Geloven We Nog in De Criticus?
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Geloven we nog in de criticus? Een vergelijkende studie naar het zoeken en beoordelen van de traditionele en internet filmcriticus door de filmkijker. L i l y Z h o u Geloven we nog in de criticus? Een vergelijkende studie naar het zoeken en beoordelen van de traditionele en internet filmcriticus door de filmkijker. Naam: Lily Zhou Studentnummer: 317099 E‐mailadres: [email protected] Begeleidend docent Dr. M.N.M. Verboord Tweede Lezer: Drs. A.T. van Venrooij Masterthesis Media & Journalistiek Faculteit der Historische en Kunstwetenschappen Erasmus Universiteit Rotterdam Juli 2009 2 Voorwoord Een vergelijking tussen de traditionele ‐ en de internet‐ filmcriticus, dit onderwerp ben ik nu alweer ruim een half jaar geleden tegengekomen op de thesismarkt van de Master Media & Journalistiek. Als fanatieke filmliefhebber en lezer van diverse film‐ en televisie‐blogs sprak dit onderwerp me direct aan. Maar wat valt hierover te schrijven? Heel veel is wel gebleken en het afbakenen van het onderwerp was dan ook in het begin een lastig onderdeel. Het onderwerp van deze thesis kan haast niet actueler nu zelfs filmstudio’s als Universal de Twittergeneratie de schuld geeft van het floppen van films1. Mond‐op‐mond reclame is nog nooit zo snel geweest, nu men zelfs al in de bioscoop, in 140 tekens, een film kan afkraken. Ik ben dan ook heel blij dat ik over dit onderwerp heb mogen schrijven en filmbezoekers zelf heb kunnen ondervragen over hoe zij omgaan met filmrecensies. Deze thesis dient als afsluiting van mijn traject als academisch student. Dit is het derde achtereenvolgende jaar dat ik een thesis heb geschreven en ik ondervond hiervan zowel de gebruikelijke voor‐ als nadelen. Het verschil in onderwerp en uitwerking tussen mijn eerste bachelorthesis bij de opleiding Psychologie aan de Universiteit Leiden en deze masterthesis, kon haast niet groter zijn. Ik heb dan ook ontzettend veel geleerd in dit laatste jaar en heb zin gekregen in het komende hoofdstuk van mijn leven. Tot slot wil ik graag iedereen bedanken die een bijdrage heeft geleverd in de totstandkoming van deze thesis. Allereerst mijn begeleider dr. Marc Verboord voor zijn nuttige aanwijzingen, verbeteringen en geduld, vooral omdat het schrijven de thesis niet altijd even gemakkelijk is gegaan. Speciale dank gaat uit naar Nathalie Pullen die de thesis van (laatste) taalverbeteringen heeft voorzien. Daarnaast uiteraard alle geïnterviewden filmbezoekers, bedankt voor jullie tijd en interessante gesprekken. En als laatste diegenen die niet direct betrokken waren 1 Artikel afkomstig van Gawker, een online blog die bericht over media en beroemdheden, geplaatst op 22‐07‐09. URL: http://gawker.com/5319735/studios‐marketers‐are‐defenseless‐against‐twitter‐they‐squeal 3 met het onderwerp maar mij hebben gesteund, nieuwe inzichten gaven en gemotiveerd hebben; mijn vriend Terence, familie en vrienden. 4 Samenvatting Het bezoeken van een film is een onzekere gelegenheid doordat film een experience good is. Hierdoor weet een bezoeker nooit zeker wat hij of zij kan verwachten voor aanvang van de film (Doyle, 2002). En omdat een bezoeker ook nog eens in een betrekkelijk korte tijd moeten beslissen welke film hij/zij willen bezoeken voordat deze weer uit de bioscoop is, raadpleegt hij/zij vaak diverse bronnen om tot een keuze te komen. Een objectief element is bijvoorbeeld een oordeel van een filmcriticus (o.a. Gemser, van Oostrum, Leenders, 2007). Film critici worden gezien als onafhankelijke informatieverstrekkers (Debenedetti, 2006; Lampel & Shamsie, 2000). Sinds film in de afgelopen decennia niet alleen meer als entertainment gezien wordt maar ook steeds meer als kunst is het werk van een criticus legitiem geworden (Baumann, 2002). Traditionele critici werkzaam voor Nederlandse dagbladen hebben altijd van een bepaalde mate van autoriteit kunnen genieten. Maar door de komst van Internet en in het bijzonder web 2.0 applicaties, doet de vraag zich voor of de rol van de criticus niet aan het veranderen is. Vinden filmbezoekers traditionele critici nog legitiem, nu hun werk als het ware ook door hen zelf gedaan kan worden? De onderzoeksvraag die centraal staat in dit onderzoek is: Hoe beoordeelt de filmkijker de legitimiteit van enerzijds de traditionele filmcriticus en anderzijds de internetcriticus in een Web 2.0 omgeving? Er is kwalitatief onderzoek uitgevoerd in de vorm van diepte‐interviews. Zes mainstream bezoekers en zes arthouse filmbezoekers is gevraagd naar hun kijk en gebruik van zowel traditionele‐ als internetfilmcritici. In de analyse is naar voren gekomen dat er sprake is van een paradox. Aan de ene kant wordt de legitimiteit van de traditionele criticus alleen al bewerkstelligt door het feit dat deze werkzaam is voor een krant. Men maakt nog wel een onderscheid in de soort krant waar de criticus voor schrijft, maar het idee dat de criticus betaald krijgt voor zijn werk brengt al legitimiteit met zich mee. Internetcritici daarentegen worden nu nog niet legitiem 5 ervaren door de bezoekers. Zij zien het als amateurwerk, wat zomaar geschreven kan zijn door iemand van straat. Aan de andere kant hechten filmkijkers geen waarde aan het oordeel van de criticus en lijken hun eigen oordeel het belangrijkst te vinden. Een traditionele criticus verliest dan niet zijn legitimiteit, immers hij wordt nog wel gelezen, maar zijn doel als onafhankelijke adviesgever gaat dan aan het publiek voorbij. Tot slot zijn er enkele kleine punten gevonden waardoor de legitmiteit van de internetcriticus misschien wel bewerkstelligt kan worden. Ook bespreekt dit onderzoek welke alternatieve factoren filmkijkers beinvloeden in de keuze welke film te bezoeken. De belangrijkste twee zijn advies van familie en vrienden en het bekijken van filmtrailers. Trefwoorden: film, filmcritici, internet, legitimiteit, symbolisch kapitaal, web 2.0 6 Inhoudsopgave 3 Voorwoord 5 Samenvatting 9 Hoofdstuk 1: Inleiding 9 1.1. Aanleiding 13 1.2. Probleemstelling & deelvragen 16 1.3. Wetenschappelijke & maatschappelijke relevantie 18 1.4. Opbouw van de thesis 19 Hoofdstuk 2: Theorie 19 2.1. Het ontstaan en de functie van critici in de filmindustrie 20 2.2. Culturele classificatie en onthiërarchering 21 2.2.1. Veranderingen in culturele classificatie 23 2.2.2. Legitimatizing ideology 24 2.3. Perspectief en proces van legitimiteit 25 2.3.1.Legitimiteit en traditionele critici 26 2.3.2. Legitimiteit en internetcritici 27 2.3.3. Legitimiteitproces en internetcritici 29 2.4. Web 2.0. applicaties en participatie mogelijkheden 30 2.5. Invloed van de criticus op het publiek 32 2.6. Filmgenres 35 2.7. Filmgenres en haar invloed op de filmbezoeker 37 Hoofdstuk 3: Methode 37 3.1. Methode van onderzoek 38 3.2. Dataverzameling 40 3.3. Profiel participanten 41 3.4. Procedure interviews 7 42 3.5. Analyse 43 Hoofdstuk 4: Resultaten: Traditionele critici 43 4.1. Totaalbeeld interviews en bezoekers 45 4.2. Filminformatie via traditionele media en Internet 50 4.3. Legitimiteit van traditionele critici 57 4.4. Legitimiteit van Internetcritici 62 4.5. Alternatieven 68 Hoofdstuk 5: Discussie & Conclusie 68 5.1. Inleiding 69 5.2. Beantwoording deelvragen & probleemstelling 74 5.3. Reflectie en vervolg onderzoek 76 Literatuurlijst 79 Bijlagen 79 Bijlage 1: Topiclijst 83 Bijlage 2: Overzicht participanten 84 Bijlage 3: Transcripten mainstream bezoekers 119 Bijlage 4: Transcripten arthouse bezoekers 8 Hoofdstuk 1: Inleiding 1.1. Aanleiding In de Nederlandse bioscopen werden er in 2008 296 nieuwe films uitgebracht, (Nederlandse Vereniging van Bioscoopexploitanten, 2009). Deze 296 films hadden gezamenlijk ongeveer 23,5 miljoen bezoekers. Hoe maakten deze bezoekers de keuze naar welke van deze 296 films ze wilden gaan? Welke afwegingen hebben zij gemaakt? Welke factoren een rol van betekenis spelen in dit keuzeproces is een interessant en actief onderzoeksgebied, zeker omdat de filmindustrie een onzekere markt is: eerder behaalde successen zijn vaak geen garantie voor de toekomst (Wils & Ziegelaar, 2005). Dit geldt niet alleen gezien vanuit de productiekant maar evenzeer vanuit het consumentenperspectief. Ten eerste is film een ervaringsgoed (experience good) en net als voor andere culturele producten is het voor aanvang van een film voor de filmbezoeker moeilijk te bepalen hoe de daadwerkelijke kwaliteit is (Reinstein & Snyder, 2005; Lampel & Shamsie,2000; Cameron, 1995). Ten tweede moeten filmbezoekers ook nog eens redelijk snel zijn in hun filmkeuze. Ze moeten beslissen naar welke film ze gaan in de paar weken dat de film in de bioscopen draait (Lampel & Shamsie, 2000). Deze twee elementen zorgen ervoor dat filmstudio’s intense marketing en promotie campagnes lanceren, die bezoekers moeten aantrekken. Er kleven echter twee nadelen aan dit soort campagnes; consumenten staan vaak sceptisch tegenover reclame omdat er nu eenmaal geprobeerd wordt mensen over te halen iets te kopen en /of te doen. Ook de grote hoeveelheid marketing en promotie (niet alleen van één film maar van meerdere tegelijk) zorgt ervoor dat de boodschap niet altijd even goed aankomt bij de filmbezoeker (Lampel & Shamsie, 2000). Onzekerheid over de kwaliteit van een film alsmede de tijdsdruk en subjectieve reclamecampagnes zorgen ervoor dat filmbezoekers op zoek gaan naar elementen die hen helpen bij het uitzoeken van een film. Een objectief element is bijvoorbeeld een oordeel van een filmcriticus (Gemser, van Oostrum, Leenders, 2007; Debenedetti, 2006; Reinstein & Synder, 2005; Baumann, 2001;Lampel & Shamsie, 2000; Eliashberg & Shugan, 1997). Film critici ofwel recensenten worden