Drs.J.H ,Pos t

DEVIE RNOORDERKOGGE N SOCIAAL-ECONOMISCHE VERKENNING VANEE NRUILVERKAVELINGSBLO KI N WESTFRIESLAND

InterneNot a No. 112

Juni 1966

Landbouw-EconomischInstituu t -Conradkad e17 5- 's-Gravenhage- Tel .6l.4i.6 l Nietvoo rpublikati e -nadru kverbode n

/

INHOUDSOPGAVE

Biz.

§ 1.Algemee n sociaal-economischeaspecte n 5 § 2.Agrarisch-structurel easpecte n 7 § 3.Bedri jfsstructurel e aspecten 15 §4 . Samenvattendebeschrijvin g perbedrijfstyp e 20 § 5. Slotbeschouwing 26

BIJLAGEN:

Literatuurlijst 30 1»Wijziginge n inhe t aantalgeregistreerde n sinds i960 31 2.D ebelangstellin gvoo rhe t Ontwikkelings-e nSaneringsfond s 32 3.Ontwikkelin gva nhe tgrondgebrui k 33 4.Bedrijfsresultate nveehouderijbedrijve n 34 5.Bedrijfsresultate nbollenbedrijve n 35 6.D e omvangva nd ebollenkraa m naarbedrijfsgroott ee ndeelgebiede n 36 7. Overzichtva nhe t aantalbehandeld e gevallen ingevolge de S.E.B.- regeling ind egemeent eWervershoo f 37 8.Bedrijfsresultate n fruitteeltbedrijven 38 9.D eveilingomzette n vanMedembli ke n Opperdoes (grafieken) 39

1259

Rvk DE VIER NOORDER-KOGGEN schaal 1. 50.000 -5 -

§ 1.Algemee n sociaal-economische aspecten

Tothe truilverkavelingsgebie d "DeVie rN oorderkoggen ""behore nd ege ­ meenten Opperdoes,Midwou d enNibbixwou d envoort s delenva nd e gemeenten Medemblik,Wervershoof , Sijbekarspel,Wognu m enHoorn .He t deelva nhe t ruilverkavelingsgebied datbehoor t totd egemeente n Opperdoes,Medembli k enWervershoo fvorm t grotendeels eenvaargebied .He t gehele gebied maakt deelui tva nhe t stimuleringsgebied Westfriesland. Inhe t zuidoostengrens t de ruilverkaveling aanhe truilverkavelingsgebie d "HetGrootslag" .Planolo ­ gischgezie n isvoo rhe truilverkavelingsgebie d de toekomstige ontwikkeling van twee stedelijke lijnenva n belang.D e eerste lijnka nme n zichdenke n vanAmsterdam-Noor dvi aPurmeren d enHoor nnaa rEnkhuizen ,d e tweedeva n Alkmaarvi aHeerhugowaar d enHoogwou d naarMedemblik ,Naa rme nma gverwach ­ ten zalhe t ruilverkavelingsgebied grotendeels een agrarischkarakte rbehou ­ den, alleenbi jMedembli kka nee n ontwikkelingworde nverwacht ,waarbi j grond voorniet-agrarisch edoeleinde n aand e landbouw zalworde n onttrokken. Uitplanologisc h oogpunt isvoort sva n belangda td edorpe n inhe t ruil­ verkavelingsgebied merendeelsworde n gekenmerkt door lintbebouwing.Me tuit ­ zonderingva nWervershoo f zijnd edorpe n inhe t algemeenklein .E rword twe l gesteld 1)da tee ninwonerta lva n 1000al she t "absoluteminimum "gezie n moetworden ,daa rhe tbenede n deze grens inhe t algemeen nietmogelij ki s tekunne nbeschikke n overall enoodzakelijk evoorzieningen .Verschillend e dorpen,zoal s Oostwoud,Midwou d enHauwert ,bereike n ditminimu m niet.Levens ­ beschouwelijk toonthe truilverkavelingsgebie d nogal enigeverscheidenheid , de godsdienstige structuurpe rdor p isechte r tamelijkhomogeen .Opperdoe s isi nhoofdzaa k gereformeerd enorthodo x hervormd,Wervershoof ,Onderdijk ,d e Zwaagdijk enNibbixwou d zijn inhoofdzaa kkatholiek , terwijl inOostwoud , Midwoud enHauwer t dehervormde n overwegen.Zoal s eerder opgemerkt,hebbe n deze laatste drie dorpen iedervoo r zich teweini g inwoners om tekunne nbe ­ schikken overall enoodzakelijk evoorzieningen .Dez e absolute grensmoe tme n echterwe lgenuanceer d bezien.Gezamenlij kkome n Oostwoud enMidwoud , die sa­ men ééngemeent evormen ,juis tbove ndez egren suit .I nBenningbroek ,da t direct aansluit opMidwoud ,wonen ,voort svee lhervormden .Voo rHauwer t isd e situatieminde r gunstig.Di tdor p datdee luitmaak tva n dei nhoofdzaa kkatho ­ liekegemeent eNibbixwoud ,haal t slechts ruim dehelf tva nhe t absolute mini­ mum.Voo rHauwer tka nee nverder e sociale integratie met Oostwoud (enMidwoud ) eneventuee l eenverbeterd everbindin gme tdez eplaat sva n belangzijn . Debevolkin gva nhe tbetrokke n gebiedvertoon t gerekendvana f 1947to t I960slecht s een geringe toeneming,slecht s inenkel e kleinewijke nzoal s Westeinde enMidwou d eni nd ewij kWervershoo fka n eenvri j aanzienlijke bevolkingstoeneming wordenvastgesteld . Daarentegendaald e het aantal inwo­ nersva n dewijke n Opperdoes,Oostwou d enWijzend .He tresultaa tva ndez e ontwikkelingwas ,da td ebevolkin gva nd ewijke n inhe tblo kme tslecht s 7% isgestegen .Evenal s elders inWestfrieslan d kandu s ookhie r gesprokenwor ­ denva n eenstagnati e ind ebevolkingsgroei . Allegemeente nva nhe t ruilverkavelingsblok wordengekenmerk t door een veelalgroo tmigratieoverschot ,da t desondanks ind emeest ewijke nd ebevol ­ king toenam wordtveroorzaak t door eeni nhe t algemeengroo t geboortenover- schot.Dan k zijhe t grote aantal geboorten enondank sd e grotemigrati e is eri nall egemeente n metuitzonderin gva nd e gemeenteMidwou d eenaanzien ­ lijkaanta ljeugdige n enee nbetrekkelij kgerin gaanta l ouderen.Voora ld e

1)Agrarisc hPla nvoo rNoordholland , 1963.Dee lII ,blz .X 30e.v .

1259 - 6-

jongeren"benede n1 4jaa rmake nee ngroo t deelui tva n de totale"bevolking , nl. overal,- zijhe tme tuitzonderin gwee rva nMidwou d -mee rda n eenderde « In eendergelij kgebie d isd ewijz ewaaro p dewerkgelegenhei d zich ont­ wikkeltva ngroo thelang .I nd eperiod e 1947-1960daald ehe t aantalarbeids ­ 0 plaatsen evenwelme t ruim8 v5f -Dez everminderin gva nd ewerkgelegenhei d houdt directverban d metd eeenzijdig e economische structuurva nhe truilverkave ­ lingsgebied.Zoal sui t onderstaand overzicht blijktvorm t delandbouw ,i n praktisch allewijke nva nhe tblo kverui t debelangrijkst ebedrijfstak .

Tabel 1 MANNELIJKE BEROEPSBEVOLKING

Perc. vand e mannelijke beroepsbevolk.in gwerken d in Pe:re .va n demannel . •Wij ki nhe t bloks Aantal land­ nijver­-| hande lj beiroepsbevolkin g dat bouw heid 1e nver -overig e bu:Lte nd ewoongemeen - 4) 5) 1kee r ; te werkt Opperdöes 336 64 13 15 8 18 Westeinde 49 63 12 19 6 33 Midwoud 105 52 23 10 15 27 Oostwoud 206 55 21 15 9 27 Wijzend 1) 171 71 19 8 2 25 Nibbixwoud 286 47 23 20- 10 36 Hauwert 2) 174 62 20 8 10 21 Zwaagdijk 3) 270 67 17 9 7 32 Wervershoof 623 53 20 17 10- 21 Onderdijk 365 68 17 8 7 21 Benningbroek -Oost 122 69 17 8 6 26 Allewijke n inhe t blok 2707 60 19 .1 3 8 25

1)Behorend e totd e gemeentenMidwoud, ,Sijbekarspel ,Wognu m enNibbixwoud . 2) " ;; "• " Nibbixwoud enWervershoof . 3) " f' " " Nibbixwoud,Wervershoo f enWognum . 4)E nvisserij . 5)Industrie ,ambacht ,bouwnijverhei d en openbarenutsvoorzieningen . Bron;Algemen evolkstellin g i960.

De anderebedrijfstakke ni nhe t gebiedva nd e ruilverkaveling hebben eengering ebetekeni s endrage n eeni nhoofdzaa kverzorgen d karakter« Dit spreekt temee rwannee rme nrekenin ghoud tme the t feit,da t eenbelangrij k percentageva nd eberoepsbevolkin g buitenhe twoongebie d werkt,he tbetref t hiervoornamelij kpendelaar swerken d inniet-agrarisch ebedrijfstakken , o.m. inBeverwijk ,d eZaanstree k enAmsterdam ,Ondank s de toenemendeniet-agrari - schewerkgelegenhei d inHoor n en inMedembli k zalme n ooki nd e toekomstvoo r eenbelangrij k deel zijn aangewezen opd ewerkgelegenhei d in eerdergenoemde plaatsen.D e toenemingva nd ependelarbei d heefthe tmogelij kgemaak td e toe­ nemingva nd e (beroeps)bevolking enhe t afnemenva nhe t aantalarbeidsplaat ­ sen opt evangen . Uithe tbovenstaand evolgt ,da tvoo rhe tbetrokke n gebied de ontwikkeling vand e landbouw,d e ontwikkelingva nd eniet-agrarisch ewerkgelegenhei d end e vraag inhoeverr emigrati e zalvolge n oppendelvraagstukke nva nd e eerste orde zijn. 1o^ o 7-

§2„Agrarisch-structurele aspecten

De grootste groep grondgebruikers,i nd egemeente nwelk e geheel dan wel grotendeels inhe t ruilverkavelingsgebied liggen,word tgevorm d doord e tuinders.I n 1965wa s 59^va n allegrondgebruiker s geregistreerd als tuinder. Het aantalveehouder s maakte in196 5 16$ui tva n degrondgebruikers . Ind eperiod e 1947-1965 ishe taanta l grondgebruikers slechtsweini g gedaald,nl. _me t 5fo, Dezedalin gwa she t grootst inMidwou d eni nNibbixwou d (19/0 en 13fo).I nWervershoo fdaarentege nna mhe taanta l grondgebruikers in dezeperiod e zelfsno g toe (T/°). Gaat mend e ontwikkelingn ava nhe t aantal grondgebruikers ind ever ­ schillende categorieën,da nblijk the t aantalveehouder sme t ljfo enhe taan ­ taltuinder sme t 22°/oi nd egenoemd eperiod e tezij nverminderd .Voo rwa the t aantalveehouder sbetreft ,wa sd edalin gn a 1959belangrij k groterda ndaar ­ voor (resp, lOfoe n T/°). Deverminderin gva nhe t aantal tuindersha dgroten ­ deelsplaat s ind ejare n 1955-1959« Ind eperiod e 1947-1955 namhe t aantal tuinders toeme tbijn a 97°s terwijlhe t ind e daaropvolgendevie r jarenaf ­ nam met in totaal 26fo(1947=100) .D egrot everminderin gva n het aantal tuin­ ders indez eperiod e zal samenhangenme td eminde r gunstigebedrijfsuitkom — sten indez ejaren .I nd eperiod e 1959-1965verlie p deverminderin gva nhe t aantal tuindersvee l trager enbedroe g slechts5$ « Tegenover eendalin gva nhe t aantalveehouder s entuinder s staatee n toenemingva nhe t aantal land-o ftuinarbeider s met grondgebruik.Dez egroe p isvoora l inWervershoo fbelangrij k toegenomen.He tgaa t bijdez egroe p veel­ alo m tuinderszoons "dieme the t oogo p eenerkennin gvoo r debollenteel t eenklein e oppervlakte ophu nnaa m hebbenstaan ,doc h infeit e gewoonmeewer ­ ken ophe t ouderlijkbedrijf .Veela lgeve n dezezoon s omdat zij telplichtig zijn alshoofdberoe p landarbeider op" 1).I nverban d hiermee zijnbi j debe ­ schrijvingva n debedrijfsstructuu rd e landbouwtellingformulieren alsbasi s vervangen door eenopstellin g dergegeven snaa rd ewerkelijk e toestand. 2) Het aantalniet-agrariër sme t grondgebruik is,n a eenaanvankelijk e toeneming, delaatst e jarenvrijwe l gelijkgebleven.

Tabel2 DE ONTWIKKELINGVA NHE TAANTA L GRONDGEBRUIKERS x)

Aantalgrondgebrui ­ Percentage grondgebruiker1 netal s hoofdberoep kers veehouder tuinder land-o f tuinarb. niet-agrar. 1947)1955!1959|1965 1947 1965 I947|I965 1947 1965 1947 U965 Opperdoes 218 233 207 194 7 10 86 71 5 7 14 Midwoud 163 166 148 132 42 43 51 34 8 7 15 Nibbixwoud 218 196 199 190 31 27 55 50 2 14 12 9 Medemblik lil 111 110 98 15 16 77 64 2 6 6 14 Wervershoof 485 518 506 521 9 6 83 6^ 16 8 13 5 gemeenten 1195 1224117 0113 5 18 16 73 59 1 12 8 13 x)Ongeach td egroott eva nhe tgrondgebruik . Brons C.B.S.

1)Drs .A.A.M .Rijnierse : "Delandbou w ind egemeente nMedemblik ,Opperdoes , enWervershoof "Haarle m I965. 2)Di t isal svolg t gedaans debedri jfsstructurel egegeven sva n deafzonder ­ lijkgeregistreerd e zoon.uitd eC-groe p zijnwaa rnodi g samengesteld met dieva n zijnvade r enhe tgehee lword t als éénbedrij f ind eA -e nB-groe p beschouwd. 1259 - 8-

Bijd ebehandelin gva n de ontwikkelingva nhe t aantal grondgebruikers ind eperiod e 1960-1965 zullenwi j onsbepale n tot degrondgebruiker s die woonachtig zijn inhe truilverkavelingsgebie d ofi nd e stadMedemblik .Ge ­ ziend e groteheterogenitei tva nd e groep tuinders zullenwi jdaarbi j gebruik makenva n eengrov e indeling inbedrijfstypen .Onderscheide n zullenworde n bollentelers,fruittelers ,groenteteler s enexploitante nva n "gemengde"be ­ drijven.Bollenteler s zijn genoemdbedrijfshoofde ndi ehoofdsoorte n danwe l bijgoe dverbouwen: ;hierbi j isgee n oppervlaktecriterium aangehouden.Fruit ­ telerszij nbedri jfshoofden ,di e tenminst e l/2h afrui t hebben.,Groentete ­ lers,zij nbedrijfshoofde nme t eenbedrij f datnie tvoldoe t aan dehiervoo r genoemde criteria enwaaro pbovendie n geenmelkve eword t gehouden.Onde rd e groentetelersbevinde n zichdaardoo r ookenkel ebloementelers .Gemengd ebe ­ drijven zijn tenslotte debedrijve nwaa rveeteel t enfruitteel t ind eee n of andere combinatievoorkomt .

Tabel 3 ONTWIKKELING VANHE TAANTA LBEDRIJVE N INHE T RUILVERKAVELINGSGEBIED

Geregis­ Verdwe­ Overgang Overgang Nieuw treerd nen naar andere uit andere gere­ Geregis­ .Beroepsgroepe n ini96 0 sinds beroeps­ beroeps­ gis­ treerd i960 groep groep treerd in196 5 (-) (-) (+) (+) A enB : veehouders 186 18 26 8 _ 150 bollentelers 369 35 61 61 32 366 fruittelers 64 10 9 16 4 65 groentetelers 150 22 63 14. 10 89 overige bedrijven 57 3 19 24 3 62 totaal 826 88 178 123 49 732 C--grondgebruikers 210 68 37 •51 103 259 D--grond gebruikers 111 57 2 43 13 108 ST>ecia le bedrijve n 5 5 - - 2 2 Totaal 1152 2I8 0 • '167 1101

Dedalin gva nhe t aantalgrondgebruiker s isi nd eperiod e I96O-I965me t bijna4 55?°iet sgeringe r geweestda n ind e jaren1955-1959 « Dedalin gva nhe t aantal grondgebruikers bedroegda n ooki nd elaatst e jarenno ggee n I/ope r jaar.Wannee rwi j echter eenonderschei d makennaa rberoepsgroepen ,da n blij­ kenbelangrijk e onderlingeverschille nvoo r tekomen .Z overminderd e de groepveehouder s met 19/°e nd egroe p groentetelers zelfsme t /\-lfo. Bijd e groepveehouder sword tdez edalin g tendel everoorzaak t doorhe t ontbreken van animovoo r destichtin gva n eennieu w bedrijf.D e oorzaakva nd e sterke verminderingva n de groep groentetelers isda tvel eva ndez e grondgebruikers (31)d ebollenteel t inhu nbouwpla nhebbe n opgenomen endaardoo r zijnoverge ­ gaannaa rd e groep bollentelers Degroe p groentetelers isvoort s bovendien verminderd ondermee rdoorda t 28groenteteler s van hoofdberoep (Ae nB )ver ­ anderden,va nwi e l6he tbedrij f alsnevenberoe pvoortzetten .

1259 _9 -

Eenbelangrijk e toenemingva nhe t aantal grondgebruikers kanvoort s wordenwaargenome n bijd e C-grondgebruikers§ de overige groepen zijnten ­ slotteva n ongeveer gelijke omvang gebleven.Di tneem t evenwelnie twe gda t ooki ndez egroepe nhe t aantalmutatie s omvangrijk isgeweest .Z oi sbijvoor ­ beeld de groep bollentelers verminderd doordat4 2grondgebruiker sva n hoofd­ beroep veranderden,va nwi e 28he tbedrij f als nevenberoep aanhielden.Hie r stond echterwee r tegenover dato.m .3 2persone n eenbollenbedrij f hebben gesticht enda t 23C-grondgebruikers ,waarbi jwi jmoete n denken aand ereed s eerder genoemdetuinderszoons ,overginge nnaa rd egroe pbollentelers . Uit hetvoorgaand e isreed sgebleke nda t degroe p C-grondgebruikers bij­ zonder interessant is.Dez egroe p isenerzijd s toegenomendoorda t intotaa l 51grondgebruiker sva nhoofdberoe p veranderden enhe tbedrij f alsnevenbe ­ roep aanhielden enanderzijd s doordat 103grondgebruikers ,voornamelij k tuinderszoons,voo rhe t eerstwerde n geregistreerd.He t aantal C-grondgebrui­ kersna m afi nd eeerst eplaat s doordat 68grondgebruiker sui t de registratie verdwenen^ doorbeëindigin gva nhe t grondgebruik (30), doorvertre knaa rel ­ ders (l9)? door overnemingva nhe t ouderlijkebedrij f (12)etc .e ni nd e tweedeplaat sdoorda t 37grondgebruiker s overgingennaa r eenander eberoeps ­ groep,waarbi jvoora l gedachtmoe tworde naa nd e groepbollenteler s(23) . Het aantal aanwezige C-grondgebruikers inme i 19^5 (259)beston d voor eenbelangrij k deelui t afzonderlijk geregistreerde zoonsva n tuinders en veehouders (85) 1)e nui t tuin-e n landarbeiders (47)5voort sware n 31C - grondgebruikerswerkzaa m inagrarisc hverwant eberoepe n en8 6 inniet-agra - rischeberoepen ,zoal sonde rmee rfabrieksarbeider s (35)e nbouwvak -e ntrans ­ portarbeiders (24).Zee rwaarschijnlij kbevinde n zichi nbeid e laatstgenoemde groepen een aantalpendelaars .Generaliseren d zoume nkunne n zeggenda td e C-grondgebruikers uit 2groepe n bestaans eengroe pdi ehe tvoorneme n heeft over tegaa nnaa r de categorieA - enB-grondgebruiker s enee ngroe p dieui t deze categorie afkomstigis . Neemt men tenslotte allegrondgebruiker s methe thoofdberoe p ind e landbouw te zamen,da nblijk t dat8 4grondgebruikers , ofwelbijn a10%,va nhoofd ­ beroep zijn veranderd; hierva n heeftbijn a tweederd ehe tbedrij f alsne ­ venberoep voortgezet.Voort s zijn 37grondgebruiker sverdwene nui t deregis ­ tratie doordat zijgee n opvolgerhadden .Nieu w geregistreerd zijn4 9grond ­ gebruikers en overgekomenui td e C-groep 31grondgebruikers . Eenvolgend evraa gwaa rwi j op stuiten is,ho ehe t aantalgrondgebrui ­ kers zichheef t ontwikkeld ind everschillend e deelgebieden.D erijkdo m aan verscheidenheid inhe t ruilverkavelingsgebied komtnie t alleen totuitin g inhe tvoorkome nva n eengroo taanta lbedrijfstypen ,maa r evenzo inee nuiteen ­ lopende spreidingva ndez ebedri jfstype nove rhe t gebied. Opgron dva n deze spreiding zijn eenzesta ldeelgebiede n onderscheiden:Medemblik ,Opperdoes , Wervershoof,he tweidegebied ,he tweide -e nbollengebied , hetbollen -e n fruitgebied enhe t fruitgebied. Deze indeling indeelgebiede n iso pd ekaar t aangegeven.

1)Voo r deze zoonswa s eraanleidin gd ebedri jfsstructurel egegeven s samen tetelle n metdi eva n zijnvader .E rware n 36gevalle nwaari n eenvade r samenwerkteme t eenzoon ,l 8waarbi j eenvade r samenwerkte met 2zoons , drieme tdri e zoons entenslott ewerkt e eenvade r samenme t4 afzonder ­ lijkgeregistreerd e zoons.

1259 - 10 -

Uitgangspunt bij deze indeling was de woonplaats van de geregistreerde« De enige uitzondering op deze regel wordt gevormd door het deelgebied Medem­ blik. Dit deelgebied omvat dat gedeelte van de gemeente Medemblik dat in de ruilverkaveling valt. De inwoners van Medemblik met grondgebruik hebben deze grond voor het grootste deel liggen in het ruilverkavelingsgebied. Deze grondgebruikers zijn gerekend tot de grondgebruikers in het deelgebied Medem­ blik. Het gebied Opperdoes omvat de gehele gemeente. Het gebied Wervershoof bestaat uit het gedeelte van Wervershoof dat in de ruilverkaveling ligt. Tot het weidegebied wordengereken d Benningbroek met uitzondering van het zuide­ lijke gedeelte enMidwou d met uitzondering van het zuidwestelijke gedeelte. Tot het weide-e n bollengebied behoort het grootste gedeelte van de gemeente Nibbixwoud, met uitzondering van een deel in het noordwesten (dorp) en een deel in het zuidwesten. Het bollen- en fruitgebied bestaat uit het zuidelijke gedeelte van Benningbroek, het zuidwestelijke deel van Midwoud, het noordelij­ ke.dee lva n Wognum en het noordwestelijke deel van Nibbixwoud. Het fruitgebied wordt tenslotte gevormd door een deel van Wognum, met uitzondering van het noordelijke deel en door het zuidwesten van Nibbixwoud. De benoemingen van de laatste vier deelgebieden mogen niet te absoluut worden opgevat; zij geven slechts een indicatie. Zo blijkt uit onderstaande tabel dat de onderscheiden bedrijfstypen in bijna alle gebieden voorkomen, zij het, zoals reeds eerder opgemerkt, in verschillende mate. Tevens geeft deze tabel de verandering van het aantal grondgebruikers naar bedrijfstype voor de verschillende deelgebieden weer.

Tabel 4 DE ONTWIKKELING VAM HET AANTAL GRONDGEBRUIK CRSNAA R BEDRIJFSTYPE EN DEELGEBIED

Vee­ Bol­ Groen­ Gemeng­ Speci­ hou­ len- Frui t- te­ deb e- ale be­ C D Totaal Deelgebieden ders telers telers telers drij ven drijven •6 0! '6 5 •60!'65 '60i '65 '6 0s•6 5 '60! '65 •60| «6 5 '60| •65 '60! '65 1960I1565 Medemblik 18 9 28 34 — _ 29 9 1 3 2 16 25 14 •1 3 108 93 Opperdoes 18 18 39 53 - - 94 60 1 1 1 26 31 26 26 20518 9 Wervershoof 15 12 20420 3 1 - 11 7 4 7 - - 79 91 22 27 33634 7 Weidegebied 72 6l 30 22 10 10 2 1 17 20 2 2 26 35 22 15 18116 6 Weide- en bollengebied 44 36 30 26 10 9 3 4 20 19 _ _ 33 38 12 10 15214 2 Bollen- en fruitgebied 9 5 31 25 8 11 6 5 6 5 - — 18 .2 2 8 10 86 83 Fruitgebied 10 9 7 3 35 35 5 3 8 7 - - 12 17 7 7 84 81 Totaal Ï86"15 0 3o936~6 " 64 65 15ö 89 57 62 1 5 2 210 259 111 108 11521101

Brons landbouwtellingformulieren enL.E.I .

Inall e gebieden,me tuitzonderin gva n Wervershoof,i she t aantal grond­ gebruikers gedaald.D e dalingwa she tgroots t inMedembli k (14$)> Opperdoes (8/&),he tweidegebie d (Qfo) enhe tweide -e nbollengebie d (if0)- InMedembli k

1259 - 11-

verminderde het aantal groentetelers tot eenderd e enhe t aantalveehouder s tot dehelft .Voo r Opperdoes betekende dedalin gva nhe t aantalgrondgebrui ­ kers in concreto een sterkedalin gva n het aantal groentetelers,waarva n in dezegemeent e een grote concentratie aanwezig is enee ngeringer e toeneming van het aantalbollentelers » Voorhe tweidegebie d kwam dezedalin g inhoofd ­ zaaknee r op eenverminderin g zowelva nhe t aantalveehouder s als ookva n het aantalbollentelers .Hetzelfd e kanworde n gezegdva n hetweide -e n bol­ lengebieds alhoewelhie r het aantalbollenteler s weinig afnam. Inhe tvoorgaand e isgesproke n overall e grondgebruikers.Wannee rwi j ons evenwelbeperke n tot degrondgebruiker s die hunhoofdberoe p in land-o f tuinbouwhebben ,da ni she t aantalva ndez evoornaamst e groep grondgebruikers inall e gebieden,me tuitzonderin gva nWervershoo f enMedemblik ,me t 12%to t 15%gedaald .I nMedembli kbedroe gdez e daling zelfs 28%.He t aantalveehou ­ ders daalde in allegebieden .He t aantalbollenteler s daalde overal,me tuit ­ zonderingva n Opperdoes,waa rhe t aantalbollenteler s toenam.He t aantal fruittelersna m iets toe inhe tbollen -e n fruitgebiedsmaarblee fverde rna ­ genoeggelijk .He t aantal groentetelers nam bijna overal af.He t aantalge ­ mengdebedrijve n nam iets toe inWervershoo fe n inhe tweidegebied . In tegenstelling tot alle andere gebiedenna m het aantalgrondgebrui ­ kers inWervershoo fno g toe/ni .me t 3%.He t aantal grondgebruikersme the t hoofdberoep inland -e n tuinbouwna m afme t slechts 3%?terwij lme tnam e de groep C-grondgebruikers verder toenam. Ha dezevri juitvoerig euiteenzettin g overd everanderin g inhe t aantal grondgebruikers geeft tabel 5ee n inzicht ind ebedrijfsgroottestruc - tuurvoo r de onderscheidenbedrijfstypen .Teven s laatd e tabel zienwa t de consequentiesva nd ehiervoo rbehandeld ewijziginge n inhe t aantalgrond ­ gebruikersvoo r debedrijfsgroottestructuu r zijngeweest .

Tabel5

DEBEDRIJFSGROOTTESTRUCTUU R INi96 0E N I965NAA R BEDRIJF3TYPEN

Bedrijfstyp e enbedri ; fgrootte Aantal geregistr.i n Pro centen I960 I965 i960 | 1965 <10 ha 69 42 37 28 Veehouders 10-20 ha 90 79 48 53 ^20 ha 27 29 15 19 <2 ha 159 109 43 30 Bollentelers 2-3 ha 90 119 24 32 ^ 3 ha 120 138 33 38 <2 ha 28 24 44 37 Fruittelers 2-5 ha 28 26 44 40 ^ 5 ha 8 15 12 23 <3 ha 92 51 61 58 Groentetelers 3-5 ha 46 27 31 30 *5 ha 12 11 8 12 <3 ha 15 13 26 21 Gemengde ofoverig e 3-10 ha 26 25 46 40 bedrijven ^10 ha 16 24 28 39 Brons landbouwtellingformulieren i960e n19^ 5e nL.E.I , 1259 - 12-

Voor alle"bedrijfstype ni she tpercentag e grotere"bedrijve ntoegenomen . Het percentageklein e"bedrijve ni sovera l gedaald* Ondanks een aanzienlijke verminderingva nhe t aantalbedrijve n ishe t aandeelva nd eklein e"bedrijve n enda t geldt infeit e voor allebedrijfstypen ,no g steeds omvangrijk» Voorgaande analyseva n deontwikkelin gva nhe t aantal bedrijven ind e afgelopen jaren isva n betekenis om eenbeel d tevorme nva n demogelijk e ontwikkelingen ind enabij e toekomst.Mee r directe informatie nogda nd e recente ontwikkelingvanhe t aantalbedrijve ngeef t de opvolgingssituâ ti e opd ebedrijven .

Tabel 6 BEDRIJFSOPVOLGING NAARBEDRIJFSTYP EE NDEELGEBIE D

AantalA - enB-grondgebruiker s ind e leeft.gr.bove nd e 50jr . Bedrijfstype en to­ ime t op- opvol- Izonde r deelgebied taal totaaljvol - ging |opvol­ !ger(s) onbekend !ge r Veehouders 150 84 48 7 29 Bollentelers 366 140 82 16 42 Fruittelers 65 28 13 6 9 Groentetelers 89 49 17 4 28 Gemengde of overigebedrijve n 62 36 27 2 7 Totaal 732 337 Ï87 35 115 Medemblik 55 23 11 2 10 Opperdoes 132 61 30 4 27 Wervershoof 229 87 56 9 22 Weidegebied 114 62 29 8 25 Weide-e nbollengebie d 94 47 28 6 13 Bollen-e nfruitgebie d 51 23 12 4 7 Fruitgebied 57 34 21 2 11

Bron:L.E.I ,

Tabel 6geef thieromtren t denodig e gegevens.Alvoren s hier evenwelo p in tegaa nno gee nopmerkin g overd eleeftijdsopbouw ,waarove rdez e tabel eveneens een indicatie geeft.I nhe t algemeen ishe t aantalbedri jfshoofde n inhe truilverkavelingsgebie d datno ggee n5 0jaa rou d isvri jhoo g(545&) s dit geldtme tnam evoo rWervershoo f (627b),Medembli k (58%), hetbollen -e n fruitgebied (55%)e nOpperdoe s (54%). Inbe tweidegebie d (46%)e ni nhe t fruitgebied (40/^)i she t aantal bedrijfshoo fde nbenede n de 50jaa rbelang ­ rijkgeringer .Maak tme n eenonderschei d naarbedrijfstypen,da n ishe taanta l jeugdigebedrijfshoofde ngrote ronde rd ebollenteler s enfruitteler s enklei ­ neronde rd eveehouders ,d egroenteteler s end ebedrijfshoofde no p eenge ­ mengdbedrijf .Ee n interessant aspect isteven s dat op grotereveehouderij ­ bedrijven relatiefmee rjong ebedrijfshoofde n zitten,terwij ld e jongere bedrijfshoofde nbi j debollenbedrijve nmee r opd eklein e bedrijven gezocht moetenworden .

1259 - 13 -

Bepalen wij ons thans tot debedrijfsopvolging ,da n"blijk tda t ero p een derdeva nd e "bedrijvenme t een ouderbedrijfshoof dgee n opvolgeraanwe ­ zigis .Me tnam e inOpperdoe s (44$0ji nMedembli k (43$)e n inhe t weidegebied (40%)zij nvee lbedrijve n zonder opvolger|va ndi t laatste gebied isreed s eerder opgemerkt dathie rrelatie fvee l ouderebedrijfshoofde n zijn.I n¥er - vershoof,he t gebied metd emeest e jongerebedri jfshoofde nme tnam e opd e kleinere bedrijven, isteven she t gebiedwaa rd emeest ebedrijve nme t een ouderbedrijfshoof d eenopvolge rhebben .Neem t mend ebedrijfstype n inbe ­ schouwing,da nkom tnaa rvore nda t zowel opd eveehouderijbedrijve nal so p debollenbedrijven , als op de fruitteeltbedrijven erongevee r overal rela­ tief evenveel bedrijven zijn zonder opvolger. Ooknaa rbedrijfsgroott ege ­ zienonderscheide n dezebedrijfstype n zichweini gva n elkaar.O pd ekleiner e bedrijven zijn erbeduiden d minder opvolgers dan opd egroter ebedrijven .D e bollenbedrijvenme thu n relatief grote aantal jongebedrijfshoofde n opd e kleinere bedrijvenvorm t hierop geenuitzondering .D emeest ebedrijve n zon­ der opvolger treftme n aanonde rd egroenteteler s (57$),,terwij lhe tbi jd e gemengde bedrijven betrekkelijkweini gvoorkom t dathe tbedrij f geen opvol­ gerheef t (19$). Op grondva nbovenstaand e gegevenska nme nevenwe lno gnie t concluderen dathe t aantalbedrijve n ind e toekomstbelangrij k zalverminderen .He ti s immers zo,da te ro p een aantalbedrijven ,waaro p de opvolgingverzeker dis , meerda n éénpotentiël e opvolger aanwezigis .He t aantalmeewerkend e zoons per 100bedrijve n isdaaro m eenbelangrij k gegeven.Zoal sbeken d is eron ­ geveer een evenwichtssituatie bij eencijfe r tussend e 30to t4 0meewerken ­ de zoonspe r 100bedrijven ,x )

Tabel7 1) AANTAL ZOONS ;PE E 100BEDRIJVE N Aantal Aantalbe ­ Aantal Aantal mee­ Bedrijfstyp e A-e nB - drijven meewer­ werkende bedrijven metmeewer ­ kende' zoonspe r kende zoons zoons 100bedrijve n Veehouders 150 38 44 29 Bollentelers 366 79 122 33 Fruittelers 65 12 15 23 Groentetelers 89 15 19 21 Gemengde ofoverig ebedrijve n 62 25 36 58

1)Vas tmeewerken d ophe t ouderlijkebedrijf . Brons landbouwtellingformulieren enL.E.I. .

Zoalsd e cijfers ind e tabel laten zien ise rn uwe l enigverschi l tus­ send eveehouderij ,d ebollenteelt -e nd e fruitteeltbedrijven. Debollenbe - drijvenbehale n het evenwichtscijfer.Uitmee r gedetailleerd cijfermateriaal blijktbovendien ,da tvoora l opd egroter e bollenbedrijven het aantal mee­ werkende zoonsbijzonde r groot is.D eveehouderijbedrijve n bereikenbijn a het getal 30,terwij ld e fruitteelsbedrijven hierno gnie t aan toekomen . Hetzelfde ishe t gevalme t degroenteteler . Opgron dva n deze cijfersma g wordenverwach t eenafnemin gva nhe t aantal groentetelers alsookva nhe t x) Voor eenbeschouwin g overd e interpretatie vandi tkengeta lword tver ­ wezen naarL.E.I.-versla gNo .1 8 "DeHaagsch eBeemden" . 1259 14-

aantal fruittelers.Oo khe t aantal (kleinere)veehouderi j"bedrijve n zalver ­ der afnemen.D e gemengdebedrijve nhebbe n inhe t algemeen veel meewerkende zoons,terwijl ookhe t aantal bedrijven zonder opvolgers hier gering is.Wel ­ licht zalbi j eenaanta lva ndez ebedrijven ,b.v .bi j opvolging,ontmengin g optreden.

Tabel 8 LANDBOTIWONDEBWIJS EN -SCHOLING Percentage bedrijfs- Percentage meewerkende Gebied hoofdenme t zoonsme t dagonder­ cursus- dagonder­ cursus- wijs onderwijs wijs onderwij s Opperdoes 7 35 22 39 Midwoud 23 55 67 27 Nibbixwoud 26 47 62 25 Medemblik 13 39 17 72 Wervershoof 20 48 31 55 Noordholland 23 32 55 20 Nederland 24 30 54 17

Brons C.B.S. 1962.

Niet alleend e omvangva nd e arbeidsbezetting isva nbetekenis,maa r ookd e omvang enaar dva n het genoten onderwijs« Een indicatie hieromtrent geeft tabel 8.I nd egemeente nMidwou d enNibbixwoud,waa rd eveehouderi j eengrotereplaats inneemt dani nd eander egemeenten,hebbe nrelatie fvee l bedrijfshoofde n enmeewerkend e zoons dagonderwijs encursusonderwij sgeno ­ ten. Ind eander egemeente n iswe lvee lcursusonderwij sgenoten ,waarschijn ­ lijk zaldi twe lvoornamelij k debollencursu s betreffen,maa rd e cijfers betreffende hetdagonderwij s vertonenvoora l tenaanzie nva n de zoonsee n belangrijke achterstand tenopzicht eva nhe tprovinciaa l en landelijkge ­ middelde.Va nbetekeni s isook ,da tnaas t debelangstellin gvoo rd ebol ­ lencursus,doo rvee l tuinderszoons gevolgd omhu nvader s in staat te stel­ lenbolle n tetelen ,e rn u ookgrot ebelangstellin g isvoo r de cursussen voor debloementeelt .

1259 - 15-

3. edrijfsstructurele aspecten

Inhe tkade rva n devraa gwelk e ontwikkelingen inhe t ruilverkavelings­ gebied hebbenplaatsgeha d ishe t nietvoldoend e omn a tegaa n inhoeverr e erwijziginge n zijngewees t inhe t aantal grondgebruikers onderscheiden naar bedrijfstype.He t ishierbi j tevensva nbelang ,welk everanderinge n er ind e wijzeva n grondgebruik optreden,I nbijlag e 2i sdaaro m een overzicht gegeven vand e ontwikkelingva nhe t grondgebruik ind eafgelope n 15jaa rvoo r dege ­ meenten Opperdoes,Midwoud ,Uibbixwoud ,Medembli k enWervershoof .D e omvang vanhe t grasland isi ndez e jarenvoo rbijn a allegemeente n nagenoeg gelijk gebleven.Ee nuitzonderin g hierop maaktNibbixwoud,waa rd e oppervlakte gras­ landme t ongeveer 100h aafnam .Blee f de oppervlakte grasland vrijwel gelijk, deoppervlakt ebouwlan d verminderde daarentegen belangrijk.Bedroe gd eopper ­ vlaktebouwlan dvoo r degezamenlijk e gemeenten in 1950no g ongeveer 650ha , inI96 4wa s ditno g slechts 230ha .I nOpperdoes ,Nibbixwou d enWervershoo f was in196 4belangrij k meer tuingrond ingebrui kda n in1950 » Voor Opperdoes enWervershoo fbeteken t dit,da tpe r saldobouwlan d als tuinland ingebrui k isgenome n envoo rNibbixwou d datgraslan d is omgezet intuinland .Voo rMid - woud isd ehoeveelhei d tuinland iets afgenomen envoo rMedembli k enigszins toegenomen. Voorwa t de tuinbouwgewassenaangaat ,ka nworde n opgemerkt,da t alleen inOpperdoe s de teeltvoo rvroeg e aardappelen zichgoe d heeftwete n tehand ­ haven.I n alle andere gemeenten isdez e teelt belangrijk inbetekeni s afgeno­ men, inWervershoo f daalde het areaalvroeg e aardappelen zelfsme t ongeveer 240ha .D ebloembollenteel t isi nall egemeente n toegenomen,maa rheef ti n feite alleen inWervershoo f een grotevluch t genomen.He t areaal bloembollen inWervershoo fna m toeme t ongeveer 120h ae nbedroe g in19& 4mee rda nhe t dubbeleva n hetbloembollenareaa l vand eander e gemeenten te zamen.D efruit ­ teelt toont een langzame toeneming, die zichvoora l concentreert ind egemeen ­ teNibbixwoud .D e teelten ondergla s zijn inall egemeente nva nweini gbete ­ kenis1 di t geldt ookvoo rÏJibbixwou dwaa r dehelf tva n de totale oppervlakte glasva nd e gezamenlijke gemeenten staat. Hetvoorgaand e hadbetrekkin g opd e gemeenten die geheelda nwe l gro­ tendeels inhe t ruilverkavelingsgebied liggen« Wijwille n onsn ubeperke n tothe t grondgebruikva n de grondgebruikers diewoonachti g zijn inhe t ruil- verkavelingsblok.I n tabel 9i sdaarbi j een onderscheid gemaaktnaa rdeelge ­ bieden. Tabel 9

GRONDGEBIED VAN DE A- EN B-GRONDGEBRUIKERS NAARDEELGEBIEDE N

Aantal Opp, Percentage tuinland Perc. Perc. grond­ cult- to­ bouw­ gras­ waarvan: Deelgebied gebrui­ grond taal onder glas fruit bloembol1 en. land land vroege rsverrg " kers in ha verwarmd koud aardapp. hard !zach t hoofds. 1 adï o Ie n 11 ,i j g o eJ

Medomblik 55 322 8 52 40 0 0 11 - 6 0 1 Opperdoes 132 649 17 34 49 0 0 21 - 4 0 0 Wervershoof 229 861 9 26 65 0 0 16 1 6 1 3 ï/eidegebied 114 1289 2 88 10 - 0 1 5 2 - 0 Weide- en bollengebied 94 869 2 84 14 0 0 2 5 Bollen- en fruitgebied 51 144 3 31 66 1 1 10 19 Fruitgebied 57 246 1 38 61 0 0 3 55 Alle A- en B-bedrijven 732 4380 60 34

Bron: landbouwtellingformulieren 1965 en L.E.I , 16-

Voorwa td eA - enB-grondgebruiker s aangaat,blijk t dathe t grootste deelva nd e grond alsgraslan d ingebrui k is.D e oppervlakte tuinlandneem t eenderd eva nd e oppervlaktevoo r haar rekening;,terwij ld e oppervlakte bouw­ land slechts &fobedraagt .I nd e tuinbouwsector blijken 3belangrijk e produk- tierichtingen aanwezig te zijns vroege aardappelen,har d fruit enbloembollen . Inhe tdeelgebie dMedembli kbestaa trui m dehelf tva nhe t grondgebruik uit grasland.I nOpperdoe s isrelatie fvee lbouwlan d aanwezig enworde nvee l vroege aardappelenverbouwd . InWervershoo fword t naarverhoudin gweini g gras­ land aangetroffen,d ebloembollenteel t ishie r sterkvertegenwoordigd .He t wei­ degebied enhe tweide -e nbollengebie d vertonen een sterke mateva novereen ­ komst, inbeid egebiede n overweegt het grasland.I nhe t laatstegebie d isd e bloembollenteelt wat omvangrijker. Inhe tbollen -e nfruitgebie d is tweeder ­ deva n de grond als tuinland ingebruik .D e fruitteelt neemt hier 20^va n het grondareaalvoo r haar rekening,d ebloembollenteel t 15^. Inhe t fruitgebied istenslott e meer dand ehelf tva nd e oppervlakte metfrui t aangeplant. Ind evorig eparagraa f is een tamelijkgrov e indeling inbedrijfstype n geïntroduceerd opbasi sva n een aantal criteria.Tabe l 10geef t een overzicht vand e aardva nhe t grondgebruikvoo r deverschillend e bedrijfstypen.Hier ­ uitvolg t datd egekoze nbedrijfstype nvri j zuiverzijn .

Tabel 10 GEMIDDELD(E)BEDRIJFSGROOTT E EïïGRONDGEBRUI K

Gemi Idelde oppervlakte perbedrij f tuinland grasland ;vroeg e jharde n bloemb Dllen Bedrijfstype n totaal totaal enbouw ­ 1aard - jzacht hoofd­ bijgoed 1) land jappelen|frui t soorten Veehouders 14,54 14,43 0,11 0,07 0,01 — — Bollentelers 3,09 0,59 2,50 0,65 0,00 0,61 0,11 Fruittelers 3,28 0,03 3,25 0,03 3,19 - - Groentetelers 3S32 0,94 2,38 1,00 0,01 - - Gemengde ofoverig e bedrijven 9,01 6,80 2,21 0,26 1,28 0,44 0,07

1)Gladiole n en overigbijgoed . Bronjlandbouwtellingformuliere n 1965e nL.E.I .

Hoewel deveehouder s slechts 14$va nd egrondgebruiker suitmaken ,hebbe n zij \&fova n decultuurgron d ingebrui k enwe lhoofdzakelij k als grasland.D e bedrijfsgroottelig tme t 14,5b ai nd ebuur tva nhe t gemiddelde ind eweide ­ streken.D ebollentelers ,fruitteler s engroenteteler s hebben een gemiddelde bedrijfsgrootteva n slechtsrui m 3ha .Bi jd ebollenteler s neemt hetbloem ­ bollenareaal ongeveer eenkwar t inva n degemiddeld e oppervlakte.D efruit ­ telers zijnbijn agehee l gespecialiseerd op fruit.O pd ebedrijve nva n de groentetelersword t inhe t algemeen eenklein e oppervlakteme takkerbouwge ­ wassenbeteeld . Opd e gemengdebedrijven, ,waa r combinatiesvoorkome nva nveeteelt ,fruit -

1259 17 teelt en"bollenteel ti snoga lwa t grasland aanwezig.D e C-bedrijven x)heb ­ bengemiddel d noggee n 1h a ingebruik ;hierva nbestaa tbijn a 1/6ui t bloembollen.D eD-grondgebruiker s hebben ruim 1h agemiddel d ingebrui k datvoo r bijna 2/3ui t grasland bestaat. Bij debesprekin gva nhe t grondgebruik moetenwi je rrekenin g mee houden,da t eengroo t aantal grondgebruikers metnam e inWervershoo f eni n Opperdoes grond ingebrui kheef t ind eWieringermeer .Hierbi j moet ineer ­ ste instantieworde n gedacht aanhe tpachte ndoo r tuindersva n grondva n degemeente ,di ehe t ophaa rbeur twee rhuur tva n het rentambt.D egemeent e Opperdoes heeft zo_ +18 0h a ind eWieringermee r liggen.D e gemeentenMedem - blike nWervershoo f hebbenwa t mindergron d ind eWieringermeer ,nl .resp „ 2^7 5 en_ +8 0ha .Hiernaas t komt eveneens het individueel hurenva ngron d bij landbouwers ind eWieringermee rvoor .Tabe l 11laa t zienhoevee l grond­ gebruikers in totaal grond ind eWieringermee r ingebrui kplege n tehebben .

Tabel 11

GEBRUIKVA N GROND IIID E WIERINGERMEER Aan talA -e nB-grondgebruiker s in196 5 met eenbedrijfsgroott eva n "h a datwe l datgee n Deelgebied/ to­ < 3h a ^ 3h a grondi r 1d eWierin - bedrijfstypen taal datweljda tgee n datweljda tgee n germeer ingebrui k grond ind eWieringermee r inge ­ pleegt1 ;ehebbe n bruikpleeg t tehebbe n Medemblik 1) 43 8 15 17 3 25 18 Opperdoes 1) 113 28 20 58 7 86 27 Wervershoof 1) 210 36 105 24 45 60 150 3deelgebiede n 1) 366 72 140 99 55 171 195 Boïïenteïers 2) 290 54 Ü'9 67 50 121 I69 Groentetelers 2) 76 18 21 32 5 50 26

1)Allee nbollenteler s engroentetelers . 2)Allee nvoo rMedemblik , Opperdoes enWervershoof . Bron;L.E.I .

InOpperdoe s eni nminder emat e inMedembli kkom the tveelvuldige rvoor , datme ngron d ind eWieringermee r ingebrui kheef t dan inWervershoof . Gezien degroter e oppervlakte died egemeent e Opperdoes huurt,he tgroter e aantal grondgebruikers inWervershoo f enhe t feitda t eendee lva nd e gemeente Wervershoofbuite nbeschouwin gblijft ,behoef t dit geenverwonderin g tewek ­ ken. Ongeveer 2/3va n dedesbetreffend e groentetelers pacht grond ind eWie ­ ringermeer,va n debollenteler spach t 2/5 grond ind eWieringermeer . Tochi s ruim 2/3va ndez epachter sbollenteler ,doorda t dezegroe p belangrijk groter isda n de groep groentetelers.Onde rd e groterebedrijve nkom t hetpachte n van grond ind eWieringermee rveelvuldige rvoo r danonde rd ekleiner e bedrij­ ven. Tot dusverrebestaa t ergee nverban d tussenhe t al dannie tpachte nva n grond ind eWieringermee r end e leeftijdva nhe tbedrijfshoofd .I nd e toe­ komstka n onderd ebedri jfshoofde ndi egron d ind eWieringermee rpachte n x)Ezel .d etuinderszoons .

1259 - 18

wel eenzeker everouderin g optreden^,doorda t devrijkomend e grond alleen nogwee rverpach t magworde n aan grondgebruikers,di e algron d ind eWi e ringermeerhebben .Dez er e gelinghoud tverban d met degrot eversnipperin g van dit grondgebruik ind e ¥ieringermeery waardoor ookhie rd e ontsluiting vaak tewense n overlaat.D ebedrijfshoofde nme tee n opvolger hebbeni nhe t algemeenvake r grond ind e Wieringermeerda n debedrijfshoofde n zonderop - volger. Een indrukva n dear b eidsproduktiviteitverkrijg t menui t het g&gevent aantal hape rvast emanne l ijke arbeidskrachto Tabe l 12geef t hieroverinfor - matie.

Tabel.1 2

IRBEIDSBEZETTINGE N "ARBEIDSPRODUKTIYITEIT"

Aantal vaste Gemiddeld aantal Gemiddeld aantalh a Aantal bedrijven mannel.Ljk e vaste mannelijke pervast emannelij ­ Bedrijfstypen (A+ B ) arbeid.3 - arbeidskrachten ke arbeidskracht kracht«3 n per bedrijf I960| I96 5 i960j I965 i960 i 1965 i960 | Ï965 Veehouders I86 150 298 229 1,60 1,53 8,15 9,52 Bollentelers 369 366 597 540 1,62 1,48 1,68 2,10 Fruittelers 64 65 106 98 1,66 1,51 1,71 2,18 Groentetelers 150 89 185 114 1,23 1,28 2,35 2,59 Gemengde of overigebedr . 57 62 124 130 2,18 2,10 3,56 4,30

Brons landbouwtellingformulieren i960e n196 5e nL.E.I .

Het aantalvast emannelijk e arbeidskrachten daaldei nd eperiod e I96O- 1965me t ongeveer 15%;procentuee l gezienwa s dedalin ghe t sterkstbi jd e veehouders (25%)e nd egroenteteler s (38%). Bijd ebollenteler s wasd eda ­ ling mindergroo t (10%),evenal s bij defruitteler s (8%).Bi j degemengd e bedrijven bleefhe t aantalvast e arbeidskrachten nagenoeggelijk . Ondanks de dalingva nhe t aantalarbeidskrachte n isd e arbeidsbezet- tingpe rbedrij f inhe t algemeen aand ehog e kant,me tnam ebi jd egemengd e bedrijven.D earbeidskrachte nbuite n debedrijfshoofde nbestaa nvoo rhe t grootstedee lui t meewerkende zoons.Bi j degroenteteler s isd earbeids - bezettinghe t laagst^ dat dezeniettemi n ind eafgelope n jaren tochno g iets istoegenome nword tveroorzaak t doordat dedalin gva nhe t aantalgroen ­ tetelersverhoudingsgewij sno giet s groterwa sda nd edalin gva nhe t aantal arbeidskrachten. Het aantalh ape rvast emannelijk e arbeidskracht isd elaatst e jaren toegenomen,desondank s isdi t cijfervoo r allebedrijfstype n aand elag e kant. Inaansluitin ghieraa nka nme nzic hafvrage nho e debedrijfseconomisch e resultaten zijnva n de onderscheidenbedri jfstypen .O mhieri neni ginzich t tekrijge n ispe rbedri jfstyp e eenvergelijken d overzicht gemaaktva nbedrij ­ ven inhe t ruilverkavelingsgebied end ebookhoudbedrijve nva nhe tL.E.I .

I259 - 19 -

Ind e eersteplaat sd eveehouderijbedrijven ,waarvoo r eenvergelijkin g isgemaak tme t bedrijven inhe tkleiweidegebie d vanNoordholland .Afgaand e opd ekengetalle n metbetrekkin g tot debedrijfsstructuu rma g men aan-• nemen,da t deboekhoudbedrijve n representatief zijnvoo r deweidebedrijve n inhe t ruilverkavelingsgebied. Be resultatenva ndez ebedrijve n zijn reeds over eenreek sva n jaren slecht tenoemen .Z obedroe g de opbrengstpe r f. 100,-koste n over deboekjare n I962-I965gemiddel d f. 95?- (ziebijlag e 4) Ind e tweedeplaat s debollenbedrijven ,waarvoo r eenvergelijkin gi s gemaakt metbollenbedrijve n inhe tGrootslag .D ebollenbedrijve n inhe t ruilverkavelingsgebied zijngemiddel d ietskleine rda nd eboekhoudbedrijve n inhe tGrootsla g enhebbe nwa tminde rvroeg e aardappelen enwa tminde rbij - goed.Daa r ookd e arbeidsbezetting geringerwa sda n opd e boekhoudbedrijven magworde nveronderstel d dat toch eenredelijk evergelijkin gmogelij kis . Hetblijk t dan,da t debedrijfsresultate n over de jaren I962-I965 belangrijk beterware n dan opd eveehouderijbedrijven . Zobedroe g ind e genoemdeperio ­ ded e opbrengst per f. 100,-koste n gemiddeld f. 124,-.E rwa sda noo ki n alledri ed ejare n eenaanzienlij knetto-overschot ,da t overigens wel zeer sterke schommelingen tezie ngeeft . Overigens moetme n erwe l rekeningme e houdenda the thie r enerzijds om eenbedrijfsgemiddeld e gaat,terwij landerzijd s de desbetreffende jaren voorhe tbollenbedrij f vrijgunsti gwaren .Di t blijktb.v .ui t hetaanta l behandelde gevallen ingevolge deregelin g Sociaal-EconomischeBijstan d aan kleine zelfstandigen. Zowa s inWervershoo fhe t aantal gevallen ind e jaren i960t/ m I964betrekkelij k gering.I nd e jaren 1957,195 8e n195 9ware n er echter eengroo t aantal gevallen evenals in19^5 jcLa tee n slecht bollenjaar was.Verrewe g demeest ebehandeld e gevallen waren afkomstigui t het gebied vand e ruilverkaveling;,d emeeste nwoonde n inOnderdijk .Gezie n naard e leeftijdva n de aanvragersbevonde n zichhieronde rbetrekkelij kvee l jonge­ rendi epa s getrouwdware n enrelatie fvee l geïnvesteerd hadden induurzam e consumptiegoederen. Ind ederd eplaat s de fruitteeltbedrijven,waarvoo r eenvergelijkin g is gemaakt met landelijkgespecialiseerd e fruitteeltbedrijven van 2-g--4ha „ De gemaaktevergelijkin g is eigenlijknie t representatief,maa r geeftwe l een belangrijke indicatie.D eboekhoudbedrijve nhadde n eengemiddeld e grootte van 3,03 ha,d egespecialiseerd e fruitteeltbedrijven beneden 4h a inhe t ruilverkavelingsgebied waren gemiddeld 1,99 hagroo tbi j eenongevee rge ­ lijke arbeidsbezetting. Ongeveer IZfova n de fruitteeltbedrijven inhe truil ­ verkavelingsgebied waskleine rda n4 ha ,mee r dand ehelf tva n debedrijve n was zelfskleine r dan 2-g-ha .O pvel e bedrijven zullen debedrijfsresultate n waarschijnlijk slechter geweest zijnda n opd eboekhoudbedrijven .D eboek ­ houdbedrijven lieten ind eperiod e I96It/ m I963ee n opbrengst zienva n f. 945-pe r f. 100,-kosten .D ebedrijfsresultate nva n defruitteeltbedrij ­ ven inhe t ruilverkavelingsgebied zullenwaarschijnlij k inhe t algemeen slecht zijngeweest . Voorwa td ebedrijve nva n de groentetelers aangaatwa she tnie tmoge ­ lijk eenvoldoend e representatieve vergelijking temaken .Ee n indicatievoo r debedrijfsresultate nka nevenwe l gevondenworde n inomzette nva nd eveilin ­ genva n Opperdoes enMedemblik .In.he talgemee nka n ind eperiod e 1955-19^5 eenstijgend e tendentieworde nwaargenomen .D e stijging inOpperdoe swa s daarbijwa t groterda ni nMedemblik ,wa tvoora l gezocht moetworde n inee n wat sterkere stijgingva nd e omzetten invroeg e aardappelen inOpperdoes . Neemtme nbovendie n inaanmerkin gda t de arbeidsbezetting wat isterugge ­ lopen,da nma gme nwaarschijnlij kaanneme nda t opd ebedrijve nva nd egroen ­ tekwekers gemiddeld delaatst e jaren eennetto-overscho t aanwezig isgeweest , eennetto-overscho t dat evenwelbelangrij k lagergewees t zal zijnda nbi jd e bollenbedrijven. 1259 - 20

§4« Samenvattende beschrijving per be d r i jf s type

Ind evoorgaand eparagrafe n zijn zoweld ebedrijfstype n alsd edeel ­ gebieden tegelijkertijd aand e orde gesteld,I nhe tn uvolgend e gedeelte zullenwi j afzonderlijk ingaan opd everschillend e bedrijfstypen endaar ­ bij tegelijkertijd een zekere samenvatting trachten tegeven .

A.D eveehouderi j Ruim 20%va nd ebedrijve nva nd eA -e nB-grondgebruiker s zijnveehoude ­ rijbedrijven.D e 150bedrijfshoofde nva n deze bedrijven hebben bijnad e helftva n de cultuurgrond inhe t ruilverkavelingsgebied in exploitatie.Zo ­ alsbeken d behoort het ruilverkavelingsgebied totmidden-ÏJestfriesland , datgrotendeel s alsee nveehouderi jgebie d ist ebeschouwen « Gedurende lange tijd ishe t aantalveehouder s tamelijk constantgeble ­ ven. Ind elaatst e 5jaa rka nevenwe l duidelijk een zekereverminderin gwor ­ denwaargenomen .He t stichtenva n nieuwebedrijve n kwam indez eperiod enie t voor, terwijl eenaanta lvoornamelij k kleinerebedrijve n doorgebre kaa n een opvolgermoes tworde n opgeheven.Verwach t magworde n datdez everminderin g zichoo ki nd enaast e toekomst zalvoortzetten ;va n deveehouder s op bedrij­ venme tminde r dan 10h a is 69/ó(29 )oude rda n5 0jaar ,va n dezebedrijfs - hoofdenheef tmee rda nd ehelf t (17)gee n opvolger» Devrijkomend e oppervlakte grasland door deverminderin g vanhe t aantal veehoudersme t 19/°i snie tvolledi gbeschikbaa r gekomenvoo rvergrotin gva n deveehouderijbedrijven , de oppervlakte grasland daaldeme t 99°(24 0 ha). De­ zedalin gteam voo r inall egebieden,me tuitzonderin gva n Opperdoes,waa rd e oppervlakte grasland toenam. Wel isd egemiddeld ebedri jfsgroott eva n deveehouderijbedrijve ngeste ­ gen,nl .va n ongeveer 13,06h a ini96 0naa r ruim 14,54h ai n 1965» Ruim 70% vand eveehouderijbedrijve nwa s in196 5 groterda n 10ha .Dez e toeneming moet echter inhoofdzaa kworde n toegeschreven aand e opheffingva n eenaan ­ talkleiner ebedrijven .Doorda t ookd e arbeidsbezetting ietsdaald ena m het aantalh ape r manme t ongeveer 1,30h ato e totrui m 9S50ha .O p ongeveerd e helftva nhe t aantalveehouderijbedrijve n zijn 2o fmee rvast e mannelijke arbeidskrachtenaanwezig . Belangrijker nogda nhe t aantalh ape r man ishe taanta l koeienpe r man:di tbedroe g inI96 5bijn a12 .Voo r deL.E.I.-bedrijve ni nhe tweidege ­ bied,waa rdi tgebie d inÏToordhollan ddee lva nuitmaak t enwaa r alscrite ­ riumword t gehanteerd minimaal 9koeie npe rv.a.k. ,wa sdi t cijferrui m 13 koeienpe rman ,ee n getal datdu s weinighoge r lag.Weliswaa rwerde n er op4 1bedrijve n minderda n 9koeie npe rma n gemolken,maa rdaa r stond tegen­ over,da t op5 7bedrijve n 15o fmee r koeien perma nwerde n gemolken. Geografisch liggend evraagstukke n voord eveehouderi j tendel ever ­ schillend. Degemiddeld ebedri jfsgroott e ishe tmees t gunstig ind ebeid e weidegebieden (l6ha )e nhe tmees t ongunstig inhe t zuidwestenva nhe t ruilverkavelingsgebied (6à 7 ha) . Tuinbouw ind evor m vangroenteteel t kwam op dezebedrijve n zogoe d als nietvoor .I n Oostwoud heeft menvoort s temake n met eenbetrekkelij k groot aantal kavels,terwij l degron dvaa k op enige afstandva n debedrijfsgebouwe nligt .Di t laatste isvaa k ookhe t geval inHauwert .I nBenningbroe kheef t men temake n met lange smalleop - strekkende kavels,terwij l de grondnoga l ongelijk ligt.D eperceelsvor m

1259 21

is inhe t algemeenvaa k ongunstig.D ekwalitei t van degebouwe n ismatig . Het komtbovendie n nogal eensvoo rda tmee rda n ééngebou w dienst doetal s stalruimte. Naast 150veehouderijbedrijve nzij n er 39bedrijve nwaa rnaas t de veeteelt ookd e"b olien teel t en/of fruitteelt voorkomt.Dez ebedrijve nko ­ menhe tmees tvoo r ind ebeid eweidegebiede n (28).D e combinatie veeteelt metbollenteel t komt hetmeest evoor .He tvoorkome nva n deze combinaties. wilnie t zeggen datb.v .bollenteel t geïntroduceerd iso phe tveehouderij ­ bedrijf.Oo khe t omgekeerde komtvoor .

B.D ebollenteler s Vand eA -e nB-grondgebruiker svorme n debollenteler s met50 $verre ­ wegd e omvangrijkste groep.D e bollentelers hebben 26$va n de cultuurgrond vand eA -e nB-grondgebruiker s ingebruik . Het aantalbollenteler s isi nd e afgelopen 5jaa rnauwelijk s gedaald. Toch ishe t aantalmutatie s indez eberoepsgroe p groot geweest?va n de36 9 bollentelers ini96 0ware n er in196 5n °S slechts 273over .Oorzake nva n dezeverminderin g zijno.m .geweest ,d e overgangnaa r eenande rberoep;,'a l dannie tmet 'behou dva n grondgebruik,e nhe t ontbrekenva n eenopvolger . Tegenover eenuittredin gva n 96bollenteler s stond eentoetredin gva n 93 personen.Dez e toenemingkwa m tot stand doordat;groenteteler s debollen ­ teelt inhu n teeltplan opnamen, eenaanta l C-grondgebruikers toetradene n een aantal bedrijven gestichtwerden .Voo r de toekomstma g een langzame verminderingva nhe t aantalbedrijve nworde nverwacht ,doo rhe t ontbreken van eenopvolge r op eenaanta l kleinerebedrijven ,doorda the tmoeilijke r wordt eennieu wbedrij f testichte n endoorda t hetwaarschijnlij k minder aantrekkelijkword tvoo r C-grondgebruikers omvolledi gbollentele r teworde n wanneer geen ouderlijkbedrij f kanworde n overgenomen. Ookd e toetredingva n groentetelers zalwaarschijnlij k minderbelangrij kworden .Med e gezien de jeugdige leeftijdsopbouwva ndez egroe p magwellich t nog een zekeremat e vanberoepsveranderin g wordenverwacht « Ondankshe t feit,da the t aantal bollentelers ietsverminderde ,na m de doorbollenteler s geëxploiteerde oppervlakteme t 130h a toeva n 1000h a totrui m 1130ha .D e gemiddelde bedrijfsoppervlaktena m daardoor toeva n 2,72h a ini96 0to t 3,09 ha in 1965. Ondanks dezebedrijfsvergrotin gheef t bijna 1/3va nd ebedrijve nno ggee n 2ha .Doorda t ookd e arbeidsbezetting iets afnam steeghe t aantal hape rvast e arbeidskracht van 1,68h a tot 2,10 ha. Met name opd egroter ebedrijve n isee n zeergroo t aantal meewerkende zoons aanwezig. Debloembollenkraa m wasgemiddel d 0,72 hagroo t enbeston d grotendeels uit hoofdsoorten (tulpen).Voo rwa the tbijgoe d aangaat kwamen gladiolen nauwelijks meervoor .Dez e teelt heeft zichgrotendeel sverplaats t naarhe t zuidwesten vanhe t land.Wa t degroott eva n debollenkraa m betreft zitme n gemiddeld aan zijnmaximum .D e oppervlakte hoofdsoorten,i.e .tulpen,,beslaa t 1/5va n de oppervlakte cultuurgrond (tabel 10s 0,6l hahoofdsoorte n op3,0 9 ha). Zonder hetbijhure nva n grond is opd emeest ebedrijve n geenuitbrei ­ dingva nd e tulpenteeltmogelijk .Dez euitbreidin g iswe lee nbelangrij k vraagstuk,daa r slechts9 %va nd ebedrijve n eenoppervlakt eva nmee rda n 1,50 habloembollenteel t heeft (voor tulpenallee n isdi tpercentag enie t bekend). InWervershoo fkome n relatiefminde rbedrijve nvoo rme t eenklein e bollenkraam dani n Opperdoes end e anderedele nva n hetgebied .

1259 22-

Haast hethure nva n landva n akkerbouwers ind eWieringermee r huurt menregelmati ggraslan d vanveehouders .Doo r dehog ehuurprij s"bestaa t hiervoor"bi jd eveehouder s belangstelling. Dekoste nva n graslandverbete­ ring (samenstelling grasmat,egalisati e en/ofdrainage )kunne nhierui twor ­ denbestreden .Voo rd ebollentele r kunnen tulpen ofgescheur d grasland een belangrijke hogere opbrengstbetekene n doorminde r teeltrisico's inhe t winterhalfjaar. Ten aanzienva nd e toekomstva nhe t onderhavigebedrijfstyp e opd e klei-e n zavelgrond bestaat onzekerheid.Daa rd e tulphe tmees t rendabele gewas tot dusver isgewees t ophe t tuinbouwbedrijf metbloembolle n engroen ­ ten,i sd e tulp opvee lbedrijve nmee r dan 1/5va n deoppervlakt e inbesla g gaannemen .Hierui t iso.m .he tvoo r een jaarhure nva n landvoortgekomen , waardoor het gespecialiseerdebloembollenbedrij fme t externevruchtwisse ­ ling opd eklei - enzavelgron d mogelijkwerd . Op lange termijngezie n is hetd evraa gwelk e bedrijfstype opd e zwaregron d houdbaar zal zijns het gespecialiseerdebedrij fme t externevruchtwisseling ,he tbedrij fme tin ­ ternevruchtwisseling ,waarbi jme nda n ind e schaalva nhe t huidige kleine akkerbouwbedrijf (10-12ha )moe t gaandenke n ofbeid e typenme t eventuele tussenvormen.I n delaatst e 15jaa rheef tme t named e tulpenteelt reeds zijn intrede ophe t akkerbouwbedrijf gedaan,zowe l ophe tkleiner e also p het groterebedrijf .Vanzelfspreken d zithie rnie t alleenhe tvruchtwisse - lingsaspect aanvast ,maa r ookander e zoals dearbeidsverdeling . Binnen het raamva nhe t zoekennaa rhe tmees t gewenstebedrijfstyp e kanme noo k dediscussi e overd e combinatieva nd ebloembollenteel t enhe tbroeie nva n bolbloemenzien . De ontwikkelingnaa rgroter e eenheden is teelttechnisch gezien zeker mogelijk.D e ontwikkeling bij demechanisati e laat zich.gunsti gaanzien s 1.he tplante nva nd ebolle n kanmechanisc hworde n gedaanme t 1-,2- ,4 ~ en6-rijig emachines ; 2.he tmechanisc h koppenva nd ebloeme n is thansreed svri j goedmogelijk ? 3.oo kbi jhe tmechanisc h rooienworde n opd e zware grondvorderinge nge ­ maakt? zoi she treed sbi j deruggenteel t mogelijk. Hiernaast is echter opvee l bedrijven de arbeidsorganisatie eenknel ­ punt,voora l bijd eoogst .Di tkom t totuitin g ind ekwalitei t van hetafge ­ leverdeprodukt . Dehierbovengenoemd e onzekerheden moeten tenslotte nog gezien worden tegend e achtergrond van eendalend emarkt . Het isduidelij kda td e thansplaatshebbend e ontwikkelingen,waarva n erhierbove n enkele zijngenoemd , ookconsequentie s hebbenvoor hetbloem ­ bollenbedrijf inhe t ruilverkavelingsgebied. De sterkverminderd earbeids - behoefte bijmodern eproduktiemethode n (die ophu nbeur t eenruilverkave ­ lingwee rnoodzakelij k maken)heef t tot gevolgda t eenkraa m tulpenva nge ­ middeld 0,6l ha,zoal s thans het geval is,voo r de toekomst teklei n zal zijn.Voo r detoekoms t zalme n danveelee rmoete ndenke n aan een oppervlak­ tetulpe nva ngemiddel d 1,5 ha.Wi lme n debollenteel t rond krijgen op zijn eigenbedrijf ,da n zoume n overminimaa l 6h amoete n kunnenbeschikken , waarbij menda nwe lgedurend e dearbeidstoppe ngebrui k zoumoete n maken van een loonwerker.Dez e oppervlakte geldtwannee r dezelfdeplantdikt e aan­ gehoudenwordt .Voo rd etoekoms tmoe t echterrekenin gworde ngehoude nme t minderplantgoe d perh adoo r dekomend eafschaffin gva n de teeltvergunningen end eontwikkelin gbi jd emechanisatie .

1259 - 23-

Meer dand ehelf tva n de"bollenteler s(5^% )woon t inWervershoof ,he t aantalhollenteler s ishie r de laatste 5jaa r constantgebleven .Vel e bedrijfshoofdenzulle nwaarschijnlij k met een laag inkomen genoegen moeten nemen« Men isnoga l gehecht aanzij nberoe p eni nhe t algemeen tevreden met zijnbestaan .D e gemiddeldebedrijfsgroott estee gva n 2,68h ato t 3,03ha . Het aantal vastemannelijk e arbeidskrachtendaald e met ongeveer 10%.He taan ­ talh ape rmannelijk e arbeidskracht steegva n 1,60 ini96 0to t 1,99 in19^ 5• Debollenkraa m was in196 5gemiddel d 0,80 ha,wa t zelfsno g ietsmee r isda n 1/4va n de gemiddelde oppervlakte (hurenva n grasland etc). Behalve tul­ penworde n irissen enkrokusse n geteeld.Bijn a 30%va nd ebollenteler sui t ditvaargebie d heeftveela lvi ad egemeent e grond ind e¥ieringermee r in gebruik.Haas t debollenteel t nemend e teeltva n (vroege)aardappele n en de teeltva n (bloera)koolee nbelangrijk e plaats in.He tgrondgebrui k in Wérvérshoof is evenals inQpperdoe s sterkversnipperd . InOnderdij kvorm t devoo r recreatie geschikte GroteVlie t eenbelangrij k obstakel,bovendie n wordenbi j sterkewestenwin d de gronden tenooste nva nd eVlie tvaa kblan k gezet. Ongeveer 14%va nd e bollentelerswoon t inOpperdoes .Hu n aantal is gestegen van 39i n19^ 0to t 53i n 1965.B e gemiddelde bedrijfsgroott ebe ­ droegrui m 3,5ba ,med edoo r een ietsminde r zwarearbeidsbezettin g was het aantal hape r manbijn a2 S5ha .D ebollenkraa m was gemiddeld slechts 52are ,zoda truimt evoo ruitbreidin g op een aantalbedrijve nno gwe laan- , wezig is (zie ookbijlag e 3). Hierbijmoe t erevenwe l rekeningme eworde n gehouden,da td ebollenteel t inOpperdoe sva nwa tmee r recente datumis . Debollenteel t moethie r "concurreren"me t de teeltva nvroeg e aardappelen, met nameme t de OpperdoezerRonde .Voo r hetverder e teeltplan zijverweze n naarpun t D (degroentetelers) . Ongeveer9 %va n debollenteler s woont inMedemblik .Hu n aantal steeg van 28i ni96 0to t 34in'1965 - Begemiddeld ebedrijfsgroott ebedroe g3,75 « Het aantalh ape rma nwa sme t 2,65 habelangrij k groter dan inWervershoo f eniet s groterda n in Opperdoes.D ebollenkraa m bedroeggemiddel d 63are , zodat er inhe talgemee n ruimtevoo ruitbreidin g aanwezigis . Tenslotte wonen ind ebeid eweidegebiede n 13%e n inhe tbollen -e n fruitgebied 7%va n debollentelers .I ndez e gebieden is ind e laatste5 jarenhe t aantalbollenteler s afgenomen.I nhe tweidegebie d wasd egemid ­ deldebedrij fsgroott e 3,73 ha end egemiddeld e groottevan .d ebollenkraa m 0364. Inhe tbollen -e nweidegebie d was degemiddeld ebedrijfsgroott ege ­ ringer,nl . 2,37 ba.e nd e gemiddeldebollenkraa m groter 0,79 ba.He thure n vangraslan d voorbollenteel t komt indi t gebied nogal eensvoor .I nhe t bollen-e nfruitgebie d was debedrijfsgroott e slechts2,1 0h a end ebollen ­ kraam.0,7 0 ha.D e anemonenteeltheef t indi tgebie d enigebetekenis .Me n isi ndi tgebie dvoort s aangewezen opfijner e teelten zoalsd ewitlofteelt , de aardbeienteelt,d e uienteelt etc.D epootaardappelenteel tneem tvoo r dezeklein ebedrijve n enigszins inbetekeni s afdoo r de toegenomen mogelijk­ heden totmechanisatie .B egron d is indi t gebied nogalversnipperd , de -bedrijvenhebbe nvaa kvel ekavels .D egron d ismoeilij k te ontwateren (loog- zand).

C.D e fruittelers Het aantal fruittelers is met ruim èc/o van het aantal bedrijven slechts gering (65 bedrijven). Sinds i960 Is het aantal fruittelers ongeveer gelijk

1259 24-

gebleven.D egemiddeld ebedrijfsgroott e isongevee r 3,28ha ,di twa si n I9622,8 4lia .Med edoorda t de gemiddelde arbeidsbezetting terugliep tot 1,51vast emannelijk e arbeidskracht steeghe t aantalh ape rma nva n 1,71 ha tot 2,18ha . Van de 65bedrijve n zijn er2 4kleine rda n 2ha ,2 6va n 2to t 5b ae n 15grote r dan5 ha .D emeest ebedrijve n beschikken dus over een slechtsge ­ ringe oppervlakte.Di t iszeke rhe tgeva l wanneerme nbedenk t datvoo rhe t eenmansfruitbedrijfminimaa l een oppervlakteva n 5à 6h awenselij kis .He t isda noo kbegrijpelij k datpraktisc h allebeschikbar e grond isingeplant . Denie t ingeplante grondbedraag t slechts 2à 37° - De aanplantbetref t inhoofdzaa khar d fruit.I nd e gemeenteWognu m was in196 3bijn a 20^va nd e appelaanplant jongerda n7 jaar .Haas t de appelaanplant is er indez egemeent e eenbelangrijk eperenaanplant, ,waar ­ schijnlijkvoora l opd ewa t ouderebedrijven .I n19^ 3wa s 20^va n deperen - aanplant jongerda n 9jaar . Van de 65fruitteeltbedrijve n liggen er 35i nbe t fruitteeltgebied, 11 inhe t bollen-e nfruitgebie d en1 9i nd ebeid eweidegebieden .D ebedrij ­ ven zijnhe t grootst inhe tweidegebie d (4,72ha )e nhe tkleins t inhe t bollen-e nfruitgebie d (1,90 ha). Moeilijkheden zijno.m .d e geringebedrijfsoppervlakte(b.v . ind e Wij­ zend)e nd e geringemogelijkhede n totuitbreiding, ,lang e smalle kavels (b.v, inBenningbroek )e nhe t op-een-kluitje-zittenva n eenaanta l kleine bedrij­ ven,waardoo ruitbreidin gmoeilij kword t (Zwaagdijk). Zowel rooien enver ­ plaatsenal sbeëindige n kunnen indi t laatste gebiedvolgen s deskundigen zinvol zijn.Va n essentieelbelan gbi jhe tverplaatse n ofstichte nva n fruitteeltbedrijven isdaarbi j datme nvoldoend e ruimtevoo ruitbreidin g overhoudt.D egroter ebedrijve nhebbe n tenslottevaa kverscheiden ekavels . In de afgelopenvij f jarenbedroe g deaanplan tva n jong fruit ongeveer 30ha .Verwach t magworde n datd ebelangstellin gvoo r de fruitteelt nietbe ­ langrijk zalafneme n enda t eroo k ind e toekomst animo zalbestaa nvoo r het aanplanten van fruit.I ndi tverban d zij erop gewezen dat eri nWestfries - land ongeveer 1400h afrui t is,waardoo rva neen-voldoend egroo t centrum (uitgerust metveilinge n teZwaag ,Blokke r enWognum )ka nworde n gesproken.

D.D egroenteteler s (open grond) Het aantal groentetelers isi nd eafgelope n 5jaa rbelangrij kvermin ­ derd,nl „va n 150i ni96 0to t8 9i nI965 .Dez everminderin gva n hetaanta l- groentetelers kwam metnam e totuitin g inee nvri j omvangrijke overgang naar de groepbollenteler s enhe t opheffenva n eenee n aantalbedrijve ndoo r gebrek aanee nopvolge r endoo r beroepsverandering.He t spreekt voor zich, dat de overgangva n eenbedri jfshoof dva n de groep groentetelers naard e groepbollenteler s nietbeteken t datdaarme e degroenteteel t van zijnbe ­ drijfverdwene n is.Oo kd ebollenteler s telengroenten . Verwachtma gworde n datd everminderin gva nhe t aantal groentetelers ooki nd e toekomstverde rdoo r zalgaan .Voo r de4 9bedri jfshoofde nva n 50 jaar enoude rhebbe n 28bedrijfshoofde n geen opvolger. Ookd eberoepsveran ­ deringka n ind e toekomst een rolspele nbi j deverder everminderin gva n het aantalgroentetelers . Mede doordat de dalingva n het aantal groentetelers zichove rd egehe ­ le linievoordee d isd egemiddeld ebedrijfsgroott eslecht sweini gtoegeno ­ menva n 2,90h ai n i960to t 3,32 ha in19-65 •D egemiddeld e arbeidsbezetting

1259 .25-

iso pd ebedrijve nva n de groentetelers nagenoeggelijkgebleven ,he taan ­ talh ape rvast emannelijk e arbeidskracht ishierdoo r slechts toegenomen van 2,35 ha tot 2,59lia » Ongeveer tweederd eva nd ebedrijve nva n groentetelers isgelege n in• Opperdoes.I ndi t gebiedna m degemiddeld e bedrijfsgrootte toeva n 3,40h a naar 3,79h a enhe t gemiddelde aantalh ape rma nva n 2,69h anaa r3 ?21ha . De tuinbouw indi tgebie dword tgekarakteriseer d door grove tuinbouw.D e teeltva nvroeg e aardappelen,di e evenals inBroe k opLangedij k aangee n beperkingen onderhevig is,neem t inhe t teeltplan eenbelangrijk e plaatsin . Zoname n in196 4d evroeg e aardappelend e helftva nd eveilingomze tva n Opperdoesvoo rhu nrekening ^ hierbijmoe tvoora l gedachtworde n aand eOpper - doezerRond e metbijn a eenderd eva n deomzet .Ander ebelangrijk e produkten inhe t teeltplan zijn o.a.slabonen ,krote n enkool .D emeest e groentetelers inOpperdoe shebbe n zowel grond inOpperdoe s als ind e7ieringermeer . Debedrijve nva n degroenteteler s ind e anderedeelgebiede n zijni n het algemeenbelangrij kkleiner .D ebedrijfsgroott eva n dezebedrijve nwa s slechts 2,35 ba.He t aantalh ape rvast e mannelijke arbeidskracht washie r ookbelangrij k lager.He t teeltplan iso pdez ebedrijve n meestalwa tinten ­ siever,voora lmee rnaa rhe t zuidwesten toe.D ewitlofteel t end ewitlof - trekkerijhebbe ni ndi tgebie d betekenis.Daarnaas t neemt de aardbeienteelt sterki nbetekeni stoe . Deafze tva nd eprodukte n gaatvoo rhe tdeelgebie d¥ervershoo f ten dele overde.veilin g inMedembli ke n ten dele overd eveilin g inHoogkarspel . Inhe t zuidwesten.gaat de afzetvi a deveilin g in.¥ognum . Ookvoo rdi t gebied geldt,da the t aantalveilinge n groot ise nd eomze tpe rveilin g betrekkelijk gering, zodatenig e concentratieva nveilinge nva nbelan g geacht magworden . •

E„ Degemengd e of overigebedrijve n Degroe p gemengde ofoverig ebedrijve n isvri j heterogeenva n samen­ stelling.I ntotaa lkunne n 4groepe nworde n onderscheiden:bedrijve nme t zowel fruit-al sbollenteel t (23),bedrijve nme tmelkveehouderi j enbollen - teelt (24)9bedrijvenme tveehouderi j en fruitteelt (9)e nbedrijve nme tzo ­ welveehouderi j als fruitteelt alsbollenteel t (6).Va nd e 62bedrijve n indez e groepen zijn erdu s 39m et veehouderij,5 3me tbollenteel t en3 8me t fruitteelt.D e oppervlakte fruit iso pvel eva n dezebedrijve n groterda n de oppervlakte fruit opd e fruitteeltbedrijven. Op eenaanta l "veehouderij­ bedrijven"kwa m inbeperkt e matebollenteel t voor,doorda t eenzoo ngeregis ­ treerdwa svoo r teeltrecht;dez ebedrijve nwerde n daardoor gemengde bedrij­ ven genoemd.He t aantal gemengdebedrijve nna m ind eafgelope n jarenme t 6 toe,he t aantalbedrijve nme tbollenteel tvermeerderd e indez e groep met 9 bedrijven.D ebedrijve n indez egroe p treftme nhe t meest aani nhe tweide ­ gebied eni nhe tweide -e nbollengebied . Geziend e groteverscheidenhei d ind e samenstellingva n dezeklein e groep,i she tnie t gemakkelijk algemene tendenties aan teduiden .Ee ndee l van dezebedrijve n iskleine rda n 10h a (38),voo r een aantalva ndez e bedrijven zald e ontwikkeling gaani nd e richtingva n specialisatie op fruitteelt of opbollenteelt . Opee naanta l bedrijven isvoort smee rda n éénmeewerkend e zoonwerkzaam , opdez ebedrijve n issplitsin g en ontmenging nietuitgesloten .Bovendie n zijn er enkele bedrijven waard ebollentele r doelbewust deveehouderi j heeft aangetrokken,waarbi jd emogelijkhede nvoo r vruchtwisseling gunstig liggen enme nnie tma gverwachte n dat specialisatie eengrot e rol zalgaa nspelen .

1259 26

§5- Slotbeschouwing

1,He t gebiedva n de ruilverkaveling DeVie rHoorderkogge n vertoont zowel eengrot everscheidenhei d aanbedrijfstype n alsbelangrijk e regionale verschillen.Voo r alleregio' s envoo r bijna allebedrijfstype nka n evenwelworde n opgemerkt dat debedrijve n aand eklein e kant zijn.D e arbeidsbezetting isbovendie n opvel ebedrijve n tamelijkhoog . Opvel e bedrijven zijn opvolgers aanwezig.Di t geheelma gnie t losworde nge ­ zienva n de eenzijdige economische structuurva n dit gebied. Ondanks een omvangrijke migratie enondank s eenbelangrijk e pendel isdoo rhe t ont­ brekenva n gevarieerdeniet-agrarisch e werkgelegenheid dedru k opd e bedrijfsgroottestructuu rvaa kno g steeds aanzienlijk. Deindustrieuit ­ breiding (72ha )i nd egemeent eHoorn 5 de gemeentewaaro p dit gebied is georiënteerd^ isvoo r deze streekda n ookva n grotebetekenis .I ndi t verband kan'oo kd e industrieuitbreiding inMedembli kworde n genoemd.Ver ­ wacht magworde n dathe t ruilverkavelingsgebied grotendeels zijn agrarische karakter zalbehouden. ,oo kwannee r ind everr e toekomst hetwoongebie d vanuit Alkmaar ind e richtingva nMedembli k zalworde nuitgebreid . 2.-Behalve aand ewenselijkhei d vanniet-agrarisch ewerkgelegenhei d moet indi t kader tevens aandachtworde n geschonken aanberoepskeuz e enonderwijs . Verderebeïnvloedin gva n deberoepskeuze ,b.v . inhe tkade rva n een streekverbetering,ka nd evraa gnaa rbedrijve n doenvermindere n enhe t aanbodva n bedrijven zonder opvolger doen toenemen.Ho e snellerme ndaar ­ mede zoubeginnen ,de s temee r effectme nma gverwachte nvoo rd eruilver ­ kaveling.Bi jd ebeïnvloedin gva n deberoepskeuz e staat centraal hetver ­ schaffenva n inzicht ind e teverwachte n toekomstige ontwikkelingva n de tuinbouw. Ookd e tuindersyrouwneem t bij dekeuz eva nhe tberoe p een centraleplaat s in.Daarnaas t ishe t ookwenselij kn a tegaa nwel kge ­ bruikd e jeugd thans reedsmaak tva nd e aanwezige onderwijsmogelijkheden, ommed e opbasi s hiervan de onderwijs-e nberoepskeuz e beter tekunne n richten. Hoewel inHoor n eenrijk e scalava n onderwijsmogelijkheden aanwezig is, is een zekere spreidingva n scholingsmogelijkheden voorniet-agrari ­ scheberoepe nva nbelang. ,me tnam evoo r het oostelijke deelva n het ruil- verkavelingsgebied.Z o isnoc h inMedemblik,noc h inWervershoo fee n l.t.s. aanwezig.D e aanwezigheid van inhoofdzaa k agrarisch onderwijs beïnvloedtwaarschijnlij k tevee l eenberoepskeuz e inagrarisch e rich­ ting. 3.Vel ebedrijve n zowel inOpperdoe s als inMedembli k enWervershoo fhebbe n bovendien grondgebruik,veela lvi ad egemeenten , ind eWieringermeer .He t grondgebruik daar terplaats e ind eWieringermee r draagtveela l een sterk versnipperd karakter.He t zouva n belang zijn ombi j de ruilverkaveling ookdez e gronden'ind ebeschouwin g tebetrekken .Ee n oplossing zoukun ­ nen zijn deoverplaatsin g van eenaanta l bedrijvennaa r deWieringermeer 5 degron dva ndez ebedrijve n inOpperdoe s enWervershoo f zoukunne n die­ nen als compensatie vand ebedrijve ndi e hungron d ind e Wieringermeer zouden moetenafstaan .Medewerkin gva n deDirecti e Domeinen ishiervoo r uiteraard noodzakelijk.

1259 27-

4.He t deelgebiedMedernbli ki s eenv aargebied. ,waari n slechts enkelebe ­ drijven degron d bijhui shebbe n liggen.D e afstand tot degron d isvaa k groot.D ebedrijfsgebouwe n liggenveela l ino fnabi jd e stad.Verwach t magworde n dathe t aantal agrariërsverde r zal afnemen.D everminderin g vanhe t aantal grondgebruikers houdtmed everban d metd e onttrekkingva n grondvoo r niet-agrarischedoeleinden . Opgron dva n dehuidig e ontwikke­ lingen zoume nmoge nverwachten s datd eoverblijvend e agrariërs in toe­ nemende mate debollenteel t inhu nproduktiepla n zullenopnemen . 5.He t grondgebied vand e gemeente Opperdoes isgrotendeel s eenvaargebied . Het grondgebruik isnoga lversnipperd , de grond ligtmeesta l nietbi j huis.D ebedrijve n zijn inhe t algemeenvoo r de toekomst teklein^me t name.wanneern aruilverkavelin ghe t gebied een rijgebied isme teventu ­ eeld e grondbi j huis inéé no ftwe ekavels .Verwach t magworde n datwan ­ neer ermee rgron dbi jhui s ligt deglastuinbou w enigszins zal toenemen. Inhe t algemeenma gme n evenwel eenverde rdoorzette nva n dehuidig e ont­ wikkelingverwachten :nl . eenverder e opnemingva n debollenteel t inhe t produktieplan énee nva ngrot ebetekeni sblijve nva n de teeltva n (vroege) consumptieaardappelen (m.n.d e Opperdoezer Bonde). In196 4maakte nd e aardappels ongeveerd ehelf tui tva n de totaleveilingomzet .Bi j de toe­ delingva nd egron d zal men errekenin gme emoete n houdenda td emeest e Opperdoezersd eOpperdoeze rRond e inhe t bouwplan zullenwille nhandhaven . 6.Oo ki nWervershoo f (enMedernblik )dominere n de tuinders en evenals in Opperdoes isdi tgebie d grotendeels eenvaargebie d metversnipper d grond­ gebruik.Ee n smalle strook grondxvestelij kva nWervershoo f isvaa kva n slechtekwalitei t (prikklei).Me t named e "GroteVliet "vorm t eenbelem ­ meringvoo r een goedebedrijfsuitoefenin gvoo r debedrijve n inOnderdijk . Verplaatsing vanee n aantalva n dezebedrijve n naard e andere zijdeva n deVlie t zou eenbelangrijk everbeterin gkunne nbetekenen . Verwachtma gworde nda td ebloembollenteel t ind e toekomstd e . belangrijksteproduktierichtin g zalblijve nvormen .D e (bloem)kool end e aardappelen geven eenbeduidend e aanvullende werkgelegenheid. Geziend e grotebelangstellin gvoo r het onderwijs ind ebloementeel t (schakelcursus) magverwach t worden datdez e teelt ind e toekomstva nmee rbetekeni s zal gaanworden,,rnaa rvoorlopi gnie t alsgespecialiseer d bedrijf zalworde n gedreven. 7»He t weidegebied heeft inhe t gehele gebied overwegend weidebedrijven met enkele fruitbedrijven inBenningbroe k enMidwou d en enkelebollente ­ lers inOostwoud . InBenningbroe k speelt deongelijk e liggingva n de grond> terwijl depercele nvaa kbijzonde r lang zijn.I nMidwou d isd e situatie zo datd e grond meestal bijhui s ligt5i nOostwou d isdi ti n veelminder emat e het geval,terwij l ookd eversnipperin g hier groteris . Debelangstellin gvoo r deveehouderi j iszodani gda td e melkveehouderij van overwegendebetekeni s zalblijve n enhe t aantalbedrijve n nietbelang - .rijkza lverminderen . 8.He tweide -e nbollengebie d kentnaas tveehouderijbedrijve neveneen s een aantalbollentelers .I nhe t algemeen een gelukkige combinatievoo r zover debollentele rnie t teve rbi j huis ind e gelegenheid isvers egron d te huren diehi jkent ,va nee nveehoude r die daargoe d geldvoo rontvangt . Eenbezwaa rblijf t evenwelda t deveehoudersbedrijve n teklei n zijno m

I259 28

dit op grote schaal tedoen .Bi jd everkavelin g lijkt hetwe l juisto m metdez e situatie rekening tehouden .Voort s ishe twenselij kn a tegaa n ofdez ewijz eva n externevruchtwisselin g niet opwa t groter schaalzo u kunnen worden toegepast. Opdez ewijz e zoume n tegemoetkunne n komen aandegene n diehu n"bedrij fzoude nwille n ontwikkelen ind e richtingva n eengespecialiseer d bollenbedrijf. Overigens ligtdi t gebied langsd e Zwaagdijk tendel e tegenover hetfruitteeltgebie d Zwaag enma gworde n verwacht dat debelangstellin gvoo r de fruitteelt indi tgebie dwe l zal toenemen. Stimuleringva nd e fruitteelt indi t gebied zouoo kd e centrum­ functieva n Zwaag tengoed e kunnenkome n (sociaal contact,klimaat) . 9.Zowe l inhe t-weidegebie dal s inhe tweide -e nbollengebie d treftme nnaa r verhoudingvee l "gemengde"bedrijve n aan (12à 13%). Invel e gevalleni s indez eheterogen e groep bedrijven deproduktieomvan g perbedrijfsonder ­ deelva n geringe omvang enza lontmengin g (eventueel bijoverdracht )over ­ wogendiene n teworden . 10.-D ebenamin gbollen -e nfruitgebie d geeftnie t eenvolledi g inzicht inhe t grondgebruik inhe t desbetreffendegebied ,daa rhie r ookwitlofteelt , aardbeienteelt etc«voorkomen.I nhe tweste n isd egron d minder geschikt voor fruitteelt,inhe t oostenmeer .Voora l indi t gebied zijnd e bedrij­ venveela lklein .He t grondgebruik ishie r tamelijkversnipperd .D e aard­ beienteelt isd elaatst e jaren sterk toegenomen.D evoorlichtingsdiens t denkt terversterkin gva nhe tbestaand ebedrijfstyp e metnam e aan demoge ­ lijkheidva nkoudglasbedrijve nme t 2000à 300 0m ^koudgla s (metbijverwar ­ ming)me t een totale oppervlakte van 2-g-à 3 h ame t als teeltplanaardbei ­ en(te n dele alsbuitenprodukt )e nwitlofwortele n die tendel e elders (Wieringermeer)geteel d worden en tendel ebi jhuis , terwijlhe ttrek ­ kengehee l thuisgebeurt . 11.D e totale oppervlakte glas isi nhe truilverkavelingsgebie dgering ,ter ­ wijld eglasopstan d invel egevalle nva n oudedatu m is.He t aantal bedrij­ venme t glasi s evenwel aanzienlijk (14%)• Di t isvoora l het geval inhe t bollen-e nfruitgebied ,waa r 31va n de5 1bedrijve n glashebbe n eni nhe t bollen-e nweidegebied ,waa r op 24va n de9 4bedrijve n glas aanwezigis . Ongeveer dehelf tva n dezebedrijve n zijnbollenbedrijven .He t ismoge ­ lijk,da the t trekkenva n tulpen indi tverban d toekomstmogelijkheden biedt,me tnam evoo r dewa t groterebedrijve n dievoo r een flinkdee l zelf ind egrondsto fkunne nvoorzien .Voora lvoo r degespecialiseerd ebollenbe - drijvendrijvenka nhieri n eenmogelijkhei d liggen eendee lva nd eleeg ­ loop ind ewinte r tekunne n opvangen.Hierbi j kan tevens gedacht worden aanee n ontwikkelingdi eda n zoukunne n aansluiten op deaanwezighei d van enkelebloemisterijbedrijven .Ee n eventuele aanpassingva n deaccomodati e van deveilin g inBovenkarspel ,di e thans isgespecialiseer d ophe tveile n vanbollen ,za lwellich t zondera lt egrot e investeringen mogelijkzijn . 12.He t fruitteeltgebiedword t gekenmerktdoo rvel e kleine fruitteeltbedrijven. Hebbend egroter e tuinbouwbedrijven degron dnoga l eensversprei d liggen, deklein e fruitteeltbedrijven hebben de grond meestal inéé nkave lbi j huis.Vee luitbreidingsmogelijkhede n hebbendez e kleine bedrijven evenwel niet, omdat zijdoo r elkaarvaa kworde n ingeklemd. De aanplant isvaa kva n ouderedatum .Bedrijfsbeëindiging ,verplaatsin gva n enkelebedrijve n (b.v. naarhe tweide -e nbollengebied) ,rooie n en eventueel opnieuw inplantenzou ­ denhie r inee n aantal gevallend ebest e oplossingkunne nzijn .

1259 - 29-

13. Een"belangrij kvraagstu k bij ruilverkaveling isd ebedrijfsgroott e welke men zoumoete n nastreven.Voo rhe t eenmansbedrijfzo umen, ,afge ­ zienva n dewenselijkhei d vandez ebedrijfsvorm; ,zowe l ten aanzienva n defruitteelt ,al sva nd ebollenteelt ,al sva n de groenteteelt kunnen denken aan 6ha .Ee n deelva n hetwer k zaldaarbi j inhe t algemeen moe­ tenworde nverrich tdoo r loonwerkers entijdelijk e arbeidskrachten„ Is hetproduktiepla n wat intensiever, zoalsb.v . inOpperdoe s enno gster ­ ker inhe t zuidwestenva nhe tblo khe t geval is,da ni swellich t 5h a reedsvoldoende .I nhe t gevald ebollenteel t een extensiever karakter krijgt (dunnereplantwijz e bij ruggenteelt)za lme tee n oppervlakteva n 8 harekenin g moetenworde n gehouden.Voo r deveehouder s zoume nmoete n denkenvoo r het eenmansbedrijf aan2 0à 2 5h a envoo r het tweemansbedrijf aan_ +4 0ha .Slecht s weinig bedrijven halen thans degenoemd ebedrijfs - grootten,he t is zelfs zo,da t degemiddeld ebedrijfsgroott e slechtsrui m dehelf tbedraag tva n de genoemde oppervlakten.D egrondverkrijgin gza l dan ooki nd ekomend e jaren eencentral eplaat smoete n innemen. 14.He t overgaannaa rno g intensievere (glas)teelten,waardoo r met een zeer geringebedrijfsoppervlakt evolstaa nka nworde n zalwe l enigsoelaa s brengen,maa r langnie tvoldoende . Enigeverlichtin g ind egrondbehoeft eka n ookverwach tworde nva n externevruchtwisseling .Dez ei svoora lvoo r diebedrijve n interessant, welkemomentee l eenklein ebedri jfsoppervlakt ehebben ,wellich t niet kunnen.wordenvergroo t (grondgebrek)e nzic hgehee l ofgedeeltelij k willen specialiseren opd ebollenteelt .D eveehouder s kunnen daarbij eenbelangrijk e functievervulle n inhe t terbeschikkin g stellenva n verse grond (zieoo kpun t 8). Gezienhe tno gnie t geheel duidelijk is opwelk ewijz e destructu ­ releveranderingen,me tnam edi e ind ebollenteelt ,zic hzulle nuitkristal ­ liseren,zo u overwogenkunne nxrorde nee ndee lva n degron d (envoo r zover gunstiggelege n enafkomsti gva nveehouders )slecht svoorlopig , zijhe t welvoo r een langjarigeperiod e toe tewijzen .Later e aanpassingen aan teverwachte nveranderinge nwaarva n ophe tmomen tva n de toewijzingno g niet geheelduidelij k iswelk e richting zijzulle nuitgaan ,blijve n daardoor mogelijk. 15. Grond kanbeschikbaa rkome ndoo r bedrijfsbeëindigingbi j gebrek aanee n opvolger.D emees t interessantegroe p isdaarbi j decategori eveehouders , zijbrenge n immers de meestegron d in.Va nd e"bedri jfsnoo fden'bove nd e 50jaa rhebbe n er 26à 3 3gee n opvolger,o pslecht s enkelebedrijve n is meerda néé n opvolger aanwezig.Ee nzeke raanbo dva n grondva nveehoude ­ rijbedrijvenva n b.v. 100- 20 0h a zoumoge n wordenverwacht .Dez egron d kanuiteraar d dienen zowelvoo rvergrotin g vanveehouderijbedrijve nal s voorb.v . fruitbedrijven.Aanbo dva n grond kan eveneens wordenverwach t vand e zijdede rgroentetelers ,mee r dan dehelf tva n de groentetelers van 50.jaa re noude rheef t geen opvolger. Daar'het evenwel inhoofdzaa k gaat omkleiner ebedrijve n zald e totalehoeveelhei d beschikbaar komende grond niet groot zijn.Oo kvoo r een aantal fruittelers zalgee n opvolger aanwezig zijn5 het grondaanbod dathierui t zalresultere n is evenwel gering.Hoewe l er ooko pee naan ­ talkleiner ebollenteeltbedrijve n geen opvolger aanwezigi sma gnie t wordenvergete n dat opd e groterebedrijve n het aantalmeewerkend e zoons bijzonder groot is.Di t is ookhe tgeva l ind egroe p overigebedrijven , indez egroe p isbedrijfssplitsin gnie tuitgesloten . Opgron dva n deze cijfersma gverwach tworde nda td emeest egron d beschikbaarkom t in'he t weidegebied eni n Opperdoes.He t meestnijpen d isd e situatie inWervers - hoof5doo r secundaire afvloeiingva nmeewerkend e zoons endoo rberoeps ­ veranderingva nbedrijfshoofde n zouvergrotin gva nhe t grondaanbod moge­ lijkzijn . 1259 - 30-

LITERATUUR

1.Drs .A.A.M .Rijnierse ,D e landbouw ind egemeente nMedemblik , Opperdoes enWervershoof ,Haarle m 1965.

2. Mededelingen van deDirecti e Tuinbouwva nhe tMinisteri eva nLandbou w enVisserij , september 1965. Inleidingen gehoudentijden s devergaderin g van deRijkstuinbouwconsulente no p 19e n 20me i teNoordwij kove rstruc ­ tuurveranderingen inafze t enprodukti eva nbloembollen .

3.Demografisch e analyse enontwikkelin g (i960- I980 )va n hetprobleem ­ gebied Westfriesland. Westfries Sureau voor Sociaal-wetenschappelijk Onderzoek,Hoorn,I962 .

4.Mejuffrou wM.W .Rood ,Marginal e tuinbouwbedrijven inWervershoof , Wervershoof,196 2(nie t gepubliceerd).

5- C.Rietsema ,Proev eva n oen geografischeverklarin gva n deverbreidin g vand e onderscheiden agrarische bedrijfsvormen indrieentachti g gemeenten vanHolland sNoorderkwartier; ,Assen ,1950 .

6.D erentabilitei tva n defruitteel t inhe t gespecialiseerde bedrijf L.E.I.-verslagNo . 131, 1965,

7.Rentabilitei tva nd e tuinbouw inHe t Grootslag,L.E.I.-versla gNo .139 ? I965.

8.Rentabilitei t weide-e n gemengdebedrijven ,voorcalculati e 1965/1966 L.E.I.-verslagNo . 112, 1965.

9.Agrarisc hPla nvoo rNoordholland , Overzichtva nagrarisch-economisch e gegevensva nNoordholland , Bijdrageva n hetLandbouw-Economisc hInsti ­ tuut, 's-Gravenhage,1959 »

10. Sociaal-religieuze problematiek inhe tNoordholland s Noorderkwartier, RapportNo .19 4va nhe t Katholiek Sociaal-Kerkelijk Instituut,'s-Graven­ hage, I960.

11.Rappor t inzakehe tgebie d behorende totd egern eentenMedemblik ,Midwoud , Opperdoes enWervershoof ,waarva n ruilverkaveling werd aangevraagd, Nederlandsche Heidemaatschappij,Arnhem , 1962.

12. SocialeAtla sNoordholland , StichtingNoordholland ,Provinciaa l Opbouw- orgaan,Haarlem , I96I.

13. Sociaal-economischeverkennin gva n hetruilverkavelingsgobie d Obdam in Westfriesland.

14. Drie miljoenNoordhollanders .Hoofdlijne nva n het toekomstig planologisch beleidvoo r deprovinci eNoordholland . Gedeputeerde Statenva nNoordholland , januari I966.

1259 - 31

oj co ! cö UA rH rO IrOMD O cd rH CM CA 'CA rH -P -P. rH

ü 0 mm I 1 I i ! I î ! I CM CM P-i CO

I I rH i rH ! • CM in m CO o rH LCi OA rH O

ha o O CO CM rO ^ CM rH • MD I MD rO CA cd rH MD CM UA O m rH CM CM •O •H o rH 0 Ö £> 0 b.0 > HH -P Q0 Ö -1-3 m r— ^MD ä I CM | CA CArO CM •l~3 0 •H O -H UA UA MD •H .0 fH S fH fH O 0) (DT) TH MD > &J3 CD 0 CA rQ - ö Ö ra 0 0 ij ! 0 fH 0 Hl -p ü . 0) O CM ! MD rO I rO CAO ra 0) ICO cö 0 0- in CM CM NO f- rH CO ÎH O rH i> HJ f! 0 U 0 CQ 0 •H öfl -P U0 <4 ö 0 •r-j ! ra •H u -p fn 0 ^ •H 0) ^j- o ! CM rH <~OrO | | CAM D rH vt UA O ra ta ï rH MD rH UA |MD IMD CQ H fH 0 ÎH cö HH -P 0 -p > Ö cö ! O -ad ö ra 0 CA UT\ • C\i O f—00 ^d" I •vh CM •MD >-H r~\ CD MO rO; rO rH C\J rH ND MD CO r-O IMD ö rH rH i-O ro rO 0 O CD ä •• £> -P •OH •H • «1 £ pq ra 'TJ • EH fn fH t-H" CD MD CO CO rH 1 rH CM ^f CO I MD CO O I 0 I Td CÖ rH !MD CM in .. > ä CD O rH in Cd MD i + CA TH rH ft ö Ö CD CD 0 Ö O CM ^ 0 CD TH o fH cö Ö 0 H a ha 0 fH O txl Q) -P H 0 MD m -P CD O p> CD QJ3CA M ft CD O t-j •H -P -P -•d CD 0 O &J3i 0 f! fH Pt •H 0 CD fH PJ CD ai CD O fH t> > O 0 CD fH 0 ra •H •H P4 00 •H •H rH -P 0 CD ra -P ^ cö fH O ft CÖ 4H G fH fn CD 0 fH •ro -P Ti 00 •P •H O ra ö ft ra o CQ fH HH O cö ra ft (D ft fH •rtjUA Ti UD MD fn CD O 0 0 ra 0 ON uU OA ,p •H CD ö fn ra o o fH o 0 fH CD ra CD fH rH fH ba fH 0 fH 0 rH CD CD fH rH CD CD tfl 0 TJ r-\ rH CD CD rH -P CD rP 0 0 0 fn f O) CO -P -p cö Ö-P-P 00 CD CD cö 0 O S 0 TH •H cö CD -P f4 H O O -H Ti -p Ö -p fH rH -H Q) fH fH fH O O O 3 Ö ^1 •H CD CD ri Ö O CD GO M CD fH fH o rP CD O O S fH > I I ft 0 0 O CÖ Ti rlMO cö ,0 ^H ta o o pi ra MD fH Ö -P o\ cö fH fH OS CO rH PO 0) CD CD CD CD CD CD CD O o O •H CD Ti Ti TH TJ TH TH TJ TH o o ta ra tlO TH Ti CD nd fH fH fH fH fH fH fH fH fH fH fH CA fn S CD CÖ cö cö cö cö cö CÖ CÖ CÖ CÖ o UA CD -H > cö cö cöc öc öc öc ö cö CÖ CÖ '-- fH CM o ra o a Ö Ö Ö Ö Ö Ö Ü CM pq H 32-

Bijlage 2

DEBELANGSTELLIN G VOORHE T ONTWIKKELINGS-E N SANERINGSFüNDS (SITUATIEPE R 9-12-1965)

Aantal Aantal Aanvragers,di e Genieenten aanvragers afgewezen eenuitkerin g 3) aanvragers ontvangen

Opperdoes 4 1 1 Medernblik 4 1 0 Wervershoof 1) 14 1 2 Midwoud 13 0 2 Nibhixwoud 12 0 2 Wognum 2) 1 3 Sijbekarspel

1)Wervershoo f ligtvoo r ongeveer dehelf t inde.ruilverkaveling . 2)Wognu m enSijbekarspe l liggen slechtsvoor eenklei ndee l ind eruilver - 'kaveling. 3)D emeest e aanvragers zijn tuinders,d eveehouder s onderd e aanvragers wonen metnam e inMidwou d envoort s enkele inMedernbli ke nWognum .

Brons D.B.H.

1259 33 -

m

. o Ö ka 0) cd I -P VO ^t-LTN VH- rn m oAvo rH CVI rn ITA rO O rO CVJ cr» os os cr\ &\ o\ ns, os (^ WS 0> 0> i—I 0) !» rH rO ro r<~) rn O rH rH CVI •r-D rH cd CD o o o o O o o o cTcTcTo •H rH rH 0) PH cd to -P

! S Ö S cd cd

3 3 1 i-H cd d CO O rH rH rO CAJ LfAVO "<=H- O IT— ^f OA OAO CO LfA OArO rO t> h cd rH CV] CVJ CVI CO CO CO CO co co tr— r— rH rH CVI rH •=*rO -«H- <=H- Ü fH tffirH CD H I-H ft Oft 1 !S TTJ "=tVQ ITA rH f- f—CO CVI rOCO CO OA VO VO CVI CAJ OAVO LfAVO I ?! Ö LfA CAJ rH [— O- LfA ^J- rn ITA CVI rH rH HVOVO ^i- ^J- tr—co vo o cd CVI rH rH rû rH EH B rH Cd ITMDHH co <^ o <-n IT— OArH CVJ CVJ OACO LfA GA LfA^O CVJ cd LfA ir— CVJ CO vo o OA c— VO 'H-n-i OA O ^VO rH HP O- C— Ir—VO O O O O O O OA OA "vj- *!j- ^j- rO 'H- rO m -=H- O rH rH H rH HHHH -P

ri OlAO't O ITAO ^H- OIAO"* O LfA O "H- O LTAO 'vh cd LfA LfAVO VO LfA LfAVO VO ITA LfAVO VO LfA LfAVO VO LfA LfAVO VO cd OA OA ON GA OA OAOA OA OA OACAOA OA OAOA CTV OA OA OA OA t-a rH rH rH rH rH rH rH rH rH rH rH r-i

-d O m M o 0) CD O -p O •d !s m G TH 3 M U 0) U •H S CD CD CD ,£> f! ft -d Q TH SH O OA a r CD 0) ft •H CD U LfA ÜJ O •H m CM 34-

Bijlage 4

BEDRIJFSRESULTATEN VEEHOUDERIJBEDRIJVEN

Gemiddelde over 1962/63? 1963/64e n I965 1964/65

Noordholland, veehouderijbedrijven kleiweidebedrijven van 10to t 25h a 2) van 10to t 25h a 1) inD eVie rNoorder ­ koggen

Aantal bedrijven 32 91. "Gemiddeldebedrijfsgroott e (ha) 16,43' 16,20 Oppervlakte grasland (ha) 16,15 16,09 Gemiddeld aantalkoeie npe r bedrijf 20,9 19,8 Melkkoeienpe r 100h a grasland 130 123 Aantalpersone npe rbedrij f 1,8 1,9 Opbrengst per f. 100,-koste n 95 Arbeidsinkomenva nhe tgezi n (glcL.) 10757 Betaald loon aanpersonee l (gld.) 2131

1)Bron s L.E.I.-boekhoudingen. 2)O p 74%va n ne"ttotaalaanta l gespecialiseerde veehouderijbedrijven.

1259 -3 5-

Bijlage5

BEDRIJFSRESULTATENB OLLENBEDRIJVE N

Gemiddeldeva n 1962/63 $1963/6 4e n I965 1964/65

bollenbedrijveni n bollenbedrijveni n het Grootslag1 ) DeVie rNoorderkogge n

Aantal"bedrijve n 70 332 Gemiddeldebedrijfsgroott e("ha ) 3,4è 3,02 Gemiddelde oppervlaktevroeg e aardappelen(ha ) 1,08 0,64 Gemiddelde oppervlakte groenten(ha) 1,06 1,06 Gemiddelde oppervlakte hoofd­ soortenholle n(ha ) Os6o 0,62 Gemiddelde oppervlakte"bijgoe d(ha ) 0,33 0,12 Gemiddelde arbeidsbezetting 2,0 1,5 Opbrengstpe rf .100, -koste n I24 Netto-overschot perf . 100,- kosten(i ngld .) 24 Netto-overschotpe rbedrij f (ingld. ) 6582 2) Arbeidsinkomenva nd eonderneme r 12200 Ondernemersinkomen I46OO Arbeidsinkomenva nhe tgezi n I53OO

1) Ontleend aan Verslagen van het L.E.I. "Rentabiliteit van de tuinbouw in het Grootslag", voorlopige cijfers, gemiddeld per bedrijf. 2) Over 1962/63 wasdit f.10200, over 1963/64 f.3500 en over 1964/65^6100.

1259 -3 6

Bijlage6

DEOMVAN GV M DEBOLLENKRAA MNAA R BEDRIJFSGROOTTEE NDEELGEBIEDE N

Aantalb sllentel 3rs( A +B ) met eenbollenkraat nva n ha Bollentelers to­ 0,01- 10,10 - 1,00- 1,25- 10,25- 10,50- 0,75- |-i>5 0 (A+ B ) taal 0,09 10,2 4 10,49 ?o s74 0,99 1,24 1,49 <2 109 3 18 44 30 5 5 3 l 2-3 119 1 10 31 47 16 10 1 3 ^3 138 2 7 24 28 23 13 12 29 Totaal 366 6 35 99 105 44 28 16 33 Medemblik 34 - 6 9 9 4 3 - 3 Opperdoes 53 2 11 17 9 . 9 3 1 1 Wervershoof 203 3 6 48 72 27 15 11 21 Weidegebied 22 - 2 10 5 1 1 2 1 ¥eide-e nbollen - gebied 26 _ 6 7 4 l 2 2 4 Bollen-e nfruit - gebied 25 1 3 7 6 2 3 - 3

Fruitgebied 3 - 1 1 - - 1 - -

1259 -3 7-

Bijlage7

OVERZICHTVA ND EBEHANDELD EGEVALLE NINGEVOLG ED EREGELIN G"SOCIAAL - ECONOMISCHEBIJSTAN DAA NKLEIN EZELFSTANDIGEN "(SEDER T1 JANUAR I1965 s RIJKSGROEPSREGELING ZELFSTANDIGEN)I ND EGEMEENT EWERVERSHOO F

Jaar Aantalgevalle n Waarvani nD e VierNoorderkogge n 1954 7 1955 '5 1956 7 2 1957 31 17 I958 77 53 1959 57 38 i960 4 2 I96I 10 4 1962 19 13 I963 8 5 1964 19 15 I965 46 38

1259 - 3c

Bijlage 8

BEDRIJFSRESULTATEN FRUITTEELTBEDRLJVEN Gemiddeld over 1965 I96I t/m 1963 landelijk 1) D.eVie r Noorder- gespecialiseerde koggen gespecia­ fruittelers van liseerde fruittelers 24-- 4 ka < 4 ha

2) Aantal bedrijven 16 47 Gemiddelde "bedrij"f sgroo tt e (ha~) "3,03"' Gemiddelde arbeidsbezetting 1,5 1,4 Opbrengst per f. 100,- kosten 94 Netto-overschot per f. 100,- kosten - 6 Netto-overschot per bedrijf -1210 Arbeidsinkomen per manjaar 4990 Gezinsinkomen per ondernemer 8010 Arbeidsinkomen van het gezin 6530

1)Ontleen d aanVersla g No. 131 van het L.E.I. "Rentabiliteit van de fruitteelt in het gespecialiseerde bedrijf". 2) Op 72%va n het totaalaantal gespecialiseerde fruitteeltbedrijvenj driekwart van het aantal bedrijven < 4 ha is daarenboven,no g < 2g-ha .

1259 INDEXCIJFERSVA ND ETOTAL EVEILINGOMZETTE NUITGEDRUK TI NGEL D1 ) BdjLage Index (1955-1964=100) 170 - 39-

150 Aileveiline-e ni nNederlan d 130

110 ^Veilin gt eOpperdoe s (100= f.1, 3milj. ) 90 '••Veilin gt eMedem"bli k (100= f.2, 5milj. ) 70

50 X. 55 '56 '57 '58 »59 '60 '61 '62 '63 '64 INDEXCIJFERS VAN DE VEILINGOMZETTEN AAN GROENTEN, UITGEDRUKT IN GELD V 190 Index (1955-1964=100)

170

150 Alleveilinge ni nNederlan d 130

110

90 \ Veilingt eMedernbli k (100= f .1, 5milj. ) 70 Veilingt eOpperdoe s (100= f.0, 8milj. ) 50 1 '55 '56 '57 '58 '59 '60 '61 '62 '63 '64

INDEXCIJFERSVA ND EVEILINGOHZETTE NAA NVROEG EAARDAPPELE NUITGEDRUK Tn iGEL D1 ) 230 Index (1955-1964=100) 210

190

170

150

130

110 \ Veilingt eOpperdoe s (100= f.0, 5milj. ) ;All eveilinge ni nNederlan d 90

70 \ Veiling te îledemblik 50 t. (100 = f.1,0 milj.) 59 '55 '56 '57 '58 '59 '60 '61 * 62 '63 ' 64 1) z.o.z< - 40-

1)D e cijfers zijnafkomsti g vanhe t Centraal Bureau voor Tuinbouw- veilingeiijmet 'uitzonderin g evenwel vand e cijfersvoo r 1962e n196 3 voor deVeilinge n Opperdaes enMedeniblik ,welk e afkomstig zijnui t de jaarverslagen vand e"betreffend eveilingen .D e cijfersva nhe t Centraal Bureauvoo rTuinbouwveilinge n zijni nhe t algemeen iets lager,zoda tnaa r verhouding de omzettenvoo rbeid eveilinge n iets lager zullen zijnda n isaangegeven .

1259