Egil Bakka Brit Seland Dag Vårdal

DANSETRADISJONAR FRÅ VEST-

o Slåttar ved Anon Egeland

Vest-Agder Ungdomslag Rådet for folkemusikk og folkedans 1990 Innhald

Føreord 9

Innleiing 11 Arbeidet som ligg bak 11 Innsamlingsarbeid 11 Bruk av skrivne kjelder 12 Arbeidsmøte og presentasjonar 12 Arbeidet med musikken 12 Hjelp frå andre 12 Økonomisk støtte 13

Om bakgrunnen for dansane 14 BYGDEDANSANE 15 Bygdedansen i Vest-Agder 15 Hallingen 16 Springedansen 21 Austnorsk og vestnorsk springartakt 26 Kor høyrer springaren i Vest-Agder heime? 26 Innlegg frå Ånon Egeland om springartakta 30 Kommentar frå prosjektgruppa 33 Sørlandsspringar 33 RUNDDANSANE 41 Runddansen i Vest-Agder 41 Vals 44 Reinlender 44 Masurkaformene 44 Polkaformene 49 TURDANSANE 51 Mellevitt 51 Norsk mellevitt-musikk av Ånon Egeland 55 Slinkompas 57 Kontradansane 65 Kontradansane i den folkelege tradisjonen 68 vi- Rilane 70 Rilmusikken av Ånon Egeland 76 Pardansane 78 SONGLEIKANE 83 SONGDANSEN 89

Dansen i miljøet 92 UNGDOMENS DANSESAMKOMER 92 Danseplassane 97 Dei frilynde ungdomslaga og dansen 101 HØGTIDER GJENNOM ÅRET 105 Jula 106 Jonsok 108 DANS I ANDRE HØVE DER FOLK SAMLAST ELLER MØTTEST 111 Ved kyrkjeferd 111 Dans knytt til arbeidslivet 113 Stemner og marknader 115 BRYLLAUP 118 Belag og beding 118 Kvelden før bryllaupsdagen 119 Bryllaupsdagen 119 Kyrkjeferda 119 Ved kyrkja 120 Heimferda 122 Heimkoma 122 Drikke, mat og dans 122 Danse brura til sengs 123 Brura kjem konekledd 123 Danse inn bruregrauten 123 Slutten av bryllaupet 125

Spelemenn og dansemusikk 126 Spelemannsgenerasjonane i Vest-Agder 127 Spelemannen og vekkingane 130 Spelemannen i arbeid 133 Ulike musikkinstrument 133 134 134 Fløyter 135 Munnharpe 137 Tromme 137 Triangel 138 Klarinett 139 Trekkspel 141 Munnspel 142 Song og tralling til dans 142

Dansenedteikningar 146 NEMNINGAR OG NEMNINGSBRUK 146 Tak 146 Steg • 147 Songleikgange 147 Eittrinnssteg frå vals 147 Trippar 147 Bytomfotsteg frå trippar 147 Tripping 147 Tripping i masurkatakt 147 Foxtrotslutt 147 Snuingar 148 Eintaktssnu 148 Totaktsnu 148 Medsols/motsols lei i ringen 148 Danseordning 149

DANSEFORMENE 149 Springedans (frå ) 149 Sørlandsspringar 154 Vals 163 Reilender (lukka) 163 Open reilender 164 Reilender (Hidra) 165 Masurka (med halv snu) 166 Einhandsmotiv brukte i masurka () 167 Masurka (med heil snu) 170 Masurka (med eintaktssnu) 171 Trippar 171 Kaffi e godt for gikta (Wienerkryss) 172 (Pariserpolka) (Hidra) 173 Polka () 174 Slinkompas med kross 176 Sinkompas med T 178 Marsj (Hidra) 179 Tritur (Holum) 192 Kristianiarilen (Heddeland) 193 Tante Ingeborg (Holum) 195 Tyske polka (Inga Soteland, Holum) 197 Tyske polka (Tobias Soteland, Holum) 198

6 Stormen (Holum) 199 Stoppar (Inga Soteland, Holum) 200 Ru'en (Holum) 201 Hopsapolka (Hidra) 203 Bytta Kjerring (Lyngdal) 204 Gassa går i ringen () 205 Jeg satte brillene (Mandal) 208 Jeg gikk i lunden den 1. mai (Søgne) 210 Einsam gjeng eg her og vankar (Søgne) 211 Til seters (Søgne) 213 Sju vakre jenter (Søgne) 214 Jeg gikk meg ud i lunden (Marnadal) 216 Hoskul (Lyngdal) 217 Kjeringa med staven (Eiken) 219 Gamle grendi (Lyngdal) 220 Her er det land () 222 Ung Aslaug (Kvinesdal) 224

Slåttar 227 INNLEIING 227 Om nedteikninga 227 Utvalet 227 Felemusikken i indre Vest-Agder 228 Felemusikken i kystbygdene 228 Nokre råd til felespelarar som vil bruke slåttane i musikkdelen 229

OM NOTEOPPSKRIFTENE 229

SLÅTTANE 231 1. Fipp i veret, etter Trygve Eftestøl, Risnes i Fjotland 231 2. Gjetarguttens halling, Etter Ommund Tveiten, Eiken .... 232 3. Vågsdalen, Halling etter Halvor M. Josdal, 233 4. Fanten, Halling etter Emanuel Lauen, Vigeland 234 5. Springar, Etter Anders Knaben, Knaben 234 6. Springar, Etter Halvor M. Josdal, Tonstad 235 7. Springar, Etter Trygve Eftestøl, Risnes i Fjotland 236 8. Springar, Etter Trygve Eftestøl, Risnes i Fjotland 237 9. Springar, Etter Emanuel Lauen, Vigeland 238 10. Springar, Etter Ola Førland, 238 11. Jenta mi grei, Vals etter Ommund Tveiten, Eiken 239 12. Tolli i Heiæ, Vals etter Trygve Eftestøl, Risnes i Fjotland 240

7 13. Trompeten, Vals etter Emanuel Lauen, Vigeland 241 14. Ola Tverslands vals, Etter Arne Bjerland, Holum 241 15. Reilenner, Etter Gunnar Austegard, Åseral 242 16. Ola Persson, Reinlender etter Trygve Eftestøl 243 17. Å Gud bere meg då .., Reinlender etter Halvor M. Josdal, Tonstad 244 18. Sabbetråvaren, Reinlender etter Torvald Bjærum, Hægebostad 245 19. Ril, Etter Emanuel Lauen, Vigeland 246 20. Ril, Etter Emanuel Lauen, Vigeland 247 21. Ril, Etter Emanuel Lauen, Vigeland 248 22. Tritur, Etter TobiasK. Vaardal, 248 23. Tritur, Etter Gunnleiv Helle, 249 24. Tora Nydelig, Trippar etter Emanuel Lauen, Vigeland... 249 25. Tora Nydelig, Trippar etter Emanuel Lauen, Vigeland... 250 26. Trippar, Etter Emanuel Lauen, Vigeland 251 27. Trippar, Etter Emanuel Lauen, Vigeland 252 28. Trippar, Etter Lars Mjåland, Åseral 252 29. Masurka, Etter Emanuel Lauen, Vigeland 253 30. Masurka, Etter Emanuel Lauen, Vigeland 253 31. Masurka, Etter Tobias Soteland, Holum 254 32. Reiseslagjet, Brureslag etter Trygve Eftestøl, Risnes i Fjotland 255

Kjelder delen slåttar: 256

Register 257 Informantliste med kart 258 Liste over danseplassar i Vest-Agder 266 Liste over spelemenn i Vest-Agder 272 Litteraturliste 278 Stikkordregister 280