We wnętrzach przewidziano konserwację gotyckiego i barokowego wystroju z przywróceniem kolorystyki z XV w prezbiterium i z XVII wieku w korpusie. 26/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego elewacji oraz aranżacji wnętrz dworca kolejowego w Namysłowie Inwestor: Urząd Miejski w Namysłowie Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany Opis: Tematem projektu była rewaloryzacja budynku dworca kolejowego. Na elewacjach budynku głównego zaproponowano przywrócenie wystroju z końca XIX wieku a hallu - z lat 20-tych XX wieku. We wnętrzach przewidziano holl dworcowego wraz z kasami biletowymi oraz wprowadzenie pomieszczeń usługowych na parterze oraz biurowych na piętrze. Zaprojektowano także dostosowanie budynku dla potrzeb osób niepełnosprawnych. 27/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego i adaptacji na ścieżkę widokową wieży bramy Nyskiej z przylegającym murem w Paczkowie Inwestor: Urząd Miejski w Paczkowie Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany (wyróżnienie w Konkursie na Najlepszą Przestrzeń Województwa Opolskiego w 2014 roku) Opis: Temat projektu objął remont konserwatorski ceglano-kamiennych gotyckich kurtyn wraz trzema basztami stanowiących fragment południowego obwodu miejskiego. W zakresie adaptacji było wprowadzenie na koronie kurtyny drewnianej galerii hurdycji a w basztach - drewnianych klatek schodowych, jako zamknięcia przewidziano kute, ażurowe kraty. 28/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego wieży Bramy Kłodzkiej w Paczkowie Inwestor: Urząd Miejski w Paczkowie Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany Opis: Przedmiotem projektu był remont konserwatorski elewacji oraz wnętrza wieży Bramy Kłodzkiej. Na elewacjach zaproponowano odtworzenie zniszczonego renesansowego detalu architektonicznego: attyki, obramień okiennych, rzygacza, stolarki okiennej i drzwiowej oraz wykusza latrynowego a także kolorystyki. Natomiast zakres prac we wnętrza objął nowe schody wewnętrzne wraz z podestami w konstrukcji drewnianej. 29/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego wieży Bramy Ząbkowickiej w Paczkowie Inwestor: Urząd Miejski w Paczkowie Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany Opis: Tematem projektu była renowacja wieży Bramy Ząbkowickiej. Zakres dokumentacji na elewacjach zawierał przywrócenie renesansowej kolorystyki oraz uzupełnienie i uczytelnienie zniszczonego detalu architektonicznego: grzebienia attyki, obramień okiennych, rzygacza, stolarki okiennej i drzwiowej a także wykusza latrynowego. We wnętrzach przewidziano częściową wymianę stropów drewnianych oraz schodów. 30/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu bieżącego wieży Bramy Wrocławskiej w Paczkowie

89 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

Inwestor: Urząd Miejski w Paczkowie Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany Opis: Istniejący sposób zagospodarowania gotyckiej wieży bramnej wymagał modernizacji. W projekcie ujęto pozostawienie obecnej funkcji i przewidziano: naprawę żelbetowych stropów oraz stalowych schodów, wymianę stolarki okiennej i drzwiowej. W zakresie elewacji zaproponowano przeprowadzenie konserwacji zachowawczej z uzupełnieniem detali: tzw. "smolnych nosów", wykusza latrynowego, wsporników przez wejściem na pierwszy poziom, naprawę blankowania oraz tynkowego pokrycia hełmu. 31/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego, rekonstrukcji hełmu i adaptacji na punkt widokowy dzwonnicy w zespole kościoła parafialnego p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Żarach Inwestor: Parafia p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Zarach Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: niezrealizowany Opis: Przedmiotem projektu była odbudowa i rewaloryzacja gotycko-renesansowej dzwonnicy w zespole kościoła parafialnego w Żarach. Zaprojektowano rekonstrukcje renesansowego wysokiego hełmu krytego blachą, We wnętrzu wprowadzono klatkę schodową z wykorzystaniem istniejących schodów śrubowych oraz galerii widokowej w najwyższej kondygnacji u podstawy hełmu. 32/PB Tytuł: Projekt budowlany odbudowy dachu dwukalenicowego nad kościołem pofranciszkańskim (kościół Minorytów) przy pl. Młynów w Brzegu Inwestor: Urząd Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Opolu Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany dach Opis: Tematem projektu była rewaloryzacja gotyckiej bryły i elewacji korpusu dawnego kościoła klasztornego. W dokumentacji zaproponowano nową, stalową konstrukcję dwukalenicowego dachu ze wzmocnieniem murów obwodowych oraz przywrócenie gotyckiej artykulacji elewacjom z odtworzeniem szczytu zachodniego, maswerków okiennych a także stolarki drzwiowej. 33/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego elewacji i przebudowy na Otwarte Muzeum Techniki Młynarskiej dawnego młyna gospodarczego w Namysłowie Inwestor: Urząd Miejski w Namysłowie Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany Opis: Przedmiotem dokumentacji projektowej była przebudowa i adaptacja dawnego młyna miejskiego na Otwarte Muzeum Techniki Młynarskiej. W opracowaniu ujęto, dla części produkcyjnej wprowadzenie funkcji ekspozycyjnej obejmującej trzy kondygnacje zabytkowych maszyn oraz przywrócenie zniszczonego detalu architektonicznego. Natomiast dla części administracyjno-biurowej przewidziano adaptację pomieszczeń na sale seminaryjną i wystawiennicze. Opracowano m.in. rysunki detalu architektonicznego elewacji, stolarki okiennej i drzwiowe, balustrad wydzielających strefy komunikacyjne od ekspozycyjnych. 34/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego elewacji i przebudowy na Otwarte Muzeum Techniki Młynarskiej dawnego młyna gospodarczego w Namysłowie Inwestor: Urząd Miejski w Namysłowie Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%)

90 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

Projekt: zrealizowany Opis: Przedmiotem dokumentacji projektowej była przebudowa i adaptacja dawnego młyna miejskiego na Otwarte Muzeum Techniki Młynarskiej. W opracowaniu ujęto, dla części produkcyjnej wprowadzenie funkcji ekspozycyjnej obejmującej trzy kondygnacje zabytkowych maszyn oraz przywrócenie zniszczonego detalu architektonicznego. Natomiast dla części administracyjno-biurowej przewidziano adaptację pomieszczeń na sale seminaryjną i wystawiennicze. Opracowano m.in. rysunki detalu architektonicznego elewacji, stolarki okiennej i drzwiowe, balustrad wydzielających strefy komunikacyjne od ekspozycyjnych. 35/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego ratusza w Lewinie Brzeskim, Inwestor: Urząd Miejski w Lewinie Brzeskim Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany Opis: Tematem projektu był remont konserwatorski elewacji wraz z wymiana pokrycia i naprawą więźby dachowej klasycystycznego ratusza. Przygotowano rysunki obejmujące przywrócenie kolorystyki z I połowy XIX wieku, wprowadzenie stylizowanych krat okiennych, oraz chorągiewki masztu. 36/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego elewacji oraz wymiany stolarki okiennej i drzwiowej w zamku w Kożuchowie Inwestor: Urząd Miejski w Kożuchowie Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany (I nagroda w konkursie Lubuskiego Konserwatora Zabytków "Lubuskie Konserwacje 2016") Opis: Przedmiotem projektu był remont konserwatorski elewacji wraz z przywróceniem części zniszczonego detalu architektonicznego oraz stolarki okiennej. W zakresie było opracowanie rysunków szczegółowych posadzki dziedzińca, stolarki okiennej i drzwiowej, krat i balustrad, stopnic schodów oraz portalu głównego. Ponadto opracowano układ kolorystyczny elewacji odtwarzający rozwiązanie z początków XVIII wieku. 37/PB Tytuł: Projekt budowlany na remont zabezpieczający dawnego kościoła ewangelickiego w Grodkowie Inwestor: Urząd Miejski w Grodkowie Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany (hełm wieży) Opis: Tematem projektu była rewaloryzacja nieużytkowanego budynku kościoła. Dokumentacja obejmowała remont konserwatorski elewacji, przywrócenie dachu nad korpusem kościoła a gabarycie z II połowy XIX wieku, a także remont hełmu i pokrycia wieży. W zakresie było opracowanie rysunków szczegółowych odtwarzanego detalu architektonicznego m.in. stolarki okiennej i drzwiowej. 38/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego kościoła parafialnego p.w. św. Michała Archanioła w Grodkowie Inwestor: Parafia p.w. św. Michała Archanioła w Grodkowie Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: niezrealizowany Opis: Przedmiotem dokumentacji projektowej była renowacja gotyckiego kościoła parafialnego. Projekt zawierał remont konserwatorski elewacji ceglanych wraz z odtworzeniem zniszczonego lub zatartego detalu. We wnętrzach przewidziano wymianę tynków w partii przy posadzce oraz przywrócenie kolorystyki z końca XV wieku. 39/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego południowego odcinka Murów

91 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

Miejskich w Namysłowie (między ul. Bolesława Chrobrego a Harcerską) Inwestor: Urząd Miejski w Namysłowie Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: niezrealizowany Opis: Temat projektu objął remont konserwatorski ceglanych gotyckich kurtyn dwóch pasów obwodu miejskiego wraz z trzema basztami i trzem bastejami stanowiący południowy odcinek obwodu miejskiego. W zakresie dokumentacji ujęto remont konserwatorski zachowanego średniowiecznego lica ceglanego i wymianę partii wykonanych w latach 70-tych XX wieku. Ponadto przygotowano rysunki szczegółowe ekspozycji otworów strzelniczych i nakryw kurtyn. 40/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego wschodniego odcinka Murów Miejskich w Głuchołazach (wzdłuż ulicy M. Curie-Skłodowskiej) Inwestor: Urząd Miejski w Głuchołazach Główny projektant: mgr inż. arch. Krzysztof Nawarecki, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany (wyróżnienie w Konkursie na Najlepszą Przestrzeń Województwa Opolskiego w 2016 roku) Opis: Przedmiotem dokumentacji projektowej był remont konserwatorski zachowanego fragmentu gotyckiego muru miejskiego będący pozostałością wschodniego odcinka obwodu miejskiego. W opracowaniu przewidziano remont konserwatorski lica kamiennego, wykonanie przejazdu bramnego na dziedziniec Wójtostwa oraz odtworzenie fragmentu muru. 41/PB Tytuł: Projekt budowlany wzmocnienia sklepień oraz remontu konserwatorskiego wraz z kolorystyką wnętrza korpusu kościoła pofranciszkańskiego (kościół Minorytów) przy pl. Młynów w Brzegu Inwestor: Urząd Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Opolu Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: niezrealizowany Opis: Przedmiotem projektu była renowacja i konserwacja korpusu gotyckiego kościoła pofranciszkańskiego. W zakresie projektu zaproponowano remont, uzupełnienie i wzmocnienie sklepień oraz odtworzenie ich wystroju architektonicznego. Ponadto przewidziano konserwację gotyckiego wystroju z przywróceniem kolorystyki z końca XV w. 42/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego baszty i pomieszczeń wypieku chleba z przebudową na lokal gastronomiczny przy ulicy Piastowskiej 14 w Namysłowie Inwestor: Urząd Miejski w Namysłowie Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: niezrealizowany Opis: Tematem dokumentacji była rewaloryzacja budynku dawnej piekarni związanej z dawnym Młynem Miejskim w Namysłowie. W projekcie opracowano adaptacje wnętrz pomieszczenia wypieku chleba na kawiarnię oraz przebudowę znajdującego się w średniowiecznej baszcie budynku biurowego na galerę ekspozycyjną. Opracowano także rysunki szczegółowe ślusarki okiennej i drzwiowej, nowego dachu nad budynkiem biurowym, kładki i balustrady wzdłuż koryta Młynówki. 43/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego elewacji oraz renowacji i częściowej wymiany stolarki okiennej pałacu Naroku (pow. Opole), Inwestor: Prywatny Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany

92 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

Opis: Przedmiotem projektu była rewaloryzacja neogotyckiego pałacu w Naroku pod Opolem. W projekcie opracowano zakres prac konserwatorskich i rekonstrukcyjnych detalu architektonicznego m.in. attyki (kreneleża), gzymsów, fryzów, sterczyn, nakryw itp. a także stolarki okienne oraz drzwiowej. Opracowano także projekt odtworzenia kolorystyki z około 1869 roku. 44/PB Tytuł Projekt budowlany wymiany stolarki okiennej i drzwiowej oraz remontu konserwatorskiego elewacji północnej ratusza w Kożuchowie Inwestor: Urząd Miejski w Kożuchowie Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany Opis: Tematem projektu budowlanego był konserwacja ceglanego wystroju gotyckiej elewacji ratuszowej. W dokumentacji opracowano zakres prac rekonstrukcyjnych ceglanego detalu architektonicznego obramień okiennych parteru i piętra oraz płyciny fryzowej. Uzupełnienie stanowiły rysunki obejmujące szczegółowe rozwiązanie drzwi i okien o formach stylizowanych. 45/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego Ratusza Miejskiego w Namysłowie Inwestor: Urząd Miejski w Namysłowie Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: niezrealizowany Opis: Zrealizowany w latach 2000-01 zakres prac remontowych na elewacjach ratusza w Namysłowie wymagał rozszerzenia i uzupełnienia. W dokumentacji zaproponowano remont bieżący elewacji, konserwację odkrytych reliktów gotyckich malatur geometrycznych w blendach i płycinach fryzowych, wprowadzenie schodów zewnętrznych do piwnic, oraz wymianę stolarki okiennej na nową o formach stylizowanych. Opracowano także projekt kolorystyki całego bloku oraz wieży. 46/PB Tytuł: Projekt budowlany bieżącego remontu konserwatorskiego wnętrz zamku w Kożuchowie Inwestor: Urząd Miejski w Kożuchowie Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: niezrealizowany Opis: Przedmiotem projektu był remont konserwatorski wnętrz zamku w Kożuchowie. W projekcie przewidziano, konserwację zachowanego wystroju architektonicznego wnętrz ze szczególnym uwzględnieniem dawnego kościoła i kaplicy pod wieżą oraz refektarza. Zaproponowano przywrócenie historycznych posadzek ceramicznych we wnętrzach parteru i piętra oraz wprowadzenie historyczny. Opracowano także rozwiązania kolorystyczne wnętrz nawiązujące do układów z początków XVIII wieku. 47/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego elewacji dziedzińcowych kościoła, klasztoru i liceum Sióstr Urszulanek (d. Klarysek) przy pl. Bp Nankiera 16 we Wrocławiu Inwestor: Prywatny Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: niezrealizowany Opis: Tematem projektu był remont konserwatorski elewacji tylnich oraz dziedzińcowych barokowego kościoła i klasztoru ss. Urszulanek (d. Klarysek). W dokumentacji ujęto wykonanie izolacji murów obwodowych oraz przywrócenie barokowej kolorystyki z lat 1697-1703 w oparciu o wyniki badań stratygraficznych i studia porównawcze. Przygotowano także zakres prac remontowych przy zniszczonym i zatartym detalu architektonicznym: gzymsy, opaski okienne, detal sztukatorski itp. 48/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego murów miejskich w Namysłowie

93 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

Inwestor: Urząd Miejski w Namysłowie Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: niezrealizowany Opis: Przedmiotem dokumentacji projektowej była rewaloryzacja oraz remont konserwatorski ceglanych gotyckich kurtyn obwodu miejskiego będących pozostałościami wschodniego i północnego fragmentu obwodu. W projekcie ujęto wprowadzenie zadaszenia trzech baszt w odcinku wschodnim wraz z przywróceniem historycznego gabarytu kurtynom z odtworzeniem blankowania według zachowanych śladów. Zakres prac dla kurtyn przewidywał remont konserwatorski zachowanego średniowiecznego lica ceglanego i wymianę partii wykonanych w latach 70-tych XX wieku. Przygotowano także rysunki szczegółowe detalu architektonicznego m.in. chorągiewek, stolarki okiennej itp. 49/PB Tytuł: Projekt architektoniczno-konserwatorski remontu konserwatorskiego elewacji wieży kościoła parafialnego p.w. Oczyszczenia NMP w Kożuchowie Inwestor: Parafia p.w. Oczyszczenia NMP w Kożuchowie Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: zrealizowany Opis: Tematem projektu była renowacja gotyckich elewacji wieży kościelnej. W dokumentacji przewidziano remont konserwatorski lica wraz z ekspozycją elementów wystroju architektonicznego oraz uzupełnienie częściowo zniszczonych maswerków okiennych i wprowadzenie nowej stolarki w prześwitach oraz oknach. 50/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego elewacji zamku biskupiego w Otmuchowie Inwestor: Urząd Miejski w Otmuchowie Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: niezrealizowany Opis: Przedmiotem dokumentacji projektowej był remont konserwatorski elewacji wraz z przywróceniem części zniszczonego detalu architektonicznego. W zakresie projektu znalazły sie rysunki szczegółowe detalu architektonicznego: opasek okiennych, iluzyjnych boni wieży, iluzyjnego wystroju elewacji zamku (okien i boni) i tablic informacyjnych. Projekt objął również kolorystykę elewacji przywracającą układ z końca XVI wieku (wieża), z połowy XVII wieku (skrzydło główne) oraz I połowy XVIII wieku (klatka schodowa). 51/PB Tytuł: Projekt budowlany remontu konserwatorskiego elewacji oraz wybranych wnętrz kościoła p.w. Wniebowzięcia NMP i klasztoru poaugustiańskiego w Żaganiu Inwestor: Parafia p.w. Wniebowzięcia NMP w Żaganiu Główny projektant: mgr inż. arch. Krzysztof Nawarecki, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (75%) Projekt: niezrealizowany Opis: Przedmiotem dokumentacji projektowej była rewaloryzacja kościoła orz części pomieszczeń klasztoru poaugustiańskiego w Żaganiu. W zakresie prac na elewacjach przewidziano konserwację lica ceglano-kamiennego elewacji kościoła oraz przywrócenie artykulacji i wystroju tynkowego na elewacjach klasztoru. W zasięgu kościoła ujęto renowację wnętrza, stolarki okiennej i drzwiowej wraz z częściową wymianą posadzki a w przypadku klasztoru renowację kilku sal w parterze oraz adaptację części piwnic na podziemną trasę turystyczną.

I.6.2. Wykaz najważniejszych projektów koncepcyjnych 01/PK Tytuł: Projekt koncepcyjny rekonstrukcji kaplicy p.w. św. Materna we Wrocławiu Inwestor: Miejski Konserwator Zabytków we Wrocławiu Główny projektant: mgr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (70%), konsultacje: prof. dr hab

94 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

inż. arch. Edmund Małachowicz Opis: Tematem koncepcji architektonicznej było przedstawienie sposobu ewentualnej ekspozycji odkrytych w trakcie prac reliktów kaplicy cmentarnej św. Materna zlokalizowanej przy kościele p.w. św. Elżbiety we Wrocławiu. W oparciu o wyniki analiz ikonografii archiwalnej zaproponowano rekonstrukcje obiektu z przywróceniem jego części jego ceglanych elewacji, dachu oraz rysunku żeber we wnętrzu. 02/PK Tytuł: Koncepcja projektowa rewaloryzacji i adaptacji wieży bramy Wrocławskiej w Nysie Inwestor: Urząd Miejski w Nysie Główny projektant: dr inż. arch. Maciej Małachowicz - asystent projektanta (30%) Opis: Koncepcja architektoniczna obejmowała przedstawienie zakresu rewaloryzacji renesansowej wieży bramnej. Zaproponowano także sposób wykorzystania wnętrz a także zakres prac remontowych i rekonstrukcyjnych na jej elewacjach oraz w pomieszczeniach na kolejnych poziomach. 03/PK Tytuł: Projekt koncepcyjny rewaloryzacji i adaptacji pałacu w Pobiednej (pow. Lubań) na Dom Seniora, Inwestor: Prywatny Główny projektant: dr inż. arch. Paweł Szkoda - asystent projektanta (30%) Opis: Projekt koncepcyjny obejmował przystosowanie późnobarokowego pałacu na dom opieki nad osobami starszym. W zakresie było odtworzenie barokowej formy budynku poprzez przywrócenie mansardowego dachu z lukarnami, odtworzenie w oparciu o historyczną ikonografię wystroju elewacji a także oraz przedstawienie rozwiązania adaptacji wnętrz parteru i piwnic na pomieszczenia restauracyjne oraz zabiegowe a na piętrze i poddaszu na pokoje pensjonariuszy oraz biura. 04/PK Tytuł: Koncepcja architektoniczna zabudowy placu handlowego przy ulicy Jagiellońskiej w Prudniku wraz z otaczającymi pierzejami (kwartał ograniczony ulicami Jagiellońską, Łukową, Starą i Wąską) Inwestor: Urząd Miejski w Prudniku Główny projektant: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (100%) Opis: Zakres koncepcji projektowej objął odtworzenie zniszczonej zabudowy złożonej z siedmiu kamienic. Z uwagi na brak wiarygodnych materiałów ikonograficznych zaproponowano wprowadzenie budynków o współczesnej prostej formie z lokalami usługowymi w parterze oraz mieszkania piętrze. 05/PK Tytuł: Projekt koncepcyjny rewaloryzacji posadzki Rynku w Paczkowie, Inwestor: Urząd Miejski w Paczkowie Główny projektant: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (100%) Opis: Przedmiotem koncepcji projektowej była rewaloryzacja posadzki Rynku w Paczkowie. Objęła ona uporządkowanie przestrzeni placu, odtworzenie zniszczonych elementów historycznej małej architektury (fontanna, pręgierz) oraz wprowadzeniem nowej (ławki tablice ogłoszeniowe itp) wraz z uporządkowaniem oświetlania. 06/PK Tytuł: Projekt koncepcyjny rewaloryzacji i kolorystyki pierzei Rynku w Lewinie Brzeskim,, Inwestor: Urząd Miejski w Lewinie Brzeskim Główny projektant: mgr inż. arch. Krzysztof Nawarecki, projektant prowadzący: dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (85%) Opis: Tematem projektu koncepcyjnego była rewaloryzacja pierzei Rynku w Lewinie Brzeskim. W jej zakresie przedstawiono zakres prac remontowych na elewacjach kamienic tworzących pierzeje rynkowe. Ponadto w oparciu o studia porównawcze opracowano propozycję kolorystyki tworzącej spójną kompozycję.

95 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

I.7. UDZIAŁ W PROJEKTACH BADAWCZYCH

Wykonawca w projektach badawczych Główny wykonawca 2000-02 Bramy i drzwi w architekturze średniowiecznej na Śląsku” - grant promotorski Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego nr 7 T07F 003 19 (rozprawa doktorska, promotor prof. zw. dr hab. inż. arch. E. Małachowicz)

Wykonawca 2017 ”Redukować bariery - wspólnie wykorzystywać silne strony (2014-20)” - Euroregion ”Sprewa-Nysa- Bóbr” Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego 2014-20 / "Barrieren reduzieren-gemeinsame Starken nutzen (2014-20)", BB-PL INTERREG VA 2014-20 2013-15 "Narodowy Program Rozwoju Humanistyki"- Program Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego na lata 2014-17 Atlas Historyczny Miast Polskich, Tom IV - Śląsk, Zeszyt 11 - Namysłów, pod red.ą M. Młynarskiej-Kaletynowej R. Eysymontta, M. Golińskiego (projekt nr 11H 13 0215 82)

I.8. WSPÓŁPRACA Z INSTYTUCJAMI NAUKOWYMI W KRAJU

Uniwersytet Opolski, Instytut Historii 2015 Projekt badawczy: "Interdyscyplinarne badania Rynku i ulic w Byczynie" 2016-17 Projekt badawczy: "800 lat Opola - Interdyscyplinarne badania kościoła klasztornego p.w. Bożego Ciała i św. Norberta w Czarnowąsach (pow. Opole)"

Muzeum Regionalne w Środzie Śląskiej 2004 Projekt badawczy: "Badania architektoniczno-archeologiczne korpusu kościoła parafialnego p.w. św. Andrzeja w Środzie Śląskiej" 2007 Projekt badawczy: "Badania architektoniczno-archeologiczne prezbiterium kościoła parafialnego p.w. św. Andrzeja w Środzie Śląskiej" 2011 Projekt badawczy: "Badania architektoniczno-archeologiczne parceli przy ulicy Kolejowej 11 w Środzie Śląskiej" 2016-17 Projekt badawczy: "Interdyscyplinarne badania Rynku Dolnego w Środzie Śląskiej"

Powiatowe Muzeum Ziemi Głubczyckiej 2012 Projekt badawczy: "Badania architektoniczno-archeologiczne Bramy Grobnickiej w Głubczycach" 2012 Projekt badawczy: "Badania architektoniczne reliktów piwnic wschodniej pierzei Ryku w Głubczycach" 2017 Projekt badawczy: "Brama Górna (Nyska) w Głubczycach. Badania architektoniczne"

96 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

I.9. AKTYWNOŚĆ DYDAKTYCZNO-ORGANIZACYJNA

I.9.1. Aktywność dydaktyczno-organizacyjna na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej przed uzyskaniem stopnia doktora 2000 Członek komitetu organizacyjnego - "Zjazd Absolwentów Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej"

I.9.2. Aktywność dydaktyczno-organizacyjna na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej po uzyskaniu stopnia doktora w 2002 roku 2005 Członek zespołu organizacyjnego - "60-lecie Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej" 2003-5 Członek zespołu opracowującego strategię promocji Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej podczas m.in.: Targów Edukacyjnych TARED 2003-2005 (Nagroda XI Dolnośląskich Prezentacji Edukacyjnych „TARED 2005” )). 2012-14 Wyjazdy studialne "Konserwacja zabytków w Goerlitz" (przedmiot: Konserwacja Obiektów Architektonicznych, jednolite studia magisterskie kierunek Architektura i Urbanistyka /IV rok ) 2012-14 Wyjazdy studialne "Frauenkirche i Neumarkt w Dreźnie (Niemcy) - Rewitalizacja przestrzeni staromiejskiej" (przedmiot: Rewaloryzacja Zespołów Urbanistycznych, jednolite studia magisterskie, kierunek Architektura i Urbanistyka /V rok ) 2017 Wyjazd studialny "Podziemia Rynku Krakowskiego" (przedmiot: Projektowanie Konserwatorskie II, studia II stopnia, kierunek Architektura i Urbanistyka /II rok ):

I.9.3. Członkowstwo w gremiach naukowych od 2007 Członek Komisji Architektury i Urbanistyki Oddziału Polskiej Akademii Nauk we Wrocławiu od 2008 Członek Polskiego Komitetu Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków i Miejsc Historycznych (PKN ICOMOS) od 2008 Członek Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków , oddział Wrocław(SKZ)

I.9.4. Pełnione funkcje związane z działalnością zawodową 2009-16 Rzeczoznawca Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w dziedzinie: Architektura i Budownictwo, w specjalności: konserwacja i rewaloryzacja zabytków oraz badania architektoniczne od 2010 Członek Wojewódzkiej Rady Ochrony Zabytków przy Lubuskim Wojewódzkim Konserwatorze Zabytków; od 2017 Członek Wojewódzkiej Rady Ochrony Zabytków przy Opolskim Wojewódzkim Konserwatorze Zabytków

I.9.5 Udział w komitetach redakcyjnych 1999-2001 „Architectus” - Ogólnopolski pismo Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej - zastępca sekretarza redakcji.

I.9.6 Wykłady i artykuły upowszechniające naukę 2008 "Wyniki badań architektonicznych ratusza w Zielonej Górze"- wykład z cyklu „Lubuskie Spotkania z Zabytkami”, Zielona Góra, 14.03.2008 2009 „Badania architektoniczne kościoła pofranciszkańskiego w Brzegu” - wykład „Rozmowy o dawnej architekturze sakralnej” – VI Seminarium Komisji Historii Architektury Sakralnej PKN ICOMOS, Wrocław, 14.11.2009 2015 „Zamek w Kożuchowie w świetle najnowszych badań” - wykład z cyklu „Lubuskie Spotkania z Zabytkami”, Kożuchów 25.09.2015 2017 "Badania architektoniczne zamku w Krośnie Odrzańskim" - wykład „Pograniczne

97 | S t r o n a dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

dziedzictwo historyczne odkrywane w architekturze Zamku Piastowskiego w Krośnie Odrzańskim", Krosno Odrzańskie 25.10.2017

I.9.7 Prowadzone zajęcia dydaktyczne 1997-2006 Rewaloryzacja Krajobrazu Kulturowego (seminarium), jednolite studia magisterskie kierunek Architektura i Urbanistyka / IV rok, Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej) 1997-2006 Wybrane zagadnienia z konserwacji zabytków (projekt), jednolite studia magisterskie, kierunek Architektura i Urbanistyka / V rok, Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej 1997-2006 Wybrane zagadnienia z konserwacji zabytków (wykład z prof. dr hab. inż. arch. G. Balińską), jednolite studia magisterskie, kierunek Architektura i Urbanistyka / V rok, Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej 1997-2013 Rewaloryzacja Zespołów Urbanistycznych (projekt), jednolite studia magisterskie, kierunek Architektura i Urbanistyka / V rok, Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej 1997-2013 Konserwacja Obiektów Architektonicznych (projekt), jednolite studia magisterskie kierunek Architektura i Urbanistyka /IV rok, Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej) 1997-2013 Konserwacja Obiektów Architektonicznych (wykład z prof. dr hab. inż. arch. E. Łużyniecką), jednolite studia magisterskie kierunek Architektura i Urbanistyka /IV rok, Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej) od 2013 Heritage Consevation II - Restoration of Urban Teams (project), studia II stopnia w języku angielskim, kierunek Architektura i Urbanistyka /II rok, Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej od 2013 Heritage Consevation I - Preservation of Architectural Objects (project) (studia II stopnia w języku angielskim, kierunek Architektura i Urbanistyka /I rok. Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej od 2013 Heritage Consevation I - Preservation of Architectural Objects (lecture with prof. dr hab inż arch E. Łużyniecką), studia II stopnia w języku angielskim, kierunek Architektura i Urbanistyka /I rok. Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej od 2013 Wstęp do Projektowania Konserwatorskiego (seminarium), studia I stopnia, kierunek Architektura i Urbanistyka /III rok, Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej od 2013 Projektowanie Konserwatorskie II - Rewaloryzacja Zespołów Urbanistycznych (projekt), studia II stopnia, kierunek Architektura i Urbanistyka /II rok, Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej) od 2013 Projektowanie Konserwatorskie I - Konserwacja Obiektów Architektonicznych (projekt), studia II stopnia, kierunek Architektura i Urbanistyka /I rok. Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej od 2013 Projektowanie Konserwatorskie I - Konserwacja Obiektów Architektonicznych (wykład z prof. dr hab. inż arch. E. Łużyniecką), studia II stopnia, kierunek Architektura i Urbanistyka /I rok. Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej od 2014 Heritage Consevation I (project) (ERASMUS, II degree, Facultity of Architecture, Wrocław University of Technology and Science (zajęcia w języku angielskim)) od 2014 Heritage Consevation I (lecture with prof. dr hab inż arch E. Łużyniecką) (ERASMUS, II degree, Facultity of Architecture, Wrocław University of Technology and Science (zajęcia w języku angielskim)) od 2014 Heritage Consevation II (project) (ERASMUS, II degree, Facultity of Architecture, Wrocław University of Technology and Science (zajęcia w języku angielskim))

I.9.8. Promotor i opiekun prac magisterskich Nie prowadził

98 | S t r o n a

dr inż. arch. Andrzej M. Legendziewicz TOM I

I.11. PŁYTA CD Z ZAWARTOŚCIĄ WNIOSKU I ZAŁĄCZNIKÓW (TOM I, II, III, IV)

101 | S t r o n a